A ESPAA ISABELINA (1833-1868)

Contexto:
Antes de comezar a Espaa isabelina desarrllase a Dcada Ominosa do reinado de
Fernando VII, unha vez rematado o reinado de Isabel II vir o Sexenio Democrtico.
Este perodo inciase coa 1 Guerra Carlista (1833-1839), onde son derrotados os
carlistas e triunfan os liberais, que se dividen en dous grupos: os progresistas e os
moderados. Este reinado supn a construccin do estado liberal que foi levada a cabo,
maioritariamente, polos moderados. Non s afecta estado senn tamn a aspectos
sociais como a moda isabelina, o moble de tipo isabelino,
producirse a guerra carlista triunfan os liberais, tamn chamados cristinos ou
isabelinos, o exrcito nacional. Anda que con certo retraso, Espaa comeza o
perodo de industrializacin e un dos avances mis importantes o ferrocarril.
Os liberais acaban coa sociedade estamental, creaban a igualdade lexislativa e o
concepto de propiedade privada, o que causou a divisin da poboacin en dous grupos:
propietarios e non-propietarios que a consecuencia acaba provocando unha
desigualdade entre a poboacin.
Este o perodo histrico no que os liberais comezan a construr o Estado liberal, que
se caracteriza pola intencin de levar a cabo un centralismo pero tamn pola propia
debilidade deste sistema, que se ve reflexado nos continuos pronunciamentos militares
que provocan a alternancia dos dous grupos nos que se dividen os liberais: progresistas
e moderados.
PROGRESISTAS MODERADOS
-Soberana nacional, con limitacin -Soberana compartida
dos poderes da Coroa.
-Sufraxio censitario. Sufraxio moi restrinxido.
-Separacin Igrexa-Estado. -Colaboracin coa Igrexa.
-Existencia dunha soa cmara. Bicameralismo.
-Liberdades amplas. Liberdades restrinxidas.
-Crean a Milicia Nacional. Suprimen a Milicia
Nacional.

1 Guerra Carlista (1833-1839)
Os carlistas defenden o Antigo Rxime, a monarqua absoluta: a estructura estamental
con privilexios, o rxime seorial, o sistema de propiedades, defenden os foros, as leis
propias e especficas de cada territorio, manteen subordinacin Igrexa (a Igrexa
antiliberal, considera que o home debe cumplir os dogmas que ela predica non o
liberalismo), As zonas nas que teen maior apoio son Aragn, Navarra, Pas Vasco,
Valencia e Catalua. Tian a sa sede no Mestrazgo, onde se atopaba o cuartel xeral e a
residencia de Carlos V, que recoecido como rei.
Os carlistas chegaron a reunir un exrcito de 30000 homes que loitaron contra o exrcito
Nacional. O apoio que tian os carlistas era por parte do campesinado libre, da Igrexa e
da nobreza media, tian apoios prcticamente por todo o pas, excepto nas ciudades. Un
dos seus obxectivos era conseguir o apoio de Bilbao, pero o exrcito isabelino estaba
moi reforzado porque a rexente (M Cristina) reciba cartos de Gran Bretaa e Francia,
polo que incrementaba, enormemente a sa forza militar, polo que levaron a cabo unha
loita, pero foron derrotados e o exrcito carlista perdeu xenerais importantes como:
Zumalacrregui, Cabrera ou Maroto. Mis tarde pretendan concentrar todas as sas
forzas e ocupar Madrid. En Somosierra son detidos e derrotados polo exrcito nacional.
En Galicia tian o apoio do arzobispado de Santiago e de zonas como Chantada,
Negreira, A Baa, pero aqu non chegaron a formar un exrcito, senn unicamente
partidas de guerrilleiros. Conforme os carlistas van perdendo poder, o carlismo sofre
unha escisin en moderados e apostlicos ou intransixentes. Os moderados decidiron
chegar a un acordo co gobern de Madrid e coa rexente. Os intransixentes, dirixidos
polo propio Carlos V, cren que deben seguir adiante co seu rxime. En Guipzcoa, o
exrcito isabelino, dirixido por Baldomero Espartero obriga s carlistas a rendirse,
dirixidos por Maroto, mediante o Convenio ou Abrazo de Vergara.

O Abrazo de Vergara, firmado en agosto de 1839 por Espartero, do exrcito isabelino e
Maroto, do exrcito carlista. Nel compromtense a tratar o tema dos foros nas Cortes. O
exrcito carlista entregaba armas, municins, vestimenta,.. exrcito isabelino. Houbo
un intercambio de prisioneiros e ademais todos os oficiais carlistas podan pasar a ser
oficiais do cristino.

Primeira etapa:
A primeira etapa da Espaa Isabelina a Rexencia de M Cristina (1833-1840), a sa
nai, pois Isabel anda moi pequena. O gobernador nun primeiro momento Cea
Bermdez pero as sas ideas non lle gustan s liberais e prodcese un levantamento
polo que o moderado Martnez de la Rosa chega poder e promulga o Estatuto Real
(1834), unha carta outorgada na que non se recoece a soberana nacional, s a
existencia de das cmaras: a de prferes e a de dignidades.
Os progresistas estn descontentos ante a poltica moderada e levan a cabo numerosos
pronunciamentos, finalmente a rexente nomea xefe de goberno progresista
Mendizbal, quen inicia unas importantes reformas.
Goberno de Calatrava
Este goberno elabora a Constitucin progresista do 37 que mestura a ideoloxa
proresista e a moderada: soberana nacional coa moderacin da coroa, e leva a cabo a
primeira desamortizacin das terras do clero regular e os bens comunais (ideado polo
ministro Mendizbal). As terras expropiadas pasaban a ser propiedade do Estado e
subastbanse mellor postor, desta maneira conseguanse dous obxetivos principais:
por unha parte o apoio poltico dos compradores e, por outra o dieiro necesario para
mellorar o exrcito e facer frente Guerra Carlista e para saldar a dbeda da facenda
pblica.
Tamn neste perodo se crea a Milicia Nacional, un corpo de cidadns armados.
A rexente considera o proceso desamortizador moi radical e introduce no goberno
moderado Istriz, que frea este proxecto. Os moderados pretenden agora levar a cabo
unha lei de administracin local que supn a abolicin da soberana nacional, isto causa
gran descontento entre os progresistas que levan a cabo un levantamento que resulta
eficaz dando lugar as segunda etapa.
2 etapa: Rexencia de Espartero (1840-1843)
triunfar o levantamento , Baldomero Espartero proponlle rexente poder
compartido pero esta rexeita a oferta e marcha a Francia, inicindose as a Rexencia de
Espartero. Co seu goberno, no que se atopan os progresistas mis importantes,
ampliarase o proceso desamortizador: agora afecta tamn s bens do clero parroquial.
A labor fundamental de Espartero foi o librecambismo econmico: unha serie de
normas que favorecan o libre comercio, pero esta medida non foi ben recibida e causou
numerosas protestas, sobre todo en Catalua, pois consideran que perxudica a industria
textil espaola e favorece a inglesa. Non s foi unha sublevacin de burgueses,
financieiros,. .. senn tamn do proletariado; todos eles levaron a cabo numerosas folgas
e protestas.
Espartero que cra que estas medidas eran favorables, decide bombardear Barcelona, o
que provoca non s as crticas de moderados senn tamn dalgns progresistas. Este
feito propicia un novo levantamento militar de moderados e tamn de progresistas que
obrigan a Espartero a dimitir e a exiliarse, dando lugar as a unha nova etapa moderada.
3 etapa: Dcada Moderada (1844-1854)
Neste perodo destaca o xeneral Narvez e ODonell. Nomase raa a Isabel II, cando
anda ten trece anos. Este goberno elabora a Constitucin do 45, na que se recollen os
principios bsicos dos moderados: sufraxio moi restrinxido, soberana compartida,
establecemento do estado confesional catlico,
Tamn elaboran unha serie de leis e reformas: a de administracin local, creando
municipios de mis de 2000 habitantes e unha serie de capitais escollidas polo
monarca; a creacin dos estudos de ensino secundario mediante a Ley Pidal (1845), esta
medida tia como finalidade formar a persoal capacitado para traballar no goberno e
ademais a intencin de crear un coecemento homoxneo por todo o territorio; unha
nova lei de facenda creada polo ministro Mon que reduca os impostos a catro; un novo
sistema de cdigo civil; un novo sistema de pesos, medidas e moedas.
Nesta etapa crase, no 1844, a Garda Civil, unha iniciativa do Duque de Ahumada, que
unha forza de seguridade servicio do Estado co fin de garantizala orde sobre todo no
medio rural. Establecan o servizo militar como un dereito e unha obriga, anda que
existan diferentes formas de evadirse del, o sector da poboacin sobre o que recaa esta
medida era fundamentalmente a clase baixa, o que provoca certo antimilitarismo na
sociedade.
Tamn elaboraron o Concordato de 1851 coa Igrexa, un acordo xurdico de carcter
internacional no que se recuperaban a relacin Estado-Igrexa, perdida despois dos
procesos desamortizadores anteriores. Estableceron unha serie de privilexios como:
dereito a participar no ensino pblico, o estado compromtese a manter os membros
eclesisticos, admisin do dereito cannico basado na doutrina eclesistica,
Con todas estas medidas os moderados pretendan levar a cabo un proceso centralizador
e uniformizador para Espaa, pero estas non son ben recibidas polos progresistas. A este
malestar hai que engadir a corrupcin e a fraude electoral caractersticas deste perodo
que propicia o pronunciamento dos progresistas, que dar lugar Bienio Progresista.
3 etapa: Bienio Progresista (1854-1856)
Comeza no 54, cun levantamento dos progresistas e dalgns moderados descontentos,
coma ODonell, despois da Dcada Moderada, que comezara no 1844. O
pronunciamento leva o nome de Vicalvarada e escriben un manifesto chamado
Manifesto de Manzanares, elaborado por Cnovas del Castillo. Destacan neste perodo
personaxes como Espartero ou o xenerai ODonnell (creador do partido Unin Liberal).
As medidas mis representativas durante o bienio progresista foron:
Desamortizacin de Madoz, mis radical que as anteriores, pois afectaba a un
maior nmero de propiedades: eclesisticas e municipais. Foi levada a acabo
polo ministro Pascual Madoz. Como obxetivo estaba saldar a dbeda pblica e
subvencionar obras pblicas.
Lei de minas e ferrocarrs: tentando centralizar as lias.
Unha nova lei financieira que permitiu a formacin dunha banca moderna.
No 1856 elaboraron unha Constitucin que finalmente resultou ser non nata, nela
recollanse os principios do progresismo: soberana popular, recuperacin da Milicia
Nacional, parlamento bicameral, liberdade de imprenta e relixiosa,
Un dos problemas do goberno durante este perodo era a dbeda pblica, que lle
impeda pagarlles s funcionarios e militares, provocando o descontento deste sector,
pero ademais na oposicin tamn se atopan os moderados, os neocatlicos e os carlistas,
que comezarn unha nova guerra. preciso destacar ademais un descontento social
producido polo elevado custo da vida.
O malestar social provocar a fin do bienio, disolvndose a Milicia Nacional e
establecndose de novo a Constitucin do 45. Inciase as o segundo perodo moderado
que abarcar dende 1856 a 1868.
2 perodo moderado (1856-1868)
Os ltimos doce anos da Espaa Isabelina estn protagonizados principalmente por
ODonell e Narvez que rescatan a Constitucin do 45.
Durante este perodo houbo unha importante reforma do exrcito, pois pretendan levar
a cabo unha poltica de intervencionismo, participando en todos os frentes posibles para
obter prestixio, autoridade, as interveen en Mxico, Marrocos, pero a consecuencia
prodcense confrontacins co pobo.
O reinado de Isabel caracterzase por un forte autoritarismo, ademais acusada de
pouca imparcialidade, de favorecer s moderados. Os progresistas non poden acceder
poder, e sofren unha escisin en demcratas e republicanos. As se desarrolla un perodo
caracterizado polos numerosos pronunciamentos dos progresistas (os de Prim, por
exemplo) e a rxida autoridade da raa. A represin que esta exerce durante unha
revolta estudiantil causar o descontento da poboacin.
No 1866 un grupo de 17 exiliados (Pi i Margal, Espartero,) firman o Pacto de
Ostende, a eles uniranse a partir do 1868 os seguidores da Unin Liberal, creada por
ODonell, cando este morre tamn asinaran o Pacto. En setembro do 68 as escoadras
sublvanse contra o entn presidente Gonzlez Bravo cun manifesto no que se pide a
destitucin da raa. Destacan Topete, Serrano, Prim, Esta revolucin ser chamada
A Gloriosa ou A Setembrina.
Dase por finalizado as o reinado de Isabel II (1833-1868).








SEXENIO DEMOCRTICO (1868-1874)
O Sexenio inciase coa Revolucin Gloriosa e rematar coa sublevacin da goarnicin
de Valencia dirixida por Martnez Campos, despois da cal se nomea a Alfonso XII
monarca espaol, iniciando as a Restauracin borbnica.
Pretenden experimentar primeiro coa monarqua democrtica e despois coa repblica,
pero ambos sistemas son fallidos, non aportan armona pas nin duracin no tempo.
Nun primeiro momento frmanse xuntas urbanas que reclaman o sufraxio universal
masculino, a convocatoria de Cortes constituintes, liberdades democrticas, a
descentralizacin e a supresin das quintas e dos impostos consumo.
Goberno Provisional
Frmase un goberno provisional, presidido por Serrano (que proceda do partido Unin
Liberal) e integrado por polticos destacados como Prim, Topete, Montero Ros,
Sagasta, este goberno decide non contar cos demcratas e cos republicanos. As a
primeira medida que se toma disolver as Xuntas revolucionarias e a Milicia Nacional
mediante un decreto. Pero ademais tamn regula o horario laboral e o traballo dos
nenos, fai voluntario o servizo militar, limitou a accin da Garda Civil,
Serrano convoca Cortes Constitutes, de uns 300 deputados, e estas elaboran a
Constitucin do 69 onde se recollen, entre outros: o sufraxio universal masculino, a
garanta de dereitos e liberdades e a descentralizacin.
Este goberno tamn foi o encargado de buscar un monarca para Espaa. Buscaban a un
rei que fora aceptado polas Cortes e que non fora vetado polas potencias europeas. Prim
privaba s Borbns as que foi a el a quen lle encargaron a tarefa de atopar un candidato
ptimo. final opta por Amadeo de Saboia.
Monarqua: Amadeo I
Cando Amadeo chega a Espaa atpase coa prdida do seu maior apoio: acaban de
asesinar a Prim. No 1871 nomeado Amadeo I. O seu curto reinado, menos de dous
anos, est caracterizado polos conflitos blicos e a forte oposicin, todos son elementos
interiores, do propio pas, que se enfrentan a el. Por un lado estanse a desenvolver das
guerras: a independentista cubana e a 3 Guerra Carlista e, por outra banda, a oposicin:
os republicanos e os socialistas e anarquistas que derivan no emerxente movemento
obreiro que formar no 1864 a Asociacin Internacional de Traballadores. Tamn hai
que engadir a escisin do partido que o apoiaba, unha parte progresista mis radical,
representada, por exemplo, en Zorrilla ou unha parte mis constitucional, coma a que
representa Sagasta.
No 1873 Amadeo decide convocar Cortes congreso e senado e renuncia trono no
seu nome e no dos seus herdeiros.

1 Repblica:
Unha vez que Amadeo renuncia coroa, os deputados do congreso e do senado
renense, dando lugas Asamblea Nacional, que asume todos os poderes. Dura case
dous das e a intervencin mis importante a de Castelar: a monarqua absoluta cae
con Fernando VII, a parlamentaria coa fuxida da raa, a democrtica co rei; preciso
recorrer repblica. Proclmase as esta forma de goberno que estar presidida por
Estanislao Figueras, que ser sucedido por Pi i Margal (federalistas).
Este goberno ten que lidiar con das guerras: a carlista e a cubana, que anda seguen
vixentes, co escaso apoio tanto militar como eclesistico e tamn coa propia divisin
dos republicanos en federalistas e unitarios. Os federalistas pretenden organizar unha
serie de organismos ou cantns que deleguen parte dos seus poderes a un superior: a
federacin, que ten a soberana, pero mantendo tamn competencias exclusivas que s
dependan deles, pretenden levar a cabo unha poltica descentralizadora. Pola sa banda,
os unitarios pretendan levar a cabo un proxecto centralizador e uniformizador.
Durante a etapa de Figueras desarrllase unha poltica federalista, pero esta
organizacin provoca a independencia descontrolada de moitos cantns e, a
consecuencia, a indisciplina social, poltica, Finalmente Figueras abandona o goberno
e marcha a Pars, este sucedido por Pi i Margal que comeza a preparar unha
constitucin republicna que non ser aprobada, quedando como carta mana non-nata.
Nela estableca a existencia de 17 estados, entre eles Cuba e Porto Rico, os poderes:
executivo, lexislativo e xudicial, o congreso de deputados e o senado con representantes
de todos Estados, o sufraxio universal e o poder relacional: outorgado presidente, que
deba encargarse de manter o equilibrio entre todos os estados. A divisin en cantns
estaba apoiada sobre todo polos anarquistas. Pero Pi i Margal dimite e pasa a ocupar o
seu lugar Nicols Salmern e despois Castelar, adquirndose as a inclinacin cara o
republicanismo unitario, mentres estase a desenvolver un perodo caracterizado pola
violencia, anda que Salmern consegue ir freando estes ataques.
No 1874 prodcese o levantamento militar de Pava dirixindo Garda Civil, que
evidencia a fraxilidade poltica do momento. As volve o poder s unionistas e
progresistas que encabezados por Serrano tentarn elaborar unha repblica
conservadora. Serrano exerce neste perodo un rxime practicamente dictatorial que tia
como obxetivo restablecer a orde: suprime a AIT, reprime s republicanos, limita o
dereito de asociacin,
Namentres o partido dirixido por Cnovas del Castillo incita comunidade poltica,
mediante o Manifesto de Sandhurst, a levar a cabo a Restauracin como solucin
precariedade gubernamental na que se atopa Espaa, decir, a restablecer a monarqua
borbnica: a Alfonso XII. Cnovas pretende instaurar monarca pola va democrtica
pero Martnez Campos decide adiantarse e leva a cabo un pronunciamento en Valencia
e proclama rei a Alfonso XII, no 1874.

RESTAURACIN (1876-1923)
-Bases do sistema poltico da Restauracin ou Sistema canovista (1876-1898)
O sistema poltico que se instaura comezar o reinado de Alfonso XII o canovista,
este basase en dous grupos polticos: conservadores e liberais, que se van alternando
no poder, marxinando a decisin das clases populares mediante a fraude electoral que
levan a cabo gracias caciquismo. O partido liberal est liderado por Sagasta e o
conservador por Cnovas.
A fraude electoral lvase a cabo gracias rxime caciquista: unha persoa que ten o
poder suficiente como para ter o dominio sobre a pobacin do territorio que goberna,
pero tamn por diferentes mtodos mediante os que se manipulaban os procesos
electorais: pucheirazo, encasillado.
Par garantizar a estabilidade do sistema ambos partidos dinsticos elaboran a
Constitucin de 1876: soberana compartida, o rei pode vetar leis e disolver cmaras,
bicameralismo, estado confesional catlico anda que se permite o cultivo doutras na
privacidade, certas liberdades individuais,
Durante o perodo liberal de Sagasta publicronse leis como: a lei de asociacins, que
legalizaba os sindicatos obreiros, regulaba a presenza pblica das ordes relixiosas e
permita a celebracin dos congresos da UXT e do PSOE; a lei do xurado, que favoreca
a liberadade de prensa e o sufraxio universal masculino no 1890; un cdigo civil,


DESASTRE DO 98
No 1898 produciuse a perda das ltimas colonias que quedaban do antigo imperio
colonial ( Cuba, Porto Rico e Filipinas), dando lugar a unha crise non s econmica e
militar senn tamn poltica, que afectou o sistema poltico creado por Cnovas (a
quenda) e desprestixiou os partidos dinsticos.
Cuba supoa unha importante fonte econmica para Espaa, que trataba de obter o
maior beneficio posible, a raz das condicins s que estn sometidos os cubanos,
xorden unha serie de movementos independentistas que se alzan contra as autoridades
espaolas na 1 Guerra Longa, dende 1868 a 1878. Esta rematar co tratado de Paz de
Zanjn no que Cuba obtn mis independencia, regulacin de impostos, o remate da
excravitude,
Pero anda as, debido s condicins baixo as que se atopa o negocio do azucre, de 1895
a 1898 desnvlvese o que ser a 2 Guerra Cubana: A Guerra Chiquita, da que
resultan vencedores os independentistas dirixidos por Jos Mart.
Contempornea a esta revolucin tamn se produce o levantamento de Filipinas,
dirixido por Jos Rizal, que ser asesinado. Anda as o movemento independentista
continuar.
No 1898, os Estados Unidos, movidos por intereses propios, deciden colaborar cos
cubanos e presionan a Espaa. Utilizando o pretexto da explosin do acoirazado Maine
os americanos inician unha guerra, derrotando a flota espaola en das batallas. As os
espaois solicitan o armisticio, consegundose a paz finalmente co Tratado de Pars.
Estados Unidos pasa a ser poseedor de Porto Rico e Filipinas, e Cuba pasa a ser unha
repblica, anda que controlada polos americanos.
A perda destas colonias supn un duro olpe para a clase poltica, intelectual e militar,
xurdindo as o rexeneracionismo. Esta unha tendencia con afn reformador que
pretenda a reforma do estado, o fomento da riqueza e o impulso da ensinanza pblica:
despensa e escola. Algns destes pensadores son: Picavea, Mallada ou Costa; este
ltimo levou a cabo numerosas reformas a travs da creacin da Liga Nacional de
Produtores. Unha vez asentada esta nova ideoloxa comezar a poerse en prctica
mediante o Instituto de Reformas Sociais.
Ademais xorde un movemento literario: a Xeracin do 98, estes escritores mostran a sa
preocupacin por Espaa e denuncian o seu atraso, destacan: Unamuno, Machado,
Valle-Incln, Baroja, Maetzu, Azorn,
No exrcito piden responsabilidades principalmente s progresistas, pois era Sagasta
quen gobernaba naquela poca. Entn permteselle intervir en Marrocos, producndose
as unha fractura no militarismo: africanistas (participan na guerra africana e conseguen
altos cargos) e peninsulares, unha divisin que se considera inxusta e discrecional,
provocando malestar.