You are on page 1of 8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

ActaOrtopdicaBrasileira

ServicesonDemand

OnlineversionISSN18094406

Article

Actaortop.bras.vol.9no.2SoPauloApr./June2001

textinEnglish
http://dx.doi.org/10.1590/S141378522001000200007

ARTIGODEREVISO

English(pdf)|Portuguese
(epdf)

Articleinxmlformat

Osteoporose

Articlereferences

Howtocitethisarticle
CurriculumScienTI

Automatictranslation

JulioCesarGali

Sendthisarticlebyemail

DoutoremMedicinapelaFaculdadedeMedicinadaUniversidadedeSo
Paulo
MdicodoServiodeOrtopediaeTraumatologiadoCentrodeCincias
MdicaseBiolgicasdaPUCSP

Indicators
CitedbySciELO
Accessstatistics

Endereoparacorrespondncia

Relatedlinks

Share
More

RESUMO

More

Aosteoporoseumadoenasteometablicaqueatingeespecialmente
Permalink
mulheresapsamenopausa.SegundoaOrganizaoMundialdeSade1/3
dasmulheresbrancasacimados65anossoportadorasdeosteoporose.
Entretantoestimasequeumhomembrancode60anostenha25%dechancedeterumafratura
osteoportica.Odiagnsticoeplanejamentoteraputicosobaseadosnadensitometriasseaenadosagem
laboratorialdosmarcadoresdeformaoereabsorossea.Adensitometriatambmomelhorpreditorde
fraturas.Osmedicamentosatualmentedisponveisatuammaisnainibiodareabsorossea.Aprincipal
formadetratamentodaosteoporoseapreveno:deveseevitarofumolcoolecafdevemser
consumidoscommoderaoaatividadefsicaeingestoadequadadeclciosofundamentaisotreinamento
proprioceptivopodecolaborarparaprevenirquedase,conseqentemente,asfraturas.
Descritores:Osteoporose

CONCEITO
Aosteoporoseumadoenasistmicaprogressivacaracterizadapordiminuiodamassasseaedeteriorao
damicroarquitetura,levandofragilidadedoossoeaumentandooriscodefraturas.Existepoucoosso,porm
quandopresentenormal.
Fisiologicamenteoossocontinuamentedepositadoporosteoblastoseabsorvidonoslocaisondeos
osteoclastosestoativos.Normalmente,anosernosossosemcrescimento,hequilbrioentredeposioe
absorosseanaosteoporoseexistedesproporoentreatividadeosteoblsticaeosteoclstica,com
predomniodaltima.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

1/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

Oesqueletoacumulaossoatafaixados30anos,sendoamassasseamaiornohomemdoquenamulher.
Dapordianteperde0,3%aoano.Namulheraperdamaiornos10primeirosanospsmenopausa,podendo
chegara3%aoano,emaiornamulhersedentria 7.
Aosteoporosecondiocomum.DeacordocomcritriosdaOrganizaoMundialdeSade,1/3dasmulheres
brancasacimados65anossoportadorasdeosteoporose 21estimasequecercade50%dasmulherescom
maisde75anosvenhamasofreralgumafraturaosteoportica 20.
Apesardaosteoporosesermenoscomumnohomemdoquenamulher,estimadoqueentre1/5a1/3das
fraturasdoquadrilocorramemhomensequeumhomembrancode60anostem25%dechancedeteruma
fraturaosteoportica 12.

CLASSIFICAO
Aosteoporosepodeserprimria(idioptica)ousecundria.AformaprimriaclassificadaemtipoIetipoII.
NotipoI,tambmconhecidaportipopsmenopausa,existerpidaperdasseaeocorrenamulher
recentementemenopausada.Predominantementeatingeoossotrabeculareassociadaafraturasdas
vrtebrasedordiodistal.
AtipoII,ousenil,relacionadaaoenvelhecimentoeaparecepordeficinciacrnicadeclcio,aumentoda
atividadedoparatormnioediminuiodaformaossea 18.
Aosteoporosesecundriadecorrentedeprocessosinflamatrios,comoaartritereumatidealteraes
endcrinas,comohipertireoidismoedesordensadrenaismielomamltiplopordesusoporusodedrogas
comoheparina,lcool,vitaminaAecorticides.
Oscorticidesinibemaabsorointestinaldoclcioeaumentamsuaeliminaourinria,diminuemaformao
osteoblsticaeaumentamareabsoroosteoclstica8.
FatoresdeRisco
Osriscosqueinfluenciamamanifestaodaosteoporosepodemserrelativospessoa(individuais)oudo
ambientequeelavive(ambientais).
Soconsideradosfatoresderiscoindividuaisahistriadecasosdeosteoporosenafamlia,mulherbranca,
presenadeescoliose,indivduosmagros,tipoconstitucionalpequenoeaparecimentoprematurodecabelos
brancos.
Representamfatoresambientaisolcooleocigarro(inibidoresdamultiplicaodososteoblastos)cafena
(aumentaexcreodeclcio)inatividade,mnutrio,dietaricaemfibras,protenasesdio(diminuema
absorodeclcio)nuliparidadeamenorriaporexercciosmenopausaprecoceeendocrinopatias.

DIAGNSTICO
Comoemoutraspatologias,odiagnsticodaosteoporosefeitopelahistriaclnica,examefsicoeexames
subsidirios.
Geralmenteaosteoporosepoucosintomtica,svezesssemanifestaporumafratura.Adordorsolombar
queixacomumoespasmomuscularaprincipalcausadossintomas,quetambmpodemserpor
microfraturasemmuitoscasos,conseqenteaumafraturaporcompresso.
Nahistriadeveserinquiridaaidadedamenopausa,presenadefatorfamiliar,hbitosalimentares,atividade
fsica,usodecaf,cigarrooulcool.
Noexamefsicopodeseverificardeformidadedacolunadeveseincluirdadosdepesoealtura,para
acompanhamento.
Osexamessubsidiriosutilizadossooslaboratoriaisedeimagemosprimeirosgeralmentesonormaisna
osteoporoseprimria.
Rotineiramentesolicitamosohemograma,VHS,eletroforesedeprotenas,provasdefunorenal,dosagensde
clcioefsforo,fosfatasealcalinaecalciriade24horas.Onveldeclcioendgenoexcretadodiretamente
relacionadoaoaparecimentodaosteoporose.
Solicitamos,semprequenecessrio,osmarcadoresdeformaoedereabsorossea.
Soconsideradosmarcadoresdeformaoafosfatasealcalinassea,aosteocalcinaeoprcolgenotipoIC
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

2/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

TerminalPeptdeo(PICP).
Afosfatasealcalinaaumentanaformaossea.Ovalordafosfatasealcalinatotalincluifosfatasesproduzidas
nosrins,fgado,intestinoeossosportanto,maisfieladosagemdafostatasealcalinassea.
Aosteocalcina(BGPouBoneGlaProtein)didiadaatividadeosteoblsticaoprcolgenotipoICTerminal
Peptdeo(PICP)aformamaiscomumdocolgenopresentenosossos,apesardeexistiremoutrostecidos.
Soconsideradosmarcadoresdereabsorosseaahidroxiprolina,piridinolina,desoxipiridinolinaeoNtx.
Ahidroxiprolinaumprodutodadegradaodocolgenocomoamaiorfontedesteoosso,ahidroxiprolina
indica,decertomodo,areabsorossea.Entretantoinfluenciadapeladietaalimentar.
Apiridinolinaedesoxipiridinolinasodosadasnaurinacomoestopresentesnasligaesdocolgeno,so
indicadorasdocatabolismosseo.Notminflunciadadieta.
ONtx,tambmdosadonaurina,resduodetelopeptdeosoriginadosdarupturadocolgenotipoI.
Existem,ainda,examesespeciaiscomoadosagemda25OHvitaminaDeda1,25diOHvitaminaD.
Nodiagnsticoporimagens,utilizamosasradiografiaseadensitometriassea.
Oexameradiogrficopodemostrardiminuiodadensidadessea,pormpodeexistirvariaodeat30%.
Almdomais,asradiografiasnodoquantificaodaperdassea5.
Podemosencontrar,aoraioX,colapsovertebralouacunhamento,compressobicncavadosdiscos,ndulosde
Schrmoleafinamentodascorticais.
Adensitometriasseautilizadaparaestudoseriado,paradeterminaraextensodaperdaeparaverificara
eficciadaprevenooutratamento.
Existemdiferentestiposdeequipamentosparaadensitometria:oschamadoscentraisavaliamamassassea
doquadril,colunaecorpotodoosperifricosavaliamamassasseanosdedos,punhos,patela,tbiae
calcneo.
Podeserefetuadaporaparelhosdeftonnico,duplofton(2picosdeenergia),duplaenergiaderaioX
(DXA),portomografiaquantitativaeporultrasom.EmnossomeioaDXAamaisutilizada.
Adensitometriaomelhorpreditordefraturasnoimportaostioavaliado,quantomaioraosteoporose
maiororiscodefraturadoquadril 4.

TRATAMENTO
Aprincipalformadetratamentodaosteoporoseaprevenosoelementoscrticosopicodemassasseae
aprevenodareabsoropsmenopausa.
Opicodemassasseadependentedoaportecalrico,daingestodeclcioevitaminaD,dafuno
menstrualnormaledaatividadefsicaamaioriadosagentesteraputicosatuamnareabsorossea,como
antireabsortivos.
Clcio
Oconsumodeclcioaumentacomaatividadefsicaetambmmaiornagravidezelactao.Asnecessidades
diriasvariamdeacordocomafaixaetria:noadolescentecercade1200mg/dianoadulto,800mg/dia
naperimenopausa,1000mg/dianapsmenopausa,1500mg/dianagravidezaumentaparacercade1500
mg/diae,nalactao,aumentapara1500a2000mg/dia.
Aprincipalfontedeclcionadietaoleiteeseusderivados,masexistetambmemvegetaiscomoespinafre,
agrio,brcolisecouvemanteiga.Muitasvezesdifcilobteraquantianecessriaapenasdadietaalimentar,
nessescasospodeestarindicadaasuplementao.
Ossuplementosmaiscomumenteutilizadossodecarbonatodeclcio.Estescontm40%declcioelementar
eprecisamdemeiocidoparasersolubilizado,portanto,devemseringeridosrefeies.Apresenado
magnsioassociadonoinfluenciaaabsoro,masmelhoraatendnciaaobstipao 8.
Suplementoscomcitratodeclciosoindicadosparaindivduoscomacloridriaereduzemosriscosdeclculos
renais 6.
Teoricamenteasuplementaoisoladadoclciopodereduzirosriscosdefraturaem10%asuplementaode
clcioemmulheresentre35e43anosprevineaperdasseaepermiteaentradanamenopausacommassa
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

3/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

sseamaior 13.
VitaminaD
AvitaminaDsintetizadanapelepelaaodosraiossolaresultravioletaesofretransformaesnofgadoe
rinsparatornarseativafavoreceaformaosseaefacilitaaabsorointestinaldoclcio.
Nosindivduosdeficientesdessavitamina,asuplementaoaumentaamassasseaediminuioriscode
fraturasnessescasosrecomendadasuplementaode400a800UI/dia 8.
OsefeitoscolateraisquepodemocorrerdasuplementaocomvitaminaDsohipercalcemiaehipercalciria 4.
ReposioHormonal
Estrgenos
Aperdasseaaceleradaapsamenopausa.Porummecanismonobementendido,osestrgenosinibema
reabsorosseae,possivelmente,possamatuarnaformao,tambm.
Melhoramoperfillipdico,protegemosdenteseocrebro,diminuemoriscodeAlzheimer 4.
Aadministraodeestrgenosbloqueiaaperdaaceleradadeossomedularqueseverificanosprimeirosanos
apsamenopausa.Podemdiminuiraincidnciadefraturasdacolunaemat50%edoquadril,emmenor
escala 6.
Osestrgenospodemseradministradosporviaoral,sublingual,transdrmica,percutnea,subcutneaou
intravaginal.
Adosedeveserajustadapaciente20%dasmulheresquerecebemadoseconvencionalcontinuamaperder
massasseamulheresquefumampodemnecessitardedosemaior,obesaspodemnecessitardedosemenor
9.
LaneeNydick 8relatamquedezanosdetratamentocomestrgenopodeaumentaremat43%achancede
ocorrercncerdemama.Poroutrolado,Tosi 20dizqueoriscodefraturadoquadriligualsomadosriscos
decncerdemama,teroeovrio.
Aadministraodeestrgenosconjugadosdiminuiaincidnciadecncerendometrialrelacionadohormnios,
masnodiminuirelacionadaaocncerdamama.
Areposiohormonalestindicadanoinciodamenopausaedepois,quandoamulherestprximaaos70
anos,quandooriscodecncermamriodiminuieosefeitosnoesquelticosdotratamentosomarcantes.
Socontraindicadosquandoexistegrandetendnciafamiliardecncerdemamaouhistriapessoalde
tromboflebiteouacidentevascularcerebral 8.
ModuladoresSeletivosdosReceptoresdeestrgeno(SERMs)
Produzemagonismoestrognicoemalvosdesejados,comoossosefgadoeantagonismo(ouagonismo
mnimo)nasmamasetero.Asdrogasmaisutilizadassootamoxifenoeoraloxifeno.
Otamoxifenoapresentacercade70%daaodoestrgeno,emtermosdoaumentodamassassea 8.
Umestudomulticntricocom7705mulherespsmenopausamostrouqueoraloxifenopodediminuira
incidnciadefraturasdacoluna,masnodiminuiaincidnciadefraturasdequadril 13.
Calcitonina
AcalcitoninaumhormnioproduzidopelasclulasC(parafoliculares)datireide.Suafisiologiaexata
controversasuacapacidadedemodularosnveissricosdeclcioefsforosignificante.
Comoteraputica,utilizasemaisfreqentementeacalcitoninadesalmo,naformadespraynasal.Podeser
antignicaeproduzirresistncia,seusadaportempoprolongado.Suaprincipalaoinibirareabsoro
osteoclsticaaaoanalgsicasignificativa.
Estudoprospectivosugerequeseuusopodediminuiraincidnciadefraturasdacolunavertebralem37%,
pormnotendeaalterarastaxasdefraturasdoquadril 19.
Bisfosfonatos
Apresentamquimiotactismopelasuperfciedoosso,diminuemareabsoroepodemaumentaraformao
ssea.
Atualmenteosmaisfrequentementeutilizadosnotratamentodaosteoporosesoosalendronatos.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

4/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

Numestudoaoacaso,aadministraode10mgdealendronato/diaporumanoproduziuaumentode5%da
massasseadoscorposvertebraisede2,3%,nocolofemoral,almdeproporcionarumareduode47%na
incidnciadefraturasnovertebrais 16.
Podemcausaresofagiteemat30%doscasos,portanto,devesetomarasprecauesdaadministrao.
Opamidronato,administradoporviaintravenosa,usadoparatratamentodaostelisesecundriatumores.
Otratamentocomresidronatoemmulherespsmenopausa,mostroureduodefraturasdacolunaem41%e
deat39%,emoutrosstios 13.
Ipriflavona
Inibeareabsorosseaepossivelmentepossaatuarnaformao.
Fluoretodesdio
Aumentaamineralizaodoossotrabecular.AvitaminaDpotencializasuaaonososteoblastos.
Atividadefsica
Amassassearelacionadaaodamusculaturasobreoosso,portantoexercciosgravitacionaissomais
efetivos.
Umprogramaidealdeatividadefsicadeveterexercciosaerbiosdebaixoimpacto,exercciosde
fortalecimentomusculareparamelhoradapropriocepo,afimdediminuiraincidnciadequedas 1.
Osexercciosaerbiosdebaixoimpacto,comocaminhadas,estimulamaformaoosteoblsticaeprevinema
reabsoroexerccioscompesoslevesaumentamamassamusculareaforadosmsculosesquelticos.A
diminuiodaforadoquadrcepsumriscoparaocorrnciadefraturasdoquadril 7.
Otreinamentoproprioceptivovisamelhoraropadrodamarcha,oequilbrioereflexos,sempreparaprevenir
quedas,jqueasfraturassomuitorelacionadasestas.
Indivduosquepraticamtaichichuantemumadiminuiode47%dequedase1/4dataxadefraturasde
quadrilcomparadosnopraticantes 17.
Anataopodeserutilizadamaispararelaxamentoglobalemanutenodaamplitudedemovimentosdoque
paraestimularaproduossea 15.
Obenefcioprimriodaatividadefsicapodeserevitarperdasseaqueocorrecomainatividade,oquede
certamaneirapodereduziroriscodefraturas.Entretantonopodeserrecomendadacomosubstitutado
tratamentomedicamentosoapropriado.

FRATURASOSTEOPORTICAS
Asfraturasesuascomplicaessorelevantesseqelasclnicasdaosteoporosequasetodasasfraturasem
idosossodevidas,emparte,baixadensidadessea.Podemocorreremqualquerosso,pormmais
frequentementeacometemosossosdoquadril,coluna,punhoecostelas.
Napresenadeumafraturadesumaimportnciainvestigarsuacausa.Ahistriaclnica,oexamefsicoe
exameslaboratoriaisdevemafastaroutrascausascomoosteomalcia,hiperparatireoidismoeneoplasias.
Nassituaesondeodiagnsticoetiolgiconopodeseresclarecidodeveserealizarbipsiaoucolheitado
materialparaantomopatolgico,noscasoscomexposiodofocoparareduocirrgica.
Baixopesocorpreo,perdarecentedepeso,histriadefraturasanterioresporfragilidadesseaoucasosde
fraturasosteoporticasnafamliaeaindaohbitodefumarsoconsideradosaltosfatoresderiscoparaa
ocorrnciadefraturas.
Pessoascomqualquerumdessesfatorestmumriscomaiordefratura,independentementedamassassea.A
ausnciadequalquerdesseselementosderiscodiminuioriscodefraturaporfragilidadedoosso.Todoslocais
defraturas,comofalanges,corposvertebraiseossoslongosparecemteramesmachanceparanovasfraturas
osteoporticas 3.
Aconsolidaosseanopareceserafetadanoidosocomosteoporoseidioptica,desdequeexistareduo
aceitvelegraudeestabilizaoapropriada 11.
Geralmenteafraturadequadrilmaisgrave:umamdiade24%dospacientescomfraturasdequadrilecom
maisde50anosdeidademorremdentrodeumanoapsafratura25%dospacientescomfraturadoquadril
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

5/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

requeremcuidadosespeciaisporlongoprazoesomenteumterorecuperainteiramenteonvelde
independnciadeantesdafratura.
Afreqnciadefraturasdequadrilde2a3vezesmaiornasmulheresdoquenoshomens,porma
mortalidadeapsumafraturadequadrilcercadeduasvezesmaiornoshomensdoquenasmulheres.
Ador,limitaofsicaemudananoestilodevidaassociadassfraturasdoquadriledasvrtebraspodem
causarsintomaspsicolgicos,comodepresso,ansiedade,medoouatmesmoira,quetambmatrapalhama
recuperao14.
FraturasdaColuna
Asfraturasvertebraispodemcausarcomplicaesimportantes,comodorresidual,diminuiodaalturados
corposvertebraisecifose.
Mltiplasfraturastorcicaspodemresultaremdoenapulmonarcrnicafraturasdevrtebrasdacoluna
lombarpodemalteraraanatomiadoabdomenelevarobstipao,doredistensoabdominal,reduodo
apetiteesensaodesaciedadeprecoce.
SegundoBoden2,27%dasmulherescommaisde65anostmalgumafraturasvertebralcercade33%seriam
devidasquedas,entre10a20%ocorreriamaolevantarumpesoeporvoltade50%seriamespontneas.
Asradiografiasparaestudodeumafraturavertebraldevemserrealizadasnasincidnciasnteroposteriore
perfil,comopacienteempseexistediminuiodaalturadacolunaanteriordeumcorpovertebralmaior
que50%ouqualquerdiminuiodaalturadacolunaposterior,estindicadaumaavaliaoportomografia.
Napresenadedficitneurolgicodeveserealizartomografiaouressonnciamagnticaparaavaliaodos
elementosneurolgicosnasuspeitadefraturapatolgicadeveserealizarumaressonnciamagntica2.
Amaioriadasfraturasvertebraissoestveis,portantononecessitamdeestabilizaocirrgica11.
Eventualmentepodeserutilizadaumartesetemporriaparareduodoespasmomuscularedor ,entretanto
ousoacimadeT8difcil.Deveseevitarrepousonoleitoporquepodeproduzirperdasemanalde1%da
massassea2.
Progressodadeformidadeedor,fraturacomdficitneurolgico,estenosedocanalvertebralouinstabilidade
decorrentedafraturasoindicaesparatratamentocirrgico.Devesereconstruiracolunaanterior,sempre
quepossvel.Existe,entretanto,vriosproblemascomessasfraturas,comoadificuldadedefixao,riscode
fraturaadjacentefuso,dificuldadedeavaliarafusoemltiplosproblemasclnicosassociados2.
Acifoplastiaumnovoprocedimentoindicadoparafraturasvertebraisagudasousubagudascausadaspor
compresso.Umbalointroduzidonavrtebrafraturadaque,emseguida,preenchidacom
metilmetacrilato.
Laneetal.10mostraramque,nosprimeiros30pacientesavaliadosapsesteprocedimento,houverestaurao
de45%daalturadaporoanteriordocorpovertebral,de71%daporomdiaede54%daporo
posterior,almdehaver96%dealviorpidodador.
FraturasdeOssosLongos
Seafraturaforestvel,comindicaodetratamentonocirrgico,deveseevitarrepousoprolongado,jque
podemocorrercomplicaescomopneumonia,insuficinciacardacacongestiva,doenatromboemblica,
lcerasdedecbitoedeterioraomsculoesqueltica.
Aimobilizaogessadadeveserbemacolchoadaporcausadamqualidadedapelequeemgeralosidosos
apresentam,especialmentenapresenadeneuropatiaoudoenasvasculares.
Amaioriadasfraturasdosossoslongossomelhorestratadascomestabilizaocirrgicaprecoceque
proporcionerpidoapoiodosmembrosinferioresourestabelecimentofuncionaldosmembrossuperiores11.

CONSIDERAESFINAIS
Aosteoporoserefleteacmuloinadequadodemassasseadurantecrescimentoematuridade,perdaexcessiva
ouambos.Comonohnenhumamedidaefetivaparasereconstruiroesqueleto,aprevenoseconstituina
estratgiaprimordial.
Comoasfraturasemgeralocorremporquedas,deveseusarcaladoscomsoladeborrachaprocurarapoiode
bengala,quandoforprecisomelhoraraestabilidadedamarchatomarcuidadocompisosecalados
escorregadiosevitarandardemeiasusarbarrasdeapoioetapetesdeborracha,nobanheiroutilizar
pequenasluzesdeorientaoparaauxiliaralocomoodentrodecasa,noiteevitartapeteseoutrosobjetos
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

6/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

queproporcionemtropeosmelhorarascondiesdaviso.
Paraqualqueridadedeveseevitarofumolcoolecafdevemserconsumidoscommoderaoaatividade
fsicaeingestoadequadadeclciofundamental.
Naperiepsmenopausa,sehhistriafamiliar,devesefazerumcontroleanualcomdensitometriassea.
Eventualmentedeveseprocederreposiohormonale,paraidosos,importanteasuplementaocom
clcioevitaminaD.

REFERNCIAS
1.AmericanCollegeofSportsMedicinePositionStandonOsteoporosisandExercise.MedSciSportsExerc27:
ivii,1995. [Links]
2.Boden,S.D.Osteoporosisofthespine:operativeandnonoperativetreatments.AmericanAcademyof
OrthopaedicSurgeons66thAnnualMeeting,Anaheim,1999. [Links]
3.Cummings,S.R.,Nevitt,M.C.,Browner,W.S.etal:Riskfactorsforhipfractureinwhitewomen.NEnglJ
Med332:767773,1995. [Links]
4.Einhorn,T.A.:Osteoporosisinorthopaedicpractice.AmericanAcademyofOrthopaedicSurgeons65thAnnual
Meeting,NewOrleans,1998. [Links]
5.Kaplan,F.S.,Hayes,W.C.,Keaveny,T.M.etal:FormandfunctionofboneinSimon,S.R.(ed.).AAOS
OrthopaedicBasicScience,Chicago,AAOSPress,1994,p.127184. [Links]
6.Lane,J.M.:Osteoporosis:medicalpreventionandtreatment.Spine22,suppl.24:32S37S,1997.
[Links]
7.Lane,J.M.:Diagnosisandmanagmentoforthopaedicproblemscommonlyfoundinwomen:osteoporosis.
AmericanAcademyofOrthopaedicSurgeons65thAnnualMeeting,NewOrleans,1998. [Links]
8.Lane,J.M.&Nydick,M.:Osteoporosis:Currentmodesofpreventionandtreatment.JAmAcadOrthoSurg7
:1931,1999. [Links]
9.Lane,J.M.,Riley,E.H.&Wirganowicz,P.Z.Osteoporosis:diagnosisandtreatment.J.BoneJointSurg.[Am]
78:618632,1996. [Links]
10.Lane,J.M.,Girardi,F.,Parvataneni,H.etal:Preliminaryoutcomesofthefirst226consecutive
kyphoplastiesforthefixationofpainfulosteoporoticvertebralcompressionfractures.WorldCongresson
Osteoporosis2000,Chicago,2000. [Links]
11.Lucas,T.S.&Einhorn,T.A.:Osteoporosis:Theroleoftheorthopaedist.JAmAcadOrthopSurg1:4856,
1993. [Links]
12.NationalOsteoporosisFoundation.OsteoporosisReport15,n.2,1999. [Links]
13.NationalOsteoporosisFoundation.OsteoporosisReport15,n.4,1999. [Links]
14.NationalOsteoporosisFoundation.Physician'sguidetopreventionandtreatmentofosteoporosis.Washington
D.C.,1998. [Links]
15.Plapler,P.:Osteoporoseeexerccios.ActaOrtopBras4:4346,1996. [Links]
16.Pols,H.A.P.,Felsenberg,D.,Hanley,D.A.etal:Multinational,placebocontrolled,randomizedtrialofthe
effectsofalendronateonbonedensityandfractureriskinpostmenopausalwomenwithlowbonemass:Results
oftheFOSITstudy.OsteoporosInt9:461468,1999. [Links]
17.Province,M.A.,HadleyE.C.,Hornbrook,M.C.etal:Theeffectsofexerciseonfallsinelderlypatients.A
preplannedmetaanalysisoftheFICSITTrials.JAMA273:13411347,1995 [Links]
18.Riggs,B.L.&Melton,L.J.,III:Evidencefortwodistinctsyndromesofinvolutionalosteoporosis.AmJMed
75:899901,1983. [Links]
19.Silverman,S.L.,Chesnut,C.,Andriano,K.etal:Salmoncalcitoninnasalspray(NSCT)reducesriskof
vertebralfracture(s)inestablishedosteoporosisandhascontinousefficacywithprolongedtreatment:Accrued
5yearworldwidedataofthePROOFStudy.Bone23,suppl.5:S174,1998. [Links]
20.Tosi,L.L.:Diagnosisandmanagmentoforthopaedicproblemscommonlyfoundinwomen:osteoporosis.
AmericanAcademyofOrthopaedicSurgeons65thAnnualMeeting,NewOrleans,1998. [Links]
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

7/8

30/05/2015

ActaOrtopdicaBrasileiraOsteoporosis

21.WorldHealthOrganization:Assessmentoffractureriskanditsapplicationtoscreeningforpostmenopausal
osteoporosis:reportofaWHOstudygroup.WorldHealthOrganTechRepSer843:1129,1994.
[Links]

Endereoparacorrespondncia
Av.BarodeTatu,372SorocabaSP
CEP18030000
EMail:juliogali@globo.com.br

CreativeCommonsLicense

Allthecontentsofthisjournal,exceptwhereotherwisenoted,islicensedundera
CreativeCommonsAttributionLicense
SociedadeBrasileiradeOrtopediaeTraumatologia

Al.Lorena,42714o.andarJdPaulista
01424000SoPauloSPBrasil
Tel.:(5511)0800557268
actaortopedicabrasileira@uol.com.br

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S141378522001000200007

8/8

You might also like