MATEMATK FORMLLER

Ardk Saylar Toplam Formlleri

Ardk saylarn toplam:

Saynn tamamndan devretmeyen

ksm karlr. Paydaya virglden

.(+)

1 + 2 + 3 +....+ n =

sonraki devreden basamak says

kadar 9 ve sana devretmeyen
basamak says kadar sfr yazlarak
rasyonel say oluturulur.

Ardk ift saylarn toplam :

2 + 4 + 6 + ... + 2n = n.(n+1)

a,bc =

Ardk tek saylarn toplam:

1 + 3 + 5 + .... + (2n 1) = n.n=n2
Ardk tam kare saylarn toplam:

12 + 22 + 32 +....+ n2 =

.(+).(+)

Ardk ve kp eklindeki saylarn

toplamlar:
13 + 23 + 33 +....+ n3 =[

.(+)

]2

Ardk 4.dereceli saylarn toplam:

4

Devirli Ondalk Sayy Rasyonel Sayya

evirme:

abcdeabc
9900

Bir Saynn Pozitif Tam Blenlerinin

Says:
A = ap.br.cs farkl asal arpanlarnn
arpm eklinde olsun.
* A saysnn pozitif tam blenlerinin
says, (p + 1).(r + 1).(s + 1)
* A saysnn pozitif tam blenlerinin
ters iaretlileri de negatif tam
blenidir.
A saysnn tam say blenleri says
2.(p + 1).(r + 1).(s + 1)

1 + 2 + 3 +....+ n =
n.(n+1)(2n+1)(3n+3n+1)
6

* A saysnn tam say blenlerinin

toplam sfrdr.
* A saysnn pozitif tam blenlerinin
toplam

Terim says:
( )

( )
+

Belirli bir saydan balayan ve sabit

art gsteren dizilerin toplam:
r: ilk terim
n:son terim
x: ardk iki terimin fark ise ,
(+).(+)

r+(r+x)+(r+2x)+n=

+1 1 +1 1 +1 1
.
.
1
1
1

* A saysnn asal olmayan tam say

blenleri toplam -(a + b + c)
* A saysnn pozitif tam say
blenlerinin arpm
(+1).(+1).(+1)

arpanlara Ayrma zdelikler

Tam Kare zdelii:
ki Terim Toplamnn Karesi :
(a + b)2 = a2 + 2ab + b2
ki Terim farknn Karesi :
(a - b)2 = a2 - 2ab + b2
1

Terim Toplamnn Karesi:

(a +b + c)2 =
a2 + b2 + c2 + 2.(ab + ac + bc)
ki Terim Toplamnn Kp:
(a + b)3 = a3 + 3a2b + 3ab2 + b3
ki Terim Farknn Kp :
(a - b)3 = a3 - 3a2b + 3ab2 - b3
ki Kare Fark zdelii:
a2 b2 = (a + b).(a b)
x2 + y2 = (x + y)2 2xy
x2 + y2 = (x y)2 + 2xy
(x y)2 = (x + y)2 4xy
(x + y)2 = (x y)2 + 4xy
x3 y3 = (x y)3 + 3xy (x y)
x3 + y3 = (x + y)3 3xy (x + y)
x2 + y2 + z2 = (x + y + z)2 2 (xy + xz +
yz)
xn + yn veya xn - yn biimindeki
polinomlarn zdelii
ki Kp Toplam :
a3 + b3 = (a + b).(a2 ab + b2)
ki Kp Fark :
a3 - b3 = (a - b).(a2 + ab + b2)
a4 + b4 = (a + b).(a3 a2b + ab2 b3)
a4 b4 = (a2 + b2).(a + b).(a b)
a5 + b5 =
(a + b).(a4 a3b + a2 b2 ab3 + b4)
a5 b5 =
(a b).(a4 + a3b + a2 b2 + ab3 + b4)
a6 + b6 =

2 3

(a + b).(a a b + a b a b + ab b )

a6 b6 =

(a b).(a + ab + b ).(a+ b).(a + ab + b )

a7 + b7 = (a + b).(a6 a5b + a4b2 a3b3 +

a2b4 ab5 + b6)
a7 b7 = (a b).(a6 + a5b + a4b2 + a3b3 +
a2b4 + ab5 + b6)

MATEMATK FORMLLER 2
Ortalama eitleri
Aritmetik Ortalama: Verilerin
toplamnn veri saysna blmdr.
a1,a2,a3...an gibi n tane saynn
aritmetik ortalamas;
AO= a1+a2+a3+...+an
n
Geometrik Ortalama:

Kkl Saylar
1.

2a.b
a+b

saysna

a ile b nin harmonik ortalamas denir.

a1,a2,a3...an gibi n tane saynn
harmonik ortalamas;
n

1 1
1
+ ++
a1 a2
an
+

a R ve n Z olmak zere ;

(a: taban, n: s)
0

1) a 0 iin a =1 dir. (0 belirsizdir.)

a1=a,
a2=a.a (a kare),
a3=a.a.a (a kp)

..

+
2

4. =

c=2 dir.

5. . . =

2n

2) a > 0 iin (-a) =a > 0 dr.

3) a > 0 iin (-a)2n-1=-a2n-1 < 0 dr.
4) (a-b)2n=(b-a)2n, (a-b)2n-1=-(b-a)2n-1
5) a =a ise n=m dir.
(a 0, a 1, a -1)

. .

6.. = 2 1

7. : : =

+1

8. + + + =

1+1+4
2

NOT: a says ardk iki tamsaynn

arpmna eit ise sonu byk olan
sayya eittir.
9.

.
1

1
=

a) x > 0 ise |x|= x

b) x < 0 ise |x|= -x
c) x=0 ise |x|= 0
zellikleri
1) |x| 0
2) |x|=|-x

|x| ifadesi alttaki artlarda belirtilen

deerleri alr.

sl Saylar

.
=

Mutlak Deer

11) a-m=1/(am)

Say dorusu zerinde bir x R

saysnn sfra olan uzaklna Mutlak
Deer denir.

a ve b reel saylar iin x=

3. . . =

Harmonik Ortalama:

8) am:an=a(m-n)

2n

am.bm=(a.b)m

2. . =

x= 1. 2. 3 . dir.

7) am.an=am+n,

10) (am)n=am.n

a1,a2,a3...an gibi n tane saynn

geometrik ortalamas;

a.a.aa=an

14.Payday kkten kurtarmak

9) am:bm=(a:b)m

a ve b saylar iin x= . ise, x

sayna a ile b nin geometrik
ortalamas veya x says a ile b
arasnda orta orantl denir.

x=

6) axn+bxn+cxm-dxm+exm=
(a+b)xn+(c-d+e)xm

3) |x|=|x|= x ve x = |x|
4) |x.y|=|x|.|y|
5) |x/y|=|x|/|y|
6) c>0 iin |x-a|= c ise
x-a = c dir. x = a c
7) |x-a| c iin
-c x-a c => a-c x a+c
8) |x-a| c iin x-a c veya x-a -c

9) ||a| - |b|| |a+b| |a|+|b|

10. . = .

11. + +

12. + = ( + )

13. n ift ise x0 dr.

2

Oran Orant
a ve b reel saylarndan en az biri

sfrdan farkl olmak zere ifadesine

a nn b ye oran denir.

MATEMATK FORMLLER 3
a
b

c
d

ve oranlar iin, a.d=b.c ise

a c
=
b d

dir. Yani iki orann eitliine

orant denir.
a c
=
b d

a ile d ye dlar, c ile b ye iler denir.

1.ler yer deitirebilir.
ise

a b
=
c d

de orantdr.

2. Dlar yer deitirebilir.

a c
=
b d

ise

d
b

c
a

de orantdr.

3. Orant ters evrilebilir.

a c
=
b d

b
a c

ise = dir.

4. m 0 ve n 0 iin,

a c
=
b d

m.a+n.c
olabilir.
m.b+n.d

a+b

veya

ab

veya

a c
b d

5. = ise

a c
b d

6. = ise

7. = =k ise
b d

2 + 2

2 +2

a c
= =
b d

2
2

= 2 =k2

= 2 (k orant sabiti)

l orants a:c:e=b:d:f

eklinde yazlabilir.

Doru Orant:
x,y R+ ve k>0 sabit bir reel say
olmak: x ile y doru orantl ise:

y.x=k ise: = olur.

KMELER

Kmelerde Birleim lemi zellikleri

a:b=c:d

a c
=
b d

= ise y=k.x

Ters Orant

x,y R+ okluklar ters orantl ise

bunlarn arpm sabit olup

* A ve B kmelerinin birleimi, iki

kmenin elemanlar bir eleman bir kez
kullanlacak ekilde bir kme iinde
birletirilmesidir.
* Kmelerde birleim ilemi iareti
semboldr.
* A ve B kmelerinin birleim ilemi
AB eklin de gsterilir.
* AB = {x: xA veya xB}
* Her A ve B kmesi iin AB=BA dr.
1) AA=A
2) AB=BA
3) A=A
4) A(BC)=(AB)C
5) AB= ise A= ve B= dir.
6) AB ise AB=B dir
7) s(AB)=s(A)+s(B)-s(AB)
8) s(ABC)=s(A)+s(B)+s(C)-s(AB)s(AC)-s(BC)+s(ABC)
9) s(AB)=s(A-B)+s(AB)+s(B-A)
10) A (A B) ve B (A B)
11) (A B) (A b)
12) A (A B)
13) B (A B)
14) (A B) (A b)

Kmelerde Kesiim lemi zellikleri

* A ve B kmelerinin her ikisinde de
ortak olarak bulunan elemanlarn
kmesine bu iki kmenin kesiimi
yada arakesiti denir.
* Kmelerde kesiim ilemi iareti
semboldr.
* A ve B kmelerinin kesiim ilemi
AB eklin de gsterilir.
* AB={x: xA ve xB}
1) AA=A
2) AB=BA
3) A=
4) A(BC)=(AB)C
5) AB= ise
3

i) A= veya B= dir
ii) A ve B kmeleri ayrktr.
6) AB ise AB=A dir
7) A(BC)= (AB)(AC)
8) A(BC)= (AB)(AC)
9) s(AB)= s(A)+s(B)-(AB)
10) s(AB)=s(AB)-s(A-B)-s(B-A)
11) (A B) A ve (A B) B
12) (A B) (A b)
13) (A B) A
14) (A B) B
15) (A B) (A b)

Kmelerde Fark lemi zellikleri

A ve B iki kme olsun. A kmesine ait
olup B kmesine ait olmayan
elemanlardan meydana gelen kmeye
A fark B kmesi denir. A \ B veya A B
eklinde gsterilir.
Buna gre, A \ B = { x | x A ve x B}
olur. ekilde Venn emas ile
gsterilmitir.
A,B,C birer kme olmak zere
1) A\A=
2) A\=A
3) \A=
4) A\B B\A
5) A \ ( B C) = (A \ B) (A\C)
6) A \ ( B C) = (A \ B) (A\C)
7) A \ ( B \ C) = (A \ B) (AC)
8) (A \ B) B = A B
9) (A \ B) ( A B)=
10) (B\A) ( A B)=
11) A \ (A \ B)=A B
12) A \ (B \ A)=A
13) B \ (A \ B)=B
14) (A \ B) (B \ A)=
15) (A \ B) \ (B \ A)=A \ B
16) (B \ A) \ (A \ B)=B \ A
17) (A \ B) A
18) (B \ A) B
19) (A \ B) B=
20) A\( A B)=A \ B
21) A=(A \ B) (A B)
22) B=(B \ A)(A B)
23) A B ise A \ B=
24) A U B = (A \ B) (B \ A) (A B)

MATEMATK FORMLLER 4
Kmelerde Evrensel Kme ve
Tmleyen zellikleri
Evrensel kme
Elemanlar incelenen kmeye gre,
yaplmas gereken btn ilemleri
iine alabilecek ekilde belirlenen, en
geni kmeye evrensel kme denir.
Genel olarak E ile gsterilir. Evrensel
kme sonlu veya sonsuz kme olabilir.
Evrensel kme, incelenen probleme
gre deiir. Hi bir zaman bo kme
olamaz.
Evrensel kmeyi Venn emas ile
gsterirken, dier kmelerden ayrt
etmek iin dikdrtgen eklinde
gsterilir.
Tmleme
E evrensel kmesi iinde bir A kmesi
veriliyor. A kmesi, E evrensel
kmenin bir alt kmesidir. Buna gre,
E evrensel kmesine ait olup, A
kmesine ait olmayan elemanlarn
oluturduu kmeye, A kmesinin
tmleyeni denir. A' veya A sembol ile
gsterilir.
E, evrensel kme
AE,BE,
A' A nn tmleyeni
B' B nin tmleyeni
olmak zere,
1) A' E
2) AA'=E
3) AA'=
4) AE=E
5) E'=
6) '=E
7) AE=A
8) (A')'=A
9) E\A=A'
10) A \ B=AB' (ABE ise)
11) (A \ B)'=A'B
12) A \ B=B' (AB=E ise)
13) A\A'=A

DE MORGAN KURALLARI
1) (A U B)'=A'B'
2) (A B)'=A'B'
Alt Kme Sorularnda Kullanlan
Formller
Herhangi iki A ve B kmeleri verilmi
olsun. A kmesinin her eleman B
kmesinin de bir eleman ise A
kmesine B kmesinin bir alt kmesi
denir. A B eklinde yazlr A alt
kme B diye okunur.
Bu tanma gre, (A B) ( x A
x B) dir.

n elemanl bir kmenin alt kme says

2n formlyle bulunur. Ayrca
n elemanl bir kmeden seilmi 2
elemandan

Kme Problemlerinde Kullanlan

Formller
E, evrensel kme
AE,BE,CE
A' A nn tmleyeni
olmak zere,
1) s (A U B)= s(A)+s(B) ( A B= ise )
2) s (A U B)= s(A)+s(B)-s (A B) ( A
B ise )
3) s(ABC)=s(A)+s(B)+S(C)-s (A B)s (A C)-s (B C)+s (A BC)
4) s(A)+s(A')=S(E)
5) s(A)=s(A \ B)+s(A B)
6) s(B)=s(B \ A)+s(A B)
7) s(A U B) = s(A \ B) + s(B \ A) + s(A
B)
8) s(A U B) = s(A \ B) + s(A)
9) s(E)=s(A U B)+s[(A U B)']
Faktriyel

a) Her ikisinin de bulunduu altkme

says : 2n2
b) Hibirinin bulunmad altkme
says : 2n2
c) En az birinin bulunmad altkme
says : 3.2n2
d) En az birinin bulunduu altkme
says : 3.2n2
e) Herhangi birinin bulunmad
altkme says : 3.2n2
f) kisinin beraber bulunmad
altkme says : 3.2n2
g) Birinin bulunduu, dierinin
bulunmad altkme says : 3.2n2
n elemanl bir kmeden seilmi r
elemandan
a) Hepsinin bulunduu altkme says :
2nr
b) Birarada bulunmad altkme
says : 2n2nr
c) Hibirinin bulunmad altkme
says : 2nr
d) r=x+y olmak zere
x tanesinin bulunduu y tanesinin
bulunmad altkme says : 2nr
4

n_N+-{1} olmak zere; 1 den n ye

kadar olan doal saylarn arpmna
n faktriyel denir, n! biiminde
gsterilir.
nN+ iin;
a) n!=n.(n-1).(n-2)...3.2.1
b) n!=n.(n-1)!
n!=n.(n-1).(n-2)!
n!=n.(n-1).(n-2).(n-3)!
c) m<n ise m! ifadesi, n! iinde vardr.
Permtasyon
n tane farkl elemann bir sra zerinde
r li (r n) sralanlarndan her birine
n nin r li permtasyonu denir.
n elemanl A kmesinin r li
permtasyonlarnn says;
!

P(n,r)=()!

Not: r=n ise; n farkl elemann n li

permtasyonlarnn says P(n,n)=n!
dir.

MATEMATK FORMLLER 5
Yani n farkl elemann dorusal bir sra
zerindeki farkl sralanlarnn says
n! tanedir.
Tekrarl Permtasyon
n tane nesnenin n1 tanesi bir trden,
n2 tanesi ikinci trden, ...nr tanesi r.
trden ve n1+n2+...+nr=n ise n
nesnenin n li permtasyonlarnn
says;
n tane eleman ierisinden;
n1 tanesi 1. eit ve zde,
n2 tanesi 2. eit ve zde,
n3 tanesi 3. eit ve zde,
.........................................
.........................................
nr tanesi r. eit ve zde olmak zere;
bu n eleman bir sra zerinde
!
farkl
(1)!.(2)!.(3)!()!

sralanabilir.

Kombinasyon

n elemanl bir A kmesinin r elemanl

(r n) alt kmelerinin her birine A
kmesinin r li kombinasyonu denir.
n elemanl bir kmenin r li
kombinasyonlarnn says;
C(n,r)= =
Olaslk

n!

(nr)!.r!

Bir deneyde olanakl sonularn

kmesine rnek uzay, rnek uzayn
her alt kmesine olay denir.
E rnek uzay iin bo kmeye
olanaksz olay(imknsz olay), E
kmesine kesin olay denir. E rnek
uzaynn A ve B gibi iki olay iin,
A B = 0 ise, A ve B olaylarna ayrk
olaylar denir.
Olaslk Nedir?
Bir E rnek uzaynn tm alt
kmelerinin kmesi T ve deer kmesi
R={x R : 0 x 1} olan P fonksiyonu
aadaki aksiyomlar gerekliyorsa
buna olaslk fonksiyonu denir.

A T ise p(A) reel saysna da A

olaynn olasl denir.
1) A T iin 0 p(A) 1 dir.
2) p(E)=1 dir.
3) A, B T ve A B = 0 ise p(A
B)=p(A)+p(B) dir.
zellikler

E Olumlu rnek Uzay Nedir?

Olaylarn gerekleme olasl eit
olan rnek uzaya denir.
E e olumlu rnek uzay ve A E bir
olay ise, A nn olasl;
s(A)
s(E)

S(A)= Ann eleman says

S(E)= Enin eleman says
E rnek uzay A E, B E ve
p(A B)=p(A).p(B) ise,
A ve B olaylarna bamsz olaylar
denir.
[p(A) 0, p(B) 0]
Bir E rnek uzaynn iki olay A ve B
olsun. A olaynn olasl B olayna
bal ise, A olaynn olaslna, A
olaynn B koullu olasl denir ve bu
olaslk;
A p(AB)

p( )=
B

p(B)

ile gsterilir. rnek uzay

e olumlu ise;
A s(AB)

p( )=
B

s(B)

sin=

Kar Dik Kenar Uzunluu

Hipotens Uzunluu

Komu Dik Kenar Uzunluu

Hipotens Uzunluu

cos=

Kar Dik Kenar Uzunluu

Komu Dik Kenar Uzunluu

tan=

Komu Dik Kenar Uzunluu

Kar Dik Kenar Uzunluu

cot=

1) P(0)=0 dr.
2) A B ise p(A) p(B)
3) p(A)=1 - p(A) (A olaynn olmama
olasl)
4) p(A B)=p(A)+p(B)-p(A B) dir.
5) E={x1,x2,x3} rnek uzaylar iin:
p(x1)+p(x2)+p(x3)=1 dir

P(A)=

Trigonometri

1
Hipotens Uzunluu
=
Komu Dik Kenar Uzunluu

sec=

1
Hipotens Uzunluu
=
Kar Dik Kenar Uzunluu

cosec=

tan=

cot=

tan.cot=1
sin2+cos2 =1
Eim=tan
Merkezi Eilim ve Yaylm lleri
Ortanca (medyan): Veriler kkten
bye veya bykten ke
sralandnda tam ortada kalan deer
ortancadr. Eer tam ortada say yoksa
ortaya gelen iki say alnr ve ikiye
blnr, kan sonu virgllde olsa
ortancadr.
Tepe deer (mod): Veriler kkten
bye veya bykten ke
sralandnda en ok tekrar eden say
tepe deerdir. Bir veri grubunda
birden fazla en ok tekrar eden terim
bulunabilir. Bu durumda veri
grubunun birden fazla tepe deeri
vardr.
Aritmetik Ortalama: Verilerin
toplamnn veri saysna blmdr.
a1,a2,a3...an gibi n tane saynn
aritmetik ortalamas;

olur.

AO= a1+a2+a3+...+an
n
5

MATEMATK FORMLLER 6
Aklk (aralk) (ranj): Veri grubu
kkten bye sralanr. En byk
deerden en kk deer karlr.
Ranj=
En Byk Deer En Kk Deer
eyrek Aklk
Alt eyrek, ortancaya gre verilerin alt
yarsnn ortanca deeridir.
st eyrek, ortancaya gre verilerin
st yarsnn ortanca deeridir.
eyrekler akl = st eyrek alt
eyrek eklinde hesaplanr.
eyrekler akl, ularda yer alan
verilerden daha az etkilendii iin
verilerin yaylmas hakknda aklktan
daha iyi bilgi verir.
Faiz Problemleri
(A anapara, n faiz yzdesi, t zaman)
..
100

Yllk Faiz=F=

..
1200

Aylk Faiz=F=

..
36000

Gnlk Faiz=F=