You are on page 1of 3

denkers en doeners

B(l)oeiende
kruisbestuiving
Henk Blanken opereert op het snijvlak van twee werelden. Hij is journalist en
filosofeert al bloggend over de toekomst van zijn vak. Hij denkt voorbij de krant,
net als je voorbij het boek moet denken als het gaat om de bibliotheek.

Door Edwin Mijnsbergen

T
ussen de bibliotheekwereld en de dagbladjournalis- de botsing tussen oude en nieuwe media in het bijzonder1. Blan-
tiek zijn veel parallellen te trekken. Beide sectoren ken schreef samen met Mark Deuze de boeken De Mediarevolutie
worden geconfronteerd met veranderingen in het en PopUp. In mei 2009 publiceerde hij het boek Mediamores, over
informatiegedrag van hun lezers en klanten. Het aan- digitale cultuur, bloggende burgers en journalistieke ethiek.
tal abonnees en leden loopt gestaag terug. Bibliothecarissen en
journalisten merken steeds vaker dat hun rol als informatiebe- Toen we een afspraak maakten begreep ik dat je het nogal druk
middelaar niet meer zo vanzelfsprekend is als vroeger. Digitale had met de overstap van je krant naar het tabloidformaat. Over
Bibliotheek ging daarom graag het gesprek aan met journalist, verandering gesproken! Ging die overstap met weerstand gepaard?
blogger en schrijver Henk Blanken. Hij werkte in het verleden Was er sprake van strijd of van veel vergaderen? Of is het gewoon
voor Het Vrije Volk en de Volkskrant en is nu adjunct-hoofdre- een bevel van het hoogste bestuur dat iedereen moet opvolgen?
dacteur bij Dagblad van het Noorden. Aan bevelen doen journalisten niet, maar in dit geval waren
Blanken schrijft veel over ICT en media in het algemeen, en over we het er gewoon over eens dat het moest gebeuren, al was het

36 Digitale Bibliotheek dib nummer 4, 2010


denkers en doeners

maar omdat 75 procent van onze lezers de voorkeur bleek te ratie hoogwaardige informatie door de strot te willen drukken.
geven aan het tabloidformaat. Nadat we het een aantal keren Zulke informatie interesseert hen namelijk niet. Zij hebben an-
goed hadden doorberekend, zijn we er voor gegaan. In feite dere normen: het moet snel, mobiel, redelijk betrouwbaar én ze
hebben we de vormgeving aangepast aan de inhoudelijke ver- moeten kunnen reageren. Bibliotheken moeten onderzoeken
beterslag die we juist hadden gemaakt. wat de nieuwe generatie van hen verwacht op dit gebied. Als je
dat onvoldoende doet heb je straks pas echt een probleem.
Ik beschouw jou als een traditionele journalist die ook de zege-
ningen van het web heeft omarmd. Je bent adjunct-hoofdredac- Wat vind je zelf eigenlijk van bibliotheken? Kom je daar nog wel
teur van een papieren krant, je schrijft boeken, maar je bent ook eens voor je lol?
een blogger in hart en nieren. Hoe verhouden die twee zaken zich Nee. Mijn vrouw en kinderen nog wel, maar ik koop mijn boe-
in jouw leven? ken zelf.
Bloggen doe ik in mijn eigen tijd. Boeken schrijven ook. Ik be-
hoor tot de relatief kleine groep mensen die zowel professioneel En voor je werk? Gebruik je dan ook alleen maar internetbronnen?
journalist als blogger is. Dat gaat normaal niet zo goed samen. Meestal wel ja. Het is Google dat de klok slaat. Als je de wegen
Journalisten vinden bloggers vaak amateurs, bloggers vinden een beetje kent is er een onvoorstelbare hoeveelheid weten-
journalisten doorgaans arrogant. Ik doe aan beide kanten mee schappelijke studies, rapporten, lezingen en filmpjes te vinden.
en blog graag over die moeizame relatie. Binnen de krant ben Een enkele keer gebruik ik nog wel LexisNexis. Als het gaat om
ik verantwoordelijk voor de multimediale activiteiten. Voor de boeken gebruik ik Amazon.
krant blog ik niet, maar er zijn wel medewerkers die bloggen en
twitteren. Dat kan allemaal nog wel beter, maar net als andere Media (kranten en omroepen) zouden volgens Plasterk meer
kranten hebben we te maken met bezuinigingen op onze forma- moeten gaan samenwerken. In Zeeland en Friesland zijn onlangs
tieplaatsen. Daarom is het lastig die activiteiten uit te breiden, pilots gestart onder de naam Nieuwsportaal/Nijsportaal, waarin
hoe graag we dat ook zouden willen. We hebben besloten dat de de bibliotheken mediadossiers samenstellen en discussiebijeen-
aandacht voorlopig vooral naar de papieren krant zal uitgaan. komsten met de bevolking faciliteren. Krant en omroep zetten de
Daar ligt nu de prioriteit. Dat heeft ook te maken met de vergrij- vragen rondom thema’s uit. Hoe kijk jij tegen zulke samenwer-
zing van het lezers- en personeelsbestand. Je moet eenvoudig- kingsverbanden aan? Is het een logische ontwikkeling?
weg keuzes maken. Dat zal voor bibliotheken ook gelden. Ik vind dat een buitengewoon interessant concept! Ik was er
zelf nog niet opgekomen om bibliotheken op deze manier aan
Onlangs schreef je op je weblog dat je enerzijds vindt dat nieuws de media te koppelen, maar ik vind het eigenlijk wel een logi-
niet gratis kan blijven, maar dat je anderzijds ook niet gelooft sche combinatie. Ik wil hier graag meer over weten. Wil je me
dat Murdoch het gaat redden met kwaliteitsnieuws achter een na afloop van dit gesprek documentatie en de adressen van de
betaalde poort. Je denkt dat de lezers dan op zoek gaan naar al- betrokkenen mailen? In Friesland werken we, net als in Zee-
ternatieven? land, al samen met bibliotheken rondom de digitalisering van
Er wordt vaak gesteld dat mediabedrijven geen geld kunnen ver- de regionale kranten.
dienen aan het web, maar de mensen die dat beweren gaan vaak
voorbij aan het feit dat Google ook een mediabedrijf is. Ik ben Je gaat niet zover dat je boeken gratis te downloaden zijn, zoals
niet erg optimistisch over het voortbestaan van de papieren krant die van Erwin Blom. Betekent dat dat je genoeg verdient aan de
op de lange termijn, maar ik ben dat juist wél als het gaat om de gedrukte werken of geloof je niet zo in dat verdienmodel?
toekomst van de nieuwsindustrie als geheel. Onze bestaande le- Dat heeft vooral te maken met de afspraken die ik heb gemaakt
zers willen helemaal niet dat wij iets veranderen aan de manier met Atlas, mijn uitgeverij. Zij werken op traditionele wijze en
waarop wij het nieuws brengen, maar dat geldt niet voor toe- dat respecteer ik. Het is in ieder geval niet zo dat ik het doe
komstige generaties. Ook zij zullen nog steeds interesse hebben voor het geld want ik verdien nauwelijks aan die boeken. (la-
in nieuws, maar niet in de manier waarop wij het brengen. Of chend) Een half jaar aan manuren voor het schrijven is redelijk
kranten er in zullen slagen te innoveren op dat gebied valt nog te veel in verhouding tot de 369 euro die het oplevert.
bezien. Nu.nl is ook niet bedacht door een journalist, maar door
een slimme marketeer. Journalisten haalden hun neus ervoor op. Maar wat is dan je grote drijfveer om te schrijven?
Nu is het de grootste nieuwssite van Nederland. Ik vind het fantastisch om te lezen, te denken en te schrijven over
de staat en de toekomst van ons vak. Enige geldingsdrang is mij
Zouden bibliotheken volgens jou wél moeten blijven investeren in natuurlijk ook niet vreemd. Ik geloof dat ik een boodschap heb.
het beschikbaar stellen van dure databanken die niet vrij toegan-
kelijk zijn via het web? Pikken je collega’s die boodschap ook op?
Alleen als daar vraag naar is. Je kunt wel miljoenen investeren Voor sommige collega’s − buiten mijn eigen redactie − ben ik
in hoogwaardige en betrouwbare informatie, maar als er min- ‘die mafkees die internet predikt’, voor sommige bloggers ben ik
stens zo veel betrouwbare informatie gratis is te vinden met juist de klassieke journalist die roept dat internet niks is. Als je
zoekmachines, waar doe je het dan nog voor? Dat is ook het aan twee kanten van de lijn opereert trap je ook aan twee kan-
lot van kranten. Het is een verloren strijd om de Googlegene- ten op tenen. Maar er zijn gelukkig ook veel mensen die inzien

Digitale Bibliotheek dib nummer 4, 2010 37


denkers en doeners

onontkoombare consequenties van netwerktechnologie. Want


Foto: Corné Sparidaens

meer dan ooit brengt internet het nieuws op een andere manier
samen (Aggregation) en zal er behoefte ontstaan aan betrouw-
bare bronnen, aan Reputation.
Informatieprofessionals moeten inzien dat zij niet langer de be-
langrijkste bron van informatie zullen zijn, maar dat zij in staat
moeten zijn om de kennis die in het netwerk bestaat bij elkaar
te brengen. Ik denk dat dáár de komende vijf jaar de ontwik-
kelingen zouden moeten plaatsvinden.

Hoe moeten ze dat dan doen, dat bijeenbrengen?


Allereerst door te beseffen dat internet geen massamedium is,
maar een platform van en voor miljoenen kleine en persoon-
lijke netwerken. Dát is mijn belangrijkste ontdekking van de
afgelopen jaren (en een onderwerp waar Clay Shirky het boek
Here comes everybody over heeft geschreven), maar het is tege-
lijkertijd een notie die maar niet tot ons, de oude massamedi-
amensen, wil doordringen. Het begint ermee dat je moet be-
denken dat je continu communiceert met tachtig mensen, niet
met 80.000. Vervolgens moet je wel proberen de kennis van de
overkoepelende grote groep te aggregeren.
Het bindmiddel is vertrouwen. Zoals geld nodig is voor het be-
talingsverkeer, is vertrouwen onmisbaar voor het maatschap-
pelijk verkeer. Zonder vertrouwen brokkelt een samenleving
die zich moet hervinden na de ontzuiling, de globalisering en
een informatierevolutie, langzaam af.
Google − maar ook eBay, Hyves, Twitter en Slashdot, to name a
few − maken duidelijk dat de problemen die de netwerksamenle-
ving heeft veroorzaakt, of verergerd, ook weer door het netwerk
zijn op te lossen. Zoals je de kwaliteit van informatie − in elk geval
ten dele − kunt bepalen met een algoritme (Googles pagerank),
Henk Blanken: “Journalisten vinden bloggers vaak amateurs, bloggers vinden zo kun je ook een model, een regel, een wiskundige formule be-
journalisten doorgaans arrogant. denken voor een reputatie waaraan vertrouwen is te ontlenen.
De journalistiek is lokaal begonnen, is hard op weg het onder-
dat ik probeer te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn, en zoek en de verdieping opnieuw uit te vinden, begint langzaam
dat ik van het beroep en het instituut houd. Als je wilt naden- te wennen aan andere, meer interactieve vormen van aggregatie
ken over de toekomst van journalistiek moet je voorbij de krant van nieuws, en zal hoop ik, tot de ontdekking komen dat ze heel
denken, zoals je voorbij het boek moet denken als je nadenkt veel te winnen heeft als ze soortgelijke systemen ontwikkelt om
over de toekomst van bibliotheekwerk. Dat mijn boodschap haar eigen reputatie op te vijzelen, te bevestigen en te veranke-
soms enigszins somber is hoort daar bij. ren in de samenleving. Dat geldt ook voor de bibliotheek. dib

Je boek PopUp sluit je af met de negen ‘geboden’ voor nieuwe


journalistiek (transparantie, betrokkenheid, dialoog, authenti- Edwin Mijnsbergen werkt als informatiespecialist voor verschil-
citeit, creativiteit, betrouwbaarheid, verantwoording, flexibiliteit lende organisaties, waaronder BibliOosterschelde en Bibliotheek
en professionaliteit). Welke daarvan is het belangrijkst? Vlissingen.
Ik gebruik de woorden transparantie en flexibiliteit het vaakst.
Vanuit het perspectief van de klant: ik denk dat journalistiek
voor de toekomstige generaties alleen nog bestaansrecht heeft
als zij volkomen transparant is. De betrouwbaarheid van een
informatiebemiddelaar is daar ook op gebaseerd. Daarnaast
moet de moderne journalist flexibel zijn in die zin dat hij er
rekening mee moet houden dat de krant over tien jaar mis-
schien niet meer bestaat.
In mijn nieuwe boek, dat in 2011 verschijnt, ga ik in op het
‘LIAR-principe’. De journalistiek zal dichtbij zijn (Local) en Noot
onderzoek doen (Investigation). De andere twee pijlers zijn de 1
www.henkblanken.nl en www.denieuwereporter.nl

38 Digitale Bibliotheek dib nummer 4, 2010

You might also like