C4.

Wyznaczanie ciepa parowania wody

1/4
C4. Wyznaczanie ciepa parowania wody metod kalorymetryczn

Celem wiczenia jest poznanie procesw parowania i wrzenia, przemian fazowych,
ciepa przemiany, zasady bilansu cieplnego oraz dowiadczalne wyznaczenie ciepa
parowania wody przy uyciu kalorymetru.


Parowaniemnazywamy proces powstawania pary na powierzchni swobodnej cieczy. Zachodzi
on w kadej temperaturze, a jego intensywno ronie wraz z jej wzrostem.
Parowanie polega na tym, e w warstwie powierzchniowej cieczy istniej czsteczki, ktre,
majc du energi kinetyczn, opuszczaj powierzchni cieczy, obniajc jej temperatur.
Szybko parowania to ilo cieczy przechodzcej w stan pary w jednostce czasu. Zaley ona
od powierzchni swobodnej cieczy, od cinienia pary nad t powierzchni oraz od cinienia
atmosferycznego.
Wrzeniemnazywamy intensywne parowanie cieczy, zachodzce, nie tylko na powierzchni, ale
w caej objtoci cieczy, gdzie odbywa si ono do wntrza pcherzykw pary. Para ta, bdc w
rwnowadze termodynamicznej z ciecz, jest par nasycon, a cinienie jej zaley wycznie
od temperatury. Wrzenie cieczy odbywa si w takiej temperaturze, przy ktrej cinienie pary
nasyconej wewntrz pcherzykw jest w przyblieniu rwne zewntrznemu cinieniu
atmosferycznemu. Zwikszaj one wtedy swoj objto i wypywaj na powierzchni, gdzie
pkaj, a zawarta w nich para wydobywa si nad powierzchni cieczy*.
Temperatur t nazywamy temperatur wrzenia (lub punktem wrzenia).

*Std wynika zaleno temperatury wrzenia cieczy od cinienia
atmosferycznego: im nisze cinienie, tym nisza jest temperatura wrzenia.

Podczas wrzenia mimo dostarczania ciepa temperatura cieczy jest staa, przy staym
cinieniu. Dostarczane ciepo jest zuywane na zmian stanu skupienia ciaa, na przejcie ze
stanu ciekego w gazowy lub inaczej, z fazy ciekej do gazowej. Jest to tzw. przemiana fazowa
I rodzaju. Aby moga ona zaj, konieczne jest doprowadzenie do ukadu
(w przypadku wrzenia) lub odprowadzenie z tego ukadu (w przypadku skraplania si pary)
ciepa przemiany fazowej r
Q
, zwanego ciepem parowania (lub skraplania).
Ciepo parowania r
Q
to ilo ciepa potrzebna do wyparowania 1 kg cieczy w temperaturze
wrzenia**:
m
Q
r
Q
=
(

kg
J
. Analogiczna wielko odniesiona do 1 mola nazywa si
molowym ciepem parowania r

(

mol
J
.
**Ciepo parowania, ktre - inaczej sformuowane - oznacza ilo ciepa potrzebn do zamiany
1 kg cieczy w par o tej samej temperaturze, zuywane jest w kadej temperaturze, gdy
parowanie, czyli zmiana stanu skupienia, zachodzi na powierzchni cieczy w kadej
temperaturze. Jednak pomiar ciepa parowania r
Q
w dowolnej temperaturze jest bardzo
skomplikowany ze wzgldu na to, e w strumieniu ciepa przeznaczonym na ogrzewanie cieczy
trudno jest wydzieli cz ciepa zuywan tylko na podwyszenie temperatury od tej czci,
ktra jest potrzebna na zmian stanu skupienia. Z tego wzgldu pomiar ciepa parowania
przeprowadza si w staej temperaturze wrzenia, w ktrej ciepo doprowadzone do cieczy
zuywane jest tylko na zamian cieczy w par.

W niniejszym wiczeniu wyznaczamy ciepo parowania wody metod kalorymetryczn, czyli
przy uyciu kalorymetru. Korzystamy z zasady bilansu cieplnego, ktra mwi, e:
w ukadzie izolowanym ciaa o wyszej temperaturze trac tak ilo ciepa, jak
zyskuj ciaa o niszej temperaturze.
Do kalorymetru o masie m
k
i cieple waciwym c
k
, zawierajcego m
w
wody o cieple waciwym
c
w
i temperaturze pokojowej t
p,
wprowadzamy par wodn o masie m
p
i temperaturze wrzenia

C4. Wyznaczanie ciepa parowania wody

2/4
t
w
. Po wymianie ciepa ustala si temperatura kocowa t
k
ukadu, odpowiadajca stanowi
rwnowagi termodynamicznej. Zgodnie z zasad bilansu cieplnego:

ciepo oddane przez par w procesie skraplania: Q
1
= m
p
r
Q
i przez wod powsta z pary,
podczas jej ochadzania do temperatury kocowej: Q
2
= m
p
c
w
(t
w
t
k
) jest rwne ciepu
pobranemu przez kalorymetr : Q
3
= m
k
c
k
(t
k
t
p
) i wod o masie m
w
: Q
4
= m
w
c
w
(t
k
t
p
).
Czyli: Q
1
+ Q
2
= Q
3
+ Q
4
, a wic: m
p
r
Q
+ m
p
c
w
(t
w
t
k
) = m
k
c
k
(t
k
t
p
) + m
w
c
w
(t
k
t
p
).
Std otrzymujemy wyraenie na ciepo parowania wody:

( )( )
( )
k w w
p
p k w w k k
Q
t t c
m
t t c m c m
r
+
= (1)
Wykonanie wiczenia

Przyrzdy: kalorymetr z wownic, kolba z przewodem doprowadzajcym par wodn,
waga laboratoryjna, termometr, elektryczny paszcz grzejny

1. Waymy wewntrzne naczynie kalorymetru wraz z wownic i mieszadekiem (m
k
).
2. Do wewntrznego naczynia kalorymetrycznego wlewamy wod destylowan w takiej iloci,
aby wownica bya cakowicie zakryta i ponownie wyznaczamy mas tego ukadu (m
kw
). Z
rnicy mas (m
kw
m
k
) obliczamy mas (m
w
) wody w kalorymetrze.
3. Zamknite naczynie kalorymetryczne umieszczamy w obudowie kalorymetru. Cao
nakrywamy osonami izolacyjnymi i ustawiamy na podwyszeniu, ktre umoliwia
w dalszej czci wiczenia, podczenie przewodu doprowadzajcego par wodn do wlotu
wownicy. Kalorymetr odsuwamy od piecyka elektrycznego.
4. Do wntrza naczynia kalorymetrycznego z wod, przez otwr w przykrywce,
wprowadzamy termometr, ktry pozostaje tam przez cay czas trwania eksperymentu.
5. Mierzymy temperatur pocztkow (t
p
) kalorymetru z wod.
6. Szklan kolb, znajdujc si w paszczu grzejnym piecyka elektrycznego, wypeniamy do
poowy wod i zamykamy korkiem zaopatrzonym w przewd wyprowadzajcy z kolby par
wodn. Pod wylot przewodu podsuwamy naczynie na kapic wod. Wczamy piecyk do
sieci i podgrzewamy wod, doprowadzajc j do wrzenia.
7. Przewd z par wodn podczamy do wownicy kalorymetru dopiero wtedy, gdy zostanie
on ogrzany do temperatury wrzenia wody, tzn. wtedy, gdy na jego kocu przestaj pojawia
si krople wody. W tym celu kalorymetr, chwilowo odsunity od piecyka, przesuwamy w
miejsce umoliwiajce podczenie przewodu.
8. Mieszajc wod w kalorymetrze za pomoc mieszadeka, obserwujemy wzrost temperatury
panujcej wewntrz ukadu. Gdy temperatura wzronie o okoo 5C przerywamy dopyw
pary wodnej przez odczenie przewodu doprowadzajcego j do wownicy kalorymetru.
9. Mieszamy dalej wod w kalorymetrze, a do momentu, gdy temperatura ukadu zacznie
opada. Najwysz zaobserwowan temperatur przyjmujemy jako temperatur kocow
ukadu (t
k
).
10. Wyjmujemy termometr z kalorymetru i wyznaczamy mas (m
kwp
) wewntrznego naczynia
kalorymetrycznego wraz z wownic, mieszadem oraz wod (pierwotnie przez nas wlan
oraz powsta ze skroplonej pary). Z rnicy mas (m
kwp
m
kw
) obliczamy mas (m
p
)
skroplonej pary wodnej.
11. Odczytujemy na barometrze warto cinienia atmosferycznego i znajdujemy w tablicach
odpowiadajc mu temperatur wrzenia wody (t
w
), przyjmujc, e jest to temperatura
skraplania oraz temperatura pocztkowa wody powstaej ze skroplenia pary wodnej.



C4. Wyznaczanie ciepa parowania wody

3/4
C4. Protok pomiarw i oblicze

Nr pary Imi i nazwisko studenta Wydzia

grupa
data Imi i nazwisko prowadzcego Zaliczenie

Tabela
masa
kalorymetru
m
k
[kg]
masa
wody
m
w
[kg]
masa
pary
wodnej
m
p
[kg]
temperatura ciepo parowania
pocztkowa
t
p
[C]
wrzenia
t
w
[C]
kocowa
t
k
[C]
r
Q

(

kg
kJ
r

mol
kJ







Opracowanie wynikw
1. Wyniki pomiarw podstawiamy do wzoru (1) i obliczamy ciepo parowania (r
Q
) wody.
Przyjmujemy: ciepo waciwe kalorymetru (mosidz) c
k
= 0,385
(

K kg
kJ
, a ciepo
waciwe wody c
w
= 4,19
(

K kg
kJ
.

( )( )
( )
k w w
p
p k w w k k
Q
t t c
m
t t c m c m
r
+
= =
















2. Majc obliczone ciepo parowania wody r
Q
wyznaczamy molowe ciepo parowania wody r
,
biorc pod uwag zwizek:
Q
r r =

, gdzie masa czsteczkowa = 0,018 kg mol

-1
.

Q
r r =

=


C4. Wyznaczanie ciepa parowania wody

4/4
3. Bd pomiarowy (r
Q
) dla uzyskanej wartoci ciepa parowania wody obliczamy metod
rniczki zupenej, prowadzcej do zalenoci:

( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
k w
p
w w k k
p
p
w w k k
p
p
p k w w k k
w
p
p k w
k
p
p k k
Q
t c
m
m c m c
t
m
m c m c
m
m
t t m c m c
m
m
t t c
m
m
t t c
r
A +
+
+
+ A
+
+ A
+
+
+ A

+ A

= A
2



























4. Bd pomiarowy (r

) dla uzyskanej wartoci molowego ciepa parowania obliczamy

metod rniczki logarytmicznej zgodnie z poniszym wzorem:
Q
Q
r
r
r
r A
=
A

, std:
Q
Q
r
r
r r
A
= A
=