As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

4.
As potencias europeas trala
revolucin industrial, o
imperialismo
e a expansin colonial.
Ao longo do sculo XIX, e sobre todo a finais, Europa inicia un
proceso de expansin territorial que a leva a ocupar gran parte de Asia e
case toda frica. As causas son evidentes, a segunda revolucin industrial
triunfou nas principais potencias e necestanse materias primas baratas, en
base a man de obra case escrava, e lugares onde colocar os excedentes de
produtos e capitais. A consecuencia mis evidente de todo isto a rivalidad
entre os pases europeos, tensins que levarn, en parte I Guerra Mundial.
Doutra banda, o dominio europeo fai que a cultura occidental se asente en
gran parte do mundo contribundo ao que hoxe chamamos globalizacin
destruindo gran cantidade de culturas e xeitos de vida tradicionais.
A EVOLUCIN DOS ESTADOS EUROPEOS ATA 1914.
Dende 1815 a 1870 a vida poltica europea estivo caracterizada polas
insurreccins liberais na percura do establecemento de gobernos
constitucionais; pero desde 1871 a 1914 o novo obxectivo poltico ser a
extensin da democracia clase obreira a travs do sufraxio universal.
Outro trazo que esta medida ser adoptada polos diversos gobernos dun
xeito pacfico sin a necesidade de revoltas cidadns

1. Francia: a instauracin da III Repblica.

Coa cada de Napolen III, e trala derrota francesa na guerra con Prusia,
insturase en Francia a III Repblica. Os seus inicios foron difciles, custou
consolidala pois amplos sectores da sociedade francesa van o republicanismo
como un sistema radical, anticlerical e partidario da igualdade en canto ao
goce da propiedade e da riqueza privada. Con todo, a Repblica terminou
contando co apoio da maiora do pobo francs. Aprobou medidas sociais como
a xornada laboral para as mulleres e os nenos, lei sobre accidentes laborais
e, en 1905, leis laicas destinadas a reducir a influencia social da Igrexa, coa
1

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

consiguinte separacin da Igrexa e o Estado. Con estas medidas poase fin

estreita relacin que o Concordato de Napolen, un sculo antes, establecera
entre a Igrexa e o Estado francs.
No exterior, Francia estendeu a sa influencia colonial en frica e Asia; con
todo, segua sen resolverse o seu contencioso con Alemania: a perda de
Alsacia e Lorena que Francia desexaba recuperar.

2. Gran Bretaa.
Gran Bretaa era unha monarqua constitucional. Durante mis de sesenta
anos reinou a reina Vitoria (1837-1901) dando o seu nome a unha poca a era
victoriana, caracterizada polo progreso econmico e a estabilidade poltica,
donde dous grandes partidos polticos o Conservador (Tory), liderado por
Benjamn Disraeli, e o Liberal (Whigs), dirixido por William E. Gladstone
garantizaban a estabilidade do sistema.
A comezos do sculo XX, os liberais, desde o goberno, presionados polo
Partido Laborista, que acababa de constiturse, aprobou un programa de
benestar social con seguros contra enfermidades, accidentes, vellez e
desemprego.
O problema poltico mis grave de Gran Bretaa segua sendo Irlanda que
desexaba separarse de Gran Bretaa. En 1914, foi concedida a autonoma a
Irlanda, pero o Ulster, Irlanda do Norte, se opuxo a ser includa nunha
Irlanda autnoma. Durante a Primeira Guerra Mundial suspendeuse a
autonoma e tras un perodo de tempo marcado pola forte violencia, a Irlanda
catlica (Eire) recibiu o status de dominio (1921), convertndose nun novo
Estado: O Estado Libre de Irlanda, con Parlamento propio e goberno
independente, pero os deputados deban xurar fidelidade Coroa, xuramento
que quedou suprimido en 1933.

3. O Imperio alemn.
En 1871, coa unificacin, instaurouse o II Reich (II Imperio
alemn). Guillermo I foi o emperador (kiser) e Otto Von Bismarck
seguiu sendo o chanceler, as sas decisins polticas convertrono
en rbitro de Europa entre 1871 e 1890.
De acordo coa Constitucin, promulgada en 1871, o Imperio era de
estrutura federal, composto de 25 Estados.
O poder executivo pertenca ao Emperador asistido por un
chanceler do Imperio nomeado por l e responsable, tamn, ante o
Emperador. O Reichstag (ou Parlamento) era elixido por sufraxio
2

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

universal. A circunstancia de ser Guillermo I un emperador cuxo

entendemento con Bismarck era absoluto, convirtiu a este en dono
absoluto da poltica xermana durante vinte anos. A Bismarck
dbese a aprobacin da primeira
lexislacin laboral baseada nas tres
S: seguro de accidentes, seguro de
enfermidade e seguro de vellez e
invalidez.
En 1888 falece o emperador
Guillermo I e tralo curto reinado do
emperador Federico III, enfermo de
cancro que morrera meses despois,
sucdelle Guillermo II, fillo do
anterior. Dous anos despois destitua
ao canciller Bismarck polas sas diferenzas en canto ao deseo da
poltica internacional de Alemania, agora a favor dun
replantexamento do reparto colonial.

4. O Imperio Austro-Hngaro.
O Imperio austraco era un Estado multinacional baixo a coroa dos
Habsburgo. Dentro do Imperio vivan pobos moi diferentes entre si que
constituan verdadeiras nacionalidades. Haba alemns, hngaros, eslavos (do
norte: checos, polacos e eslovacos; e do sur: eslovenos, croatas e serbios),
rumanos e italianos. Esta heteroxeneidade de pobos restaba solidez ao
Estado imperial cuxa poltica era centralista e unificadora.
Desde 1848 ata a sa morte en 1916 este Imperio estivo baixo a direccin do
emperador Francisco Xos I. Inicialmente mantivo un sistema poltico
centralista, sen atender as peticins de autogoberno, sendo a dos magiares
(hngaros) a mis
demandada. Mis
adiante, trala
derrota fronte a
Prusia (1866),
enfrontamento no
que se decida a
unificacin de
Alemania, o Imperio
austraco, polo
Compromiso de 1867,
converteuse nunha
monarqua dual, o
3

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

Imperio de Austria-Hungra, formado por dous grandes Estados onde

Francisco Jos I era emperador en Austria e rei en Hungra. Cada un dos
dous contaba cunha administracin e un Parlamento propio. O Compromiso
era bo para os alemns (de Austria-Bohemia) e magiares (de Hungra), pero
desventaxoso para os eslavos e Serbia saber sacarlle partido a esta
situacin, desenvolvendo un nacionalismo que poer en perigo a estabilidade
do Imperio de Austria-Hungra.
Ao final o Imperio declarar a guerra a Serbia pero iso desencadear a
Primeira Guerra Mundial, que supondr a liquidacin do Imperio austrohngaro en 1918.

5. O imperio ruso
O Imperio ruso constitua un Estado pluriterritorial (desde Europa central por
Asia septentrional ata o Pacfico, e desde o ocano Glacial rtico ata o
Cucaso e Asia central) e multinacional, habitado por diferentes pobos que
formaban distintas nacionalidades.
No plano poltico, o Estado ruso era un
imperio autocrtico onde o zar gobernaba
baixo un poder absoluto de orixe divina, con
poderes ilimitados. A Nicols I (1825-1851),
que se opuxo s reformas de tipo liberal,
sucedeulle o seu fillo Alejandro II (18551881), que si aplicou unha poltica reformista
con obxecto de moderar o absolutismo
imperial. Entre as medidas destacan a
abolicin da servidume (campesios
dependentes dos seus amos), en 1861,
a reforma xudicial e a do ensino.
En 1881, o zar Alejandro II morreu por un
atentado terrorista sucedndolle o seu fillo
Alejandro III, que reinou ata 1894. O novo zar decidiu frear o proceso de
reformas. O pas empezaba a coecer un proceso de industrializacin e con el
comezaba a formarse un proletariado industrial, que mis adiante, Lenin
saber mobilizar para alcanzar o poder.
Sucedeu a Alejandro III o seu fillo Nicols II (1894-1917) disposto, como o
anterior, a manter os principios da autocracia. As, mentres o pas cambiaba
socialmente desaparecendo os servos e aparecedo o proletariado industrial e
econmicamente avance industrial, desenvolvemento dos transportes,
formacin dun mercado nacional, etc. non o faca polticamente. O zarismo
seguia sendo autocrtico. Os problemas terminaron desencadeando o proceso
revolucionario que, iniciado en 1905, desemboca na cada da monarqua e o
4

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

final do Imperio en 1917.

6. A cuestin de Oriente e o Imperio turco.

A cuestin de Oriente como se denomina ao mis complicado problema da
poltica internacional ata 1914, problema xurdido coa descomposicin do
Imperio turco, agora sen forza para manter os territorios que, desde os
sculos XV e XVI, ocupaba na zona dos Balcns. A que noutro tempo foi unha
gran potencia, agora, no sculo XIX, o Imperio turco constitua un Estado
dbil: o doente de Europa, en expresin de Nicols I. Sobre os seus
territorios balcnicos vanse a proxectar os obxectivos expansionistas de das
potencias: Austria-Hungra e Rusia.
Fronte a estas apetencias estaban os diversos pobos que, sometidos aos
turcos, aspiraban tamn a crear o seu propio Estado independente: gregos,
serbios, blgaros, hngaros e rumanos. O resultado via sendo a perda de
territorios do Imperio turco en Europa: Grecia (en 1830), Serbia (en 1830,
confirmada en 1878), Rumana (en 1856), Montenegro e Bulgaria (en 1878).
A partir da dcada de 1880 Turqua desapareceu prcticamente dos Balcns;
anda que lle pertence unha franxa meridional
entre o Adritico e o Exeo, pero os novos
pases (Serbia, Bulgaria, Grecia e Montenegro)
tamn se van a interesar por estenderse por
ese espazo, rivalizando entre eles. A todo isto,
o Imperio austro- hngaro e o Imperio ruso
seguen mantendo unha poltica destinada a
acrecentar a sa influencia na zona dos
Balcns. As diferenzas terminarn creando un
clima de hostilidad que vai levar ao estoupido
da Primeira Guerra Mundial.

Situacin de los Balcanes en 1878

tras el tratado de Berln.

II. A EXPANSIN IMPERIALISTA.

1. O imperialismo do sculo XIX.
No ltimo cuarto do sculo XIX iniciouse un proceso de dominio poltico,
militar e econmico de grandes territorios de Asia e frica por parte de
pases industrializados de Europa, EE.UU. e Xapn. Este fenmeno cocese
como imperialismo e si, durante sesenta anos, a partir de 1815, non houbo
5

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

importantes rivalidades coloniales, en cambio, desde 1880, as cuestins

coloniales situronse de novo en primeiro plano e as potencias industriais
emprenderon unha carreira de ocupacins territoriais. Este proceso
culminou, a inicios do sculo XX, coa colonizacin do continente africano e
dunha parte do asitico. Ao longo dese proceso houbo momentos de forte
tensin entre as potencias colonialistas, constitundo unha das causas do
estallido da Primeira Guerra Mundial.

2. Causas:
Son moitas as causas que inflen no xurdimento do fenmeno de expansin
territorial, citaremos as mis importantes:
a) Econmicas.
O desenvolvemento da industria europea e a sa necesidade de achar novos
mercados e materias primas. En efecto, o desenvolvemento da segunda
revolucin industrial impulsou aos pases mis industrializados a buscar novos
mercados onde situar os excedentes de a sa producin e, tamn, lugares
onde obter materias primas (algodn, caucho) ao mellor prezo posible. sa
vez, as colonias eran un lugar onde se podan investir os capitais excedentes
da producin industrial.
b) Polticas e militares.
A superioridade militar dos europeos facilitoulles unha rpida ocupacin
territorial. A exaltacin do nacionalismo, o orgullo nacional, obrigaba a contar
con colonias, onde os militares facan mritos e conseguan ascensos e
medallas. O imperialismo, xa que logo, vase como un signo de prestixio e poder
dos Estados.
Por outra banda, existan motivos estratxicos que facan que unha potencia
apodersese dun territorio clave para o control das rutas comerciais ou para
impedir o acceso a unha zona por parte doutro Estado.
c) Demogrficas.
O vertixinoso crecemento da poboacin europea (aumenta nuns 150 millns de
persoas entre 1870 e 1914) animou procura de mellores posibilidades de vida
nas colonias, ou ben, cara a outros pases, como ocorreu coa enorme
emigracin europea cara a EE.UU. ou a de espaois, italianos e portugueses
cara a Arxentina e Brasil. Xa que logo, o poboar novos territorios converteuse
tamn nunha vlvula de escape para aliviar a superpoblacin do vello
continente.
6

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

d) Ideolxicas.
A crenza na superioridade da raza branca fixo que se considerase un deber
transmitir os avances da civilizacin e a cultura europeas como a educacin,
sanidade, etc. aos pobos colonizados. Doutra banda, as igrexas cristis tanto a
catlica coma a protestante atopronse ante unha nova fase para estender a
sa confesin relixiosa polo mundo.
Tampouco hai que esquecer o interese cientfico, dicir, o desexo de coecer
e cartografiar outros lugares anda descoecidos. Moitos europeos sentanse
atrados por eses territorios e lanzbanse exploracin de ros e montes
descoecidos; as manchas brancas nos mapas an borrndose aos poucos.
Neste punto falaremos do papel das Sociedades xeogrficas que se constiten
en moitos pases europeos coa misin de estudar frica e financiar
exploracins ao interior do continente que, posteriormente, favorecern a sa
ocupacin.

3. As formas de dominacin.
A expansin colonial europea presentou distintas formas de dominacin.
Podemos distinguir, en lias xerais, tres clases de colonias.
Colonias de explotacin ou colonias propiamente ditas. Nelas a metrpoli leva
a cabo a administracin a travs dos seus funcionarios, baixo as ordes dun
Gobernador. Esta frmula foi aplicada por todas as potencias coloniales.
Colonias de poblamiento. Dronse nalgunhas colonias inglesas con forte
presenza de poboacin branca. Nelas establecase un rxime de autogoberno e
permitase organizar un Parlamento, elixido na colonia. Estes territorios no
Imperio britnico recibiron o nome de dominios: Canad alcanzou ese rango en
1867 e mis tarde logrrono Australia, Nova Zelanda e Sudfrica.
Protectorados: Eran territorios nos que se mantia o goberno indxena, nos
aspectos internos, baixo a supervisin da potencia ocupante e sometido a ela.
A poltica exterior e o exrcito eran controlados pola metrpoli
Exemplo de protectorados foron Marrocos, reino repartido entre Francia e
Espaa. Tnez, pertencente a Francia ou Exipto, protectorado britnico,
territorio con gran valor estratxico desde a apertura da canle de Suez
(1869), que permita enlazar o mar Mediterrneo, a travs do mar Vermello,
co ocano ndico.

4. Os imperios coloniais.
7

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

a) O reparto de frica.
Cara a 1880 o interior de frica era prcticamente descoecido para os
europeos, que s estableceran enclaves portuarios ao longo da costa. En 1914
todo o territorio africano achbase repartido entre as diversas nacins
europeas, salvo dous pases: Liberia, creado por iniciativa de EE.UU., e
Abisinia.
As ocupacins e actividades
europeas mis importantes xa se
realizaron con anterioridad a a
conferencia de Berln de 18841885, onde as potencias europeas
chegaron a uns acordos para
repartirse o control do continente
africano. Francia e Gran Bretaa
xa se instalaran nos territorios
dependentes do Imperio turco no
norte de frica: Arxelia (1830) e o
protectorado de Tnez (1881) para
Francia, mentres os britnicos
establecan un protectorado sobre
Exipto (1882).
No frica occidental atlntica vian actuando Francia (en Senegal e
Gabn=Congo Francs); Inglaterra (Serra Leoa, Nixeria e Costa de
Ouro=Ghana); Portugal en Guinea e Espaa en Ro de Ouro (Shara Espaol) e
no golfo de Guinea (Ro Muni ou Guinea Espaola). No frica oriental,
Inglaterra fxose presente na zona penetrando desde Exipto en direccin sur
cara a Sudn, mentres franceses e italianos estableceronse nas costas do mar
Vermello (Somalia e Eritrea). No frica austral Portugal posua desde sculos
anteriores as fachadas martimas das colonias de Angola e Mozambique. En a
colonia de frica do Sur a situacin complicouse coa presenza de das
poboacins europeas, holandeses, os boers ou afrikaners, e ingleses. Os
holandeses, a mediados do sculo XVII, establecronse na colonia do Cabo e,
tralas guerras napolenicas, a colonia pasou aos ingleses, obrigando aos boers
a desprazarse cara ao norte (Orange e Transvaal).
Alemania e Italia, ao realizar tarde o seu unificacin territorial, accederon
con atraso ao reparto colonial cando as mellores pezas do botn estaban xa
distribudas. Pero foi o problema da ocupacin dos territorios centroafricanos
o que levou, por iniciativa de Bismarck, a reunir en 1884-1885 a conferencia
de Berln, onde as potencias europeas chegaron a uns acordos para repartirse
o continente africano. Decidiuse a libre navegacin polos ros Congo e Nger e
a liberdade de comercio en frica central entre o Atlntico e o ndico. Tamn
8

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

se acordou que s a ocupacin efectiva, e non o descubrimento previo, daba

dereito a considerar un territorio como colonia propia, o que deu lugar a unha
autntica carreira colonial para conquistar frica. Para rematar, para evitar
tensins entre as potencias europeas polo control do frica central, decidiuse
crear o chamado Estado Libre do Congo como propiedade de Leopoldo II de
Blgica (1865-1909), que sa morte legou a Blgica.
Alemania puido ocupar Tanganica, Camern e frica do Suroeste. No sculo
XX, o kiser Guillermo II considerou este lote insuficiente, pero os seus plans
para acrecentalo s tiveron como resultado aumentar a tensin precursora da
Primeira Guerra Mundial. Italia obtivo Somalia e Libia; aspiraba a Tnez pero
Francia adiantuselle. Tamn, o seu intento de conquistar Abisinia terminou
nun gran fracaso: a derrota de Adua (1896).
Na conferencia de Berln xa se suscitou o problema dos imperios coloniales
continuos, coa formacin de eixes coloniales en sentido horizontal (direccin
Oeste-Este) ou vertical (direccin Norte-Sur). Francia aspiraba a crear un
eixe O-E desde Senegal e Gabn polo Shara e Sudn ata Somalia. Portugal
desexaba igualmente conseguir o seu eixe Ou- E entre Angola e Mozambique.
Ambos eixes horizontales chocaban co pretendido por Gran Bretaa en
sentido N-S, entre O Cairo e O Cabo.
A primeira rivalidad colonial produciuse entre Inglaterra e Portugal en o
frica austral ao querer Portugal unir
Angola con Mozambique incorporndose o
territorio entre ambas e que desembocou
na crise do ultimtum ou do mapa rosa
(1890), pola que Portugal, unha vez
recibido o ultimtum britnico, decidiu
desistir do seu proxecto. A segunda
rivalidad tivo lugar entre Francia e Gran
Bretaa en 1898 ao chocar ambos
imperialismos en Fashoda (Sudn), as
beiras do ro Nilo. Francia terminou
cedendo s presins inglesas renunciando
ao seu imperio colonial en sentido OesteEste.

b) A colonizacin de Asia
Oriental, Meridional e do Sureste.
A expansin europea en Asia desenvolveuse paralelamente ao reparto de
frica. India e sureste de Asia.
Francia actuou con xito en Indochina. En 1858-1860, durante o Imperio de
Napolen III, ocupou a Cochinchina, rexin meridional de Vietnam
9

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

correspndese co delta do Mekong e a sa capital Saign. Tras derrotar a

China (1884-1885) amplia a sa presenza creando a Unin Indochina (1887),
formada por Cochinchina e os territorios de Annam, Tonkn, Camboia e, mis
adiante, Laos.
Na India a presenza britnica era unha realidade desde finais do sculo
XVIII. No sculo XIX a administracin inglesa acentase, sobre todo trala
revolta dos cipaios, nativos que formaban parte do exrcito britnico, en
1857-1859.
Os ingleses practicaron unha poltica de illamento da India fronte a outros
imperialismos. As, para contrarrestar a hexemona francesa no sueste de
Asia, Inglaterra procedeu anexin de Birmania e o sur da pennsula de
Malaca, convertendo a Singapur nun dos portos mis importantes do Extremo
Oriente.
Noutra direccin, fronte ao Imperio ruso, que estaba estendndose por
terras do Asia central, ocupando todo o Turquestn, Gran Bretaa considerou
que os seus intereses en Persia (actual Irn) e a India podan verse afectados;
ao final, os dous Imperios (ruso e britnico) permitiron que Afganistn
cumprise o papel de Estado- tapn, independente, para separar ambos
Imperios.
Para rematar, os holandeses que, a principios do sculo XIX, ocupaban pouco
mis que a illa de Java, afirmaron a sa administracin sobre as Indias
Orientais Holandesas (Java, Sumatra, Borneo e parte das illas Clebes)
totalmente ocupadas
en 1882.
O Imperio ruso xa
ocupara o Asia
septentrional
-Siberia- desde o
sculo
XVII. Ao tratarse
dun imperio
continental, rodeado
de xeo, a sa poltica
expansiva consista en
avanzar cara ao sur,
empuxar por terra
contra o Imperio turco, contra Persia, contra a India e contra China. Xa
vimos a sa presenza en Asia central. Agora corresponde tratar sobre o seu
empuxe sobre a China septentrional e na costa do Pacfico buscando unha
sada en augas mis clidas. As, en 1858, fxose ceder por China a provincia
de Amur e, en 1860, obtivo a rexin costera entre a desembocadura do ro
10

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

Amur e Corea. Al fundouse o porto de Vladivostok, presionando anda mis

sobre China para que lle cedese a Manchuria (China septentrional), para
establecer o ferrocarril nesta rexin.
O imperialismo Chines.
Os historiadores chineses denominan poca en que se desenvolvan os
distintos imperialismos como poca dos tratados desiguais. China, en efecto,
non foi ocupada, como ocorreu coa India, pero si foi violentada, saqueada, e
repartida. China via mostrando un carcter pechado e autosuficiente. Os
europeos visitrona desde a Idade Media, pero os chineses resistanse a
relacionarse cos brbaros do Oeste e do Sur. Con todo, a mediados do sculo
XIX, o illamento chins estaba chegando ao seu fin. A dinasta Manch,
reinante desde o sculo XVII, era incapaz de controlar o pas. Os occidentais
aproveitronse da debilidade dos emperadores chineses e forzronlles a facer
concesins comerciais e territoriales.
Como o goberno chins opoase a abrir o seu territorio ao comercio
estranxeiro, os comerciantes ingleses recorreron entn ao contrabando,
vendan opio indio a cambio de prata e t chineses. A confiscacin do opio en
Cantn polas autoridades chinesas foi o pretexto que esgrimiu Inglaterra para
atacar China, dando lugar primeira guerra do opio (1840-1842), que obrigou a
China a ceder Hong Kong
aos ingleses e abrir varios
portos do sureste s
mercancas inglesas.
Novos tratados asinados
por China, durante a
segunda metade do sculo
XIX, obrigronlle a seguir
abrindo o seu mercado e
aceptar o establecemento
nas sas cidades de
colonias propias, alleas a
toda lei chinesa, por
parte de Gran Bretaa,
Francia, Alemania, Rusia,
Xapn e EE.UU. Ante tales abusos, comprndese que se desenvolvesen
levantamientos populares contra os estranxeiros. En 1900 tivo lugar a revolta
dos boxers, ultranacionalistas chineses, que chegaron a dar morte a uns 300
estranxeiros. As potencias europeas, xunto con Xapn e EE.UU., responderon
co envo dunha forza internacional que acabou coa revolta.

11

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

O imperialismo xapons e de EE.UU.

Como consecuencia da revolucin Meiji (1868), Xapn iniciou un proceso de
apertura e modernizacin social e econmica; aboli o feudalismo e
reformouse a lexislacin, introducindo a igualdade dos cidadns ante a lei.
Organizou un novo exrcito e logrou desenvolver a industria. En menos de 50
anos Xapn salta da Idade Media asitica civilizacin europea dos sculos
XIX e XX.
O crecemento econmico e a modernizacin social converteron tamn a Xapn
nunha potencia imperialista, disposta a competir coas potencias europeas polo
dominio de Asia. O seu interese, inicialmente, centrouse en China e nas
posesins rusas no norte de China.
En 1894- 1895 estoupa a guerra contra China, a derrota chinesa obrigalle a
ceder Formosa ao Xapn e a recoecer a Corea como Estado independente. O
conflito contra Rusia vase vir ao rivalizar ambas potencias polo mesmo
espazo, Corea e Manchuria. En 1904-1905 estoupaba a guerra ruso-xaponesa.
A derrota rusa provocou un forte impacto en todo o mundo. Xapn lograba a
parte sur da illa Sajalin, Port Arthur e o protectorado sobre Corea. Unha nova
potencia imperialista aprender de Europa o suficiente como para igualarse s
potencias occidentais na zona asitica do Pacfico.
Para rematar, en canto a EE.UU., a sa actuacin colonial realizouse en das
direccins: cara ao Pacfico e
cara ao Caribe. En 1898 o conflito
entre Cuba e Espaa,
transformado en guerra entre
Espaa e EE.UU., terminou coa
rpida derrota espaola. Como
resultado, Cuba obtivo a
independencia e Porto Rico,
Filipinas e a illa Guam (no
arquiplago das Marianas) foron
cedidas a EE.UU.
En Panam, EE.UU. propxose construr unha canle que comunicase os dous
ocanos. Ante a oposicin de Colombia a facer as concesins necesarias, os
norteamericanos impulsaron a independencia de Panam (1903), que deu toda
clase de facilidades a EE.UU. para construr a canle (aberto en 1914).
EE.UU. estaba empezando a mostrar o seu podero econmico, a sa inxerencia
nos asuntos internos dos pases americanos e a penetracin no rea do
Pacfico, situando nas sas illas bases navais (Hawai ocpase en 1898)
destinadas a protexer os seus interesses en Asia.

5. Consecuencias do imperialismo colonial.

A expansin europea contribuu europeizacin do mundo. As consecuencias
12

As potencias europeas trala revolucin industrial, o imperialismo e a expansin colonial.

da ocupacin destes territorios son positivas ou negativas segundo quen

conte a historia, si son os pobos europeos ou si son os pobos sometidos.
a) Consecuencias positivas para os pobos colonizados.
* Entre estas habera que citar o incremento da poboacin nos pases
ocupados debido erradicacin de epidemias e a consiguiente reducin da
mortandad por mor das medicinas levadas polos europeos.
* Outra sera o aumento dos cultivos e a introducin doutros o que fixo que
aumentase a producin agrcola, anda que fose para abastecer ao pas
colonizador.
O descenso do analfabetismo e a expansin da cultura occidental, isto
produciu a desaparicin da estrutura tribal desas sociedades e ata
nalgns casos a perda da sa identidade cultural; como vemos unha
consecuencia positiva adoita conllevar unha negativa.

b) Consecuencias negativas para os pobos colonizados.

* A explotacin exhaustiva das colonias mediante a confiscacin das sas
terras, que pasan a mans de grandes compaas, apropindose dos seus
recursos naturais
* O abuso da man de obra gratuita ou a moi baixo prezo dos colonizados.
* O desenvolvemento dunha actividade econmica en beneficio da metrpoli.
* Os colonizadores provocaron, en moitos casos, a destrucin da lingua e a
cultura dos colonizados e da sa sociedade tradicional.
* As fronteiras que estableceron os europeos seran totalmente arbitrarias,
sen ter en conta aos pobos indgenas. As, impxose a convivencia forzada
entre grupos tnicos tradicionalmente enfrontados, mentres outros pobos
vronse de speto divididos.
* En moitos casos haber unha forte segregacin racial e falta de respecto
polas realidades autctonas.

13