You are on page 1of 11

Nowa norma dotyczca oblicze

energetycznych w budynkach PN EN ISO


13790:2009

Wdroenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (2002/91/EC) z dnia 16 grudnia


2002 r. dotyczcej charakterystyki energetycznej budynkw (energy per-formance of buildings) [1]
praktycznie we wszystkich krajach czonkowskich UE napotkao szereg problemw. W wielu krajach
jednym z podstawowych problemw by brak dowiadcze w stosowaniu zaawansowanych procedur
obliczeniowych okrelajcych caoroczne zuycie energii w budynkach.
Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy metodyka suca do okrelenia jakoci energetycznej
budynkw powinna uwzgldnia nastpujce zagadnienia:
a) waciwoci izolacji cieplnej budynku (przegrody zewntrzne i wewntrzne, przegrody
przylege do gruntu itp), przy czym wa ciwo ci cieplne przegrd mog take uwzgldnia ich
szczelno;
b) instalacje ogrzewania budynku i instalacja przygotowywania ciepej wody uytkowej z
uwzgldnieniem wa ciwo ci zastosowanych w nich izolacji;
c) systemy chodzenia budynku lub j ego klimatyzacj i;
d) systemy wentylacji pomieszcze budynku;
e) instalacje sztucznego o wietlenia, dotyczy przede wszystkim budynkw nie mieszkalnych;
f) usytuowanie przestrzenne i orientacja budynku oraz poszczeglnych mieszka wzgldem
stron wiata;
g) systemy pasywnego wykorzystania energii promieniowania sonecznego w budynku oraz
ochrony przed nadmiernym przegrzaniem pomieszcze wywoywanym promieniowaniem
sonecznym;
h) wentylacj a naturalna pomieszcze budynku;
i) warunki klimatyczne panujce w budynku, obejmujce warunki zakadane przez
projektanta.
Proces wprowadzania dyrektywy w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej ograniczony by
rnorodnoci metod obliczeniowych sucych do wyznaczania caorocznego zapotrzebowania na
energi w budynkach. W celu ujednolicenia tych metod obliczeniowych w krajach czonkowskich
europejska organizacja normalizacyjna CEN uruchomia procedury uaktualnienia istniejcych norm
oraz przygotowania szeregu nowych standardw z zakresu charakterystyki energetycznej budynkw
tak, aby opracowany zestaw norm pokrywa peen obszar rozwaa technicznych zwizanych z
dyrektyw [1]. Kluczow rol w tym zestawie norm przeznaczono dla nowelizowanej normy EN ISO
13790. Niestety Komitety Techniczne CEN nie byy w stanie przygotowa tych norm na tyle wcze nie,
aby Kraje Czonkowskie mogy wykorzysta je w krajowych aktach prawnych, ktre powinny byy
zosta opublikowane przed 4 stycznia 2006 r. Wiele pastw, w tym Polska, wykorzystywao jednak
fragmenty roboczych wersji tego standardu tworzc swoje krajowe metodyki [6].
W chwili gdy Polski Komitet Normalizacyjny zakoczy wdroenie normy EN ISO 13790:2008 do
polskiego zestawu norm jako PN-EN ISO 13790:2009 [4] powstaje pytanie o moliwo

wykorzystania tego standardu w polskim systemie prawa budowlanego. Dyskusji nad zwizanymi z
tym uwarunkowaniami powicony jest niniejszy artyku.
Zakres stosowania normy
Autorzy normy PN-EN ISO 13790:2008 majc pen wiadomo, i moe by ona wykorzystywana przez
krajowe systemy prawne, a obliczenia wykonywane na jej podstawie mog mie konsekwencje prawne,
starali si aby procedura oblicze bya jednoznaczna, powtarzalna i weryfikowalna.
Jednoczenie zdajc sobie spraw z potencjalnych konsekwencji ekonomicznych jakie pocigno by
za sob powszechne stosowanie normy starano si zachowa rwnowag pomidzy szczegowoci i
dokadnoci samego algorytmu obliczeniowego a pracochonnoci pozyskiwania danych
wejciowych i ich dokadnoci. Ma to znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do budynkw
istniejcych.
W trakcie tworzenia normy uwzgldniono fakt, e norma PN-EN ISO 13790:2009 w powizaniu z
innymi normami odnoszcymi si do waciwoci energetycznych budynkw powinna umoliwia jej
stosowanie z rnych sytuacjach jakich jak:
a) sprawdzanie czy nowo wznoszone budynki speniaj krajowe wymagania wyraone w
postaci wska nikw energetycznych,
b) porwnywanie warto ci charakterystyki energetycznej alternatywnych wariantw
projektowych,
c) wyznaczanie charakterystyk energetycznych istniejcych budynkw polegajca na ocenie
analitycznej zapotrzebowania na energi budynku wyznaczonej dla standardowych warunkw
uytkowania i dla typowego roku meteorologicznego,
d) obliczanie efektw energetycznych w przypadku poddawania istniejcych budynkw
termomodernizacji,
e) planowanie przyszego zapotrzebowania na no niki energii w skali regionalnej, krajowej lub
midzynarodowej, poprzez zastosowanie metod statystycznych dla wynikw oceny
energetycznej budynkw reprezentatywnych dla zasobw budowlanych danego regionu.
Biorc pod uwag powysze zaoenia norma PN-EN ISO 13790:2009 ma form wariantow i
obejmuje trzy rne typy metod obliczeniowych:

uasi-stacjonarn metod miesiczn wraz ze specjaln jej opcj - metod sezonow;


prost dynamiczn metod godzinow;
procedury oblicze dla szczegowych dynamicznych metod symulacyjnych z rnym krokiem
czasowym (np. godzinowym).

Metoda miesiczna oraz prosta metoda godzinowa maj status w peni normatywny.
W wyniku oblicze metod miesiczn zapotrzebowania na energi otrzymuje poprawne wyniki w
skali roku, ale wyniki dla poszczeglnych miesicy bliskich do pocztku i koca sezonu ogrzewczego
i chodniczego mog mie due bdy wzgldne.
Alternatywna prosta metoda oblicze godzinowych zostaa wprowadzona do normy w celu uatwienia
oblicze z uwzgldnieniem godzinowych harmonogramw uytkowania budynku, takich jak obecno
uytkownikw budynku, o wietlenie sztuczne, uytkowanie urzdze, nastawy temperatury, tryby
wentylacji, rozkad uytkowania ruchomych zason sonecznych i/lub godzinowe opcje regulacji
oparte na zewntrznych lub wewntrznych warunkach klimatycznych itp. W wyniku zastosowania
godzinowej metoda obliczeniowej uzyskuje si wyniki oblicze dla kadej godziny roku, ale wyniki
dla poszczeglnych godzin nie zostay poddane walidacji i naley si liczy z tym, e poszczeglne
wartoci godzinowe mog charakteryzowa si duym bdem wzgldnym.

W gestii instytucji krajowych ley wybr lub rezygnacja z wyboru poszczeglnych opcji do
obowizkowego stosowania, np. zalenie od regionu, typu budynku i sposobu jego uytkowania i celu
oceny.
Dane wej ciowe bezpo rednio lub po rednio wymagane przez norm powinny by zgromadzone na
podstawie dokumentacji projektowej, wykonawczej lub na podstawie wizji lokalnych w budynku.
Jednake w wielu miejscach standardu stwierdza si wyra nie, e na poziomie krajowym mona
dopuci take inne rda informacji. W tym przypadku uytkownik powinien poda w raporcie, jakich
danych wej ciowych uyto i z jakiego rda.
Norma uwzgldnia take ewentualn konieczno podzia budynku na rne strefy cieplne, z
oddzielnymi obliczeniami zapotrzebowania energii do ogrzewania i chodzenia kadej strefy. Moliwe
s nastpujce warianty oblicze wg kryteriw podziau budynku zawartych w normie:

cay budynek moe by traktowany jako pojedyncza strefa cieplna;


budynek moe by podzielony w kilka stref cieplnych (obliczenia wielostrefowe), uwzgldniajc
sprzenie cieplne midzy strefami;
budynek moe by podzielony w kilka stref cieplnych (obliczenia wielostrefowe), bez uwzgldnienia
sprzenia cieplnego midzy strefami.

Rys. 1. Schemat obrazujcy cel i zawarto

normy PN EN ISO 13790

Podstawy metod obliczeniowych stosowanych prze norm PN EN ISO 13790


Metoda skupionej pojemnoci cieplnej
Metod skupionej pojemnoci cieplnej najatwiej mona wyjani odwoujc si do przypadku, gdy ciao
doznaje nagej zmiany parametrw cieplnych otocznia. Przykadem, moe by jak na rysunku 2,
ogrzany kamie wrzucony do wody lub przegroda budynku poddana zmianie temperatury powietrza
zewntrznego. Zakadajc du warto wspczynnika przewodzenia ciepa wewntrz ciaa oraz ma
warto wspczynnika przejmowania ciepa na jego powierzchni, mona zaoy, e zmiana
temperatury we wntrzu ciaa jest niewielka. Przyjmuje si, e temperatura pocztkowa ciaa T0 jest
jednakowa w caej objtoci ciaa i jest wiksza ni temperatura otoczenia, w ktrym to ciao si
znalazo Too < T0 w pocztkowej chwili czasu t = 0. Ciao bdzie stygo w czasie t > 0 do momentu,
a osignie temperatur swojego otoczenia Tm. Zmiana temperatury wewntrz ciaa jest
spowodowana wymian ciepa midzy powierzchni zewntrzn ciaa a jego otoczeniem.

t<0

Rys. 2. Przykad nagej zmiany parametrw otoczenia ciaa


Z prawa Fouriera wynika, e przy braku rnicy temperatury przewodno cieplna materiau dy do
nieskoczonoci, co w rzeczywistoci nigdy nie ma miejsca. Jednak wa nie to zaoenie przy maych
warto ciach wspczynnika przejmowania ciepa na powierzchni ciaa jest istot metody skupionej
pojemno ci cieplnej. Sowo skupiona" jest tu na miejscu, gdy oznacza, e caa masa ciaa skupiona
jest w jednym punkcie. Znika zmienna przestrzenna, a wic znika gradient temperatury wewntrz
ciaa.
Po przyjciu powyszych zaoe, nie jest konieczne rozwaanie zjawiska przewodzenia ciepa
wewntrz ciaa, a zjawisko wymiany ciepa midzy ciaem a jego otoczeniem w stanie nieustalonym
sprowadza si do bilansu energii na jego powierzchni. W rozwaanym przypadku zmiana energii
wewntrznej stygncego ciaa rwna jest ciepu przejmowanemu na jego powierzchni, co mona
zapisa w postaci rwnania:
Q = -Qs
(1)
Zgodnie z pierwsz zasad termodynamiki ilo energii Q dostarczonej do ciaa o masie m i cieple
waciwym przy staej objtoci cv, ktre nie wykonuje pracy zewntrznej, rwna jest zmianie w
czasie t jego energii wewntrznej U:

Ilo ciepa przejmowana na powierzchni ciaa rwna jest iloczynowi wspczynnika przejmowania
ciepa h, pola powierzchni ciaa As oraz rnicy temperatury T midzy wntrzem ciaa a jego
otoczeniem Tm:

Wstawiajc rwnania (2) i (3) do rwnania bilansu energii (1) otrzymuje si zaleno:

Po wprowadzeniu pojcia potencjau temperatury jako rnicy midzy temperatur ciaa a


temperatur odniesienia (moe to by na przykad punkt zero dowolnej skali termometry cznej lub
temperatura otoczenia ciaa):

Iloczyn gstoci, objtoci i ciepa waciwego jest pojemnoci ciepln ciaa C, natomiast iloczyn
wspczynnika przejmowania ciepa h i pola powierzchni zewntrznej jest przewodnoci
(konduktancj) ciepln nazywan take wspczynnikiem strat ciepa H. Odwrotno przewodno ci
cieplnej to oporno cieplna R. W zwizku z tym rwnanie (6) mona zapisa w postaci:

Istnieje analogia rwnania (6) w teorii obwodw elektrycznych. Odpowiednikiem procesu wymiany
ciepa midzy ciaem a jego otoczeniem, w metodzie skupionej pojemno ci cieplnej, jest przepyw
prdu elektrycznego w ukadzie zoonym z rezystora i kondensatora przedstawiony na rysunku 3.
Ukad taki nazywa si czwrnikiem RC i jest to filtr dolnoprzepustowy, ktry tumi wymuszenia
okresowe o czstotliwociach wikszych ni czstotliwo graniczna

Rys. 3. Czwrnik RC
Podstawy modelu 5R1C
Metoda oblicze jest oparta na uproszczeniach przenoszenia ciepa midzy rodowiskiem

wewntrznym i zewntrznym, jak pokazano na rysunku 4.


Zapotrzebowanie na energi do ogrzewania lub chodzenia okre la si przez obliczenie dla kadej
godziny zapotrzebowania na moc grzewcz lub chodnicz, <&Hc,nd (dodatni dla ogrzewania i
ujemn dla chodzenia), ktr naley dostarczy do lub odprowadzi z wewntrznego wza
powietrznego, 6air, aby utrzyma pewn okrelon minimaln lub maksymaln nastaw temperatury.
Nastawa temperatury jest redni waon temperatury powietrza i redniej temperatury
promieniowania. Umowny czynnik wagi jest po rwny 0,5 dla obu skadowych.
Przenoszenie ciepa przez wentylacj, Hve, jest poczone bezporednio do wza temperatury
powietrza, 6mr i do wza reprezentujcego temperatur powietrza nawiewanego, 6sup.
Przenoszenie ciepa przez przenikanie jest rozbite na cz okienn (wraz z drzwiami i innymi
przeszklone elementami obudowy budynku), Htr,w, przyjmowan z zerow mas ciepln i pozostao
reszt, Htr,op, zawierajc mas ciepln, ktra z kolei jest rozbita podzielona na dwie cz ci
skadowe: Htr,em i Htr,ms. Zyski ciepa od nasonecznienia i wewntrzne zyski ciepa s rozdzielane
na wze powietrza, 6air, wze centralny, 0s (mieszanina 6air i redniej temperatury promieniowania
0r,m) i wze reprezentujcy mas strefy budynku, 6m. Masa cieplna jest reprezentowana przez
pojedyncz pojemno ciepln, Cm, ulokowan midzy Htr,em i Htr,ms. Sprzgajca konduktancja
cieplna jest zdefiniowana midzy wewntrznym wzem powietrza i wzem centralnym. Gsto
strumienia cieplnego od wewntrznych zyskw ciepa, 0mt i gsto strumienia cieplnego od
solarnych zyskw ciepa od nasonecznienia, 0soh s rozbite podzielone midzy trzy wzy.

Rys. 4. Zastpczy model strefy o regulowanej temperaturze z picioma oporami i jedn pojemnoci
(5R1C) [4].
Wybrane uwarunkowania zwizane ze stosowaniem normy. Powizania z innymi normami
CEN
Ze wzgldu na stopie skomplikowania norma, zawiera liczne odwoania do innych norm CEN, ISO
lub dokumentw krajowych (np. w sprawie danych wej ciowych lub szczegowych procedur
oblicze). W celu uwzgldnienia istniejcych regulacji na poziomie krajowym lub regionalnym norma
PN-EN ISO 13790:2009 zachowujc ogln spjno zawiera rwnolege cieki w powoywaniu si na
inne Normy Midzynarodowe lub akty prawne.
W rozdziale Powoania normatywne znajduje si zestawienie 7. norm ISO oraz 1. normy CEN, ktre

s niezbdne do stosowania PN-EN ISO 13790:2009. W zaczniku A normy jednoznacznie precyzuje


si, e wewntrz obszaru CEN, a zatem take w Polsce, do stosowania normy PN-EN ISO
13790:2009 niezbdne jest dalszych 13 poniej wymienionych norm CEN:

EN 410, Glass in building Determination of luminous and solar characteristics of glazing;


EN 673, Glass in building Determination of thermal transmittance [U value] Calculation
method;
EN 13363-2, Solar protection devices combined with glazing - Calculation of total solar energy
transmittance and light transmittance Part 2: Detailed calculation method;
EN 13947, Thermal performance of curtain walling - - Calculation of thermal transmittance;
EN 15193-1, Energy performance of buildings Energy requirements for light-ing Part 1:
Lighting energy estimation;
EN 15217, Energy performance of buildings Methods for expressing energy performance and
for energy certification of building;
EN 15241, Ventilation for buildings Calculation methods for energy losses due to ventilation and
infiltration in commercial building;
EN 15242, Ventilation for buildings Calculation methods for the determination of air flow rates
in buildings including infiltration;
EN 15243, Ventilation for buildings Calculation of room temperatures and of load and energy for
buildings with room conditioning systems;
EN 15265, Energy performance of buildings - Calculation of energy needs for space heating and
cooling using dynamic methods - - General criteria and vali-dation procedures;
EN 15316-2-1, Heating systems in buildings Method for calculation of system energy
requirements and system efficiencies Part 2-1: Space heating emission systems;
EN 15316-2-3, Heating systems in buildings Method for calculation of system energy
requirements and system efficiencies Part 2-3: Space heating distribu-tion systems;
EN 15316-3-1:2007, Heating systems in buildings Method for calculation of system energy
requirements and system efficiencies - - Part 3-1: Domestic hot water systems, characterization of
needs (tapping requirements).

Dla powoa datowanych zastosowanie ma tylko wydanie cytowane. Dla powoa nie datowanych
stosuje si ostatnie wydanie powoanego dokumentu biorc pod uwag dowolne jego poprawki.
Poniewa polskie prawo zabrania odwoywania si do dokumentw sporzdzonych w jzykach innym
ni polski pene wdroenie normy PN-EN ISO 13790:2009 wymagao bdzie wdroenia take innych
norm. Naley dodatkowo zdawa sobie spraw, e cz z nich moe mie odwoania do kolejnych
norm, take jeszcze nie przetumaczonych na jzyk polski.
Parametry wilgotnociowe powietrza
Procedury oblicze w normie PN-EN ISO 13790:2009 s ograniczone jedynie do jawnego ciepa i
chodu, co oznacza, e nie s brane pod uwag ani procesy nawilania ani osuszania powietrza.
Zuycie energii na nawilanie powietrza i osuszanie jest obliczane w stowarzyszonej normie PN-EN
15241 [2].
Pomijanie w analizach zuycia ciepa utajonego prowadzi do bardzo duych bdw. Jednocze nie
zuycie energii na te cele jest bardzo silnie uzalenione nie tylko od przyjtego zakresu regulacji
parametrw wilgotno ciowych powietrza, ale take od samego rodzaju instalacji klimatyzacyjnej [7].
Krok obliczeniowy
Stosujc norm PN-EN ISO 13790:2009 mona wykonywa obliczenia stosujc u rednianie danych
wej ciowych i wynikw dla sezonu, miesica, godziny lub nawet krtszych krokw czasowych.
Niezalenie od wybranego podej cia obliczeniowego norma PN-EN ISO 13790:2009 stosuje jednak
wsplne reguy do warunkw brzegowych i fizycznych danych wej ciowych.

Wybr odpowiedniej metody obliczeniowej a zatem kroku czasowego oblicze, dostosowanej do typu
i sposobu uytkowania budynkw, jest jedn z podstawowych decyzji instytucji krajowych
wprowadzajcych t norm do systemu prawnego danego kraju.
Wybierajc krok czasowy oblicze naley pamita, e obliczenia miesiczne daj poprawne wyniki
w skali roku, ale wyniki dla poszczeglnych miesicy, szczeglnie bliskich do pocztku i koca
sezonu ogrzewczego i chodniczego, mog mie due bdy wzgldne. Skorzystanie z godzinowego
kroku czasowego umoliwia stosowanie godzinowych rozkadw uytkowania budynku (takich jak
przebywanie osb, uytkowanie o wietlenia i urzdze, nastawy temperatury, tryby dziaania
wentylacji, zmienne w czasie sposoby uytkowania ruchomych zason sonecznych i/lub godzinowe
opcje regulacji oparte na zewntrznych lub wewntrznych warunkach klimatycznych). Moe to
stanowi uatwienie gdy jednocze nie znoszone jest wymaganie okre lania warto ci rednich dla tych
wielkoci. Interpretujc wyniki oblicze godzinowych naley zachowa du ostrono poniewa
wyniki analiz godzinowych byy walidowane jedynie dla wartoci roku lub sezonu, a wyniki dla
poszczeglnych godzin mog mie due bdy wzgldne.
Moliwe jest zastosowanie rnych krokw czasowych do budynku i poszczeglnych systemw
wyposaenia technicznego. Przykadem moe by system klimatyzacji charakteryzujcy si du
dynamik pracy. Moliwe kombinacje krokw czasowych przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Klasyfikacja metodyk obliczeniowych w zaleno ci od metody obliczania zachowania
budynku i systemw wentylacji klimatyzacji.

Typ BhSh. Konfiguracja umoliwia uwzgldnianie godzinowych interakcji pomidzy zachowaniem


budynku a zachowaniem systemw wentylacji i klimatyzacji. Ta opcja jest odpowiednia dla systemw
klimatyzacji ze zmiennym strumieniem powietrza wentylacyjnego, dla ktrych strumie powietrza
zaley od obcienia chodniczego lub w przypadku znacznych zyskw wilgoci, ktre s trudne do
obliczania w ujciu miesicznym.
Trudnoci takiego podejcia jest jednak konieczno opracowania odrbnych algorytmw
obliczeniowych dla rozlicznych rodzajw systemw klimatyzacji.
Typ BmSh. W tej konfiguracji zachowanie systemw wentylacji i klimatyzacji jest okre lane z
godzinowym krokiem czasowym przed przystpieniem do oblicze budynku. Jest to moliwe w
przypadku, gdy dziaanie systemu nie jest uzalenione od zachowania si budynku. Dotyczy to przede
wszystkim systemw reagujcych gwnie na klimat zewntrzny (np. kombinacj temperatury i
wilgotnoci powietrza). Dodatkowo mona wprowadza pewne zaoenia np. uzalenienie temperatury
powietrza w pomieszczaniu od temperatury powietrza zewntrznego.
Typy BmSm i BhSm. W tym przypadku zachowanie systemw wentylacji i klimatyzacji analizowane
jest na podstawie u rednionych miesicznych, sezonowych lub rocznych warto ci, przy uyciu analizy
statystycznej opartej na godzinowych obliczeniach dla typowego klimatu, konfiguracji systemu etc.
Stosowanie takiego podej cia jest moliwe take w przypadku, gdy system jest na tyle prosty, e
moliwe jest pominiecie interakcji z parametrami klimatu zewntrznego oraz z dynamik ciepln
budynku.

Paramenty dynamiczne budynku


Dynamik zachowania cieplnego budynku uwzgldnia si modelujc opory cieplne, pojemno ci
cieplne oraz zyski ciepa od nasonecznienia i wewntrznych rde ciepa w strefach cieplnych
budynku.
W metodach sezonowej i miesicznej, powysze zjawiska uwzgldnia si wprowadzajc wspczynnik
wykorzystania zyskw ciepa dla ogrzewania i wspczynnik wykorzystania strat ciepa dla
chodzenia. Wartoci parametrw a0 i To suce do okrelania wspczynnikw wykorzystania s
warto ciami empirycznymi i mona je okre li na poziomie krajowym, zalenie od celu oblicze.
Wartoci krajowe naley otrzyma przez identyfikacj parametrw lub techniki analizy regresyjnej
zastosowane na wynikach otrzymanych z reprezentatywnej zbiorowo ci przypadkw obliczeniowych
po zastosowanie wa ciwych metod szczegowej symulacji dynamicznej. W ten sposb postpio
wiele krajw czonkowskich (np. Austria czy Grecja) gdzie istnieje silne zrnicowanie budynkw w
zalenoci od strefy klimatycznej lub w zalenoci od przeznaczenia.
W przypadku braku danych krajowych mona uy wartoci stabelaryzowanych podanych w PN-EN
ISO 13790:2009 (patrz tabela 2). Naley mie jednak wiadomo , e wspczynniki wykorzystania strat
i zyskw ciepa zostay zdefiniowane niezalenie od charakterystyk systemw ogrzewania i
chodzenia, zakadajc idealn regulacj temperatury i nieskoczon elastyczno systemw cieplnych
budynkw. Ich warto ci zostay okre lone dla u rednionego" budownictwa europejskiego (od
drewnianych budynkw mieszkalnych w pnocnej Skandynawii, po masywne rdziemnomorskie
budownictwo kamienno-ceglane).
Tabela 2. Wartoci parametru numerycznego, aH,0 (aC,0) i staej czasowej odniesienia, %;0 (tc,o) na
postawie PN-EN ISO 13790:2009 [4]

Inne odwoania do przepisw krajowych


Poza ju wymienionymi przypadkami w normie kilkadziesit razy znajduj si odwoania do decyzji
instytucji krajowych, w ktrych gestii ley dokonanie wyboru spo rd zaoferowanych przez norm
opcji lub doprecyzowanie poj, aby nie byy sprzeczne z istniejcymi regulacjami prawnymi danego
kraju.
Przykadowo, w normie pozostawia si odpowiednim instytucjom krajowym podanie precyzyjnej
definicji przestrzeni o regulowanej temperaturze czy okre lenie obliczeniowych zakresw/nastaw
temperatury wewntrznej.
Norma pozostawia take na poziomie krajowym, w jaki sposb uwzgldnia si odzyskiwane straty
cieplne systemu: np. jako zmniejszenie sprawno ci systemu, jako element wewntrznych zyskw
ciepa, czy te jako niezaleny skadnik oblicze. Norma pozostawia take do decyzji krajw
czonkowskich okre lenie czasu trwania sezonu grzewczego i chodniczego.
Poniewa kraje czonkowskie mog stosowa rne zasady organizacji pracy (czas rozpoczcia i
zakoczenia, czas trwania przerwy niadaniowej/obiadowej, stosowanie tradycyjnej sjesty, typowe
zagszczenie pracownikw itp.) norma pozostawia swobod w ustaleniu na poziomie krajowym
rnych standardowych schematw czasowych wykorzystania pomieszcze oraz w okreleniu
typowych zyskw ciepa od urzdze.
Na poziomie krajowym naley zadecydowa take o uwzgldnianiu lub nie-uwzgldnianiu wielu
skadnikw oblicze. Przykadowo uwzgldnianie przenoszenia ciepa do przylegych budynkw oraz
uwzgldnianie infiltracji powietrza z przylegych budynkw powoduje, e na ocen energetyczn

analizowanego budynku wpyw miayby take budynki ssiednie, co komplikuje prawne aspekty
certyfikacji energetycznej budynkw.
Wnioski
Pojawienie si normy PN-EN ISO 13790:2009 w jzyku polskim moe stanowi bardzo dobry impuls
do poprawy polskich rozwiza w dziedzinie okre lania caorocznego zuycia energii w budynkach
[6]. Standard ten moe mie bardzo due znaczenie edukacyjne dla wielu specjalistw stosujcych
wcze niej jedynie uproszczone metodyki obliczania zuycia energii w budynkach.
Jednake stopie skomplikowania normy, jej wariantowo oraz silne sprzenia z innymi normami ISO
i CEN powoduj, e wykorzystanie tej normy przez krajowy system prawa budowlanego wymagao
bdzie bardzo starannego przygotowania, przetumaczenia kilkunastu innych norm europejskich i
zdecydowania, w jaki sposb naley wykonywa obliczenia w miejscach, w ktrych norma odwouje
si do decyzji krajowych.
Przed Polskim Komitetem Normalizacyjnych pozostaje jeszcze bardzo dua praca zwizana z
tumaczeniem i weryfikacj norm powoanych.
Na poziomie przygotowania aktw wykonawczych prawa budowlanego podstawowe decyzje bd
dotyczyy precyzyjnego wyboru opcji oblicze. Naleaoby raz jeszcze zastanowi si czy dla
zaawansowanych technologicznie nowoczesnych klimatyzowanych budynkw uytecznoci
publicznej metody miesiczne s wystarczajco dokadne.
W przypadku rozwiza opcjonalnych, aby uzyska jednoznaczne procedury obliczeniowe, naleaoby
take precyzyjnie okreli, w ktrych miejscach wprowadza si rozwizania specyficzne dla Polski a w
ktrych przypadkach naley stosowa uproszczone, domy lne warto ci podawane przez norm.
Biorc od uwag zrnicowanie polskich zasobw budowlanych bardzo wane jest opracowanie
specyficznych dla Polski warto ci parametrw numerycznych, aH,0 (aC,0) i staych czasowych
odniesienia, rH;o (?c,o)W budynkach wyposaonych w systemy klimatyzacji norma analizie powinno by poddawane nie tylko
ciepo jawne, ale take utajone zwizane z regulacj wilgotnoci powietrza.
Biorc pod uwag liczb i wag koniecznych wyborw nie powinny by one wynikiem prostych decyzji
urzdniczych, ale powinny wynika z pogbionej analizy wykonanej przy wykorzystaniu potencjau
naukowo-badawczego najlepszych o rodkw w Polsce.
Bibliografia
[1] Directive 2002/91/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2002 on the
energy performance of buildings
[2] PN-EN 15241:2007 Wentylacja budynkw - Metody obliczania strat energii na skutek wentylacji i
infiltracji powietrza w budynkach uytecznoci publicznej (oryg)
[3] PN-EN 15251:2007 Kryteria rodowiska wewntrznego, obejmujce warunki cieplne, jako
powietrza wewntrznego, o wietlenie i haas (org)
[4] PN-EN ISO 13790:2009 Energetyczne waciwoci uytkowe budynkw ~ Obliczanie zuycia
energii na potrzeby ogrzewania i chodzenia
[5] PN-78/B-03421 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza wewntrznego w
pomieszczeniach przeznaczonych do staego przebywania ludzi
[6] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii
obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub czci budynku
stanowicej samodzielna cao techniczno-uytkow oraz sposobu sporzdzania i wzorw wiadectw
ich charakterystyki energetycznej Dz. U. nr 201 poz. 1240
[7] Sowa Jerzy, Mijakowski Maciej, Narowski Piotr, Wpyw zaoonego zakresu zmienno ci
parametrw powietrza w pomieszczeniach na caoroczne zuycie energii, Fizyka Budowli w Teorii i
Praktyce tom IV, Sekcja Fizyki Budowli , KILiW PAN, str. 169-176, 2009
Autor: Jerzy SOWA \ Piotr NAROWSKI

Materiay z Forum Termomodernizacja 2010 zorganizowanego przez Zrzeszenie Audytorw


Energetycznych.
Podzikowania dla organizatorw za udostpnienie materiaw.

KONTAKT

Zrzeszenie Audytorw Energetycznych


E-mail: m.jankowski@zae.org.pl
WWW: www.energiaibudynek.pl
Tel.: (0-22) 50 54 747

You might also like