1

PRCAKTIMI I MIMEVE
N KONKURRENC T PLOT
Luan Gara

Prcaktimi i mimeve n konkurrenc t

plot
2

N nj ekonomi tregu mimet dhe sasia e prodhuar

pr do produkt prcaktohen nga mekanizmi i tregut,
nga bashkveprimi i krkess dhe oferts n treg.
Ne disa tregje ekziston nj konkurrenc pothuajse e
plote, kurse n disa t tjera konkurrenca sht e
kufizuar.
Ekstremi i kundrt i konkurrencs s plot sht
monopoli.

Tiparet e tregut konkurrencial

3

Konkurrenca ka nj kuptim te gjere, p.sh.,:

studentt konkurrojn pr t fituar vendin e par n nj
konkurs,
puntoret konkurrojn pr vende pune,
firmat konkurrojn pr konsumator.

Pra shprehja konkurrenc e plot ka nj kuptim tepr

t veant.

Tiparet e tregut konkurrencial

4

Konkurrenca e plot karakterizohet nga nj sr veorish:

1.

2.

3.

4.

Ekzistenca e nj numri t madh firmash ne treg, ku secila prej

tyre ofron vetm nj pjese t vogl t pakonsiderueshme t
sasis s prgjithshme q krkohet.
T gjitha firmat e nj dege shesin produkte me karakteristika
t njjta, produkte homogjene, pr shembull grur, duhan, etj.
Blersit dhe shitsit jan t mirinformuar, kan njohuri t plot
pr mimet dhe produktet n treg.
Ekzistenca e lehtsis s hyrjes dhe daljes s firmave nga
dega. Firmat i lvizin burimet nga nj deg n tjetrn pa
pengesa ligjore, si patentat, licencat, etj.

Tiparet e tregut konkurrencial

5

Tipari m i rndsishm i konkurrencs s plot, q

buron nga veorit e msiprme, sht se firmat jan
mimpranuese, pra ato nuk kane asnj ndikim mbi
mimin e produkteve q ofrojn n treg.
Pra, , konkurrenca e plote mund t prkufizohet si nj
lloj tregu, n t cilin firmat e veanta nuk kan
kontroll mbi mimin e produkteve q shesin.

Tiparet e tregut konkurrencial dhe

kurba e krkess e firms
6

Tipari i konkurrencs s plot prcakton edhe

karakteristikat e kurbs s krkess q prballojn
firmat individuale pr produktin q ato ofrojn n
treg.

Tiparet e tregut konkurrencial dhe

kurba e krkess e firms
7

Sipas ligjit t krkess, kurbat individuale t krkess

dhe kurba e krkess e tregut jan me pjerrsi
zbritse.
Por, si shihet n figur, ka edhe nj lloj tjetr krkese,
krkesa q ndesh firma n treg e q kurba e saj
sht plotsisht elastike, pra horizontale n nivelin e
mimit q prcaktohet n treg nga pikpresja e
krkess me ofertn.
Firma mund t marr vendime vetm lidhur me sasin
pasi mimin e prcakton tregu, dhe firma mund t
shes fardo sasie q dshiron.

Konkurrenca e plot?
8

N botn reale sht e vshtir q, pr nj treg t dhn, t

plotsohen t gjitha karakteristikat e konkurrencs s plot.
Megjithat, analiza e tregut konkurrencial sht e rndsishme,
sepse:

Eksitojn tregje q i afrohen konkurrencs s plot, sikurse jan disa

tregje t produkteve bujqsore, si ai i grurit, etj.

Si pohojn shum ekonomist, shum parashikime q bhen mbi bazn

e ktij modeli (konkurrenca e plot) konfirmohen edhe nga tregjet jo
konkurrenciale.

Modeli i konkurrencs s plote shrben si baze pr t krahasuar

modelet e tjera t konkurrencs jo t plot.

Vendimet dhe oferta e firms n nj

periudh afatshkurtr
9

N kushtet kur mimi prcaktohet nga tregu dhe firma mund t

shes do lloj sasie me ket mim, lind pyetja: Cili sht niveli i
prodhimit q zgjedh firma?
Pr t kuptuar m mir prgjigjen e ksaj pyetjeje rikujtojm
q:
Synimi themelor i do firme sht maksimizimi i fitimit.
Fitimi prfaqson diferencn midis t ardhurave totale (TR)
me koston totale (TC).
Pr ekonomistt kostoja totale sht kosto ekonomike
(oportune), pra prfshin koston e shprehur dhe at t
nnkuptuar.

Vendimet dhe oferta e firms n nj

periudh afatshkurtr
10

Prcaktimin e nivelit t prodhimit ku maksimizohet fitimi mund

ta bjm me ndihmn e tabels
Maksimizimi i fitimit n nj firm t prodhimit t kpucve (t dhna t supozuara)

Sasia e
Prodhimit
Q

Kosto
Totale
TC

Kosto
marxhin.
MC

Kosto totale
mesatare
ATC=TC/Q

Te ardhurat
totale
TR=QxP

E ardhura
marxhin.
MR

mimi
P

Fitim ose
Humbje
=TR-TC

1
0
1
2
3
4
5

2
4
6
7
9
12
16

3
2
1
2
3
4

4
6
3.5
3
3
3.2

5
0
5
10
15
20
25

6
5
5
5
5
5

7
5
5
5
5
5
5

8
-4
-1
3
6
8
9

21

3.5

30

7
8
9
10

27
34
42
51

6
7
8
1

3.87
4.25
4.55
5.1

35
40
45
50

5
5
5
5

5
5
5
5

8
6
3
-1

Mnyra e maksimizimit t diferencs

(TR-TC)
11

Me te dhnat e tabels mund t

ndrtojm kurben e t ardhurave
totale TR dhe at t kostos totale
TC.
TR sht nj kurbe vijdrejt me
pjerrtsi pozitive, q kalon nga
origjina dhe koeficienti kndor i saj
sht 5, sepse TR = PQ.
N rastin ton P=5, ather TR =
5Q, q prfaqson nj funksion t
forms Y=bx, ku Y=TR (=5Q). Pra,
n rastin tone b=5 dhe x=Q.

60

TC
50

TR

40

Kosto

30

20

10

0
0

10

12

Mnyra e maksimizimit t diferencs

(TR-TC)
12

Fillimisht n tabel krahasojm t

ardhurat totale me kostot totale,
ku diferenca midis tyre jep fitimin,
q e shnojm me = TR-TC.

TC
50

Kjo diference sht m e madhe

n nivelin 6 njsi t prodhimit,
prandaj ky sht niveli i prodhimit
q zgjedh firma, = 30-21=9.

TR

40

Kosto

60

30
21
20

10

0
0

10

12

Vendimet dhe oferta e firms n nj

periudh afatshkurtr
13

Kurba e krkess prfaqson edhe kurben e t

ardhurs mesatare AR, sepse e ardhura mesatare del
nga raporti
N shembullin ton, mimi sht konstant, i barabarte
me 5 njsi, andaj

Mund t shkruajm d = p = MR = AR, pasi nga

tabela shihet se n rastin ton MR gjithmon sht 5

Mnyra MR = MC
14

Nga krahasimi i t dhnave t kostos

margjinale MC dhe te ardhurave
marxhinale MR n tabel dhe diagram
shohim se fitimi maksimal arrihet n
nivelin 6 njsi t prodhimit, ku MR = MC

MC

MR

sht e qart q firma do t zgjeroj

prodhimin sa koh q MR>MC, sepse pr
do njsi shtes t prodhuar ajo merr nj
fitim shtes t barabarte me (MR-MC)>0.

Kosto

6
MR < MC

5
4

MR > MC

3
2
1

Ndrsa kur MR<MC, firma nuk sht e

interesuar te rris prodhimin, sepse pr
do njsi shtes ajo pson nj humbje t
barabart me (MR-MC)<0.

1.5

4.5

7.5

Mnyra MR = MC
15

9
MC
ATC

8
7
(ATC)

Analizn e maksimizimit t fitimit

nprmjet krahasimit t t
ardhurave marxhinale me koston
marxhinale e kemi paraqitur
grafikisht n figur.
Maksimizimi i fitimit arrihet n
nivelin 6 njsi t prodhimit, ku
kurba MC pret kurben MR, e cila
sht njkohsisht edhe kurba e
krkess.
Pikprerjen e tyre e kemi shnuar
me E.

6
d = P = MR = AR

4
3
2
1

0
1.5

4.5
Q

7.5

Mnyra MR = MC
16

Fitimi total jepet nga siprfaqja e

drejtkndshit t hijzuar.

Fitimi total sht i barabarte me

fitimin pr njsi shumzuar me
numrin e njsive t prodhuara pra
1.5 x 6 = 9.

MC
ATC

8
7

N nivelin 6 njsi t prodhimit, ATC

sht 3.5 dhe fitimi pr njsi sht i
barabarte me P-ATC=5-3.5=1.5
(ATC)

6
d = P = MR = AR

3.5

3
2
1
0

1.5

4.5
Q

7.5

Mnyra MR = MC
17

Mnyra MR= MC

9
8

MC
ATC

7
6
(ATC)

Nse i referohemi nj mimi t

tregut, P, t barabart me 3, kurba
e krkess s firms do t jet
d=MR=P=3.
Sipas rregullit t maksimizimit t
fitimit MR=MC, fitimi maksimal
arrihet n nivelin 4 njsi t
prodhimit.
N ket rast, ATC=3, pra fitimi pr
njsi sht P-ATC=3-3=0, si
rrjedhim, fitimi total sht 0x4=0,
pra firma merr vetm fitim normal.

5
4
d = P = MR = AR

2
1
0
1

2.5

5.5
Q

Pika e barazimit t ATC me P

18

Pikn ku fitimi total behet zero e

quajm pik t barazimit t kostos
totale mesatare me mimin.

Mnyra MR= MC

9
8

MC
ATC

Kur niveli i mimit sht i njjt me

ket nivel t ATC, ather fitimi
bhet zero.

6
(ATC)

Pika e barazimit t kostos totale

mesatare me mimin sht pika m
e ult e kurbs ATC.

5
4
d = P = MR = AR

2
1
0
1

2.5

5.5
Q

19

Koha pr pauz

Sjellja e firms dhe e degs n

periudha afatgjata
20

Pr t analizuar dhe kuptuar m mir sjelljen e

firms dhe t degs, sht e nevojshme t dallojm,
tre periudha kohore t mundshme t ekuilibrit t
tregut:
Ekuilibri

momental, ku oferta sht fikse.

Ekuilibri afatshkurtr, ku firmat mund t rrisin
prodhimin, megjithse kapitali mbetet i pandryshuar.
Ekuilibri afatgjat, ku t gjith faktort e prodhimit
mund t ndryshojn.

Ekuilibrin momental
21

Supozojm nj rritje t krkess pr

nj t mir q prishet shpejt, si
qumshti, n periudha fare t
shkurtra, pr shembull ditore.
Oferta sht e dhne, e pandryshuar,
sepse prodhimi krkon nj koh pr t'u
rritur, prandaj nj rritje e krkess do
t rrit shum mimin momental t
qumshtit.
Kjo rritje e madhe e mimit sht e
nevojshme pr t racionuar ofertn
midis konsumatorve.

Ekuilibrin afatshkurtr
22

mimi i ekuilibrit pr periudha

afatshkurtra sht m i ult se mimi i
ekuilibrit momental.
Kjo e ka bazn te oferta shtes q
vjen nga prdorimi intensiv i t njjtit
kapital.
N kt rast oferta sht m elastike,
sepse me rritjen e mimit rritet edhe
sasia e prodhuar.

Ekuilibrin afatgjat
23

N periudha afatgjata sht e

mundshme t rritet numri i lopve dhe
mund t prmirsohet edhe
teknologjia, q do t onte n nj
ofert m t madhe t qumshtit, pra
n nj kube oferte m elastike.
Si rrjedhim, ne ekuilibr mimi do t
jet edhe m i ulet. Por ky mim mund
t jet m i lart se ai fillestari.

Dallimi n mes periudhave afatgjata

dhe afatshkurtra
24

Pra, midis periudhave afatgjata (LR) dhe periudhave

afatshkurtra (SR) ekzistojn ndryshime, t cilat shfaqen
n kto aspekte thelbsore:
N periudhat afatgjata nuk ka kosto fikse, t gjitha kostot
jan t ndryshueshme.
Duke qen se n periudha afatgjata firma mund t
ndryshoje madhsin e impianteve t saj, kurba e kostos
totale mesatare n kto periudha sht m e shesht se
kurba e kostos totale mesatare n periudha afatshkurtra.
N periudha afatgjata kemi hyrje t firmave t reja n
deg (lmi) kur firmat ekzistuese marrin fitim ekonomik. Nga
ana tjetr, kemi dalje t firmave nga dega n qoft se ato
nuk marrin t paktn fitim normal, pra psojn humbje
ekonomike.

Ekuilibri afatgjate pr nj firm

konkurruese
25

N figur shohim q n nivelin P1 t

mimit firma prodhon sasin q i
prgjigjet piks E, ku MR=MC.
Duke qen se n periudha afatgjata fitimi
ekonomik sht zero, n pikn E do t
kemi q P=LRAC, (mimi sht i barabart
me koston mesatare afatgjate).

Nga ana tjetr, n kt pik, ku MR=MC,

do t kemi P=LRMC, sepse MR=P dhe
MC=LRMC.
Duke kombinuar dy barazimet e
msiprme, P=LRAC dhe P=LRMC, n
pikn E kemi LRAC=LRMC.

LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,

LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,
SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,
SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.

Ekuilibri afatgjate pr nj firm

konkurruese
26

N pikn e maksimizimit t fitimit n

periudha afatgjata ka vend barazimi:
P = LRMC = LRAC = SRMC = SRAC

Kuptimi i ktij barazimi sht se

konkurrenca e plot e detyron firmn t
prodhoje n nivelin m t ult t
mundshm t kostos mesatare afatgjate.
Firmat q nuk prshtatin madhsin e tyre
n kufij optimal, ku sigurohet kostoja m e
ult e mundshme, nuk jan efiiente dhe
nuk mund t konkurrojn me firmat q
jan efiiente, prandaj, ne fund t fundit,
jan t detyruara t dalin nga dega.

LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,

LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,
SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,
SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.

Konkurrenca e plot dhe efiienca

ekonomike
27

Efiienca ekonomike, sipas prcaktimit t ekonomistit

to italian Vilfredo Pareto, prfaqson at situate ku
prodhimi i nj malli t dhne nuk mund t rritet pa
ulur prodhimin e nj malli tjetr dhe kur konsumi i
nj konsumatori nuk mund t rritet pa paksuar
konsumin e nj tjetri.
Sipas ktij prcaktimi rritja e efiiencs ekonomike
realizohet kur plotsohen tri kondita, q quhen
konditat e Paretos.

Tri konditat e Paretos

28

Kondita e par - Minimizimi i kostos

Firma q maksimizon fitimin zgjedh
pikn ku vija e izokostos sht
tangjente me nj izokuant, kjo sht
pika ku prodhimi sigurohet me kosto
minimale
N kt pik, pjerrsia e izokostos
sht PK/PL (raporti i mimit t dy
faktorve), kurse pjerrsia e izokuantit
sht e barabarte - me MRTS (norma
teknike e zvendsimit)

L puna
K - kapitali

Tri konditat e Paretos

29

Kondita e par - Minimizimi i kostos

N kushtet kur, p.sh., prodhuesit e
ushqimit (u) dhe t veshjeve (v) synojn
maksimizimin e fitimit, mund t
shkruajm pr secilin prej tyre:
MRTSu=PK/PL, dhe MTRSv=PK/PL.
Duke qen se n konkurrencn e plot
mimi i puns dhe i kapitalit sht i
njjte pr t gjitha firmat, ather del
q MRTSu= MRTSv.
Pra, kondita e pare plotesohet.

L puna
K - kapitali

Tri konditat e Paretos

30

Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit

Konsumatori q dshiron t maksimizoj
dobishmerin zgjedh at kombinim t
mallrave, q prcaktohet nga pika ku vija
e buxhetit sht tangjente me nj kurb
indiferenc q sht kurba e indiferencs
m e lart q mund t arrihet.

N ket pik, pjerrsia e vijs s buxhetit

jepet nga raporti i mimit t dy t mirave,
kurse pjerrsia e kurbs s indiferencs
sht e barabarte me normn marxhinale
t zvendsimit MRS.

Tri konditat e Paretos

31

Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit

Prandaj mund t shkruajm q n
pikn e ekuilibrit t konsumatorit A
dhe pr konsumatorin B sht e njjta
gj:

Duke ditur q n konkurrencn e plot,

mimi i ushqimit dhe i veshjeve sht i
njjte pr scilin konsumator, ather
MRSA = MRSB, dhe n ket mnyr
plotsohet edhe kondita e dyt.

Tri konditat e Paretos

32

Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit

Si theksuam m hert

Dim gjithashtu q MRT prfaqson

pjerrsin e kurbs s mundsive t
prodhimit.
MRT sht gjithashtu e barabart me
raportin e kostove marxhinale, pra

Tri konditat e Paretos

33

Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit

Duke lvizur nga pika A n pikn B,
pr t prodhuar u njsi shtes ushqimi
duhet t sakrifikohet v njsi veshje.
Duke ditur q kostoja ngelet e
pandryshuar n do pik t kurbs s
mundsive t prodhimit, mund t
shkruajm q V MCv = U MCu.
Nxjerrim q pjerrtsia sht e
barabarte me

Tri konditat e Paretos

34

Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit

Pra, q t kemi MRT = MRS duhet q

Duke ditur q n konkurrencn e plot

firmat vendosin mime t barabarta
me koston marxhinale, themi q edhe
kondita e tret plotsohet.
Si prfundim, theksojm q n kushtet
e konkurrencs s plot arrihet
efiienca ekonomike sepse plotsohen
t tri konditat e Paretos.

Faleminderit pr vmendjen