05ELS025m082 20-06-2005 16>07 Pagina 82
DE VEILIGSTE GEMEENTEN
ONDERZOEK
Leeswijzer bij de
ranglijst van gemeenten
Hoe zijn de gegevens berekend, welke bronnen zijn
gebruikt? Een toelichting op Elseviers onderzoek
H
oe veilig is uw gemeente? Elsevier ver-
gelijkt alle gemeenten van Nederland –
483 in 2004, inmiddels zijn dat er 467.
Daarvoor gebruikt Elsevier gegevens over
vier jaar, want vier jaar veiligheid zegt meer
dan één jaar. Met een ‘stevig’ gemiddelde over
een langere periode wordt pas echt zichtbaar
welke gemeenten veilig zijn. En welke niet.
Omdat het lastig is het drukke Amsterdam
te vergelijken met het landelijke Littensera-
diel, heeft Elsevier de gemeenten in vier groe-
pen verdeeld: zeer stedelijk, matig stedelijk,
weinig stedelijk en landelijk. Deze categori-
sering is gebaseerd op een maat die het Cen-
traal Bureau voor de Statistiek (CBS) hanteert
om de mate van stedelijkheid te bepalen, de
omgevingsadressendichtheid. Voor elk adres
is geteld hoeveel andere adressen er binnen
een straal van 1 kilometer liggen. Oftewel: is
er veel ruimte tussen de huizen of wonen de
mensen op een kluitje.
Wat is veilig? Allereerst is daar natuurlijk
het gevoel van veiligheid, in de tabellen te
vinden in de rubriek ‘perceptie’. Gevoel is één
ding, maar hoe veilig is het echt? Hoe vaak di-
verse misdrijven daadwerkelijk voorkomen,
staat in de rubriek ‘misdrijven’. Daarnaast is
Hoe kwam rangorde veiligste gemeenten
en prestaties van de politie tot stand?
I n twee rode kolommen in de tabellen
staat de plaats die een gemeente inneemt
op respectievelijk de ranglijsten ‘veilig-
heid’ en ‘prestaties politie’. Deze rangordes
zijn per stedelijkheidsgraad vastgesteld.
Rangorde veiligheid De ranglijst is geba-
seerd op de som van ‘diefstal, inbraak, zak-
kenrollen’, ‘vernieling eigendom’ en ‘be-
dreiging, mishandeling, roof’. De hoogste
rangscore, nummer 1, is toegekend aan de
gemeente met de minste misdrijven per
1.000 inwoners.
Rangorde prestaties politie De ranglijst is
gebaseerd op twee groepen gegevens: het
ophelderingspercentage en het oordeel van
de inwoners over de politie. Voor beide
groepen is eerst afzonderlijk de rangorde
82 • E L S E V I E R 25 JUNI 2005
voor het behoud van de veiligheid een goed
functionerende politiemacht essentieel. In de
blauwe kolommen staan de aangiften en de
ophelderingspercentages van misdrijven, in
de paarse kolommen hoe de inwoners van een
gemeente hun politie beoordelen. De twee
oranje kolommen tonen de rangordes voor
veiligheid en voor de prestaties van de politie.
Waar komen de gegevens
vandaan?
Voor de vergelijking heeft Elsevier geput uit
twee bronnen. De cijfers over aangiften en de
daaraan gekoppelde ophelderingspercenta-
ges zijn afkomstig van het CBS. Speciaal
voor Elsevier berekende het CBS het gemid-
delde over de jaren 2000, 2001, 2002 en 2003.
Niet voor alle gemeenten konden deze gege-
vens worden bepaald: bij kleine gemeenten is
het statistisch niet verantwoord om procen-
tuele gegevens te berekenen als een misdrijf
maar weinig voorkomt.
Daarnaast is gebruik gemaakt van de Po-
litiemonitor Bevolking, een jaarlijkse en-
quête in opdracht van de ministeries van Bin-
bepaald, waarna één gemiddelde voor de
twee groepen is berekend. De hoogste rang-
score, nummer 1, is toegekend aan de ge-
meente die (gemiddeld) op de twee groepen
het hoogste scoort. Dat is dus de gemeente
met de beste combinatie van een hoog op-
helderingspercentage en tevredenheid over
de politie.
Voor veel kleine gemeenten zijn geen
gegevens beschikbaar over de opheldering
van gewelds- en vernielingsmisdrijven.
Daarom heeft Elsevier zich bij de landelijke
en weinig stedelijke gemeenten beperkt tot
vermogensmisdrijven. Om dezelfde reden
is bij de matig stedelijke gemeenten het op-
helderingspercentage van geweldsmisdrij-
ven buiten beschouwing gelaten.
nenlandse Zaken en Justitie. Zowel de gege-
vens in de kolom ‘perceptie’ en ‘misdrijven’
als onder ‘politie: oordeel inwoners’ zijn ge-
baseerd op de Politiemonitor. Elsevier heeft
van elk jaar de onderliggende bestanden in
bezit. De gegevens voor de jaren 2001-2004
zijn samengevoegd. Vervolgens zijn de resul-
taten per gemeente berekend. Doordat de on-
dervraagden terugkijken op het jaar ervoor,
bestrijken de gegevens dezelfde periode als
die van het CBS. In 2001 zijn 88.607 mensen
ondervraagd, in 2002 25.089, in 2003 90.589
en in 2004 49.037. Voor deze publicatie be-
schikt Elsevier in totaal dus over ervaringen
en meningen van 253.322 Nederlanders.
De gegevens zijn alleen per gemeente be-
rekend wanneer ten minste 100 inwoners zijn
ondervraagd. Meestal overschrijdt het aantal
ondervraagden de 100 ruimschoots, tot wel
22.451 ondervraagden in Rotterdam. Voor de
gemeenten waar minder dan 100 inwoners
zijn geënquêteerd, is onder de rubriek ‘mis-
drijven’ het gemiddelde weergegeven van
alle gemeenten in de politieregio met de-
zelfde stedelijkheidsgraad.
Het aantal ondervraagden in de Politie-
monitor verschilt sterk per jaar en per politie-
regio. Elk van de 25 korpsen kan namelijk
naar keuze de steekproef in de regio ophogen.
Door de ongelijke steekproef ontstaan er ver-
tekeningen. Zo is de huidige trend dat de men-
sen steeds tevredener zijn over de politie.
Wanneer er een oververtegenwoordiging is
van ondervraagden in het jaar 2001, dan zou
de politie in een gemeente er ten onrechte
slecht vanaf kunnen komen. Elsevier heeft
daarom alle gegevens als het ware vertaald
naar 2004. Op basis van de landelijke trends,
zoals gepubliceerd in het tabellenrapport van
de Politiemonitor Bevolking 2004, zijn voor
alle afzonderlijke gegevens de correctiefacto-
ren bepaald en de gegevens bijgesteld.
Punten van vergelijking
Perceptie
Gevoel van veiligheid Zeven vragen vormen
de basis: 1) Voelt u zich weleens onveilig?
2) Voelt u zich vaak, soms of zelden onveilig?
3) Komt het weleens voor dat u bepaalde
plekken mijdt omdat u het niet veilig vindt?
4) Komt het weleens voor dat u ’s avonds of
’s nachts niet opendoet omdat u het niet veilig
vindt? 5) Komt het weleens voor dat u waar-
devolle spullen thuislaat om diefstal of bero-
ving op straat te voorkomen? 6) Komt het
weleens voor dat u omrijdt of omloopt om on-
veilige plekken te vermijden? En, indien van
toepassing 7) Komt het weleens voor dat u uw
kinderen niet toestaat ergens naar toe te gaan
omdat u het niet veilig vindt? De antwoorden
op deze vragen zijn in de Politiemonitor sa-
mengevoegd tot één schaalscore: ‘gevoelens
van onveiligheid’. Elsevier heeft de schaal-
score omgekeerd: hoe hoger, des te veiliger.
05ELS025m083 20-06-2005 16>07 Pagina 83
Ootmarsum, in de gemeente Dinkelland:
de veiligste plek van Nederland
Een dubbele plus (++) wil dus zeggen: de
mensen voelen zich veilig.
Schoon en rustig Zes vragen vormen de basis
voor de perceptie van de eigen buurt. Hoe
vaak komen volgens u de volgende voorval-
len voor? 1) Bekladding van muren of gebou-
wen, 2) geluidsoverlast, 3) overlast van groe-
pen jongeren, 4) rommel op straat, 5) honden-
poep, 6) vernieling van telefooncellen, bus- of
tramhokjes. De zes aspecten zijn samen-
gevoegd tot één score. In de Politiemonitor
heet deze schaalscore ‘verloedering buurt’.
Elsevier keert het om: hoe hoger de score, des
te minder verloedering. Een dubbele plus
(++) betekent dus: schoon en rustig.
Misdrijven
Dit onderdeel vermeldt het aantal misdrijven
per duizend mensen per jaar, over de periode
2000-2004. Het gegeven is gebaseerd op de
Politiemonitor, waarin aan inwoners is ge-
vraagd of zij het afgelopen jaar slachtoffer
OMSLAGAR TIKEL D E V E I L I G S T E G E M E E N T E N
daadwerkelijke inbraak, zakkenrollen en ove-
rige diefstal.
Vernieling eigendom Vernielingen van de auto
of andere eigendommen.
Bedreiging, mishandeling, roof Dreigen met li-
chamelijk geweld, mishandeling en roof met
geweld.
Politie: opheldering
Aangiften Aantal aangiften van misdrijven per
duizend inwoners per jaar, over de periode
2000-2003. Hierbij wordt een onderscheid
gemaakt naar vermogensmisdrijven (zoals
diefstal en heling), vernielingsmisdrijven en
misdrijven tegen de openbare orde (zoals van-
dalisme en schennis der eerbaarheid), en ge-
weldsmisdrijven (zoals bedreiging, verkrach-
ting en mishandeling).
Opgehelderde misdrijven Percentage van alle
processen-verbaal dat opgehelderd is: ten
minste één verdachte is bij de politie bekend.
Ook hier wordt een onderscheid gemaakt
deze score ‘beschikbaarheid van de politie’.
Functioneren in de buurt Hieraan ten grond-
slag liggen de stellingen: 1) De politie biedt
de burgers in deze buurt bescherming. 2) De
politie heeft hier contact met de bewoners uit
de buurt. 3) De politie reageert op de proble-
men hier in de buurt. 4) De politie doet in deze
buurt haar best. 5) De politie pakt de zaken in
deze buurt efficiënt aan. In de Politiemonitor
heet de samengestelde score: ‘functioneren
van de politie’.
Daadkrachtig optreden Gebaseerd op: 1) Ze
bekeuren hier te weinig. 2) Ze treden niet hard
genoeg op. 3) Ze grijpen niet in. In de Politie-
monitor heet de samengestelde score: ‘optre-
den van de politie’.

A D V E R T E N T I E
:RRUVFKRWHQYHLOLJ
(RRU
zijn geworden van een misdrijf. In de telling
YHLOLJHVWDWLRQV
telt per misdrijf, zoals fietsendiefstal, ieder
slachtoffer één keer mee, ongeacht hoe vaak
hij of zij in dat jaar met het misdrijf te maken
kreeg. Alleen degenen die binnen de eigen ge-
meente slachtoffer waren van een misdrijf
zijn meegeteld. Is iemand buiten de eigen ge-
meente beroofd, dan blijft hij buiten beschou-
wing. Het gaat om drie groepen misdrijven:
Diefstal, inbraak, zakkenrollen Fietsendiefstal,
diefstal van of uit de auto, poging tot inbraak,
naar de drie clusters van misdrijven.
Politie: oordeel inwoners
Zichtbaar en beschikbaar Het oordeel is geba-
seerd op de stellingen: 1) Je ziet de politie in
de buurt te weinig. 2) Ze komen hier te weinig
uit de auto. 3) Ze zijn hier te weinig aan-
spreekbaar. 4) Ze hebben hier te weinig tijd
voor allerlei zaken. 5) Ze komen niet snel
als je ze roept. Tezamen vormen de antwoor-
den één score. In de Politiemonitor heet
OHHQXQLHNHDDQSDNYRRURQ
ORQWZLNNHOLQJDDQSDNNOHXUFRGH
 YRRUKDQJMRQJHUHQ
O]RUJRYHUOHJYRRUSDUWQHUVLQ]RUJHQYHLOLJKHLG
OJHULFKWHDDQSDNWHJHQLQEUHNHUV
NLMNRSZZZYRRUVFKRWHQQO



 
JHPHHQWH:RRUVFKRWHQYHUDQGHUWYDQSHUVSHFWLHI
E L S E V I E R 25 JUNI 2005 • 83