EMMASINSTITUUT+BOVENBOUW

SCHOOLJAAR+2014+9+2015+

NEUROIMAGING+
Hersenonderzoek van bij de Oude Egyptenaren tot fMRI
Begeleider:+Mevr.+Van+Kerrebroeck+

Medische+Kennis
Marie+Goossens
LaNjn9Wiskunde

(KOPIE+TITELBLAD)+

INHOUDSOPGAVE+
INLEIDING+.....................................................................................................5+
GESCHIEDENIS+HERSENONDERZOEK+............................................................6+
SOORTEN+HERSENSCANS+.............................................................................8+
1.

Structurele+Hersenscans+........................................................................10+

1.1.

CT9scan+

1.1.1.+
1.1.2.+
1.1.3.+

Werking+......................................................................................................................10+
Gebruik+......................................................................................................................10+
Geschiedenis+..............................................................................................................11+

1.2.+

MRI9scan+..........................................................................................................12+

1.2.1.+
1.2.2.+
1.2.3.+

Werking+......................................................................................................................12+
Gebruik+......................................................................................................................15+
Geschiedenis+..............................................................................................................16+

2.+

FuncNonele+Hersenscans+........................................................................18+

2.1.+

PET9scan+...........................................................................................................18+

2.1.1.+
2.1.2.+
2.1.3.+

Werking+......................................................................................................................18+
Gebruik+......................................................................................................................19+
Geschiedenis+..............................................................................................................20+

2.2.+

SPECT9scan+.......................................................................................................21+

10+

2.2.1.+ Werking+......................................................................................................................21+
2.2.2.++ Gebruik+......................................................................................................................21+
2.2.3.+ Geschiedenis+..............................................................................................................22+

2.3.++

EEG+..................................................................................................................22+

2.3.1.+
2.3.2.+
2.3.3.+

Werking+......................................................................................................................22+
Gebruik+......................................................................................................................23+
Geschiedenis+..............................................................................................................24+

2.4.+

MEG+.................................................................................................................24+

2.4.1.+
2.4.2.+
2.4.3.+

Werking+......................................................................................................................24+
Gebruik+......................................................................................................................25+
Geschiedenis+..............................................................................................................25+

2.5.+

fMRI9scan+........................................................................................................26+

2.5.1.+
2.5.2.+
2.5.3.+

Werking+......................................................................................................................26+
Gebruik+......................................................................................................................28+
Geschiedenis+..............................................................................................................28+

BIBLIOGRAFIE+.............................................................................................32

Hersenscans+

Pagina+5+van+34

INLEIDING+
Hersenscans+worden+de+dag+van+vandaag+zeer+vaak+gebruikt+om+verschillende+aandoeningen+
te+onderzoeken+en+de+gepaste+behandelingsmethode+op+deze+manier+af+te+leiden.+Aangezien+
er+veel+verschillende+soorten+zijn,+is+dit+dan+ook+een+erg+breed+onderwerp+en+heb+ik+ervoor+
gekozen+ om+ enkel+ de+ meest+ gekende+ en+ gebruikte+ hersenscans+ te+ behandelen.+ De+ gekozen+
scans+zijn+CT,+MRI,+PET,+SPECT,+EEG,+MEG+en+fMRI.+
Ik+heb+na+heel+lang+twijfelen+voor+dit+onderwerp+gekozen+omdat+het+zowel+medisch+als+fysisch+
is,+de+meeste+hersenscans+steunen+namelijk+op+principes+uit+de+fysica.+Ik+wou+het+niet+hebben+
over+ n+ bepaalde+ aandoening,+ maar+ eerder+ een+ behandelingsmethode+ of+
onderzoekstechniek,+en+daarom+was+dit+onderwerp+dan+ook+een+geschikte+keuze.+
Deze+scripNe+wordt+eerst+ingeleid+met+een+algemene+geschiedenis+van+het+hersenonderzoek+
om+ de+ gebruikte+ technieken+ van+ vandaag+ ook+ te+ kunnen+ plaatsen+ tegen+ een+ historische+
achtergrond.+ Hierin+ beantwoord+ ik+ de+ vraag+ waarom+ mensen+ begonnen+ zijn+ hersenen+ te+
onderzoeken+en+wat+hun+ideen+waren+over+de+werking+van+de+hersenen.+
Daarna+wordt+er+overgegaan+op+de+moderne+technieken+die+worden+opgedeeld+in+structurele+
en+funcNonele+hersenscans.+Hier+worden+de+werking,+het+gebruik+en+de+geschiedenis+van+de+
gekozen+hersenscantechnieken+uitgelegd+en+afgebeeld.+Ik+heb+ervoor+gekozen+om+de+scripNe+
op+ deze+ manier+ in+ te+ delen,+ omdat+ het+ een+ duidelijk+ beeld+ geee+ van+ elke+ scan+ en+ alles+
overzichtelijk+houdt.+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens

Hersenscans+

Pagina+6+van+34+

GESCHIEDENIS+HERSENONDERZOEK+
Mensen+zijn+al+voor+duizenden+jaren+genteresseerd+in+het+
funcNoneren+ van+ onze+ hersenen+ en+ hoe+ onze+
denkprocessen+in+hun+werk+gaan.+Doorheen+de+Njd+zijn+de+
methoden+ om+ onze+ hersenen+ te+ onderzoeken+ dan+ ook+
veel+verbeterd.+
De+ geschiedenis+ van+ het+ hersenonderzoek+ begint+ al+ heel+
vroeg.+Er+zijn+bijvoorbeeld+aanwijzingen+dat+in+de+Njd+van+
het+ Oude+ Egypte+ al+ hersenoperaNes+ werden+ uitgevoerd,+
de+ zogenaamde+ schedeltrepanaNes+ of+ schedelboringen.+
Toen+ al+ wist+ men+ dat+ de+ plaats+ van+ een+ hersenletsel+ de+
aard+ van+ de+ neurologische+ symptomen+ bepaalden.+ De+
eerste+geschreven+beschrijving+van+deze+hersenletsels+kan+
gevonden+worden+in+het+Papyrus+Edwin+Smith+(1600+v.C.),+
een+kopie+van+een+nog+ouder+geschrie+van+de+EgypNsche+
priester+Imhotep+(3000+v.C.).+Hierin+worden+niet+alleen+de+ Aneelding+1:+Het+Papyrus+Edwin+Smith+
hersenen+beschreven,+maar+ook++een+groot+aantal+andere+ (1600v.C)
lichaamsdelen.
Ook+de+oude+Grieken+hadden+al+hun+theorien+over+de+funcNes+van+het+brein.+Alcmaeon+van+
Croton+ (500+ v.C.)+ beschreef+ als+ eerste+ de+ hersenen+ als+ de+ zetel+ van+ de+ gevoelens+ en+ het+
centrum+ van+ de+ intelligenNe.+ Ook+ Hippocrates+ (4609375+ v.C.)+ geloofde+ dat+ de+ hersenen+ de+
zetel+ van+ de+ intelligenNe+ waren,+ terwijl+ Aristoteles+ (3849322+ v.C.)+ van+ mening+ was+ dat+ de+
intelligenNe+zich+in+het+hart+bevond+en+de+hersenen+dienden+als+aioelsysteem+voor+het+bloed.+
In+ het+ oude+ Griekenland+ was+ de+ ontleding+ van+ het+ menselijk+ lichaam+ verboden,+ maar+ in+
Alexandri+ waren+ dissecNes+ van+ doden+ voor+ de+ balseming+ van+ hun+ lichamen+ al+ eeuwen+ de+
gewoonte.+Herophilos+(3359280+v.C.)+ontdekte+op+deze+manier+het+cerebrum,+het+cerebellum,+
de+ hersenvliezen+ en+ de+ sinussen+ en+ gaf+ een+ duidelijke+ beschrijving+ van+ de+ ventrikels.+
Erasistratos+ (3049250+ v.C.)+ zeke+ Herophilos'+ werk+ voort+ en+ deed+ experimenten+ op+ levende+
hersenen.+ Hij+ geloofde+ dat+ het+ psychische+ pneuma,+ een+ heel+ jne+ en+ gasachNge+ stof,+ de+
hersenen+binnenkwam+waaien+via+holle+zenuwen+en+er+op+die+manier+voor+zorgden+dat+men+
kon+ waarnemen+ en+ denken.+ Dit+ pneuma+ was+ ook+ verantwoordelijk+ voor+ beweging,+ men+
geloofde+dat+men+kan+bewegen+doordat+de+spieren+uitzeken+door+het+pneuma+dat+vanuit+de+
hersenen+door+de+holle+zenuwen+toestroomt.+
Tijdens+het+Romeinse+Rijk+ontleedde+Galenus+(1299199)+schapenhersenen+en+ontdekte+dat+de+
kleine+ hersenen+ compacter+ zijn+ dan+ de+ grote+ hersenen.+ Hieruit+ leed+ hij+ af+ dat+ de+ kleine+
hersenen+de+bewegingen+van+de+spieren+controleerden+en+de+grote+hersenen+de+plek+waren+
waar+gevoelens+werden+verwerkt,+omdat+deze+zachter+zijn.+Hij+geloofde+dat+hun+werking+tot+
stand+kwam+door+de+beweging+van+vloeistof+door+ventrikels.+Hij+kwam+ook+tot+het+besluit+dat+
de+ruggengraat+een+verlenging+van+de+hersenen+was+en+zo+signalen+van+en+naar+het+lichaam+
kon+verzenden.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+7+van+34+

De+ Vlaamse+ Andreas+ Vesalius+ (151491564)+ boekte+ ook+ veel+ vooruitgang+ in+ het+
hersenonderzoek+op+macrostructuur.+Hij+ontkrachke+veel+ideen+van+Galenus,+omdat+hij+zich+
vooral+ gebaseerd+ had+ op+ dieren+ en+ niet+ op+ het+ menselijk+ lichaam.+ Vesalius+ ontdekte+ dat+ de+
hersenen+van+schapen+niet+overeenkomen+met+die+van+mensen+en+bracht+dus+aanpassingen+
aan+aan+de+ideen+van+Galenus.
Ren+ Descartes+ (159691650)+ combineerde+ de+ fysiologisch+ ontdekkingen+ van+ Galenus+ met+ de+
opvaong+van+het+lichaam+als+een+machine+om+tot+het+eerste+idee+van+reexen+te+komen.+Hij+
dacht+ dat+ in+ een+ zenuw+ kleine+ draadjes+ aan+ het+ ene+ uiteinde+ verbonden+ waren+ met+ de+
zintuigen.+ Externe+ prikkels+ trekken+ aan+ de+ draadjes+ om+ kleine+ gaten+ naar+ de+ ventrikels+ te+
openen+ zodat+ pneuma+ uit+ de+ ventrikels+ kan+ stromen+ naar+ de+ spieren.+ Hierdoor+ zeken+ de+
spieren+uit,+wat+beweging+veroorzaakt.
Thomas+ Willis+ (162191675)+ was+ een+ Engelse+ arts+ en+ beschreef+ in+ zijn+ Cerebri+ Anatomi+ heel+
nauwkeurig+ de+ hersenen+ en+ zenuwen,+ wat+ in+ scherp+ contrast+ staat+ met+ de+ vage+ en+
onduidelijke+ ideen+ van+ zijn+ voorgangers.+ Hij+ hernam+ de+ opvaong+ van+ Descartes+ over+
reexen,+maar+stelde+dat+deze+tot+stand+kwamen+door+pneuma+dat+prikkels+via+de+zenuwen+
naar+ de+ hersenen+ voert+ waar+ ze+ waargenomen+ en+ herinnerd+ worden,+ in+ plaats+ van+ dat+ het+
pneuma+ vanuit+ de+ hersenen+ naar+ de+ spieren+ stroomt.+ Sommige+ van+ deze+ prikkels+ worden+
teruggestuurd+naar+de+spieren+en+deze+onvrijwillige+beweging+werd+de+reex+genoemd.
In+ de+ 18e+ eeuw+ weerlegde+ Robert+ Whyk+ (171491766)+ het+ idee+ van+ pneuma+ en+ stelde+ dat+
reexen+veroorzaakt+worden+door+het+zenuwstelsel.+Hij+kon+dit+bewijzen+doordat+kikkers+ook+
nog+reexen+vertonen+na+hun+dood.+Hierin+spelen+dus+vooral+ruggengraat+en+het+zenuwstelsel+
een+rol,+en+niet+het+pneuma,+aangezien+pneuma+niet+meer+stroomt+wanneer+men+dood+is.
In+ de+ 19e+ eeuw+ ontdekten+ verschillende+ wetenschappers+ dat+ specieke+ funcNes+
overeenkwamen+ met+ afgebakende+ gebieden+ in+ de+ hersenen.+ Zo+ ontdekten+ ze+ ook+ dat+
bepaalde+ funcNes+ lateraliseren,+ wat+ wil+ zeggen+ dat+ ze+ maar+ door+ n+ hersenhele+ bestuurd+
worden,+in+plaats+van+door+beiden.
Hersenstudies+ werden+ meer+ geavanceerd+ na+ de+ uitvinding+ van+ de+ microscoop+ en+ de+
ontwikkeling+van+de+golgikleuring+door+Camillo+Golgi+(184391926)+in+de+jaren+1890.+Hiermee+
kon+men+de+ingewikkelde+structuren+van+neuronen+onderzoeken.+Deze+nieuwe+techniek+werd+
verder+ ontwikkeld+ en+ men+ kwam+ tot+ de+ neurondoctrine,+ het+ principe+ dat+ neuronen+ de+
elementaire+ bouwstenen+ zijn+ van+ de+ hersenen.+ Later+ werd+ deze+ leer+ bevesNgd+ na+ de+
uitvinding+van+de+elektronenmicroscoop.
Tijdens+ de+ 20e+ eeuw+ werd+ de+ neurowetenschap+ steeds+ meer+ erkend+ als+ academische+
discipline+op+zichzelf,+in+plaats+van+als+studies+van+het+zenuwstelsel+binnen+andere+disciplines.+
Men+ ging+ individuele+ neuronen+ in+ de+ hersenen+ onderzoeken.+ Ook+ ontdekte+ men+
neurotransmikers,+ stoen+ verantwoordelijk+ voor+ het+ overbrengen+ van+ signalen+ tussen+
neuronen.+
In+ 1929+ nam+ de+ Duitse+ arts+ Hans+ Berger+ (187391941)+ de+ eerste+ elektrische+ acNviteit+ van+
levende+hersenen+op.+Deze+nieuwe+techniek,+bekend+als+elektro9encefalograe+of+EEG,+was+de+
eerste+manier+om+signalen+van+levende+hersenen+op+te+vangen.+
Computers+ werden+ steeds+ sneller+ en+ krachNger,+ wat+ voor+ een+ enorme+ vooruitgang+ in+ de+
neurowetenschap+ zorgde.+ Nieuwe+ technieken+ zoals+ MRI9,+ PET9+ en+ CT9scans+ + ontstonden+ en+
wetenschappers+gebruikten+deze+om+neuronen+tot+hele+hersensystemen+te+onderzoeken.+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+8+van+34+

SOORTEN+HERSENSCANS+
Neuroimaging+is+het+gebruik+van+verschillende+technieken+om+direct+of+indirect+een+beeld+te+
vormen+ van+ de+ structuur+ of+ de+ funcNe+ van+ het+ zenuwstelsel.+ Het+ is+ een+ relaNef+ nieuwe+
discipline+binnen+de+geneeskunde,+neurologie+en+psychologie.+Neuroimaging+is+essenNeel+voor+
de+analyse+van+de+werking+van+onze+hersenen+in+acNeve,+maar+ook+in+rusrase.+
De+ verschillende+ technieken+ kunnen+ opgedeeld+ worden+ in+ 2+ overkoepelende+ categorien,+
namelijk+structurele+en+funcNonele+beeldvormingstechnieken.
Structurele+ hersenscans+ onderzoeken+ de+ opbouw+ van+ de+ hersenen+ en+ worden+ gebruikt+ om+
aandoening+op+grote+schaal,+zoals+tumoren,+op+te+sporen.+Deze+technieken+kunnen+enkel+de+
vorm+ van+ de+ hersenen+ weergeven,+ maar+ niet+ de+ hersenacNviteit.+ De+ meest+ bekende+
structurele+hersenscans+zijn+de+CT9+en+MRI9scans.
FuncNonele+ hersenscans+ worden+ gebruikt+ om+ letsels+ op+ kleinere+ schaal,+ zoals+ Alzheimer,+ te+
onderzoeken,+ maar+ ook+ voor+ onderzoek+ op+ neurologisch+ en+ cogniNef+ gebied.+ Men+ kan+ deze+
scans+ dus+ gebruiken+ om+ te+ onderzoeken+ hoe+ de+ hersenen+ informaNe+ verwerken.+ Met+ deze+
technieken+kan+men+de+hersenen+direct+visualiseren+en+de+link+leggen+tussen+de+acNviteit+in+
bepaalde+ hersengebieden+ en+ specieke+ taken+ die+ uitgevoerd+ worden.+ FuncNonele+
hersenscans+kunnen+op+verschillende+manieren+gemaakt+worden.+Ofwel+door+veranderingen+
in+ het+ bloed+ te+ meten,+ zoals+ bij+ PET9+ of+ fMRI9scans.+ Deze+ technieken+ zijn+ vaak+ goed+ in+ het+
bepalen+ van+ de+ plaats+ van+ de+ neurale+ acNviteit,+ maar+ geven+ geen+ goede+ weergave+ van+ het+
Njdsverloop+ van+ de+ acNviteit.+ Ofwel+ door+ de+ elektrische+ acNviteit+ in+ de+ hersenen+ te+ meten,+
zoals+ bij+ EEG9+ of+ MEG9scans.+ Deze+ scans+ zijn+ een+ goede+ keuze+ om+ het+ Njdsverloop+ weer+ te+
geven,+maar+minder+goed+in+de+plaatsbepaling.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+9+van+34+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+10+van+34+

1.

STRUCTURELE+HERSENSCANS+

1.1.

CT9SCAN+

1.1.1.+

WERKING+

CT9scans,+of+computertomograescans,+zijn+scans+die+
gebruik+ maken+ van+ een+ heel+ dunne+ bundel+
rntgenstralen+ om+ een+ anatomisch+ beeld+ van+ de+
hersenen+ te+ maken.+ De+ hersenen+ worden+ van+ boven+
tot+ onder+ in+ denkbeeldige+ coupes,+ of+ doorsnedes,+
verdeeld+ waarna+ elke+ coupe+ vanuit+ verschillende+
s t a n d p u n t e n+ w o r d t+ g e f o t o g r a f e e r d+ m e t+
rntgenstraling.+ De+ computer+ rekent+ van+ elke+ coupe+
uit+hoe+die+eruit+ziet+op+basis+van+de+absorpNe+van+de+
stralen+door+het+weefsel+en+maakt+van+al+deze+coupes+
een+ volledig+ beeld+ van+ de+ hersenen.+ Beenderen+ en+ Aneelding+2:+Een+CT9scanner+bestaat+uit+en+
harde+weefsels+absorberen+rntgenstralen+heel+goed,+ tafel+ dat+ in+ een+ hol,+ cilindrisch+ apparaat+
waardoor+ ze+ wit+ worden+ weergegeven+ op+ de+ scan.+ schuie.
Lucht+en+water+worden+zwart+weergegeven,+omdat+ze+
de+ stralen+ veel+ minder+ absorberen.+ Zacht+ weefsel+ ligt+ daar+ tussenin.+ Hierdoor+ geee+ een+ CT9
scan+een+ruw+beeld+van+de+kenmerken+van+de+hersenen+weer,+maar+wordt+de+jne+structuur+
ervan+niet+duidelijk.
Tijdens+een+CT9scan+ligt+de+paNnt+op+een+tafel+dat+in+een+hol,+cilindrisch+apparaat+schuie.+Een+
rntgenbron+verschuie+op+een+zogenaamde+slip+ring+rond+de+binnenkant+van+de+buis,+met+
zijn+bundel+stralen+gericht+op+het+hoofd+van+de+paNnt.+Nadat+hij+in+een+rechte+lijn+door+het+
hoofd+is+gegaan,+wordt+de+bundel+opgevangen+in+een+rntgendetector+aan+de+andere+kant+van+
het+apparaat.+Door+alle+weefsels+waardoorheen+hij+gepasseerd+is,+wordt+deze+bundel+verzwakt+
en+ de+ sterkte+ van+ de+ overblijvende+ straling+ wordt+ gemeten+ door+ de+ detector.+ Vervolgens+
worden+ de+ bron+ en+ detector+ iets+ verschoven+ om+ een+ nieuwe+ meNng+ te+ doen.+ Uiteindelijk+
combineert+ men+ het+ groot+ aantal+ meNngen+ en+ maakt+ een+ computer+ een+ rangschikking+ van+
alle+beelden.
Een+ CT9scan+ is+ niet+ zo+ gedetailleerd+ als+ een+ MRI+ scan,+ maar+ op+ een+ scan+ gemaakt+ met+ deze+
apparaten+ is+ vaak+ al+ wel+ te+ zien+ dat+ er+ een+ ernsNge+ afwijking+ is,+ en+ zal+ men+ vaak+ worden+
doorverwezen+om+een+MRI+scan+te+laten+maken.+

1.1.2.+

GEBRUIK+

Op+een+CT9scan+zijn+alleen+grove+afwijkingen+te+zien+en+niet+de+microscopische+veranderingen+
van+ de+ hersencellen.+ Toch+ is+ de+ informaNe+ die+ men+ verkrijgt+ via+ CT9scans+ bruikbaar+ bij+ het+
vaststellen+ van+ de+ aard+ van+ de+ hersenziekte.+ Bij+ de+ ziekte+ van+ Alzheimer+ bijvoorbeeld+ stelt+
men+hersenatroe,+verschrompeling+van+de+buitenkant+van+de+hersenen,+vast,+wat+zichtbaar+is+
op+ een+ CT9scan.+ Over+ het+ algemeen+ is+ dit+ pas+ zichtbaar+ als+ het+ ziekteproces+ al+ enkele+ jaren+
bezig+is,+waardoor+een+CT9scan+dan+niet+meer+zo+nuog+is.+Men+kan+al+snel+merken+aan+andere+
klachten+dat+het+om+de+ziekte+van+Alzheimer+gaat.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+11+van+34+

CT9scans+ worden+ vooral+ gebruikt+ in+ acute+ situaNes+

wanneer+men+snel+een+beeld+nodig+heee+van+de+schedel+
of+hersenen.+Een+breuk,+een+bloeding+of+een+zwelling+is+op+
deze+ scans+ goed+ te+ zien.+ Een+ CT9scan+ wordt+ ook+ gebruikt+
bij+ het+ lokaliseren+ van+ tumoren,+ op+ de+ scan+ is+ dan+
duidelijk+ een+ structuur+ zichtbaar+ op+ een+ plaats+ waar+ die+
niet+thuishoort.+

1.1.3.+

GESCHIEDENIS+

Ontwikkelingen+ in+ de+ Computer+ Tomogae+ gaan+ snel.+ In+

enkele+decennia+is+CT+uitgegroeid+van+een+experimentele+
techniek+ waarbij+ het+ uren+ duurde+ vooraleer+ een+ wazige+
aneelding+ zichtbaar+ werd,+ tot+ een+ doorsnee+ onderzoek+
van+ enkele+ seconden+ dat+ driedimensionale+ beelden+ van+
organen+ontwikkelt.+Deze+vernieuwing+heee+enorm+grote+
voordelen,+ maar+ er+ ziken+ ook+ nadelen+ aan+ vast,+ zoals+
bijvoorbeeld+de+stralingsdosis+voor+paNnten.+

Aneelding+ 3:+ Op+ een+ CT9scan+ zijn+

tumoren+ duidelijk+ zichtbaar.+ Rechts+ is+
een+glioom+zichtbaar,+een+soort+tumor+
die+ontstaat+in+gliacellen,+cellen+die+de+
neuronen+verzorgen+en+ondersteunen.

De+ CT9scan+ begint+ eigenlijk+ met+ de+ ontdekking+ van+

rntgenstraling+ door+ Wilhelm+ Conrad+ Rntgen+ in+ 1895.+ Deze+ stralingen+ konden+ gebruikt+
worden+om+het+eerste+non9invasieve+onderzoek+te+doen,+wat+wil+zeggen+dat+men+het+lichaam+
kan+onderzoeken+zonder+echt+te+moeten+opereren.+In+het+jaar+na+deze+ontdekking+werden+al+
de+ eerste+ thoraxfotos,+ of+ longfoto's,+ gemaakt.+ Ook+ angiograen,+ aneeldingen+ van+ de+
bloedvaten,+werden+hiermee+ook+al+meteen+vervaardigd.+
Hoewel+ deze+ eerste+ aneeldingen+ een+ enorm+ voordeel+ boden,+ was+ er+ toch+ ook+ een+ groot+
nadeel;+ de+ driedimensionale+ structuur+ van+ de+ hersenen+ werd+ afgebeeld+ op+ een+
tweedimensionale+foto.+Om+dit+op+te+lossen+kwam+Allan+M.+Cormack+in+1963+op+het+idee+om+
rntgenstralen+vanuit+verschillende+richNngen+doorheen+het+lichaam+te+sturen+en+daarbij+de+
dichtheidsverdeling+ van+ het+ weefsel+ in+ gedachten+ te+ houden.+ Hierdoor+ was+ de+ eerste+ stap+
gezet+voor+de+driedimensionale+CT9scan.
Godfrey+ N.+ Hounseld+ bouwde+ dan+ in+
1968+ de+ eerste+ experimentele+ CT9
scanner,+een+scan+duurde+dan+9+uur+en+
de+ reconstrucNe+ van+ het+ beeld+ nog+
eens+ 2,5+ uur.+ 4+ jaar+ later,+ in+ 1972+
kwam+ de+ eerste+ commercile+ scanner+
o p+ d e+ m a r k t ,+ d i e+ d o o r+ v e l e+
aanpassingen+ veel+ sneller+ werkte;+ hij+
deed+ er+ slechts+ 4+ minuten+ meer+ over.+
Hierna+ kwamen+ er+ nog+ een+ aantal+ Aneelding+ 4:De+ eerste+ CT9scanner+ van+ Hounseld+ en+ de+
generaNes+ CT9scanners,+ die+ telkens+ eerste+hersenscan+met+deze+machine+gemaakt.+
verbeterd+ werden.+ Zo+ werd+ er+ een+
waaiervormige+ bundel+ rntgenstralen+ toegevoegd+ en+ werden+ er+ meerdere+ detectoren+
toegevoegd.
Later+ontwikkelde+men+deze+scanners+nog+verder+door+de+detectoren+te+laten+draaien+op+een+
slip+ring+waardoor+men+conNnu+kon+blijven+scannen.+Hierdoor+kon+men+de+scanNjd+inkorten+
tot+enkele+seconden.
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+12+van+34+

Vandaag+worden+scanners+gebruikt+die+meerdere+coupes+in+n+keer+nemen,+de+zogenaamde+
mulN9slice+scanners.+Deze+scanners+zorgen+er+niet+enkel+voor+dat+de+snelheid+verhoogd+wordt,+
maar+ook+de+resoluNe+aanzienlijk+toeneemt.

1.2.+

MRI9SCAN+

1.2.1.+

WERKING+

MRI+ staat+ voor+ magneNc+ resonance+ imaging,+ soms+ wordt+ ook+ de+ term+ NMR+ gebruikt,+ wat+
staat+voor+nuclear+magneNc+resonance.+NMR+was+de+vroegere+benaming+voor+deze+techniek,+
maar+ wanneer+ men+ dit+ commercieel+ ging+ gebruiken,+ heee+ men+ de+ naam+ veranderd.+ Het+
woord+ 'nuclear'+ zou+ immers+ de+ mensen+ afschrikken+ omdat+ ze+ zouden+ denken+ dat+ er+
radioacNeve+ stoen+ zouden+ gebruikt+ worden,+ terwijl+ deze+ 'nuclear'+ eigenlijk+ slaat+ op+ de+
magneNsche+eigenschappen+van+waterstoiernen.
Met+deze+techniek+worden+dwarsdoorsneden+van+de+hersenen+gemaakt+die+daarna+in+beeld+
worden+ gebracht.+ Dit+ gebeurt+ met+ behulp+ van+ een+ heel+ sterk+ magneNsch+ veld+ en+ korte+
radiogolven.+
De+ scanner+ kan+ een+ + permanente,+ resisNeve+ of+ supergeleide+ magneet+ hebben.+ Een+
permanente+magneet+bestaat+uit+een+materiaal+dat+op+een+bepaalde+manier+gemagneNseerd+
is+ zodat+ het+ zijn+ magneetveld+ niet+ verliest.+ ResisNeve+ magneten+ zijn+ zeer+ grote+
elektromagneten,+ het+ magneNsch+ veld+ wordt+ opgewekt+ door+ een+ stroom+ te+ voeren+ door+
draadlussen.+ Ze+ produceren+ veel+ warmte+ en+ moeten+ met+ water+ gekoeld+ worden.+ + Bij+
supergeleidende+ magneten+ wordt+ het+ magneetveld+ opgewekt+ door+ een+ elektrische+ stroom+
door+ een+ draad+ te+ sturen.+ Deze+ wordt+ extreem+ gekoeld+ door+ een+ cryogeen,+ een+ koude+
opwekkende+ vloeistof,+ waardoor+ de+ draad+ zijn+ weerstand+ verliest+ zodat+ het+ mogelijk+ is+ een+
heel+hoge+veldsterkte+op+te+wekken.+Vaak+wordt+hiervoor+helium+gebruikt.+Het+uitzenden+en+
ontvangen+van+de+radiogolven+gebeurt+door+radiofrequenNespoelen+of+RF9spoelen.
Het+ menselijk+ lichaam+ bestaat+ voor+ ongeveer+ 65%+ uit+ waterstofatomen+ en+ omdat+ deze+
atomen+slechts+n+proton+in+de+kern+hebben,+zijn+deze+erg+geschikt+voor+het+maken+van+MRI9
scans.+ In+ ruskoestand+ draait+ een+ waterstofatoom+ rond+ zijn+ as,+ de+ richNng+ waarin+ dit+ atoom+
draait+ kan+ worden+ weergegeven+ met+ een+ vector.+ Als+ we+ alle+ vectoren+ van+ alle+
waterstofatomen+ in+ ons+ lichaam+ optellen,+ komen+ we+ nul+ uit,+ wat+ wil+ zeggen+ dat+ ze+ elkaar+
neutraliseren.+Hierdoor+is+ons+lichaam+magneNsch+in+balans.+

MagneNsaNe+
Wanneer+ons+lichaam+benvloed+wordt+door+de+sterke+magneet+van+de+MRI9scanner,+doordat+
de+paNnt+in+de+tunnel+van+het+apparaat+wordt+geschoven,+kunnen+de+waterstofatomen+zich+
op+twee+verschillende+manieren+richten:+parallel,+in+de+richNng+van+het+magneetveld+van+de+
scanner,+of+anN9parallel,+tegen+de+richNng+van+het+magneetveld+van+de+scanner+(zie+aneelding+
5).+ Daarnaast+ gaan+ ze+ ook+ nog+ eens+ in+ een+ bepaalde+ richNng+ schommelen+ zoals+ een+ tol+ die+
naar+ buiten+ begint+ te+ hellen.+ Deze+ beweging+ wordt+ precessie+ genoemd+ en+ heee+ een+ eigen+
frequente:+de+Larmor+frequenNe+(zie+aneelding+6).+Alle+waterstofatomen+draaien+nu+even+snel+
rond,+maar+ze+bewegen+niet+in+fase,+dus+niet+synchroon.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+13+van+34+
A n e e l d i n g+
5 :+
Waterstofatomen+kunnen+zich+
p a ra l l e l+ e n+ a nN 9 p a ra l l e l+
richten.+ De+ waterstofatomen+
met+de+vector+naar+boven+zijn+
de+ parallelle,+ de+ andere+ zijn+
de+ anNparallelle.+ (B0+ is+ de+
a a n d u i d i n g+ v o o r+ h e t+
magneetveld+ van+ de+ MRI9
scanner)+

Aneelding+6:+Precessie

De+waterstofatomen+in+ons+lichaam+zijn+nu+parallel+of+anN9parallel+gericht.+Wanneer+ze+zich+in+
parallelle+ toestand+ bevinden+ hebben+ ze+ een+ lagere+ energietoestand+ en+ dus+ hebben+ de+ anN9
parallelle+een+hogere+energietoestand.+Aangezien+atomen+een+voorkeur+hebben+voor+de+lage+
energietoestand,+ zijn+ er+ ook+ meer+ parallelle+ waterstofatomen+ dan+ anN9parallelle+ (zie+
aneelding+ 7).+ Het+ verschil+ is+ niet+ groot,+ er+ zijn+ maar+ drie+ atomen+ per+ miljoen+ meer+ parallel+
dan+ anN9parallel,+ maar+ in+ ons+ volledig+ lichaam+ loopt+ dit+ getal+ snel+ op.+ Al+ deze+ overgebleven+
parallelle+ atomen+ zorgen+ voor+ een+ neko+ magneNsaNe+ die+ in+ dezelfde+ richNng+ wijst+ als+ het+
magneetveld+van+de+scanner.+
Om+op+een+gemakkelijke+manier+te+zien+wat+er+gebeurt+met+deze+neko+magneNsaNe+gebruikt+
men+vectoren+in+een+3D9assenstelsel.+De+neko+magneNsaNe+vector+staat+in+dezelfde+richNng+
als+het+magneNsche+veld+B0+en+de+Z9as.+De+X9+en+Y9as+staan+hier+loodrecht+op+(zie+aneelding+8).++

Aneelding+ 7:+ De+ overgebleven+

parallelle+ atomen+ zorgen+ voor+
een+neko+magneNsaNe.+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Aneelding+8:+De+Z9as+wijst+in+de+
r i c h N n g+ v a n+ d e+ n e k o+
magneNsaNe,+de+X9+en+Y9as+staan+
hier+loodrecht+op.+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+14+van+34+

ExcitaNe+
Er+wordt+een+radiofrequente+puls++van+een+bepaalde+frequenNe+door+
de+ RF9spoelen+ op+ de+ hersenen+ gericht.+ De+ gebruikte+ frequente+ is+
dezelfde+als+de+Larmor+frequenNe+van+de+waterstofatomen.+Wanneer+
de+ RF9puls+ een+ proton+ bereikt,+ zal+ dat+ proton+ een+ rotaNe+ van+ 90+
maken+ zodat+ zijn+ vector+ op+ het+ X,Y9vlak+ geplaatst+ wordt+ (zie+
aneelding+ 9).+ Nu+ is+ de+ neko+ magneNsaNe+ 90+ geipt.+ Hierdoor+
heee+het+proton+een+hogere+energietoestand+aangenomen,+hij+heee+
energie+van+de+RF9puls+opgenomen.+Het+proton+wil+het+liefst+een+zo+
laag+ mogelijke+ energietoestand+ en+ zal+ daarom+ de+ opgenomen+ Aneelding+ 9:+ De+ RF9puls+
energie+ ook+ terug+ afgeven+ in+ een+ proces+ dat+ relaxaNe+ genoemd+ h e e e+ d e+ n e k o+
m a g n e N s a N e+ 9 0 +
wordt.+
"geipt".+

RelaxaNe+

Het+relaxaNeproces+kan+onderverdeeld+worden+in+twee+delen:+T1+en+T2+relaxaNe.+Deze+twee+
vormen+ van+ relaxaNe+ zijn+ twee+ volledig+ ona}ankelijke+ processen,+ maar+ gebeuren+ wel+
tegelijkerNjd.+
Bij+ T1+ relaxaNe+ kijkt+ men+ enkel+ naar+ de+ verandering+ op+ de+ Z9as.+ Op+ aneelding+ 9+ wordt+
weergegeven+dat+de+neko+magneNsaNe+op+de+Y9as+is+gezet.+Tijdens+de+relaxaNe+zal+deze+vector+
op+ de+ Y9as+ beginnen+ afnemen+ en+ op+ de+ Z9as+ terug+ beginnen+ toenemen+ (zie+ aneelding+ 10).+
Hierbij+ geven+ de+ protonen+ een+ beetje+ warmte+ en+ radiofrequente+ golven+ af.+ De+ scanner+ zal+
deze+golven+meten+en+verwerken.
Aneelding+10:+Bij+T1+relaxaNe+neemt+
de+ vector+ op+ de+ Y9as+ af+ en+ neemt+ hij+
toe+op+de+Z9as.+

Bij+de+T2+relaxaNe+kijkt+men+niet+meer+naar+de+Z9as+maar+naar+het+X,+
Y9vlak.+ Op+ het+ moment+ dat+ de+ RF9puls+ de+ protonen+ Njdens+ de+
excitaNe+ bereikten,+ zal+ het+ proton+ niet+ enkel+ 90+ geipt+ worden,+
maar+ zullen+ ze+ ook+ in+ fase+ beginnen+ lopen,+ de+ precessie+ van+ de+
protonen+gebeurt+nu+synchroon+(zie+aneelding+11).+Dit+duurt+echter+
niet+ lang,+ want+ dit+ wordt+ verstoord+ aangezien+ protonen+ kunnen+
gezien+ worden+ als+ kleine+ staafmagneten+ met+ een+ posiNeve+ en+ een+
negaNeve+ pool.+ Gelijke+ polen+ gaan+ elkaar+ aantrekken+ en+
tegengestelde+ polen+ stoten+ elkaar+ af.+ Hierdoor+ defaseren+ de+
protonen,+hun+precessie+zal+niet+meer+synchroon+verlopen.+
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

A n e e l d i n g+ 1 1 :+ D e+
p r e c e s s i e+ v a n+ d e+
p r o t o n e n+ v e r l o o p t+
meteen+ na+ de+ RF9puls+ in+
fase.+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+15+van+34+

Als+ beide+ relaxaNeprocessen+ voltooid+ zijn,+ is+ de+ neko+ magneNsaNe+ vector+ weer+ gericht+ met+
het+ hoofdveld+ B0+ en+ draaien+ de+ protonen+ weer+ uit+ fase.+ De+ situaNe+ is+ weer+ zoals+ die+ was+
voordat+de+RF9puls+werd+gegeven.+

AcquisiNe+
De+ acquisiNe+ is+ het+ proces+ waar+ men+ de+ radiofrequente+
golven,+ die+ door+ de+ protonen+ Njdens+ de+ relaxaNe+ zijn+
uitgezonden,+ opvangt+ met+ een+ ontvangstspoel.+ De+
ontvangstspoel+ moet+ loodrecht+ staan+ op+ het+ hoofdveld+
B0,+ want+ de+ spoel+ is+ een+ koperen+ lus+ die+ een+ stroom+
opwekt+als+er+een+magneetveld+doorgaat.+B0+is+een+sterk+
magneNsch+ veld+ dat+ de+ signalen+ van+ de+ protonen+
gemakkelijk+ overstemt,+ dus+ mag+ dit+ veld+ zeker+ niet+ door+
de+ spoel+ gaan,+ wilt+ men+ een+ duidelijk+ beeld+ verkrijgen.+
Aneelding+12:+De+ontvangstspoel+moet+
Als+we+dus+niet+willen+dat+B0+door+de+spoel+gaat,+moet+de+ loodrecht+staan+op+het+magneetveld+B0+
spoel+loodrecht+staan+op+dit+veld+(zie+aneelding+12).
om+storing+te+voorkomen.

Computer+
De+ ontvangen+ golven+ worden+ door+ een+ computer+ geanalyseerd,+ waarna+ de+ verkregen+
informaNe+vertaald+wordt+in+grijsNnten+die+samen+een+beeld+vormen.+Omdat+elk+type+weefsel+
en+hersenvloeistof+een+verschillend+watergehalte+heee,+is+er+een+verschil+in+terugkaatsing+van+
elk+type+weefsel.+Gebieden+waar+geen+water+is,+zoals+lucht+of+bot,+geven+geen+signaal+en+zijn+
zwart+op+de+scan.+

1.2.2.+

GEBRUIK+

MRI+ wordt+ gebruikt+ in+ het+ onderzoek+ naar+ mulNpele+ sclerose+ (MS),+ een+ ziekte+ waarbij+ de+
myelineschede+van+de+zenuwvezels+wordt+aangetast+door+het+eigen+immuunsysteem.+Zonder+
deze+ myelineschede+ wordt+ de+ geleiding+ in+ de+ zenuw+ verstoord+ waardoor+ er+ neurologische+
stoornissen+ontstaan.+Op+een+MRI+kan+men+dan+verspreide+wike+vlekken+zien+in+hersenen+en+
ruggenmerg.
Aneelding+ 13:+
B i j+ m u l N p e l e+
sclerose+ zij+ op+
e e n+ M R I 9 s ca n+
verspreide+ wike+
vlekken+te+zien+in+
de+hersenen.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+16+van+34+

Ook+ is+ een+ MRI+ bruikbaar+ bij+ het+ lokaliseren+ van+ een+ tumor+ met+ behulp+ van+ een+
contrastvloeistof.+ MRI+ wordt+ ook+ gebruikt+ als+ er+ epilepsie+ is+ vastgesteld+ bij+ een+ paNnt.+ Dan+
kan+op+een+MRI9scan+de+oorzaak+van+de+epilepsie+duidelijk+worden+als+er+een+afwijking+is+in+
het+hersengebied+dat+de+epilepsie+veroorzaakt.
Daarnaast+kan+men+met+behulp+van+MRI+demenNesymptomen+nu+ook+vroegNjdig+vaststellen,+
waardoor+ men+ er+ beter+ kan+ op+ inspelen.+ Men+ ontdekte+ namelijk+ dat+ bij+ de+ ziekte+ van+
Alzheimer,+naast+de+ophoping+van+eiwiken,+er+ook+ijzeropeenhopingen+in+de+hersenschors+en+
veranderingen+ in+ het+ patroon+ van+ myeline+ plaatsvinden.+ De+ eiwiken+ die+ Alzheimer+
veroorzaken+zijn+namelijk+nodig+voor+het+binden+van+ijzer+in+de+hersenen+en+ijzer+is+nodig+voor+
de+opbouw+en+anraak+van+myeline.+Wanneer+er+in+dit+proces+iets+foutloopt,+krijgt+men+een+
ophoping+ van+ ijzer+ in+ de+ hersenen,+ waardoor+ de+ hersenen+ dit+ proberen+ te+ verhelpen+ door+
meer+ eiwiken+ te+ produceren.+ Deze+ hopen+ dan+ op+ in+ de+ hersenen+ waardoor+ demenNe+
optreedt.+Er+gaat+dus+een+afwijkende+verdeling+van+myeline+en+ijzer+in+de+hersenen+vooraf+aan+
de+ophoping+van+eiwiken.+Dit+onregelmaNge+patroon+in+myeline9+en+ijzerverdeling+is+te+zien+op+
een+MRI9scan.
MRI+wordt,+naast+neurologisch+onderzoek,+ook+gebruikt+voor+onderzoek+naar+de+organen+en+
andere+lichaamsdelen.+Bij+een+harNnfarct+kan+men+op+een+MRI9scan+de+plaats++weergeven,+de+
hartkleppen+en+grotere+bloedvaten+worden+goed+zichtbaar.+Ook+de+dunne+darm,+de+nieren,+de+
lever+kunnen+worden+onderzocht+met+een+MRI9scan.

1.2.3.+

GESCHIEDENIS+

In+ 1946+ stelde+ Felix+ Bloch,+ een+ Zwitserse+ natuurkundige,+ een+ aantal+ nieuwe+ eigenschappen+
van+de+atoomkern+voor.+Hij+beweerde+dat+de+atoomkern+zich+als+een+magneet+gedraagt,+want+
hij+ ontdekte+ dat+ een+ geladen+ deeltje+ zoals+ een+ proton,+ die+ om+ zijn+ eigen+ as+ draait,+ een+
magneNsch+veld+heee.+In+1950+werd+deze+theorie+experimenteel+bewezen.
Van+ 1954+ tot+ begin+ de+ jaren+ 70+ werd+ MRI+ ontwikkeld+ en+ gebruikt+ voor+ chemisch+ en+ fysisch+
onderzoek+van+moleculaire+structuren.+In+1971+toonde+Raymond+Damadian,+een+Amerikaanse+
biofysicus,+ aan+ dat+ de+ resonanNe+ van+ tumoraal+ weefsel+ anders+ was+ dan+ dat+ van+ gezond+
weefsel.+Hij+dacht+dat+het+mogelijk+moest+zijn+om+weefsels+te+onderscheiden+met+behulp+van+
MRI,+ gebaseerd+ op+ deze+ verschillen.+ Hij+ deed+ verder+ onderzoek+ en+ in+ 1974+ maakte+ hij+ de+
allereerste+ MRI+ aneelding+ van+ een+ tumor+ bij+ een+ rat.+ In+ 1977+ produceerde+ Damadian+ de+
eerste+supergeleidende+MRI9scanner.
TegelijkerNjd+ werkte+ Paul+ Lauterbur+ op+ hetzelfde+ gebied,+ hij+ had+ voordien+ ook+ al+ de+
beeldvorming+door+magneNsche+resonanNe+gedemonstreerd.
Begin+ jaren+ tachNg+ onderzochten+ en+ produceerden+ alle+ grote+ fabrikanten+ van+ medische+
apparatuur+ MRI9scanners.+ Sindsdien+ zijn+ deze+ scanners+ verder+ ontwikkeld;+ de+ hardware+ en+
soeware+werden+sneller,+intelligenter+en+gemakkelijker+te+gebruiken.+En+het+einde+is+nog+niet+
in+zicht,+de+ontwikkeling+van+MRI+is+nog+steeds+volop+bezig.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Pagina+17+van+34+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+18+van+34+

2.+

FUNCTIONELE+HERSENSCANS+

2.1.+

PET9SCAN+

2.1.1.+

WERKING+

PET9scans,+ of+ positron+ emissie+ tomograe,+ zijn+

hersenscans+ die+ met+ behulp+ van+ een+ kleine+
hoeveelheid+zwakke+radioacNeve+stof+de+verandering+
in+de+stofwisseling+van+cellen+in+beeld+brengt.+Daarom+
worden+ deze+ scans+ vooral+ toegepast+ bij+ het+
onderzoek+ naar+ sommige+ vormen+ van+ kanker,+
aangezien+ kankercellen+ meestal+ een+ verhoogde+
stofwisseling+hebben.+
Aneelding+ 14:+ De+ PET9scanner+ bestaat+ uit+

Bij+een+PET9scan+wordt+op+voorhand+een+hoeveelheid+ een+ koker+ waarin+ de+ paNnt+ geschoven+

radioacNeve+ stof+ in+ het+ bloed+ toegediend.+ Deze+ stof+ wordt.
wordt+ opgenomen+ via+ een+ farmacon,+ een+
geneesmiddel+ gekoppeld+ aan+ een+ radioacNef+ isotoop.+ Dit+ gebeurt+ meestal+ via+ injecNe,+ maar+
soms+wordt+het+farmacon+toegediend+via+een+gas+dat+ingeademd+dient+te+worden.+Deze+stof+
concentreert+zich+dan+op+de+plekken+waar+kankercellen+ziken.+Men+meet+de+radioacNviteit+in+
het+lichaam+met+de+PET9scanner+en+zet+dit+om+in+beelden.+
Nadat+de+stof+is+toegediend,+legt+de+paNnt+zich+neer+op+de+tafel+van+de+scanner+en+schuie+hij+
door+de+koker+van+dit+toestel.+Wanneer+deze+radioacNeve+stof+vervalt,+straalt+het+positronen+
(01e+)+uit.+Positronen+zijn+anN9elektronen,+ze+hebben+dezelfde+massa+als+een+gewoon+elektron,+
maar+hun+lading+is+tegengesteld,+dus+posiNef.+
Dit+radioacNef+verval+gebeurt+als+volgt:+11p10n+++01e++waarbij+11p+een+proton+voorstelt+en+10n+
een+neutron.
Een+proton+vervalt+in+een+neutron+en+een+positron,+de+neutron+blije+in+de+kern+van+het+atoom+
achter,+ terwijl+ het+ positron+ wordt+ weggestuurd.+ Dit+ model+ kunnen+ we+ toepassen+ op+
koolstof911,+een+isotoop+dat+vaak+gebruikt+wordt+bij+PET9scans:+116C115B+++01e+
Het+koolstof911+atoom+vervalt+en+zendt+n+positron+uit.+Hierdoor+vermindert+de+lading+met+1+
en+krijgen+we+een+nieuw+element,+Boor.
Het+ positron+ zal+ na+ uitzending+ door+ de+ radioacNeve+ stof+ maar+ een+ korte+ afstand+ kunnen+
aeggen+waarna+het+een+elektron+tegenkomt.+Beide+deeltjes,+positron+en+elektron,+verdwijnen+
dan+ door+ annihilaNe,+ een+ proces+ waarbij+ twee+ anNdeeltjes+ elkaar+ volledig+ vernieNgen.+ Hun+
massa+ wordt+ namelijk+ omgezet+ in+ energie+ onder+ de+ vorm+ van+ gammafotonen+ die+ in+
tegengestelde+ richNng+ bewegen.+ Deze+ fotonen+ worden+ dan+ geregistreerd+ door+ de+
gammadetectoren+ in+ de+ koker+ van+ het+ apparaat.+ Als+ twee+ tegenover+ elkaar+ liggende+
detectoren+ongeveer+op+hetzelfde+moment+een+foton+waarnemen,+wordt+een+signaal+naar+de+
computer+ gestuurd.+ Als+ er+ meer+ dan+ een+ miljoen+ treers+ geregistreerd+ zijn,+ kun+ je+ met+ een+
nauwkeurigheid+van+enkele+millimeters+de+plaats+van+de+radioacNeve+koolstof+vaststellen.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+19+van+34+

Aneelding+ 15:+ Als+ zeer+ veel+

fotonparen+ gedetecteerd+ zijn,+
kan+ men+ uitrekenen+ waar+ de+
bronnen+ziken.+

De+computer+verwerkt+deze+verkregen+gegevens+dan.+Men+verkrijgt+met+PET9scans+dus+geen+
echte+ beelden,+ men+ komt+ met+ deze+ scans+ enkel+ te+ weten+ waar+ in+ de+ hersenen+ een+ tumor+
aanwezig+is.+Om+de+kwaliteit+van+deze+scans+te+verhogen,+worden+ze+soms+aangevuld+met+een+
CT9scan,+ die+ wel+ de+ structuur+ van+ de+ hersenen+ kan+ weergeven.+ Daarom+ zijn+ in+ heel+ wat+
ziekenhuizen+ hybride+ toestellen+ aanwezig+ die+ tegelijk+ een+ CT9scan+ en+ een+ PET9scan+ kunnen+
uitvoeren.+De+resultaten+van+beide+scans+worden+dan+meteen+samengebracht+en+men+kan+op+
deze+manier+tumoren+en+uitzaaiingen+met+grote+nauwkeurigheid+lokaliseren.+

2.1.2.+

GEBRUIK+

PET9scans+ tonen,+ in+ tegenstelling+ tot+ CT9+ of+ MRI9scans,+ afwijkingen+

op+ cellulair+ niveau.+ Hierdoor+ kan+ men+ veel+ complexere+
aandoeningen+onderzoeken.
PET9scans+ worden+ vooral+ gebruikt+ om+ kanker,+ hartproblemen,+
hersenaandoeningen+ en+ aandoeningen+ aan+ het+ centraal+
zenuwstelsel+ te+ onderzoeken.+ Wanneer+ ze+ gebruikt+ worden+ in+ het+
onderzoek+ naar+ kanker,+ kunnen+ dokters+ de+ stofwisseling+ van+
kankercellen+onderzoeken,+zien+hoe+de+kanker+zich+kan+verspreiden+
en+zien+hoe+goed+de+behandelingen+werken.+
PET9scans+ vertonen+ ook+ bepaalde+ patronen+ bij+ verschillende+ Aneelding+ 16:+ De+ ziekte+
van+ Alzheimer+ kan+ duidelijk+
vormen+ van+ demenNe.+ Men+ kan+ via+ deze+ scans+ een+ onderscheid+ in+ beeld+ gebracht+ worden+
maken+ tussen+ een+ beginnende+ ziekte+ van+ Alzheimer,+ vasculaire+ met+ behulp+ van+ PET9scans.+
demenNe+ of+ frontotemporale+ demenNe.+ De+ ziekte+ van+ Alzheimer+ Doordat+ het+ radioacNef+
ontstaat+ door+ opeenhopingen+ van+ eiwiken+ in+ de+ hersenen,+ materiaal+ zich+ vasthecht+ op+
vasculaire+demenNe+ontstaat+door+een+slechte+doorbloeding+van+de+ de+ overtollige+ eiwiken,+
hersenen,+ zoals+ bij+ een+ hersenbloeding+ of+ herseninfarct.+ Bij+ worden+ er+ meer+ signalen+
gegeven+ aan+ de+ detectoren+
frontotemporale+ demenNe+ zijn+ vooral+ het+ voorste+ deel+ van+ de+
bij+ iemand+ met+ de+ ziekte+
hersenen+ en/of+ de+ temporaalkwab+ beschadigd.+ Deze+ van+ Alzheimer+ (onder)+ dan+
hersengebieden+zijn+verantwoordelijk+voor+onze+besluitvorming+en+ bij+ een+ gezond+ persoon+
cordinaNe+ en+ voor+ onze+ emoNonele+ reacNes+ en+ taalvaardigheid. (boven).
Men+ziet+onderscheid+tussen+deze+vormen+van+demenNe+duidelijk+
op+ de+ PET9scan,+ aangezien+ elke+ vorm+ een+ eigen+ patroon+ van+
acNviteit+in+de+hersenen+vertoont.+Bij+het+onderzoek+naar+deze+vormen+van+demenNe+wordt+
ook+vaak+gebruik+gemaakt+van+een+MRI9scan+(zie+1.2.2).+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

2.1.3.+

Pagina+20+van+34+

GESCHIEDENIS+

Nadat+Wilhelm+Rntgen+de+rntgenstralen+had+ontdekt,+ontstonden+de+eerste+scantechnieken,+
maar+deze+technieken+gaven+enkel+de+anatomische+structuren+van+het+lichaam+weer+en+niet+
de+ werking+ ervan.+ Men+ kon+ enkel+ de+ werking+ van+ organen+ aeiden+ als+ men+ veranderingen+
waarnam+op+het+moment+van+de+scans+zelf.+Zo+kon+men+het+pompen+van+het+hart+waarnemen,+
maar+ aangezien+ de+ hersenen+ niet+ bewegen,+ waren+ rntgenstralen+ niet+ erg+ bruikbaar+ in+ het+
onderzoek+naar+hun+werking.+
De+ eerste+ PET9scan+ dateert+ uit+ 1950,+ toen+ wetenschappers+ van+ het+ Massachuseks+ General+
Hospital+voorstelden+dat+de+straling+van+positron+emissie+de+resoluNe+van+beelden+genomen+
met+ andere+ scanners+ in+ het+ onderzoek+ naar+ hersentumoren+ aanzienlijk+ kon+ verhogen.+ Kort+
daarna+werd+dit+idee+dan+ook+getest+op+verschillende+paNnten+en+zoals+voorspeld+waren+de+
beelden+ veel+ duidelijker.+ Het+ apparaat+ dat+ toen+ gebruikt+ werd,+ maakte+ gebruik+ van+ slechts+
enkele+ detectoren+ om+ het+ beeld+ te+ vormen,+ en+ dit+ gebeurde+ coupe+ per+ coupe.+ De+ coupes+
waren+ ook+ heel+ dik,+ dus+ de+ kwaliteit+ en+ scherpte+ van+ de+ aneeldingen+ waren+ laag.+ Het+ was+
onmogelijk+ om+ de+ kleine+ details+ in+ plaatsbepaling+ en+ werking+ van+ de+ hersenen+ te+
onderzoeken,+waardoor+deze+scans+minder+bruikbaar+waren.+
In+ 1952+ werd+ de+ eerste+ klinische+ PET9scanner+ ontwikkeld.+ Deze+ was+ bijna+ hetzelfde+ als+ zijn+
voorganger+ uit+ 1950,+ maar+ had+ enkele+ verbeteringen.+ Hierdoor+ werd+ de+ plaatsbepaling+ van+
hersentumoren+ gemakkelijker,+ men+ kon+ beter+ zien+ of+ een+ tumor+ zich+ rechts+ of+ links+ van+ de+
middellijn+ van+ de+ hersenen+ van+ de+ paNnt+ bevond.+ In+ 1962+ werd+ voor+ het+ eerst+ een+ PET9
scanner+ ontwikkeld+ met+ meerdere+ detectoren.+ Deze+ scanners+ waren+ veel+ gevoeliger+ en+
konden+een+driedimensionaal+beeld+creeren.+Na+nog+wat+aanpassingen+en+het+toevoegen+van+
een+ aantal+ funcNes,+ zoals+ betere+ computerprogramma's+ en+ de+ mogelijkheid+ tot+ het+ nemen+
van+ meerdere+ coupes+ op+ hetzelfde+ moment,+ waardoor+ de+ scanners+ een+ betere+ resoluNe+
kregen,+werden+ze+in+1970+ocieel+gebruikt+op+medisch+gebied.+
Tegenwoordig+worden+PET9scans+vaak+gecombineerd+met+CT9scans+om+de+plaatsbepaling+van+
tumoren+ sterk+ te+ verbeteren.+ De+ PET9scan+ geee+ dan+ de+ absolute+ plaats+ weer+ en+ de+ CT9scan+
visualiseert+ de+ hersenstructuren,+ waardoor+ men+ beide+ scans+ kan+ samenleggen+ om+ zo+ de+
exacte+plaats+van+de+tumor+in+de+hersenen+te+weten+te+komen.+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+21+van+34+

2.2.+

SPECT9SCAN+

2.2.1.+

WERKING+

SPECT+ staat+ voor+ single+ photon+ emission+ computed+ tomography,+

een+ techniek+ die,+ net+ zoals+ PET,+ gebruik+ maakt+ van+ een+
radioacNeve+ stof+ om+ de+ bloeddoorstroming+ in+ de+ verschillende+
gebieden+ van+ de+ hersenen+ te+ meten.+ Deze+ radioacNeve+ stof+
vervalt+ dan+ waardoor+ er+ gammastralen+ worden+ uitgezonden+ die+
worden+ opgevangen+ in+ gammadetectoren.+ Voor+ de+ detectoren+
bevindt+zich+een+loden+collimator,+een+plaat+waarin+verschillende+
kanaaltjes+zijn+geboord.+Dit+zorgt+ervoor+dat+een+gammafoton+die+
schuin+vliegt+niet+wordt+doorgelaten,+maar+de+gammafotonen+die+
loodrecht+ op+ het+ oppervlak+ van+ de+ detector+ aankomen+ wel.+
Hierdoor+worden+er+enkel+fotonen+gedetecteerd+die+aiomsNg+zijn+
van+ het+ gebied+ dat+ loodrecht+ onder+ de+ detector+ ligt,+ enkel+ de+
diepte+ vanwaar+ het+ foton+ komt+ kan+ niet+ worden+ gemeten.+ Op+
deze+ manier+ wordt+ een+ tweedimensionaal+ beeld+ van+ de+ paNnt+
gevormd,+ waarbij+ de+ gebieden+ die+ radioacNef+ stralen+ oplichten+
tegen+ een+ inacNeve+ achtergrond.+ Door+ de+ detectoren+ rond+ de+
paNnt+ te+ laten+ draaien,+ verkrijgt+ men+ meerdere+ van+ deze+
beelden.++

Aneelding+ 17:+ Enkel+ fotonen+

die+ loodrecht+ op+ de+ detector+
a a n k o m e n+ w o r d e n+
d o o r g e l a t e n+ d o o r+ d e+
collimator.

Elke+3+tot+6+graden+wordt+een+projecNe+gemaakt+die+elk+15+tot+20+seconden+duren+waardoor+
een+volledige+scan+ongeveer+15+tot+20+minuten+duurt.+De+verkregen+beelden+worden+dan+door+
een+computer+verwerkt+tot+een+driedimensionaal+beeld.
Deze+techniek+lijkt+sterk+op+PET9scans,+omdat+ze+beiden+radioacNef+materiaal+gebruiken.+Het+
verschil+ is+ echter+ dat+ bij+ SPECT9scans+ de+ radioacNeve+ stof+ gammastralen+ direct+ afgeven.+ Bij+
PET9scans+ komen+ er+ eerst+ positronen+ vrij+ die+ dan+ annihileren+ met+ de+ elektronen+ in+ de+
hersenen+waardoor+er+twee+gammafotonen+ontstaan+die+elk+in+tegengestelde+richNng+worden+
uitgezonden.+Dus+bij+PET+is+enkel+een+gedetecteerd+paar+geldig+als+signaal,+terwijl++SPECT+elke+
gedetecteerde+gammafoton+apart+telt.
Net+ zoals+ bij+ PET9scans+ worden+ SPECT9scans+ vaak+ gecombineerd+ met+ een+ CT+ om+ de+
plaatsbepaling+ in+ de+ hersenen+ te+ verbeteren.+ SPECT9scans+ geven+ enkel+ de+ gebieden+ met+
verhoogde+acNviteit+weer+zonder+de+hersenstructuren.+Een+CT9scan+maakt+ook+een+beeld+van+
deze+structuren+zodat+acNviteit+en+hersengebied+gelinkt+kunnen+worden.

2.2.2.++

GEBRUIK+

SPECT9scans+hebben+een+groot+aantal+funcNes,+zoals+hersenonderzoek+en+botonderzoek.+Bij+de+
botscans+ zet+ het+ radioacNef+ materiaal+ zich+ vast+ ter+ hoogte+ van+ zones+ met+ verhoogde+
stofwisseling,+ zoals+ tumoren+ en+ uitzaaiingen.+ Minstens+ 2+ uur+ later+ wordt+ de+ paNnt+ op+ de+
scantafel+ gelegd+ en+ onderzoekt+ men+ de+ verdeling+ van+ de+ radioacNviteit+ over+ het+ volledige+
skelet.+Zones+met+verhoogde+acNviteit+zullen+sterk+oplichten+op+de+scan.+
Hersenperfusie+ is+ een+ onderzoek+ die+ gebruik+ maakt+ van+ SPECT+ om+ de+ doorbloeding+ van+ de+
hersenen+te+bekijken.+Dankzij+patronen+op+de+SPECT9scan+en+CT+informaNe+kan+men+dan+een+
onderscheid+ maken+ tussen+ verschillende+ vormen+ van+ demenNe,+ net+ zoals+ bij+ de+ PET9scan+
(2.1.2).++
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+22+van+34+

Over+ het+ algemeen+ lijkt+ SPECT+ heel+ hard+ op+ PET,+ maar+ toch+ wordt+ SPECT+ vaker+ gebruikt.+ De+
toestellen+zijn+minder+duur+en+de+isotopen+die+worden+gebruikt+bij+SPECT+hebben+een+langere+
halfwaardeNjd,+ waardoor+ er+ meer+ Njd+ is+ om+ een+ beeld+ te+ maken.+ Ook+ het+ radioacNef+
materiaal+ zelf+ is+ bij+ SPECT+ goedkoper,+ waardoor+ deze+ scanners+ aantrekkelijker+ zijn+ voor+
ziekenhuizen.+ Toch+ heee+ ook+ PET+ zijn+ voordelen;+ het+ is+ nauwkeuriger+ en+ de+ scanNjd+ is+ veel+
korter+dan+bij+SPECT.

2.2.3.+

GESCHIEDENIS+

In+ het+ begin+ van+ de+ nucleaire+ geneeskunde+ werden+ scans+ manueel+ uitgevoerd+ met+ een+
Geigerteller,+ een+ stralingsdetector+ waarmee+ ioniserende+ straling+ gemeten+ kan+ worden.+ Deze+
werd+ dan+ geplaatst+ boven+ het+ orgaan+ dat+ onderzocht+ moest+ worden.+ Het+ was+ dan+ ook+ een+
grote+doorbraak+toen+de+Anger+camera+werd+uitgevonden+in+1957,+ontwikkeld+door+Hal+Anger.+
Het+was+de+eerste+detector+met+een+collimator,+waardoor+men+een+veel+duidelijker+beeld+kon+
verkrijgen.+
Eind+de+jaren+70+kwam+de+eerste+SPECT9scanner+op+de+markt.+Door+de+gammacamera+rond+te+
laten+ draaien+ rond+ het+ lichaam+ van+ de+ paNnt,+ kon+ men+ driedimensionale+ beelden+ maken+
zoals+dit+reeds+mogelijk+was+met+CT9scanners.

2.3.++

EEG+

2.3.1.+

WERKING+

Elektro9encefalograe+ is+ een+ methode+ om+ de+

elektrische+ acNviteit+ van+ de+ hersenschors+ via+ de+
hoofdhuid+ te+ meten.+ Het+ bekomen+ beeld+ wordt+ het+
EEG+of+elektro9encefalogram+genoemd.
Om+ deze+ acNviteit+ in+ de+ hersenen+ te+ meten,+ wordt+
gebruik+ gemaakt+ van+ elektroden,+ metalen+ schijes+ die+
op+ de+ schedelhuid+ worden+ geplakt.+ Soms+ wordt+ ook+
gebruik+ gemaakt+ van+ een+ elektrodenkap,+ een+ soort+
muts+waarin+elektroden+vastziken.
Aneelding+18:+Men+plaatst+de+elektroden+

De+hersenschors+bestaat+onder+andere+uit+zenuwcellen+ rechtstreeks+ op+ het+ hoofd+ (links)+ of+ men+

die+ met+ elkaar+ verbonden+ zijn+ en+ zich+ in+ groepen+ maakt+ gebruik+ van+ een+ elektrodenkap+
bevinden.+Elke+groep+heee+een+verschillende+spanning,+ (rechts).+
deze+spanningsverschillen+kunnen+dan+gebruikt+worden+
om+ de+ werking+ van+ de+ hersenen+ te+ onderzoeken.+ De+ spanningsverschillen+ worden+ gemeten+
door+ de+ elektroden+ die+ op+ het+ hoofd+ zijn+ geplaatst,+ die+ de+ informaNe+ doorgeven+ aan+ de+
meekoestellen.+En+van+de+elektroden+wordt+geplaatst+op+een+neutrale+plaats,+zoals+het+oor,+
waar+ de+ hersenacNviteit+ nul+ is.+ Dan+ meet+ men+ het+ verschil+ in+ acNviteit+ tussen+ de+ andere+
elektroden+met+die+neutrale+elektrode.+
De+spanningsverschillen+zijn+erg+klein,+maar+de+meetapparatuur+versterkt+de+resultaten+en+zet+
ze+om+in+een+diagram,+het+EEG.+De+vorm,+frequenNe,+amplitude+en+plaats+van+de+golven+geven+
de+informaNe+over+de+werking+van+de+hersenen+en+de+bewustzijnstoestand+weer.+Op+de+y9as+
wordt+de+spanning+weergegeven,+op+de+x9as+de+Njd.+Hierdoor+kan+men+nauwkeurig+tot+op+de+
milliseconde+de+acNviteit+weergeven.+Elke+elektrode+heee+zijn+eigen+graek+op+het+diagram,+
waardoor+men+ook+zeer+precies+de+plaats+van+de+acNviteit+kan+bepalen.
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+23+van+34+

Aneelding+ 19:+ Voorbeeld+

van+ een+ EEG,+ op+ de+ y9as+
w o r d t+ d e+ s p a n n i n g+
weergegeven,+op+de+x9as+de+
Njd.+

Het+nadeel+van+het+EEG+is+wel+dat+men+enkel+in+de+hersenschors+kan+meten,+en+niet+dieper+in+
de+ hersenen.+ Men+ meet+ ook+ enkel+ precies+ onder+ de+ elektroden,+ dus+ de+ acNviteit+ tussen+ de+
verschillende+elektroden+moet+men+ook+schaken.

2.3.2.+

GEBRUIK+

EEG+ wordt+ ook+ vaak+ gebruikt+ bij+ het+ onderzoek+ naar+

epilepsie+om+epilepNsche+aanvallen+te+onderscheiden+van+
andere+ beroertes+ zoals+ gewoon+ auwvallen.+ het+ EEG+
vertoont+ dan+ epilepNsche+ kenmerken,+ zoals+ bijvoorbeeld+
de+ spikes.+ Deze+ spikes+ zijn+ belangrijk+ voor+ de+ diagnose+
van+epilepsie,+het+maken+van+een+onderscheid+tussen+de+
verschillende+ types+ epilepsie,+ en+ het+ onderzoeken+ welke+
zones+in+de+hersenen+de+epilepsie+veroorzaken.+
Ook+ kunnen+ tumoren+ via+ EEG+ gelokaliseerd+ worden,+
aangezien+ de+ elektrische+ acNviteit+ op+ plaatsen+ met+ een+
tumor+verhoogt.
Met+een+EEG+kan+men+nagaan+of+een+persoon+die+in+coma+
verkeert+ hersendood+ is,+ een+ toestand+ waarbij+ de+
hersenfuncNes+volledig+en+onherstelbaar+verloren+zijn.+Op+ Aneelding+ 20:+ Spikes+ (in+ het+ groen+
aangeduid)+ op+ een+ EEG+ zijn+ een+
een+ EEG+ is+ dan+ geen+ hersenacNviteit+ meer+ te+ zien.+ Ook+
indicator+voor+epilepsie.
voor+vele+andere+aandoeningen,+zoals+slaapstoornissen+of+
geheugenstoornissen,+kan+een+EEG+tot+nut+zijn.+
Een+ EEG+ kan+ eveneens+ gebruikt+ worden+ voor+ onderzoek+ binnen+ de+ cogniNeve+
neurowetenschappen+ door+ een+ proefpersoon+ bloot+ te+ stellen+ aan+ een+ bepaalde+ sNmulus+
terwijl+ er+ een+ EEG+ wordt+ gemaakt.+ Van+ de+ EEG9signalen+ wordt+ dan+ de+ hersenacNviteit+ naar+
aanleiding+van+de+sNmulus+berekend.+Zo+kan+men+de+reacNe+van+de+hersenen+op+verschillende+
sNmuli+met+elkaar+vergelijken+en+op+die+manier+de+geacNveerde+zones+in+de+hersenen+linken+
aan+de+verschillende+prikkels.+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

2.3.3.+

Pagina+24+van+34+

GESCHIEDENIS+

Vladimirovich+ Pravdich9Neminskylography+ registreerde+ als+ eerste+ in+ 1912+ elektrische+

potenNaalverschillen+in+de+hersenen+van+een+dier,+maar+voor+dit+soort+meNngen+moest+toen+
meestal+ de+ schedel+ opengemaakt+ worden.+ In+ 1924+ kon+ Hans+ Berger+ de+ eerste+ EEG+ van+ een+
mens+ door+ de+ schedelhuid+ heen+ meten+ en+ hij+ beschreef+ de+ golven+ en+ ritmes+ die+ aanwezig+
waren+in+de+hersenen.
Berger+was+een+neuroloog+en+hij+geloofde+dat+elektrische+hersenacNviteit+veranderde+op+basis+
van+ de+ toestand+ van+ de+ hersenen,+ zoals+ slaap,+ anesthesie+ of+ epilepsie.+ De+ meeste+
wetenschappers+in+Bergers+Njd+geloofden+deze+bevindingen+niet.+Het+duurde+vijf+jaar+tot+Edgar+
Douglas+Adrian+en+B.+C.+H.+Makhews+via+experimenten+Bergers+ideen+bewezen.
Na+deze+experimenten+begonnen+ook+andere+wetenschappers+de+elektrische+hersenacNviteit+
te+bestuderen.+In+1936+werd+aangetoond+dat+deze+technologie+ook+kon+gebruikt+worden+om+
hersentumoren+ op+ te+ sporen.+ Men+ bracht+ een+ groot+ aantal+ kleine+ elektrodes+ aan+ op+ de+
hoofdhuid+ en+ men+ ontdekte+ dat+ hersentumoren+ gebieden+ met+ verhoogde+ elektrische+
acNviteit+veroorzaakten.
Doorheen+ de+ jaren+ zijn+ EEG+ elektroden,+ versterkers+ en+ computers+ sterk+ verbeterd.+
Wetenschappers+ hebben+ ontdekt+ waar+ de+ beste+ plaatsen+ zijn+ om+ de+ elektrodes+ aan+ te+
brengen+en+hoe+men+aandoeningen+kan+onderzoeken.++

2.4.+

MEG+

2.4.1.+

WERKING+

MEG+ is+ de+ aiorNng+ voor+ magneto9encefalogram+ wat+ lekerlijk+

magneNsch+ hersenschrie+ betekent.+ Het+ is+ een+ apparaat+
waarmee+ de+ magneNsche+ signalen+ die+ de+ hersencellen+
produceren+ gemeten+ worden.+ Wanneer+ de+ zenuwen+ in+ de+
hersenen+ informaNe+ uitwisselen+ ontstaan+ er+ namelijk+ zwakke+
elektrische+ signalen+ die+ een+ magneNsch+ veld+ opwekken.+ Dit+
magneNsche+ signaal+ wordt+ gemeten+ met+ behulp+ van+ sensoren+
in+ een+ soort+ enorme+ droogkap+ die+ over+ het+ hoofd+ van+ de+
paNnt+wordt+geplaatst.+
Met+deze+soort+scans+kan+men+de+plaats+van+de+hersenacNviteit+
exacter+meten+dan+met+een+EEG.+Dit+komt+doordat+MEG+minder+
gevoelig+ is+ voor+ de+ verzwakking+ van+ de+ hersenacNviteit+ door+
hersenweefsel,+ hersenvliezen+ en+ schedel,+ terwijl+ EEG+ enkel+ de+
acNviteit+in+de+hersenschors+kan+meten.+Een+ander+verschil+met+
EEG+ is+ dat+ MEG+ niet+ de+ elektrische+ acNviteit+ van+ de+ hersenen+
zelf,+ maar+ de+ veranderingen+ in+ magneNsche+ velden+ als+ gevolg+
van+ de+ elektrische+ acNviteit+ meet.+ EEG+ meet+ wel+ direct+ de+
elektrische+acNviteit+van+de+hersenen.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

A n e e l d i n g+ 2 1 :+ M e N n g e n+
gebeuren+met+een+apparaat+dat+
als+een+soort+droogkap+over+het+
hoofd+wordt+geplaatst.

Marie+Goossens+

Hersenscans+

2.4.2.+

Pagina+25+van+34+

GEBRUIK+

In+ onderzoek+ is+ de+ voornaamste+ funcNe+ van+ MEG+ het+ meten+ van+ het+ Njdsverloop+ van+
hersenacNviteit.+ MEG+ kan+ met+ een+ heel+ grote+ nauwkeurigheid+ van+ 10+ milliseconden+ meten,+
terwijl+andere+scanners+vaak+maar+een+nauwkeurigheid+van+enkele+honderden+milliseconden+
hebben.+Ook+kan+het+de+plaats+van+de+hersenacNviteit+Njdens+verschillende+taken+bepalen.+De+
paNnt+ voert+ dan+ een+ audiNeve,+ sensorische+ of+ motorische+ taak+ uit+ zodat+ onderzoekers+ de+
hersengebieden+kunnen+linken+aan+de+uitgevoerde+taak.+Om+de+hersenen+in+kaart+te+brengen+
Njdens+complexere+cogniNeve+taken,+wordt+MEG+meestal+gecombineerd+met+fMRI.+
MEG+ wordt+ ook+ gebruikt+ om+ epilepsie+ te+ onderzoeken,+ net+ zoals+ MRI+ en+ EEG.+ Op+ de+ scan+
wordt+ zichtbaar+ welk+ deel+ van+ de+ hersenen+ de+ epilepsie+ veroorzaakt+ zodat+ chirurgen+ weten+
welk+ deel+ van+ het+ hersenweefsel+ moet+ verwijderd+ worden.+ Hierdoor+ vermijdt+ men+ dat+ er+
gezond+weefsel+wordt+weggehaald.++

2.4.3.+

GESCHIEDENIS+

MEG+ signalen+ werden+ voor+ het+ eerst+ gemeten+ door+ de+ natuurkundige+ David+ Cohen+ in+ 1968+
met+een+koperen+inducNespoel+als+de+detector.+Om+de+magneNsche+ruis+op+de+achtergrond++te+
verminderen,+werden+de+meNngen+in+een+magneNsch+afgeschermde+ruimte+gedaan.+De+spoel+
was+ niet+ gevoelig+ genoeg,+ waardoor+ de+ meNngen+ heel+ onduidelijk+ waren.+ Later+ bouwde+
Cohen+een+betere+ruimte+en+geavanceerdere+detectoren+om+het+opnieuw+te+proberen.+Deze+
keer+waren+de+signalen+bijna+even+helder+als+die+van+EEG9scans.+
Eerst+ gebruikte+ men+ n+ detector+ om+ het+ magneNsche+ veld+ op+ verschillende+ plaatsen+ rond+
het+hoofd+te+meten.+Dit+was+te+omslachNg,+dus+begon+men+meerdere+sensoren+toe+te+voegen+
en+ rangschikte+ men+ deze+ in+ rijen+ om+ een+ groter+ gebied+ van+ het+ hoofd+ in+ beeld+ te+ kunnen+
brengen.
Tegenwoordig+ worden+ MEG+ sensoren+ in+ een+ soort+ kap+ geplaatst+ die+ als+ een+ helm+ over+ het+
hoofd+ van+ de+ paNnt+ kan+ worden+ geplaatst.+ Deze+ kappen+ bevaken+ meestal+ 300+ sensoren,+
waardoor+bijna+het+hele+hoofd+bedekt+wordt.+Op+deze+manier+werden+MEG9scans+sneller+en+
ecinter+gemaakt.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+26+van+34+

2.5.+

FMRI9SCAN+

2.5.1.+

WERKING+

FMRI9scans+of+funcNonal+MagneNc+Resonance+Imaging+scans+zijn+hersenscans+die+de+acNviteit+
van+de+hersenen+meten+met+behulp+van+MRI.+Ze+laten+in+3D+zien+waar+en+wanneer+er+in+de+
hersenen+ zuurstofrijk+ bloed+ aanwezig+ is.+ Verhoging+ van+ de+ acNviteit+ in+ een+ bepaald+
hersengebied+gaat+samen+met+een+sterkere+doorbloeding+van+dit+gebied.+
FMRI+ verschilt+ van+ MRI+ omdat+ fMRI+ de+ hersenacNviteit+ meet,+ want+ het+ is+ een+ funcNonele+
beeldvormingstechniek,+terwijl+MRI+een+structurele+beeldvormingstechniek+is,+aangezien+het+
enkel+ de+ structuur+ van+ de+ hersenen+ kan+ laten+ zien.+ Ook+ gebruikt+ MRI+ eigenschappen+ van+
waterstofatomen+ om+ aneeldingen+ te+ maken,+ terwijl+ fMRI+ het+ zuurstofgehalte+ in+ het+ bloed+
meet.+
Met+ fMRI+ meet+ men+ het+ onderscheid+ tussen+
zuurstofrijk+en+zuurstofarm+bloed+op+basis+van+
hun+ aantrekkingskracht+ tot+ de+ MRI9magneet.+
I n+ b l o e d+ z i k e n+ r o d e+ e n+ w i k e+
bloedlichaampjes.+ De+ rode+ bloedlichaampjes+
bevaken+ het+ molecuul+ hemoglobine,+ wat+
ijzerionen+bevat.+
Zuurstofrijk+ en+ zuurstofarm+ bloed+ hebben+
verschillende+ magneNsche+ eigenschappen,+
zuurstofrijk+ bloed+ is+ diamagneNsch+ en+
zuurstofarm+ bloed+ is+ paramagneNsch.+
DiamagneNsche+stoen+worden+niet+benvloed+
Aneelding+22:+Zuurstofmoleculen+binden+zich+op+de+
d o o r+ e e n+ m a g n e N s c h+ v e l d ,+ t e r w i j l+
ijzerionen+ in+ de+ hemoglobine+ waardoor+ het+ rode+
paramagneNsche+ stoen+ gemagneNseerd+ bloedlichaampje+diamagneNsch+wordt.+
worden+ als+ ze+ zich+ in+ een+ magneNsch+ veld+
bevinden,+maar+anders+niet.
Rode+ bloedlichaampjes+ vervoeren+ zuurstof+ doordat+ de+ ijzerionen+ in+ de+ hemoglobine+ zich+
verbinden+ met+ de+ + zuurstofmoleculen.+ Wanneer+ de+ ijzerionen+ met+ het+ zuurstof+ verbonden+
zijn,+worden+ze+niet+meer+benvloed+door+de+magneet+van+de+scanner.+Het+bloed+wordt+met+
andere+woorden+diamagneNsch.
FMRI+ meet+ de+ variaNe+ in+ magneNsme+ van+ het+ bloed+ in+ de+ hersenen+ over+ de+ Njd.+ Aangezien+
het+magneNsme+samen+varieert+met+het+zuurstofgehalte,+kan+men+hiermee+de+hersenacNviteit+
aeiden.+ Meer+ zuurstofrijk+ bloed+ betekent+ namelijk+ een+ hogere+ acNviteit.+ FMRI+ en+ MRI+
worden+ beiden+ gedaan+ met+ hetzelfde+ apparaat,+ de+ manier+ waarop+ deze+ magneNsche+
verschillen+ gemeten+ worden+ verloopt+ op+ dezelfde+ manier,+ maar+ in+ plaats+ van+ water,+ bij+ de+
gewone+MRI,+wordt+hier+zuurstof+gebruikt.+Zuurstofrijk+bloed+geee+op+deze+manier+een+hoog+
fMRI9signaal+en+zuurstofarm+bloed+geee+een+laag+signaal.+Wanneer+er+veel+zuurstofrijk+bloed+
naar+een+bepaald+hersengebied+gaat,++wordt+het+fMRI9signaal+dus+opeens+sterker.+
De+verhouding+tussen+zuurstofrijk+en+zuurstofarm+bloed+wordt+weergegeven+door+het+BOLD9
signaal,+wat+staat+voor+Blood+OxygenaNon+Level+Dependent.+Dit+signaal+begint+alNjd+met+een+
kleine,+iniNle+dip,+wat+betekent+dat+er+een+vermindering+van+zuurstofrijk+bloed+is.+Dit+wordt+
veroorzaakt+ doordat+ het+ acNeve+ hersengebied+ direct+ zuurstof+ nodig+ heee,+ maar+ het+ duurt+
alNjd+enkele+seconden+vooraleer+dit+bloed+het+gebied+bereikt+heee.
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+27+van+34+

Ongeveer+drie+seconden+later+is+de+extra+bloedtoevoer+waarneembaar+in+het+signaal,+wat+te+
zien+is+aan+de+piek+op+de+graek.+Er+komt+extra+veel+zuurstofrijk+bloed+naar+het+hersengebied,+
doordat+er+meer+bloed+niet+enkel+achter+elkaar,+maar+ook+tegelijk+komt+toestromen+doordat+
de+elasNsche+bloedvaten+iets+uitzeken.
Na+een+Njdje+heee+het+hersengebied+genoeg+zuurstof+gekregen,+waardoor+de+zuurstoeoevoer+
zal+ dalen+ tot+ het+ beginniveau.+ De+ bloedvaten+ hebben+ echter+ meer+ Njd+ nodig+ om+ tot+ hun+
oorspronkelijke+ vorm+ terug+ te+ keren,+ waardoor+ er+ nog+ een+ Njdje+ zuurstofarm+ bloed+ blije+
ziken.+Hierdoor+daalt+het+BOLD9signaal+tot+onder+het+beginniveau+totdat+de+bloedvaten+weer+
hersteld+zijn.+

Aneelding+23:+Het+BOLD9signaal

Om+de+fMRI9scan+uit+te+voeren+wordt+de+paNnt+in+de+scanner+geschoven+en+voert+Njdens+het+
scannen+een+taak+uit.+Hierdoor+wordt+een+bepaald+hersenproces+geacNveerd.+De+paNnt+kan+
zo+ een+ sensorische,+ motorische+ of+ cogniNeve+ taak+ uitvoeren.+ Hoe+ eenvoudiger+ de+ taak,+ hoe+
gemakkelijker+voor+de+onderzoekers+om+na+te+gaan+welk+gebied+hierdoor+geacNveerd+wordt.+
Daarna+ wordt+ de+ acNviteit+ vergeleken+ met+ de+ hersenacNviteit+ bij+ een+ controletaak+ of+
controlecondiNe.+ Dit+ is+ een+ taak+ of+ condiNe+ waardoor+ het+ te+ onderzoeken+ proces+ juist+ niet+
wordt+ geacNveerd,+ vergelijkbaar+ met+ de+ neutrale+ elektrode+ bij+ een+ EEG+ (zie+ 2.3.1).+ De+
acNviteit+van+beide+taken+wordt+vergeleken+door+een+computer+en+als+het+verschil+tussen+deze+
twee+ acNviteiten+ in+ een+ bepaald+ hersengebied+ te+ groot+ is+ om+ toevallig+ te+ zijn,+ wordt+ het+
opgelicht+op+de+scan.+Deze+ingekleurde+scan+wordt+dan+over+de+anatomische+MRI9scan+gelegd+
om+ de+ acNviteit+ te+ linken+ aan+ het+ juiste+ gebied.+ De+ MRI9+ en+ fMRI9scan+ wordt+ gelijkNjdig+
gemaakt,+aangezien+het+met+hetzelfde+apparaat+gebeurt.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

2.5.2.+

Pagina+28+van+34+

GEBRUIK+

Men+gebruikt+fMRI+om+te+onderzoeken+hoe+normale+en+aangetaste+hersenen+funcNoneren+en+
om+de+potenNle+risico's+van+hersenoperaNes+na+te+gaan.+
FMRI+ speelt+ een+ grote+ rol+ in+ het+ in+ kaart+ brengen+ van+ de+
hersenen.+ Men+ gaat+ specieke+ taken+ linken+ aan+ een+ bepaald+
hersengebied+ door+ fMRI9scans+ uit+ te+ voeren.+ Zo+ kan+ men+ een+
proefpersoon+een+beeld+laten+zien+om+zo+via+fMRI+de+plaats+van+
de+visuele+cortex+(achteraan+het+hoofd)+te+bepalen.+
Ook+ wordt+ fMRI+ gebruikt+ om+ hersentumoren+ te+ onderzoeken,+
aangezien+ de+ bloedtoevoer+ naar+ tumoren+ verhoogt.+ Dit+ is+ dan+
duidelijk+zichtbaar+op+de+fMRI9scan.
Psychologen+ gebruiken+ fMRI+ om+ psychologische+ vraagstukken+
op+ te+ lossen.+ Zo+ onderzoeken+ ze+ hoe+ mensen+ beslissingen+
nemen,+hoe+men+kan+stoppen+met+een+bepaalde+verslaving+etc.+
Hoewel+ sommige+ criNci+ scepNsch+ zijn+ dat+ een+ verhoogde+
bloedtoevoer+in+bepaalde+hersengebieden+ook+iets+betekent+op+
psychologisch+ gebied,+ zijn+ veel+ psychologen+ bezig+ met+ het+
combineren+van+fMRI+en+data+over+gedrag+om+een+antwoord+te+
vinden+op+deze+vragen.

Aneelding+ 24:+ Via+ fMRI+ kan+

men+ de+ visuele+ cortex+ bepalen.+
Men+laat+een+proefpersoon+een+
b e e l d+ z i e n+ w a a rd o o r+ d i t+
hersengebied+rood+kleurt+op+de+
scan.

De+ laatste+ Njd+ proteren+ ook+ verschillende+ bedrijven+ van+ de+

funcNes+van+fMRI.+Ze+gaan+via+deze+scans+het+koopgedrag+van+klanten+onderzoeken+om+hierop+
in+te+spelen.

2.5.3.+

GESCHIEDENIS+

Seiji+ Ogawa+ bedacht+ dat+ het+ verschil+ in+ de+ magneNsche+ eigenschappen+ van+ zuurstofrijk+ en+
zuurstofarm+ bloed+ kon+ worden+ gebruikt+ om+ MRI+ te+ verbeteren.+ In+ 1936+ ontdekte+ men+
namelijk+dat+zuurstofrijk+bloed+diamagneNsch+is+en+dat+zuurstofarm+bloed+paramagneNsch+is.+
Hierop+baseerde+Ogawa+zich+in+de+jaren+90+om+MRI+te+verbeteren+en+op+die+manier+fMRI+te+
ontwikkelen.+MRI+kon+enkel+maar+de+structuur+van+de+hersenen+aneelden,+maar+hij+bedacht+
dat+ de+ magneNsche+ eigenschappen+ van+ bloed+ ook+ meetbare+ verschillen+ het+ MRI+ signaal+
veroorzaken+waarmee+de+hersenacNviteit+weergegeven+kon+worden.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+29+van+34+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+30+van+34+

BESLUIT+
Elke+ hersenscan+ heee+ een+ eigen+ geschiedenis+ en+ een+ specieke+ werking,+ wat+ ik+ in+ deze+
scripNe+heb+proberen+weergeven.+Ik+heb+gemerkt+dat+het+soms+wel+ingewikkelder+in+elkaar+zat+
dan+ik+had+gedacht,+maar+daarom+vind+ik+dit+onderwerp+des+te+interessanter.++
De+ geschiedenis+ van+ hersenonderzoek+ is+ heel+ lang,+ minstens+ 5000+ jaar.+ Om+ van+ bij+ de+ oude+
Egyptenaren+ tot+ fMRI+ te+ komen,+ heee+ men+ veel+ nieuwe+ technieken+ moeten+ ontwikkelen.+
Hierin+hebben+vele+grote+wetenschappers,+zoals+Galenus,+Vesalius+en+Descartes,+een+grote+rol+
gespeeld.+
Vandaag+ bestaat+ er+ een+ groot+ aanbod+ aan+ hersenscans+ om+ de+ aandoeningen+ paNnten+ te+
helpen+bepalen+en+onderzoeken.+Deze+hebben+allemaal+een+specieke+werking+en+gebruik+en+
kunnen+opgedeeld+worden+in+2+soorten,+namelijk+structurele+en+funcNonele+hersenscans.

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Pagina+31+van+34+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+32+van+34+

BIBLIOGRAFIE+
Aneeldingen+
Titelblad:+DUSKO,+K.,+IMAGING OF COMMON NEUROLOGICAL DISORDERS+(hkp://
www.imscns.com/assets/userles/images/Congress/workshops/
225598357_2f9c1268d7.jpg)+
1:+WILKINS,+R.H.,+Neurosurgical Classic-XVII Edwin Smith Surgical Papyrus+(hkp://
www.neurosurgery.org/cybermuseum/pre20th/images/papyrus1.gif)+++
2:DENS,+A., Patintinformatie en CT-scan+(hkp://users.telenet.be/alain.dens/ct9
scanner.jpg)++
3:+BLOZIE,+K., Glioma life expectancy (prognosis) and new treatments+(hkp://
trialx.com/curetalk/wp9content/blogs.dir/7/les/2011/10/Glioma.jpg)++
4:+BIJWAARD,+H.,+en+STOOP,+P.,+Ontwikkelingen in de Computer Tomografie (hkp://
nobelprize.org/medicine/laureates/1979/hounseld9lecture.pdf)++++
5+t.e.m.+12:+BLINK,+E.,+MRI: Principes+(hkp://www.mri9physics.net/bin/mri9physics9nl9
rev1.3.pdf)++
13:+HUSNEY,+A.,+Multiple Sclerosis Health Center+(hkp://img.webmd.com/dtmcms/
live/webmd/consumer_assets/site_images/media/medical/hw/h9991221.jpg)++
14:+DEPASSE,+H.,+Nucleaire geneeskunde+(hkp://www.centreducancer.be/assets/Pet
%20Ct%20Philips_redim.jpg)+
15:+PET-scan (VWO 2 2004-I)+(hkp://s39eu9west91.amazonaws.com/natuurkunde9
assets/content_les/les/3786/original/
supportBinaryFiles_referenceId_1_supportId_421062?1410264275)++
16:+MARSHALL,+R.,+New Diagnostic Tools May Change the Definition of Alzheimer's
Disease (hkp://doctorslifemag.com/Avid%20compositeweb.jpg)++
17:+WHITE,+S.+L.,+Quality Assurance Testing of Gamma Camera and SPECT Systems
(hkp://www.aapm.org/meeNngs/amos2/pdf/42911975951719379.pdf)++
18:++TRILLER,+S.,+Epilepsy Facts+(hkp://www.bsp.brain.riken.jp/Photos/EEG
%20AcquisiNon%209%20%20649QuickCap%20NeuroScan%20+%202569Geodesic
%20Net%20EGI%209%20LABSP,%20BSI,%20Riken.jpg)++
19:+DONNERS,+H.,+EEG hersenscan een simpele uitleg+(hkp://www.neurowiki.nl/wp9
content/uploads/2011/07/EEG2.gif)++
20:+STROOBANDT,+D.,+Spikedetectie in EEG-signalen met Reservoir Computing+(hkp://
telin.ugent.be/~mm/OCE_scripNes_200692007/ScripNesElektrotechniek_les/eeg.png)+
21:+PRYOR,+J.,+McGovern Institute to acquire new brain imaging technology
(2010030910404891_0.jpg)++
22:+(hkp://nl.dreamsNme.com/royalty9vrije9stock9foto9s9structuur9van9menselijke9
hemoglobine9image34873928)++
23:+PRINCEN,+M.,+fMRI+(hkp://www.brainmakers.nl/wp9content/uploads/bold.png)++
24:+DEVLIN,+H.,+What is Functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI)?+(hkp://
psychcentral.com/lib/img/fmri_scan.jpg)+
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+33+van+34+

Boeken+
SITSKOORN,+M.,+Het maakbare brein,+Bert+Bakker,+Amsterdam,+2006,+p.+44+en+p.+93.

ArNkels+
GROSS,+C.,+Neuroscience, Early History of.+Internet,+1987,+p.+8439846+(hkps://
www.princeton.edu/~cggross/Hist_Neurosci_Ency_neurosci.pdf)+

Internetsites+
AZ+Damiaan,+Lichaamsfuncties in beeld NUCLEAIRE GENEESKUNDE.+Internet+december+
2013+(hkp://www.azdamiaan.be/UserFiles/File/nieuwsbrief%20huisartsen/
1312%20nucleaire.pdf)+
BERVOETS,+C.,+Geschiedenis van de neurowetenschap.+Internet+21+januari+2015+(hkp://
www.drbervoets.be/onderzoek.asp?rubriekId=1831&taal=nl)+
BIJWAARD,+H.,+en+STOOP,+P.,+Ontwikkelingen in de Computer Tomografie.+Internet,+
2006+(hkp://rivm.openrepository.com/rivm/bitstream/10029/7227/1/265021004.pdf)+
BLINK,+E.,+MRI: Principes.+Internet,+januari+2000+(hkp://www.mri9physics.net/bin/mri9
physics9nl9rev1.3.pdf)+
BOCKISH,+A.+en+ANTOCH,+G.,+PET/CT and SPECT/CT an overview of the technologies
and their applications.+Internet+25+maart+2015+(hkp://www.ihe9online.com/feature9
arNcles/petct9and9spectct9an9overview9of9the9technologies9and9their9applicaNons/
index.html)+
BOS,+R.,+Medische toepassing: MRI.+Internet+20+februari+2015+(hkp://
www.natuurkunde.nl/arNkelen/view.do?supportId=145582)+
DEVLIN,+H.,+What is Functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI)?+Internet+30+januari+
2013+(hkp://psychcentral.com/lib/what9is9funcNonal9magneNc9resonance9imaging9
fmri/0001056)+
DEMITRI,+M.,+Types of brain imaging techniques.+Internet,+30+januari+2013+(hkp://
psychcentral.com/lib/types9of9brain9imaging9techniques/0001057)+
DONNERS,+H.,+EEG hersenscan een simpele uitleg.+Internet,+1+juli+2011+(hkp://
www.neurowiki.nl/?p=323)+
JASZCZAK,+R.J.,+The early years of single photon emission computed tomography
(SPECT): an anthology of selected reminiscences.+Internet+20+juni+2006+(hkp://
www.sprmn.pt/pdf/pmb6_13_r07_SPECT_(RJ_Jaszczak).pdf)+
LINDNER,+B.,+Nucleaire geneeskunde: de PET-scan.+Internet,+7+februari+2015+(hkp://
www.natuurkunde.nl/arNkelen/705/nucleaire9geneeskunde9de9pet9scan)+++
Lissencephaly+Netwerk,+Hersenonderzoek.+Internet,+21+augustus+2006+(hkp://
www.lissencephaly.nl/aanverwant/hersenonderzoek.htm)+
PRINCEN,+M., fMRI.+Internet,+24+februari+2015+(hkp://www.brainmakers.nl/terms/
fmri/)
ROMANOWSKI,+P.,+EEG machine.+Internet,+9+augustus+2012+(hkp://
www.madehow.com/Volume97/EEG9Machine.html)+
VAN+ATTEVELDT,+N.,+Hersenscans, wat meten ze nou precies? Internet+19+juni+2013+
(hkp://www.kennislink.nl/publicaNes/hersenscans9wat9meten9ze9nou9precies)+
EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+

Hersenscans+

Pagina+34+van+34+

VAN+DE+GRIND,+W.,+en+LOKHORST,+G.,+Het brein te kijk: verkenning van de cognitieve

neurowetenschappen, hoofdstuk 9: hersenen en bewustzijn: van pneuma tot grijze
massa.+Internet,+1999,+p2179246+(hkp://pneuma.nl/pages/grindlokhorst.pdf)+

VAN+DONSELAAR,+W., MRI scan.+Internet,+4+mei+2014+(hkp://www.dokterdokter.nl/

aandoening/mri9scan/)+
VERPLAETSE,+J., Het morele brein: van sciencefiction tot hersenwetenschap.+Internet,+
december+2007,+p.5915+(hkp://www.demens.nu/export/sites/default/nl/PublicaNes/
antenne/Neurowetenschappen.pdf)+
WHITE,+S.,+SPECT.+Internet+25+maart+2015+(hkp://www.imagewisely.org/imaging9
modaliNes/nuclear9medicine/arNcles/spect)
WILKINS,+R.H., Neurosurgical Classic-XVII Edwin Smith Surgical Papyrus.+Internet,+21+
maart+2015+(hkp://www.neurosurgery.org/cybermuseum/pre20th/epapyrus.html)++

EmmasinsNtuut+Bovenbouw+

Marie+Goossens+