You are on page 1of 68

No. 31. Bibliotheek voor Sport en Spel.

HET ORIGINEELE

JU JUTSU
(DZJOE DZJUTSJ)

DE JAPANSCHE VERDEDIGINGSMETHODE
::

ALS SPORT EN VERWEERMIDDEL

::

ONDERWEZEN DOOR

P. M. C. T O E P O E L ,
Leeraar in J u Jutsu, Boksen en Physlcal-Culture.
M e d e w e r k e r voor Verdedigingssport aan H e t V a d e r l a n d "

Met 15 illustraties naar foto's. Tweede druk.


]L V U E G E R
- AMSTERDAM

B A A R N . J. F. V A N D E V E N ,

Bibliotheek voor Sport en Spel


GELLUSTREERD.
No

SAMSON, Voetbal-Sport, V o o r en T e g e n . Tweede druk.


GROOTHOFF, V o e t b a l - R e c h t s p r a a k . Tweede druk
V o e t b a l , V o l l e d i g e H a n d l e i d i n g . Zesde d r u k
T E N N I S S E R . L a w n T e n n i s . Vijfde druk
S I N C L A I R . W a t e r - P o l o . Tweede d r u k
S M I N K , C r i c k e t , H a n d l e i d i n g . Tweede druk . . . . . .
M i C . R. v . B , C r o q u e t , H a n d l e i d i n g . D e r d e d r u k
H a n d l e i d i n g K e g e l e n . - Tweede d r u k
G O D E F R O Y , K o r f b a J , Handleiding. - Vierde druk

" 10.

H a n d l e i d i n g Hockey,

. .

" 11.
12
" 13.
" 14.
" 16.
" 16.
" 17
' 18'
" 19
" 20.
21
" 22
' 23
"24.
26.
" 26.
27
"28'.

V A N B O O V E N , H o c k e y , Engeische R e g e l s . . . .
Volledige H a n d l e i d i n g Roeien. Tweede d r u k
V o l l e d i g e H a n d l e i d i n g Z e i l e n . Derde druk
DISSE, Z w e m s c h o o l .
Derde druk
<
D I S S E , D r o o g z w e m m e n . Derde druk
K F A H L , S c h e r m e n . Tweede d r u k
B o k s e n . B n g e l s c h . Vierde druk
J . E . T O L , W o r s t e l e n . 51 F o t o ' s . V i e r d e d r u k .
J . A . S C H U T T E R , S c h o o n r t j d e n . - Tweede d r u k
A . P. L. SPUYBROEK, K o l v e n . .
H a n d l e i d i n g Rolschaatsenrtlden
D I S S E , 2 6 O p e n l u c h t s p e l e n . Derde druk
. . . .
V A N E . , H a l t e r e n , voor Dames en H e e r e n . - Tweede druk
JAEGER, Sklloopen
W E S T R A , K a a t s e n , Volledige Handleiding
ULYSSES, W i e l r e n n e n en Trainen.
_
H A R T M A N N , W a n d e l e n e n S p r i n g e n . Tweede druk
H A R T M A N N , H a r d l o o p e n , Cross C o u n t r y . - Tweede druk

"
"
"
"
"

1
' 2.'
3
4
6.
6.
7
8.
9.

Regels en W e n k e n . -

. .60 C e n t .
c n j w
w m .
<
.
*?
*
i?

W
"K
'
o
.
f

Tweede druk . .

. ou

TI P n n t
"> o e m

2V
"
>

Ti

_g

'

I "
' .
j~
"

ou

/ 125
'
(

w
J

" 29.
" 80.
" 8L

H a n d l e i d i n g B a l w e r p e n
^,
H a n d l e i d i n g Handboogschieten
' {
T O E P O E L , J u J u t s U , J a p a n s c h e V e c h t - M e t h o d e . - T w e e d e d r u k . . . 90

" 82.
" 83.
" 34.
" 85.
" 87
" <'
"39

B. JOHN, Motorboot-Sport . . . . .
V A N R I E S E N , M a n o e u v r e s . - Tweede druk . . .
G o l f B p e l , R e g e l s e n W e n k e n . ~r T w e e d e d r u k .
S C H A K E R , D e J o n g e S c h a k e r . - Vierde druk
BROEKKAMP, H a n d l e i d i n g D a m m e n . Derde druk
. . .
B R O E K K A M P , D e D a m m e r , g e w i j z i g d e c e n t r u m o p e n i n g . s
LEEFSON* M ^ e s t v o o r k . DanserTen beleefdheidsvormen.

'

'
/
f

. .
'o
a r u t . <o
8e d r . 60

"
,
,'og

,
e

" 40.
H a n d l e i d i n g S k a t s p e l . - Tweede d r u k
9V
'
" 41.
K l e i n e B i l l a r d s c h o o l . Derde druk . . . . . . . . .
' X
"
42
Y V O N N E , S p e l e n b o e k , W h i s t , Oinbre, Pandoeren enz. - J "
*
,
" 48* Y V O N N E W a t z u l l e n w f l S p e l e n ? 100 Spellers. - T w e e d e d r u k .
f 1.25
" 44
S p e l l e t j e s v o o r J o n g e P a d v i n d e r s . - Tweede d r u k "

" 46 I N T O N , T r a i n i n g v o o r R o e i e n e n Z w e m m e n T w e e d e d r u k . 60
.
" 46! A N T O N : P a a r d e n s p o r t , W e n k e n v o o r b e g i n n e r s . T w e e d e d r u k . . 90
,
47
Y V O N N E . H o e l e e r l k D a n s e n ? Derde d r u k . . . . .
" '
D E C O U B R T I N , P r a c U s c h e L i c h a a m s o e f e n i n g . - Tweede d r u k .
M.2S
" 49.
L E C U Y E R , H e t S a b e l s c h e r m e n , m e t 15 F o t o s
w wmi.
" 50.
EVERTS, T e c h n i e k en T a c t i e k Hockey.
VV

" 51.
CHARLEMONT, F r a n s c h Boksen. Tweede druk .

.
"62
C. T U R N E R , R e g e l s B a d m i n t o n s p e l . Tweede d r u k
w
.
" 53' D I S S E , B f l a o n d e r e Z w e m o e f e n l n g e n
- ' 7 5
"
" 64 J O L I Z Z A , T i e n b e k e n d e D a n s e n

" 65' M E A
H e t B o e k d e r P a t i n c e s , 50 P a t i e n c e - S p e l e n . - D e r d e d r u k . .6
,
' 56' S T A B E N O W
B r i d g e , E e n b e k n o p t e H a n d l e i d i n g . - T w e e d e d r u k . . . 60

" 57' M E R K E S T E I J N , H e t r i j d e n v a n B o k

"68. V A N B O O V E N , R u g b y V o e t b a b r e g e l s
" 69
Y V O N N E , S j o e l b a k e n T r l k t a k . Spelregels

" 6U L E E F S O N , N i e u w s t e D a n s e n . . . . . . . .
75
"
" 61.
V A N D E R E E M ,S p e l e n e n K u n s t j e s .
" 62.
V A NSANTEN, W a n d e l s p o r t en T r a i n i n g
" 64.
YVONNE, Boston-Whist en C l u b - W h i s t
" " ' S
"
" 65. E L M A N U , P a n d o e r e n , Z u i v e r P a n d o e r s p e i
g

" 66.
V E R K E R K , W a t e r - P o l o , H o l l . Regels

" 69.
LEEFSON, M o d e r n e Dansen.
" ' ' 60
"
70
Vijfhonderd Raadsels met A n t w o o r d e n

" 7l'

D E HAAN, R h y t m i s c h e G y m n a s t i e k

H E T ORIGINEELE JU JUTSU

HET

JU

ORIGINEELE

JUTSU
(DZJOE DZJUTSJ)

D E J A P A N S C H E VERDEDIGINGSMETHODE
A L S SPORT E N V E R W E E R M I D D E L .
O N D E R W E Z E N DOOR

P. M . C T O E P O E L ,
Leeraar i n J u Jutsu, Boksen en Physical-CulturB. .
Medewerker voor Verdedigingssport aan Het Vaderland".

MET

15 ILLUSTRATIES N A A R FOTO'S.

TWEEDE

DRUK.

BAARN J. F. VAN DE VEN.

Boek-, Courant- en Steendrukkerij G . J.Tbieme, Nijmegen-Arnhem.

INHOUD.
Figuren.
Pag.

Pag.
Voorwoord
Een

en a n d e r omtrent J u Jutsu

Vallen

22

Eerste valoefening

24 . . . .

Tweede

26

valoefening

Derde valoefening

26 . . . .

Klemmen

27

D e armklem

30 . . . .

De

voetklem

33

De

carotisklem

36 . . . .

De

Kom

mee, alsjeblieft!"

. /.

. 40 .

25
25
31

34
37
. 3 9

D e 'worpen

41

De

e n k e l veger

41 . . . .

42

De

maagworp

43 . . . .

44

De

schouderworp

46 . . . .

47

De

handworp

46 . . . .

49

Het

afweren

van

revolver-,

mes-,

stok-

of

vuistaanval van boven, ontwapenen v a n den


aanrander en aanleggen
Het

van de klem .

afweren

van

revolver-,

vuistaanval

van

onderen,

mes-,

ontwapenen

d e n aanrander en aanleggen
Slotwoord

stok-

. 50 .

52, 54, 56

en
van

v a n de k l e m . 57
60

58,

59

VOORWOORD.

Ik wil er op wijzen, dat dit boek, al is 't geen volledige


handleiding 't ju jutsu telt 250 aanvallen en verdedigingen
de daarin beschreven valwijzen, worpen, grepen en klemmen
juist en volledig weergeeft. Wie een der bekende ju jutsuuitgaven, als b.v. die van S. K . Uyenishi, K . Koyama en
A . Minami, R-Ni, M . Okashi, K . Saito, Yukio Tani of
Hans Thiel bestudeert, zal bemerken, dat alles slechts lukt"
als de man of vrouw, die als tegenstander fungeert, meewerkt". Verzet de vijand zich, dan gaat het spelletje niet op.
De reden is, dat:
i. Volstrekt niet alle ju jutsu-boekjes door deskundigen
geschreven zijn. Immers evenmin als elke Engelschman boksen
kent, is elke Jap op de hoogte van ju jutsu, terwijl bovendien
enkele werkjes zijn samengesteld door blanken, die Japansche
namen als pseudoniem voerden! Zoo o. a. 't vermakelijke
boekske van fantasie-ju jutsu door K . Saito van Nagasaki
(spreek uit New-York), dat voor illustraties Japs vertoont, die
met hooge rijgschoenen aan, ju jutsu beoefenen, iets als
zwemmen met 'n hoogen hoed.
2 . De werkelijke deskundige Japs, leeraars in ju jutsu in
Londen, die zoogenaamde handleidingen schreven, in die
boeken al evenmin als in hunne scholen de geheimen van
0

8
hunne wetenschap aan ons barbaren", bekend maakten.
Geld verdienen van ons, dat was best, maar ons hunne
vreeselijke vechtkunst leeren en concurrenten vormen, dat
nooit. Waarschijnlijk verbood ook hunne vaderlandsliefde
als ik dit woord gebruiken mag voor een in Japan zoo geheel
ander gevoel hun ju jutsu aan niet-Japanners te leeren.
Het is dan ook voor 'n Europeaan zr moeilijk, ju jutsu
te bestudeeren.
Mijzelf ging het aldus. In 1899 reeds las ik in 'n Engelsch
Magazine een internationaal systeem van zelfverdediging,
't welk o. a. 'n paar klemmen had overgenomen uit ju jutsu.
Deze Japansche bewegingen waren de eenige practische in
't geheele systeem en sedert wou en zou ik meer te weten
komen van die duivelskunst.
De Mandsjoerijsche oorlog vestigde voor goed de aandacht
van Europa op 't Oost-Aziatisch Engeland en met tal van
andere zaken, wetenschappen en begrippen kwam van Japan
ook de nieuwigheid ju jutsu". T a l van boeken verschenen,
ook in 't Hollandsen vertaald. Ik kocht alles waarvan ik maar
hoorde, paste 't geleerde toe op wien zich daartoe leenen
wilde, doch had nooit succes dan bij zwakkeren-dan-ik-zelf.
Was nu 't geheele ju jutsu, dat juist heette de strijdwijze voor
den zwakke tegen den sterke, voor 't jonge meisje tegen den
pootigen bruut-aanrander, was nu dat alles humbug? Mijn
boksvrienden, die me altijd plaagden met mijn experimenteeren in ju jutsu, waren er van overtuigd, dat alles opschroeverij was. Maar ik gaf de studie niet op.
In 't buitenland had ik aanvankelijk evenmin geluk. Wel
zag ik bij enkele eerlijke demonstraties de waarachtigheid van
de macht van ju jutsu, doch de Japs leerden 't ons niet.
Eindelijk, toen de scholen in Piccadilly en Oxfordstreet reeds
opgeheven waren, daar 't Londensche publiek ten slotte de
Japs doorzien had, brachten Engelsche beroepsboksers, met
welke ik getraind had en die mijn hobbie" kenden, me in
kennis met 'n verjapanschten Brit, die zeven jaar lang daag-

9
lij ks gejujutsued had met Japs. T a r r o M y a k i , een eerste klasse
Japansch j.j.-er, had den Brit de kunst indertijd echt geleerd
om met hem een tournee te kunnen maken en sedert had
de Brit steeds met de Japanners verkeerd en gewerkt. D o o r
tijdelijke afwezigheid van zijne collega's, bevond hij zich
zonder engagement en wilde, terwijl hij zorgen moest i n
training te blijven, toch zijne kunst aan niemand leeren, die
hem concurrentie zou kunnen aandoen. N a d a t ik hem op
eerewoord beloofd h a d nooit zelf i n Engeland les te zullen
geven, noch elders 't aan personen te leeren, die zich i n
Engeland zouden willen vestigen, begon het werk. E n n u
bleek hoe de grepen en klemmen die vroeger maar niet gelukken wilden, door ' n klein handigheidje, ' n ietwat andere
houding, ' n eventjes andere richting bij den ruk of draai wl
slaagden. N a korten tijd dwong i k (62V4 K . G . ) soms mijn
leeraar (90 K . G . ) het^ein te geven, dat hij i n mijne macht was.
Eigenaardig is het zeker wel, dat ik i n de wereldstad, waar
twee chique, grootsche j u jutsuscholen niet voldaan hadden,
de ware methode leerde i n een boksring i n 'n vervallen boksschool op 'n te dun bedekten grond, telkens ophoudend als
iemand binnentrad, opdat men vooral niet zou afkijken.
I n L o n d e n werkten we streng sportief. L ' a r t pour 1'art. I n
Parijs, waar ik ' n tijdlang oefende met den sympathieken D e
Ponthieu pre, die, ik geloof wel anderhalf jaar i n Oxfordstreet gestudeerd heeft, alvorens hij van ' n ouden Japanner
iets leerde van j u jutsu, werd meer werk gemaakt van j u jutsu
als verdedigingsmiddel tegen Europeesche wapenen. A a n zijne
methode ontleende ik de eerste klemmen van de verdediging
tegen revolver- of mesaanval.
T e n slotte wijs ik er op, dat j u jutsu niet alleen is eene
verdedigingswijze van sterken tegen sterken, maar ook en
vooral van zwakken tegen sterken. Zelfs dames kunnen, als
zij enkele grepen goed bestudeerd hebben, ook gewapende
mannelijke aanvallers onschadelijk maken. K r a c h t en gewicht
zijn nadeden, daar zware, sterke menschen stijver en gemak-

IO

keiijker uit hun evenwicht te brengen zijn dan lichte. Een


helder hoofd, koelbloedigheid en vlugheid van uitvoering
winnen. De handelsman en de geleerde, gewend aan hoofdwerk, zullen gemakkelijker ju jutsu leeren dan de polderjongen.
Voor bruten is deze sport allerminst geschikt, de sterkste
woesteling zou in 'n oogenblik gebroken worden door 'n
kalme, moedige vrouw.
Moge deze heerlijke verdediging van den van nature vreedzame tegen den van nature strijdlustige en onhebbelijke er
toe bijdragen, de veiligheid op de Nederlandsche wegen te
bevorderen en de heerschappij van den straatslungel te breken.
P. M . C . TOEPOEL.

HET ZOO GUNSTIG EN ALGEMEEN BEKENDE VICTORIAWATER,


NATUURLIJK MINERAALWATER UIT DE VICTORIABRON T E OBERLAHNSTEIN, IS T E N ALLEN TIJDE ALS EEN GEZONDE SPORTDRANK
AAN T E BEVELEN, DAAR HET GUNSTIG WERKT OP DE V E R T E RINGSORGANEN EN NIMMER DE MAAG VERKOELT.

E E N E N A N D E R O M T R E N T JU JUTSU.

Ju jutsu, ook wel geschreven ju jitsu en jiu jitsu met


Hollandsche klanken 't best phonetisch gespeld dzjoe dzjutsj
is waarschijnlijk reeds ruim 2000 jaar oud. Het Hollandsen
verhaal, volgens hetwelk het in de X V I I eeuw door 'n Nederlandschen scheepsdokter uitgevonden en daar het door onze
toenmalige zeelieden uitsluitend werd toegepast in gevechten
met Oost-Aziaten en nooit in onderling handgemeen, in Holland
reeds lang vergeten, maar in Japan overgenomen en uitgebreid
zou zijn, berust waarschijnlijk op 'n chauvinistisch leugentje.
Laten we als brave vaderlanders maar aannemen, dat bedoelde
Hollandsche aesculaap de eerste Europeaan geweest is, die
van 'n ju jutsuer heeft klop gehad en hopen we, dat nog
eens een Hollandsche sportsman ju jutsu-kampioen wordt.
Tot voor 50 jaar was ju jutsu in Japan de geheime verdedigingswijze van den (vecht)adel, de semjoeree. Naast het
dzjoe dzjutsj of dzjoedo (beteekent de zachte kunst resp. de
zachte manier en niet zooals vele ju jutsu-schrij vers meenen:
spierbreking of -scheuring) bestond de geheime leer der zwaard-*
vechtkunde, de ken dzjutsj of kendo (beduidt harde, strenge
kunst, resp. manier). Bijvormen van ju jutsu zijn het Kempo
6

12
en het T o r i . H e t eerste is eene methode van zelfverdediging
tegen plotselinge aanvallen, die ruwer en minder wetenschappelijk is en ten doel heeft het dooden van den tegenstander,
terwijl het j a jutsu slechts beoogt het i n zijn macht brengen
van den vijand, dreigend met d o o d o f verwonding. (Welk dreigement natuurlijk desnoods gemakkelijk volvoerd kan worden).
H e t T o r i of Sjeim is eene uitbreiding van een onderdeel
van het j u jutsu, namelijk van het werk op den grond. Veelal
werpen de strijders zich daarbij neer en beginnen het gevecht
i n liggende houding. Volgens sommigen zou het eene afzonderlijke strijdwijze geweest zijn, van welke het j u jutsu veel
heeft overgenomen.

Zooals gezegd, kenden vroeger alleen de semjoeree deze


methoden en het volk suggereerde zich ten leste, dat het
n i t i n staat z o u zijn dit vreeslijke machtsmiddel te leeren.
Zoo ontstond het Sumo (smo), een volksspel, ten onrechte
wel eens Japansch worstelen genoemd, waarbij twee mannen
zich i n het midden van een cirkel plaatsen e n trachten
elkaar daaruit te duwen en werd d i t het Japansche volksvermaak. Brute kracht en groot lichaamsgewicht waren hoofdvereischten voor de overwinning. Deze methode geleek
volstrekt niet o p vrij vechten, evenmin als ons GriekschRomeinsch worstelen, maar daar n a eenige geslachten vele
leden van de kaste der kennisreizigers, welke stand zich op
het sumo toelegde, het i n gewicht tot 114, j a tot 127 kilogram
hadden gebracht, bij eene lengte van vaak meer dan 1.80
meter zeer bijzondere cijfers voor Japan, waar 55 normaal
en 6 0 kilogram ongeveer de limiet is en. er dus sterk en
geducht uitzagen, werd de sumo-beoefenaar het zw&r-ideaal
van strijdbaarheid.
N a de regeeringsverandering i n Japan, werd ook de kaste
der semjoeree opgeheven en openbaarden d e soldatenedelen
hunne geheimen, althans gedeeltelijk. D e eerste groote gebeurtenis was ' n match tusschen een j u jutsuer en een sumoman. I n enkele seconden moest de reus zich overwonnen

13
verklaren. V a n toen af was sumo ook bij het volk publieke
vermakelijkheid zonder meer.
Tegenwoordig worden aan studenten, soldaten en politiedienaren de beginselen van j u jutsu onderwezen. Verder onderricht wordt i n speciale j u jutsu-scholen gegeven, van welke
die te Osaka de voornaamste is. T o c h leert men de paar
dozijn a&rgevaarlijkste trucs alleen aan ingewijden. Ik ken ze
natuurlijk niet en vermoed, dat zelfs geen enkele der Japanners, die i n E u r o p a o f A m e r i k a les geven, er v a n op de
hoogte is.
E e n enkel woord over j u jutsu versus Europeesche verdedigingsmethoden. Eerst worstelen, dan boksen.
D e worstelaars hebben i n heel wat serieuze matches de
kans gewaagd en altijd i n enkele minuten verloren.
Ons worstelen wijkt te veel af van echt vechten. D o e l van
het worstelen is den tegenstander een oog en blik (GriekschRomeinsch) of eenigen tijd (catch as catch can of lutte libre)
met beide schouders tegelijk op den grond te drukken.
D o e l van het j u jutsu is de tegenpartij i n z ' n greep vast
te grijpen, dat hij f zich overgeeft f vreeslijk gewond, zelfs
gedood wordt.
Worstelen is dus eene sport ontstaan uit vechten, j u jutsu
is nog vechten, echter met dreigement ml i n plaats van den
genadeslag of ruk.
Hieruit volgt ook, dat i n een werkelijk gevecht, hetzij op
straat of i n huis, de j u jutsuer alles voor heeft op den
Grieksch-Romeinsch-worstelaar, temeer nog daar bij de beoefening van j u jutsu een costuum gedragen wordt, i n vorm
geheel overeenkomend met onze gewone Europeesche kleederdracht, namelijk een jas en een broek, terwijl de worstelaar,
die gewend is" i n nauwsluitend tricot, zonder gemakkelijk te
grijpen kleeding te werken, i n een straatgevecht vaak voor
vreemde verwikkelingen komt te staan, als zijn slachtoffer i n
een v a l zich aan jas, kraag of mouw vastgrijpt

Van

de

drie

groote

categorien

worstelen:

Grieksch-

R o m e i n s c h , c a t c h as c a t c h c a n o f vrij- e n c o r n i s h worstelen,
h a d het eerste natuurlijk de minste kans, m a a r
as

catch

can

mannen

legden, evenals de

ook de catch

cornishers,

die i n

e e n e k l e e d i n g w e r k t e n , v r i j w e l g e l i j k e n d o p 't j u j u t s u c o s t u u m ,
het i n korten tijd
Verscheidene
dagend.
voor

Yukio

wie

hebben
teren.

af.

Japanners

maakten

T a n i doorreisde

niet

binnen

een

verklaard en

tournees,

iedereen

E n g e l a n d , 20.

kwartier

zich

uit-

uitlovend

overwonnen

100. voor wie T a n i zou

zou

overmees-

A p o l l o ( W m . Bankier), een Engelsch athleet en physical

culturist, redacteur v a n A p o l l o ' s M a g a z i n e , d i e T a n i ' s a a n b o d


voor h u m b u g hield, zocht h e m i n huis o p , beproefde het zelf
eens

en

moest

binnen

reisde zes m a a n d e n
twintig
Tom

mannen

minuten

zich overgeven.

per week, bijna allen zwaarder

Connors,

bekendste.

de

e n legde g e d u r e n d e d i e n tijd

Clarke,

Charpellod

Hackenschmidt

en

weigerde

Tani

tenzij d e z e o o k G r i e k s c h - R o m e i n s c h w o r s t e l d e .
Hackenschmidt

zeer

kwalijk

genomen,

d a n hij zelf.

Fourner

tegen

doch

Tani

gemiddeld
waren
te

de

vechten

M e n heeft d i t
m . i . handelde

hij v o l k o m e n juist.
Men
de

moet

mannen

worden

er

w e l o p letten, d a t

ingedeeld

Japanners

van

Uyenishi,

en

55

v a n het dubbele
Piccadilly,

terwijl bij ons

n a a r h u n lichaamsgewicht i n allerlei
alleen met

gelijken strijden, d e

K . G . niet terugdeinzen

voor

kleine

Europeanen

gewicht.

de

beste

ju

jutsuer,

directeur

L o n d e n , legde o. a . : Peter

Charles. Lauri,

worstelen

categorien

der

school

in

Gotz, Lauritz Neilsen,

Bartoletti, Charles W i l s o n en Serjeant

Judge.

G e w o o n l i j k g i n g e n de zes stuks tegenstanders i n het kwartier.


E e n s vijf m a n n e n
Ju
nooit

jutsu
een

boksers

en

vertooning.

versus

binnen tien

werkelijk gevecht
ju

jutsuers

Een

minuten.

Engelsch boksen. V o o r zoover ik weet is

ernstige

geleverd. W e l treden

tegen

elkaar

kamp

zou

i n theaters

op,

d o c h dit is

dan

ook verschrikkelijk

slechts

15

zijn. Boksen toch, hoewel in de bewegingen meer verschillend


van ju jutsu dan worstelen, heeft in andere opzichten groote
overeenkomsten met de Japansche strijdwijze. Voornamelijk
omdat in boksen de vecht-idee wl is bewaard gebleven,
zelfs in het boksen onder Queensberry Rules. Wel is waar
zijn door bedoelde reglementen vele beperkingen voorgeschreven, onder andere, dat niet geworsteld mag worden,
dat met handschoenen aan gebokst moet worden, en zijn de
regels, dat niet geschopt of getrapt, met ellebogen of met
het hoofd en niet beneden den gordel gestooten mag worden,
dat een man in niet-staande houding niet verder bevochten
mag worden en als hij binnen 10 seconden zich niet opgericht
heeft, den strijd verloren heeft, verder de indeeling in ronden
en rusttijden en het boksen binnen een ring die in een
strijd op leven en dood met een aanrander natuurlijk niet
bestaan en dus het vuistvechten daarvan doen afwijken, maar
toch de bokser, althans de wedstrijdman, is iemand gewend
aan vechten". Zijn doel is niet zijn tegenstander in eene
bepaalde houding te brengen, doch hem buiten gevecht te
stellen.
Daar nu boksen de eenige werkelijke verdedigingssport is
in Europa, zou de Japanner, die met het concurreerende
ju jutsu komt, in een eventueele match ten koste van alles
willen winnen en daar de bokser met zijn vreeselijke, korte,
verdoovende stooten zoo'n gevaarlijk tegenstander is, zou de
Japanner in zulk een boksen-versus-ju jutsu-match voorzichtigheidshalve zijne grepen wat stevig moeten aanleggen en zijn
worpen met kracht doen.
Zoo'n partij zou waarschijnlijk aldus gevoerd worden: De
bokser tracht met rechte stooten den Jap op afstand te
houden, pogend door 'n kaakslag zijn tegenstander te vellen.
De Jap valt niet aan, ontwijkt en wacht af, totdat hij er in
slaagt, 't zij bij een mislukten stoot van den bokser diens
arm te grijpen, hetzij plotseling te vallen en den bokser met
de beenen neer te werpen.

Slaagt de bokser, dan is de Jap kort bewusteloos, doch


herstelt spoedig zonder nadeelig gevolg. Zegeviert echter de
Jap, dan is 't wel mogelijk dat hij den greep of worp, met
welken hij den bokser overwint, zekerheidshalve zoo stevig
uitvoert, dat deze ernstig verwond wordt.
N u reeds wijs ik er op, dat ju jutsu volstrekt niet altijd
zulke vreeselijke gevolgen heeft, integendeel, het is juist de
defensiewijze, die dreigt, doch niet ten uitvoer brengt. De
bovenbedoelde match zou echter van weerszijden een strijd
zonder genade moeten zijn. Ook boksen is, als 't voor genoegen beoefend wordt, eene werkelijk niet ruwe, maar aangename sport.
Wat de kansen betreft, gelooven tal van boksers, die nooit
of te nimmer ju jutsu zagen, dat de bokser winnen zou. Ik
echter, die beide sporten ken, reeds langer dan twaalf jaar
boks en een enthusiast voorstander van deze sport ben,
meen, dat de bokser geen kans zou hebben. Vond de strijd
plaats in een ring en mocht de bokser naakt zijn, dan zou
de strijd mogelijk eenige minuten duren, vooral als de bokser
een zeer vlugge, kleine man was. Zou men echter onpartijdig
te werk gaan, bokser en ju jutsuer beiden in gewoon wandelcostuum en in eene groote ruimte kampen, dan zou Japan
Europa overwinnen in minder tijd dan ik dezen zin gschreven heb.
Beide sporten zijn mij even lief, ik ben dus werkelijk
onpartijdig n geloof, waar ik in 1902 en 1903 voor mijn
gewicht het bokskampioenschap van Nederland won en in
het buitenland met Yankees, Engelschen en Franschen bokste,
wel uit te kunnen maken wat boksen wel en wat het niet
vermag. Dit omdat zoo vele Hollanders, die van ju jutsu
niets en van boksen zeer weinig weten, met drieste autoriteit
't geen zij vernamen omtrent ju justu voor humbug uitkrijten.
Maar hunne antipathie is begrijpelijk. Worstelen eischt kracht
en lenigheid, boksen vlugheid en goede longen, in beide
wint de grootste man. De van nature weinig weerbare bleef

17
altijd gehandicapped. Maar ju jutsu is open to all". Iedereen
kan het leeren, de zwakke met goede hersenen overwint de
menschelijke domme kracht.
Ju jutsu versus Fransch boksen. Fransch boksen wordt
miskend, maakt eene periode van verval door op het oogenblik. Het bestaat, als het goed is, uit Engelsch boksen plus
schoppen en trappen. Maar dit laatste is te gevaarlijk dan
dat Fransch boksen zooals het Engelsche in echten gevechtsvorm kan beoefend worden in matches tusschen beroepsathleten. E n juist door die wedstrijden in Parijs publieke
vermakelijkheden is het Engelsch boksen in Frankrijk ih
de mode en degenereert de mooie nationale vechtsport tot
een acrobatisch gedoe. Ik beoefende Fransch boksen en stel
het als middel voor physical culture en als verdedigingswijze
boven Engelsch boksen, doch zooals het thans onderwezen
wordt is 't 'n dwaas huppelen.
Tusschen Fransch boksen en ju jutsu nu, is wl gematcht.
De vertegenwoordiger van 't Europeesch vechten was Georges
Dubois, een Fransch-bokser, schermer en gewichttiller, wat
de Engelschen zouden noemen een allround athlete. Hij
woog 73 kilogram, bij eene lengte van 1.68 meter.
De Japansche sport werd verdedigd door Rgnier, wegend
63 kilogram (dus 10 kilo lichter!), lang 1.65 meter.
Rgnier is een Franschman, beschaafd, ontwikkeld mensch.
Als beroepsworstelaar werkte hij in Engeland onder den naam
de PontWeu. Hij volgde k 1'infini de ju jutsu-lessen in de
Oxfordstreet-school, pikte er iets op, doch werd volstrekt niet
wat men noemt een goed ju jutsuer.
E n toch overwon deze kleinere, lichtere man, die van
't ju jutsu de finesses niet kent en zelfs vele eenvoudige
bewegingen niet op 't gelukkigst uitvoert, zijn geduchten tegenstander, die zijne sport terdege kende.
De strijd vond quasi-geheim plaats in een fabrieksgebouw
te Courbevoie bij Parijs, op 26 October 1905. Ongeveer vijf.
2

18
honderd sportsmen waren tegenwoordig. Beide heeren waren
geheel gekleed en geschoeid.
N a 't commando: Allez, messieurs!" loopen de tegenstanders op elkaar toe, blijven dan elkaar eenige seconden
opnemen. Dubois schopt naar Rgniers scheen, deze springt
op zij en tegelijk op Dubois toe, grijpt hem om 't lichaam,
werpt hem door beenlichting ter aarde, laat zich op hem vallen
en legt de vreeselijke armklem aan. Dubois geeft zich over.
Alles met elkaar heeft de partij 26 seconden geduurd, waarvan Rgniers aanval slechts 6!
Dit is zeker wel overbluffend.
N a deze korte vergelijking van ju jutsu met de andere
verdedigingsmethoden een paar woorden over de wijze, op
welke ik de stof heb bewerkt.
Wie ju jutsu beoefenen wil moet leeren:
i . 't Methodisch vallen zonder zich te bezeeren (h joetsji,
samengesteld uit woorden, beteekenend vleugel en slaan).
2 . De grepen, worpen en klemmen.
3 . De slagen.
4 . (Voor wie wil deelnemen aan wedstrijden) De training.
In de meeste handleidingen wordt wonderlijk genoeg het
sub i. genoemde geheel overgeslagen, hoewel men dat zoowel in 't ju jutsu als in 't daaglijksch leven het meest nopdig
heeft. Alle valwijzen te beschrijven was onmogelijk, toch hoop
ik door 't geven van goede algemeene raadgevingen en 't uitvoerig behandelen van enkele vallen, den lezer voldoende
kennis verschaft te hebben, om hem na eenige oefening in
staat te stellen er bij vallen, 't zij bij sport, werk of thuis,
gelukkig af te komen.
0

N a de vallen wijdde ik alle overige ruimte aan de grepen,


klemmen en worpen.
De slagen behooren eigenlijk niet bij 't ju jutsu thuis. Ju
jutsu is 't in de macht te brengen van den tegenstander en
hem bedreigen met verwonding. Slaan is verwonden. In Japan
mogen bij wedstrijden dan ook geen slagen worden toegepast.

Ik heb ze i n dit werk niet geleerd omdat ze onpractisch


zijn tegenover Europeesch gekleede tegenstanders, veel Vooroefening vereischen, wel een jaar voordat de hand h a r d "
is, zeer gevaarlijk zijn, voor wie ze geeft, daar men gemakkelijk een of meer middenhandbeentjes stukslaat of peeszwelling krijgt, en niet ingestudeerd kunnen worden, daar
41s de hand sterk genoeg is om niet zelf te breken, de slagen
verschrikkelijk kunnen zijn.
H e t is voor Europeanen, die ook willen kunnen s l a a n " ,
veel beter iets van Engelsch boksen er bij, te leeren, dat
dank zij de 12 ounce handschoenen zonder eenig gevaar
beoefend kan worden.
W i e per s w i l slaan op j u jutsu-wijs, onthoude wel, dat
de vingers van de hand volstrekt niet aaneengesloten moeten
zijn, zooals meestal geleerd wordt, doch dat juist de hand
met rechte vingers en naar vorenstaande handpalm zooveel
mogelijk open gehouden moet worden; deze stand alleen
beschermt 't uiterste middenhandbeentje. Verder is de slag
of beter zwaai, hoe kort en snel ook, evenals bij boksen,
eene beweging van het geheele lichaam. W i e enkel met den
arm zwaait, geeft niet voldoende kracht.
Over de training worden machtig veel dwaasheden gezegd.
Water drinken tot men i n letterlijke beteekenis barst en
baden tot men ' n skelet is, ziedaar wat men leert. Is 't wonder,
dat bij menschen, die enthusiast over 't geen ze van ju-jutsu
lazen, deze verdedigingswijze willen beoefenen, 't enthusiasme
spoedig verwatert" ? E e n Jap baadt eiken dag, dat is waar, maar
niet drie of vier, doch slechts n, bij uitzondering tweemaal,
hij neemt dan als elk verstandig mensch een kort, warm bad.
M o e t hij onmiddellijk n a 't bad op straat, dan volgt ' n zeer
korte koude douche. D a t is alles. D a t voor den mensch water
drinken beter is dan bier, wijn, jenever of koffie, weten wij
allen, ook de Japs, maar tot waterexcessen voert 't hen niet.
Rooken keuren ze af. W i e doet dit niet? Verder bevelen ze
matigheid aan bij eten, vooral i n het gebruik van vleesch.

zo
Kortom, zonder eenige overdrijving, alles wat de tegenwoordige
hygine vergt. Dat lange vooroefeningen 't lichaam zouden
moeten stalen, enzoovoort, is ook al eene vergissing. Iedereen,
die niet zwaar ziek is, kan wat zijn physiek betreft terstond
gaan ju jutsuen voor oefening of vermaak. Wedstrijdwerken
moet natuurlijk aan uitzonderingsmenschen worden overgelaten. Voor 't gewone ju jutsu is iedereen geschikt. Natuurlijk
is 't goed zich te oefenen, dat is voor iedereen wenschelijk,
doch een conditie- sine qua non is 't niet. Voor hen die
systematisch willen werken, beveel ik aan mijne eigen methode,
neergelegd in mijn handboek: Hoe versterk ik mijn lichaam?"
uitgave van J . F. van de Ven, Baarn.
Ik zei boven, dat iedereen physiek-geschikt is voor ju jutsu.
Eene andere quaestie is of iedereen voldoende koelbloedigheid heeft en voldoende loyaal is om deze sport te beoefenen.
Dit ontken ik. Om zeker te zijn de grepen en klemmen te
kunnen krijgen en toepassen in 'n onverwacht straat- of
kamergevecht, moet men ju jutsu practisch beoefend hebben,
anders staat men er zijn natuurlijk uitzonderingen de
eerste oogenblikken verlegen en in dat tijdsverloop kan de
strijd reeds beslist zijn. E n nu is juist dat instudeeren van
ju jutsu voor de helpers van zenuwachtige leerlingen zeer
gevaarlijk. Wie wat haastig is, wat bang of van schneidigkeit"
in zijne bewegingen houdt, wage zijne huisgenooten of vrienden
vooral niet aan experimenten. De klemmen zijn zoo uitstekend,
dat 't minste krachtgeven pijn, kneuzing of breuk veroorzaakt.
Ook hun, die zich zoo kalm en koelbloedig gelooven, dat zij
de verantwoordelijkheid van oefenen met een ander aandurven, raad ik uitdrukkelijk: Wees voorzichtig, zoek geen
effecten, werk slechts voor oefening". Als iemand zich overwonnen meent, tikt hij met vrije hand of voet op 't lichaam
van zijn tegenstander, of op den grond. Laat, zoodra dit sein
gegeven wordt, uw partner geheel los.
In Parijs wordt, om zeker te zijn alleen met leerlingen te
arbeiden, die voldoende koelbloedigheid bezitten, geischt,

21

dat adspirant-ju jutsuers vooraf minstens zes maanden boksles


nemen. Ikzelf leer nooit ju jutsu, tenzij aan hen, die vooraf
boksles ontvangen of indien zij 't boksen reeds meenen te
kennen, in 'n partijtje toonen voldoende rustig te zijn. Evenals bij boksen leer ik eenige zeer gevaarlijke trucs alleen aan
hen, van wie ik verzekerd ben, dat zij geen misbruik ervan
zullen maken.
Wie deze handleiding leest en daaruit ju jutsu beoefenen
gaat, beseffe wel de verantwoordelijkheid, die hij op zich
laadt. Val nooit aan. Verdedig u alleen en dan nog voorzichtig. Maak nooit misbruik van uw macht. Trouwens ik
geloof niet, dat 't beoefenen van vechtsport vechtersbazen
kweekt. Integendeel. In ons land weet de vechtersbaas, dat
de vreedzame voorbijganger, dien hij aanvalt, weerloos is.
Daarom durft hij en hoort men in Nederland rustige wandelaars vuile woorden naschreeuwen. Liep de straatkoning kans
door 'n slachtoffer, 't zij heer of dame gegrepen en f gecorrigeerd f naar 'n politie-burean gebracht te worden, we zouden
in ons land even veilig en vrij kunnen wandelen en fietsen
als in andere landen.
In New-York, Londen, Parijs en verscheidene andere steden
zijn f aan alle agenten f alleen aan de besten de beginselen van ju jutsu geleerd. In Yarmouth gaf 't hardhandig
optreden der ju jutsu-dienders aanleiding tot protesten van
de zijde der visschers, die daar vroeger heer en meester waren.
Ook hebben in Londen vele aristocratische jonge dames
een aantal grepen en klemmen geleerd om zich tegen eventueele aanranders te kunnen verdedigen. Vooral Raku was
als leeraar bekend.
Naschrift. Dezer dagen vermeldden de kranten dat op een
demonstratie-avond, welken militante Engelsche suffragettes
hadden belegd, om aan te toonen hoe de vrouwen zich des
gedwongen verdedigen konden, eene der dames van slechts
vijf voet hoog een bobbie" en Londensche dienders zijn

22

groote, sterke mannen, athleten, op welke de Brit trotsch is


in een oogenblik vechten met zoo'n handigheid geworpen
had, dat hij bewusteloos bleef liggen. Een andere politiereus,
zelf onderwezen in ju jutsu, overwon de strijdster-voor-vrouwenkiesrecht, maar eerst na 'n kwartier, uit welke beide voorbeelden
blijkt, hoe weinig kracht en gewicht beteekenen bij de slimme
Japansche methode.

VALLEN.
Naar men wil is de kunst van h-joetsji uitgevonden door
'n ouden Japanner, die, zelf gebrekkig door een val, het
springen en altijd gelukkig neerkomen der katten had bestudeerd. Indien in Japan dronkenschap even vaak voorkwam
als in ons beschaafd" land, zou ik eerder meenen, dat hij
zijne methode van de dronkaards had afgekeken. Deze toch
vallen zonder zich te bezeeren, waar 'n nuchter man zich
verwonden zou, doordat:
i. De nuchtere mensch zijn lichaam stijf houdt en hoekig,
de dronkaard 't zijne slap en rond.
2. Eerstbedoelde een of beide armen uitstrekt om den
val te breken en daardoor minstens zijn polsgewrichten kneust.
3. De nuchtere zich verzet tegen het vallen, dus als hij
ten laatste valt, met zijne volle lengte stort,' waardoor de
valafstand zoo groot mogelijk zijnde, ook het neerkomen met
maximum-hevigheid geschiedt, terwijl laatstgenoemde, slap,
bij het vallen in elkaar zakt, dus met kleineren afstand of
hefboom valt.
De algemeene regels voor ju jutsu-vallen zijn deze:
Oefen u eerst in ju jutsu-loopen, d. w. z. beweeg u zijwaarts
en voor- en achteruit met gespreide beenen, plat op de voeten
blijvend, uw gewicht gelijk op beide voeten verdeelend, geleidelijk bewegend, zonder schokken of rukken, vooral licht
werkend. Hef uwe voeten nooit in de hoogte, houd ze ook

23
bij 't verplaatsen dicht bij den grond, 't V o o r - en achteruitloopen geschiedt niet door voor- en achterwaartsche passen,
maar door eerst een der voeten, terwijl de beenen gespreid
blijven, iets achter- (of voor)uit te plaatsen, daarna den anderen
voet. Overtuig u er van, door ' n ander te verzoeken u ' n
duwtje te geven of aan uwe kleeren te trekken, dat gij werkelijk i n evenwicht zijt en dit gemakkelijk blijven kunt. T r e k t
de ander u naar rechts, ruk dan niet naar links. H o u d u
slap, ga mee met den ruk, maar verschuif terstond, j a tegelijkertijd uwe voeten, zoodat uw geheele lichaam verplaatst,
maar uw evenwicht niet verbroken wordt door den ruk.
D a a r n a het vallen zelf.
Buig zoodra gij uw evenwicht onherstelbaar verloren acht,
zoo diep mogelijk door op uw been of beenen, opdat ge
laag bij den grond zijt en dus met kleineren hefboom valt.
H o u d uw lichaam slap, opdat noch schouders, n o c h zitdeelen uitsteken, maar alles r o n d is, trek zelfs uwe zitdeelen
ietwat i n , als gij achterover valt.
Hef, zoodra gij valt, beide armen omhoog en sla ze op den
grond een ondeelbaar oogenblik vr uw lichaam den vloer
raakt. M e n lette op, dat de armen en handen geheel recht
zijn, ook i n den elleboog en van schouder tot vingertop tegelijk
den grond bereiken. D e armen moeten vooral slap worden
gehouden en vlak naast het lichaam komen. D e slag moet
hevig zijn e n slechts een gedeelte van ' n seconde vr 't neerkomen van 't lichaam worden gegeven.
Professor Uyenishi berekende, dat de kracht van de slagen
der armen altijd de valkracht van het lichaam overtreft, zoodat alle gevaar van vallen opgeheven wordt, trouwens wie
geoefende j u jutsuers zag vallen, heeft geen wetenschappelijke
verklaring meer noodig om overtuigd te worden van de
waarde van hunne val-methode.
Heeft m e n bij het vallen met eene der handen iets beet,
d a n slaat men alleen met de vrije hand en geeft, met de
andere stevig vasthoudend, een zoo hard mogelijken ruk aan

24
't voorwerp 't welk men beet heeft, waardoor mede de val
gebroken wordt.
Naderhand kan men zelfs op den hardsten grond vallen,
doch voor 't instudeeren is een zacht neerkomen gewenscht.
Onze gewone worstelmatten en gymnastiekmatrassen zijn ge*
heel ongeschikt voor ju jutsu; de voet zinkt er te veel in
weg, men is daardoor te langzaam en kan moeilijk evenwicht
honden. De Japansche ju jutsumatten, welke wel 5 a 6 centimeter dik zijn, van boven glad als asphalt, doch sterk veerend,
zoodat men ook zonder eenige valkennis zich zonder gevaar
kan laten neerwerpen, zijn de eenig bruikbare. Deze matten
zijn echter zeer kostbaar en ik zou niet weten hoe in Europa
aan 'n tweede stel te komen. Op 'n zacht grasveld of in dik,
droog zand kan men echter, na eventueele steenen en andere
harde voorwerpen verwijderd te hebben, zonder gevaar oefenen.
,

Eerste valoefening.

Ik geef hier drie valoefeningen. Wie deze goed bestudeert,


zal ook bij alle andere vallen gelukkig neerkomen. De eerste
wordt aldus uitgevoerd: Hurk neer op den grond, hoofd
omlaag, km op de borst, armen recht doch niet stijf", naar
voren. De houding gelijkt dus eenigszins op die van 'n roeier,
gereed den slag te beginnen. Laat u langzaam achterover
vallen als 'n roeier, die 'n snoek vangt, maar slinger uw
armen met kracht uit de vorige positie naar omlaag, zorgdragend, dat de geheele arm van vingertop tot schouder tegelijk
den grond raakt en dat de armen hoogstens hoeken van 4 5
met het lichaam maken.
Richt u terstond op en herhaal de beweging.
Als deze oefening goed gaat, begin dan ietwat minder diep
gehurkt, Iaat u achterover vallen, tegelijk (zie de algemeene
regels) geheel diep hurkend. Gewen u er aan steeds iets meer
rechtop staande te beginnen, totdat gij ten slotte den val
zonder eenige pijn maken kunt van uit rechtopstaande houding.

25

26
Onthoud dan wel, dat ge u rechtop, langzaam latende achterover vallen, terstond onder het vallen hurkt, inzakt, verder
k i n op de borst, slag met de handen en armen als bovenbeschreven.
Plaat I toont het neerkomen.
Tweede Valoefening.
Deze oefening leert hoe te vallen als door den enkel veger
(zie pag. 41) het evenwicht verbroken is. Sta rechtop op beide
beenen. H e f het linkerbeen recht naar voren,, leun te ver
achterover en buig tegelijk langzaam door op het recn/erbeen,
al uw gewicht op den rechtervoet brengend, hef tegelijkertijd
uw rechterarm, dezen geheel recht houdend, naar voren,
'n oogenblik vr uw lichaam neerkomt, slaat gij met den
geheelen rechterarm stevig op den grond z , dat de hoek
tusschen lichaam en arm hoogstens 4 5 bedraagt. Verder
hoofd voorover, lichaam slaphouden, enzoovoort als vroeger
aangegeven. W o r d t deze v a l i n de practijk uitgevoerd, d. w. z.
i n eene partij j u jutsu, dan blijft de linkerhand den tegenstander vasthouden en geeft ge bij het vallen met deze hand
een krachtigen ruk, die den val reeds breekt.
0

Dezelfde beweging n u voor 't rechterbeen.


Derde Valoefening.
Deze leert het tegelijkertijd gebruiken van a i m en been.
G a rechtuit achterover op den grond liggen. H e f den gestrekten rechterarm eenigszins omhoog en flink over het lichaam
naar links, licht het rechterdeel v a n uw rug iets van den
grond, rustend op den linkerschouder. (Zie plaat 2). H e f den
linkervoet i n de hoogte, het been buigend. Zwaai n u met
kracht uw gestrekten rechterarm rechts van uw lichaam op
den grond, zoodat hij neerkomt i n een hoek van niet meer

27
dan 45 met uw lichaam en sla in n slag met uw gestrekt
linkerbeen op den grond. Herhaal deze beweging met linkerarm en rechterbeen.
0

KLEMMEN.
Ik heb het woord klem" gekozen voor wat de Japs noemen
k-t, de Engelschen lock, de Franschen clef en de Duitschers
Grifi, 'n enkele maal Kniff en _onder welke verstaan worden
al de zeer verschillende, soms eenvoudige, soms ingewikkelde
lichaamshoudingen van den ju jutsuer. door welke bij zijn tegenstander geheel n zijne macht heeft, doordat hij, indien
hij dit wenscht met zoo geringe krachtsinspanning*, dat 'n
klein kind dit effect zou kunnen bereiken, eenig lichaamsdeel
van zijn vijand kan breken, kneuzen of scheuren of wel hem
bewusteloos maken of dooden. Grepen" zooals men locks"
wel in het Hollandsen vertaald heeft, zijn in ju jutsu en
worstelbeteekenis bepaalde wijzen van met de handen iemand
bij het lichaam of de kleeren vatten, 't zij om hem te werpen,
't zij om eene klem" te verkrijgen.
In dit werk geef ik zoo duidelijk, dat iedere man of vrouw,
ook al heeft hij of zij nooit sport of athletiek beoefend,
de bewegingen dadelijk uitvoeren kan, vier Memmen, vier
worpen en twee verdedigingswijzen (klemmen, worpen, gevolgd
door slotklem) tegen met stok, mes of revolver gewapende
aanranders. Als gij alle deze oefeningen terdege kent, zijt gij
nog geen kampioen ju jutsuer. Er bestaan nog zeer veel
andere, toch zoudt gij, dank zij uwe valkennis en begrip van
het wezen van ju jutsu, u in een eventueelen wedstrijd lang
kunnen stand houden. Maar voor adspirant-wedstrijders is
deze handleiding niet bedoeld. Daargelaten of in Europa een
wedstrijd met al zijn opwindenden invloed in het zoo
vreeselijke ju jutsu wenschelijk ware, de overgroote menigte
verlangt alleen een voldoend aantal trucs te kennen, welke

28
ook den. niet-athleet in staat stellen onder alle omstandigheden zich duchtig teweer te kunnen stellen tegen gewapende
of ongewapende aanranders. Hiertoe zijn de volgende eenvoudige oefeningen geheel voldoende.
Het zal vreemd lijken, dat ik begin met klemmen", die
alle, behalve de kom mee, alsjeblieft", meestal slechts kunnen
worden uitgevoerd als de aanrander of tegenstander vooraf
door 'n worp neergegooid is. Echter is hef beter eerst de
klemmen" te kennen, opdat, als ik later bij de worpen naar
n of meer klemmen verwijs, men bij het begin van den
worp reeds weet wat het doel is.
Uitdrukkelijk waarschuw ik bij het instudeeren vooral niet
ruw te zijn en nooit met rukken te werken. Gelijdelijk, glijdend,
geen brute schokken. Gaat het bij een werkelijk gevecht
op leven en dood en is er geen aanleiding iets te wagen om
vreeselijke verwonding van den tegenstander te voorkomen,
ja, ruk dan maar. Geloof echter niet te spoedig, dat ruwheid
noodzakelijk is. Dadelijk vechten en dan zoo ernstig mogelijk
bezeeren, dat is de eenige verdediging van den weerlooze.
Afwachten tot hij wordt aangevallen en dan nog zacht optreden, dat is 't voorrecht en tegelijk de plicht van den
weerbare.
Wie bij het oefenen als slachtoffer optreedt, schame zich
niet de drie tikjes te geven ten teeken, dat hij zich als overwonnen beschouwt. Die schande" is gauw over en straks is
de ander in uwe macht. Maar als ge te lang wacht, bezeert
ge u door eigen schuld en mogelijk zoo erg, dat dit niet
spoedig over is.
Ik moet hier waarschuwen tegen de vele waardelooze zoogenaamde ju jutsu-klemmen, die hier te lande en elders!
vaak voor echt-Japansch worden versleten. Vele zijn zeer
aardig op papier, doch te naef om praclisch uitvoerbaar te
zijn, ze zijn, waar de Japs hun geheim bewaarden, ontstaan uit
de behoefte der blanken naar desnoods imitaties van
de trucs der gelen. Maar de kunst bij de slimme Japanners

29
i n 2000 jaar ontwikkeld tot wat ze n u is, wordt heusch
niet nagemaakt of verbeterd door Europeanen. Bij elke echte
j u jutsu-klem is tegenstand bieden met de niet-gevangen
lichaamsdeelen onmogelijk, j a elke poging daartoe veroorzaakt
'n onwillekeurige beweging van den overwinnaar, die het tegenspartelend slachtoffer nog meer pijnigt. V e r d e r steunen i n de
echte klem beide armen of (en) beenen van den j u jutsuer
op elkaar, en werkt hij met zijn lichaamsgewicht, zoodat de
klem nooit kan l o s g a a n " en zonder dat men bijzondere spierkracht behoeft te bezitten, op den h e f b o o m " wel honderdmaal de hoogstens noodige kracht kan worden uitgeoefend.
Vingers i n de oogen steken of i n den neus, vingers verkeerd buigen, enzoovoort zijn kinderachtige fantasien op
't echte j u jutsu.
V o o r kleeding drage men een zeer sterk jakje zonder knoopen, zeer wijd en ruim over elkaar slaand, met half korte,
wijde mouwen, zooals de kiekjes 't toonen. 't Jakje wordt dichtgebonden door ' n gordel van 't zelfde goed. V e r d e r een linnen
broekje. D e Japs dragen niets meer dan dit. Europeanen,
die meestal slecht ontwikkelde teenen hebben, en deze dus
spoedig verwonden, raad ik voetbedekking te dragen en wel,
om tegelijk de kuit en scheen te beschermen bij het leeren
van den enkelworp, zeer zware lange kousen. N a veel moeite
elders verschafte de Breifabriek Poot & C o . , te Leiden, mij
eene kous, die ik kan aanbevelen en die weinig slijt. Schoentjes
mogen volstrekt niet gedragen worden. W i e geen echte Japansche
j u jutsu-matten heeft, doet voorts wl een of meer zware truien
met lange mouwen aan te trekken om zoolang hij nog geen
val-expert is, niet te hard neer te komen, ook zijn elastieken
kniebeschermers met reepen vilt er op genaaid, zeer goed
o m de k n i e n te beschutten, terwijl in elk geval een goed
passende suspensoir, zooals Engelsche en Amerikaansche
jockey's en sportslui die gebruiken, onmisbaar is. Meest practisch zijn wel die, welke geheel van rubber en i n den vorm
van ' n nauw zwembroekje zijn.

3
De armklem.
(Zie plaat 3. In de photo is om de ligging van den gevangen
arm beter te toonen, een variant gegeven van de arm-klem.
De beste houding is met 't rechterbeen over 's vijands borst,
deze omlaag drukken).

Deze klem, in Japan de jude nete of armbreker genoemd,


is de meest bekende. De Japansche ju jutsuers pasten haar
herhaaldelijk toe bij demonstraties en wedstrijden.
Gewoonlijk wordt deze klem aangelegd als men zijn tegenstander ter aarde heeft geworpen en zelf is blijven staan.
Na den enkelveger wijs ik hoe zij in zoo'n geval wordt
toegepast, en behandel haar nu voor het geval, dat uw tegenstander achterover op den grond ligt en gij op zijn borst
zit. De natuurlijke beweging van den man onder u is een
slag of grijpen naar uw lichaam. Hierop is de klem ingericht. Stel, dat de vijand zijn rechterarm omhoog brengt.
Gij handelt dan als volgt. Schuif naar voren op zijn borst,
uw gewicht flink op hem drukkend, buig uw linkerbeen en
strek uw rechter, den voet stevig vlak op den grond plaatsend, grijp met uw linkerhand 's vijands rechtermouw iets
boven den elleboog en trek die in de hoogte, zoodat de
schouder eenigszins van den grond gelicht wordt. Pak met
uw rechterhand zijn boord of hemdkraag en druk zijn strot
stijf naar beneden (bij oefenen 'n lapel van 't jakje en niet
op strot drukken, doch boven op de borst). Houd hem nu
neer met uw gestrekt rechterbeen en, aanvankelijk nog, met
uw gestrekten rechterarm, draai u op uw zitvlak als spil,
dit zoo dicht mogelijk bij zijn rechteroksel schuivend, een
halven cirkel linksom en zwaai (als 't ernst is met stevigen
slag) uw gestrekt linkerbeen buitenom zijn rechterarm, over
zijn hoofd en plaats het (als 't ernst is, smijt het) op zijn
hals onder zijn kin. Alles geschiedt zr snel. De linkerhand
behoudt haren greep aan zijn rechtermouw, uwe gestrekte
beenen drukken den vijand op keel en borst neer, om sterker

31

3- ^

armklem

32
te liggen haakt gij uwe voeten over elkaar. Daar gij vlak
boven zijn oksel gedraaid zijt, ligt gij nu bijna onmiddellijk
daartegen met uw kruis. Uwe tegenelkaar gedrukte liezen
omklemmen 's vijands rechterbovenarm. Laat u nu achterover
vallen, houd uw greep met linkerhand, zorg, dat de elleboog
zoo ligt, dat bij het strekken van den arm de handrug omlaag,
de palm boven komt. en pak met uw rechterhand zijn gevangen
rechter, trek aan de hand, opdat de arm over de rechterzijde
van uw lichaam gestrekt wordt en draai, uwe bovenbeenen
stijf tegenelkaar opdrukkend en uw geheele lichaam oplichtend,
opbollend, met uwe heupen 't hoogst, met uwe beide kuiten
en uwe schouders als rustpunten, de gevangen rechterhand
rond in de richting van den duim en druk ze tegelijk omlaag.
Als ge wenscht laat uw linker de mouw los en helpt uw
rechter. De gevangen arm wordt toch door uwe beenen
vastgehouden.
Dit alles is n e beweging en behoort in oorlogstijd" in
enkele seconden verricht te worden.
E r n s t i g e w a a r s c h u w i n g . De klem is hier gegeven zooals zij 't vreeselijkst werkt, pas haar zoo niet toe bij
het oefenen. Begin om te leeren, er mee, dat 't slachtoffer
zich niet verzet en leg dan in langzaam tempo en uiterst
voorzichtig de klem aan. Ruk dan b.v. bij het achterovervallen 's vijands arm niet mee, strek dien pas over uw lichaam
als gij ligt en doe 't dan kalm, oplettend of ge reeds pijn
veroorzaakt of 't signaal gegeven wordt Licht als 't spel is,
uwe heupen niet op.
Bijzondere gevallen. Grijpt de onderliggende man met de
linkerhand, dan blijft de beweging hetzelfde, lees dan steeds
voor rechts links en omgekeerd. Zit gij bij den aanvang niet
op uw vijand, maar ligt of staat gij naast hem, dan is 't
toepassen 't zelfde. Grijp, zoodra hij een arm uitsteekt, dezen
beet zwaai uw linkerbeen (als de rechterarm gegrepen wordt)

35
over zijn keel,. enzovoort. I n dit geval kan uw rechtervoet
als op de photo eerst of aldoor tegen 's vijands oksel gedrukt
worden. Ik prefereer echter dadelijk n a 't overzwaaien van
't kinhoudend been, 't opdrukken van 't borsthoudend.
Slaat de man de vingers van beide handen i n elkaar, u
aldus belettend den gevangen arm te strekken, steek d a n
uw linkervoorarm onder zijn rechter, plaats den uwen met de
beenderen tegen zijn rechterpols, onmiddellijk onder de hand,
grijp met uwe rechterhand uw linkerpols en trek met beide
zijn pols naar u toe. Zijne b a n d wordt dan op den arm
gedrukt en hij moet van pijn loslaten; strek daarna zijn
rechterarm.
Studeer alle variaties, als linkerarm, naast den man liggen,
staan, e n z o v o o r t goed, maar voorzichtig i n .
L e t i n deze beweging en altijd als druk op den elleboog
wordt uitgeoefend, op, dat 't steunpunt iets boven den elleboog
komt. D u s hier, dat zijn elleboog boven uw rechterdij l i g t
Pas steeds den Japanschen greep toe o m iemands armen,
d. w. z. grijp niet met rondgehouden hand en naar ronde
armgedeelten, doch breng uwe hand vlak tegen de vlakke
zijden van zijn pols of open hand. M e t zeer weinig kracht
houdt gij dan zijn arm nog zekerder d a n dat gij r o n d met
rond willende houden, gaat knijpen.
De voetklem.
Jap. esjei nt of beenbreker. Zie plaat 4).

D e z e klem wordt aangelegd als de vijand achterover op


den grond ligt. G i j zelf kunt staan, liggen of geknield zqn a l
naar het uitkomt. Behandelen we eerst de staande houding.
A l s gij uw vijand geworpen hebt en gij bij zijne voeten staat,
is zijn natuurlijke beweging naar u te trappen. Doet hij
dit n i e t dan pakt gij zijn been en tilt het op. Stel, dat
hij met 't rechterbeen trapt. Ontwijk den trap door naar links
te springen, buig voorover en sla uw rechterarm van boven

34

F i g . 4. D e voetklem.

35
om zijn enkel, druk uw rechterarm tegen uw lichaam,
plaats, alles in ne beweging, uw linkerhand op zijn rechterscheen iets onder de knie, leg uwe rechterhand op uw linkeronderarm, geef als 's vijands voet nog niet goed ligt dezen
'n oogenblik ietwat vrij, maak daarvan gebruik door voorover
te buigen en den voet met de wreef stijf in uw oksel te
drukken, pers den rechterarm tegen uw lichaam, druk met
gestrekten linkerarm 't gevangen been neer, trek uw rechteronderarm, op welken zijn achterbovenenkel rust, omhoog, via
uwe rechterhand en linkeronderarm op 's vijands eigen been
steunend en ga goed rechtop staan, ja buig u achterover,
den vijand bij 't been optillend.
Dit alles is voor oorlogstijd", handel bij 't oefenen niet
zoo geprononceerd, vergenoeg u daar met den stand door
Apollo en Uyenishi op de photo ingenomen.
Bij 't aanleggen van deze klem in liggende houding wordt
('t gevangen been 's vijands rechter zijnde) uw rechterbeen over
's vijands lichaam gelegd in de richting van zijne lengte-as en
tusschen zijne beide beenen in, uw linker daaraan evenwijdig
aan den buitenkant van zijn rechterbeen, daarna op zijn lichaam
uwe voeten in mekaar haken en uw lichaam strekken, desnoods als in vorige klem heupen opwippen afzettend op 't
gestrekt gehouden rechterbeen.
Bij trappen met 't linkerbeen volgt uit bovenstaande hoe
dan te handelen. Le.es dan steeds voor rechts links en omgekeerd. In sommige boekjes door niet-ju jutsuers geschreven
wordt aanbevolen bij 't grijpen van b.v. 't rechterbeen dit onder
den linkerschouder te nemen op de bovenomschreven wijs,
dan tusschen 's vijands beenen te gaan staan en zijn linkerbeen neer te drukken met uw rechtervoet. Dit is zr onhandig, omdat:
i. Gij, door met n voet op 'n anders been te staan,
uw evenwicht in groot gevaar brengt, 'n onvergeeflijke fout.
2. 't Onmogelijk is 'n been vast te houden met 'n voet.
3. Gij u blootstelt aan 'n trap met 's vijands linkervoet,.

36
wat .niet mogelijk is als gij buitenwaarts blijft, want trapt hij
dan links, voordat de klem werkt, dan danst gij slechts naar
links, den gevallene op zijn 'rug latende ronddraaien.
Ten overvloede is, als gij uw aandacht bepaalt bij wat
noodig is, n.1. de voetklem, deze zoo snel gelegd en werkt
hij zoo vreeslijk, dat 't slachtoffer niet denkt aan tegenweer.
Ligt uw tegenstander voorover, plaats dan als hij schopt,
b.v. met linkerbeen, uw linkervoet in zijn linker knieholte en
vouw 't onderbeen op 't bovenbeen, door de teenen met uw
rechterhand te grijpen en omlaag te drukken en met uw
linkerhand 't been bij den enkel vast te houden. Zijn kuit
moet over uw linkerwreef, iet over uw teenen komen, plaats
dus uw voet flink ver over zijn dij.
De greep in achteroverliggende houding is zekerder dan deze.
De carotisklem.
Na de bovenbeschreven armklem is deze zeker wel de.
meest bekende en geduchte. Men vergelijkt haar met den
knock-out slag, den kaakstoot van het Engelsch boksen, daar
hij als deze alleen verdooving van den tegenstander beoogt.
Echter, al is de kaakstoot een betrekkelijk zachte verdedigingswijze, de carotisklem is humaner. Zij verdooft niet
terstond, dreigt aanvankelijk slechts, volgt geen onderwerping
dan volgt geleidelijk, zonder eenige ruwheid, verdooving.
Naar men wil zouden Japansche chirurgen op deze wijze
hunne patinten verdooven voor het uitvoeren van operaties.
De verdooving treedt in doordat de slagaderen worden toegedrukt en de bloedtoevoer naar het hoofd dus tijdelijk
ophoudt of althans vermindert. De truc is zonder gevaar naar
't schijnt, althans ik bemerkte nooit nadeelige gevolgen en
hoorde of las er evenmin van. 't Ju jutsu kent ook eene verstikkende klem, de luchtpijpklem, deze is echter gevaarlijk,
ook in de gevolgen en bij 't oefenen, waarom ik alleen de
humane, meer verfijnde carotisklem geef.

37

Fig. 5. Do carotisklem in onderliggende houding.

38
Deze klem kan onder alle omstandigheden worden toegepast, 't zij beiden staande, op de knien, liggende, n
liggend, hoe men ook wil, zelfs als gij neergeworpen wordt
en onder ligt. Deze laatste positie verduidelijkt photo 5, zij
is natuurlijk de meest ongunstige, maar toch gelukt de klem
best, als gij nauwgezet gestudeerd hebt.
Sla uw beide beenen om 's vijands lichaam en belet hem
aldus op te staan. Houd hem met uw rechterhand bij mouw
of jaskraag neer en plaats eerst zorgvuldig uw linkerhand,
breng deze namelijk langs den linkerkant van 's vijands hals
en grijp flink naar achteren zijn jaskraag stevig beet (bij
straatvechten dus niet den boord, doch de jas. Stijve linnen
boorden doen de truc nog eerder gelukken dan op blooten
hals) met de vingers onder, den duim op den kraag, trek nog
niet om geen argwaan te geven, laat uw rechterhand los,
steek deze ongemerkt onder uw linkerarm door en plaats ze
als uw linker, doch aan 's vijands A&rachtemek. Span nu
plots uwe voorarmen, draai uwe handen met de palmen naar
boven, zoodat dus de beenderen van uwe handen van de wijsvingers (soms duimwortel) tot en met den pols rechts en links
tegen de weeke streek drukken, die beneden 't kaakbeen,
onder 't oor ligt. Uwe armen staan als 'n schaar, maar draaien
om 't steunpunt (waar zij op elkaar rusten)."" Zoek 't effect
meer in 't gemakkelijke omdraaien, dan in 't krachtig drukken.
Ook voor deze klem is kracht overbodig, koelbloedigheid,
zekerheid en goed begrip noodzakelijk.
Om den vijand 't opstaan te beletten, houdt gij f met
uw beenen zijn lichaam omklemd, f gij schopt bij 't aanleggen van de klem, als in de photo, met uwe voeten met
kracht tegen 's vijands dijen.
In liggende houding moet de klem f met stijfgestrekte, f
met sterk gebogen armen worden uitgevoerd, in staande
positie is alleen de gebogen wijze zeker.

39

Fig. 6. De Kom mee, asjeblieft!"

40

De Kom mee, alsjeblieft!"


(Zie plaat 6).

Deze klem wordt in ju jutsu-matches niet toegepast, doch


werkt uitstekend tegen lastige bezoekers, die ge zonder vechten
of schreeuwen, kortom zonder drukte'' buiten uw huis of
tuin wilt werken. Het Japansche en vele andere politiekorpsen
gebruiken ze. Ze is eenvoudig, toch wordt in handboekjes
vaak met deze klem geknoeid. Positie beiden staande. Maak
u, al naar 't wenschelijk blijkt, vriendelijk sprekend, zachtjes
f snel, beslist grijpend, met uwe rechterhand meester van
's vijands rechterpols, trek de gevangen hand vlug naar voren
en ietwat naar rechts haar palm opwaarts houdend en sla
natuurlijk geschiedt alles vlug uw linkerarm over zijn
rechterbovenarm, steek uw linkeronderarm onder zijn gevangen
rechteronderarm, schuif door tot uw onderarm onder zijn
bovenarm ligt, (in de photo is de arm iets te laag), plaats uw
linkerhand op uw rechterpols. Druk nu uw rechterhand omlaag en uw linkeronderarm omhoog, steunend met de linkerhand op rechterpols en ga goed rechtop, tot achterover staan.
Gij kunt nu met uw gevangene wandelen, waarheen ge wilt
en zoodra hij tegenwerkt versterkt gij den druk.
Voor den linkerarm gaat de beweging geheel 't zelfde. Ook
in deze klemmen zij men uiterst voorzichtig en forceere vooral
niet. Bedenk, dat met alle deze grepen een jong meisje 'n
Hackenschmidt of 'n Johnson den arm of 't been kneuzen,
breken of scheuren kan. Wees dus zeer zacht als gij met
'n gelijk-sterke werkt. Ontzie vooral alle sterke, maar zoo
vaak stijve menschen.
Men lette er op plat'' te grijpen, niet rond, als in de
armklem besproken.
Wie zr korte armen heeft, kan in plaats van zijn eigen
rechterpols, met de linkerhand zijn eigen jaslapel grijpen. De
gewone klem is echter zekerder.

4i
DE WORPEN.
Ook al meent men terstond een klem te kunnen toepassen,
toch is 't goed uw aanvaller vooraf te werpen. In 'n ernstig
gevecht op straat stort hij vaak zoo hard neer, dat verder
werken overbodig is, maar ook al komt hij er physiek goed
af, de psychische invloed van den val ontwapent uw tegenstander, verwart hem en in dit oogenblik legt ge zeker en
vlug uwe klem.
Bij het instudeeren der worpen is het dragen van 'n ju jutsucostuum noodzakelijk. Men zorge er voor nauwkeurig te werken
als in de inleiding aangewezen, n.1. voor alles evenivichihoudend,
dansend, glijdend; meegevend zoodra de ander u trekt of rukt.
Buig nooit voorover, doe niet houterig''. Wie 't bevalligst
beweegt, werkt 't best. Ook bij de worpen doet kracht niets.
Wie er zonder krachtgeven niet komen kan, stake 't oefenen
en leze eerst den worp. Gij werkt ook hier steeds met hefboomen, dus is luttele kracht noodig.

De enkelveger.
(Zie plaat 7).

In ernstig vechten zal 'n Europeaan dezen worp mogelijk


zelden toepassen, tenzij hij hem zeer goed kent. Toch is om
de andere worpen te kunnen begrijpen beoefening van deze
eenvoudige truc noodig.
Positie beiden staande. De aanval kan zoowel op 't rechterals op 't linkerbeen geschieden. Stellen we hier 't rechter.
We nemen aan, dat gij elkander op ju jutsu-wijze vasthoudt,
n.1. gewoonlijk eene hand aan de mouw, de andere aan de
Iapel van de jas uws partners en de duimen onder, de vingers
over het goed. Gij danst nu zoo rond, af en toe voorzichtig
de handen van positie veranderend en schijnbewegingen uitvoerend om de aandacht af te leiden. Daar is de gelegenheid:
uw partner doet 'n stap voorwaarts of zijwaarts. In fig. 7
maakte hij 'n pas zijwaarts met 't rechterbeen en wit nu

42

F i g . 7. D e enkelveger.

43
't linker bijtrekken. Zorgdragend voor alles zelf uw evenwicht
te bewaren, slaat gij met gestrekt been uw linkervoet met de
voorzooi (vooral niet met de teenen of met den zijkant van
uw voet) tegen het achterzijgedeelte van zijn rechterenkel
en veegt" dezen weg en omhoog naar voren rechts. De beenbeweging moet vooral geen schop of trap zijn, doch 'n oplichten
en wegduwen, zij bedoelt den ander te werpen, niet hem te
bezeeren. Tegelijk met den beenaanval, trekt gij even met 'n
ruk aan de kleeren van uw partner dezen omhoog en dan terstond, in eenen door, naar links en omlaag, tegelijk draait
gij zelf linksom, hem met uwe armen meetrekkend, onderwijl
uw linkerelleboog naar uw linkerzijde brengend. Door dezen
gemakkelijken worp gooit gij den sterksten man neer.
Behoud vooral als hij valt uw evenwicht, ga door met links
draaien en loop achteruit, zijn rechterarm bij de mouw
vasthoudend, gij hebt nu alles gereed voor de armklem, die
ge 't best aanlegt, door uw partner rond te draaien, totdat
ge met n ruk uw linkerbeen op zijn hals werpt, zitten
gaat, enzovoort als onder de klem beschreven. Gij kunt in
'n straatgevecht ook den arm loslaten en 'n andere klem
aanleggen, daar uw aanvaller toch te onthutst is om niet te
blijven liggen, doch de zekerste weg is de armklem.
Om gelegenheid te krijgen den worp bij 't vooruit loopen
te doen, stapt gij achteruit, uw partner volgt u en zoodra
hij op 't punt is zijn voorwaarts geplaatsten voet neer te
zetten, duwt gij dien weg.
Deze worp heet in 't Japansch bij voorwaartsche beweging
esjei hr en bij zijwaartsche o kjoerei esjei, respectievelijk:
't been wegvegen en 't been wegzenden of dragen.
De maagworp.
(Jap. sjoctemei of zich opofferen. Zie plaat 8).

Dit is op tooneel de worp, die 't meeste succes heeft en


in een straatgevecht de vreeselijkste, daar de geworpen man,

44

F i g . 8. De maagworp.

45
als hij niet uitstekend vallen kan, groote kans loopt, zich
ernstig te bezeeren. H i j wordt uitgevoerd als uw vijand op
u toeloopt of wel vooroverhangt als 'n worstelaar en er is
dan bijna geen kracht voor noodig. O p de photo slaat de
te werpen man stil en krom, wat onjuist is. D e aanvaller
echter is i n juiste positie. W i l uw tegenstander niet op u
toeloopen, duw hem dan achteruit, hij werkt dan tegen en
schiet dus vooruit zoodra gij uw achterwaartschen druk staakt.
Gij hebt uw op u aanloopenden vijand bij den jaskraag of lapels
of grijpt hem daar zoodra hij bij u is. Buig door op uw rechter- of
linkerbeen, buig ook het andere, hef het omhoog en plaats uw
voet alles geschiedt natuurlijk zr vlug i n de maag van
uw vijand, niet te hoog, de voorzooi moet de punt van de
maag drukken, zet u zachtjes op uw zitvlak, zak geheel achterover, uw vijand meerukkend aan zijn jaskraag en hem meegevend met uw been. Zorg stevig te liggen op uw schouders.
Zoodra uw vijand, die door zijn g a n g " , traagheid of te wel
s c h o t " i n deze beweging veel meer helpt dan gij, door uw
rak en zijn g a n g " zoover doorgeschoten is, dat uw hem
steunende voet bijna loodrecht boven uw heup is, strekt gij
plots met 'n ruk uw been en laat zijn kraag los. H i j schiet
dan i n een boog door de lucht en komt met het hoofd omlaag
neer. Is zulks nog noodig, dan kunt gij arm-, voet- of carotisklem aanleggen. Bij sport-ju jutsu wordt 't afzetten met den
voet zacht uitgevoerd en de greep aan den kraag van den
geworpene aangehouden. Z o o d r a hij ligt, duikelt gij over uw
hoofd achterover en komt dan schrijlings op zijn borst met
de beste kansen zoowel voor carotis- als voor armklem.
Deze worp is bij kalm instudeeren veel moeilijker dan bij
werkelijk vechten of matchen, i n 't laatste geval is geen kracht
noodig, doet 's vijands gang alles. Oefen u er i n zoo stevig
op uwe schouders te liggen, dat gij den ander eenige tellen
in balans houdt op uw gestrekt been. I n gevecht of match
houdt ge natuurlijk geen rusten of s t a n d e n " , dan gaat
alles vlug.

46
Zorg vlak voor, bijna onder uw tegenstander te gaan zitten.
Loopt hij snel op u toe, dan behoeft ge daarop zoo nauw
niet te letten.
De schouderworp.
(Jap. si-o-ei-needzj of schouderworp. Zie plaat 9).

Positie b.v. gewone ju jutsu-houding, tegenover elkaar staande


met uw linkerhand hebt gij 's vijands rechtermouw, met uw
rechter zijn linkerlapel vast. Maak een pas achterwaarts met
uw linkerbeen, leun onder het stappen reeds wat links over,
draai, zoodra ge uw linkervoet op den grond plaatst, plots
een halven draai links om, tegelijk diep doorbuigend. Gij
staat nu als op de plaat, vlak voor en in dezelfde richting
als uw tegenstander, uw rechterschouder hebt gij onder zijn
rechterbovenarm gebracht, uw zitvlak drukt tegen zijne dijen.
Ruk nu, vooral met uw linkerarm trekkend, den man over
uw schouder, strek tegelijk met scherpe, plotselinge beweging
uwe beenen, aan 't eind door 'n achter- dan opwaartsche
beweging van uw zitvlak uw man opwippend en buig terstond
in nen dr uw romp scherp voorover. Gij werpt zoo den
zwaarsten man over den schouder.
Zoodra hij neer is, achteruit loopen, hem meetrekkend en
onder 't loopen 't gestrekte linkerbeen over zijn keel slaan en
armklem toepassen.
De beweging kan ook over den linkerschouder worden
uitgevoerd.
Voorzichtig instudeeren!
De handworp.
(Zie plaat 10).

Onder den naam handworp" geef ik hier 'n werpen-doorpijn, niet thuis behoorend tot 't wedstrijd-ju jutsu, omdat een
geoefend ju jutsuer dezen aanval gemakkelijk zou afslaan, maar

47

F i g . 9. De schouderworp.

48
aardig om in gezelschap te vertoonen en bijzonder belangrijk
voor straatgevechten-in-Europa.
Men ga als volgt te werk in een straatgevecht of bij gevaarlijk dreigen van overmacht. Loop vastberaden op den
aanvaller toe, grijpt met uwe linkerhand zijn rechterhand bij
de dunzijde (valt de ander aan, des te beter, dan geeft hij
u zijne hand), ruk die hand snel in kleinen boog tot op
de hoogte van zijn rechterschouder, zijn arm in den elleboog
buigend, pak onderwijl met uw rechterhand de pinkzijde van
zijn rechterhand en voer nu tegelijk de volgende bewegingen
uit: Druk de gevangen hand plat op den voorarm, palm
omlaag, draai de hand buitenwaarts, d. w. z. naar uw linkerhand en draai zelf om uw eigen as, voor uw evenwicht
zorgend, links om. G a door met drukken en draaien, zorgend,
al drukt gij den arm ook steeds lager, dat de arm toch
gebogen blijft, niet zakt" ten opzichte van 's vijands rechtersohouder. Als gij de truc goed uitvoert toch, gaat door de
pijn de schouder mee, werkt ge niet goed, dan zakt de arm
alleen en is loswerken mogelijk.
Als gij deze beweging uit zelfbehoud ruw uitvoert, wordt
de arm vreeselijk gehavend alvorens uw slachtoffer op den
grond ligt en is dus daarom verder werken overbodig. Gaat
gij humaner te werk, zoodat de man valt zonder nochtans
gewond te zijn, dan kunt ge gemakkelijk de armklem aanleggen. Ook de carotis- en beenklem kunnen worden toegepast. Minder zekere maar in Europa voldoende klemmen, bij
welke gij niet op den grond behoeft te zitten, zijn:
a. Druk, als de man ligt, uwe voeten aan weerszijden tegen
den elleboog van den gevangen arm, dezen aldus vastleggend,
houd zijne hand in dezelfde positie, draai deze naar buiten
en druk ze neer als hij zich verzet.
b. Plaats, zoodra de man ligt, uw rechtervoet op zijn rechterschouder met uw hiel in zijn oksel, buk u voorover, strek
den gevangen arm zijwaarts over den grond uit, den greep
behoudend en draai verder bij verzet

49

5o
D e positie der handen bij dezen worp behoort bij geopende
hand van den tegenstander aldus te zijn. L i n k e r h a n d duim-,
rechterhand pinkzijde. D e vier vingers v a n elke hand o p
' n r|jtje naar boven tegen de ondergedeelten van de beide
buitenste middenhandbeentjes aan de handpalmzijde. D e beide
duimen drukten op den handrug, de rechter bovenaan iets
lager dan tusschen de knobbels v a n pink- en ringvinger, de
linker vlak daarnaast bij den ringvinger. Tarro M y a k i plaatst
de tweemaal vier vingers op den pols. H o u d t de vijand de
vuist gebald, houd dan uwe handen ook meer i n vuisthouding, niet gespreid als boven, druk dan ook met het
geheele eerste l i d van den duim en belet met de muizen van
de duimen en met de handpalmen 't losmaken van de gevangen vuist.
D e beweging geschiedt even gemakkelijk op de linkerhand.
Zorg i n oorlogstijd" er vooral voor alles i n n zwaai te
doen, van 't eerste vastgrijpen van de hand totdat de man
neerligt toe.
Wees bij het toonen van deze truc i n gezelschap vooral
voorzichtig. Beter, dat hij mislukt doordat gij te angstvallig
te werk gaat, dan dat een ongeluk geschiedt.

Het afweren van revolver-, mes-, stok- of vuistaanval


van boven, ontwapenen van den aanrander en
aanleggen van de klem.
(Zie plaat xx).

H e t schijnt ongelooflijk, dat men een gewapenden aanrander


zonder belangrijk gevaar weerstaan kan, j a dat zelfs eene
vrouw dat doen kan. T o c h is dit zoo. A l l e klemmen en
worpen i n dit boek gegeven, zijn, terwijl ik tegenwerkte, op
mij uitgevoerd door dames. D e revolver- en mesaanvallen

5i

studeeren we in met houten mes en ongeladen revolver. Ik


tracht te steken en te schieten en een derde controleert of
't mes of de schoten getroffen zouden hebben. N a enig
oefenen is daarop geen kans.
Hieronder volgt de verdediging tegen mesaanval uit de
hoogte. Op geheel dezelfde wijze gaat gij te werk bij stokattaque, vuistslag, enzovoort. Bij revolveraanval zal de arm
van den aanrander gestrekt, niet omhoog worden gehouden,
toch past dzelfde verdediging, behalve, dat bij aanval
met rechterhand gij deze naar 's vijands rechterzijde wegslaat met een zwaai welks baan een hoek van pl.m. 30 met
waterpas maakt.
0

Natuurlijk kan de arm pas weggeslagen worden als de vijand


dichtbij u is spring daarom terstond op hem toe doch
eerder sticht men ook geen kwaad met een revolver. Proeven
hebben bewezen, dat zelfs lieden, die wel schijfschieten met
de revolver, als ze op menschen willen vuren, missen. Om
die miskans nog te vergrooten kunt gij, als gij nog te veraf
zijt om aan te grijpen, 't een of ander met 'n theatrale, doch
snelle beweging naar 's mans hoofd werpen. Vindt gij niets
om te gooien, doe dan maar alsof, 't Dient toch alleen om
hem in verwarring te brengen en dat gelukt in zoo'n geval
gemakkelijk.
Nu de aanval. Stel mesaanval met rechterhand van boven
en afweren met linkerarm. Spring op den rechterschouder van
uw aanvaller toe, dus links voorwaarts. Houd uw linkerarm gebogen voor uw borst en sla dezen arm uit naar links-hoog in
eene lijn, welke een hoek van pl.m. 6o met 't waterpas Vormt,
tegelijk den arm stijf strekkend. Dit afweren mag geen kwestie
van kracht zijn, doch van snelheid. De aanvallende arm
wordt uit de richting geslagen, naar buiten. Een ondeelbaar
oogenblik na uw linker zwaait gij uw gestrekten rechterarm
snel naar boven met de voorzijde tegen den binnenkant van
's vijands bovenarm. Gij buigt nu den linkerarm, schiet met
den rechter zoo ver mogelijk onder den aanvallenden boven-

52

Fig. i i .

Het afweren van mesaanval van boven. Eerste positie.

53
arm door, buigt dan ook den rechter en grijp met de rechterhand uw linker, die is blijven drukken tegen 's vijands pols.
Druk nu als in photo 11 met uw beide handen den gevangen
voorarm achterom naar beneden, terwijl de bovenarm door
uw rechteronderarm in schouderlijn gehouden wordt. De
gemartelde onderarm moet in 'n hoek van pl.m. 6o ten
opzichte van den bovenarm staan. Bij vuistaanval gaat gij
nu terstond door met den smoorgreep, bij mes- en revolveraanval kunt gij uw aanrander met zijn eigen wapen treffen,
door zonder den achterwaartschen druk op te heffen zijne
rechterhand met uwe beide handen te grijpen, die hand om
te draaien naar binnen toe,, naar rechts ten opzichte van
uzelf, wat vreeselijke smart veroorzaakt en dan 't mes in zijn
keel te slaan of zijne vingers zoo te persen, dat 't schot
er door gaat.
Ook kan men aldus handelen, wat humaner is. Dit geldt
ook bij stokaanval. Draai de hand steeds naar rechts en vouw
ze op den voorarm, met de palm omlaag. N u moet de man
na n of meer seconden wel zijn wapen loslaten. Gij kunt nu
hem van u stooten en 't wapen oprapen en hem daarmede
dreigen of wel 't ding als 't gevallen is wegtrappen en den
smoorgreep aanleggen.
Dit geschiedt aldus. Houdt de hand van uwen aanvaller
in geheel dezelfde positie als nu met uw rechterhand, die ge
daartoe met de opwaarts gehouden palm tegen zijn omlaag
gedrukte palm houdt, uwe vingers en duim om den handrug
klemmend. Laat nu met uw linkerarm los, ruk aan den
gevangen arm, uw slachtoffer rechtsom (naar uwe positie
gerekend) en spring zelf vlug om den arm heen totdat gij
achter hem komt te staan in den stand van photo 12. Uw
linkerarm slaat gij fluks over zijn linkerschouder, onder zijn
kin en brengt uw hand en pols aan de rechterzijde van zijn
hals, daar flink naar achteren zijn jaskraag stevig grijpend
(op de photo is de hand los voorgesteld). Uw rechterhand
heeft nu 's vijands rechter in den ondergreep en niet zooals

54

55
op photo 12 in den bovengreep, terwijl de gevangen hand ook
eenigszins gevouwen, met de palm neer behoort te zijn.
Overigens is de photo juist. Draai nu de rechterhand. Trek
met uw linker aan den jaskraag, uw voorarmbeenen tegen
's vijands keel drukkend, loop snel achteruit, trap uw vijand
in de knieholte op de veegwijze" en help hem met 'n ruk
in zittende houding op den grond. Gij verkrijgt nu een bijzonder soort van carotisklem op de volgende wijze: (zie
photo 13, op welke echter links is, wat als vervolg op 't behandelde rechts moest zijn, enzovoort. Dit is geen bezwaar,
daar de klem dezelfde is en men altijd met beide handen
moet leeren werken. Dit is de klem na 't afweren van aanval
met linkerhand). Gij knielt achter uw man, met de linkerknie
verder achteruitgaan belettend. Uw linkerarm en hand blijven
n vorige positie. Uw rechter laat de gevangen rechterhand
los, hem naar de hoogte stootend, en schiet onder 's vijands
rechterbovenarm door totdat zij tegen zijn achterhoofd ligt.
N u 't hoofd, desnoods met behulp Van uw schouder, voorover drukken. Uw linkervoorarm tegen de keel houdend totdat
hulp komt of in nood totdat bewusteloosheid intreedt.
Men kan ook den rechterarm over 's vijands rechterarm
brengen, vuist achter zijn schouderblad. Deze arm nu
achteruit drukken en alleen met uw linkerschouder 't hoofd
neerbuigen.
Het hierboven gegeven einde van de verdediging kan door
heeren zoowel als door dames worden toegepast. Een heer
kan na 't losmaken van 't wapen den vijand ter aarde werpen
door de klem te verscherpen, den man even links achteruit
in een cirkel te laten loopen en hem 't rechterbeen achter
den linkerhiel te plaatsen. De man valt dan z, dat de
armklem gemakkelijk kan worden toegepast.
Het afweren van aanval met linkerhand geschiedt op dezelfde wijze, met links voor rechts en omgekeerd. Ook kan
b.v. de rechtsche aanval worden gepareerd door rechtervoorarm, terwijl dan uw linker de klem voltooit.

56

Fig- 3* Verdediging tegen mesaanval- Derde positie.


T

57
Oefen vlijtig, maar voorzichtig alle vier deze variaties, 't Is
goed werk voor uw lichaam en kan in een hachelijk oogenblik uw leven redden.

Het afweren van revolver-, mes-, stok- en vuistaanval van onderen, ontwapenen van den
aanrander en aanleggen van de klem.
De photo's 14 en 15 stellen voor een man, die zijn revolver
uit den achterzak trekt om op eene dame te schieten. De
parade hiertegen is de lastigste. Is de revolver reeds den zak
uit en opweg naar omhoog, dan wordt des aanvallers pols door
zwaai met gestrekten linkerarm van rechtsonder naar linksboven gemakkelijker aangeslagen naar links. Voor mes, stok
en aangrijpen gelden geheel dezelfde bewegingen als voor de
revolverdefensie.
Men ga als volgt te werk. Loop op 's aanranders rechterschouder toe, schiet uw linkerhand en arm (de arm goed
gestrekt houdend) tusschen zijn rechterarm en zijde door en
sla in n zwaai tegen den onderarm, dat deze schuin naar
achteren omhoog geworpen wordt. Dit geschiedt gemakkelijk
daar de aanrander juist de revolver uit zijn zak trekt, dus
den arm in de hoogte brengt. Zwaai nu uw rechterarm, stijf
als een molenwiek, over zijn rechter bovenarm, een weinig
aan den achterkant treffend, dat zijn arm knakt en in gewone
richting doorbuigt in den elleboog, druk den aanrander
linksom (wat zijn stand betreft) en spring om zijne rechterzijde achter hem, tot gij met uw gezicht naar zijn achterhoofd
gewend staat. (Zie photo 14). De gevangen arm buigt door
deze beweging nog meer, komt op des aanvallers rug. Houdt
hem daar gebogen met uw linkerhand en voorarm en grijp met
uw rechter zijn rechterhand vlak, draai door naar de duimzijde

58

59

F i g . 15. Verdediging tegen revolveraanval. Tweede positie.

6o
om, wat men noemt naar u toe" en richt 't wapen tegen uw
aanvaller (zie photo 15), of vouw de hand met de palm op
den voorarm en draai en vouw totdat 't wapen valt. In 't eerste
geval kunnen heeren de klem verscherpen, snel achteruit
loopen, been in de knieholte wegvegen" en den aanrander
werpen, gevolgd door armklem.
Dames handelen als volgt:
Met rechterhand nog even scherper draaien en vouwen,
linker loslaten en om de keel slaan als in verdediging tegen
aanval van boven, daama werpen en carotisklem aanleggen
als eveneens daarin beschreven.
Voor aanval met linkerhand geheel dezelfde verdediging.
Men leze rechts waar links staat en omgekeerd.

SLOTWOORD.
Ik heb eenige trucs van de vreeselijke Japansche verdedigingswijze durven geven, omdat ik er van overtuigd ben, dat
ze niet naar den smaak van onzen Hollandschen vechtersbaas is, en juist wel gewaardeerd zal worden door zijne
slachtoffers. Ik kan echter niet genoeg waarschuwen tegen 't
voorzichtig instudeeren van deze methode. Ik zelf loop vaak,
juist van zenuwachtige beginners, pijnlijke rukken op als ik
hun ter oefening hand of been toevertrouw en toch kan ik
door oefening nog telkens ontkomen, waar 'n vriend-slachtoffer reeds pijn lijden zou.
In gevechten en matches vooral vlug werken en zonder
een oogenblik te wachten. De eigenaardige kracht van ju
jutsu is, dat het den vijand ontstelt. Beroemde worstelaars
zijn in matches herhaalde malen met denzelfden worp gelegd
en in dezelfde klem gevangen zonder .dat zij de truc doorzien hebben.
De uitvoerige wijze, op welke ik alles behandeld heb, zal

6i
op eerste gezicht de methodes wel eens gecompliceerd doen
schijnen. Voert men ze echter nauwkeurig uit, dan blijken ze
eenvoudig. Ben ik soms meer duidelijk geweest dan voor u
noodig was, bedenk dan dat ik --^jarenlang naar eene handleiding of een leeraar heb gezocht, die 'n beetje uitvoerig was,
althans iets meer gaf dan 't begin en 't einde van de truc.

VERSCHENEN BIJ UITGEVER DEZES:


VOOR TOERISTEN
J. F. VAN DE VEN's

Practische Zakatlas van Nederland


met Gids van Bezienswaardigheden, Wielerpaden,
Wandelwegen, Afstanden in Kilometers.
Prijs

1..

J. F. VAN DE VEN's

Afstandskaart van Nederland


Prijs 1.50,

op linnen

3..

SCHITTEREND BEOORDEELD DOOR ALLE BLADEN.


In alle boekwinkels of na ontvangst postwissel
of Giro 60625 franco.

P. M . C TOEPOEL,
R i j k l o f van Goensstraat 43, D E N H A A G .

Geeft lessen in physical culture, boksen (Engelsche, Fransche,


Amerikaansche en Sportmethode) en ju jutsu (verdedigende
en sportmethode) ook aan huis van clint.
Physical culture en ju jutsu wordt aan dames en kinderen
desgewenscht door eene dame onderwezen.

PRACTISCHE BIBLIOTHEEK
GELLUSTREERD.
No. I.

S C H R B B E R , L o n g e n - G y m n a s t i e k . Derde Druk

60 Cent.

,. 2. BOCK. Eerste Hulp bi] Ongelukken. - Tweede Druk


3. V A N D E V E N . Amateur Fotograaf. Vierde Druk

,.

60
60

f 1.25

4. T O E P O E L . P h y s i c a l C u l t u r e . Lichaamsversterking

5.
6.
7.
8.
9.

10.

PAUL, Licht-, Lucht- en Zonnebaden


YVONNE, De Kleine Briefsteller. Derde Druk
RE1CHELL, Levensmagnetisma. Tweede Druk
A N T O N . Mijn Terrarium
A N T O N , Mijn Aquarium. - Tweede Druk

60 Cent.
90
60
75
75

H I I . D e B R A N D , . L u c h t s c h e e p v a a r t , popnl. beschouwing.

60

11. KOSTERS, Automobiel en behandeling. - Tweede Druk


12. T E S S E L H O F P , Eenvoudige Boekhouding. Derde Druk.
13. VOSMAKR, Radium en R n t g e n s t r a l e n
14. VOSMAER, Telegrafie zonder draad. Tweede Druk
15. BKTTS, Z w e e d s c h e Gymnastiek. Vrije oefeningen. - Tweede Druk . .
1 6 . MACKENZIE, Hoe men een goedkoope tent kan maken. Tweede Druk
17. LIERNUR, Voetbal Omnia Vincit. Blijspel
1 8 . ANTON, Do you speak E n g l i s h ? - Derde Druk
19. ANTON, Parlez-vous F r a n c a i s ?

f 2.25
75 Cent,
75
75
90
35
7o
75 ,.
75

21.
22.
23.
24.

"5
75
75
90

20

A N L O N , Paria Italiano?

75

A N T O N , Parolas Esperante
ANTON, Sprechen Sie Deutsch ?
ANTON, Habla usted E s p a n o i ? .
VAN DER BOOM. Wereld-Hulptaal. Systeem I d o " . Tweede Druk. .

25. L U R A S C O , De V l i n d e r v e r z a m e l i n g
26. Y V O N N E , F r b e l w e r k j e s

90
90

29. VISSER, Volksnamen Geneesmiddelen. Tweede Druk

.,

f 1.25

30.

T O K P O E L , K n o t s z w a a i e n en B a l s t o o t e n

90 Cent.

32.

B. P. S C O U T , P a d v i n d e r s . Handleiding. T w e e d e Druk

60

75
60

35
75
75

90

31. O T T , Rijwiel, Inrichting. Derde Druk

75 ,,

33 ANTON, De Hengelsport. Tweede Druk


60 ,.
, 33a. B. P. SCOUT. B o s c h l e v e n voor Padvinders
6Q
34. A C K E R M A N , Duiventeelt. 'Tweede Druk
75
35. ACKERMAN, Konijnenfokken. Tweede Druk
75
36. LURASCO, Het Zeewater-Aquarium
60
37. ANTON, Ring-, Brug- en Standoefeningen. Tweede druk
90
:, 38. YVONNE, Het Boek der Etiquette. Tweede druk
. . 75 .,
, 39. SCHUR1CHT, Motorrijwiel e n zijne Behandeling. - Derde Druk . . .
/ 1.50
40. LURASCO, S l e r v i s s c h e n en Amphlbln
90 Cent.
41. W A L T H E R , Samenstelling van Vliegmachines
60
41a. YVONNK, Nieuw Kookboek. 250 Recepten
. . . .
f 1.25
42. BARTKLS, Kanarieteelt. Tweede Druk
60 Cent.
4 3 . REMLOFj Hoenderteelt. Tweede Druk
. . '.
90
,

44. BARTELS, De Octrooiwet. Handleiding voor den uitvinder


44a. Y V O N N E , H a n d e l s c o r r e s p o n d e n t i e In 4 T a l e n

, .
.

,, 45. DISSE. Redden van Drenkelingen. Met 9 Foto's


,, 46. REM LOF. Groenteteelt. Tweede Druk
47. PHEISS, Handleiding voor Postzegelverzamelaars
48. ORNITHOPH1LOS, Exotische Siervogels
49. LURASCO, Handleiding voor Herbarium. T w d e druk
5 0 . Hoe kan ik mijn brood verdienen?
51. OSNITOPH1LOS. Inheemsche Zangvogels
5 l a . ANTON. Engelsche Taal met Uitspraak. Derde Druk
52. ANTON, Hondenverzorging. - Tweede Druk
53 VAN D E WAAL, Machineschrljven
54. BOS, Zakhandboek v . d. Machinist-Bankwerker. Tweede Druk . .
., 55. BOS. Motor-Machinist. Tweede Druk .
56. Y V O N N E , Bereiding verschillende Dranken. Americ. Drincs. Derde Druk
57. ABRAAS, Padvinders Seinboek
58. D E REGT, Nederlandsch voor Vreemdelingen
59. YVONNE, Handleiding J a m s , Geleien, CompOte's en V l a ' s
60. WEGER1F, Wat moet men weten voor men laat bouwen
61 R E M L O F , Bijenteelt op beperkte ruimte
63. REMLOF, Bloementeelt op beperkte ruimte
64. T E R HAAR, Eten om te leven
6 5 . YVONNE, Handleiding voor het inmaken van Groenten. Derde Druk
66. Y V O N N E , Het gebruik van de Hooikist. Tweede Druk
67. DB REGT, Hollandisch fr Deutsche
- . . .
6 8 . D E REGT, Dutch for Englishmen
69. D E REGT. Hollandais pour Francais
7 0 . GALESLQOT. Snoeien van Bloemneesters
71. SCHlLPERORT. Automobielrijden
72. D E JONG, Administratieve Statistiek
73. VAN DER M E U L E N , Conserveeren van Levensmiddelen
74.
S C H U M A C H E R - M O H R , Vegetarisch Kookboekje
75. C A T E N I U S V A N DER M E I J D E N , Paarden-, L a m a - en S c h a p s n v l e e s c h
76. C A T E N I U S V A N D E R M E I J D E N , Toetjes en Zoetjes

77. JACOBS, Tabaksteelt


' 7 8 . ACKERMAN. De Geit

79. C A T E N I U S V A N D E R M E I J D E N , V r u c h t e n - R e c e p t e n

75
f 1.25
60 Cent.
90
35
60
90
75
60
60
/ 1.60
1.75
60 Cent.
35
75
60 ,
f 1-25
1.25
90 Cent.
60
60 ,.
35 ,.
. 60
60
60
f 1.25
1-25
,1.25
90 Cent.
90
60

j&cupA/
H O F L E V E R A N C I E R S V A N H. M. DE KONINGIN.

AMSTERDAM

DEN HAAG

115 Kalversrraa

1 24 Noordeinde

NIJMEGEN

GRONINGEN

1 31 7 Van Berchenstraar

3 Kleine Pelsrerstraal

CAMERA'S
Foto-Artikelen
ProjecMe-Lanl-aapns
voor Lichtbeelden

BIOSCOPEN

BINOCLES

You might also like