Âşıq Elesger
(Ağkilise, 1821 - Ağkilise, 1926)
XIX yy. Azeri saz şe'rinin en Önemli temsilcisi,
Azerbaycan aşık edebiyatının klasiklerinden bi-
ridir. 1821 yılında şimdi Ermenistan topraklarına
katılmış eski bir Türk yurdunda, Basarkeçer'in Ağ-
kilse köyünde aşıq şiirinin ve sazın vurgunu olan
Elimemmedin ailesinde dünyaya geldi. Elesger 14-
15 yaşlarında köyün zenginlerinden Kerbelayı
Qurban'a hizmetçi olarak verildi. Onun kızı güzel
Sehinbanı'yı sevdi: kızdan sevgisine karşılık aldı.
Lakin Kerbelayi Qurban'm kardeşi Pullu Me-
herrem onların kovuşmasına imkan vermedi, Se-
hinbanı'yı oğlu Mustafa'ya aldı.
Bu olaydan sarsılan Elesger saz çalmağa, söz
koşmaya başladı. Atası onu 16 yaşında tanınmış el
senetkân, Qizılvenk'li Aşıq Ali'ye uşak verdi. Eles-
ger aşıklık sanatının sırlarını üstadı Ali'den öğ-
rendi. Azerbaycan aşık şe'rinin araşdırıcılarmdan
Hümmet Elizade, onların ustad-çırak mü-
nasibetleri konusunda şunları yazar: "Aşıq Elesger,
üstadı Aşıq Alı ile toy, nişan meclislerine gidende
be'zen onun dediklerine kulak asmaz, kendi şi-
irlerini okurmuş. Elesger'in bu hereketi üstadının
hoşuna getmezmiş, bu hereketten vazgeçmesi için
ona nasihatler edermiş. Bir gün yine büyük bir toy
meclisinde üstadla çırak arasında söz olur. Aşıq
Ali'nin sözü Elesger'e dokunur, Elesger öfkelenir.
Üstadı ile atışmayı kafaya koyar. Meclis iki tarafa
ayrılır: Bir teref Aşıq Ali'yi, o biri teref Elesger'i
müdafaa eder. Ustad-çırak biri biri ile deyişir, ara-
larından çok herbe-zorbalar, üstadnameler, di-
vaniler, teenisler ve dudakdeymezler gelip keçer.
Nihayet Elesger açıkça ve şimdiye kadar hiç bir
aşık terefinden karşılığı söylenemeyen "A yağa-
yağa" teenisini söyler. Aşiq Ah, Aşıq Elesger'e
cavab vere-bilmez; meclisi bırakıb gider. Bu ha-
diseden sonra Elesger, üstadından ayrılır, müstakil
bir sanatkâr gibi aşıqhğa başlar. Elesger, üstadını
bağlaması neticesinde geniş kitle arasında daha
böyük şöhret kazanır. Onun yanma yakm-uzak
yerlerden çıraklar gelir" (Aşıq Elesger, 1937, s.5-6).
XIX yy. ortalarına doğru artık Âşıq Elesger
bütün Kafkasya'da tanınan bir âşık idi. Tiflis'de
Rusça yayınlanan "Kavkaz" gazetesi 1851 yılında
ondan, olağanüstü sesi, saz çalma mahareti ve söz
koşma kabiliyeti olan bir senetkâr olarak söz açar.
Sevgilisi Sehinbanı'dan zorla ayrı salındıktan
sonra, Aşıq Elesger 40 yaşma kadar bekâr kalmış,
1862 yılında, Kelbecer'in Yanşaq köyünden olan
Anahanım'la evlenmişdi. Elesger'in oğlu Aşıq Talib
de üstad bir aşık olarak tanınmıştır.
Elesger, aşık şiirinin bütün türlerini kapsayan
zengin bir miras bırakıp gitmişdir. Hayatta olduğu
donemde hiç bir kitabı yayınlanmadığından, şi-
irlerinin büyük bir kısmı kaybolmuştur. Şiirlerinin
ekseriyeti sözlü gelenekte devam ettiği için onlar
da yazıya alınmamış, zaman geçdikçe unutulmuş,
hafızalardan silinmiştir.
1918 yılında Ermenistan'da iktidara gelen Taş-
naklar, Azerbaycan Türkleri'ne karşı bir soykırıma
başlayınca, Aşıq Elesger, ailesi ile birlikde göçüp
Azerbaycan'ın Terter bölgesine yerleşmişdi. O, bu-
rada bir müddet değirmencilik etmiş ve ihtiyar
çağlarında yazdığı şiirlerinin birinde kendi du-
rumundan acı acı şikayetlenerek şöyle demişdi:
Dad senin elinden çerx-i kecmedar,
Üreyimdeyüz dermansız yaram var,
Âşıq deyirmançı, ağa çarvadar,
Serraf gelsin bu bazarı dolaşırı.
Çağdaşlarının hatıralarına göre Aşıq Elesger,
uzun boylu, alnı açık, iri yapılı, bedence çok sağ-
lam ve kuvvetli bir adam imiş. Kara gözleri, kalın,
kara çatma kaşları, dolgun yüzü varmış. Sırtına
uzun etekli arxalıq, üstünden çuha, ayağına mest
Kaynaklar:
Celal Abdullayef; "Aşıg Elesger'e Kayıtmak Serti İle", Dil ve
Edebiyyat Dergisi, 1(5), Bakı 1972.
Musa Adîlof; "Aşıg Elesger'in Anadan Olmasının 150.illiyi",
Dil ve Edebiyat Dergisi, Bakı 1972.
İnayet Akyüz; İğdır Azerileri'nin Halk Edebiyatı Örnekleri,
Erzurum 1968, (Mezuniyet tezi) (Tezin muhtelif sa-
hifelerinde Elesker'le ilgili bölümler vardır.)
Hamid Arash; Aşıg Yaradıcılığı, Bakı 1960.
Haver Arash; Âşık Elesker, İstanbul 1984.
Paşa Efendiyev; Halgın Söz Xezinesi, Bakı 1985, 248-250.
Aşig Elesger, Bakı 1963. (Heyet tarafından haz ir lanmış tır).
Vaqif Veliycv; Azerbaycan Folkloru, Bakı 1985, 216-222.
Azerbaycan Edebiyyah İncileri/Bayatı, Qoşma, Tecnis, Bakı
1988 105-109; 251-265; 470-481; 540-542; 558-561
Aşıg Elesger, 2 cilt, Bakı 1972. (Elesker'in doğumunun 150. yılı
münasebetiyle bir heyet tarafından hazırlanmıştır.)
Aşıglar,Bakı 1960. Aşiglar,
II. hisse, Bakı 1937.
İ. Babayev, İ. İmran Aşrafoğlu vd.; Azerbaycan Şifahi Xaİ£ Ede-
biyyatı, Bakı 1970.
Pertev Naili Boratav; Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği,
Ankara 1946.
Hikmet Drzdaroğlu; "Âşık Elesger (1837-1926)", Fikirler,
İzmir, S.,266-267,31 Mart 1944.
giyer, başına Buhara kalpağı koyarmış. Daima ba-
şını tıraş ettirir, seyrek bir sakal bırakirmış.
Aşiq Elesger 1921 yılında durumu nisbeten
düzelince yeniden doğduğu köye, Ağkilse'ye dön-
müş. Lâkin, kocalık ve hastalık yüzünden artık saz
çalıb söz koşamamıştir. 1926 yılı mart ayının 7 sinde
tahminen 106 yaşında Ağkilse köyünde Hakk'm
rahmetine kovuşmuş, burada da dem olunmuşdur.
1988 yılında Basarkeçer bölgesi Türk halkının Er-
meniler tarafından göçe zorlanması ile buradaki
Türkler yeniden topraklarını terketmişlerdir.
Âşiq Elesger'in Ağkilse köyündeki mezarına
da hakaret eden Ermeniler buradaki bir çok Türk-
müslürnan abidesi gibi, bu mezarı da yok et-
mişlerdir.
Eserleri: Aşıq Elesger Eserleri. Toplayanı ve
tertib edeni Hümmet Alizade, Bakı, 1934, 1935,
1937, 1963. Aşıq Elesger. Toplayanı ve tertib edeni
İslam Elesgerov. C. I-II, Bakı, 1971; Azerbaycan
Aşıqları ve El Şairleri, Cl, Bakı, 1987.
Hikmet Dizdaroğlu; "Aşık Elesger'in Neşredilmemiş Şiirleri",
Fikirler, 5.304-305, 310-311, 311-312, 316-317, 320-321,
322-323,1 Ocak 1946-1 Ekim 1946 (6 sayı).
Paşa Efendiyev; Azerbaycan Şifahi Xalg Edebiyyah, Bakı
1981,211-222.
İslam Elesgerov; Aşıq Elesger, Bakı 1956.
İslam Elesgerov; "Aşığ Elesger Sen'etkarhğımn Be'zi Hu-
susiyetleri", Dil ve Edebiyyat Dergisi, Bakı 1971.
Himmet Elizade; Azerbaycan Aşıqları I, Bakı 1929; II, Bakı
1930.
M. İbrahimof; Aşıq Poeziyasında Realizm, Bakı 1966.
F. Qasımzade; Azerbaycan Edebiyatı Tarihi II. Cilt, Bakı 1960.
Zeynelabidin Makas; Aşıq Elesger (Hayatı, Sanatı, Şiir ve
Hikâyeleri), Erzurum 1974. (Mezuniyet tezi)
Nizamettin Onk; "Büyük Ozanımız Göğçeli Elesker'in Hamayil
Adına Deyişi", Azerbaycan, 13 (10-11-12/154-155-156),
Ocak-Şubat-Mart 1965,11-12.
Nizamettin Onk; "Göğçeli Âşık Elesker", Türk Dünyası Araş-
tırmaları, (27), Aralık 1983, 269-284.
Nizamettin Onk; Göğçeli Âşık Elesker, Adapazarı 1964.
Nizamettin Onk- İslâm Eleskerzâde; Göğçeli Âşık Elesker, An-
kara 1987.
Osman Sarıvelli; Kudretli Şair Usta Sanatkâr, Bakı 1971.
Sazım Sözüm, Bakı 1978.
M.H. Tehmasib; Aşıg Elesger, Seçilmiş Şiirleri, Bakı 1972.
Telli Saz Üstadları, Bakı 1964.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 3, 21-22. (Madde Yavuz
Akpınar tarafından yazılmıştır.
a) Geraylılar KEÇDİ

DÜNYA Pencereden qefil baxdım,

Qarşimdan bir sona keçdi.
İleri gel xeber alım, Bir ox atdı, qaş oynatdı,
Süleyman'dan qalan dünya. Müjganlan qana keçdi.
Çoxları aldatdm getdin,
Axırmda yalan dünya. Ala gözlerini gördüm,
Tezelendi1 köhne derdim,
Cel görem kim qalıbsan, Yolunda can qurban verdim,
Dersini kimden ahpsan, Baxmadi qurbana keçdi.
Sekseninde boşalıpsan,
Doqsanmda dolan dünya. Serv boylu melekzade',
Camahndan içelim bada3,
Yüce yüce dağlar gördüm, Elesger'i saldı oda,
Yeni yeten bağlar gördüm, Qoydu yana yana keçdi.
Her geleni ağlar gördüm,
Hani sende gülen dünya.
1. yenilendi 2. melek asıllı, melek soylu 3. bade
1
Elesger göçek çar naçar ,
Her adam ektiğin biçer,
Gelen qonar, qonan göçer,
Hani sende gülen dünya.
i. ister istemez GOZEL

GÖRENDE Ne baxırsan pencereden,

Xumar gözün süzen gözel.
Köhne derdim tezelendi, Seyraqubla aşna olub,
Alagöz yarı görende. Bağrın başın ezen gözel.
Canım odlara qalandı,
Nazlı nigan görende, Billur buxaq, beyaz gerden,
Ağlımı apardm2 serden,
Qarşı geîdi qalem qaşdı, Yaxasma herden herden,
Ay qabaqlı1, siyah saçlı, İnci, sedef düzen gözel.
Huş2 dağıldı, ağlım çaşdı3,
Çeşm-i xuman4 görende. Qelbimi yandmdm oda,
Sirr sözümü verme yada,
Görceyin gözel leylini, Uyubsan zalim xoryada,
Beyendim şirin dilini, Menden kenar gezen gözel.
Aşqa bülendim, meylini,
Bil, bize sarı görende. Gümüş kemer ince belli,
Ağ bilekli nazik elli,
Hüsnü teki yox tamaşa, Ağ qabaqlı3 siyah telli,
Çekdim men elinden haşa, Üreyimi üzen4 gözel.
Ferhad aşqı vurdu başa,
Çeşm-i xuman görende. Xeyalm çaşir^ gülende,
Pünhan6 derdimi bilendi,
Qurbamyam bu dilberim, Elesger size gelende,
İnce bel, gümüş kemerin, Sığallanıb7, bezen, gözel.
Könlü güldü Elesger'in,
Dürüst ilqan5 görende.
1. çene İle boğaz arasındaki kısım 2. götürdün 3. beyaz
1. yüz 2. akıl 3. şaştı 4. kızarmış gözü 5. sözünde yüzlü 4. koparan 5. şaşar 6. gizli 7. kendine çeki
durma düzen verip.
GUL XAN1M XOŞ GELDİN

Seher seher sığal1 verir, Qedem' qoyub asta asta2,

Ayna qabağa Gül Xamm, Sen bu diyara, xoş geldin.
Tay olmaz dağlarda lala, Süzdürüb ala gözleri,
Gülgez2 yanağa Gül Xamm. Qaşlara qara, xoş geldin.

Vesfin yayılıb mahala, Oğrun3 durub qıya baxdın*,

Maşallah o hettü xala3, Müjganm sineme çahdm,
Müştağam4 gülqez camala, Cismimi yandınb yaxdm,
Qaymaq dodağa Gül Xamm. Salıban nara5, xoş geldin.

Melekzade, huri qıhnan, Qaynayib pey manim*1 dolub,

Qeza geddim qılıb keman, Saralıb gül rengim solub,
Meni hesret qoyma aman, Hesretim çekmekden olub,
Büllur buxağa5 Gül Xamm. Sinem sedpara7, xoş geldin.

XubĞ çekilib qeddi dallar, Dostun vefasını gördüm,

Ağ üzünde qara xallar, Seçib, sevib konul verdim,
Medhin eşiden cahallar, Tezdendi köhne8 derdim,
Düşüb sorağa Gül Xamm. Derdime çara, xoş geldin.

Elesger'em qadan allam, Sinemdi eşqin defteri,

Getmerem yanında qallam, Sensen dilimin ezberi,
Pervanayam qurban üllam, Yaziq Aşıq Elesger'i,
Şama7, çırağan Gül Xanım. Çekmeye dara9, xoş geldin.
1. sac düzeltme 2. al 3. ayva tüyü ve bene 4. Hasretlin
5. çene ile boğaz arasındaki kısım 6. güzellik 7. mum 1. ayak 2. yavaş yavaş, usulca, ağır 3. gizli 4. yan
baktın 5. ateşe 6. söz verme, alici etme, yemin 7.
yüz parça 8- eski 9. damgacına

MEN

Gözel sana me'lum olsun, TELLERİN

Alışmışam, yanıram men,
Ala gözler süzülende, Ay qız senin ne ve'dendi,
Canımdan usamram men. Kesilib qısa tellerin.
Kelağayı1 elvan2, qıyğacı3,
Kaşki gözel olmayaydm, Üstünden basa telllerin.
Sarahban solmayaydın,
Mennen aşna olmayaydm, Yanaq3arın güldü solmaz,
Ayrılanda ölürem men. Oxladm, yaram sağalmaz,
Qaşm cellad, gözün almaz,
Hansı dağın marahsan, Bağrımı kese tellerin.
Hayıf, bizden aralısan,
Sen de yardan yarahsan, Bağban ağlar, bar4 ucundan5,
Duruşundan qanıram men. Xeste ağlar nar ucundan,
Elesger tek(ı yar ucundan,
Menim adım Elesger'di, Batıbdi yasa tellerin.
Derdim dillere ezberdi,
Xallarml dürr ü gövherdi2,
Serrafıyam, taniram men. 1. büyük, ipek başörtüsü 2. renkli, çeşitli 3. süzgün
bakmak, yan bakmak 4. meyve, ürün, mahsûl 5.
1. ben 2. inci ve mücevherdir yüzünden, sebebinden 6. gibi, kadar
YAYLAG DAĞLAR
Bahar olsa erir qarın,
Gözeller seyrangahısan Sökülür sellerin dağlar.
Görüm seni var ol, yaylaq. Mor benövşe1, lale, sümbül,
Açılsın gülün, nergizin, Xoş olur güllerin dağlar.
Teze1 mürgüzar2 ol, yaylaq. Deste deste gelir eller,
Methini eyleyir diller,
Gözüm qaldı siyah telde, Her dalınca şen bülbüller,
Bülbül öldü meyli gülde, Xoş keçer günlerin dağlar.
Kimsem yoxdu qürbetelde,
Sen mene qemxar3 ol, yaylaq. Düzdür senin bu İlqarın2,
Gün vurunca erir qann,
Men seni görenden beri, Çoxdur senin vefadarm,
Sinem oldu qem defteri, Vardır bol çimenin dağlar.
Yazıq Aşıq Elesger'i,
Göllerinde öter qazlar,
Öldür, günahkar ol, yaylaq. Sularından içer qızlar,
Elesger'em yaram sızlar,
Sendedir dermanım dağlar.
1. yeni, genç 2. kuş yatağı, kuşu bol olan yer 3.
gam yüklü, kederlenen, tasalanan

1. menekşe 2. söz vermen, andın, yeminin

DAĞLAR

Payız1 oldu eller köşdü.

Çekildi yığnaqm2 dağlar,
Eser rüzgar, yağar qarm,
Çox yamandır halın dağlar. NİYE DÖNDÜ
Gel ey mehr-i mehebbetim1,
Ham sendeki güzeller, Üzün menden niye oöndü,
Ağzı şeker, lebi2 qendim3,
İnci-mercanı düzeller, Üzün menden neye döndü?
Qol qola verib gezenler,
Getdi gülüzarm dağlar. Ayrılıqdan ölüm yeydi,
Hesretin qeddimi4 eydi,
Bülbüller gülde işlemez, Ne dedim, xetrine deydi,
Küheylanlarm kişnemez, Üzün menden niye döndü?
Qarm çox, kimse qışlamaz,
Perişan hallarm dağlar. Aşığa yoxdu qadağa",
Müştaqdı() dile, dodağa,
Döküb bağında gazeller, Elesger sana sadağa,
Üzün menden nive döndü?
Bulağa3 gelmez güzeller,
Gedib aranda4 gezenler,
Hanı mevsim çağın dağlar.

Elesger geder yoluna,

Bülbüller qonmaz dalma,
Senin bu müşkül halına,
Sızıldar üreyim dağlar.

1. muhabbet güneşim, sevgi ışığım 2. dudağı

1. sonbahar 2. kalabalığın, şenliğin 3. pınar 4. düzlul 3. şekerim 4. boyum 5. yasak 6. arzuludur, isteklidir
YERİDİ Düşübsen nadanla2 gövheri bilmez,
Ağlasan gözünün, yaşını silmez,
Bir güzel keçdi qarşıdan, Ne qocalmaz, ne köhnelmez, ne ölmez,
Sallandı, yana yeridi1. Her kimse ki görse nar sinen üste.
Kirpik çaxdı, oğrun baxdı2,
Od saldı cana, yeridi. Fidan ekib, şecereler betirrem,
Bağbanıyam, ter3 şamama4 götürrem,
Ovçu tek berede3 durdu, Ve'de versen, ilqanma yetirrem,
Qaşlarmdan kaman qurdu, Bülbülem, qoymaram xar sinen üste.
Müjkanm sineme vurdu,
Qemzesi qana yeridi. Elesger qurtarmır derd ü feraqdan,
Sohbet ne lazımdı bele uzaqdan,
Hanı bele huri, qılman4? Emib kam5 alaydım dilden, dodaqdan,
Eylemir derdime derman. Etseler de qanım car6 sinen üste.
Çeşmim5 yaşı olub umman, 1. çoktan beri 2. cahil ile 3. taze, yeni 4. küçük, güzel
Yaşilbaş sona yeridi. kokulu bir tür kavun 5. İstek, meram, arzu 6. dökseler
de
Camalm benzetdim aya,
Ehsen qüdret veren paya, YAXŞIDI
Endirib salmadı saya,
Dost mehribana6 yeridi. Arif olan, gelin size söyleyim,
İgid sözü merd merdana yaxşıdi',
Dedim: qız, getme, amandı, İgid gerek dediyinden dönmesin,
Elesger oduna yandı, Bi-ilqardan2 bir zanana3 yaxşıdı.
Dedi: qocadı7, pirandı8,
Merdü meradana yeridi. Qe3bi düz olanın evi hac olu,
Qonşuya kec4 baxan özü ac olu,
İki arvadlılıq mardan5 acı olu,
1. yürüdü 2. gizli baktı 3. av beklenen yerde, pusuda; Bes geydirsen bir canana yaxşıdı.
sınırda 4. tüyü, bıyığı bitmemiş genç, delikanlı 5. gözüm
6. merhametiyle, şefkatiyle 7. yaşlıdır 8. pislerdir,
ihtiyarlardır.
Elesger dostunnan bade içende,
Geşt eylcyib6 merd, namerdi seçende,
b) Qoşmalar Güzaran7 xoş olub, gün xoş keçende,
Bir sen, bir yar, bir de xana yaxşıdı.
BÜRÜME
A bimürvet1, hesretini çekmekden, 1. güzeldir 2. hürmetsizden, sözünde durmayandan 3.
Yetişmişem cana, üzün bürüne, kadınlara 4. eğri, kötü 5. yılandan 6. seyahat edip,
İller aynsıyıq, fürset düşende, gezip 7. geçici, geçen
Çekilib pünhana2 üzün bürüne.
Yusif kimi meni saldın avara,
Tebibimsen, eyle derdime çara, AMANDI
Ya buyur cellada, ya çekdir dara,
Ya yetir dermana, üzün bürüme. Gözeller sultanı, melekler şahı,
1
Yazıq Elesger em, men sene qurban, Alagöz cananım, getme, amandı.
Xesteyem, derdime gel eyle derman, Derdinden xesteyem, çekirem ahi,
Sen melekzadesen, ay huri-qılman, Olürem, loğmamm, getme, amandı.
Gelmişem qurbana, üzün bürüme.
Camalm göyçekdir bayram ayından,
1. mürvetsiz, İnsaniyetsiz 2. gizli Gören doymaz saçlarının buyundan,
Layiq deyil qurban kesem qoyundan,
SİNEN ÜSTE Sene qurban canım, getme, amandı.
Müddetdi1 gezirem men tebib deye, Sen melekzadesen, ey mina gerden1,
Xesteyem dermanım var sinen üste. Kesme mehebbetin gel, Elesger'den,
Südden ağdı, baldan şirin memeler, Günahkar qulunam, salma nezerden,
Qüdretden xalq olub, yar sinen üste. Keremli sultanım, getme, amandı.
YAR SALAMATDI
Pasibani1 oldum men dost rahinin2,
Soruşdum, öyrendim, yar salamatdı,
Bele me'hım olur şahlar şahmın,
Mene merhemeti var, salamatdı.
Çox obadan, ağır elden keçibdi,
Peleng3 ejdehalı koldan4 keçibdi,
Çoşqun derya, daşqm selden keçibdi,
Öldürmeyib boran5, qar, salamatdı.
Çox eziyyet verib yağmur, boran, bad6,
Xet(i)rine gelmeyib ne düşmen, ne yad,
Gözün aydın olsun, könlün olsun şad,
Çox da çekme intizar, salamatdı.
Ter7 deyişib, haldan hala dönübdü,
Cilvelenib bir marala dönübdü,
Leblerinin şehdİ8 bala dönübdü,
Qoynundaki bir cüt9 nar salamtadı.
Elesger'em, baxtı qara çek meni,
Qul ad ma sat, bazara çek meni,
Gülleynen öldürme, dara çek meni,
Dil deyir, gülleden dar salamatdı.
1. koruyucusu 2. yolunun 3. kaplan 4. çalılıktan, kısa
boylu ağaçların bulunduğu ormandan 5. fırtına, kar 6.
rüzgar 7. taze 8. bal 9. çift
A BIVEFA
A bivefa1, a bi-mürvet2, nainsaf3,
Keçen günler heç yadına gelmez mi?
Unudubsan meni xeyli zamanda,
Dost da öz dostunu yada salmaz mı?
Aynhq bizlere oldu mügerrem4,
Hicrandan ciyerim bağladı verem,
Quldan xeta geler, ağadan kerem,
Me'şuq aşiqine kerem qılmaz mı?
Elesger'em düşdüm elden avara,
Ahtardım, derdime olmadı çara,
Bir igidin eli yetmese yara,
Qocalıb başına5 küller olmaz mı
1. vefasız 2. mürvetsiz 3. İnsafsız 4. ihsan edilen
5. tekrar, yeniden
NIŞANASI
Ay arifler, gelin size söylevim,
Kesilib üstümden yar nişanası,
Dost uzaq olmaqla könül yad olmaz,
Ölünce qelbimde var nişanası.
Nütfeden1 pak olan özü pak olar,
Namerdden töreyen bil, napak2 olar,
Endeîib3 qan ağlar, zehri çak olar4,
Görse gül üstünde xar nişanası.
Elesgerem, qerq olmuşam bu qeme,
Hedyan5 sözler dağ6 çekibdi sineme,
Nakes7 mühennetden8 metleb9 dileme,
Yoxdu namus, qeyret, ar nişanası.
1. spermden, döl suyundan 2. pis, murdar 3. bülbül
4. yırtılır, parçalanır 5. küfür, yakışıksız sözler 6.
yara 7. cimri 8, ihanet edenden 9. talep, istenilen,
arzu edilen şey; arzu, istek, yardım
YETMEDİ
Ömrün ah vay ile keçdi dünyada
Hesret qaldım, elim yara yetmedi1,
Nece name yazdım canan eline,
Heç birisi o diyara yetmedi.
Ne doyunca nazlı yarı görmedim,
Ne dilimle ehvalmı sormadım,
Bağ besledim, qönçe gülün dermedim,
Xezan2 oldu, bağçam bara3 yetmedi.
Dağların döşünde qar nişanası,
Gül üste görünür xar nişanası,
Ölürem, qelbimde yar nişanası,
Gözüm yolda intizara4 yetmedi.
Gözü yaşlı, ey füqera Elesger,
İşi eysik, baxti qara Elesger,
Olmadı derdine çara Elesger,
Hesret elin o dildara5 yetmedi.
1. yetişmedi, ulaşmadı 2. güz yaprağı 3. meyveye,
ürüne 4. beklemeye, bekleyişe, gözlemeye 5.
gönüldaşa, gönül alana, sevgiliye
KESILDT
Nagah1 bad-ı serser2 esdi üzüme,
Ömür bostanımın tağı3 kesildi.
Öz elimden xata deydi özüme,
Bedenden qolumun sağı kesildi.
Qeza tutdu, keder, meni budadı,
Ağlatdı dostları, güldü dü yadı,
Zehrimara4 döndü ağzımın dadı,
Elimde şerbetim ağı kesildi.
Gönlüm yasdan çıxmir, qelbim qaradan,
Bu derd ü mÖhnetden, bu maceradan,
Dövlet getdi, hörmet, qalxdı aradan,
Qapımızdan dost ayağı kesildi.
Ne müddetdi qurtarmjram zulümden,
Qezanm qılmcı deydi belimden,
Bir tülek5 terlanım6 getdi elimden,
Üreyimin bendi7, bağı kesildi.
Çox qaçdım qezadan, olmadı çara,
Bir vurmuşdu, bir de vurdu dubara8,
Cinovnikler, istediler qurtara,
Dostlarım özüme yağı9 kesildi.
Qul Elesger, işin müşküldü, müşkül,
Derdini demeye yoxdu ehl-i dil,
Döy başına, feğan eyle müttesil10,
Daha deyib gülmek çağı kesildi.
1. ansızın 2. şiddetli rüzgar 3. kavun ve karpuzun bitki
kısmı 4. zehire, yılan zehirine 5. kurnaz, hünerli;
tüyünü dökmüş kuş b. doğanım, kuşum 7. bağı, ipi 8.
ikinci defa 9. düşman "10. ulaşan, kavuşan, bitişen,
aralıksız
GÜLENDAM
Seni gördüm el götürdüm dünyadan,
Qara gözlü, qelem qaşlı, Gülendam.
Alma yanağına, bal dodağma,
Baxan kimi ağlım çaşdı1, Gülendam.
Tovuz kimi xoş bezenib durubsan,
Ala göze siyah sürme vurubsan,
Sağ ol seni, yaxşı dövran qurubsan,
Bu dünyanın sonu puşdu2, Gülendam.
Heç demirsen, Elesger'im hardadı3,
Sebeb nedi gülün meyli xardadı,
Menim gözüm qoynundakı nardadı,
Aşığa lütf etsen xoşdu, Gülendam.
1. şaştı 2. boştur, hiçtir 3. nerededir
SARI KOYNEK
Cilvelenib ne qarşımda durubsan,
Anam sene qurban, ay sarı köynek.
Meleksen, çrabsan cennet bağından,
Heç kim olmaz sene tay, sarı köynek.
Doymaq olmur işvesinden, nazından,
Fere1 keklik kimi xoş avazından,
Yel vurdu, ürbendi2 atdı üzünden,
Ele bildim doğdu ay, san köynek.
Gözelsen, te'rifin düşüb mahala,
Zer3 kemer yaraşır qamet ü dala4,
Leb5 qönçe, diş inci, yanağın lala,
Çekilib qaşların yay, sarı köynek.
Gerdene yaraşır qızıl hamayıl6,
Görenin ağlını eyleyir zayii,
Hesretin çekerler olubdur sayıl7,
Yiğır qapılardan pay, sarı köynek.
Tuti8 dilli, serv bo}'^ Salatm,
Yoxdu merhemeti bu seltenetin,
Gönder gelsin Elesger'in xeletin,
Eyleme emeyin zay9, sarı köynek.
1. dişi, keklik yavrusu 2. tülbenti 3. altın 4. boyuna
boşuna 5. dudak 6. kadınların boynuna taktığı süs
7. dilenci 8. papağan, dudu kuşu 9. hiç, boş, heder
QADAN ALIM
Seher seher bağda gezen nazenin,
Destinle1 qonçeni üz2, qadan alım,
Süsenden, sünbüiden, lale nergizden,
Siyah tellerine düz, qadan alım.
Sallanıb sallaıub özünü öyme,
Ele süzgün baxıb qelbime deyme,
Yaralı bağrıma, gözel daş döyme,
Qoyma sinem üste köz, qadan alım.
Göyerçinsen, eyvanıma3 qonasan,
Erz eleyim, derd-i dilim qanasan,
Eyri telli, yaşılbaşsız sonasm,
Gel bizim göllerde üz, qadan alım,
Durub hüsnün kitabına baxiram,
Şirin canım ateşine yaxıram,
Şövqe gelib şirin şirin oxuram,
Çatmır4 te'rifine söz, qadan alım.
Aşiq Elesger'in qedrini bilsen,
Ağladıb, çeşminin5 yaşını silsen,
Eğer qedem6 qoyub, bir bize gelsen,
Yerin var, göz üste gez, qadan alım7.
1. elinle 2. kopar, kes, çek 3. köşküme, sarayıma 4.
yetişmiyor, ulaşmıyor 5. gözünün 6. ayak 7
derdini alayım, hastalığın olayım.
İNCİMEREM
İster dara çekdir, ister qul eyle,
Qoymuşam emrine qol, indmerem.
Hesretinden Mecnun oldum sehrada,
Can alırsan, canım al, incimerem.
Hesretinden saralıban solanam,
İzin versen, yar, başına dolanam,
Elli yol çapılam1, yüz yol talanam2,
Bir şey deyil dövlet, mal incimerem.
Elesger'em, yandım eşq ateşinda,
Gözüm qaldı senin qelem qaşmda,
Qazdır mezarımı çeşme başında,
Sal sinem üstünden yol, incimerem.
1. soyulayım 2. yağma edileyim
GÖRMEDİM
Bî-vefanm1 müxennesin2, nakesin3,
Doğru sözün, düz ilqarm4 görmedim,
Namerdin dünyada çox çekdim behsin,
Namusun, qeyretin, arın görmedim.
Namerdi özüme men dost eledim,
Yolunda canıma çox qesd eledim,
SÖyüdden bağ saldım, peyvest5 eledim,
Almasın, heyvasın, narın görmedim.
Nefs aldatdı, her yetene xan dedim,
Bihude6 kollara gülüstan dedim,
Ebes7 yere bey vefaya8 can dedim,
Zehmetin çox çekdim, karın görmedim.
Elesger, erminde olma nabeledy,
Doğru sözle sözün çıxmasm qelet10,
Şahidde insaf yox, beyde, edalet,
Qazılarınn düz ilqann görmedim.
1. vefasızın 2. korkağın 3. kimsesizin 4. ahdini,
hükmünü 5. ulaştırma, kavuşma 6. boş yere 7. boş
8. vefasız 9. bilmez, tanımaz 10. hata 11. kadıların
KAMALIM MENİM
Bilmirem ki ne belalı qul oldum,
Ezel qara geldi iqbalım menim,
Ne zaman ki, nezerime sataşır,
Itir ağlım, huşum1, kamalım menim.
Ateş tutub, öz özüne yanaram,
Mecnun'uyam Leyli günün sanaram,
Ölene dek sevdiyimi anaram,
Dönmez cananımdan xeyalım menim.
Esli, Kerem kimi men oda yandım,
Eşqe düşdüm öz canımdan usandım,
Bi-mürvetin2 ateşine qalandım,
Bir soruşan yoxdur ehvalım menim.
Siyah zülfün dal gerdende höresan3,
El uzanıb, qönçe gülün deresen,
İstesen ki, Elesger'i göresen,
Göyçe mahalıdır, manalım menim.
1. anlayış, idrak 2. insaniyetsiz 3. öresin
BU DAĞLAR MENİM
Yayda1 yaylağımdı, qışda oylağım2,
Yazda seyrangahım bu dağlar menim.
Köçürüb ellerin payız3 ayları,
Gözüm görüb, könlüm budu ağlar menim.
Bir yaqut yanaqlı, yasemen xallım4,
Dehanı5 kövserlim, lebleri6 ballım,
İle ilqar7 verib Leyli misalken,
Oncu meskenimdi bu dağlar menim.
Kamil ovçu itirende maralı8,
Kesiler aramı, sebri, qeralı,
Elesger'em, düşdüm yardan aralı,
Çekilde sineme bu dağlar menim.
1. yazla sonbahar arasındaki en sıcak ay, yaz mevsimi
2. av yerim 3. güz, sonbahar 4. benlim 5. ağzı
6. dudakları 7. verilmiş söz; ansızın hücum, baskın
8. ceylanı, dişi geyiği.
SENE QURBAN
Bir sözüm var sene pünhan1 demeli,
Qayıl olsan2 deyim, gül, sene qurban.
Ne müddetdir hesretini çekirem,
Söyleyim, derdimi bil, sene qurban.
Cunun3 olduğumu her mahal bildi,
Derd meni söyletdi, düşmenler güldü,
Bi-vefa qızlardan elim üzüldü,
Eylerem canımı dil, sene qurban.
Elesger'i gözden qoyma İrağa,
Könül tab4 getirmez derde ferağa,
Leyli kimi ve'de versen bulağa,
Mecmm'am gözlerem il, sene qurban.
1, gizli 2. razı olsan 3. deli; çılgın aşık 4.
deva, şifa; takat, güç, kuvvet
QAŞLARIN
Ay nazenin1, qabağm2 altında,
Ne göyçek çekilib qara qaşlam,
Gözlerin süzüldü, canım üzüldü,
Vurdu üreğime yara qaşlarm.
Eslin melekzade, cismin qılmandı,
Camalın şuxundan3 ciğerim yandı,
Edalet hakimdi, adil divandı,
Rehm elemir günahkara qaşlann.
Gözlerin görenin canına alır,
Hesretini çeken, vaxtsız qocahr,
Serdarı sultanı taxtından sahr,
Berhem4 vurur ürüzgara qaşların.
Gözüm qaldı hilal qaşm tağinda5,
Mecnun oldum, qaldım Leyli dağında,
Yazık Elesger'i cavan çağında,
Zülm ile çekdirir dara qaşlarm.
1. sevgili 2. alın 3. cilvesinden, güzelliğinden 4. ters
5. kaşm eğrisinde
OYNAMASIN
İltimas eylerem geden canlardan,
Dost, düşman içinde yar oynamasın,
Cavandı1, oynamaq ona xoş gelir,
Bize eysikliyi var, oynamasın.
Xuda'm merd işin salma müşküle,
Ehl-i dilim2 yetir sen ehl-i dile,
Bülbülü güle yaz, gülü, bülbüle,
Qönçenin üstünde xar oynamasın.
Elesger'em, gözellerdir ezberim,
Bele mürvet olmaz karrar-i kerim3,
Zehmet, zillet çeken yazıq ellerim,
Insafdı mı, sende nar oynamasın.
1. gençtir, delikanlıdır 2. gönül ehlim 3. ikramı
devamlı olan
ZÜLFLERİN
Ay nazenin, xatirine deymesin,
Gerdenden ayrılmış qara zülflerin.
Ala gözlerine mayii olmuşam,
Günahkaram, çekdi dara züflerin.
Gözel sen de muradına çatmadım,
Benna1 olub smıq2 könül yapmadın,
Terlan3 idin, öz tayını4 tapmadın,
Getdi, qismet oldu sara5 zülflerin.
Elesger de eşqe düşüb oxuyor,
Müjganların sinem üste toxuyor,
Endamından qızıl güller qoxuyor,
Qoyma dağılmağa, dara zülflerin.
1. bina ustası 2. kırık 3. bir cins yırtıcı kuş
4. eşini, benzerini 5. serçegillerden yırtıcı bir kuş
YAZIQ
O qemli könlünü, müşgül halını,
Düşünen de yazıq, bilen de yazıq,
Ağlasan ağlaram men senden beter,
Dağladın1 sinemi gülende yazıq.
Bir merdi seveydin, sirdaş olaydın,
Könlün isteyine peşkaş2 olaydın,
Keşke quru yaydan bir daş olaydın,
Bezenib3 bu eve gelende, yazıq.
Elesger, durar mı metali4 satmasa,
İyid sarsıyar mı baxtı yatmasa,
İki könül birbirini tutmasa,
Alan da yazıqdı, gelen de yazıq.
1. yaraladın 2. hediye, armağan 3. süslenip 4.
satılacak mal, mülk, eşya
DOLANIR
Axşam, sabah, çeşme senin başında,
Bilirsen mi nece canlar dolanır.
Billur buxaq1, alma yanaq, ay qabaq2,
Şahmar3 zülfü, perişanlar dolanır.
O gözel Xuda'nm haqqı, sayma4,
Camalı benzeyir bayram ayma,
Bele bir güzelin hak-î payına5,
Menim kimi çox qurbanlar dolanır.
Meni gördü, gözelliyin bildirdi,
Qaş oynadıb, xesteleri güldürdü,
İşvesi6, qemzesi adam öldürdü,
Qamzesinde nahaq7 qanlar dolanır.
Adım Elesger'dir, Göyçe mahalım,
Dolanım başına, qadanı alınıp
Senin hesretine xeste xeyalım,
Pervanadı9, bivabanlar10 dolanır.
1. çene ile boğaz arasındaki kısım 2. yüz 3. bir cins iri
yılan 4. hürmetine 5. ayak toprağına 6. cilvesi, nazı
7. haksız 8. başkasına gelen kaza-belayı üstleneyim 9.
pervanedir 10. çöller
DAYANMAZ
Könlünıün şüşesi1, saqm ki sınar2,
Toxunarsan, ayna daşa dayanmaz,
El deymemiş yaralarım sizıldar,
Vursan maşa üsten maşa, dayanmaz.
Xeste konul ister narı görende,
Ya dost dostu, ya yar yarı görende,
Bülbül gül üstünde xarı görende,
Qan ağlar, rüxsarı3 yaşa dayanmaz.
Elesger de nazlı yara qul ola,
Yanıb cismi ateşine kül ola,
Canı çıxar dert ürekde bol ola,
Qem qalxıb başından aşa, dayanmaz.
1. şişesi 2. kırılır 3. yanağı, yüzü, çehresi
DAĞLAR
Bahar fesli, yaz ayları gelende,
Süsenli, sünbünllü, laleli dağlar.
Yoxsulu, erbabı, şahı, gedanı1,
Tutmaz bir-birinden aralı dağlar.
Xeste üçün tepesinde qar olur,
Her cür2 çiçek acır, lalezar olur,
Çeşmesinden abi-heyat3 car olur4,
Dağıdır mohneti, melali5 dağlar.
Yazın bir ayıdı çox yaxşı çağın,
Kesilmez çeşmenden gözel yiğnağm6,
Axtarma7 motahn8, yağın, qaymağm/
Zenbur9 çiçeyinden bal ah, dağlar.
Yay m evvelinde dönürsen Xana,
Son ayda benzersin yetkin bostana,
Payizm10 zehmeri11 qoyar virana
Dağıdır üstünden celali, dağlar.
Gahdan çiskin12 töker, gah duman eyler,
Gah gelib-gedeni peşiman eyler,
Gahdan qeyze geler13, nahaq qan eyler,
Dinlemez14 naramı, halalı dağlar.
Ağ xalat bürüner, zernişan15 gevmez,
Heç keşi dindirib keyfine deymez,
Serdara16 söz demez, şaha baş eymez,
Qüdretden sengerli17, qalalı dağlar.
Köçer eller, düşer senden aralı,
Firqetinden gül-nergizin saralı,
Elesger Mecnun tek yardan yaralı,
Gezer sende derdli, nalah18 dağlar.
1. dilencini 2. tür, çeşit 3. hayat suyu, ölümsüzlük suyu
4. yayılır, akar 5. yorgunluğu, düşkünlüğü; gamı, kederi 6.
meclisin, toplantının, grubun 7. arama S. koyun, oğlak
derisinden tulum 9. an 10. güzün, sonbaharın 11, gün
dönümünden sonraki şiddetli soğuklar, kara kış 12. sis,
duman 13. kızar, gazaplanır 14. dinlemez 15. altınla
işlenmiş elbise 16. baş çekene, başbuğa 17. sığınacak yer,
surlu, kale duvarlı 18. inlemeli, sızlamalı, ağlamalı
DÜŞERSEN
Meğrurhıq eleyib, ustadam deme,
Vaxt olar, bir yerde dara düşersen.
Baş tülek1 deyilsen, çolpa2 balasan3,
Sergerden4 qalarsan, tora5 düşersen.
Alçaqda dayan ki, çıxasan başa,
Tülküsen, aslanla girme savaşa,
Gel yapışma gücün çatmayan6 daşa,
Götüre bilmezsen, zora düşersen.
Bize satmaginen işve-nazmı,
Zimistane7 döndererem yazını,
Soyaram libasın8, allarn sazını,
Yal-quyruğu yoluq, yola düşersen.
Saxla dilin özün9 üçün yağıdı™,
Aşıq Elesger'in odlu11 çağıdı,
Çalar caynağma, seni dağıdı,
Göyden yere pare-pare12 düşersen.
I. kurnaz, hünerli; tüyünü dökmüş kuş 2. horozcuk, yavru
horoz, oyuncak horoz 3. yavrusun, bebeksin, çocuksun
4. ümitsiz, şaşkın, bunamiş 5. tuzağa 6. yetmeyen 7.
kışa 8, elbisen 9. kendin 10. düşmandır
II. ateşli 12. parça parça
GEREKDI
Aşıq olub diyar-diyar gezenin,
Ezel başdan pürkamalı gerekdi.
Oturub-durmaqda edebin bile,
Me'rifet elminde dolu gerekti.
Halqa heqiqetden metleb qandıra,
Şeytanı öldüre, nefsin yandıra,
El içinde pak otura, pak dura,
Dalısmca1 xoş sedalı gerekdi.
Danışdığı sözün qiymetin bile,
Kermesinden lel'i-gövher toküle,
Mecazi danışa, mecazi güle,
Tamam sözü müemmalı2 gerekdi.
Arif ola, eyham ile söz qana,
Namehremden şcrm3 eyleye, utana,
Saat kimi meyli Haqq'a dolana,
Doğru qelbi, doğru yolu gerekdi.
Elesger haqq sözün isbatm vere,
Emelin melekler yaza deftere,
Her yanı istese baxanda göre,
Teriqetde bu sevdalı gerekdi.
1. arkasmca, ardınca 2. bilmeceli 3. utanma, haya
c) Tecnisler
AY ANA ANA
Qarlı dağlar geldi düşdü araya,
Qalmışam qürbette, a ana ana.
Tebib yoxdu, derman etsin yaraya,
Sızıldaşır yaram a yana, yana.
Men qurban demişem yara canımı,
Götüre doğraya, yara canımı,
Alıb tepe dırnaq yara canımı,
Bilmirem dermanı ay ana ana?
Geyibdi qeddine1 yar alacanı,
At müjgan2 oxunu, yarala canı,
İster Elesger'den yar ala canı,
Tökende zülflerin a yana yana.
1. boy bos 2. kirpik
NES AĞİ BELE
Zer1 ziba2 xeleti pünhan3 eyledin,
Biçdirdin qeddime4 nes5 ağı bele.
Al dilnen getirdin mehman6 eyledin,
Qatdm şerbetime nes ağı bele.
Qevvas7 deryalarda dağlar sal indi,
Keçen günü, dost yadına sal indi,
Şahmar8 zülfün gerdeninden sal indi,
At boynuma ele nasağı bele.
O Xoy'un sehrasi, o da Salmas'in,
Reqib dost kuyinde9 oda salmasın,
Felek Elesger tek10 oda salmasın,
Ne naxoşu bele, ne sağı bele.
1. altın 2, süslü, yakışıklı, güzel 3. gizli 4. boyuma
5. pis, uğursuz, kötü 6. misafir 7. dalgıç 8. yılanların şahı
9. köy, mahalle; sokak, sevgilinin bulunduğu yer 10. gibi
BAX BAX
Sağ elinde qizıl şana1, sevdiyim,
Darar zülfün, töker bu dala, bax bax.
Bülbül müştaq olub gül qÖnçesine,
Qonub mesken salıb bu dala, bax bax.
Eyleş meclisinde, kelmesini gör,
Sağrı başmaq geyib, gelmesini gör,
Bimürvet gözelin gelmesini gör,
Qasd eler canımı buda ala, bax, bax.
Elesger semendin2 yayında mine3,
Saqın seyraqıbdan, yayında Mine?
Merd verer senisen yayın demine,
Müxennes4 gizlener bu dala, bax bax.
1. tarak 2. iyi cins at 3. billur; lacivert ya da yeşil renkli
sırça 4. korkak
NEQA NE MİNDI
İbtida1 xalq oldu külli2 kainat,
İnsanneqa mindi, neqa ne mindi,
Gözleri canıma salıbdi afat,
Peykan3 kirpiklerin ne qana mindi.
Ne eysikdin, ne artıq gül, ne dannan,
Mühennete4 zeher olmur neden nan5,
Derd bilmezden, dil qanmazdan, nadannan6,
Ne qandım ezelden, ne qanam indi.
Elesger'i çekmeyinen yar, ala,
Lazımdı ki yar könlünü yar ala,
Sınmış7 dendan8, ne yar lebin9 yarala,
Emmek isteyende ne qan em, indi.
1. başlama, başlangıç 2. bütün, hep 3. okun ucundaki demir
kısım, kirpik 4. ihanet eden 5. ekmek 6. cahilden 7.
kırılmış 8. diş 9. dudağı
YAZIQ "EMME" Nİ
"Elif" den ders aldım, ebced oxudum,
Yetişdim, öyrendim yazıq "emme" ni,
Şirin canım müjganma toxudum,
Sen Allah, öldürme, yazığam meni.
Erş1 üzünde gün dolanar, ay üzer,
Müxenneti merde qoyma, ay üzer,
Hasretinden ay inceler, ay üzer,
Qişı derd ü möhnet, yazı qem meni.
Elesger'em, çetin adam sayüam,
Vacibetde2 hurufatın3 sayı lam,
Leblerinin4 hesretinden saydam,
Bimürvet, demirsen yazıq, em meni.
1. Arş 2. vacip olan, yapılması gereken şeyler 3.
harflerin 4. dudaklarının
SAYILAM MENİ
Başına döndüyüm, ay telli Senem,
Qovma dergahından, sayüam1 meni.
Ollem bu derd ile, men dirilmerem,
Çahb zülfün kimi say ilan meni.
Tifil2 feğan3 eyler şirin yolunda,
Dudah durabilmez şirin yolunda,
Ölsem Ferhad kimi Şirin yolunda,
Adam sayar adanı sayılan meni.
Elesger, sep4 dil mürğüne5 sağer den,
Mövlam mehebbetin kesmez sağ erden,
İnşallah, qurtarar nar-i segerden6,
Mehemmed ayin sayı lam meni.
1. dilenciyim 2. küçük çocuk 3. inilti 4. saç, at
1 kuşuna 6. Cehennem ateşinden
SİNİ SİN
Hicran1 tüccarıyam, qem şikestesi2,
Axtarıram3 bu dünyanı sini sin,
Mürğ-i ruhum4 getmez senden İrağa5,
Qonşun ollam, qebul etse sini, sin.
Dost bağında bülbül qonmuş a dala,
Nazlı dilber zülfün töküb a dala,
Merd ister ki, çörek vere, ad ala,
Namerd gözler merd iyidin sinisin.
Elesger'em, men de içdim bade6 hey,
Ebced hesabıynan seçdim bade hey,
Xeste cismim tab7 eylemir bade hey,
Heç demirsen, gir qoynumda sin, isin.
1. ayrılık 2. kırığı, kırılmışı 3. arıyorum 4. ruhumun
kuşu 5. uzağa 6. içki, bade 7. güç, kuvvet; parlatan,
aydınlatan
HA LALA ÇIXAR
Addadı zimistan1, geldi novbahar2,
İnşallah, dağlarda ha lala3 çaxar,
Nece şey halaldan döner harama,
Nece şey haramdan halala çrxar.
Yar xettiynen4 yazılıbdı atarıx,
Mehter bivec5, ester6 kökdü7, at arıx,
Gözeller fövcüne8 qüre atarıq,
Baxtım kora10, şile11, ha lala çrxar.
Deyer Elesger, bağlıyıbdı xala çar12,
Der bağlıdı, indi geler xala açar,
Esil bedöy13, menzil keser, xal açar,
Beygirin dümbünden14 hal ala çıxar.
1. kış 2. ilkbahar 3. lale 4. yazısı ile 5. yüzsüz, suratsız 6. katır
7. semiz, yağlı, besili; soy, nesil 8. cemaatine, bölüğüne 9.
çekirdek, yuvarlak, toparlak 10. köre 11. sakata, kötürüme 12.
atkı, başörtüsü 13. bedevi atı, sağlam, süratli koşan at 14.
dübüründen
HA BULAR BULAR
Sabe dost zülfüne şane1 çekende
Yaylar gerdene ha bular, bular.
Her kim ki sıdq ile dilek dilesi
Elbette, metlebin2 ha bular, bular.
Serrafm destine3 ne dane dedim,
Könül can quşuna ne dane dedim,
Derdimi derd bilmez nadane4 dedim,
Anlamaz başını ha bular, bular.
Elesger'em, meskenimdi o diyar
Al xençeri, bağrım başım odu yar.
Evden çıxdı yalın qıîmc, odu yar,
Bilirem, qanıma ha bular bular.
1. tarak 2. talep, talep olunan şey 3. eline 4. cahile
AYAĞA QARQAR
Var olsun Qarabağ, eceb sefadı,
Başa Xaçm axar, ayağa, Qarqar.
Göyçe qar elinden zara1 gelibdi,
Muğan hesret çeker, a yağa, qar qar.
2
Ahen gezer, senge verer mer dana,
Merd oğulun qehrin çeker merd ana,
Merd iyid meydanda, durar merdana,
Müxennet3 yapışar ayağa, qarqar.
Elesger'i çekmeyinen ala sen,
Geyinibsen yar, qeddine4 ala sen,
Lazımdı ki, qerib könlüm alasan,
İncidersen, sen ay ağa qar qar.
1. ağlamaya, inlemeye 2. taşa 3. İhanet eden 4. boyuna
NARIN UZ
Könül sen ki düşdün eşqin behrine1,
Narın çalhan narın silkin, narın üz.
Dost seni bağına bağban eylese,
Almasın der, gülün iyle2, narın üz.
Tikdiribsen qesr3, eyvan4, oda sen,
O sevdiyin, bu nökerin5, o da sen,
Qıya baxdım6, meni saldın oda sen,
İnsaf eyle, gel könlümün narm üz.
Aşiq olan sözün demez tersine,
Ters gezen dünyada geder tersine,
Ter sineye qismet olsun ter7 sine,
Narm üze qoy sökensin narın üz.
Ürühsen8 ver, sözüm deyim, qayım ağa,
Yuyar qessal9, büker qeddim10, qayım ağa,
Lezzet verer bal qatanda qaymağa/
Onlardan da şirin olar narm üz.
Terlansah11, ovlatma sarı12, dur gedek,
Bu smıq13 könlümü san, dur gedek,
Elesger'em, bize sarı dur gedek,
Bir derdimi eyîeyibsen, Narm üz.
1. denizine 2. kokla 3. saray, köşk 4. saray, köşk 5.
hizmetçinin 6. yan baktım 7. yeni 8. izin 9. ölü yıkayan,
yıkayıcı 10. boyum boşum 11. doğansın, şahinsin 12. ala
doğan cinsinden et yiyen bir kuş 13. kırık
DE BİR UZ BİR UZ
Arif olan, diqqet yetir1, fehm ele2,
Qövr eledi3 yaram de bir üz, bir üz,
Felek saldı meni hicran4 xestesi,
Yatıram yan yerde de bir üz, bir üz.
Yaralıyam çetin qallam bu yaza,
Erz eliyem derd-i dilim bu yaza,
Yetir xeberimi gerden beyaza,
Görünsün gözüme de bir üz, bir üz.
Yazıq Elesger'i derd az alımı,
Görüm duçar5 olsun derde zalimi,
Dermansız xesteden derd azahmı,
Loğman tek6 deyirem de bir üz, bir üz.
1. yetiştir, ulaştır 2. anla 3. yaralarım yeniden açıldı.
4. ayrılık 5. tutulmuş, yakalanmış, uğramış 6. gibi, kadar
ç) Muhammesler
KEÇMİŞEM
Bir bivefa dost yolunda baş u candan keçmişem,
Unutmuşam doğru rahı1, din imandan keçmişem,
Zerrece gelmez eynime2 bu dünyanın cifesi,
Terk edib dövleti malı, xanımandan3 keçmişem.
Derdim çoxdu, kime deyim, yoxdu derd bilen hakim,
Serraf sensen aç xırd eyle, lel ü gövherdi yüküm,
Şah-i Merdan sayesinde kimseden yoxdu pakım,
Sidq-i dille sığınmışam, men ummandan keçmişem,
İsmimdi Aşıq Elesger, budu dövranım menim,
Qürbetelde bir gözelde qaldı peymanım4 menim,
Öldürse de bu sevdada halaldı qamm menim,
İncimem dost yolunda bu ziyandan keçmişem.
1. yolu 2. gözüme 3. ev, bark, ocak 4. söz verme, and, yemin
GÖZLE GÖZLE SEN
Seyyadısan1, tor2 qurubsan, dağı gözle, gözle sen,
Bezirgansan, yolun keser yağı3 gözle, gözle sen,
Hercayman4 aşna olma, namerde bel bağlama,
Müxennet qatar aşma ağı5, gözle gözle sen.
Hanı Hesen, hanı Heyder, hanı serdar Mustafa,
Saye-yi merhemetinden bir müddet sürdü sefa,
Axınnı zay6 eyledin, a bimürvet, bivefa,
Aç sinemde düyüne7 bax, dağı gözle, gözle sen.
Kığ satan, çaşir satanlar deyir "qahdağan"bize,
Çay içib, pilov yeyenler heç göstermir nan8 bize,
Olsa fürset, verse nüsret9 Gadir-i süphan bize,
Çoxlarmı eylerem men saqı10, gözle, gözle sen.
Edir tuğyan11, vermir aman, talan edir elleri,
Başlar kesir, dardan12 asır, qırır ata belleri,
Dağlar alır, ne're salır, nahaq kesir dilleri,
Defi dönen, çerxi çönen, çağı gözle, gözle sen.
Elesger'nen bed başladın cavan vaxtmdan, felek,
Düşkün çağı elin üzdün13 xab-İ raxtmdan14 felek,
Nece nece Süleymanlar saldın taxtmdan, felek,
Onlar oldu dert ü qem dustağı15, gözle gözle sen.
I. avcısın 2. tuzak 3. düşman 4. kararsız ile, sebatsız ile
5. zehir 6. hiç, boş, heder 7. yaraya 8. ekmek
9. yardım, Allah'ın yardımı 10. saki, içki dağıtan güzel
II. taşma, taşkınlık, azgınlık, coşkunluk 12. darağacmdan
13. kopardın, çektin 14. dinlenme uykusundan 15. tutsağı, esiri
VERİR
Gelende ustad kelamlı köhne yaram qan gevir,
Mevce1 gelir, behr-i çeşmim2, qetre-yi baran3 verir,
Dandeni torpaq içinde göyerdir kan-i kerem,
Bir melek müqerrer olmuş, bizlere erzan4 verir.
Anlamaz nadan eşitse, deye hedyandı5 bu söz,
Ehl-i ürfan meclisinde le'l ü mercandı bu söz,
Müxteseri6, terk-i zeban7 bil "deyirmandı" bu söz,
Ab şecere8, ahen senge9 gör nece cövlan10 verir.
Şirdandan den11 gelmeyende düşer bir qeyri hala,
Dehanmdan12 ateş qalxar, ah çeker, eyler nala13,
Qezebinden lenger14 verir hem qabağa15, hem dala16,
Hay verdikçe alov sepir, dud qalxır, duman verir.
Haydi kola, xmzır oğlu, sindi durma qarşıda,
Paşol, malçi idi, durak, seni verem padsuda,
Oxuram inna fetehna, metleb17 allam yuxuda,
Şah-i merdan nökeriyem18, dersimi pünham19 verir.
Soruşur Aşıq Elesger, dersi kimden almışız,
Ebes yere saz götürüb ele qovga salmışız,
Üç kelme sözden Öteri20 siz ki, me'tel21 qalmısız,
Nahaqdan qürbet vilayet, sizdere dövran verir.
1. dalgaya 2. gözümün ummanı 3. yağmur damlası 4.
layık, uygun yerinde 5. küfür, yakışıksız sözler; kuruntu,
uydurma 6. kısaltılmış, kısaca 7. dil 8. ağaca 9. taşa 10.
gezme, dolanma, dolaşma 11. tane 12. ağzından 13. ağlama,
inleme 14. ??? 15. öne, yüze 16. sırta, arkaya, geriye
17.talep, istenilen, arzu edilen şey; istek, arzu 18.
hizmetçisiyim 19. gizli 20. dolayı, sebebiyle 2]. İlgisiz
GOZELE
Canımı qurban elerem bir bele terlan1 gözele,
Hal bilen, şirin gülen, dosta mehriban gözele,
Boy uca, gerden mina2, zülfü perişan gözele,
Dolanır mürğü-ruhum3, olubdu mehman4 gözele,
Xesteyem, yalvarıram hekimi-loğman gözele.
Gözel Xanım cilvelenib gözellerin xası kimi,
Silkinir, gerden çekir göllerin sonası kimi,
Göreni Mecnun eyler Leyli'nin sevdası kimi,
Cepkeni her reng çalır tovuzun çığası5 kimi,
Ala göz şö'le6 yerir göyler süreyyası7 kimi,
Behiştden8 barat9 gelib, geydirib qılman10 gözele.
Gözel keklik al bezenib11, gözeller xasmdan gözel,
Silkinib gerden çekir göyler sonasından gözel,
Qabliyyet, me"rifet tapıb12 ata-anasmdan g özel,
Libası endamından, endamı libasından gözel,
Gözelliyi cem13 veribdi xaliqi-sübhan gözele.
GÖr nece xelet verib me"lul14 könlüm açdı gözel,
Arifsen, ehli-ruhsan, can sene peşkeşdi15 gözel,
Gözünde yoxdu eyib, qaşm gözel qaşdı gözel,
Neki gözel görmüşem harcısından16 başdı gözel,
Cavanşir17 gözellerinin hamisi qurban gözele.
Felekden gileyliyemıy mene günü qara verib,
Mö"münü zelil19 edib suri günahkara verib,
Terlanı20 sara21 yazib, ter22 qonçeni xara verib,
Elesger'i Mecnun edib meylini dağlara verib,
Terk edib ibadeti, bağlayır dastan gözele.
I. doğan, şahin 2. sürahi 3. ruhumun kuşu 4. misafir
5. perçemi, kalkık saçlı; tacı 6. ışık 7. yıldızı, Ülker yıldızı
8. Cennetten 9. rütbe, nişan ve imtiyaz verildiğini bildiren
ferman 10. tüyü, bıyığı bitmemiş genç, delikanlı
II. süslenip 12. bulup 13. hükümdar, şahı 14. mahzun,
usanmış, bıkmış, bezmiş 15. hediyedir, armağandır
16. hepsinden 17. ??? 18. şikayetçiyim, sitemliyim
19. alçak, hor, aşağı tutulan, aşağılanan 20. doğanı, şahini
21. aladoğan cinsinden et yiyen bir kuş 22. taze, yeni
BAŞ ENDIRIR
Eelestiden1 beli2 deyen Subhan'a baş endirir,
Mehemmed'e tabe3 olan Qurban'a baş endirir,
Özü birdi, adı min bir vehdehyel laşerik,
Ehl-i mömin görebilmez pünhana baş endirir.
Ölmeyince bu sevdadan çetin dönem, usanam,
Heqiqetden ders almışam, teriqetden söz qanam,
Şah-i merdan sayesinde elm içinde ümmanam,
Deryaların qaydasıdi4 ummana baş endirir.
Biçare Aşıq Elesger, olma elme nabeled5,
Danışanda doğru danış, sözün çıxmasm qelet6,
Çoh qazansan, az qazansan, beş arşın ağdı xelet,
Mal, dövlete baş endiren efsane baş endirir.
1. Allah'ın, ruhları yarattıktan sonra "ben sizin, Rabbiniz değil
miyim?" dediği zaman 2. evet, doğru 3. tabi 4. kaidesidir,
kuralıdır 5. yabana, uzak 6. yanlış, yanılma
DÜNYADA
Sirat1, sual qabaqdadı2, ne damaqdı3 dünyada,
Kelmeyi-şahedet lazımdı ölen vaqtı dünyada.
Tut orucun, qıl namazın, şükür eyle Allah'a,
Qul olma dünya malına, qalacaqdı dünyada.
Yalan deyib qeybet etme, rehmin4 gelsin canına,
Öz-özüne5 fexrlenib6 baxma şövket-şanma,
Ezrail elinde cengel7 gelecekdir yanma,
Qezebinden gül irengin solacaqdır dünyada.
Şeyirdlikde8 can çürütdüm, hergiz9 ustad olmadım,
Nefs öldürdüm, düz dolandım, dostumdan yad
olmadım,
Elesger'em, qan ağladım, ölünce, şad olmadım,
Dostlarımla felek mene qara baxdı dünyada.
1. sırat köprüsü
arzudur
1.sırat köprüsü 2. öndedir, ilendedir 3. keyiftir, neşedir,