DOROTA KRAM

PROJEKTOWANIE OBIEKTW DREWNIANYCH

Z UWZGLDNIENIEM WYMAGA
W ZAKRESIE ODPORNOCI OGNIOWEJ
DESIGNING OF WOODEN OBJECTS WITH REGARD
TO THE REQUIREMENTS OF FIRE RESISTANCE
S t r e s z c z e n i e
W artykule przedstawiono podstawowe kryteria projektowania obiektw budowlanych z uwzgld-
nieniem wymaga w zakresie odpornoci ogniowej. Dla tych wymaga w praktyce podejmo-
wane s rnorodne dziaania, ktre zwikszaj odporno ogniow. Omwiono rodzaj tych
dziaa i wpyw na rozwizania wok konstrukcji drewnianej.
Sowa kluczowe: konstrukcje drewniane, odporno ogniowa, wymiarowanie
A b s t r a c t
The article presents the basic criteria of designing the building objects with regard to the fire
resistance requirements. In practice for these requirements various works raising fire resis-
tance have been undertaken. The type of these works and their influence on the solutions of
wooden construction are discussed in the paper.
Keywords: timber construction, fire resistance, dimensioning

Mgr in. Dorota Kram, Instytut Materiaw i Konstrukcji Budowlanych, Wydzia Inynierii Ldo-
wej, Politechnika Krakowska.
296
1. Podstawowe wymogi ochrony przeciwpoarowej

1.1. Zaoenia oglne

Pomimo szerokiego wachlarza wymogw przeciwpoarowych w yciu spoecznym, po-
aru nie da si unikn. Z roku na rok statystyki stray poarnej wykazuj, e straacy maj
bardzo duo pracy (tabl. 1). Od lat na terenie Polski odnotowuje si ponad 30 tys. poarw
w obiektach budowlanych rocznie.
T a b l i c a 1
Poary odnotowane w 2006 roku [6]
Rodzaj obiektu Liczba poarw
Uytecznoci publicznej
Mieszkalne
Produkcyjne
Magazynowe
rodki transportu
Lasy
Uprawy
Inne
2842
26 180
2454
1280
8004
11 801
33 903
76 577

Dlatego te, zgodnie z przepisami prawa budowlanego, projekt budowlany obiektu wy-
maga uzgodnienia pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej w celu potwierdzenia zgodnoci
zawartych w nim rozwiza z wymaganiami teje ochrony. Wymagania te okrelone s
w jednym z waniejszych rozporzdze w zakresie ochrony przeciwpoarowej w sprawie
uzgadniania projektu budowlanego pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej [2].
Jednak do rozwizywania problemw projektowania konstrukcji w obiekcie budowla-
nym, z uwzgldnieniem prawdopodobiestwa wystpienia poaru, niezbdna jest oglna
znajomo samego zjawiska, jakim jest poar, oraz bardziej szczegowe rozpoznanie za-
chowania materiaw budowlanych w wysokich temperaturach w ujciu lokalnym, jak
i globalnym, a take charakteru panujcych oddziaywa.

1.2. Klasyfikacja budynkw ze wzgldu na zagroenie poarem

Pierwsz faz projektowania w zakresie ochrony przeciwpoarowej obiektu budowlanego
jest uwzgldnienie bezpieczestwa uytkownikw na wypadek poaru, wydzielajc w projek-
cie architektoniczno-budowlanym budynku strefy bezpieczestwa o wymaganej odpornoci
ogniowej, a w konsekwencji strefy ewakuacyjne dajce szans bezpiecznej ewakuacji. W tym
zakresie decyzje projektowe podejmuj gwnie architekci, przyporzdkowujc obiekty bu-
dowlane lub ich czci do odpowiednich grup uwzgldniajcych zagroenie zdrowia i mienia
w wyniku powstaego poaru. Ze wzgldu na zagroenie poarowe budynkw o rnym
przeznaczeniu i sposobie uytkowania wprowadzono podzia budynkw oraz ich wydzielo-
nych czci (stanowicych odrbne strefy poarowe) na trzy grupy (1 209.1):
ZL obiekty lub strefy mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i uytecznoci publicznej
charakteryzowane kategori zagroenia ludzi,
PM obiekty produkcyjne i magazynowe,
IN obiekty inwentarskie (suce do hodowli inwentarza).
297
Dla powyszych grup obiektw budowlanych ustalana jest odporno poarowa bu-
dynkw. Cecha ta zostaa ujta w piciu klasach odpornoci A, B, C, D i E, ktra
w dalszych analizach rzutuje na ksztatowanie wymogw w stosunku do poszczeglnych
przegrd budowlanych. Dla budynkw grupy ZL przykadowe odpornoci pokazano w tabl.
2, bdcej czci rozporzdzenia w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie [1].
T a b l i c a 2
Odporno poarowa budynkw grupy ZL (1 212)
Budynek ZL I ZL II ZL III ZL IV ZL V
1 2 3 4 5 6
Niski (N) B B C D C
redniowysoki (SW) B B B C B
Wysoki (W) B B B B B
Wysokociowy (WW) A A A B A

Przy ustalonej ju klasie odpornoci poarowej dla budynku kolejnym krokiem projekto-
wania jest ustalenie dla poszczeglnych elementw budynku (gwnych ustrojw konstruk-
cyjnych i przegrd) odpornoci ogniowej istotnej ze wzgldu na przeznaczenie tego elementu.
Za odporno ogniow uwaa si czas (podawany najczciej w minutach), w jakim dany
element (ustrj budowlany) spenia stawiane przed nim wymagania rozporzdzenia.
Najbardziej rozpowszechnionymi wymaganiami w tym zakresie, a co za tym idzie naj-
bardziej znanymi, s:
nono ogniowa oznaczana symbolem R (Rsistance),
izolacyjno ogniowa oznaczana symbolem I (Isolation),
szczelno ogniowa oznaczana symbolem E (tanchit).
Zgodnie z zapisami rozporzdzenia w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie przykadow grup ZL I tworz budynki zawiera-
jce pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osb nie bd-
cych ich staymi uytkownikami, a przede wszystkim nie przeznaczone do uytku ludzi
o ograniczonej zdolnoci poruszania si. Grup t tworzy bd budynki turystyczne, gw-
nie o szkieletowej konstrukcji z drewna litego bd klejonego, zaliczane do grupy budyn-
kw niskich, zgodnie z rozporzdzeniem [1] do wysokoci 12 m. Budynki niskie zaliczane
do grupy ZL I uzyskuj klas odpornoci poarowej budynku B, a odpowiednie elementy
uzyskuj nastpujce klasy odpornoci ogniowej:
gwna konstrukcja nona R 120,
konstrukcja dachu R 30,
strop nie wchodzcy w skad powyszych elementw REI 60,
ciana zewntrzna EI 60,
ciana wewntrzna EI 30,
przekrycie dachu E 30.

1.3. Klasyfikacja ogniowa materiaw i wyrobw budowlanych

Materiay budowlane stosowane do wyrobw budowlanych i konstrukcji s zasadni-
czym ogniwem bezpieczestwa poarowego. Ich stopie palnoci, waciwoci dymotwr-
cze czy toksyczne w zasadniczy sposb decyduj o bezpieczestwie uytkownikw i sub
298
ratowniczych. Od lutego 2002 r. w krajach Unii Europejskiej zacza obowizywa nowa
klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych, na podstawie ktrej oznaczenia wyrobw
budowlanych grupowane s w siedmiu podstawowych klasach oznaczonych symbolami:
A1, A2, B, C, D, E, F, w ktrych dodatkowo wyodrbniono klasyfikacj na dym i ponce
krople. EUROKLASY bardziej precyzyjnie ni nasze dotychczasowe normy klasyfikuj
materiay budowlane ze wzgldu na: ilo i prdko wydzielania energii podczas spalania,
szybko i zasig rozprzestrzeniania pomieni i inne.


2. Koncepcje ochrony przed poarem lub jego skutkami

2.1. Ochrona przeciwpoarowa w budynku

Prace nad ochron budynku przed poarem i jego skutkami prowadzone s w dwch
gwnych kierunkach:
czynnej ochrony przeciwpoarowej i
biernej ochrony przeciwpoarowej.
Czynna ochrona przeciwpoarowa to przede wszystkim zadania obejmujce sygnali-
zacj powstania poaru, dawice poar w zarodku i dajce szans sprawnej ewakuacji,
a wic dziaania w trakcie realnego zagroenia. Gwne elementy tej grupy to: systemy sy-
gnalizacji poaru (SAP), systemy wentylacji poarowej, systemy oddymiania grawitacyj-
nego, systemy owietlenia awaryjnego, stae instalacje ganicze.
Biern ochron przeciwpoarow tworz zabezpieczenia wydzielonych stref poaro-
wych przed utrat zadanej odpornoci ogniowej s to dziaania realizowane na etapie
przygotowywania materiaw i powstawania konstrukcji. Do biernej ochrony przeciwpoa-
rowej nale przede wszystkim: impregnacja materiaw lub powokowe zabezpieczenie
konstrukcji, konstruowanie przekrojw o wymaganej odpornoci ogniowej, zabezpieczenie
okadzinami elementw konstrukcyjnych, konstruowanie drzwi i cianek oddzielenia prze-
ciwpoarowego o wymaganej odpornoci ogniowej, konstruowanie instalacji odgromowej,
zabezpieczenie kanaw i kabli oraz ich przej.
Opisane wyej dziaania biernej ochrony przeciwpoarowej mieszcz si w zakresie
dziaa projektowych architektw i inynierw budownictwa.

2.2. Impregnacja i powokowe zabezpieczenia materiaw

Impregnacja w przedmiotowym zakresie to nasycanie drewna czy te materiaw drew-
nopochodnych rodkami zabezpieczajcymi przed szkodliwym dziaaniem nie tylko ognia,
ale i grzybw, owadw, wody i innych szkodliwych oddziaywa. Impregnacji poddaje si
tak elementy konstrukcyjne, jak i wykoczeniowe oraz pokrywcze, np. gont. Ma ona cha-
rakter wgbnego zabezpieczenia i jest trudna do wypukania. Powokowe zabezpieczenie
ma nieco inne moliwoci, pokrywane cienk powok elementy w trakcie poaru op-
niaj wydostanie si palnych gazw z materiau.
Na polskim rynku istnieje obecnie duy wybr farb i lakierw zwikszajcych odpor-
no na dziaanie ognia. Farby takie, jak Fobos M4, Anty-Pal, Ogniochron czy Pyroplast
HW (powokowy system zabezpiecze elementw drewnianych) s kosztowne. Jednak na
uwag zasuguj rwnie farby pczniejce (chtniej stosowane w konstrukcjach stalo-
wych), do ktrych nale np. Hansotherm 1KS i 2KS czy Expander-fr.
299




Ryc. 1. Konstrukcja dachu ukryta
pod pytami GK [5]
Fig. 1. The roof construction hidden
under the GK plates [5]

2.3. Okadziny podnoszce odporno ogniow

Najbardziej rozpowszechnion form okadzin konstrukcji drewnianych s pyty gip-
sowo-kartonowe lub gipsowo-wkniste, za pomoc ktrych mona otrzyma rozwizania
o odpornoci ogniowej sigajce nawet REI 120 (ryc. 1). Jednak wad takich rozwiza jest
niewtpliwie utrata walorw estetycznych, jakie s obecne w naturalnej strukturze usojenia
elementw drewnianych.

2.4. Oddzielenia przeciwpoarowe w formie drzwi i cianek dziaowych

Kiedy poar powstanie, wwczas istotnym elementem walki z jego rozprzestrzenianiem
jest oddzielenie stref ewakuacyjnych od mniej istotnych pomieszcze. Takim wanie ele-
mentem tego systemu s drzwi, najczciej stalowe o klasie odpornoci ogniowej EI 30
lub EI 60/E 90 np. drzwi stalowe MCR-ALPE. Mona tu jednak spotka rwnie rozwi-
zania o konstrukcji drewnianej MCR-DREW PLUS, ktre maj klas odpornoci ogniowej
EI 30 lub EI 60. Dodatkowo drzwi te charakteryzuj si niez izolacyjnoci akustyczn
do 33 dB.
W grupie rozwiza oddzielenia ppo. umieci naley rwnie cianki dziaowe (pro-
filowe) przeszklone zespolonym szkem ognioodpornym lub z wmontowanym nieprzezro-
czystym panelem. Klasa odpornoci ogniowej takich rozwiza ksztatuje si na poziomie:
E 30, E 60, E 120, EI 30, EI 60 np. drzwi i cianki profilowe MCR-PROFILE i MCR-
-PROFILE ISO. Nowoci na naszym rynku s bramy przesuwne. S one wykonane jako
elementy na stae otwarte, zamykane tylko w czasie poaru pod wpywem dziaania prze-
ciwwagi. W pozycji otwartej bram utrzymuje trzymacz elektromagnetyczny podczony
do instalacji alarmu poarowego. W chwili powstania poaru brama jest zwalniana i po-
wstaje przestrze oddzielona od drogi ewakuacyjnej o klasie odpornoci ogniowej bramy
EI 60 lub E 90.

2.5. Konstruowanie przekrojw o wymaganej odpornoci ogniowej

Dotychczas przedstawione sposoby postpowania zabezpieczajcego przed skutkami
poaru polegaj na odpowiednim doborze rozwiza katalogowych. Jednak przy konstruk-
cji, ktrej istot jest ekspozycja drewna, musimy dodatkowo podj zabezpieczenia zmie-
rzajce do zaprojektowania odpowiednio wikszego przekroju tzn. sam przekrj ele-
mentu konstrukcyjnego bdzie musia na wypadek poaru przenie wszelkie oddziaywa-
nia mogce wwczas wystpi. Stopniowo zmniejszajcy si przekrj bdzie w wymaga-
nym czasie realizowa funkcje nonoci zadane dla danej konstrukcji. Jednym ze sposobw
ustalenia minimalnego przekroju jest stosowanie stabelaryzowanych wielkoci przekrojw (ryc. 2).
300








Ryc. 2. Diagram pozwalajcy ustali
przekrj elementu w zalenoci od
momentu M
fi
dla belek z drewna litego
o odpornoci ogniowej F30bb [4]
Fig. 2. Diagram which enable to
establish the dimension of the element
according to the moment M
fi
for beams
from massive wood with the F30bb fire
resistance [4]

Bardziej pracochonne jest wymiarowanie wymaganego przekroju na podstawie Euro-
kodu 5 cz. 1-2:2005 [3]. Norma ta daje podstawy do obliczeniowego ustalania w trakcie
projektowania przekrojw niezbdnych ze wzgldu na poar (przekrj dajcy moliwo
ewakuacji na wypadek powstania poaru).


3. Podsumowanie

W obecnych czasach projektowanie konstrukcji drewnianych z uwzgldnieniem wyst-
pienia poaru polega przede wszystkim na zabezpieczeniu trwaoci konstrukcji w czasie
niezbdnym do ewakuacji ludzi i prowadzenia akcji ratunkowej. Przygotowanie projektu
budowlanego w tym zakresie wymaga przeanalizowania wielu moliwoci bdcych dzi
do dyspozycji projektantw. Mona ukry konstrukcj drewnian pod grub warstw oka-
dzin, tylko czy na tym zaley architektowi. Sporo problemw powstajcych na poszczegl-
nych etapach mona rozwizywa w rnorodnej formie, na kilka sposobw, wcznie
z analiz obliczeniow konstrukcji.


L i t e r a t u r a

[1] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warun-
kw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (DzU Nr 75,
poz. 690 oraz z 2003 r. Nr 33, poz. 270).
[2] Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w sprawie uzgadniania
projektu budowlanego pod wzgldem ochrony przeciwpoarowej z dnia 16 czerwca
2003 r. (DzU Nr 121, poz. 1137).
[3] PN-EN 1995-1-2:2005 (U) Eurokod 5 Projektowanie konstrukcji drewnianych. Cz 1-2:
Odporno na dziaanie ognia.
[4] Ko l b J., Wi e d e r k e h r R., Brandschutz im Holzbau, SIA, LignumSwitzerland 3,
2001.
[5] www.promattop.pl, techniczna ochrona przeciwpoarowa.
[6] www.straz.gov.pl, aktualnoci, statystyka.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Max moment M dla odpornoci ogniowej F30bb [kNm] fi
w
y
s
o
k
o

h
[m
m
]
0
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
8
0
1
0
0
1
2
0
1
4
0
1
6
0
1
8
0
20
0
2
2
0
240
szeroko b
[m
m
]
0
b0
h
0
zakres wysokoci
h = 80 - 300 mm 0