Alinguadasbolboretas

Alinguadasbolboretas

Alinguadasbolboretas.
FICHATCNICA
Ano:1999.
Duracin:95minutos
Director:JosLuisCuerda.
Guin:RafaelAzcona,JosLuisCuerda,ManuelRivas.
Fotografa:JavierG.Salmones.
Msica:AlejandroAmenbar.
Intrpretes:
FernandoFernnGmez(DonGregorio);ManuelLozano(Moncho);UxaBlanco(Rosa);Gonzalo
Uriarte (Ramn); Alexis de los Santos (Andrs); Jess Castejn (D. Avelino); Guillermo Toledo
(Olis); Elena Fernndez (Carmia); Tamar Novas (Roque); Tatn (Roque Padre); Celso Parada
(Macas);TuchoLagares(Alcalde).
SIPNOSE
DonGregorioensinaraMonchocondedicacinepacienciatodaasasabedoraencantoaos
coecementos, a literatura, a natureza, e ata as mulleres. Pero o trasfondo da ameaza poltica
subsistirsempre,especialmentecandoDonGregorioatacadoporserconsideradouninimigo
dorximefascista.Asseirabrindoentreestesdousamigosunhabrecha,tradapolaforzado
contexto que os rodea. A poltica e a guerra interpense entre as persoas e desembocan,
indefectiblemente,natraxedia.
ODIRECTOR:
JosLusCuerda
1947.Director,guionistaeproductordecine
Tras realizar varios cortometrajes en 1982 dirixiu o seu primeiro longametraxe, Pares e nones.
CoasaseguintepelculaObosqueanimado(1987)inaugurounasacarreiraunhanovaetapa
caracterizada por un humor surrealista con profundo sabor espaol. S dous anos despois

Alinguadasbolboretas

chegaraoqueseraoseugranxitodetaquillaeotraballoqueoconsagraracomorealizador,
Amanecequenonpouco,1988,quexuntoamediametraxeparatelevisinTotal,en1983,eo
longoAsnoceocomonaterra,en1995,conformauntrpticocunelementoencomn:ohumor
absurdo.En1991realizouAviudadocapitnEstrada,en1993,Tocandofondo,en1999fixoA
linguadasbolboretas,en2000Primeiroamor,een2006,Aeducacindasfadas.

OAUTORDOLIBRO:
ManuelRivas
OxornalistaeescritorManuelRivasnaceunaCoruaen1957.Comezouaescribirnaseu
adolescenciaecolaborouendistintosmediosdecomunicacin.Tamnfundoudiversas
revistasvliterariasdecurtavida.sociofundadordeGreenpeaceetenunpostonaxuntadirectiva
daorganizacin.consideradooescritormissobresalientedaliteraturagalegaactual,naque
destacaasamaestranousodalingua,aautenticidaddassashistoriaseocompromisosociale
poltico.Cultivadistintosxnerosliterarioscomoanovela,oensaioeapoesa,peroondeparece
quesesentemiscmodocorelato.OsdezaseisrelatosbrevesdeQuemequeres,amor?foron
consideradospolacrticacomounhaxoialiteraria,algnsdoscales(eentreeles,"Alinguadas
bolboretas")mereceranfigurarnasantologasuniversaisdoconto.Olibrotencomoeixecentrala
incomunicacinpersoalnasrelacinshumanas,ondeasoidadeeadorconvivencohumorea
tenrura.
OGUIONISTA:
RafaelAzcona
Logroo,24deoutubrode1926Madrid,24demarzode2008
ChegouaMadridnavsperadoseu25aniversario.Osseus
primeirospasosdeunoscomopoeta,peroprontosedecatou
dasaincapacidadeparaapoesaeadicouseaohumor.
Enxullode1952publicouporprimeiravezenLaCodorniz,a
histricarevistadehumorgrficoeliterarioqueburlouao
franquismoeacensura.Atpomeestupendamentefacendo
esascousas:tirarlledabarbaseveridad,tristeza,
melancolaeestupidezunhadelicia.Rafaelescribiuartigos,
contos,chisteseinventouaoseupopularpersonaxeO
repelentenenoVicente,crticocoamoraldapoca.
RafaelcompaxinouasaproducinenLaCodornizcoa
escrituradenovelas.AprimeiraCandootourochmase
Felipe.LogoseguironOsmortosnonsetocan,nene,OsilusoseOseuropeos,entre
outras.CatrodelasasinadascopseudnimodeJackO'Relly.Ondedemostraascondicinsqueo
definirncomoguionista:otratamentocoral,asoidadeeoaparentecaosdentrodameticulosa

Alinguadasbolboretas

planificacindaobra.Nonvolveuescribirnovelasdesde1960andaquesiascorrixiuereeditou.
En1958colaboroucodirectoritalianoMarcoFerrerinaadaptacindasanovelaOpisito.Asse
introduciunomundodocine,quexanuncaabandonara.SegundocontouFerreri:Euconvencn
a Azcona de que se fixese guionista e Azcona persuadiume a min de que me dedicase
direccin. O pisito (1958) foi o seu primeiro guin para cine co que iniciara o seu primeiro
grantndemcreativo.
A filmografa de Azcona est unida a catro directores en catro etapas do seu traballo: Marco
Ferreri, Lus Garca Berlanga, Carlos Saura e Jos Lus Garca Snchez. O feito de traballar con
poucos directores (estes catro dirixiron a metade das sas 97 guiones para o cine) deulle a
posibilidadedeserundosguionistasmispersoaisdocineespaol.
Foi recompensado co Premio Nacional de Cinematografa en 1981 e cinco Goyas como mellor
guionista, O bosque animado (1988), Ai, Carmela! (1991) Bellepoque (1993), Tirano Bandeiras
(1994)eAlinguadasbolboretas(2000),ademaisdoGoyadeHonoren1998.RecibiuaMedalla
deOurodeBelasArtes.

1ACTIVIDADESPREVIASAOVISIONADODAPELCULA
1.1Xustificacindaeleccindestapelcula:

CoecementodocontextohistricodaGuerraCivil.

Sinsentidodaguerra(amioresunhaguerracivil)

1.2Ocontextohistrico
ApelculaqueimosversitasenomomentodoestoupidodaGuerraCivilEspaola.Cmpreque
antesdecomezaraclaremosalgnsconceptosrespondendosseguintescuestins:
QueunhaRepblica?
Queunhaditadura?
QuebandosseformanduranteaIIrepblicaespaola?
Queunhaguerracivil?Porquesedenominaas?
CantosanosduraaIIrepblica?
2FICHADEACTIVIDADESINDIVIDUAIS
2.1Otema.
Calamensaxeprincipalquetransmiteapelcula?

Alinguadasbolboretas
Elaboraunesquemacostemassecundariosobservadosaolongodaproxeccin.
Expnapelculaalgntemaquechechamaraespecialmenteaatencin
2.2Oargumento.
Ofilmenarraahistoriadunmestredeescolaeasarelacinconundosalumnosnunpobode
GaliciaduranteosltimosdasdaIIRepblica.Faiunbreveresumoargumentaldemenosde15
lias.

2.3Aspersonaxes.
Que personaxes teen especial importancia no desenvolvemento da pelcula? Caracterzaos a
partir do que recordes da proxeccin. Que trazos da sa interpretacin che chamaron mis a
atencin?
2.4Oespazo.
Enquelugaressedesenvolveaaccin?Queambientes,ruraisouurbanos,naturaisouinteriores,
sonosmishabituais?
2.5Odesenlace
Anlise do desenlace. O relato termina coas seguintes palabras: "Grtalle ti tamn, Monchio,
grtalletitamn"(...)Perooconvoyeraxaunhanubedepodelonxeeeu,nomediodaAlameda,
cospuospechados,sfuncapazdemurmurarconrabia:"Sapo!Tilonorrinco!Iris!".Reflexiona
achegadelaseestablece:PorqueMonchosenterabia?Porquescapazdevocearnomesdos
animais que don Gregorio lle ensinou? Que crees que o autor quere apuntar con iso?
Complicidade,odio
3ACTIVIDADESCOMPLEMENTARIASDEAULA(POSTAENCOMN).
1Apelculacomeza,durantealecturadoscrditos,cunhasucesindefotografasdepoca,en
brancoenegro,altimadascalesserveparaunencadenadocoquecomezaofilme.
Analizade o contido da ltima foto; explica para que creedes que serve este mecanismo
cinematogrficoedaataopininsobreel.
2Calaperspectivanarrativaqueadoptaapelcula?desdeosollosdequensenosmostranos
feitos?Queconfireestamiradaaotondofilme?
4NuhaescenaocuramantncondonGregoriounhabatallaverbal,pormediodecitasenlatn.
Nataberna,Ramneoutrosrepublicanosescoitannaradioecomentanasincidenciaspolticas,
candoO'Lisirrompebebido.
Partindodestasescenasealgunhaoutraquerecordes,facedeunhacronografa(descricindunha

Alinguadasbolboretas

poca)domomentohistricoenqueocorrenosfeitosnarrados,tendoencontatantoaspectos
polticoscomosociais,talescomoquengoberna;papelsocialdehomesemulleres;educacindos
nenos;usosecostumes;celebracindasfestividades,etc.
5Napelculaopapeldaescolaeomestresonfundamentais.Reflexionemosunpoucosobreiso.
5.1sadademisa,ocuradilleadonGregorio,referndoseaMoncho:"Irescolaetorcrselleo
interesefoitodoun"Comointerpretadesestaafirmacin?
Creedesquerepresentaaopinindestesacerdoteenconcretoounaquelmomentopoderasera
detodaainstitucin?EnaactualidadecomosonasrelacinsentreaEscolaPblicaeaIgrexa?
5.2OspaisdeMonchoconversan:"Omestremoiboapersoa","Osmestresnongaanoque
teranquegaar.ElessonaluzdanosaRepblica".
Explicade o significado das ltimas palabras de Ramn. Establecede unha comparacin coa
opininqueactualmentepensadesqueasociedadeenxeraltendeprofesoresemestres.Evs
queopinadesdelesedoseupapelsocial?
5.3Na sa xubilacin, o mestre afirma: " Si conseguimos que unha xeracin, s unha xeracin
crezalibreenEspaa,xaningunpoder(...)roubarllesesetesouro".Porquepensadesquedon
Avelino se vai da sala cando don Gregorio di isto? Explicade o que quere dicir tal afirmacin e
valordea.
5.4DonGregorioexplicaetodososmozosalborotan.Trasmandaloscalarevendoquenonllefan
caso,optaporcalarseelemirarpolafiestra.Calareaccindosnenos?Nanosaescolaactual
ocorreraomesmo?Sinonasaquecreedesquesedebeocambio?
5.5ConsultadeunhabiografadeAntonioMachadoe,trasleroseucoecidopoema"Retrato",
tratadedeentresacaroquedelhainafiguradedonGregorio.
MiinfanciasonrecuerdosdeunpatiodeSevilla,
Yunhuertoclarodondemaduraellimonero.
Mijuventud,veinteaosentierradeCastilla;
mihistoria,algunoscasosquerecordarnoquiero.
NiunseductorMaara,niunBradomnhesido
yaconocismitorpealioindumentario,
masreciblaflechaquemeasignCupido,
yamcuantoellaspuedantenerdehospitalario.
Hayenmisvenasgotasdesangrejacobina,

Alinguadasbolboretas

peromiversobrotademanantialsereno;
y,msqueunhombrealusoquesabesudoctrina,
soy,enelbuensentidodelapalabra,bueno.
Adorolahermosura,yenlamodernaestticacort
lasviejasrosasdelhuertodeRonsard;
masnoamolosafeitesdelaactualcosmtica,
nisoyunavedeesasdelnuevogaytrinar.
Desdeolasromanzasdelostenoreshuecos
yelcorodelosgrillosquecantanalaluna.
Adistinguirmeparolasvocesdelosecos,
yescuchosolamente,entrelasvoces,una.
Soyclsicooromntico?Nos.Dejarquisiera
miverso,comodejaelcapitnsuespadafamosa
porlamanovirilquelablandiera,
noporeldoctooficiodelforjadorpreciada.
Conversoconelhombrequesiemprevaconmigo
quienhablasoloesperahablaraDiosunda
misoliloquioesplticaconesebuenamigo
quemeenseelsecretodelafilantropa.
Yalcabo,nadaosdebo;debismecuantoheescrito.
Amitrabajoacudo,conmidineropago
eltrajequemecubreylamansinquehabito
,elpanquemealimentayellechoendondeyago.
Ycuandollegueeldadelltimoviaje,
yestalpartirlanavequenuncahadetornar,
meencontrarisabordoligerodeequipaje,

Alinguadasbolboretas

casidesnudo,comoloshijosdelamar
5.6 Na accin docente de don Gregorio aprcianse claramente algns dos postulados da
Institucin Libre de Ensino (1876 1936), na que, por certo, estudaron os irmns Machado,
especialmente os seguintes: neutralidad relixiosa; alumnos como protagonistas da sa
aprendizaxe, estimulados polo profesor; ensnase a aprender a facer as cousas, convertendo a
aulanuntaller;fomentodasrelacinsfamiliarescosalumnos;potenciacindaeducacinintegral,
tantointelectualcomofsica;supresindecastigosfsicoselibrosdetexto;extensindoaula
vida,etc.Explicadecomoecandosereflictennapelculaestasrenovadorasideas.
4ASPECTOSTCNICOS
"CordologracaptaraesenciadoscontosdeManuelRivasdeformamagistral,administrandocon
paciencia os sucintos acontecementos das amargamente belas historias do escritor galego. A
transposicin en imaxes non s iguala o orixinal senn que o dota dunha irrenunciable
hermandad na que cine e literatura mranse fronte a fronte con envidiable igualdade. A Galicia
granticaconstrudanosilenciodasmiradas(xasexanestassinceras,vilesoufurtivas)enoxesto
tallanteeapalabradescarnadaconvrteseenluzdamandeCordo,conseguindoplanosdunha
belezaprximaaoscadrosdeVermeerqueRivastantoadmira."
5CONCLUSINS
Postaencomneelaboracinindividualdunharecensindapelcula.