Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Á¯ËÝà IV. ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ¯Å ØÀÒ

Ñýäâèéã ñóäëàõûí çîðèëãî

Ýíý ñýäâèéã ñóäëàõäàà íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿å øàòóóä,

ò¿¿íèé äîòîð íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí æóðíàëûã õºòëºõ, ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ øàò äàðààëàë, àðãà ç¿éã ñóðàëöàõûã çîðèíî. Íÿãòëàí
áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàòóóäàä ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé àæèëëàãààíóóä, õýðýãëýõ àðãà
òåõèíèêèéã á¿ðýí ìýäýõã¿é òîõèîëäîë ïðàêòèêò áàéäàã íü íÿãòëàí áîäîã÷èä
á¿ðòãýëèéã ýìõ öýãöã¿é, ñèñòåìã¿é õºòºëæ, óëìààð á¿ðòãýëèéí àëäàà ãàðãàõ
¿íäýñ áîëäîã. Èéìä íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áàòëàãäñàí ìàÿãò àðãà÷ëàëûã
àøèãëàí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã çºâ äàðààëàëààð, ýìõ öýãöòýé õºòºëæ ñóðàõ
íü íýí ÷óõàë þì.

1. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàòóóä

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàòóóä (ìº÷ëºã, ïðîöåññ ãýæ áàñ íýðëýäýã) ãýäýã
íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ ýöñèéí çîðèëãîòîéãîîð àæèë ã¿éëãýý ¿éë ÿâäëûã
òàíèæ ìýäýõ, øèíæëýõ, á¿ðòãýõ, àíãèëàõ, õóðààíãóéëàí íýãòãýõ, òàéëàãíàõ
öóâðàë ¿éë àæèëëàãààíóóäûí íýãäýë þì.

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿éë àæèëëàãààíóóäûã äàðààõ ¿å øàòóóäàä àíãèëæ

áîëíî:

1. Àíõíû áàðèìòûã øàëãàñíààð àæèë ã¿éëãýýã øèíæëýõ

õóãàöààíû

õèéãäýíý
Òàéëàíò

2. Àæèë ã¿éëãýýã æóðíàëä òóñãàõ

òóðø

3. Æóðíàëûí áè÷èëòèéã äýâòðèéí äàíñàíä øèëæ¿¿ëýõ

4. Äýâòðèéí äàíñäûí ¿ëäýãäëýýð øàëãàõ áàëàíñûã

áýëòãýæ àæëûí õ¿ñíýãò áºãëºõ
Òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò

5. Òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã æóðíàëä òóñãàæ, äýâòýðò

øèëæ¿¿ëýõ
õèéãäýíý

6. Õààëòûí áè÷èëò¿¿äèéã æóðíàëä òóñãàæ, äýâòýðò

øèëæ¿¿ëýõ

7. Õààñíû äàðààõ øàëãàõ áàëàíñ áýëòãýõ

8. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ

Äýýðõ ¿å øàòóóäûí äàðààëëûã æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí õóâüä àâ÷ ¿çýæ

òîãòîîëîî. Õýðâýý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýæ áàéãàà áîë ò¿ð äàíñäûã õààõ
áè÷èëò¿¿äèéã åðºíõèé äýâòýðò õèéõã¿é (æèëèéí ýöýñò õèéõýýð õîéøëóóëäàã)
ãýäãèéã àíõààðàõ õýðýãòýé.

52
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Äýýðõ ¿å øàòóóäûí õàðèëöàí õîëáîîã äàðààõ çóðãààð ä¿ðñýëæ áîëíî.

Îðö Áîëîâñðóóëàëò Ãàðö

1 2 3 4 7
Àæèë Æóðíàëä Æóðíàëààñ Øàëãàõ áàëàíñ Ñàíõ¿¿ãèéí
ã¿éëãýýã òóñãàõ äýâòýðò áýëòãýæ, àæëûí òàéëàí
øèíæëýõ øèëæ¿¿ëýõ õ¿ñíýãò áºãëºõ áýëòãýõ
ÆÓÐÍÀË ÅЪÍÕÈÉ
ÄÝÂÒÝÐ

Òîõèðóóëàõ
áè÷èëòèéã
Õààëòûí òóñãàõ
áè÷èëòèéí
äàðààõ ØÁ

5
Òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã
æóðíàëä òóñãàæ, äýâòýðò
øèëæ¿¿ëýõ
6
Õààëòûí áè÷èëòèéã
æóðíàëä òóñãàæ, äýâòýðò
øèëæ¿¿ëýõ

1 Ýíý ¿å øàòíû ãîë çîðèëãî íü (à) àæèë ã¿éëãýýíèé øèíæ

Àæèë ÷àíàðûã òîäîðõîéëîõ (á) àíõàí øàòíû áàðèìòûí èæ
ã¿éëãýýã á¿ðäýë, õ¿÷èí òºãºëäºð áàéäëûã õàíãàõàä îðøèíî.
øèíæëýõ
Àíõàí øàòíû áàðèìòûã á¿ðä¿¿ëýõ íü ýíý ¿å øàòíû ãîë ¿ð
ä¿í þì. Àíõàí øàòíû áàðèìò íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
õºòëºõ, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ ¿íäýñ áîëíî. Àíõàí
øàòíû áàðèìòûí á¿ðäýë íü ò¿¿íèé õ¿÷èí òºãºëäºð
áàéäëûã õàíãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

Àæèë ã¿éëãýýíèé àíõíû áàðèìòûã á¿ðä¿¿ëæ, þóã á¿ðòãýõýý òîäîðõîéëäîã.

Òóõàéí àæèë ã¿éëãýý íü õºðºíãº, ºð òºëáºð, ºì÷, îðëîãî, çàðäëûí
ýëåìåíò¿¿äèéí ä¿íã íýìýãä¿¿ëýõ ýñâýë áóóðóóëàõ íºëººã õàðãàëçàí àæèë
ã¿éëãýýíèé øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëæ, íºëººëºõ äàíñûã òîãòîîíî.

Íÿãòëàí áîäîã÷ àæèë ã¿éëãýýã øèíæëýõäýý 3 àñóóëòûã òàâüäàã áà ýíý íü àæèë

ã¿éëãýýíýýñ áèé áîëñîí ººð÷ëºëòèéã òîãòîîæ, øèíæèëýõýä òóñàëäàã:

o Þó áîëñîí áý? Àæèë ã¿éëãýý á¿ðýýð, íºëººëñºí äàíñäóóäûã íýðëýæ,

àíãèëàõ áà äàíñàíä ºñºõ ýñâýë áóóðàõ íºëºº ¿ç¿¿ëñýí áàéäëûã áîëîí
íºëººëñºí ä¿í õýìæýýã òîäîðõîéëíî.

o Á¿ðòãýëèéí ÿìàð ä¿ðýì õýðýãëýõ âý? Àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýõýä äåáåò

êðåäèòèéí ä¿ðìèéã õýðýãëýõäýý ºñºëò áóóðàëòûí äàðààõ ä¿ðìèéã ìºðäºíº.

53
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ä¿ðýì

Õºðºí㺠: Äåáåò áè÷èëòýýð ºñíº
Êðåäèò áè÷èëòýýð áóóðíà

ªð òºëáºð: Êðåäèò áè÷èëòýýð ºñíº

Äåáåò áè÷èëòýýð áóóðíà

ªì÷: Êðåäèò áè÷èëòýýð ºñíº

Äåáåò áè÷èëòýýð áóóðíà

Îðëîãî: Êðåäèò áè÷èëòýýð ºñíº

Äåáåò áè÷èëòýýð áóóðíà

Çàðäàë: Äåáåò áè÷èëòýýð ºñíº

Êðåäèò áè÷èëòýýð áóóðíà

o ßìàð äàíñíû áè÷èëò õèéõ âý?

Äåáåòëýõ äàíñíû íýð áà ä¿í, êðåäèòëýõ äàíñíû íýð áà ä¿í, àæèë ã¿éëãýý ãàðñàí
îãíîîã òóñãàæ á¿ðòãýõ äàíñíû áè÷èëòèéã òîäîðõîéëíî. Àæèë ã¿éëãýýã äàíñàíä
òóñãàõ íü Õºðºíãº=ªð òºëáºð +ªì÷ ãýñýí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí
òýíöëèéã õàíãàæ áàéõ ¸ñòîé.

Àæèë ã¿éëãýýã äýýðõ àñóóäëóóäûí äàãóó õýðõýí øèíæèëñíèéã äàðààõ æèøýýãýýð

õàðóóëüÿ. Ýíý æèøýýí¿¿ä äàõü ºãºãäë¿¿ä äàðààãèéí õýñã¿¿äòýé õîëáîîã¿é
ãýäãèéã àíõààðíà óó.

Þó áîëîõ âý? Á¿ðòãýëèéí ä¿ðýì Á¿ðòãýëèéí áè÷èëò

1999 îíû 1 ñàðûí 2 íä 15,000 òºãðºãíèé òîíîã òºõººðºìæ ìºí㺺ð õóäàëäàí àâñàí
¯íäñýí õºðºí㺠պðºí㺠ºññºí òóë ýíý
15000òºã–ð ºñíº. äàíñûã äåáåòëýíý. Äò ¯íäñýí õºðºíãº
Õºðºí㺠áóóðñàí òóë ýíý 15,000
̺í㺠15000–ð áóóðíà. äàíñûã êðåäèòëýíý. Êò. ̺í㺠15,000
1999 îíû 11 ñàðûí 30 íä êîíòîðûí òîíîã òºõººðºìæ ò¿ðýýñë¿¿ëýã÷èä èðýõ 3 ñàðûí
ò¿ðýýñèéí õºëñºíä 1,500 òºãðºã øèëæ¿¿ëýâ
Óðüä÷èëæ òºëñºí çàðäàë Õºðºí㺠ºññºí òóë ýíý Äò.Óðüä÷èëæ òºëñºí
1500 – ð ºñíº. äàíñûã äåáåòëýíý. çàðäàë 1500
Êò ̺íãº
̺í㺠1500òºã–ð áóóðíà. Õºðºí㺠áóóðñàí òóë ýíý 1500
äàíñûã êðåäèòëýíý.
1999-10-30 íä êîíòîðûí ºðººã 11 ñàðûí 1-ýýñ ýõýëæ 6 ñàð ò¿ðýýñëýõýýð ò¿ðýýñëýã÷
3600 òºãðºã òºëñíèéã õ¿ëýýí àâàâ.
ªð òºëáºð (Óðüä÷èëæ ªãëºãèéí äàíñ ºññºí òóë
îðñîí îðëîãî) êðåäèòëýãäýíý. Äò. ̺í㺠3600
3600-ð ºññºí.
Õºðºíãèéí äàíñ ºññºí òóë Êò. Óðüä÷èëæ îðñîí
̺í㺠ºññºí äåáåòëýãäýíý Îðëîãî 3600

1999-12-1 íä 24300 òºãðºãíèé áàðàà ìàòåðèàë çýýëýýð õóäàëäàí àâñàí.

Áàðàà ìàòåðèàë 24300 Õºðºí㺠ºññºí òóë ýíý
òºãðºãººð ºññºí. äàíñûã äåáåòëýíý. Äò.Áàðàà ìàòåðèàë 24300
ªãëºã 24300òºãðºãººð ªãëºã ºññºí òóë ýíý äàíñûã Êò Äàíñíû ºãëºã 24300
ºññºí êðåäèòëýíý.
1994-1-1 ýýñ ýõëýí 8 ñàð òîíîã òºõººðºìæ ò¿ðýýñýýð àøèãëàñíû õºëñºíä 4-30 íä 4000
òºãðºã òºëºâ.

54
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Çàðäàë 4000 òºã- ð Çàðäàë ºññºí òóë çàðäëûí

ºññºí. äàíñûã äåáåòëýíý. Äò. Ò¿ðýýñèéí çàðäàë 4000
Õºðºí㺠áóóðñàí òóë Êò. ̺íãº
̺í㺠4000òºã - ð ìºíãºíèé äàíñûã 4000
áóóðñàí. êðåäèòëýíý.
Áàéãóóëëàãà ¿ç¿¿ëñýí ¿éë÷èëãýýíèéõýý õºëñºíä 1999 - 10-1 íä 58000 òºãðºã õ¿ëýýí
àâàâ
Îðëîãî ºññºí òóë îðëîãûí
58000 òºãðºãíèé îðëîãî äàíñûã êðåäèòëýíý. Äò ̺í㺠58000
îëñîí. Õºðºí㺠ºññºí òóë Êò ¯éë÷èëãýýíèé
ìºíãºíèé äàíñûã îðëîãî
̺í㺠58000 òºãðºãººð äåáåòëýíý. 58000
ºññºí.
10-11 ñàðä èæèë òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëñíèé õºëñºíä 30000 òºãðºãèéã 11 ñàðûí 2- íä
¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýýñýý íýõýìæèëñýí.
30000 òºãðºãíèé îðëîãî Îðëîãî ºññºí òóë îðëîãûí
îëñîí. äàíñûã êðåäèòëýíý. Äò Àâëàãà 30000
Õºðºí㺠ºññºí òóë àâëàãûí Êò ¯éë÷èëãýýíèé
30000 òºãðºãíèé äàíñûã äåáåòëýíý. îðëîãî 30000
àâëàãàòàé áîëñîí.

55
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

2 Àíõàí øàòíû 1-ð ¿å øàòàíä òàíüæ òîäîðõîéëñîí àæèë ã¿éëãýýã

Æóðíàëä òóñãàõ òóñãàé æóðíàëä, òóñãàé æóðíàë õºòºëäºãã¿é áîë
åðºíõèé æóðíàëä òóñãàäàã. Æóðíàëä òóñãàõ íü àæèë
ÒÓÑÃÀÉ ÆÓÐÍÀË ã¿éëãýýã àëáàí ¸ñíû á¿ðòãýëèéí áàðèìòàä òóñãàõ
ÅЪÍÕÈÉ ÆÓÐÍÀË ýõëýë þì. Æóðíàë íü àæèë ã¿éëãýý òóñãàãäàõ äåáåò,
êðåäèò äàíñóóä, àæèë ã¿éëãýýíèé ä¿íã õàðóóëíà.

Õýðâýý Åðºíõèé æóðíàëä òóñãàâàë: Æóðíàëûí íýð

Åðºíõèé æóðíàë Æóðíàëûí òºðºë Åƹ:

Õóóäàñ 10 Òàéëàíò 2002 îí 12.01

¹ Áàðèìòûí ÿéëãýýíèé óòãà Ä¿í Äàíñíû íýð, êîä
Ñàð Äóãààð Äåáåò Êðåäèò
ºäºð
1
2 XII.1 Çýýëýýð õóäàëäàí 24300 Áàðàà Äàíñíû
àâñàí áàðàà ìàòåðèàë ºãëºã
1410 3101

Äàíñíû
ßìàð àæèë ã¿éëãýýã á¿ðòãýñýí äóãààð
òóõàé òàéëáàðëàíà

Õýðâýý òóñãàé æóðíàëä òóñãàâàë : Áàðàà ìàòåðèàëûí îðëîãûí æóðíàë ÁÌÎ ¹12-02

Äåáåòëýãäñýí äàíñ Êðåäèòëýãäñýí Áóñàä äàíñ

äàíñíû íýð, êîä
Ñà Áàð Áàðàà Äàíñíû ̺í㺠Ŀí Äåáåòëå Êðåäèò
ªäº èìò ÿéëãýýíèé óòãà ìàòåðèàë ºãëºã õ ëýõ
ðð ûí 1410 3101 1010 Äàíñíû äàíñíû
Äó äóãààð äóãààð

12 01 Õóäàëäàí 24,300 24,300

àâàëò
12 02 ¯éëäâýðëýëýý 1,200 1,200 1410 1420
ñ îðëîãîäñîí

12 03 Õóäàëäàí 1,000 1,000

àâñàí
Ä¿í 26,500 24,300 1,000 1,200
Òàéëàíò õóãàöààíû
ýöýñò áàãàíûí íèéò
ä¿íãýýð øèëæ¿¿ëýõ
áè÷èëò õèéíý.

56
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Äýýðõ æèøýýíä 24,300 òºã-íèé áàðàà ìàòåðèàëûã çýýëýýð, 1,000 òºã-íèé

ìàòåðèàëûã áýëíýýð õóäàëäàí àâñàí áà ¿éëäâýðëýëýýñ 1,200 òºã-íèé
ìàòåðèàëûã ýðã¿¿ëæ îðëîãîäñîíûã æóðíàëä ÿàæ á¿ðòãýæ áîëîõûã õàðóóëëàà.

Àæèë ã¿éëãýýã åðºíõèé æóðíàëààñ ýñâýë òóñãàé

3
Æóðíàëààñ äýâòýðò
æóðíàëààñ Åðºíõèé äýâòýðò øèëæ¿¿ëæ
øèëæ¿¿ëýõ á¿ðòãýíý. Åðºíõèé äýâòýð íü çºâõºí õÿíàëòûí
äàíñóóä (åðºíõèé äàíñ)ààñ á¿ðäñýí áàéæ
áîëäîã.

Áàðàà ìàòåðèàëûí îðëîãûí æóðíàë ÁÌÎ ¹12-02

Äåáåòëýãäñýí äàíñ Êðåäèòëýãäñýí Áóñàä äàíñ
äàíñíû íýð, êîä
Ñàð Áàð Áàðàà Äàíñíû Áýëýí Ä¿í Äåáåò Êðåäèò
ªäºð èìò ÿéëãýýíèé óòãà ìàòåðèàë ºãëºã ìºí㺠äàíñíû äàíñíû
ûí 1410 3101 1010 äóãààð äóãààð
Äó

12 01 Õóäàëäàí 24,300 24,300

àâàëò
02 ¯éëäâýðëýëýýñ 1,200 1,200 1410 1420
03 Áýëíýýð 1,000 1,000
õóäàëäàí
àâñàí

Ä¿í 26,500 24,300 1,000 1,200

Òýìäýãëýë : 1410 íü ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, 1420 íü äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýë, 1010

íü áýëýí ìºíãº, 3101 íü äàíñíû ºãëºã ãýñýí äàíñóóä þì.

Åðºíõèé äàíñ : Áàðàà ìàòåðèàë 1410

Ñàð Äåáåòèéí ã¿éëãýý Êðåäèòèéí ã¿éëãýý ¯ëäýãäýë

ÁÌÎ ÁÌÎ ÌÇ Ä¿í ÁÌÇ Ä¿í
3101 1420 1010 1420

11 15,000
12 24,300 1,200 1,000 26,500 29,500 26,500 12,000

Áóñàä æóðíàëààñ áàñ

øèëæ¿¿ëæ áè÷ñýí
áàéíà. Òîõèðóóëààã¿é øàëãàõ áàëàíñûí ¿ëäýãäýë

Åðºíõèé äàíñ : Äàíñíû ºãëºã 3101

Äåáåòèéí ã¿éëãýý Êðåäèòèéí ã¿éëãýý ¯ëäýãäýë
Ñàð ÌÎ Ä¿í ÁÌÎ Ä¿í
1010 1410

11 45,000
12 50,000 50,000 24,300 24,300 19,300

Æóðíàëûí áè÷èëò á¿ðèéã åðºíõèé äýâòðèéí äîîä òàë íü 2 äàíñàíä øèëæ¿¿ëæ

áè÷äýã. Íèéëìýë áè÷èëò õèéãäñýí áîë æóðíàëààñ íýã àæèë ã¿éëãýýã 2 - îîñ

57
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

îëîí äàíñàíä øèëæ¿¿ëæ áè÷èõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Ãýõäýý äàíñíû

áè÷èëòèéí íèéò êðåäèòèéí ä¿í íèéò äåáåòèéí ä¿íòýé òîõèð÷ áàéõ ¸ñòîéã
øàëãàæ áàéõ õýðýãòýé.

Æóðíàëààñ øèëæ¿¿ëýõ áè÷èëòèéã òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò á¿ðýí õèéñýí áàéõ

¸ñòîé. Øèëæ¿¿ëýõ áè÷èëòèéã á¿ðýí õèéñíýýð åðºíõèé äýâòýðèéí äàíñàíä
ìýäýýëýë á¿ðýí ã¿éöýò òóñãàãäñàí áàéõ çîðèëãûã õàíãàäàã.

Òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò åðºíõèé äýâòðèéí äàíñäûí ¿ëäýãäëèéã òîäîðõîéëíî.

Ýäãýýð ¿ëäýãäë¿¿ä íü òîõèðóóëààã¿é øàëãàõ áàëàíñàä òóñãàãäàõ äåáåò, êðåäèò
¿ëäýãäë¿¿ä áàéíà.

58
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

4
Øàëãàõ áàëàíñ áýëòãýæ,
àæëûí õ¿ñíýãò áºãëºõ
Ýíý ¿å øàò íü òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò
ã¿éöýòãýãäýõ ¸ñòîé àæëóóäûã õàìàðäàã.
Òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò ã¿éöýòãýõ ýäãýýð
àæëûã Àæëûí õ¿ñíýãòèéã àøèãëàæ
ã¿éöýòãýäýã.

Àæëûí õ¿ñíýãòèéí òîëãîéí õýñýã äàðààõ õýëáýðòýé áºãººä ¿¿íèéã “10 áàãàíàò
àæëûí õ¿ñíýãò” ãýæ íýðëýäýã.

Äàíñíû Øàëãàõ Òîõèðóóëàõ Òîõèðóóëñàí Îðëîãûí Áàëàíñ

íýð áàëàíñ áè÷èëò øàëãàõ òàéëàí
áàëàíñ

Øàëãàõ áàëàíñ áàãàíà:

o Åðºíõèé äýâòýð äýõ òàéëàíò õóãàöààíû ýöñèéí äåáåò, êðåäèò

¿ëäýãäë¿¿äèéã øàëãàõ áàëàíñ áàãàíàä æàãñààí òóñãàæ, ä¿ãíýíý. Íèéò
äåáåò ä¿í áîëîí íèéò êðåäèò ä¿í õîîðîíäîî òýíöýæ áàéõ ¸ñòîé.

Òîõèðóóëàõ áè÷èëò áàãàíà:

o Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàõ ìýäýýëëèéã ¿íýí çºâ, øèíýëýã áàéëãàõûí

òóëä øààðäëàãàòàé òîõèðóóëãóóäûã õèéõ áîë ýíý áàãàíàä òóñãàäàã.
Òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéí òàëààð òóñàä íü òàéëáàðëàñíûã ¿çíý ¿¿.

Òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñ áàãàíà:

o Òîõèðóóëãà õèéõýýñ ºìíºõ øàëãàõ áàëàíñûí äåáåò, êðåäèò

¿ëäýãäë¿¿ä äýýð òîõèðóóëæ áàéãàà ä¿íã íýìýõ ýñâýë õàñàõ çàìààð
òîõèðóóëñàí ¿ëäýãäë¿¿äèéã ãàðãàæ, òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñ
áàãàíàä òóñãàõ ¿ëäýãäë¿¿äèéã òîîöäîã. Ýíý íü òîõèðóóëãà õèéõ
çàìààð øàëãàõ áàëàíñûí ¿ëäýãäëèéã øèíý÷èëæ áàéãàà õýðýã þì.

Îðëîãûí òàéëàí áàãàíà:

o Òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñ áàãàíààñ çàðäëûí äàíñíû äåáåò

¿ëäýãäë¿¿äèéã Îðëîãûí òàéëàí áàãàíûí äåáåò òàëä øèëæ¿¿ëæ áè÷íý.
o Ò¿¿í÷ëýí îðëîãûí äàíñäûí Êò ¿ëäýãäë¿¿äèéã Îðëîãûí òàéëàí
áàãàíûí Êò òàëä øèëæ¿¿ëæ áè÷äýã.
o ªºðººð õýëáýë ò¿ð äàíñäûí ¿ëäýãäë¿¿ä ýíý áàãàíàä òóñãàãääàã.
o Èéíõ¿¿ øèëæ¿¿ëæ áè÷ñýíèé äàðàà ýíý áàãàíàä äàðààõ 2 ÷óõàë
¿éëäëèéã ã¿éöýòãýäýã:

1. Íèéò îðëîãî, áà íèéò çàðäëûã ä¿ãíýæ, çºð¿¿ãýýð íü àøèã

ýñâýë àëäàãäëûã òîîöäîã. Îðëîãûí òàéëàí õýñãèéí äåáåò
áàãàíûí ä¿íã êðåäèò áàãàíûí ä¿íòýé òýíö¿¿ëýõèéí òóëä
çºð¿¿ãèéí õýìæýýãýýð àëü áàãà ä¿íòýé òàëä áè÷íý. Àøèãòàé
(êðåäèò áàãàíûí íèéò ä¿í äåáåò áàãàíûí íèéò ä¿íãýýñ èõ) áîë
Îðëîãûí òàéëàí áàãàíûí äåáåò òàëä àøãèéí õýìæýýãýýð,
àëäàãäàëòàé áîë (äåáåò áàãàíûí íèéò ä¿í íü êðåäèò áàãàíûí
ä¿íãýýñ èõ) Îðëîãûí òàéëàí áàãàíûí êðåäèò òàëä àëäàãäëûí

59
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

õýìæýýãýýð áè÷èæ ºãñíººð ýíý õî¸ð áàãàíà òýíöýíý.

Õ¿ñíýãò 2-ò áàéãàà á¿ðýí áýëòãýñýí àæëûí õ¿ñíýãòýä õààëòûí

áè÷èëò õèéñýí áàéäëûã äýýðõ òàéëáàðòàé òóëãàæ îéëãîëòîî
áàòæóóëàõ íü ç¿éòýé.

2. Òîäîðõîéëñîí àøèã àëäàãäëûã òóñãàé ìºðºíä õàðóóëàõààñ

ãàäíà Áàëàíñ áàãàíàä áàñ òóñãàæ ºãíº. Èíãýõäýý äàðààõ
æóðìûã áàðèìòàëíà: Îðëîãûí òàéëàí áàãàíûí äåáåò òàëä
áàéðëàæ áàéãàà àøãèéã Áàëàíñ áàãàíûí êðåäèò òàëä õóóëæ
òóñãàíà. Îðëîãûí òàéëàí áàãàíûí êðåäèò òàëä áàéãàà
àëäàãäëûã Áàëàíñ áàãàíûí äåáåò òàëä øèëæ¿¿ëæ áè÷äýã.

o Îðëîãûí òàéëàí áàãàíàä òîäîðõîéëñîí íèéò îðëîãî, çàðäàë,

òýäãýýðèéí çºð¿¿ íü äàíñíû õààëòûí áè÷èëò õèéõ ¿íäýñ áîëíî.

o Îðëîãûí òàéëàí áàãàíà íü Îðëîãûí òàéëàíã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí

õýëáýðò îðóóëæ áýëòãýõ ¿íäñýí ìýäýýëýëýýð õàíãàäàã.

Áàëàíñ áàãàíà:

o Òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñ áàãàíààñ áàéíãûí (õºðºíãº, ºð òºëáºð,

ºì÷èéí) äàíñäûí ¿ëäýãäë¿¿äèéã Áàëàíñ áàãàíàä øèëæ¿¿ëæ áè÷íý.
o Áàëàíñ áàãàíàä íýã îíöëîã ç¿éë íü Õóðèìòëàãäñàí àøèã äàíñíû
ýõíèé ¿ëäýãäýë, òàéëàíò ¿åèéí àøèã/àëäàãäàë òóñ òóñäàà ìºðºíä
òóñãàãäñàí õàðàãääàã.
o Ýíý áàãàíûí ìýäýýëëèéã àøèãëàæ Áàëàíñûã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí
õýëáýðýýð áýëòãýäýã. Áàéíãûí äàíñäûí ¿ëäýãäýë Áàëàíñ áîëîí
Åðºíõèé äýâòðèéí àëü àëèíä èæèë òóñãàãäñàí áàéõ ¸ñòîéã øàëãàæ
áàéõ õýðýãòýé.

Àæëûí õ¿ñíýãòèéã áýëòãýõ òàëààð ä¿ãíýëò

Àæëûí õ¿ñíýãò íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ìýäýýëëèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä

òóñãàõàä áýëýí áîëãîõîä òóñëàäàã õýðýãñýë áîëîâ÷ àëáàí ¸ñíû á¿ðòãýë áèø
þì. ªºðººð õýëáýë çààâàë àæëûí õ¿ñíýãò áýëòãýõ øààðäëàãà òàâèäàãã¿é.
Ãýõäýý àæëûí õ¿ñíýãòèéã õýðýãëýñíýýð á¿ðòãýëèéí ¿íýí çºâ áàéäëûã øàëãàõ,
ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àæèëëàãààã èë¿¿ èë òîä, îéëãîìæòîé áîëãîäîã
ó÷ðààñ ò¿¿íèéã õýðýãëýõèéã èë¿¿òýéä ¿çäýã. Íýãýíò àæëûí õ¿ñíýãò õýðýãëýæ
áàéãàà áîë ò¿¿íèéã õýðýãëýõ, áýëòãýõ àðãà àæèëëàãàà, ìàÿãò õýëáýðèéã
áàéãóóëëàãà äîòîîä îíöëîãòîî òîõèðóóëàí òîäîðõîéëæ, òóóøòàé ìºðäºõ
øààðäëàãàòàé.

Äýýð æèøýý áîëãîí àâñàí ºãºãäë¿¿äèéã àøèãëàí Àæëûí õ¿ñíýãò áýëòãýõ

àæèëëàãààíû äàðààëëûã Õ¿ñíýãò1 -ä, á¿ðýí áýëòãýãäñýí áàéäëààð íü
Õ¿ñíýãò 2-ò òóñ òóñ õàðóóëëàà.

60
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Õ¿ñíýãò 1. Àæëûí õ¿ñíýãòèéã áýëòãýõ àæèëëàãààíû äàðààëàë, àðãà ç¿é

ÀÆËÛÍ Õ¯ÑÍÝÃÒ (òîâ÷èëñîí)

Äàíñíû íýð Øàëãàõ Òîõèðóóëàõ Òîõèðóóëñàí Îðëîãûí Áàëàíñ
áàëàíñ áè÷èëò øàëãàõ òàéëàí
áàëàíñ
Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò
̺í㺠13.6 13.6 13.6
Ä/Àâëàãà 64.8 64.8 64.8
ÍÀ-ûí 2.0 (æ)3.5 5.5 5.5
õàñàãäóóëãà

Õóð/àøèã 01.01 24.7 24.7 24.7

Áîðëóóëàëò 720.0 720.0 720.0
Õ¿¿ãèéí 2.1 3.0 5.1 5.1
çàðäàë

951.0 951.0

Íàéä/àâëàãûí
çàðäàë (æ)3.5 3.5 3.5
579.2 579.2 949.1 949.1
Íèéò
îðëîãî,çàðäàë 678.1 720.0
Òàòâàðûí 6.3
çàðäàë
Òàòâàðûí 6.3
ºãëºã
Öýâýð àøèã 35.5 35.5
Íèéò 720.0 720.0 271.1 271.1

Øàëãàõ áàëàíñûã Òîõèðóóëàõ ÒØÁ-ààñ îðëîãî, çàðäëûí ä¿íã

ä¿ãíýíý áè÷èëòèéã òóñãàæ, Îðëîãûí òàéëàí áàãàíàä, áàëàíñûí
íèéò ä¿íã ä¿ãíýíý. äàíñíû ¿ëäýãäë¿¿äèéã Áàëàíñ
áàãàíàä øèëæ¿¿ëæ òóñãàñíû äàðàà
îðëîãûí òàéëàí áàãàíûã ä¿ãíýíý.

Åðºíõèé äýâòýð: ̺í㺠Äó 1010

ªäºð Äò Êò ¯ë

ÌÇ Õ
ÌÎ 106,5 13,6
31 ÎÒ áàãàíûã ä¿ãíýæ, îðëîãî
çàðäëûí çºð¿¿ãýýð
àøèã/àëäàãäëûã òîäîðõîéëíî.
Àøèã(àëäàãäàë)-ûí õýìæýýã
áàãà ä¿íòýé òàëä íü òàâèíà.
ØÁ ¿ëäýãäëèéã òîõèðóóëãûí Èíãýñíýýð àøèã/àëäàãäëûã
ä¿íãýýð çàëðóóëæ Òîõèðóóëñàí îðîëöóóëàí äò, êò íèéò ä¿íã
ØÁ-ûí ¿ëäýãäëèéã ãàðãàæ, òîäîðõîéëîõ áà õîîðîíäîî
ä¿ãíýíý òýíöýõ ¸ñòîé.

“Îðëîãûí Òàéëàí” áàãàíààñ àøãèéã (35.5òºã) “Áàëàíñ” áàãàíàíä

øèëæ¿¿ëæ òóñãàíà. Õààëòûí áè÷èëòèéã æóðíàë, äýâòýðò òóñãààã¿é
áàéãàà ó÷ðààñ àøãèéí äàíñíû ¿ëäýãäýë òàéëàíò ¿åèéí ¿ð ä¿íãýýð
Àæëûí õ¿ñíýãòèéí
øèíý÷ëýãäýýã¿é Îðëîãûí
áàéíà òàéëàí
(24.7òºã). Áàëàíñáàãàíà
áàãàíûííü Îðëîãî
íèéò çàðëàãûí
äåáåò, êðåäèò íýãäñýí äàíñàíä
òýíö¿¿ áàéõ
òóñãàãäàõ ¸ñòîé¸ñòîé
ä¿íã¿¿äèéã õàðóóëäàã.

61
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Òîõèðóóëàõ áè÷èëò

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äèéëýíõ àæèë ã¿éëãýýí¿¿ä àíõíû áè÷èëòýýð

á¿ðòãýãääýã. Ãýâ÷ äàíñäàä íºëººëäºã çàðèì ¿éë ÿâäàë àíõíû áè÷èëò¿¿äòýé
õîëáîîòîé èëò áàðèìòààð íîòëîãääîãã¿é. Èéì àæèë ã¿éëãýý ¿éë ÿâäëûí íºëººã
òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò òîõèðóóëàõ áè÷èëò õýðýãëýæ á¿ðòãýäýã. Òîõèðóóëàõ
áè÷èëòèéí çîðèëãî íü òàéëàíò õóãàöààíû ýöñýýðõ íºõöºë áàéäëûã ¿íýí çºâ
òóñãàõûí òóëä äàíñäûí ¿ëäýãäëèéã çàñàæ òîõèðóóëàõàä îðøäîã.

Òîõèðóóëàõ áè÷èëò íü ¿íäñýíäýý íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí àêêðóýë çàð÷èìä

¿íäýñëýäýã. ªºðººð õýëáýë îðëîãûã îðëîãî îëñîí òàéëàíò õóãàöààíä íü,
îðëîãûã îëîõûí òóëä ãàðãàñàí çàðäëûã òóõàéí õóãàöààíä íü õ¿ëýýí çºâøººð÷
á¿ðòãýõ ¸ñòîé.

Òîõèðóóëàõ áè÷èëò øààðääàã ¿éë ÿâäëóóä óãòàà çàðäàë áîëîí çàðëàãûí, îðëîãî
áîëîí ìºíãºíèé îðëîãûí õîîðîíäûí çºð¿¿òýé õîëáîîòîé áàéäàã. Òîõèðóóëàõ
áè÷èëò øààðääàã ¿éë ÿâäëóóäûã äàðààõ 5 òºðºëä àíãèëäàã:

Òîõèðóóëãûí Òîõèðóóëãûí øèíæ ÷àíàð

òºðë¿¿ä
1 Óðüä÷èëæ òºëñºí Á¿ðòãýãäñýí õýäèé ÷ çàðäëààð õ¿ëýýí
çàðäàë çºâøººðºã人ã¿é ºðòãèéã íýã ýñâýë õýä õýäýí
òàéëàíò ¿å¿äýä õàìààðóóëæ õóâààðèëàõ
2 Õóðèìòëàãäñàí çàðäàë Á¿ðòãýãäýýã¿é çàðäëûã õ¿ëýýí çºâøººð÷
á¿ðòãýõ
3 Óðüä÷èëæ îðñîí Á¿ðòãýãäñýí îðëîãûã òàéëàíò ¿å¿äýä
îðëîãî õóâààðèëæ, îðëîãî ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºõ
4 Õóðèìòëàãäñàí îðëîãî Á¿ðòãýãäýýã¿é îðëîãûã õ¿ëýýí çºâøººð÷
á¿ðòãýõ
5 Òîîöîîëñîí ç¿éë • Ýëýãäëèéí çàðäëûã òîîöîæ á¿ðòãýíý
• Øóóä áóñ àðãààð íàéäâàðã¿é
àâëàãûí çàðäëûã òîîöîæ á¿ðòãýíý.

Óðüä÷èëæ ãàðñàí çàðäàë

Òºëáºð íü õèéãä÷èõñýí ÷ ãàðààã¿é áàéãàà çàðäàë ó÷ðààñ óðüä÷èëæ ãàðñàí
çàðäàë ãýñýí íýðýýð õºðºíãèéí äàíñàíä òºëáºð õèéõ ¿åä á¿ðòãýäýã. Õàðèí
òàéëàí õóãàöààíû ýöýñò òóõàéí òàéëàíò õóãàöààíä íîîãäîõ ä¿íãýýð òîõèðóóëàõ
áè÷èëò õèéäýã.
Òîõèðóóëàõ áè÷èëò (ÒÁ) (à)

Óðüä÷èëæ òºëñºí ò¿ðýýñ Ò¿ðýýñèéí çàðäàë

xi.30 1500 500(à) (à)500

Òàéëàíò æèëèéí 11 ñàðûí 30-íä áàéãóóëëàãà èðýõ 3 ñàðûí ò¿ðýýñèéí òºëáºðò

1500 òºã òºëñíººñ 12 ñàðä íîîãäîõ 500 òºã-íèé ò¿ðýýñèéí õºëñèéã òîõèðóóëàõ
áè÷èëò õèéæ çàðäàëä á¿ðòãýíý.

62
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Õóðèìòëàãäñàí çàðäàë

Á¿ðòãýãäýýã¿é çàðäàë ãýäýã íü òàéëàíò õóãàöààíû òóðø ãàð÷èõñàí õýäèé ÷

õàðààõàí á¿ðòãýãäýýã¿é áàéãàà çàðäàë þì. Æèøýýëáýë àæèë÷èí õàìãèéí ñ¿¿ëä
öàëèí àâñíààñ õîéø õýä õîíîã àæèëëà÷èõààä áàéãàà áîë õºäºëìºðèéí çàðäàë
ãàð÷èõààä áàéãàà õàðèí ìºí㺺ð òºëººã¿é, àæèë÷èí ººðºº íýõýìæëýýã¿é áàéãàà
ó÷ðààñ öàëèíãèéí çàðäëûã á¿ðòãýýã¿é áàéæ áîëíî. Òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò
èéì çàðäëûã õóðèìòëóóëæ çàðäëûí, íºãºº òàëààñ ºð òºëáºðèéí äàíñàíä
òîõèðóóëàõ áè÷èëò õýðýãëýæ òóñãàõ ¸ñòîé.

Öàëèíãèéí ºãëºã Öàëèíãèéí çàðäàë

21500(á) (á)21500

Àæèë÷äàä öàëèíã õàãàñ ñàðààð, ñàð á¿ðèéí 1, 16 ºäð¿¿äýä îëãîäîã ãýâýë

àæèë÷èä 12 ñàðûí ñ¿¿ëèéí õàãàñûí öàëèíãàà äàðàà îíû 1 ñàðûí 1 íä õ¿ëýýí
àâíà. Ýíý öàëèíã òºëººã¿é áàéãàà õýäèé ÷ 12 ñàðûí 31 íä äýýðõ òîõèðóóëàõ
áè÷èëòèéã õèéæ çàðäëààð õ¿ëýýí çºâøººð÷ á¿ðòãýõ ¸ñòîé.

Æèëèéí 10%èéí õ¿¿òýé, 20,000 òºã-èé çýýëèéã 12.1 íä àâñàí ãýâýë 12.31 íä íýã
ñàðûí õ¿¿ãèéí çàðäëûã òºëººã¿é áàéãàà õýäèé ÷ äàðààõ áàéäëààð õóðèìòëóóëæ
á¿ðòãýíý.

Õ¿¿íèé ºãëºã Õ¿¿íèé çàðäàë

100(â) (â)100

Ýíý ìýòýýð òºëººã¿é, íýõýìæëýãäýýã¿é áàéãàà ãýðýë öàõèëãààí, ¿éë÷èëãýýíèé

çàðäàë ãýõ ìýò ãàðñàí çàðäëûã òàéëàíò õóãàöààíû ýöýñò õóðèìòëóóëæ á¿ðòãýõ
¸ñòîé.

Óðüä÷èëæ îðñîí îðëîãî

Àæèë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ, á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõýýñýý ºìíº õ¿ëýýí àâñàí

îðëîãûã Óðüä÷èëæ îðñîí îðëîãî íýðýýð ºð òºëáºðèéí äàíñàíä á¿ðòãýäýã. Àæèë
¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íèéë¿¿ëñýí õýìæýýãýýð óðüä÷èëæ
õ¿ëýýí àâñàí ìºíãºíèé îðëîãûã òàéëàíò õóãàöààíû îðëîãîîð õ¿ëýýí çºâøººðºõ
áà èíãýõäýý îðëîãûí äàíñàíä íýìýãä¿¿ëýõ, ºð òºëáºðèéí äàíñàíä áóóðàõ íºëºº
¿ç¿¿ëýõ òîõèðóóëàõ áè÷èëò õèéíý. Æèøýýëáýë 6 ñàðûí ò¿ðýýñèéí òºëáºðò 3600
òºã óðüä÷èëæ õ¿ëýýí àâñàí áîë ìºíãºíèé äàíñûã äåáåòëýæ, óðüä÷èëæ îðñîí
îðëîãûí äàíñûã êðåäèòëýæ á¿ðòãýñýí ãýñýí ¿ã. Ò¿ðýýñëýã÷ 1999 îíû 11 áà 12
ñàðä ºðºº ò¿ðýýñýëñýí áîë ò¿ðýýñë¿¿ëýã÷ àæèë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñýí ãýñýí ¿ã
ó÷ðààñ 2 ñàðûí ò¿ðýýñèéí îðëîãûã õ¿ëýýí çºâøººð÷ äàðààõ òîõèðóóëàõ áè÷èëò
õèéíý.

Óðüä÷èëæ îðñîí Ò¿ðýýñèéí îðëîãî

îðëîãî
(ã)1200 3600 x.30 (ã)1200

Õóðèìòëàãäñàí îðëîãî

Òàéëàíò õóãàöààíä îëñîí õýäèé ÷, ìºí㺺ð õ¿ëýýí àâààã¿éãýýñ õàðààõàí

á¿ðòãýãäýýã¿é áàéãàà îðëîãûã á¿ðòãýãäýýã¿é îðëîãî ãýäýã. Èéì îëñîí áîëîâ÷
á¿ðòãýãäýýã¿é áàéãàà îðëîãûã òîõèðóóëàõ áè÷èëò õýðýãëýæ õóðèìòëóóæ á¿ðòãýõ
¸ñòîé.

63
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

À áàéãóóëëàãà 6 ñàðûí õóãàöààòàé, æèëèéí 12 õóâèéí ýíãèéí õ¿¿òýé,

õ¿¿ãèéí òºëáºð íü ¿íäñýí ºðèéí õàìò òºëºãäºõ àâëàãûí áè÷èã 11 ä¿ãýýð ñàðûí 1
-íä ãàðãàæýý. Áàéãóóëëàãà 12 ñàðûí 31 íä 2 ñàðûí õ¿¿ã îëñîí áàéõ òóë 200 òºã-
íèé (10,000*12%*6/12 ) õóðèìòëóóëæ îðëîãîîð á¿ðòãýíý.

Õ¿¿ãèéí àâëàãà Õ¿¿ãèéí îðëîãî

(ä)200 200(ä)

Ýëýãäëèéí çàðäàë

Óðò õóãàöààò õºðºí㺠áàéãóóëëàãàä óðò õóãàöààíû òóðø ºãººæºº ºãäºã ó÷ðààñ
õºðºíãèéí ºãººæèéã õ¿ðòñýí õýìæýýãýýð õºðºíãèéí ºðòãèéã çàðäàëä á¿ðòãýæ,
ýëýãäëèéí çàðäàë ãýæ íýðëýäýã. Õºðºíãèéí ýëýãäëèéí çàðäëûã òàéëàíò
õóãàöààíû ýöýñò äàðààõ òîõèðóóëàõ áè÷èëòýýð á¿ðòãýäýã.

Õóðèìòëàãäñàí Ýëýãäëèéí çàðäàë

ýëýãäýë
Ñ1 10,000
5,000 (å) (å)5,000
C2 15,000

Íàéäâàðã¿é àâëàãà

Á¿õ õóäàëäàí àâàã÷ààñ àâëàãàà öóãëóóëàõã¿é áàéæ áîëîõ ìàãàäëàëûã õ¿ëýýí

çºâøººðºõèéí òóëä ýíý òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã õèéíý. Ýíý òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã
õèéõã¿é áîë àâëàãûí äàíñ íü õýðýãæèõ áîëîìæòîé ¿íý öýíýýñýý èë¿¿ ä¿íãýýð
áàëàíñàä òóñãàãäàæ, ¿íýí çºâ ìýäýýëëýýð õàíãàõ øààðäëàãàä íèéöýõã¿éä õ¿ðíý.

Æèøýýëáýë àâëàãûí äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäýë 30,000 òºã áºãººä àâëàãûí

äàíñíû ¿ëäýãäëèéí 10% íü íàéäâàðã¿é áîëäîã ãýâýë àâëàãûí öýâýð áîëîìæèò
¿íý öýíý íü 27,000 òºã (30,000-30,000x10%) áàéõ ¸ñòîé. Èéìä àâëàãûí öýâýð
ä¿íã 27,000 òºã áîëãîõûí òóëä íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãûí äàíñíû
¿ëäýãäëèéã 3,000 òºã áîëãîõ õýðýãòýé. Òýãâýë íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãûí
äàíñíû ýõíèé ¿ëäýãäýë 2,000 áàéãààã 1000 òºã-ººð ( 3000 -2000) íýìýãä¿¿ëæ,
òîõèðóóëàõ áè÷èëò õèéíý.

Íàéäâàðã¿é àâëàãûí Íàéäâàðã¿é àâëàãûí çàðäàë

õàñàãäóóëãà
Ñ1 2,000
1,000(æ) (æ)1,000
C2 3,000

Íàéäâàðã¿é àâëàãûã òîîöîîëîõ àðãóóäûí òàëààð ýíý ãàðûí àâëàãûí 10 äóãààð

á¿ëýãò äýëãýðýíã¿é ¿çíý.

64
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Áîðëóóëñàí áàðààíû ºðòºã

Áàðàà ìàòåðèàëûí Öàã ¿åèéí ñèñòåìèéã õýðýãëýäýã áîë áàðàà ìàòåðèàëûí

äàíñíû ýöñèéí ¿ëäýãäëèéã òîõèðóóëæ, Áîðëóóëñàí áàðààíû ºðòãèéã
òîäîðõîéëîõ áè÷èëòèéã õèéäýã.

Äò. Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã

Äò. Áàðàà ìàòåðèàë (ýöñèéí ¿ëäýãäýëèéí ä¿íãýýð)
Êò. Áàðàà ìàòåðèàë (ýõíèé ¿ëäýãäëèéí ä¿íãýýð)
Êò. Õóäàëäàí àâàëò
Êò. Áàðàà ìàòåðèàëûã áýëòãýõ òýýâðèéí çàðäàë

65
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéí æèøýý

Õ¿ñíýãò 2 äàõü ÀÆËÛÍ Õ¯ÑÍÝÃÒ- ä äàðààõ òîõèðóóëàõ áè÷èëò¿¿äèéã òóñãàñàí

áàéíà.

1. Òîîöîîëîãäîæ áóé íàéäâàðã¿é àâëàãûí õýìæýý áîðëóóëàëòûí áóöààëò

áà ¿íèéí áóóðàëòûã õàññàí öýâýð áîðëóóëàëòûí 0,5%-òàé òýíö¿¿ ãýæ
òîîöñîí.

Äò Íàéäâàðã¿é àâëàãûí çàðäàë 3,586

Êò. Íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãà 3,586

2. Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí ýëýãäëèéã æèëèéí 4%, òàâèëãà òîíîã

òºõººðºìæèéí ýëýãäëèéã æèëèéí 10%-èàð òîîöîæ áàéãóóëíà.

Äò. Ýëýãäëèéí çàðäàë 3,600

Êò. Áàðèëãûí õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 3,600

Äò. Ýëýãäëèéí çàðäàë 2,200

Êò Òîíîã òºõººðºìæèéí õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 2,200

3. Äààòãàëä óðüä÷èëæ òºëñºí 7,800 òºã-íººñ òóõàéí æèëä “àøèãëàñàí”

äààòãàë 5200 òºã áàéíà.

Äò. Äààòãàëûí çàðäàë 5,200

Êò. Óðüä÷èëæ òºëñºí äààòãàë 5,200

4. Áîðëóóëàëòûí àæèëòíóóäûí õóðèìòëàãäñàí öàëèí õºëñ 12 ñàðûí 31 íèé

áàéäëààð 5000 òºã áàéíà.

Äò. Öàëèíãèéí çàðäàë 5,000

Êò. Öàëèíãèéí ºãëºã 5, 000

5. Òàéëàíò õóãàöààíä 9,400 òºã-èéã ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàëä òºëñºí áºãººä

¿¿íýýñ 740 òºã-íèé ñóðòàë÷èëãààíû ¿éë÷èëãýýã òàéëàíò ¿åèéí ýöýñò
õ¿ëýýí àâààã¿é áàéâ.
ªìíº á¿ðòãýñýí ñóðòàë÷èëãààíû çàðäëûã àøèãëààã¿é áàéãàà ä¿íãýýð
áàãàñãàõ òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã õèéíý.

Äò. Óðüä÷èëæ òºëñºí ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàë 740

Êò. Ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàë 740

6. Ãàð äýýðõ õàíãàìæèéí ìàòåðèàëûí ¿ëäýãäýë 1,400 òºã áàéíà.

(Õàíãàìæèéí ìàòåðèàëûã õóäàëäàí àâñàí ¿åä íü êîíòîðûí áóñàä çàðäàë
äàíñàíä òóñãàñàí áàéíà)

Äò. Õàíãàìæèéí ìàòåðèàë 1,400

Êò. Êîíòîðûí áóñàä çàðäàë 1,400

7. 12 äóãààð ñàðûí 31-íä ºãëºãèéí áè÷èãò õóðèìòëàãäñàí õ¿¿ 3,000 òºã

áàéíà.

Äò. Õ¿¿ãèéí çàðäàë 3,000

Êò. Õ¿¿ãèéí ºãëºã 3,000

66
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

8. 12 ñàðûí 31 íèé áàéäëààð ãàð äýýð áóé áàðààíû ºðòºã 76,000 òºã
áàéíà.

Äò. Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã 533,700

Äò. Õóäàëäàí àâàëòûí áóöààëò ¿íèéí áóóðàëò 9,500
Äò. Õóäàëäàí àâàëòûí õºíãºëºëò 9,600
Äò. Áàðàà 2,000
Êò. Õóäàëäàí àâàëò 540,000
Êò. Áàðàà òýýâýðëýëòèéí çàðäàë 14,800

67
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Õ¿ñíýãò 2. Á¿ðýí áýëòãýãäñýí àæëûí õ¿ñíýãò.

Äàíñíû Òîõèðóóëñàí
øàëãàõ
Äàíñíû íýð Øàëãàõ áàëàíñ Òîõèðóóëàí áè÷èëò áàëàíñ Îðëîãûí òàéëàí Áàëàíñ
äóãààð Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò
̺í㺠13,600 13,600 13,600
Äàíñíû àâëàãà 64,800 64,800 64,800
Íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãà 2,000 (1) 3,586 5,586 - 5,586
Áàðàà , 1 ñàðûí 1 74,000 (8) 2,000 76,000 76,000
Áàðèëãà 90,000 90,000 90,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë-áàðèëãûí 14,400 (2a) 3,600 18,000 18,000
Òîíîã òºõººðºìæ 22,000 22,000 22,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë - òîíîã òºõººðºìæ 6,600 (2á) 2,200 8,800 8,800
Óðüä÷èëæ òºëñºí äààòãàë 7,800 (3) 5,200 2,600 2,600
Äàíñíû ºãëºã 34,200 34,200 34,200
ªãëºãèéí áè÷èã 30,000 30,000 30,000
Õóâüöààò êàïèòàë 100,000 100,000 100,000
Áîðëóóëàëò 720,000 720,000 720,000
Áîðëóóëàëòûí áóöààëò áà ¿íèéí áóóðàëò 2,800 2,800 2,800
Õóäàëäàí àâàëò 540,000 (8) 540,000
Õóäàëäàí àâàëòûí áóöààëò áà ¿íèéí áóóðàëò 9,500 (8) 9,500
Õóðèìòëàãäñàí àøèã 2001.1.1 24,730 24,730 24,730
Òýýâýðëýí àâ÷ èðýõ çàðäàë 14,800 (8) 14,800
Áîðëóóëàëòûí àæèëëàãñäûí öàëèíãèéí çàðäàë 54,000 (4) 5,000 59,000 59,000
Ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàë 9,400 (5) 740 8,660 8,660
Åðºíõèé óäèðäëàãûí öàëèíãèéí çàðäàë 31,000 31,000 31,000
Ãýðýë äóëààíû çàðäàë 15,100 15,100 15,100
Óòàñ, òåëåêñèéí çàðäàë 1,700 1,700 1,700
Êîíòîðûí áóñàä çàðäàë 2,000 (6) 1,400 600 600
Õóäàëäàí àâàëòûí õºíãºëºëò 9,600 (8) 9,600

68
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Äàíñíû Òîõèðóóëñàí øàëãàõ

Äàíñíû íýð Øàëãàõ áàëàíñ Òîõèðóóëàí áè÷èëò áàëàíñ Îðëîãûí òàéëàí Áàëàíñ
äóãààð Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò Äò Êò
Áîðëóóëàëòûí õºíãºëºëò 5,900 5,900 5,900
Õ¿¿ãèéí çàðäàë 2,130 (7) 3,000 5,130 5,130
Íèéò-øàëãàõ áàëàíñ 951,030 951,030
Íàéäâàðã¿é àâëàãûí çàðäàë (1) 3,586 3,586 3,586
Ýëýãäëèéí çàðäàë - áàðèëãà (2à) 3,600 3,600 3,600
Ýëýãäëèéí çàðäàë - Òîíîã òºõººðºìæ (2á) 2,200 2,200 2,200
Äààòãàëûí çàðäàë (3) 5,200 5,200 5,200
Õ¿¿ãèéí ºãëºã (7) 3,000 3,000 3,000
Öàëèíãèéí ºãëºã (4) 5,000 5,000 5,000
Óðüä÷èëæ òºëñºí ñóðòàë÷èëãàà (5) 740 740 740
Õàíãàìæèéí ç¿éë, ýöñèéí ¿ëäýãäýë (6) 1,400 1,400 1,400
Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã (8) 533,700 533,700 533,700
Íèéò-òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñ 579,526 579,526 949,316 949,316
Íèéò îðëîãî, çàðäàë ä¿í 678,176 720,000
Îðëîãûí òàòâàðûí çàðäàë 6,300
Òàòâàðûí ºãëºã 6,300
Öýâýð àøèã 35,524 - 35,524
ÍÈÉÒ 720,000 720,000 271,140 271,140

69
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

5
Òîõèðóóëàõ áè÷èëòèéã Ýíý ¿å øàòàíä àæëûí õ¿ñíýãòýä òóñãàãäñàí
æóðíàëä òóñãàæ, ìýäýýëëèéã àøèãëàæ òîõèðóóëãóóäûã Åðºíõèé
äýâòýðò øèëæ¿¿ëýõ æóðíàëä, äàðàà íü åðºíõèé æóðíàëààñ åðºíõèé
äýâòðèéí õîëáîãäîõ äàíñàíä òóñãàíà.
Åðºíõèé æóðíàëä äàðààõ áàéäëààð òóñãàíà.
Åðºíõèé æóðíàë Æóðíàëûí òºðºë Åƹ: 7

Òàéëàíò 2002 îí 12.31

¹ Áàðèìòûí ÿéëãýýíèé Ä¿í Äàíñíû íýð, êîä
Ñàð Äóãààð óòãà Äåáåò Êðåäèò
ºäºð
1
2 01.05 ÁÌ-ûí öàã ¿åèéí 533,700 ÁÁª
ñèñòåìä ÁÁª- 9,600 ÕÀ-ûí
èéã õºíãºëºëò
á¿ðòãýõ 2,000 ÁÌ-ûí
òîõèðóóëàõ ýõíèé
áè÷èëò ¿ëäýãäýë
9,500 ÕÀ-ûí
áóöààëò
54,000 Õóäàëäàí
àâàëò
14,800 ÁÌ-ûí
òýýâðèéí
çàðäàë

Áàðèëãûí 3,600 Ýëýãäëèéí Õóðèìòëàãäñàí

õóðèìòëàãäñàí çàðäàë ýëýãäýë-
ýëýãäëèéã Áàðèëãûí
òîîöîâ

Åðºíõèé æóðíàëààñ Åðºíõèé äýâòýðò øèëæ¿¿ëæ áè÷íý.

Åðºíõèé äàíñ : Áàðèëãûí õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë

Äåáåòèéí ã¿éëãýý Êðåäèòèéí ã¿éëãýý ¯ëäýãäýë

Ñàð Ä¿í ÅÆ Ä¿í

11 14,400
12 3,600 3,600 18,000

3,600
Åðºíõèé äàíñ : Ýëýãäëèéí çàðäàë
Äåáåòèéí ã¿éëãýý Êðåäèòèéí ã¿éëãýý ¯ëäýãäýë
Ñàð ÅÆ7 ÅÆ 7 Ä¿í Ä¿í

11
12 3,600 2,200 5,800

70
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Ýíý ¿å øàòàíä, ò¿ð äàíñäûí ¿ëäýãäë¿¿äèéã

6
õààõ æóðíàëûí áè÷èëòèéã Åðºíõèé æóðíàëä
Õààëòûí áè÷èëòèéã
òóñãàõ óëìààð Åðºíõèé äýâòðèéí õîëáîãäîõ
æóðíàëä òóñãàæ,
äàíñàíä øèëæ¿¿ëæ áè÷íý. Àæëûí õ¿ñíýãòèéí
äýâòýðò øèëæ¿¿ëýõ
Îðëîãûí òàéëàí ãýñýí áàãàíä õèéñýí
òîîöîîëëóóä íü õààëòûí áè÷èëòýýð á¿ðòãýëä
òóñãàãäàæ áàéãàà õýðýã þì.

Åðºíõèé æóðíàë Æóðíàëûí òºðºë Åƹ: 8

Òàéëàíò 2002 îí 12.31

¹ Áàðèìòûí Äàíñíû íýð, êîä
Ñàð Äóãààð ÿéëãýýíèé Ä¿í Äåáåò Êðåäèò
ºäºð óòãà

1 12.31 Áîðëóóëàëòûí 720,000 Áîðëóóëàëòûí

îðëîãî äàíñûã îðëîãî
õààõ 711,300 Îðëîãî
çàðäëûí
íýãäñýí äàíñ
2,800 Áîðëóóëàëòûí
áóöààëò
5,900 Áîðëóóëàëòûí
õºíãºëºëò

2 Óäèðäëàãà 130,646 Îðëîãî Óäèðäëàãà

áîðëóóëàëòûí çàðäëûí áîðëóóëàëòûí
çàðäëûã õààõ íýãäñýí äàíñ çàðäàë

3 Áóñàä îðëîãî 5,130 Îðëîãî Áóñàä çàðäàë

çàðäàë äàíñûã çàðäëûí äàíñ
õààõ

4 Áîðëóóëñàí 533,700 Îðëîãî Áîðëóóëñàí

á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäëûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ºðòºã äàíñûã íýãäñýí äàíñ ºðòºã
õààõ
5 Òàòâàðûí 6,300 Òàòâàðûí Îðëîãî
çàðäàë çàðäàë çàðäëûí
íýãäñýí äàíñ
6 Òàéëàíò 35,524 Îðëîãî Õóðèìòëàãäñàí
õóãàöààíû ¿ð çàðäëûí àøèã
ä¿íã á¿ðòãýõ íýãäñýí äàíñ

Åðºíõèé äàíñ : Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñ

Äåáåòèéí ã¿éëãýý Êðåäèòèéí ã¿éëãýý ¯ëäý
Ñàð ÅÆ8 ÅÆ8 ÅÆ8 ÅÆ8 ÅÆ 8 Ä¿í ÅÆ8 Ä¿í ãäýë
50-00 70-00 80-00 41-02 9100

11 0
12 533,700 130,646 5,130 35,524 6,300 711,300 711,300 711,300 0

Áóñàä Åðºíõèé äàíñûã àäèë àðãààð øèíý÷èëíý.

71
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Õààëòûí áè÷èëòèéí òóõàé.

Õààëòûí áè÷èëò íü äàðààõ ¿íäñýí áè÷èëò¿¿äèéã õàìàðíà:

1. Îðëîãûí äàíñóóäûã îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñàíä õààõ
2. Çàðäëûí äàíñóóäûã îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñàíä õààõ
3. Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñûã Òàéëàíò ¿åèéí àøèã ýñâýë àëäàãäàë
äàíñ ðóó õààíà.
4. Áàðàà ìàòåðèàëûí öàã ¿åèéí ñèñòåìèéã õýðýãëýäýã áîë áàðàà
ìàòåðèàëûí ýöñèéí ¿ëäýãäýë, áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ºðòãèéã(àøèãëàñàí ìàòåðèàëûí ºðòãèéã) á¿ðòãýõ õààëòûí áè÷èëò áàñ
õèéãääýã. Ýíý ñèñòåìèéí Ìîíãîëä õîâîð õýðýãëýäãèéã ýíä òýìäýãëýå.
Îðëîãûí á¿õ äàíñóóäûã (àæëûí õ¿ñíýãòèéí Îðëîãûí òàéëàí õýñãèéí êðåäèò
áàãàíà äàõü) õààõ ¸ñòîé. Èíãýõäýý îðëîãûí äàíñ òóñ á¿ðèéã äåáåòëýæ, îðëîãûí
äàíñäûí íèéò õààãäñàí ¿ëäýãäëèéí ä¿íãýýð îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñûã
êðåäèòëýäýã.

Çàðäëûí á¿õ äàíñóóäûã (àæëûí õ¿ñíýãòèéí Îðëîãûí òàéëàí õýñãèéí äåáåò

áàãàíà äàõü) õààõ ¸ñòîé. Çàðäëûí íèéò ä¿íãýýð Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí
äàíñûã äåáåòëýæ, çàðäëûí äàíñ á¿ðèéã êðåäèòëýõ áè÷èëò õèéæ õààäàã.

Ýõíèé 2 õààëòûí áè÷èëòèéã äýâòýðò øèëæ¿¿ëæ á¿ðòãýñíèé äàðàà Îðëîãî

çàðäëûí íýãäñýí äàíñíû ¿ëäýãäýë íü òàéëàíò õóãàöààíû öýâýð àøèã ýñâýë
àëäàãäëûã èëýðõèéëíý. Ýíý ä¿í íü Îðëîãûí òàéëàí äàõü öýâýð àøèã/àëäàãäëûí
ä¿íòýé òýíöýæ áàéõ ¸ñòîé. Îðëîãûí çàðäëûí íýãäñýí äàíñûã õààõäàà äàðààõ
æóðìûã áàðèìòàëäàã:
• Öýâýð àøèãòàé áîë, àøãèéí õýìæýýãýýð Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí
äàíñûã äåáåòëýæ, ªì÷èéí õóðèìòëàãäñàí àøèã äàíñûã êðåäèòëýíý.
• Àëäàãäàëòàé áîë, àëäàãäëûí õýìæýýãýýð Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí
äàíñûã êðåäèòëýæ, õóðèìòëàãäñàí àøèã äàíñûã äåáåòëýíý.
Òàéëàíò æèëèéí ýöýñ Îðëîãî çàðäëûí íýãäñýí äàíñàíä õààëòûí áè÷èëò õèéõ
áàéäëûã Ò -äàíñààð õàðóóëüÿ.

Îðëîãî çàðäëûí
ÁÁÁªðòºã Íýãäñýí äàíñ Áîðëóóëàëòûí îðëîãî

533,700 533,700 669,476 711,300 720,000 720,000

Óäèðäëàãà Áîðëóóëàëòûí áóöààëò

áîðëóóëàëòûí çàðäàë

130,646 2,800 2,800

130,646

Áóñàä çàðäàë Áîðëóóëàëòûí

õºíãºëºëò
5,130 5,130

5,900 5,900

Òàòâàðûí çàðäàë 6,300 Òàéëàíò ¿åèéí àøèã

6,300 6,300 35,524 35,524

711,300 711,300

72
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

Õààëòûí äàðààõ Õààëòûí äàðààõ øàëãàõ áàëàíñ ãýäýã íü

øàëãàõ áàëàíñ õààëòûí áè÷èëò õèéãäñýíèé äàðààõ ¿ëäýãäë¿¿ä þì.

Õààëòûí äàðààõ øàëãàõ áàëàíñ íü õààëòûí ïðîöåññûã àëäààã¿é ¿íýí çºâ

ã¿éöýòãýñíèéã øàëãàæ, èðýõ øèíý òàéëàíò ¿åèéí ýõýíä åðºíõèé äýâòðèéí
¿ëäýãäë¿¿ä áàëàíñëàæ áàéõ ¸ñòîéã áàòàòãàõ àðãà þì. Ýäãýýð áàéíãûí äàíñóóä
íü äàðààãèéí òàéëàíò ¿åèéí ýõíèé ¿ëäýãäë¿¿äèéã òóñãàñàí áàéõ ó÷èð
áàëàíñëàæ áàéõ ¸ñòîé.

Õààëòûí äàðààõ øàëãàõ áàëàíñ íü òîõèðóóëñàí øàëãàõ áàëàíñààñ 2 ÷óõàë

ç¿éëýýð ÿëãààòàé áàéäàã:
(1) Á¿õ íýðëýñýí äàíñóóä õààãäñàí áàéõ òóë Õààëòûí äàðààõ øàëãàõ
áàëàíñ íü íýðëýñýí äàíñäûã àãóóëàõã¿é
(2) ªì÷èéí äàíñ íü õààëòûí áè÷èëòýýð øèíý÷ëýãäýõ òóë ýöñèéí ¿íýí
çºâ ¿ëäýãäëèéã òóñãàæ áàéäàã.

Õààëòûí äàðààõ øàëãàõ áàëàíñàä çºâõºí õºðºíãº, ºð òºëáºð, ºì÷èéí äàíñóóä

òóñãàãäàíà.

Õààëòûí áè÷èëò¿¿äèéã Åðºíõèé äýâòýðò òóñãàñíû äàðààõ áàéíãûí äàíñäûí

øèíý÷ëýãäñýí ýöñèéí ¿ëäýãäë¿¿äèéã àâ÷, äåáåò áîëîí êðåäèò áàãàíóóäàä ÿëãàí
æàãñààæ, ä¿ãíýíý.

Äåáåò áà êðåäèò áàãàíûí íèéò ä¿í õîîðîíäîî òýíöýæ áàéâàë õààëòûí áè÷èëòèéã
çºâ õèéæ, Åðºíõèé äýâòýðò çºâ øèëæ¿¿ëæýý ãýñýí ¿ã þì.

ØÀËÃÀÕ ÁÀËÀÍÑ

Äåáåò Êðåäèò
̺í㺠13,600
Àâëàãà 64,800
Íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãà 5,586
Áàðàà ìàòåðèàë 77,400
Óðüä÷èëæ òºëñºí çàðäàë 3,340
Áàðèëãà 90,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 18,000
Òîíîã òºõººðºìæ 22,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 8,800
Äàíñíû ºãëºã 34,200
Öàëèíãèéí ºãëºã 5,000
ªãëºãèéí áè÷èã 30,000
Õ¿¿ãèéí ºãëºã 3,000
Òàòâàðûí ºãëºã 6,300
Ýçýìøèã÷èéí ºì÷ 100,000
Õóðèìòëàãäñàí àøèã 60,254

271,140 271,140

73
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

7. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí Ýíý ¿å øàòàíä á¿ðýí ã¿éöýò áýëòãýãäñýí Àæëûí

áýëòãýõ õ¿ñíýãòèéí òàéëàí, Áàëàíñ ãýñýí áàãàíóóäûí
ìýäýýëëèéã àøèãëàæ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýíý.
Àæëûí õ¿ñíýãòèéã ¿íäýñëýí:
1. Áàëàíñ
2. ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí
3. Îðëîãûí òàéëàíã øóóä áýëòãýäýã.
Õàðèí äýýðõ òàéëàíã áýëòãýñíèé äàðàà òýäãýýðèéã ¿íäýñëýí
4. ̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíã áýëòãýäýã.
Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ íü áýëýí áîëñîí ìýäýýëëèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí
õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí çàãâàðò îðóóëàí òàíèëöóóëàõ ãîë çîðèëãîòîé áàéíà.
Äýýðõ àæëûí õ¿ñíýãòýä ¿íäýñëýí Áàëàíñ, Îðëîãûí òàéëàíã õóðààíãóé áàéäëààð
áýëòãýñíèéã äîð õàðóóëëàà.
Àæëûí
õ¿ñíýãòýýñ
Îðëîãûí òàéëàí
2002 îíû 12 ñàðûí 31 ýýð äóóññàí ñàíõ¿¿ãèéí æèë

Íèéò Áîðëóóëàëòûí îðëîãî 720,000

Áîðëóóëàëòûí áóöààëò, ¿íèéí áóóðàëò 2,800
Áîðëóóëàëòûí õºíãºëºëò 5,900
Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã 533,700
Íèéò àøèã 177,600

Åðºíõèé óäèðäëàãà áà áîðëóóëàëòûí çàðäàë: 130,646

Óäèðäëàãûí öàëèíãèéí çàðäàë 31,000
Áîðëóóëàëòûí öàëèíãèéí çàðäàë 59,000
Àøèãëàëòûí çàðäàë 15,100
Äààòãàëûí çàðäàë 5,200
Ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàë 8,660
Ýëýãäëèéí çàðäàë 5,800
Øóóäàí õîëáîîíû çàðäàë 1,700
Íàéäâàðã¿é àâëàãûí çàðäàë 3,586
Áóñàä 600
¯éë àæèëëàãààíû àøèã 46,954
¯éë àæèëëàãààíû áóñ îðëîãî
¯éë àæèëëàãààíû áóñ çàðäàë 5,130
Òàòâàðûí ºìíºõ àøèã 41,824
Îðëîãûí òàòâàðûí çàðäàë 6,300
Öýâýð àøèã 35,524

ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí

2002 îíû 12 ñàðûí 31 ýýð äóóññàí ñàíõ¿¿ãèéí æèë
Ýçýìøèã÷èéí Àøèã Íèéò ºì÷
ºì÷
Ýõíèé ¿ëäýãäýë 100,000 24,730 124,730
Íýìýãäñýí 0 0
Õàñàãäñàí:
Òàéëàíò æèëèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð 0 35,524
ä¿í (àëäàãäàë)

Ýöñèéí ¿ëäýãäýë 100,000 60,254 160,254

Áàëàíñ ðóó
î÷èõ ä¿í

Áàëàíñ (õÿëáàðøóóëñàí)
2002 îíû 12 ñàðûí 31- ýýð äóóññàí ñàíõ¿¿ãèéí æèë

74
 Á¯ËÝà IV-Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿å øàò

ժЪÍê Ä¯Í ªÐ ÒªËÁªÐ įÍ

Ýðãýëòèéí õºðºí㺠Áîãèíî õóãàöààò ºð òºëáºð
̺í㺠13,600 Äàíñíû ºãëºã 34,200
Äàíñíû àâëàãà 64,800 ªãëºãèéí áè÷èã 30,000
Íàéäâàðã¿é àâëàãûí õàñàãäóóëãà (5,586) Öàëèíãèéí ºãëºã 5,000
Õ¿¿ãèéí ºãëºã 3,000
Áàðàà ìàòåðèàë 77,400 Òàòâàðûí ºãëºã 6,300
Óðüä÷èëæ òºëñºí çàðäàë 3,340 Íèéò áîãèíî õóãàöààò ºãëºã 78,500
Óðò õóãàöààò ºð òºëáºð 0
Íèéò ýðãýëòèéí õºðºí㺠153,554 Íèéò ºð òºëáºð 78,500

Ýðãýëòèéí áóñ õºðºí㺠ªÌ×

Áàðèëãà 90,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë (18,000) Ýçýìøèã÷èéí ºì÷ 100,000
Òîíîã òºõººðºìæ 22,000
Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë (8,800) Õóðèìòëàãäñàí àøèã 60,254
Íèéò ýðãýëòèéí áóñ õºðºí㺠85,200 Íèéò ºì÷ 160,254
ÍÈÉÒ ÕªÐªÍê 238,754 ªÐ ÒªËÁªÐ ÁÀ ªÌ× 238,754

ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí
òàéëàíãààñ

Àæëûí õ¿ñíýãòýýñ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿éã õàðóóëàõ çîðèëãîîð

õÿëáàð æèøýý àâ÷ ¿çëýý. Íÿãòëàí áîäîã÷ áàéãóóëëàãûíõàà ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã
áýëòãýõäýý, áàòëàãäñàí ìàÿãò, áàðèìòëàõ ¸ñòîé á¿ðòãýëèéí áîäëîãî, ìºðäºõ
¸ñòîé ñòàíäàðòóóäûí øààðäëàãà çýðãèéã çààâàë ìºðäºõ ¸ñòîé.

75