m o de rn iz ac j e

Wzmacnianie i zabezpieczanie
istniejcych obiektw w ssiedztwie
realizowanych budynkw plombowych
A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

Prof. dr hab. in. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa,

Politechnika Warszawska

28

1. Wprowadzenie
Realizacje budynkw plombowych
czsto posadowionych gboko
w istniejcej gstej zabudowie
w miastach, zwizane s z trudnymi problemami technicznymi wynikajcymi z potrzeby prowadzenia
robt inynierskich w ssiedztwie
istniejcych obiektw budowlanych.
Przy realizacji takich obiektw
powstaj niejednokrotnie powane uszkodzenia istniejcych obiektw budowlanych zlokalizowanych
w bezporednim ssiedztwie.
Znane s liczne przypadki awarii
i katastrof budowlanych powstaych
na skutek realizacji tzw. plomb.
Projektowanie obiektw gboko
posadowionych w gstej zabudowie wymaga zatem doboru odpowiednich konstrukcji i technik realizacji uwzgldniajcych istniejce
w ssiedztwie obiekty budowlane
oraz istniejc infrastruktur i instalacje podziemne.
Powinny one by rozwizywane
przy udziale odpowiednich rzeczoznawcw i specjalistw budowlanych.
Projektowanie ich powinno by
realizowane wariantowo z uwzgldnieniem wymaga inwestorw oraz
czynnikw zewntrznych.
Czsto przy planowaniu bardzo
powanych robt inynierskich
pomijane s wpywy, jakie te roboty mog mie na ssiednie istniejce obiekty. Jeli dziaania i rodki
zabezpieczajce podejmowane s

za pno, to uszkodzenia i szkody

s znacznie wiksze ni gdyby
od pocztku realizacji inwestycji
zastosowano waciwe technologie
i techniki budowy oraz zabezpieczenia i wzmocnienia istniejcych
obok obiektw.
Przy okrelaniu przyczyn powstawania uszkodze istniejcych
obiektw wystpuj czste spory
pomidzy inwestorami lub wykonawcami nowych obiektw, a wacicielami lub zarzdcami istniejcych ssiadujcych substancji
budowlanych. Wystpuj bowiem
czsto przypadki, w ktrych
poszkodowani waciciele istniejcych obiektw nie mog uzyska
rekompensat za powstae szkody
z powodu skutkw robt budowlanych prowadzonych w ssiedztwie.
Wystpuj te przypadki odwrotne,
gdzie dawne uszkodzenia istniejcych budynkw prbuje si naprawia na koszt inwestorw noworealizowanych obiektw.

2. Wymagania techniczne
jakim powinny odpowiada
obiekty budowlane
Obiekty budowlane powinny spenia 6 wymaga podstawowych
zgodnie z Prawem budowlanym
i Rozporzdzeniem o warunkach, jakim powinny odpowiada
budynki.
Zatem istniejce obiekty budowlane przy realizowanych obiektach
plombowych przez cay okres
realizacji obiektw plombowych

powinny spenia ww. wymagania

podstawowe.
Majc na uwadze moliwo wystpienia przemieszcze podoa lub
wystpienia innych niekorzystnych
wpyww zwizanych z budow, istniejce obiekty powinny
by zabezpieczane, naprawiane
i wzmacniane.
Pierwsze wymaganie obejmuje
Bezpieczestwo i niezawodno
(trwao) naprawianych, zabezpieczanych oraz wzmacnianych
istniejcych konstrukcji budowlanych.
Bezpieczestwo i niezawodno
(trwao) naprawianych, zabezpieczanych oraz wzmacnianych konstrukcji budowlanych wymaga nieprzekroczenia stanw granicznych
elementw lub caych konstrukcji
w obszarach najbardziej obcionych lub wytonych z okrelonym
prawdopodobiestwem w cigu
caego planowanego okresu eksploatacji.
Stany graniczne nonoci konstrukcji budowlanych lub elementw tych obiektw powinna wyraa generalnie nierwno typu:

Sd Rd


(1)
gdzie:
Sd obliczeniowe wielkoci si
wewntrznych w analizowanych
remontowanych lub wzmacnianych fragmentach konstrukcji, przy
przyjciu obliczeniowych wartoci
oddziaywa w sytuacjach trwaych, przejciowych i wyjtkowych.
Rd obliczeniowe nonoci ana-

PRz eg l d bu d owl any 4/2008

m oder n i za cje
lizowanych fragmentw (przekrojw) konstrukcji,
wyznaczane dla obliczeniowych wytrzymaoci wbudowanych materiaw konstrukcyjnych w danym fragmencie konstrukcji.
Natomiast stany graniczne uytkowalnoci (uytkowania) konstrukcji budowlanych, najczciej ugicia,
zarysowania, odksztacenia, drgania, przechylenia itp.
powinny wyraa nierwnoci typu:

Ed Cd

Stany graniczne nonoci i uytkowalnoci (uytkowania) obiektw budowlanych okrelane w wymaganiach podstawowych ustalane s przez krajowe i midzynarodowe przepisy (Eurocody, Prawo budowlane,
EN, PN).
Wymienione we wzorach (1) i (2) wielkoci charakterystyczne i obliczeniowe, oprcz cech wytrzymaociowych materiaw wbudowanych zarwno pierwotnie,
jak i w czasie remontu lub wzmacniania obejmuj
rwnie cechy wytrzymaociowe wbudowanych elementw uzupeniajcych i pocze, rozoenie i rozmiary prtw stalowych w elementach elbetowych,
a take inne parametry okrelane wymaganiami podstawowymi.
Wytrzymaoci charakterystyczne materiaw fk (R)
w konstrukcjach eksploatowanych przyjmowa naley zgodnie z badaniami w naturze. Powinny to by
wytrzymaoci, dla ktrych prawdopodobiestwo
wystpienia w konstrukcji wartoci mniejszych jest nie
wiksze ni 5% dla okrelonego okresu uytkowania
obiektu.
Stany graniczne konstrukcji zabezpieczanych i wzmacnianych powinny by okrelane zgodnie z zasadami
obowizujcymi w okresie projektowania zabezpiecze lub wzmocnie.
Dla stosowanych ustrojw konstrukcyjnych i materiaw w obiektach budowlanych stany graniczne nonoci s determinowane najczciej przez:
oddziaywania na konstrukcje najczciej w postaci
obcie (si) i odksztace (termicznych, podoa,
itp.),
naprenia na ciskanie i rozciganie materiaw,
naprenia przy cinaniu i przebiciu materiaw
oraz elementw.
PR zegl d bu d ow l an y 4/2008

Fot. 1. Wzmocnienie starego przedwojennego budynku

mieszkalnego w Warszawie

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE


(2)
gdzie:
Ed odksztacenia, ugicia, szerokoci rozwarcia rys,
drgania w konstrukcjach budowlanych, wzgldnie
inne parametry uytkowalnoci dla charakterystycznych wartoci oddziaywa, wytrzymaoci wbudowanych materiaw i ich moduw sprystoci, a take
parametry akustyczne, cieplne, zdrowotne, przeciwpoarowe itp.
Cd wartoci dopuszczalnych stanw granicznych
uytkowalnoci konstrukcji, najczciej okrelane s
w odpowiednich przepisach (normach, aprobatach
technicznych i rozporzdzeniach).

Fot. 2. Wzmocnienie starego budynku przy dobudowie

plombowego budynku mieszkalnego

29

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

m o de rn iz ac j e

30

Fot. 3. Wzmocnienie przy modernizacji zabytkowej Hali Targowej w Warszawie

Natomiast stanami granicznymi

uytkowania najczciej s:
ugicia elementw lub konstrukcji,
wychylenia (pochylenia) elementw lub budowli,
zarysowania oraz pknicia elementw, drgania elementw lub
konstrukcji.
Przykadowo stany graniczne uytkowania wynosz:
dla elbetowych elementw zginanych i przekry dachowych do
rozpitoci 6,0 m ugicia od 1/250
do 1/150 rozpitoci,
dla elbetowych konstrukcji
w rodowisku rednio agresywnym
rozwarto rys do 0,2 mm,
dla stalowych konstrukcji jednokondygnacyjnych bez suwnic
przemieszczenia poziome 1/250
wysokoci,
dla stalowych konstrukcji przy
drganiach wzbudzonych i wasnych naraonych na oddziaywania harmoniczne rnica czstotliwoci co najmniej 25%.
Najczciej przy realizacjach
obiektw w gstej zabudowie
wrd zmieniajcych si parametrw wpywajcych na bezpieczestwo i stany graniczne konstrukcji istniejcych, wystpuj zmiany
parametrw geotechnicznych podoy gruntowych. W wyniku tych
zmian nastpuj nierwnomierne
odksztacenia podoy gruntowych

wywoujce dodatkowe oddziaywania (siy) w elementach oraz

dodatkowe odksztacenia istniejcych obiektw. Stany takie wpywaj czsto na znaczne pogorszenia si ich stanw granicznych
nonoci i uytkowania.
Pod wpywem odksztace podoy
gruntowych powstaj dodatkowe
siy w elementach i ich poczeniach oraz dodatkowe odksztacenia i przemieszczenia konstrukcji
istniejcych.
Okrelanie dopuszczalnych granicznych wartoci tych parametrw naley do konstruktorw
budowlanych. Z tego wynikaj dopuszczalne i graniczne dodatkowe nierwnomierne odksztacenia
podoa i przemieszczenia konstrukcji obiektw znajdujcych
si w ssiedztwie realizowanych
plomb.
Miar przemieszcze elementw
istniejcych obiektw s wychylenia, ugicia, rysy i pknicia.
Wychylenia budynkw od pionu
s istotnymi czynnikami oceny ich
waciwoci technicznych i uytkowych. W wyniku niejednorodnej budowy podoy dopuszcza
si wychylenia do 3 promili. W
sytuacjach wyjtkowych dochodzi jednak do znacznie wikszych
wychyle wzniesionych budynkw.
Wymaga to odpowiednich ingerencji technicznych.

Wychylenia istniejcych budynkw

od pionu powoduj w elementach
konstrukcji powstawanie dodatkowych si poziomych, jako skadowych od obcie pionowych. Siy
poziome oddziaywujce na ca
budowl musz by przeniesione przez jej ukady none, przy
zachowaniu wymaganych warunkw statecznoci i wytrzymaoci.
Zagroenia istniejcych obiektw wynikajce z ich wychylenia
zale od ich cech geometryczno-konstrukcyjnych oraz wielkoci
samych wychyle.
Obliczeniowe wpywy oddziaywa
podoa pod budynkami o cianowych ukadach nonych naley rozpatrywa w budynkach o wysokoci powyej 5 kondygnacji w sytuacjach, gdy wysokoci obiektw
przekraczaj co najmniej dwukrotnie wymiary krtszych bokw rzutw poziomych obiektw.
W przypadkach potencjalnych
zagroe statecznoci budynkw lub wytrzymaoci elementw, wymagane s kadorazowo
indywidualne analizy konstrukcji.
Wedug [1] na podstawie wykonanych ju analiz konkretnych przypadkw wychylonych budynkw
mona stwierdzi, e w budynkach
o wysokoci do 11 kondygnacji,
niewykazujcych lokalnych zagroe spowodowanych zym stanem
technicznym, wychylenia do wartoci 30 promili nie maj istotnego wpywu na ich warunki pracy.
Dotyczy to w szczeglnoci budynkw murowanych o wysokoci
23 kondygnacji oraz budynkw
o konstrukcji wielkopytowej realizowanych w technologiach wznoszonych na terenach grniczych
(np. Pyta NRD, Fadom, Wk-70
SG, Domino 5 kond.).
W wychylonych budynkach wyposaonych w dwigi windowe
konieczne s dodatkowe oceny
warunkw bezpiecznej pracy urzdze dwigowych oraz niezawodnoci funkcjonowania samych
dwigw i instalacji. Przykadowo
dla dwigw produkowanych
w latach 70., dopuszczalne wartoci wychyle szybw dwigowych

PRz eg l d bu d owl any 4/2008

m oder n i za cje

3. Zabezpieczenia, wzmacnianie i naprawy obiektw ssiadujcych

W wyniku zrealizowanych ocen
stanw technicznych istniejcych
obiektw budowlanych ssiadujcych z nowymi obiektami o gbokim posadowieniu, czsto niezbdne s zabezpieczenia, wzmacnianie i naprawy tych obiektw.

W zalenoci od sytuacji powinny

by one wykonywane w rnych
etapach realizacji nowych inwestycji, poczwszy od projektowania a
do penej eksploatacji.
Najczciej wykonywane s zabezpieczenia zewntrzne oraz wzmacnianie i naprawy tych obiektw.
Dla zapewnienia bezpieczestwa,
a take ochrony przed negatywnymi wpywami istniejcych obiektw
powinny by wykonywane rne
zabezpieczenia placw budowy
nowych inwestycji.
W zwizku z wykopami, wykonuje
si zabezpieczenia, ktre zapobiegaj przemieszczaniu si gruntu.
Najczciej s to ciany szczelinowe, a take cianki szczelne
elbetowe lub stalowe. ciany te
mog by dodatkowo zabezpieczone rozporami, kotwami gruntowymi lub stropami.
W celu ochrony istniejcych obiektw mog by wykonywane pale,
studnie fundamentowe, wzmacniania podoy gruntowych itp. Czsto
elementy te wykorzystywane s
w konstrukcji nowych obiektw.
Wzmacnianie obiektw to najczciej dziaania budowlane zwizane z konstrukcjami obiektw
w celu zapewnienia bezpieczestwa i wymaganych stanw granicznych nonoci.
Dziaania dotyczce usuwania
uszkodze i usterek zwizanych
przede wszystkim z elementami
wykoczeniowymi i ze spenianiem
warunkw stanw granicznych

Rys. 1. Przykadowe rozmieszczenie cigw (a) i schemat obliczeniowy

wzmocnienia ciany uszkodzonej przy przegiciu (b) abcd osiadajca
(odrywajca si) tarcza ciany (czci budynku) 1 cig, 2 ruba cigajca,
3 ktownik oporowy
PR zegl d bu d ow l an y 4/2008

uytkowania s okrelane jako

naprawy.
Wzmacnianie istniejcych obiektw w zwizku z robotami inynierskimi prowadzonymi w ssiedztwie powinny by wykonywane ze
wzgldu na:
zuycia techniczne i zniszczenia
obiektw,
dodatkowe obcienia, oddziaywania i zmiany waciwoci podoy.
Gwn przyczyn stosowania
wzmocnie s dodatkowe obcienia, oddziaywania i zmiany waciwoci podoy, poniewa istniejce obiekty nie s do nich na og
przystosowane.
Zakresy stosowanych wzmocnie
i zabezpiecze budowli istniejcych s rne i zalene od konkretnych sytuacji. Zastosowane rodki
powinny by okrelane w wyniku
analiz konstrukcji z uwzgldnieniem dodatkowych, nietypowych
oddziaywa. Dostateczne bezpieczestwa konstrukcji powinny by
zapewnione w kadej fazie prowadzonych w ssiedztwie robt.
Zabezpieczanie i wzmacnianie
istniejcych obiektw
W zalenoci od oceny stanu technicznego istniejcych obiektw
w pobliu realizowanych obiektw
plombowych z gbokim posado
wieniem oraz przewidywanych
zmian wynikajcych z realizacji nowego obiektu (plomby) naley wykonywa zabezpieczenia i wzmocnienia istniejcych obiektw.
Zabezpieczenia istniejcych obiektw i minimalizacj wpywu realizowanych plomb naley wykonywa
przez:
realizacj gbokich cian szczelinowych maymi odcinkami minimalizujc ich wpyw na podoe,
rozwane kotwienie cian pod
istniejcymi obiektami,
minimalizacj oddziaywa dynamicznych budowli,
zakadanie plomb kontrolnych lub
miernikw przylepnych w miejscach
osabionych i najbardziej wytonych istniejcych konstrukcji,
naprawy istniejcych zarysowa.

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

z pionu, z uwagi na niezawodno

pracy poszczeglnych ich elementw, wynosz 24 promile. Na tej
podstawie okrelono graniczn
warto wychylenia budynku ze
wzgldu na niezawodno pracy
urzdze dwigowych. Dla dwigw nowszych niezbdne s indywidualne oceny warunkw pracy
dwigw.
Wychylenia istniejcych budynkw maj szczeglnie niekorzystne wpywy na ich inne wartoci uytkowe. Objawia si to
w codziennej uciliwoci wynikajcej np. z nachylenia podg
i posadzek oraz zwizanych z tym
trudnoci lokomocyjnych, zaburze w prawidowym funkcjonowaniu drzwi i okien, wpywajc take
na zmniejszenie ich szczelnoci.
Mimo wielu propozycji dotyczcych dopuszczalnych wychyle
budynkw mieszkalnych wynikajcych wanie ze wzgldw uytkowych, nie ma dotychczas w tym
wzgldzie odpowiednich uregulowa.

31

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

m o de rn iz ac j e
Czsto zabezpieczanie istniejcych
obiektw przed wpywami noworealizowanej budowli wykonuje
si przez poziome lub pionowe
wzmocnienia lokalne lub globalne.
Najczciej stosuje si zabezpieczenia i wzmocnienia za pomoc:
iniekcji wgbnych podoy lub
elementw budowlanych,
monolitycznych lub prefabrykowanych wzmocnie elbetowych,
elementw stalowych lub drewnianych.
Zabezpieczenia istniejcych obiektw i minimalizacji wpywu realizowanych obiektw plombowych
naley wykonywa przez:
realizacj gbokich cian szczelinowych maymi odcinkami, minimalizujc ich wpyw na podoe,
rozwane kotwienie cian pod
istniejcymi obiektami,
minimalizacj oddziaywa dynamicznych budowli,
zakadanie plomb kontrolnych lub
miernikw przylepnych w miejscach
osabionych i najbardziej wytonych istniejcych konstrukcji,
naprawy istniejcych zarysowa.
Czsto zabezpieczanie istniejcych
obiektw przed wpywami budowli
wykonuje si przez poziome lub
pionowe wzmocnienia lokalne lub
globalne za pomoc cigw.

Rys. 2. Schemat wzmocnienia cian stalowymi paskownikami i wstpnie

spronymi sworzniami: 1 sworze sprajcy, 2 sworze wewntrzny,
3 paskowniki stalowe, 4 podkadki pod sworznie, 5 rysy w murze, 6 otwr
na sworze

Wzmocnienia poziome lub pionowe lokalne naley wykonywa dla

osabionych lub charakterystycznych elementw lub fragmentw
budowli.
Do wzmocnie poziomych lub pionowych elementw naley stosowa
techniki podane w pracach [16].
Stosuje si wzmocnienia za pomoc:
iniekcji wgbnych,
monolitycznych lub prefabrykowanych wzmocnie elbetowych,
elementw stalowych lub drewnianych.
Wzmocnienia fragmentw lub
caych obiektw naley wykony-

wa za pomoc poziomych cigw stalowych z prtw, paskownikw lub mat.

Optymalne sposoby, rodzaje i wielkoci wzmocnie powinny kadorazowo uwzgldnia zmian, jakoci i struktur istniejcych obiektw oraz zmieniajce si sytuacje
zewntrzne wynikajce z realizacji
obiektu plombowego.
Najczciej wystpuj te problemy:
sztywnoci i statecznoci budynkw przy powstaniu gbokich
wykopw oraz drga w wyniku
budowy obiektu plombowego,
nonoci elementw stropowych, tj. pyt i belek,

Rys. 3. Przykadowy rzut budynku wzmocnionego poziomymi cigami

poziomymi w kierunku poprzecznym
cigi ze stalowych prtw 2636 mm

32

PRz eg l d bu d owl any 4/2008

m oder n i za cje
w przekroju przez spoin nieprzewizan,
W wskanik wytrzymaoci muru
w przekroju de przy sprystej
pracy muru.
Przyjmujc siy sprania wszystkich cigien rwne P1 = P2 = ... =
Pn, otrzymuje si

Pn  P

nonoci elementw pionowych,

tj. cian i supw,
jakoci zniszczonych pocze
elementw.
Przykadowe obliczenia cigw
cian uszkodzonych lub naraonych na osiadanie z powodu
degradacji podoa podano [6] na
rysunku 1.
Wypadkow si sprania okrela
si na podstawie wzoru

P

1
Bl 2
q f 1  0,5qd

Q
l
00
h
3

(3)
gdzie:
Q0 obliczeniowy ciar tarczy
muru i elementw z nim zwizanych na spkanym odcinku,
h rami wypadkowej siy P wzgldem rodka cikoci przekroju
pozostaej czci muru poniej
spkania,
l0 rami siy Q0 wzgldem rodka cikoci przekroju jw. (rys. 1),
B szeroko awy fundamentowej,

qf1 obliczeniowy opr jednostkowy podoa na zagroonym

odcinku

q f 1  0,8

M1
qf2
M2


(4)
gdzie:
qf2 obliczeniowy opr jednostkowy gruntu dla stabilnego odcinka (normowy wg PN-81/B-03020
[N1]),
M1 modu ciliwoci gruntu na
zagroonym odcinku,
M2 modu ciliwoci gruntu na
niezagroonym odcinku,
qd obliczeniowy opr jednostkowy ze wzoru

qd  3

Q0
M
6 c2 2q f 1
Bl
Bl
 (5)

Mc moment obliczeniowy w murze

ciany pod spkaniem

M c  Rnrg W


(6)
Rnrg obliczeniowa wytrzymao
muru na rozciganie przy zginaniu

PR zegl d bu d ow l an y 4/2008

 (7)
gdzie:
h1, h2, ..., hn ramiona si P1, P2,
..., Pn wzgldem rodka cikoci
muru, ktry nie uleg spkaniu.
Przy obliczaniu cigien naley
uwzgldni wpyw zmian temperatury zewntrznej na naprenia
w cigach oraz przemieszczania
muru. Naprenia w cignach spowodowane rnic odksztace
cigna i muru od temperatury okrela si wzorem

S t  A ts A tm $tE

 (8)
gdzie:
ts i tm wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej stali i muru,
t rnica temperatury,
E wspczynnik sprystoci stali.
Dugo ktownikw sucych do
zamocowania cigien szacuje si
wedug wzoru:

l op  22 ,7

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

Rys. 4. Przykadowy rzut budynku z muru (bez wiecw w poziomie stropw)

wzmocnionego poziomymi cigami stalowymi
poziome cigi stalowe z prtw 32 i stalowych paskownikw 80x10 mm
x miejsce zakotwie
repery do pomiaru osiada

h
h1  h2  ...  hn

J
cm
b


(9)
gdzie:
lop optymalna dugo ktownikw, cm,
J moment bezwadnoci ktownika, cm4,
b szeroko pki ktownika, cm.
Otrzymana ze wzoru optymalna
dugo ktownika pozwala najkorzystniej uwzgldni wytrzymao
muru i cigna.
Przykadowe wzmocnienie murw
przenoszcych siy poziome [6]
pokazano na rysunku 2.
Badania wykazay, e spkane
mury z cegy otoczone z obu stron
paskownikami i czone spronymi sworzniami stalowymi pracuj jak mury zbrojone. W celu zao-

33

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

m o de rn iz ac j e

34

m wspczynnik warunkw pracy,

przyjmowany 0,8,
k obliczeniowy wspczynnik tarcia przyjmowany jako 0,8 (wspczynnik tarcia po murze w stanie:
suchym = 0,7, mokrym = 0,6),
Ra obliczeniowa wytrzymao
sworznia,
Fa powierzchnia przekroju poprzecznego sworznia.
Wzmacnianie cian w sposb opisany wyej nie zmienia elewacji
zewntrznych, gdy stalowe paskowniki mog by ukryte w tynku.
Przy braku tynku paskowniki maluje si, a nakrtki maskuje dekoracyjnymi osonkami.
Wzmocnienie murw spronymi
sworzniami jest znacznie oszczdniejsze ni przy uyciu ceownikw.

4. Przykady wzmocnie

Rys. 5. Przykadowy rzut budynku z przyporami, wzmocnionego stalowymi

paskownikami 100 x 10 mm przytwierdzonym do cian budynku za pomoc
kokw stalowych M-16 co 75 cm

enia sworzni wierci si w murze

otwory rednicy 4042 mm. Po
wprowadzeniu sworzni otwr
wypenia si specjalnie modyfikowan zapraw cementow.
Do wstpnego sprenia sworzni
naley uy siy nie mniejszej ni
3040 kN przy momencie wynoszcym 0,150,20 kNm.
Rozstaw sworzni powinien by
wikszy ni grubo muru. rednica
sworzni nie powinna by mniejsza
ni 16 mm. Zaleca si stosowanie
sworzni ze stali A-I lub A-II o wyranej granicy plastycznoci.
Naley przyjmowa paskowniki
o przekrojach nie mniejszych ni
80 x 6 mm i rozstawie co ok. 3
m. Konstrukcja przedstawiona na
rysunku pracuje na zginanie jak
mur zbrojony w paszczynie spoin
poziomych. Podporami dla wzmacnianego muru s ciany poprzeczne lub supy elbetowe. Gwne
naprenia rozcigajce mona
okreli ze wzoru przyblionego

Rnt 

Q
,
bz

z

2
h
3  (10)

gdzie h grubo muru.

Niewielkie rysy w murze (rzdu 12
mm) lub wiksze, ale dokadnie
uszczelnione, nie wpywaj praktycznie na nono cian wzmocnionych spronymi sworzniami.
W strefie ciskanej rysy czciowo
si zamykaj, a w rozciganej siy
przyjmuj paskowniki stalowe.
Gdy spkania pionowe znajduj si
w naroach cian, mona zastosowa wzmocnienie w postaci kotwi
wewntrznych, ustawionych pionowo, co 1,0 m.
Siy poprzeczne powstajce midzy paskownikami a murem, przyjmowane przez sworznie, mona
okreli wzorem

Q b mkRa Fa


(11)
gdzie:
Q obliczeniowa sia poprzeczna,

Przykadowe wzmocnienia frag

mentw lub caych obiektw pokazano na rysunkach 36. Rzuty
budynkw ze wzmacniajcymi cigami podano na rysunkach 3, 4, 5.
Przekrj budynku ze wzmacniajcymi cigami podano na rysunku
6. Szczegy zakotwie cigw
i przytwierdze ich do konstrukcji
istniejcej pokazano na rysunkach
710.
Usztywnienie cian fundamentowych pokazano na rysunkach
11 i 12, a przykady wzmacniania
murw pokazano na rysunku 13.
Wanym zagadnieniem jest wzmo
cnienie podpr pod belkami i podcigami.
Rysy i pknicia pod podporami podcigw lub belek wiadcz
o niewystarczajcej wytrzymaoci
murw w tych miejscach. Zalenie
od charakteru uszkodzenia, podpory mog by wzmacniane
w wyniku przemurowania odcinka
muru albo zastosowania poduszki
podporowej.
Przed wykonaniem wzmocnie naley podstemplowa konstrukcj
w celu odcienia uszkodzonej
podpory. Przy stemplowaniu w jednej paszczynie pionowej na kilku
kondygnacjach prac rozpoczyna
si od najniszej. W razie koniecz-

PRz eg l d bu d owl any 4/2008

m oder n i za cje

Rys. 6. Przekrj przez istniejcy budynek wzmocniony

poziomymi cigami stalowymi na wybranych kondygnacjach
cigi stalowe z prtw 26 mm

a)

b)

Rys. 7. Przykad
szczegu czci
oporowej pod
stalowe cigna
sprone
a) widok z boku
b) widok z gry
1 cig
2636 mm
2 ktownik
3 blachy
4 ciana

PR zegl d bu d ow l an y 4/2008

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

Rys. 8. Szczeg podparcia stalowych cigien wzajemnie

prostopadych: 1 cig stalowy 2636 mm, 2 specjalne
zakotwienie stalowych cigw, 3 dwuteownik stalowy,
4 ciana istniejcego budynku, 5 podkadka stalowa,
6 nakrtka

Rys. 9. Przykad blachy oporowej do cigw stalowych

z prtw 2636 mm
a) widok z gry, b) widok z przodu

noci przemurowania tylko odcinka podporowego

naley usun wszystkie spkane cegy i wprowadzi
nowe dobrej jakoci, na mocnej zaprawie i wzmocnione zbrojeniem poprzecznym. Poduszk betonow
lub elbetow mona wczeniej wykona jako prefabrykowan i po ustawieniu na miejscu wyrwna tylko
mocn zapraw cementow. Naley zwrci uwag,
aby nowe elementy dokadnie przylegay do spodu
belki lub podcigu. Stemple demontuje si po osigniciu przez nowe podpory dostatecznej wytrzymaoci. Najpierw usuwa si czci ukone, tj. zastrzay
i stenia, a potem elementy pionowe. Przy rozlunieniu klinw naley unika gwatownych wstrzsw.

35

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

m o de rn iz ac j e

Rys. 10. Szczeg kotwienia cigw z prtw stalowych w murze istniejcego

obiektu zabytkowego: 1 rzuty z gry cigu, 2 rzut z gry zamocowania
3 widok blach oporowych

a)

b)

Rys. 11. Przykady usztywnienia cian fundamentowych budynkw istniejcych

a) elementami zespolonymi stalowo-betonowymi, b) wiecem elbetowym,
c) elementami stalowymi z ceownikw

Wybijanie nowych otworw lub

powikszenie ju istniejcych,
czenie nowego muru ze starym,
wzmocnienie sklepie, wzmocnienie cian przyporami oraz
wzmocnienia obiektw zabytkowych i sakralnych naley oblicza
zgodnie z przyjtym nowym ukadem konstrukcyjnym zespolonym
i wykonywa zgodnie z [16].
Wzmocnienia konstrukcji stalowych dotycz najczciej:
wzmocnienia elementw rozciganych,
wzmocnienia elementw ciskanych,
wzmocnienia zginanych belek
stalowych,

36

c)

wzmocnienia pocze,
wzmocnienia wzw w konstrukcjach kratowych,
wzmocnienia konstrukcji ze
zmian schematu statycznego
przez
dodatkowe podpory,
cigi,
spranie,
wzmocnienia konstrukcji stalowych betonem.
Wzmocnienia powysze naley
oblicza w zalenoci od stanu
konstrukcji (poczenie) zgodnie
ze schematem konstrukcyjnym
i wykonywa zgodnie z [16]
Wzmocnienia konstrukcji elbetowych dotycz najczciej:

wzmocnienia pyt i podestw,

wzmocnienia belek i wiza,
wzmocnienia supw,
wzmocnienia
dodatkowymi
podporami,
wzmocnienia cignami sprajcymi.
Wzmocnienia powysze naley
oblicza w zalenoci od stanu
konstrukcji (poczenia), przyjtym zmodyfikowanym zespolonym
ukadem konstrukcyjnym i wykonywa zgodnie z [16].
Wzmocnienia konstrukcji drewnianych dotycz najczciej:
wzmocnienia belek stropowych
kratowniczkami stalowymi, nakadkami drewnianymi, odcinkami
ksztatownikw stalowym belkami
stalowymi na caej dugoci, cigami, zbrojeniem stalowym lub
z wkien sztucznych,
wzmocnienia stropw przez
zespolenie z pyt elbetow,
wzmocnienia prtw ciskowych lub rozciganych,
wzmocnienia wzw i pocze,
wzmocnienia wizarw,
wzmocnienia dachw i przekry.
Wzmocnienia powysze naley
oblicza w zalenoci od stanu
konstrukcji (poczenia), zgodnie
z przyjtym zmodyfikowanym
zespolonym ukadem konstrukcyjnym.
Zastosowane zabezpieczenia
i wzmocnienia powinny by sku
teczne, trwae i niezmienne,
a take zapewnia wspprac ze
struktur istniejcego budynku.
Optymalne
zabezpieczenia
i wzmocnienia powinni okrela
rzeczoznawcy budowlani z odpowiedni praktyk.

5. Postpowanie przy zagroeniach budowlanych

Przy realizacji obiektw plombowych o gbokim posadowieniu
w istniejcych budynkach ssiednich mog wystpowa okresowe
zagroenia.
Zagroenia te mog wystpi
z powodu nadmiernych, ponad-

PRz eg l d bu d owl any 4/2008

m oder n i za cje

dopuszczalnych przemieszcze
pionowych i poziomych wychyle
elementw pionowych (cian),

a nawet caych budynkw lub

z powodu zniszcze zastosowanych wzmocnie.

a)

b)

PR zegl d bu d ow l an y 4/2008

Rys. 13. Przykad

wzmocnienia muru
istniejcego budynku
na dugoci ciany
a) wzmocnienie
paskownikami na
pkniciu ciany
(widok z boku i z gry)
b) wzmocnienie
paskownikami na
pkniciu midzy
otworami w murze
(widok z boku i z gry)

6. Wnioski
Zarwno wzgldy techniczne, jak
i spoeczno-ekonomiczne (unikanie konfliktw) przemawiaj
za tym, aby przed rozpoczciem
realizacji inwestycji plombowych
kadorazowo ocenia ewentualne
negatywne oddziaywania nowych
plombowych budynkw na ssiednie istniejce obiekty. Takie postpowania umoliwi zastosowanie
odpowiednich zabezpiecze oraz
technik realizacji, ktre jeli nie
wyeliminuj cakowicie, to przynajmniej zminimalizuj uszkodzenia
ssiednich istniejcych obiektw
budowlanych. Ponadto uniknie si
przez to moliwoci wystpienia
awarii lub katastrof budowlanych.
Z przeprowadzonych bada technicznych i analiz wynika, e zasady realizacji budowli plombowych
z gbokim posadowieniem powinny obejmowa:
inwentaryzacj uszkodze w ssiednich istniejcych obiektach,

A R T Y K U Y P R OBLEMOWE

Rys. 12. Przykad usztywnienia przyziemia i wzmacniania podoa pod

fundamentem istniejcego budynku znajdujcego si przy realizowanym budynku
plombowym o gbokim posadowieniu

W sytuacjach wystpienia okresowych zagroe naley wstrzyma

realizacj obiektu plombowego,
dokona doranych pomiarw
i jakoci zastosowanych wzmocnie, przeprowadzi analizy aktualnego stanu technicznego istniejcego obiektu, a nastpnie skorygowa lub zastosowa dodatkowe wzmocnienia, a take zmiany
w realizowanym obiekcie plombowym.
W przypadku, gdy rzeczywiste
przemieszczenia lub odchylenia
elementw lub obiektw przekrocz wartoci graniczne, realizacj obiektu plombowego naley wstrzyma, istniejcy obiekt
zabezpieczy oraz przeprowadzi
ponown analiz i ocen aktualnego stanu technicznego w celu sformuowania ostatecznych wnioskw
i zalece w sprawie skorygowania
lub zastosowania ewentualnych
dodatkowych wzmocnie.
Prace te naley powierza niezalenym rzeczoznawcom budowlanym
z duym dowiadczeniem w tego
typu zagadnieniach.

37

a R T y K u y P R o b l e m o w e

m o de Rn iz ac j e

38

rozpoznanie i oceny podoy

gruntowych,
oceny stanw technicznych istniejcych, ssiednich obiektw
budowlanych,
wariantowe
projektowanie
nowych budowli przy udziale
rzeczoznawcw, uwzgldniajc
wymagania inwestorw oraz istniejce obiekty, a take infrastruktur,
prognozy wpyww robt budowlanych na istniejce obiekty
w pobliu,
analizy i oceny bezpieczestwa konstrukcji z uwzgldnieniem poszczeglnych faz budowy
nowych obiektw,
wzmacnianie i zabezpieczenia
istniejcych obiektw w pobliu,
pocztkowe (zerowe) pomiary
geodezyjne budynkw ssiednich,
okrelenie zasad obserwacji i kontroli istniejcych obiektw w trakcie prowadzenia robt
budowlanych,
naprawy uszkodze i dodatkowe wzmocnienia w obiektach
ssiadujcych po zakoczeniu
budowy.
Ponadto przedstawione w artykule problemy zwizkw bezpieczestwa z przemieszczeniami
uwiadamiaj, e nie ma prostej
interpretacji wynikw pomiarw
geodezyjnych do oceny bezpieczestwa konstrukcji budowlanych. Naley jeszcze raz pokreli, e kada konstrukcja powinna by indywidualnie analizowana
pod ktem wpywu przemieszcze
na stan jej bezpieczestwa.
W trakcie realizacji inwestycji
w obszarze gstej zabudowy (np.
plomby) zawsze wystpuj zoone problemy zwizane z bezpieczestwem budowli zarwno
obiektw nowych, jak i starych,
przy duym wzajemnym oddziaywaniu.
Nowe obiekty projektowane zgodnie z aktualnymi obowizujcymi
normami i zasadami s okrelone do precyzyjnie w projektach.
Natomiast stare obiekty bardzo czsto nie maj danych lub s one bardzo niekompletne. Ponadto stare

obiekty przy nowych inwestycjach

nie byy projektowane na przenoszenie obcie zwizanych z realizacj inwestycji (np. gbokie wykopy). Okrelanie cech mechaniczno-wytrzymaociowych elementw
konstrukcyjnych starych obiektw
wymaga odpowiednich bada czsto czasochonnych, kosztownych
i uciliwych dla uytkownikw.
Ponadto naley stwierdzi, e
obserwacje zmian w czasie przez
pomiary geodezyjne, a szczeglnie
monitoringi dotyczce przemieszcze elementw istniejcych (starych) konstrukcji w trakcie realizacji
w pobliu inwestycji nowych s bardzo cennymi instrumentami umoliwiajcymi obiektywne okrelanie
zmian zwizanych z bezpieczestwem konstrukcji zarwno starych,
jak i nowych.
Wszystkie te zagadnienia powinny by uwzgldniane przy projektowaniu obiektw plombowych
gboko posadowionych w gstej
zabudowie.
BIBLIOGRAFIA
[1] Runkiewicz L., Wzmacnianie,
zabezpieczanie i monitorowanie istniejcych
obiektw w ssiedztwie realizowanych
plomb. Mat. XXII Konf. WARSZTAT PRACY
PROJEKTANTA KONSTRUKCJI, Szczyrk,
wyd. PZITB, 2007 r.

[2] Runkiewicz L., Kowalewski J.,

Diagnostyka i wzmacnianie istniejcych
budynkw przy realizacji plomb. Mat. V
Konferencji Naukowo-Technicznej Warsztat
Pracy Rzeczoznawcy Budowlanego, Kielce,
Wyd. Politechniki witokrzyska, 1999
[3] Runkiewicz L., Zasady realizacji budowli
o gbokich posadowieniach w centrach
miast. Mat. Konf. Nauk KILiW PAN i PZITB.
Aktualne problemy badawcze budownictwa,
Wyd. Politechniki Wrocawskiej, 2000
[4] Runkiewicz L., Realizacje budowli
w zabudowie zwartej (cz. I i II), Przegld
Budowlany nr 2, 3/2001
[5] Runkiewicz L., Monitorowanie
i wzmacnianie obiektw budowlanych przy
realizacji budynkw plombowych. Przegld
Budowlany nr 1/2005
[6] Masowski E., Spiewska D., Wzmacnianie konstrukcji budowlanych. Wyd.
Arkady, 2000
[7] Szulborski K., Wytyczne konstrukcyjne
i realizacyjne geodezyjnego monitoringu
przemieszcze obejmujce obiekty nowowznoszone z wielopoziomowymi garaami
podziemnymi oraz zabudow istniejc. Wyd.
Politechnika. Warszawska, 1999
[8] Wysokiski L., Kotlicki W., Prognozowanie przemieszcze terenu
w nawizaniu do geotechnicznych zagroe
obiektw. Wyd. Politechnika Warszawska,
1999
[9] Instrukcja ITB nr 361/99. Zasady oceny
bezpieczestwa konstrukcji elbetowych.
ITB, Warszawa 1999
[10] Instrukcja ITB nr 376/2002 Ochrona
zabudowy w ssiedztwie gbokich
wykopw
[11] Instrukcja ITB nr 405/2004
Wzmocnienia i naprawy szkieletowych
konstrukcji elbetowych

www.przegladbudowlany.pl/archiwum.html

Archiwum od rki

archiwalne spisy treci

na stronach www
PRz eg l d bu d owl any 4/2008