Laporan Pendahuluan

PRAKTIK KLINIK KEPERAWATAN

MATERNITAS
PSIK UR
Nama : Muharina Amelia
NIM : 101111391
Ka!u! : "ipereme!i! #ra$idarum
Ruan%an &amar 3
A. Definisi
"ipereme!i! %ra$idarum adalah mual dan mun'ah (erle(ihan )an% 'er*adi !ampai umur 0
min%%u +ehamilan !ehin%%a menim(ul+an %an%%uan a+'i,i'a! !ehari-hari dan (ah+an
mem(aha)a+an hidupn)a. /Mi'a)ni0 0091. "ipereme!i! %ra$idarum adalah mual dan mun'ah
)na% (erle(ihan dan 'ida+ 'er+endali !elama +ehamilan0 )an% men%a+i(a'+an
+e'ida+!eim(an%an ele+'roli'0 me'a(oli20 dan de,i!ien!i nu'ri!i 'anpa ma!alah medi! lainn)a
/3o(a+ dalam Su+o4a'i0 0101. Kompli+a!i mual dan mun'ah !e+i'ar 50 6 dari !emua
+ehamilan (ia!a 'er*adi pada 'ri!eme!'er per'ama /#ordon0 001. "ipereme!i! %ra$idarum
(ia!an)a dimulai dari 10 min%%u per'ama dari +ehamilan. Wani'a )an% 2enderun% men%alami
%an%%uan ini (ia!an)a (erumur +uran% dari 0 'ahun0 dan men%alami +e%emu+an.
B. Etiologi
E'iolo%i hipereme!i! %ra$idarum (elum di+e'ahui den%an pa!'i0 dahulu pen)a+i' ini
di+elompo++an +e dalam pen)a+i' 'o+!emia %ra$idarum +arena didu%a adan)a !ema2am
ra2un )an% (era!al dari *anin a'au +ehamilan0 pen)a+i' ini *u%a di%olon%+an +e dalam
%e!'o!i! (er!ama pre-e+lamp!i dan e+lamp!i. Menuru' Sa!'ra4ina'a /00710 nama %e!'o!i!
dini di(eri+an un'u+ hipereme!i! %ra$idarum dan %e!'o!i! lan*u' un'u+ hiper'en!i /pre-
e+lamp!i dan e+lamp!i1 dalam +ehamilan.
3e(erapa per+iraan ,a+'or-,a+'or pen)e(a( melipu'i :
1. 8a+'or "ormonal
Human Chorionik Gonadotropin (HCG) )an% diprodu+!i oleh pla!en'a pada 4ani'a
hamil 'er*adi penin%+a'an. Penin%+a'an hormon "&# (ere,e+ menim(ul+an mual dan
mun'ah. "ormon "&# (er,un%!i un'u+ men*a%a +e2u+upan produ+!i hormon e!'ro%en
dan pro%e!'eron )an% (erdampa+ pada +ehamilan a%ar !eha' dan lan2ar. /S'ri%h'0 3.R
001 9 Tiran0 00:1.
1
Kadar e!'ro%en pada 4ani'a hamil menin%+a'0 )an% men%a+i(a'+an 'er*adin)a
penurunan 'onu! o'o'-o'o' 'ra+'u! di%e!'i$u!0 !ehin%%a mo'ili'a! !eluruh 'ra+'u! di%e!'i$u!
*u%a (er+uran%. Ma+anan le(ih lama (erada di lam(un% dan apa )an% 'elah di2erna le(ih
lama (erada dalam u!u!0 dan hal ini menim(ul+an ra!a mual. /Wi+n*o!a!'ro0 Sai,udin0
dan Ra2himhadhi0 00;1.
Pro%e!'eron (er!ama e!'ro%en (erperan dalam men)e(a(+an 'er*adin)a nau!ea dan
$omi'u! pada +ehamilan. Pro%e!'eron menurun+an +on'ra+'ili'a! o'o' polo! dan
men)e(a(+an di!'ri'mia lam(un% )an% meran%!an% 'er*adin)a mual dan mun'ah.
Penin%+a'an hormon pro%e!'eron men)e(a(+an o'o' polo! pada !i!'em %a!'roin'e!'inal
men%alami rela+!a!i0 hal i'u men%a+i(a'+an penurunan mo'ili'a! !ehin%%a pen%o!on%an
lam(un% melam(a'. Re,lu+! e!opha%u!0 penurunan mo'ili'a! lam(un%0 dan penurunan
!e+re!i dari a!am hidro+lorid *u%a (er+on'ri(u!i 'erhadap 'er*adin)a mual dan mun'ah.
Selain i'u "&# *u%a men!'imula!i +elen*ar 'iroid )an% dapa' men%a+i(a'+an mual dan
mun'ah /Ku!2u < Ko)un2u0 00: Neil < Nel!on0 0039 Tiran0 00:9 =er(er%0 e' al.0
0071.
. 8a+'or In,e+!i
3erda!ar+an peneli'ian di+e'ahui 97 6 i(u hipereme!i! %ra$idarum men%alami in,e+!i
Helicobacter pylory /3a%i! e' al.0 0011. In,e+!i Helicobacter pylory 'er*adi +arena
penurunan +ea!aman lam(un% )an% di!e(a(+an a+umula!i 2airan di!e(a(+an penin%+a'an
produ+!i hormon !'eroid pada 4ani'a hamil. "ipo a!idi'a! pada lam(un% men)e(a(+an
mudah 'er*adin)a in,e+!i pada lam(un%0 !alah !a'u in,e+!i )an% 'er*adi adalah in,e+!i
pada Helicobacter pylory.
3. 8a+'or >r%ani+
Ma!u+n)a $ili +horiali! dalam !ir+ula!i ma'ermal dan peru(ahan me'a(oli+ a+i(a'
hamil !er'a ri!i!'en!i )an% menurun dari piha+ i(u.
:. 8a+'or P!i+olo%i+
S're! p!i+olo%i+ !eper'i +ere+a'an rumah 'an%%a0 +ehilan%an pe+er*aan0 'a+u' 'erhadap
+ehamilan dan per!alinan0 'a+u' 'erhadap 'an%%un% *a4a( !e(a%ai i(u0 dapa'
men)e(a(+an +on,li+ men'al )an% meran%!an% penin%+a'an produ+!i a!am lam(un% )an%
memper(era' mual mun'ah )an% dialami i(u hamil /Wi+n*o!a!'ro0 00;9 Su+o4a'i0 0111.
7. 8a+'or 3uda)a
Selain ,a+'or p!i+olo%i!0 ,a+'or (uda)a *u%a dapa' men*adi pemi2u 'er*adin)a
hipereme!i! %ra$idarum. Tiran /00:1 men)a'a+an (ah4a ,a+'or (uda)a )an% merupa+an
hal pen'in% adalah (er+ai'an den%an pemilihan *eni! ma+anan )an% a+an di+on!um!i.

Peneli'ian lain men%enai pen%aruh (uda)a 'erhadap hipereme!i! %ra$idarum dila+u+an

*u%a oleh Ra(iner!on0 e' al. /0001. "a!il peneli'iann)a menemu+an (ah4a +e*adian
hipereme!i! %ra$idarum dapa' menin%+a' pada 4ani'a )an% men%alami pem(a'a!an
dalam in'a+e nu'ri!i /2on'ohn)a pada 4ani'a )an% men*alan+an pua!a1. ?i 'e%a!+an oleh
Ra(iner!on0 e' al. (ah4a pem(a'a!an in'a+e nu'ri!i dapa' menim(ul+an e,e+ !ampin%
'erhadap $olume 2airan amnion !ehin%%a perlu diper'im(an%+an pela+!anaan pua!a pada
4ani'a hamil.
&. Manifetasi Klinis
Tida+ ada (a'a! )an% *ela! an'ara mual ,i!iolo%i! dan hipereme!i! %ra$idarum0 'e'api (ila
+eadaan umum +lien 'erpen%aruh !e(ai+n)a ini dian%%ap !e(a%ai hipereme!i! %ra$idarum
/Runiari0 0101. #e*ala hipereme!i! %ra$idarum dapa' di(a%i men*adi 'i%a 'in%+a'an
/Manua(a0 0019 Runiari0 0101:
1. Tin%+a'an I: mun'ah 'eru!-meneru! )an% mempen%aruhi +eadaan umum. Pada
'in%+a'an ini +lien mera!a lemah0 na,!u ma+an 'ida+ ada0 (era' (adan menurun0 dan
mera!a+an n)eri epi%a!'rum0 nadi menin%+a' !e+i'ar 100@A meni'0 'e+anan darah !i!'ol
menurun0 dapa' di!er'ai penin%+a'an !uhu 'u(uh0 'ur%or +uli' (er+uran%0 lidah +erin%0
dan ma'a 2e+un%.
. Tin%+a'an II: +lien 'ampa+ lemah dan apa'i!0 'ur%or +uli' le(ih menurun0 lidah +erin%
dan 'ampa+ +o'or0 nadi +e2il dan 2epa'0 'e+anan darah 'urun0 !uhu +adan%-+adan%
nai+0 ma'a 2e+un% dan !edi+i' i+'eri+0 (era' (adan 'urun0 hemo+on!en'ra!i0 oli%uria0
dan +on!'ipa!i. A!e'on 'er2ium dari perna,a!an dan di'emu+an *u%a dalam urin.
3. Tin%+a'an III: +eadaan umum le(ih parah0 mun'ah (erhen'i0 +e!adaran menurun
!ampai +oma0 nadi +e2il dan 2epa'0 'e+anan darah menurun0 !uhu menin%+a'.
Kompli+a!i ,a'al 'er*adi pada !u!unan !ara, )an% di+enal !e(a%ai Wernicke
Enselopati. #e*ala )an% dapa' 'im(ul !eper'i ni!'a%mu!0 diplopia0 dan peru(ahan
men'al9 !e(a%ai a+i(a' !an%a' +e+uran%an Ba' ma+anan0 'erma!u+ $i'amin 3
+omple+!. I+'eri+ menun*u++an 'er*adin)a pa)ah ha'i. Pada ,a!e ini *u%a 'er*adi
perdarahan e!opha%u!0 lam(un%0 dan re'ina.
D. WOC Teoritis (Mitayani, 2009)
3
Endo+rin P!i+o!oma'i! Aler%i
Kehamilan %anda0
molahida'ido!a
S're!!0 +uran%
!uppor' !o!ial
3erla4anan den%an
an'i%en i(u
2airan e+'ra!el dan
pla!ma ?ehidra!i
>u'pu'
Ganggan
!esei"#angan
ele!trolit
Im(alan2e
ele+'roli'
Al+alo!i!
re!pira'ori
"emo+on!en'ra!i
Suplai >

dan
nu'ri!i
'ran!pla!en'a
$esi!o %er#a&an
ntrisi %a'a fetal
In'a+e
"&L m
Iri'a!i !aluran
2erna
A(!or(!i m K" m
ener%i m +elemahan
(ntoleransi
a!ti)itas
N)eri ulu
ha'i Ganggan rasa nya"an
Mo(ili!a!i lema+
pro'ein di *arin%an
33 Ke'o!i! darah Ganggan ntrisi
:
An'i%en (aru *anin dan
pla!en'a0 $illi +horioli!
Mo'ali'a! #IT
"&# dan
E!'ro%en 0
pro%e!'erone
Meran%!an% mun'ah
"ipereme!i!
%ra$idarum
Na < K C
"&L D
E. *e"eri!saan *enn+ang
1. Urinali!i! un'u+ menen'u+an adan)a in,e+!i dan a'au dehidra!i melipu'i pemeri+!aan
+e'on0 al(umin0 dan (era' *eni! urine.
. Kadar hemo%lo(in /"31 dan hema'o+ri' /"'1.
3. Pemeri+!aan ele+'roli' *i+a 'er*adi dehidra!i dan didu%a 'er*adi mun'ah (erle(ihan
melipu'i pemeri+!aan na'rium0 +alium0 +lorida dan pro'ein.
:. Pemeri+!aan ele+'roli' *i+a 'er*adi dehidra!i dan didu%a 'er*adi mun'ah (erle(ihan
melipu'i pemeri+!aan na'rium0 +alium0 +lorida dan pro'ein.
7. Pemeri+!aan 3lood Urea Ni'ro%en /3UN10 nonpro'ein ni'ro%en0 dan +adar a!am
;. TS" un'u+ menen'u+an pen)a+i' pada 'iroid
5. &3#0 amila!e0 lipa!e0 +eadaan ha'i a'au *i+a didu%a 'er*adi in,e+!i !e(a%ai pen)e(a(
E. 8o'o a(domen *i+a ada indi+a!i %an%%uan a(domen a+u'
9. Kadar h&# *i+a didu%a +ehamilan mul'iple a'au mola hida'ido!a
,. *enatala!sanaan 'an Diagnosa Ke%era-atan
1. Pena'ala+!anaan Medi!
"ipereme!i! %ra$idarum )an% 'eru! meneru! dapa' men)e(a(+an +e+uran%an
ma+anan )an% dapa' mempen%aruhi per+em(an%an *anin0 !ehin%%a pen%o(a'an perlu
!e%era di(eri+an. Te'api perlu diin%a' un'u+ 'ida+ mem(eri+an o(a' )an% 'era'o%en /dapa'
men)e(a(+an +elainan 2on%eni'al a'au 2a2a' (a4aan (a)i1. Seda'i$a )an% !erin%
di(eri+an adalah Pheno(ar(i'al )an% (er,un%!i un'u+ mereda+an +e2ema!an dan
+e'e%an%an !er'a mem(a'a!i peran%!an%an )an% (erulan% dan 'eru! meneru!. =i'amin
)an% dian*ur+an adalah 3
1
/(er,un%!i !e(a%ai me'a(oli!me ener%i0 'eru'ama +ar(ohidra'1
dan 3
;
/(erhu(un%an den%an +on!um!i pro'ein )ai'u +ira-+ira m%A 100 m% pro'ein1.
An'ihi!'amin /an'i aler%i1 *u%a dian*ur+an0 !eper'i dramamin0 a$omin. Pada +eadaan le(ih
(era' di(eri+an an'ieme'i+ !eper'i Disiklomin Hidrokhloride a'au Khlorpromazin
/Wi+n*o!a!'ro0 00;9 Su+o4a'i0 0101.
"ipereme!i! #ra$idarum men)e(a(+an %an%%uan +e!eim(an%an 2airan dan nu'ri!i.
Apa(ila di'emu+an +e+uran%an 2airan dan ele+'roli' ma+a di(eri+an 2airan paren'eral
)an% men%andun% ele+'roli'0 pro'ein0 dan %lu+o!a !e(an)a+ -3 li'erA : *am dan hi'un%
inpu' dan ou'pu' 2airan. 3ila ada +e+uran%an pro'ein0 dapa' di(eri+an a!am amino !e2ara
in'ra$ena. Terapi nu'ri!i pada "ipereme!i! #ra$idarum pada prin!ipn)a memun%+in+an
melalui !aluran 2erna a'a!0 namun (ila di'emui ham(a'an per oral ma+a di%una+an N#T0
modi,i+a!i die' )an% di(eri+an adalah ma+an dalam por!i +e2il 'api !erin%0 die' 'in%%i
7
+ar(ohidra'0 rendah lema+ dan pro'ein. Pem(erian diperhi'un%+an (erda!ar+an 3MI
di'am(ah 300 +alori1.
Penderi'a "ipereme!i! #ra$idarum !e(ai+n)a dile'a++an dalam +amar 'er!endiri )an%
'enan% dan (e(a! (au-(auan0 'e'api 2erah dan den%an peredaran udara )an% (ai+
/Wi+n*o!a!'ro0 00;9 Su+o4a'i0 0101.
. Pena'ala+!anaan Kepera4a'an
Peran pera4a' ma'erni'a! !e(ai+n)a mem(eri+an penerapan 'en'an% +ehamilan
dan per!alinan !e(a%ai !ua'u pro!e! )an% ,i!iolo%i+0 mem(eri+an +e)a+inan (ah4a mual
dan +adan%-+adan% mun'ah merupa+an %e*ala )an% ,i!iolo%i+ pada +ehamilan muda dan
a+an hilan% !e'elah +ehamilan : (ulan0 men%an*ur+an men%u(ah pola ma+an !ehari-hari
den%an ma+anan dalam *umlah +e2il0 'e'api le(ih !erin%. Wa+'u (an%un pa%i *an%an
!e%era 'urun dari 'empa' 'idur0 'e'api dian*ur+an un'u+ ma+an ro'i +erin% a'au (i!2ui'
den%an 'eh han%a'. Ma+anan )an% (ermin)a+ dan (er(au lema+ !e(ai+n)a dihindar+an.
?e,e+a!i )an% 'era'ur henda+n)a dapa' di*amin0 men%hindar+an +e+uran%an +ar(ohidra'
merupa+an ,a+'or )an% pen'in%0 oleh +arenan)a dian*ur+an ma+anan )an% (an)a+
men%andun% %ula. /Wi+n*o!a!'ro 00;9 Su+o4a'i0 0101.
3. Pen%+a*ian
a. Pen%+a*ian ?a'a Su()e+'i,
11 Ri4a)a' +ehamilan !aa' ini melipu'i ada 'ida+n)a %emeli0 ri4a)a'
pemeri+!aan an'enan'al0 dan +ompli+a!.
1 Ri4a)a' die'0 +hu!u!n)a in'a+e 2airan.
31 Pen%o(a'an )an% didapa' !aa' ini.
:1 Ri4a)a' pem(edahan +hu!u!n)a pem(edahan pada a(domen.
71 Ri4a)a' medi! !e(elumn)a !eper'i ri4a)a' pen)a+i' o(!'e'ri dan %ine+olo%i0
+oleli'ia!i!0 a'au %an%%uan a(domen lainn)a0 %an%%uan 'iroid dan 'ida+
adan)a depre!i.
;1 Ri4a)a' !o!ial !eper'i 'erpapar pen)a+i' )an% men%%an%%u
+omuni+a!i0'erpapar den%an lin%+un%an0 'er2apain)a pela)anan an'ena'al0
peran0 'an%%un% *a4a(0 pe+er*aan0 +e'ida+hadiran di 'empa' (e+er*a0
peru(ahan !'a'u! +e!eha'an a'au !'re!!or +ehamilan0 re!pon an%%o'a +eluar%a0
)an% dapa' (er$aria!i 'erhadap ho!pi'ali!a!i dan +ondi!i !a+i'0 !er'a !)!'em
pendu+un%.
;
51 In'e%ri'a! e%o !eper'i +on,li+ in'erper!onal +eluar%a0 +e!uli'an e+onomi0
peru(ahan per!ep!i 'en'an% +ondi!i0 dan +ehamilan )an% 'ida+ diren2ana+an.
E1 Ri4a)a' pen)a+i' !e(elumn)a melipu'i a4al +e*adian dan laman)a. Fi+a
men%alami mun'ah0 +a*i 4arna0 $olume0 ,re+uen!i0 dan +uali'a!n)a. Ka*i *u%a
,a+'or )an% memper(era' dan memperin%an +eadaan0 !er'a pen%o(a'an )an%
dila+u+an (ai+ di ,a!ili'a! +e!eha'an a'au pen%o(a'an di rumah
91 #e*ala G %e*ala lain !eper'i (er!enda4a a'au ,la'u!0 diare a'au +on!'ipa!i0
!er'a n)eri pada a(domen. Ri4a)a' n)eri a(domen. Ri4a)a' n)eri a(domen
melipu'i lo+a!i0 dera*a'0 +uali'a!0 radia!i0 !er'a ,a+'or )an% memperin%an dan
memper(era' n)eri.
101 Pen%a+a*ian lain dapa' dila+u+an den%an men%%una+an Rhode! Inde@ o,
Nau!ea and =omi'in% )an% 'erdiri a'a! E per'an)aan un'u+ men%+a*i
,re+uen!i dan (era'n)a mual dan mun'ah. In!'rumen ini 'elah di'eli'i $alid
dan relia(le oleh 8amil) Nur!e Pra2'i'ioner pro%ram0 S2hool o, Nur!in%0
Uni$er!i') o, Te@a! a' Au!'in.
(. Pen%+a*ian da'a >()e+'i,
Pen%+a*ian da'a o()e+'i, (er,o+u! pada pen%a+*ian ,i!i+ melipu'i :
11 Tanda $i'al !eper'i ada 'ida+n)a demam0 'a+i+ardia a'au hipo'en!i o'o!'a'i+0
,re+uen!i perna,a!an menin%+a'0 a'au adan)a na,a! (au a!e'on
1 Tanda G 'anda umum !eper'i di!'re!! emo!ional dan ada 'ida+n)a 'o+!i+.
31 3era' (adan menin%+a' a'au menurun.
:1 S'a'u! dehidra!i melipu'i 'ur%or +uli'0 +eadaan mem(rane mu+o!a /+erin%
a'au lem(ap1 dan oli%ouria.
71 S'a'u! +ardio$a!+uler !eper'i +uali'a! nadi / +ua' a'au lemah 10 'a+i+ardia a'au
'er*adin)a hipo'en!i or'o!'a'i+.
;1 Keadaan a(domen melipu'i !uara a(domen /(ia!an)a hipoa+'i, merupa+an
+eadaan normal dalam +ehamilan10 adan)a n)eri lepa! a'au n)eri 'e+an 0
adan)a di!'en!i0 adan)a hepa'o!plenome%ali0 dan 'anda Murp) dan 'anda
M2.3urne)H!.
51 #eni'ourinaria !eper'i n)eri +o!'o$e!'e(ral dan n)eri !uprapu(i+.
E1 Elimina!i !eper'i peru(ahan pada +o!i!'en!i ,e2e!0 +on!'ipa!i0 dan penurunan
,re+uen!i (er+emih.
91 Keadaan *anin melipu'i pemeri+!aan den)u' *an'un% *anin0 'in%%i ,undu!
u'eru!0 dan per+em(an%an *anin /apa+ah !e!uai den%an u!ia +ehamilan1.
5
:. ?ia%no!a +epera4a'an
a. "ipereme!i! #ra$idarum Tin%+a'an I
11 Ke+uran%an $olume2airan dan ele+'roli' pada i(u dan *anin (erhu(un%an
den%an +ehilan%an 2airan (erle(ihan melalui mun'ah dan 'ida+ ade+ua'n)a
in'a+e 2airan.
1 Peru(ahan nu'ri!i un'u+ i(u: +uran% dari +e(u'uhan 'u(uh (erhu(un%an
den%an mual dan mun'ah )an% mene'ap !e+under a+i(a' hipereme!i!
31 N)eri epi%a!'rium (erhu(un%an den%an mun'ah (erulan%
:1 In'oleran!i a+'i$i'a! (erhu(un%an den%an +elemahan +arena 'ida+ ade+ua'n)a
nu'ri!i dan penin%+a'an ener%i )an% di(u'uh+an !elama +ehamilan
71 Peru(ahan mem(ran mu+o!a mulu' (erhu(un%an den%an dehidra!i
;1 Tida+ e,e+'i,n)a +opin% indi$idu dalam menerima +ehamilan (erhu(un%an
den%an +ehamilan )an% 'ida+ di ren2ana+an
51 Ke2ema!an dan +e'a+u'an e,e+ hipereme!i! 'erhadap +e!e*ah'eraan *anin
(erhu(un%an den%an +uran% pen%e'ahuan
(. "ipereme!i! %ra$idarum 'in%+a' II
11 Ke+uran%an $olume 2airan pada i(u dan *anin (erhu(un%an den%an
+ehilan%an 2airan (erle(ihan melalui mun'ah dan 'ida+ ade+ua'n)a in'a+e
2airan
1 Peru(ahan nu'ri!i un'u+ i(u dan *anin:+uran% dari +e(u'uhan 'u(uh
(erhu(un%an den%an mual dan mun'ah )an% mene'ap !e+under a+i(a'
hipereme!i!
31 Kon!'ipa!i (erhu(un%an den%an 'ida+ ade+ua'n)a in'a+e nu'ri!i
:1 In'oleran!i a+'i,i'a! (erhu(un%an den%an +elemahan0 'ida+ ade+ua'n)a nu'ri!i0
dan penin%+a'an ener%i )an% di(u'uh+an !elama +ehamilan
71 Peru(ahan mem(ran mu+o!a oral (erhu(un%an den%an dehidra!i
;1 "iper'emia (erhu(un%an den%an penurunan !ir+ula!i !e+under 'erhadap
dehidra!i
51 Tida+ e,e+'i,n)a +opin% indi$idu dalam menerima +ehamilan (erhu(un%an
den%an +ehamilan )an% 'ida+ di ren2ana+an
E1 Ke2ema!an dan +e'a+u'an e,e+ hipereme!i! 'erhadap +e!e*ah'eraan *anin
(erhu(un%an den%an +uran%n)a pen%e'ahuan
2. "ipereme!i! %ra$idarum 'in%+a' III
11 Ke'ida+e,e+'i,an pola na,a! (erhu(un%an den%an +e'ida+!eim(an%an 2airan
dan ele+'roli'
1 Ke+uran%an $olume 2airan pada i(u dan *anin (erhu(un%an den%an
+ehilan%an 2airan (erle(ihan dan 'ida+ ade+ua'n)a in'a+e 2airan.
31 "iper'emia (erhu(un%an den%an penurunan !ir+ula!i !e+under 'erhadap
dehidra!i
E
:1 Peru(ahan nu'ri!i un'u+ i(u dan *anin: +uran% dari +e(u'uhan 'u(uh
(erhu(un%an den%an 'ida+ ade+ua'n)a in'a+e nu'ri!i !e+under a+i(a'
hipereme!i!.
71 Kon!'ipa!i (erhu(un%an den%an 'ida+ ade+ua'n)a nu'ri!i.
;1 Ke'ida+mampuan (era+'i$i'a! (erhu(un%an den%an +elemahan0 'ida+
ade+ua'n)a nu'ri!i0 dan penin%+a'an ener%) )an% di(u'uh+an !elama
+ehamilan.
51 Po'en!ial +ompli+a!i: perdarahan
E1 Po'en!ial +ompli+a!i: +oma
7. In'er$en!i Kepera4a'an
?alam mela+u+an a!uhan +epera4a'an perlu !ua'u peren2anaan )an% (ai+.
Peren2anaan melipu'i pen%em(an%an !'ra'e%i de!i%n un'u+ men2e%ah0 men%uran%i0 a'au
men%ore+!i ma!alah-ma!alah )an% diiden'i,i+a!i pada dia%no!i! +eper4a'an. Tahap ini
dimulai !e'elah menen'u+an dia%no!i! +epera4a'an dan men)impul+an ren2ana
do+umen'a!i.
3erda!ar+an da'a !u(*e+'i, dan o(*e+'i, )an% 'elah di papar+an di a'a!0 ren2ana a!uhan
+epera4a'an pada +lien den%an hipereme!i! %ra$idarum adalah !e(a%ai (eri+u':
a. ?e,i!i' $olume 2airan dan ele+'roli' (.d +ehilan%an 2airan a+i(a' mun'ah dan
in'a+e 2airan )an% 'ida+ ade+ua'.
Kri'eria ha!il:
1. Ke!eim(an%an 2airan dan ele+'roli' +em(ali +e +ondi!i normal 'er(u+'i den%an
'ur%or +uli' +em(ali normal0 mem(ran mu+o!a lem(a(0 (era' (adan !'a(il0
'anda $i'al dalam (a'a! normal0e+'roli' !erum normal0 hemo%lo(in0 hema'o+ri'
dalam (a'a! normal0 (era' *eni! urine dalam (a'a! normal.
. Klien 'ida+ mun'ah la%i.
3. Klien men%+on!um!i ma+anan dan minuman dalam *umlah ade+ua'.
(nter)ensi $asional
Ka*i dan do+umen'a!i+an 'ur%or
+uli'0 +ondi!i mem(ran mu+o!a0
'anda-'anda $i'al0 dan (era' *eni!
urine
Pen%+a*ian !'a'u! 2airan dan ele+'roli' )an%
a+ura' men*adi da!ar ren2ana a!uhan
+epera4a'an dan e$alua!i in'er$en!i
Tim(an% (era' (adan !e'iap hari
den%an men%%una+an ala' )an%
!ama
Penim(an%an 33 perlu dila+u+an !e2ara ru'in
un'u+ men%e'ahui +e!e!uaian 33 den%an umur
+ehamilan. Pada +lien den%an hipereme!i!i!0
penurunan 33 dapa' 'er*adi +arena mun'ah
(erle(ihan
Ka*i dan lapor+an 4arna0 *umlah0
dan ,re+uen!i eme!i!
3eri+an da'a (er+enaan den%an !emua +ondi!i.
Penin%+a'an +adar hormon +orioni+
%onado'ropin /h&#10 peru(ahan me'a(oli!me
+ar(ohidra'0 dan penurunan mo'ili'a! lam(un%
memper(era' mual mun'ah pada 'ri!eme!'er
a4al +ehamilan
9
&a'a' in'a+e dan ou'pu' !e2ara a+ura' Mun'ah dapa' men%a+i(a'+an +ehilan%an a!am
lam(un% a'au produ+!i al+alin pada
%a!'roin'e!'inal (a4ah. Pen%+a*ian ou'pu' )an%
'epa' a+an mem(an'u menen'u+an 'inda+an
!elan*u'n)a %una memper'ahan+an
+e!eim(an%an a!am (a!a dan +eadaan ele+'roli'
)an% 'ida+ !eim(an%
3eri 2airan in'ra$ena !e!uai order
)an% 'erdiri a'a! ele+'roli'0 %lu+o!a0
dan $i'amin
Men2e%ah +e+uran%an 2airan dan memper(ai+i
+e!eim(an%an a!am (a!a0 peru(ahan +adar
ele+'roli'0 dan hipo$i'amino!i!
Mulai pem(erian 'erapi nu'ri!i
paren'eral !e!uai pro%ram )an%
di'e'ap+an dan pan'au aliran in,u!
den%an 2erma'
I!'iraha' a+an menurun+an +e(u'uhan ener%i
)an% men)e(a(+an me'a(oli!me menin%+a'0
!ehin%%a 'ida+ meran%!an% 'er*adin)a mual dan
mun'ah.
3eri a%en an'ieme'i+ !e!uai pro%ram 3e(erapa o(a' (er!i,a' 'era'o%en 'erhadap
+ehamilan pada 'ri!eme!'er per'ama +ehamilan
Per'ahan+an !'a'u! NP> !e!uai
pro%ram
Mmper'ahan+an +e!eim(an%an 2airan
Apa(ila pema!u+an peroral
diiBin+an 'a4ar+an 2airan )an% +lien
!u+a
Se'iap indi$idu (ia!an)a menun*u+an !elera
)an% (er(eda 'erhadap ma+anan dan minuman
'er'en'u
An*ur+an +lien men%+on!um!i
2airan peroral den%an perlahan0 dan
'in%+a'+an *umlah 2airan
&airan dan ma+anan !e!uai den%an 'oleran!i
+lien
Te! urine 'erhadap a!e'on0 al(umin
dan %lu+o!a
Mene'ap+an da'a da!ar )an% dila+u+an !e2ara
ru'in un'u+ mende'e+!i !i'ua!i po'en!ial re!i+o
'in%%i !eper'i +e'ida+ade+ua'an in'a+e
+ar(ohidra'0 dia(e'i+ +e'oa!ido!i! dan
hiper'en!i dalam +ehamilan
(. Peru(ahan nu'ri!i: +uran% dari +e(u'uhan 'u(uh (.d mual dan mun'ah )an%
mene'ap.
Kri'eria ha!il:
1. Klien men%on!um!i die' oral )an% men%andun% %iBi ade+ua'.
. Klien 'ida+ la%i men%alami mual dan mun'ah.
3. Klien dapa' men*ela!+an +omponen-+omponen die' nu'ri!i )an% ade+ua' dan
men%un%+ap+an +emauan un'u+ men%i+u'i die' 'er!e(u'.
:. Klien menoleran!i die' )an% 'elah dipro%ram+an.
7. Klien men%alami penin%+a'an (era' (adan )an% !e!uai !elama +ehamilan.
(nter)ensi $asional
3a'a!i in'a+e oral !elama : !ampai
:E *am
Pem(a'a!an dian*ur+an un'u+ +lien a%ar
lam(un% i!'iraha' dan iri'a!i pada mu+o!a
lam(un% men%alami pen)em(uhan
Mulai pem(erian in'a+e per oral
!e!uai )an% dipro%ram+an dan
+emampuan 'oleran!i +lien
Nu'ri!i ma'ernal )an% ade+ua' !an%a'
pen'in% un'u+ +e!eha'an +lien dan un'u+
per'um(uhan !er'a per+em(an%an *aninn)a
10
Ka*i +eadaan a(domen !e'iap *am
!e!uai den%an +ondi!i +lien melipu'i
u+uran0 +on'ur0 peri!'al'i+ dan adan)a
n)eri0 +a*i *u%a 'anda $i'al
Pen%+a*ian a+ura' a+an mem(an'u
pene%a++an da%no!i! lain )an% dapa'
men)e(a(+an mun'ah melipu'i pen)a+i'
hepar0 in,e+!i %in*al0pan+rea'i'i!0 o(!'ru+!i
a'au le!i pada !aluran pen2ernaan0 +era2unan
o(a'0 a'au %an%%uan in'ra2ranial
An*ur+an +lien men%hindari
ma+anan (erlema+
Ma+anan (erlema+ dapa' men!'imula!i mual
dan mun'ah
An*ur+an un'u+ ma+an !elin%an
!eper'i (i!+ui'0 ro'i dan 'eh han%a'
Ma+anan !elin%an dapa' men%uran%i a'au
men%hindari ran%!an%an mual dan mun'ah
)an% (erle(ihan !er'a men2e%ah
hipo%li+emia
3eri !a*ian ma+anan )an% menari+
dalam *umlah +e2il dan di!e!uai+an
den%an pilihan +lien
Pen)a*ian ma+anan )an% menari+ a+an
dapa' men!'imula!i na,!u ma+an dan !e'iap
oran% memili+i ma+anan ,a$ori' )an%
(er(eda-(eda
Tin%+a'+an *umlah ma+anan !e2ara
perlahan !e!uai +emampuan 'oleran!i
+lien
Nu'ri!i !an%a' di(u'uh+an oleh +lien dalam
ran%+a memenuhi +e(u'uhan nu'ri!i dan
per'um(uhan *anin pada 'rime!'er !a'u
+ehamilan. Pem(erian ma+an dalam por!i
+e2il (ia!an)a e,e+'i,
Pan'au dan do+umen'a!i+an in'a+e
oral
Se(a%ai da'a da!ar +e2u+upan nu'ri!i
An*ur+an un'u+ pera4a'an mulu'
!e(elum dan !e!udah ma+an a'au
!e'elah mun'ah
")%iene oral )an% (ai+ menin%+a'+an
+en)amanan0 pera!aan !eha'0 dan !e*ah'era.
Pera4a'an mulu' !e'elah mun'ah
men%uran%i a!am )an% men%enai %i%i
?i!+u!i+an pen'in%n)a nu'ri!i
ade+ua' !elama +ehamilan
nu'ri!i )an% ade+ua' di(u'uh+an un'u+
per'um(uhan *anin
=eri,i+a!i pemahaman +lien 'en'an%
in,orma!i nu'ri!i
E$alua!i pemahaman +lien 'en'an% nu'ri!i
men*adi da!ar un'u+ ren2ana in'er$en!i
!elan*u'n)a
Ka*i mo'i$a!i +lien un'u+ men%i+u'i
dan mema'uhi ren2ana pen%a'uran
die' )an% dipro%ram+an
Pen%e'ahuan !a*a 'ida+ 2u+up men*amin
+lien a+an men%i+u'i die' )an% 'elah
dipro%ram+an0 ma+a perlu di+a*i mo'i$a!i
+lien un'u+ men%i+u'in)a
Pan'au +adar hemo%lo(in dan
hema'o+ri'
Men%iden'i,i+a!i adan)a anemia dan
po'en!ial penurunan +apa!i'a! pem(a4a
o+!i%en. Klien den%an +adar hemo%lo(in
+uran% haru! diper'im(an%+an 'er*adin)a
anemia pada 'rime!'er per'ama. Penin%+a'an
nilai "( dan "' merupa+an indi+a!i adan)a
hemo+on!en'ri!
Ka*i +eadaan +e'on dalam urine Ke'on merupa+an 'anda (ah4a 2adan%an
lema+ di%una+an un'u+ ener%i dan
per'um(uhan0 hal ini a+an men)e(a(+an
%an%%uan per'um(uhan !'a'u! *anin
Pana'au 'in%%i ,undu! u'eru! dan
den)u' *an'un% *anin
Malnu'ri!i +lien (erdampa+ 'erhadap
per'um(uhan *anin dan memper(era'
penurunan +omplemen !el o'a+ pada *anin
11
)an% men%a+i(a'+an +emunduran
per+em(an%an *anin dan +emun%+inan-
+emun%+inan le(ih lan*u'
Pan'au (era' (adan +lien !e'iap hari
den%an men%%una+an ala' )an% !ama
Pen%%unaan ala' )an% +on!i!'en
men%hindari +e!alahan dalam pen%u+uran
2. N)eri pada epi%a!'rium (.d mun'ah (erulan%
Kri'eria ha!il: ra!a n)aman 'erpenuhi0 !+ala n)eri 'urun.
(nter)ensi $asional
Ka*i 'in%+a' n)eri Un'u+ men%e'ahui 'in%+a' n)eri dan
menen'u+an ren2ana 'inda+an !elan*u'n)a.
A'ur po!i!i +lien den%an +epala
le(ih 'in%%i !elama 30 meni' !e'elah
ma+an.
Po!i!i +epala le(ih 'in%%i dapa' men%uran%i
'e+anan pada %a!'roin'e!'inal a'au men2e%ah
'er*adin)a re,lu+! e!o,a%u!0 !ehin%%a dapa'
men2e%ah mun'ah (erulan%
Perha'i+an +e(er!ihan mulu' +lien
!e!udah dan !e(elum ma+an.
Ke(er!ihan mulu' )an% (ai+ dan 'erpelihara
dapa' menim(ul+an ra!a n)aman0 *u%a
diharap+an dapa' men%uran%i mual dan
mun'ah.
Alih+an perha'ian +lien pada hal
)an% men)enan%+an.
den%an men%alih+an perha'ian diharap+an
+lien dapa' melupa+an ra!a n)eri
An*ur+an +lien un'u+ (eri!'iraha'
dan (a'a!i pen%un*un%
I!'iraha' )an% 2u+up dan pem(a'a!an
pen%un*un% dapa' menam(ah +e'enan%an
dan ra!a n)aman pada +lien
Per'ahan+an +e(er!ihan lin%+un%an
dan hindari a'au +uran%i ran%!an%
(au
Ran%!an%an (au 'er'en'u )an% 2u+up 'a*am
dapa' memi2u mual dan mun'ah
An*ur+an +lien men%on!um!i *ahe
/dalam (en'u+ 'eh *ahe1 dan permen
ra!a min' un'u+ men%uran%i mual
dan mun'ah
3e(erapa peneli'ian men%u*i e,e+ *ahe
dalam men%uran%i ra!a mual dan mun'ah
pada 4ani'a hamil0 di'emu+an (ah4a *ahe
(er,un%!i le(ih (ai+ di(andin%+an pla!e(o
a'au o(a' ina+'i, !eper'i $i'amin 3; )an%
!elama ini menun*u++an ,un%!in)a dalam
men%uran%i mual dan mun'ah pada (e(erapa
4ani'a hamil
Fela!+an dan a*ar+an me'ode dalam
men%uran%i mual dan mun'ah an'ara
lain me'ode pene+anan /a+upre!ur1
pada daerah P; poin'0 )ai'u 'i%a *ari
di (a4ah per%elan%an 'an%an !elama
3 meni' pada ma!in%-ma!in% 'an%an
A+upre!ur dan a+upun+'ur dapa'
men!'imula!i !i!'em re%ula!i !er'a
men%a+'i,+an me+ani!me endo+rin dan
neurolo%i )an% merupa+an me+ani!me
,i!iolo%i dalam memper'ahan+an
+e!eim(an%an /homeo!'a!i!1
1
Kola(ora!i dalam pem(erian
an'ieme'i+ dan !eda'i$e
>(a' an'ieme'i+ men%uran%i mun'ah dan
o(a' !eda'i, mem(ua' 'enan% !ehin%%a dapa'
men%uran%i n)eri )an% dira!a+an oleh +lien.
Per'ha'i+an (ah4a (e(erapa o(a' (er!i,a'
'era'o%en (a%i i(u hamil
d. In'oleran!i a+'i$i'a! (.d +elemahan a+i(a' 'ida+ ade+ua'n)a nu'ri!i dan
penin%+a'an ener%i )an% di(u'uh+an !elama +ehamilan.
Kri'eria ha!il: +lien menun*u+an penin%+a'an +emampuan dalam (era+'i$i'a!
!e!uai +emampuan
(nter)ensi $asional
An*ur+an +lien mem(a'a!i a+'i$i'a!
den%an i!'iraha' 2u+up
Men%hema' ener%i dan men%hindari
pen%eluaran 'ena%a 'eru! meneru! dapa'
meminimal+an +elelahan u'eru!
An*ur+an +lien un'u+ men%hindari
men%an%+a' (era'
A+'i$i'a! )an% di'oleran!i !e(elumn)a
mun%+in 'ida+ dimodi,i+a!i un'u+ +lien
)an% (ere!i+o
3an'u +lien (era+'i,i'a! !e2ara
(er'ahap *i+a mun'ah (er+uran%
A+'i$i'a! (er'ahap meminimal+an 'er*adin)a
'rauma !er'a merin%an+an +lien dalam
memenuhi +e(u'uhann)a
An*ur+an 'irah (arin% )an%
dimodi,i+a!i !e!uai indi+a!i
Tin%+a' a+'i$i'a! mun%+in perlu
dimodi,i+a!i !e!uai indi+a!i
3an'u +lien memenuhi +e(er!ihan
diri !eper'i mandi0 men%%an'i
pa+aian0 dan +e(er!ihan mulu'
Ke(er!ihan diri dapa' menin%+a'+an
+en)amanan dan menum(uh+an +ondi!i
!eha' !er'a !e*ah'era
DA,TA$ *./TAKA
A!ih0 d++. /0091. Jurnal Hubun!an pa"anan in#eksi helicobacter pylori den!an ke"adian
hiperemesis !ra$idarum. Fa+ar'a: 8a+ul'a! Kedo+'eran Uni$er!i'a! Indone!ia
3o(a+0 I. M < Fen!en0 M. ?. /0001. %era&atan 'aternitas dan Ginekolo!i. 3andun%:
Ia)a!an I+a'an Alumni Pendidi+an Kepera4a'an Pa*a*aran.
&arpeni'o0 L.F. /0001. (uku )aku Dia!nosa Kepera&atan edisi *. Fa+ar'a: Pener(i' 3u+u
Kedo+'eran E#&.
Mi'a)ani. /0091. +suhan Kepera&atan 'aternitas. Fa+ar'a: Salem(a Medi+a.
Pra4irohard*o0 S. /00;1. ,lmu Kandun!an. Fa+ar'a: Ia)a!an 3ina Pu!'a+a.
Runiari0 N. /0101. +suhan Kepera&atan pada Klien den!an Hiperemesis Gra$idarum.
Fa+ar'a: Salem(a Medi+a
Su+o4a'i0 U. /0101. 'odel Konsep dan -eori Kepera&atan. 3andun%: Re,i+a Adi'ama
13