You are on page 1of 8

1) ANO

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

2) SEMESTRE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES
5) CDIGO

TEORIA E HISTRIA DA ARTE


7) CH
8) CRDITOS
( ) Obrigatria
Eletiva (x) universal (U)
45
03
(x) definida (D)
(x) restrita (R)
10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA
TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL

6) NOME DA DISCIPLINA

ART01-09397

ARTE E AFRO-BRASILIDADE

9) CURSOS

Licenciatura em Artes Visuais (U / D)


Bacharelado em Artes Visuais (U / D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): Nenhum

12) CDIGO

PR-REQUISITO (B): Nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte e o sistema de arte a partir das prticas culturais afro-descendentes no


Brasil. Analisar os fundamentos, as prticas e as reflexes artsticas inerentes s prticas
culturais afro-descendentes no Brasil. Estudar os desdobramentos artsticos derivados da
migrao das culturas africanas para o Brasil em confronto com referncias das prticas
artsticas e dos sistemas de arte ocidentais e autctones. Rever as leituras que o
eurocentrismo produziu: da historiografia colonialista aos estudos culturais recentes.
14) EMENTA

Afro-brasilidade como unidade cultural da marginalizao eurocntrica conjuntura


poltica atual. Arte e cultura: alteridade nas relaes entre as matrizes afro-descendentes e
outras matrizes culturais presentes no Brasil. A produo artstica nas prticas culturais
afro-descendentes presentes no Brasil. A incorporao das culturas afro-descendentes no
sistema artstico brasileiro, desde o perodo do Brasil-Colnia contemporaneidade.
15) BIBLIOGRAFIA

AGUILAR, Nelson (organizador). Mostra do redescobrimento: arte afro-brasileira. So Paulo:


Associao Brasil 500 Anos Artes Visuais, 2000.
--. Mostra do redescobrimento: negro de corpo e alma. So Paulo: Associao Brasil 500 Anos Artes
Visuais, 2000.
BASBAUM, Ricardo, COIMBRA, Eduardo (organizadores). Afro-amricas. Item: Revista de Arte, Rio
de Janeiro, Espao Agora/Capacete, n. 5, 2002.
CUNHA, Mariano Carneiro da. Arte afro-brasileira. In: ZANINI, Walter (organizador). Histria geral
da arte no Brasil. So Paulo: Instituto Walter Moreira Salles, 1983, pp. 972-1033.
PEDROSA, Mrio. O novo MAM ter cinco museus. a proposta de Mrio Pedrosa. In: ARANTES,
Otlia (organizadora). Mrio Pedrosa: Poltica das Artes. So Paulo: Edusp, 1995, pp. 309-312.

16) PROFESSORES PROPONENTES


17) CHEFE DEPARTAMENTO
Alberto Cipiniuk, Cludio da Costa, Maria
Roberto Conduru
Berbara, Ricardo Basbaum,
Roberto
Conduru, Roberto Corra dos Santos,
Sheila Cabo, Vera Siqueira
DATA

RUBRICA

DATA

RUBRICA

18) DIRETOR DA UNIDADE


Ricardo R. Basbaum

DATA

RUBRICA

1) ANO
EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE:
INSTITUTO DE ARTES
5) CDIGO
ART01-09712

2005

4) DEPARTAMENTO
TEORIA E HISTRIA DA ARTE

6) NOME DA DISCIPLINA
ARTE E CURADORIA

9) CURSO(S)
Licenciatura em Artes Visuais (U / D)
Bacharelado em Artes Visuais (U / D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

2) SEM.

( ) Obrigatria
Eletiva
( x ) universal (U)
( x ) definida (D)
( x ) restrita (R)

7) CH
45

8) CRD
03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL
TERICA
3
45
PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO

11) PR-REQUISITO (A): nenhum

TOTAL

45
12) CDIGO

11) PR-REQUISITO (B): nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS
Estudar as relaes entre os agentes de produo, reflexo e difuso em artes visuais
estabelecidas a partir das instituies e eventos. Analisar a problemtica, as teorias, as prticas e
as tendncias histricas de curadoria de instituies e eventos: colees, espaos institucionais,
exposies, seminrios etc. Investigar as prticas curatoriais como interpretaes histricocrticas e formas de mediao entre os agentes no sistema de artes visuais.
14) EMENTA
As relaes entre produo, reflexo e difuso em artes visuais. As curadorias de instituies e
eventos [colees, espaos institucionais, exposies, seminrios etc.] como interpretaes
histrico-crticas e formas de mediao no sistema de artes visuais.
15)BIBLIOGRAFIA
ADORNO, Theodor W. Museu Valry Proust [1953]. In: __. Prismas. So Paulo: tica, 1998,
pp. 173-185.
HUYSSEN, Andreas. Escapando da Amnsia o museu como cultura de massa. In: __.
Memrias do Modernismo. Rio de Janeiro: editora UFRJ, 1996, pp. 222-255.
PREZIOSI, Donald. Evitando museocanibalismo. In: Fundao Bienal de So Paulo: XXIV
Bienal de So Paulo: Ncleo Histrico: Antropofagia e Histria de Canibalismos. So
Paulo: A Fundao, 1998, pp. 5056.
16) PROFESSORES PROPONENTES 17) CHEFE DEPARTAMENTO
Alberto Cipiniuk, Cludio da Costa,
Roberto Conduru
Maria Berbara, Ricardo Basbaum,
Roberto Conduru, Roberto Corra dos
Santos, Sheila Cabo, Vera Siqueira
DATA
RUBRICA
DATA
RUBRICA

18) DIRETOR UNIDADE


Ricardo R. Basbaum

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEM.

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES

TEORIA E HISTRIA DA ARTE

5) CDIGO 6) NOME DA DISCIPLINA


ARTE E FRICA
ART0109394

7) CH

( ) obrigatria
eletiva (x) universal (U)
(x) definida (D)
(x) restrita (R)

9) CURSOS

45

8) CRDITOS

03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMESTRAL
SEMANAL

Licenciatura em Artes Visuais (U/D)


Bacharelado em Artes Visuais (U/D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): nenhum

12) CDIGO

11)PR-REQUISITO (B): nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte nas sociedades da frica. Analisar os fundamentos, as prticas e as reflexes das
prprias sociedades sobre arte. Estudar os desdobramentos artsticos do contato dessas culturas
entre si e com as ocidentais. Rever as leituras que o eurocentrismo produziu: da historiografia
colonialista aos estudos culturais recentes.
14) EMENTA

A frica como unidade geo-poltica e cultural da inveno eurocntrica s polticas atuais.


Arte e cultura: alteridade nas relaes entre frica e Ocidente. Sociedades da frica como
unidades culturais inventadas pelo eurocentrismo Arte e cultura: os outros do Ocidente. A
produo artstica e o sistema de arte na frica. A incorporao da arte negra no sistema
cultural moderno. A questo do primitivismo e suas relaes com a produo e o sistema
artsticos, da Idade Moderna contemporaneidade.
15) BIBLIOGRAFIA

APPIAH, Kwame Anthony. Na casa de meu pai: a frica na filosofia da cultura. Rio de Janeiro: Contraponto, 1997.
BELTING, Hans. "Arte hbrida? Um olhar por trs das cenas globais". In: Arte & Ensaios, Rio de Janeiro, EBA/UFRJ,
ano IX, n. 9, 2002, p. 166-175.
DIDI-HUBERMAN, Georges. O ancronismo fabrica a histria: a inatualidade de Carl Einstein. In: ZIELINSKY,
Mnica (organizadora). Fronteiras: arte, crtica e outros ensaios. Porto Alegre: Editora da UFRGS, 2003,
pp. 19-53.
FOSTER, Hal. O inconsciente primitivo da arte moderna ou pele branca, mscaras negras. In: --. Recodificao:
Arte, Mdia, Espetculo. So Paulo: Casa Editorial Paulista, 1996, pp. 235-271.
GELL, Alfred. A rede de Vogel: armadilhas como obras de arte e obras de arte como armadilhas. In: Arte & Ensaios,
Rio de Janeiro, EBA/UFRJ, ano VIII, n. 8, 2001, pp. 174-191.
JUNGE, Peter (org.). Arte da frica. Rio de Janeiro: Centro Cultural Banco do Brasil, 2003.
PERRY, Gill. O primitivismo e o moderno. In: HARRISON, Charles [et alii]. Primitivismo, Cubismo, Abstrao.
So Paulo: Cosac & Naify, 1998.
PRICE, Sally. Arte primitiva em centros civilizados. Rio de Janeiro: Editora UFRJ, 2000.
(16) PROFESSORES PROPONENTES

(17) CHEFE DO DEPARTAMENTO

Alberto Cipiniuk, Cludio da Costa,


Maria Berbara, Ricardo Basbaum,
Roberto Conduru, Roberto Corra dos
Santos, Sheila Cabo, Vera Siqueira
DATA

RUBRICA

(18) DIRETOR DA UNIDADE

Roberto Conduru

DATA

RUBRICA

Ricardo Basbaum

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEM.

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES
5) CDIGO

TEORIA E HISTRIA DA ARTE

6) NOME DA DISCIPLINA

ART01-

( ) obrigatria
eletiva (x) universal (U)
(x) definida (D)
(x) restrita (R)

ARTE E AMRICA LATINA I

09001
9) CURSOS

8) CRDITOS

7) CH

45

03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL

Licenciatura em Artes Visuais (U/D)


Bacharelado em Artes Visuais (U/D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): Nenhum

12) CDIGO

PR-REQUISITO (B): Nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte nas principais sociedades do continente americano at o processo de colonizao


dos pases europeus. Analisar os fundamentos, as prticas e as reflexes destas sociedades sobre
arte. Confrontar o impacto da arte destas civilizaes na cultura artstica na Europa com o
impacto da arte europia na cultura dos nativos. Rever as leituras que o eurocentrismo produziu:
da historiografia colonialista aos estudos culturais recentes.
14) EMENTA

A Amrica pr-colombiana como unidade geo-poltica e cultural da inveno eurocntrica s


polticas atuais. Arte e cultura: alteridade nas relaes entre Amrica Latina e Ocidente.
Periodizao arqueolgica e histrica. Arte, religio e sociedade. Amrica: descoberta ou
conquista? Colonizao: dominao ou incorporao? Arte no sistema colonial americano
entre a vontade de ocidentalizao e a construo do nativismo. Apropriaes mtuas na arte das
culturas americanas e europias; dilogos mundiais.
15) BIBLIOGRAFIA

DISSELHOFF-LINN. Amrica pr-colombiana. Barcelona: Editorial Praxis, 1960.


GENDROP, Paul. A civilizao maia. Rio de janeiro: Jorge Zahar Editor, 1987.
LEHMANN, Henri. As civilizaes pr-colombianas. Rio de Janeiro: Difel, 1979.
MEGGERS. Amrica pr-histrica. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1979.
VALLA, Jean Claude. A civilizao dos incas. Rio de Janeiro: Ferni, 1976.
(16) PROFESSORES PROPONENTES

(17) CHEFE DO DEPARTAMENTO

(18) DIRETOR DA UNIDADE

Roberto Conduru

Ricardo R. Basbaum

Alberto Cipiniuk, Cludio da Costa,


Maria Berbara, Ricardo Basbaum,
Roberto Conduru, Roberto Corra
dos Santos, Sheila Cabo, Vera
Siqueira
DATA

RUBRICA

DATA

RUBRICA

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEM.

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES
5) CDIGO

TEORIA E HISTRIA DA ARTE

6) NOME DA DISCIPLINA

ART01-

( ) Obrigatria
Eletiva (x) universal - (U)
(x) definida - (D)
(x) restrita - (R)

ARTE E AMRICA LATINA II

09375
9) CURSOS

7) CH

8) CRDITOS

45

03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL

Licenciatura em Artes Visuais (U/D)


Bacharelado em Artes Visuais (U/D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): Nenhum

12) CDIGO

11)PR-REQUISITO (B): Nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte nas sociedades desenvolvidas na Amrica aps o processos de colonizao dos
pases europeus. Analisar o desdobramento do sistema de arte europeu no espao social das
colnias. Problematizar a arte aps a emancipao poltica: entre a dependncia e a autonomia
cultural. Investigar a integrao dos sistema internacional de arte a partir do modernismo.
14) EMENTA

A Amrica Latina como unidade geo-poltica e cultural da inveno eurocntrica s polticas


atuais. Arte e cultura: alteridade nas relaes entre Amrica Latina e Ocidente. A arte sob o
domnio colonial: entre a construo do nativismo e as ideais de ocidentalizao. Pontos de
aproximao e afastamento com o sistema artstico europeu. Persistncias e mutaes dos
sistemas artsticos das civilizaes existentes na Amrica antes da ocupao europia.
A presena de componentes africanos, da Oceania e orientais na arte e na cultura da Amrica
Latina. A arte e o processo de emancipao poltica. A arte latino-americana como miscigenao
de culturas transplantadas. As academias, sua criao e desenvolvimento. O modernismo como
ndice de autonomia artstica. A contemporaneidade multiculturalista.
15) BIBLIOGRAFIA

ADES, Dawn. Arte na Amrica Latina. So Paulo: Cosac & Naify, 1997.
BAYON, Damin. Artistas contemporneos de Amria Latina. Barcelona: Serbal, 1981.
LUCIE-SMITH, Edward. Latin American Art of the 20th. Century. London: Thames & Hudson, 1997.
MORAIS, Frederico. Artes plsticas na Amrica Latina: do transe ao transitrio. Rio de Janeiro: Civilizao
Brasileira, 1979.
TRABA, Marta. Duas dcdas vulnerveis nas artes plsticas latino-americanas 1950-1970. Rio de Janeiro:
Paz e Terra, 1977.
(16) PROFESSORES PROPONENTES

Alberto Cipiniuk, Cludio da Costa,


Maria Berbara, Ricardo Basbaum,
Roberto Conduru, Roberto Corra dos
Santos, Sheila Cabo, Vera Siqueira
DATA

RUBRICA

17) CHEFE DO DEPARTAMENTO

Roberto Conduru

DATA

18) DIRETOR DA UNIDADE

Ricardo R. Basbaum

RUBRICA

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEMESTRE

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES

TEORIA E HISTRIA DA ARTE

5) CDIGO

6) NOME DA DISCIPLINA

ART01-

ARTE E OCEANIA

7) CH

( ) obrigatria
eletiva (x) universal (U)
(x) definida (D)
(x) restrita (R)

09385
9) CURSOS

8) CRDITOS

45

03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL

Licenciatura em Artes Visuais (U/D)


Bacharelado em Artes Visuais (U/D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): Nenhum

12) CDIGO

11)PR-REQUISITO (B): Nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte nas sociedades da Oceania. Analisar os fundamentos, as prticas e as


reflexes das prprias sociedades sobre arte. Estudar os desdobramentos artsticos do
contato dessas culturas entre si e com as ocidentais. Rever as leituras que o eurocentrismo
produziu: da historiografia colonialista aos estudos culturais recentes.
14) EMENTA

A Oceania como unidade geo-poltica e cultural da inveno eurocntrica s polticas


atuais. Arte e cultura: alteridade nas relaes entre Oceania e Ocidente. Sociedades da
Oceania como unidades culturais inventadas pelo eurocentrismo Arte e cultura: os
outros do Ocidente. A produo artstica na Oceania. A incorporao da arte
primitiva no sistema cultural moderno e contemporneo. A questo do primitivismo e
suas relaes com a linguagem artstica europia, do Romantismo contemporaneidade.
15) BIBLIOGRAFIA

ELVIRA, Miguel Angel & BRU, Margarita. frica Negra y Oceana. In: Historia 16.
Madrid, v.44, 1993.
PERRY, Gill. O primitivismo e o moderno. In: HARRISON, Charles [et alii]. Primitivismo,
Cubismo, Abstrao. So Paulo: Cosac & Naify, 1998.
RUBIN, William (ed.). Primitivism in 20th. Century Art. 2 v. New York: The Museum of
Modern Art, 1985.
(16) PROFESSORES PROPONENTES

(17) CHEFE DO DEPARTAMENTO

Alberto Cipiniuk, Cludio da


Costa, Maria Berbara, Ricardo
Basbaum,
Roberto Conduru,
Roberto Corra dos Santos,
Sheila Cabo, Vera Siqueira
DATA

RUBRICA

(18) DIRETOR DA UNIDADE

Roberto Conduru

DATA

RUBRICA

Ricardo R. Basbaum

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEMESTRE

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE

4) DEPARTAMENTO

INSTITUTO DE ARTES
5) CDIGO

6) NOME DA DISCIPLINA

ART01-

ARTE E ORIENTE

TEORIA E HISTRIA DA ARTE


7) CH

( ) Obrigatria
Eletiva
( x ) universal (U)
( x ) definida (D)
( x ) restrita (R)

09000
9) CURSOS

8) CRDITOS

45

03

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL

Artes:
Licenciatura em Artes Visuais (U / D)
Bacharelado em Artes Visuais (U / D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

TERICA

03

45

PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO
TOTAL

03

45

PR-REQUISITO (A): nenhum

12) CDIGO

PR-REQUISITO (B): nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS

Estudar a arte nas sociedades do Oriente, especialmente ndia, China e Japo. Analisar os
fundamentos, prticas e reflexes destas sociedades sobre arte. Estudar os
desdobramentos artsticos dos contatos dessas culturas entre si e com as ocidentais. Rever
as leituras que o eurocentrismo produziu, da historiografia colonialista aos estudos
culturais recentes.
14) EMENTA

O Oriente como unidade geo-poltica e cultural da inveno eurocntrica s polticas


atuais. Arte e cultura: alteridade nas relaes entre Oriente e Ocidente. ndia, China e
Japo: periodizao arqueolgica e histrica, religio e filosofia. ndia, China e Japo:
permanncias e transformaes em arquitetura, caligrafia, cermica, escultura, gravura,
paisagismo, pintura e demais prticas artsticas. Os dilogos artsticos e a insero da arte
do Oriente no sistema internacional de arte nas Idades Moderna e Contempornea.
15) BIBLIOGRAFIA

HEGEL, G. W. F. Esttica. Lisboa: Guimares Editores, 1993.


KUDIELKA, Robert. "Arte do mundo arte de todo o mundo?". In: Novos Estudos, So Paulo,
CEBRAP, n. 67, nov./2003, p. 131-142.
PAGLIA, Camile. Oriente e ocidente. Uma experincia de multiculturalismo. In: Sexo, Arte e
Cultura americana. So Paulo: Companhia das Letras, 1993. Pp. 141-174.
SAID, Edward. Orientalismo. O Oriente como inveno do Ocidente. So Paulo: Companhia das
Letras, 1990.
ZIMMER, Heinrich. Mitos e smbolos na arte e civilizao da ndia. So Paulo: Palas Athenas, 1989.
(16) PROFESSORES PROPONENTES

(17) CHEFE DO DEPARTAMENTO

Alberto Cipiniuk, Cludio da


Costa, Maria Berbara, Ricardo
Basbaum,
Roberto
Conduru,
Roberto Corra dos Santos, Sheila
Cabo, Vera Siqueira
DATA

RUBRICA

(18) DIRETOR DA UNIDADE

Roberto Conduru

DATA

RUBRICA

Ricardo R.Basbaum

DATA

RUBRICA

1) ANO

2) SEM.

EMENTA DA DISCIPLINA

3) UNIDADE:
4) DEPARTAMENTO
INSTITUTO DE ARTES
TEORIA E HISTRIA DA ARTE
( ) obrigatria
7) CH
5) CDIGO
6) NOME DA DISCIPLINA
eletiva (x) universal (U)
ART01-09711
45
ESTTICA E SEMIOLOGIA

8) CRD
03

(x) definida (D)


(x) restrita (R)

9) CURSO(S)
Bacharelado em Artes Visuais (U/D)
Licenciatura em Artes Visuais (U/D)
Bacharelado em Histria da Arte (R)

10) DISTRIBUIO DE CARGA HORRIA


TIPO DE AULA
SEMANAL
SEMESTRAL
TERICA
3
45
PRTICA
LABORATRIO
ESTGIO

11) PR-REQUISITO (A): nenhum

TOTAL

45
12) CDIGO

11) PR-REQUISITO (B): nenhum

12) CDIGO

13) OBJETIVOS
Caracterizar distintas produes estticas, considerando-se seus principais meios de feitura. Identificar os
processos utilizados no dilogo histrico-lingstico-filosfico estabelecido entre as artes. Avaliar a fora
crtica das grades categoriais oriundas dos campos de saber enfocados.
14) EMENTA
Estudo do intercmbio entre diferentes formaes sgnicas constituintes das linguagens artsticas.
15)BIBLIOGRAFIA
BARTHES, Roland. O bvio e o obtuso. Trad. Isabel Pascoal. Lisboa: Edies 70, 1984.
DELEUZE, Gilles. Cinema 1 a imagem-movimento. Trad. Stella Serra. So Paulo: Brasiliense, s/d.
MUKAROVSKY, Jan. Escritos sobre esttica e semitica da arte. Trad. Manuel Ruas. Lisboa: Editorial
Estampa, 1979.
PEIRCE, Charles Sanders. Semitica e filosofia. Trad. Octanny Silveira da Mota e Leonidas Hegenberg.
So Paulo: Cultrix/Edusp, 1975.
SAUSSURE, Ferdinand de. Curso de lingstica geral. Trad. Antnio Chelini, Jos Paulo Paes e Izidoro
Blikstein. So Paulo: Cultrix, s/d.
16) PROFESSORES PROPONENTES 17) CHEFE DEPARTAMENTO
Alberto Cipiniuk, L. Cludio da Costa,
Roberto Conduru
Maria C. L. Berbara, Ricardo
Basbaum, Roberto Conduru, Roberto
C. dos Santos, Sheila C.Geraldo, Vera
Siqueira
DATA
RUBRICA
DATA
RUBRICA

18) DIRETOR UNIDADE


Ricardo R. Basbaum

DATA

RUBRICA

You might also like