Professional Documents
Culture Documents
YAYINLARI
CIX
Ebii'l-esasen 'Ali b.
el-BadAdI
evirenler
Dr. Abdulkadir ener Dr. M. Rami Ayas
el-BadMi
MUHYDDN BN UL-`ARABNN
MENKABELER
(ed-Durr u -Semin, fi Men4ib i - eyb. Mubyiddin)
evirenler
NDEK LER
Sahife
evirenlerin Onsz
Yazmann Tavsifi
nceleme Metodumuz
14
15
20
bn ul-cArabi'nin I3lleri
20
Birinci Zmre
23
kinci Zmre
30
nc Zmre
35
KINCI BLM
37
Szleri ve Eserleri
37
Mstensihin ifadesi
63
Transkripsiyon Alfabesi
64
EV RENLERN NSZ
bu ul- 'Arab!, phesiz ki, Islam kltr evresinin yeti tirdii en nde
gelen karizmatik ahsiyetlerden biridir. O, zellikle Anadolu'daki kltr hayatn, Tasavvuf cereyanlarnu yzy llardan beri kuvvetle etkilemi bulunmaktadr. Gnmzde ise O'nun etkisinin -t pk byk mutasavv f ve air Mevlana Celleddin Rmi. gibi- Islam aleminin d na tamakta olduunu gryoruz. Bu kitab edition critique olarak yay nlayan Dr. Salhuddin el-Muneccid'in belirttii aratrmaclar dnda Toshihiko Izutsu ile Nihad Keklik'i de zikredebilir; hatt, Peter L. Berger ve Thomas Luckmann gibi de erli
bilgi ve din sosyologlarmn da baz eserlerinde bu byk Islam mutasavv f
ve filozofunun kendilerine etkisini dile getirdiklerini syleyebiliriz.
Elinizdeki bu kk eser, bu ul- (Arabi hakk nda geliigzel yazlm bir
menkabe kitab deildir. Okuyucu burada, daha ok Ibu ul-cArabi etraf nda
insanlar aras birtakm iliikleri, ekimeleri, O'nun retisine kar biribirinden farkl davranlar bulacaktr. Eser, bu byk ahsiyetle ilgili bir kaynak
kitap olmak durumu yan nda, yurdumuzda Ibn ul-cArabi etraf nda gelitirilecek olan ilmi aratrmalara da bir katks olaca dncesiyle dilimize
evrilmitir Dolaysiyle, yaynlanmasn salayan Fakltemiz Dekan sayn
Prof. Dr. Ne 'et a atay ile Yay n Komisyonu'nun sayn yelerine; titizlikle baslmasma emek veren Ankara niversitesi Bas mevi'nin sayn grevlilerine iten te ekkrlerimizi sunmakla k van duymaktayz.
Ankara niversitesi
ilahiyat Fakltesi,
Ocak 1972
M. Rami Ayas
Abdulkadir ener
Feylesof mutasavvf bn. ul- 'Arab', aslnda Endlslii olup, bir bakma
aml da saylr. O, sl dm Ta avvuf Felsefesi ahsiyetlerinin en byklerindendi. Ona, Tasavvufun felsefesini yapmada yard mc olan yksek bir
akl, parlak bir anlay , yarat c bir hayl, co kun bir duygu, derin bir ilim,
geni bir ufuk, hkm karma, kar latrma ve delil gsterme bakmndan
byk bir kudret verilmi ti Bylece O, ahsiyetinin derin izlerini ta yan
zel bir meslek kurmu , eitli mensublar bulunan bir okul meydana getirmi ,
kendisinden nce veya sonra gelen filozof mutasavv flarn ounun gcnn
stnde yzlerce eser yazm tr. lmi, O'nu vandet-i vcdd'a gtrm ,
bu gr Kur'dn, ladls ve I/m-i Ke/r m'dan, Yeni Eflatunculuk,
Stoactl k ve benzerleri gibi e itli felsefi kaynaklardan, kendisinden nceki
mutasavvflarm, Z dhiriye ve B t niye gibi bz slm frkalarn n gr lerinden ald ilhamlarla felsefi bir reti (mezheb) olarak ortaya koymu ;
ve buna kendine zg damgasn vurmutur.
am'da kendi retisine gre yazd Fu d u'l- -Iikem adl eseri ile teki
eserlerinde, gr lerini Tasavvufi bir dille a klamtr. Onun bu kendine zg
dilinde birok remzler, benzetmeler, i ret ve mecazlar vard r. Kendisine gelen
ilhamlar, olduu gibi, bzan da kapal bir ekilde yazm tr. Dolaysyle,
eserlerini okuyanlarn, nce O'nun dilindeki terimleri (I t l ci l) bilmesi,
Ta avv uf'dan ve tasavvufi mnalardan zevk duymas gerekir. Bu bilgi ve
zevk, aslnda herhangi bir mutasavv f anlamak iin de artt r. Bu durumu
bilen bni 'Arab', Tasavvufi st lahlar hakknda ayrca bir risle yazm tr; nitekim O, stlahi mnalara eserlerinde yer yer i ret etmi tir. nk,
Tasavvuf kitaplarn okuyanlarm o u, Tasavvufun dilini (t ermin oloj
bilmiyor, bu kitaplardaki deyimleri halk aras nda yaygn olan mnalarma gre
yorumluyor ve erl` at'n zhiri ile at ma durumuna dyorlard. Ya da
onlar, riydiet ve miiceihede'de mutasavvflarn tecrbelerini ya amadklar iin, okuduklarmdan z evk almyorlar ve bu yzden mutasavv flar da
kapallk, atdl at, hatt kufr ve z nd kl k ile itham ediyorlard .
bn. ul- cArabi'nin durumu da byle oldu. Biroklar , zellikle lmnden sonra birtak m fakihler O'na hcumlarda bulunmu lar,O'nu yermi ler
ve zndklkla itham etmi ler, hatt istisns z btn kitaplarnn okunmasn
yasaklamak istemi lerdir. nk onlar, O'nun eserlerindeki szleri, gnlk
hayatta kullan lan anlamlarma gre yorumluyorlar, Tasavvuf stlhm daki
anlamlarma ba vurmuyorlard. Bylece, z hir'ini alp, bunun tesindeki
brit n'na nem vermiyorlard . Sonra, mutasavv flarn maksatlarn anlamak
iin zaruri olan mcc-thede'ye girimemi ve riyc1iet tecrbesini edinmemi
olduklarndan, tasavvufi z ev Ic'den de yoksun bulunuyorlard . O'nu, tanyamadklar ve anlyamadklar iin yeriyorlard . Onlar, sd /ik'i olmadklar
ve bilmedikleri bir ilmin yabanc s idiler.
Ancak, bn ul- (Arabryi birtakm fakihlerin bylesine vermeleri, di er
bilginlerde O'nu savunma gayretini uyand rd. Bu bilginlerin kimileri mutasavvf, kimileri de Tasavvuf s rlarn ve stlhlarm bilen ya da sz ehline
teslim eden fakihlerdi. Onlar da, bni cArabryi savunmaya ba lamlar, O'nun
o gzel menkabelerini anlatm lar, bilmedii iin dmanlk eden birinci
zmreyi reddetmi lerdir. Nitekim, kii bilmediinin dmandr.
Bylece iki zmre arasmda bir sava balad. Bu sava , o derece iddetli
idi ki, birka yzyl srp gitti. Bu gn bile onun izlerini grmekteyiz. nk
fakihler, donukluklar, dar grlllderi yznden, bu filozofu en az
zndklk ve kfr'le itham etmi ler; O'na ba lananlar ise fakihlerin, bilgisiz,
sapk, ilim ve anlay kaplarn Allah'n kendilerine amad kimseler olduklarn ileri srerek, onlara kar kmlardr.
Onu yeren ve tekfir edenler aras nda, el- Vsiti, el- Bedr ibni Cemaca,
ez- Zeyn'l- grki, bni Teymiyye, Ebu ljayyn el- Endelsi, bni Haldun,
ve el- Bilscl v. s. vard r. Bunlar, t ar Usat ehli deildir. Onu destekleyen ve
savunanlar aras nda da el- Kdl. ez- Zemlekni, Firzbdi, el- Kri.' el- Ba ddi, mrnn sonlarna doru el- `Iz ibni cAbdisselm, Syti, Sacrni,
ibni Meymfin v.s. bulunmaktad r.
Savan tabii bir sonucu olarak, bn ul- cArabryi savunma ya da yerme
ve reddetme konusunda e itli risleler ve birok kitaplar yaz lmtr.
*
4. Son olarak, Yemende el-Firikabadi ile br, ul-tlayyat aras ndaki, Mulyiddin ibn ul- cArabi'den tr ortaya kan tartmalar anlatmaktadr.
Nitekim, bu tart malara baz kaynaklarda da i aret edilmektedir.
Biz, burada, bn ul- <Arabi konusunda sz uzatmak istemiyoruz. Zira,
O'nun hayat, felsefe ve mesle i byle bir nszn dar erevesine s maz.
Onun iin, aratrmak isteyen okuyuculara a adaki nemli kaynaklar gstermekle yetindik.
1 bn ul-cArabrnin Kendi Eserleri
1. El- Futltt ul- Mekkiyye, Blak, 1293
2. Fufs ul- Hikem, Ebu'l- c.Ala' el- <Afifi yaym , Kahire, 1946
3. Ristilet ul- Kuds, Escurial'da yazma,
4. Resclilu ibni <Arab!, 1.-/aydarabad, 1948
Meliki'l- Muzaffer,
5. lecIzetu ibni <Arab!
yaym
<Abdurrahman Bedevi
10
3. ez- Zehebi, al- Multaar ul- Muktdcu ileyhi min Tdriki Ba ddd
li ibn id- Dubey i, c.I, s. 102, Badd
4. e - Safedl ( H. 764), el- Vdfi bi'l- Vefeydt, yazma
5. bn akir ( H. 764), Feviit ul- Vefeydt,
6. el- Yifici
s. 329,
1]. e - Sacrni ( H. 973), et- Tabakdt u'l- KubrC, c.I, s. 163, Khire
12. e- Sacrni, el- Yavdkit ve'l- Cevahir, e. VI, s. 14, Khire
13. el- Munvi ( H. 1031), el- Kevdkib ud- Durriyye fi Terdeimi'sSddet i - Cfiyye, yazma
14. el- Munvl, Tabakta ul- Evliyd', yazma
15. bnu'l- (I ngtd ( H. 1089), elerCt uz- Zeheb, c.V, s. 190-202, Khire
16. el- Makkari ( H. 1134), Nefk ut- T yb, Muhyiddin yaym
17. el- Makkari, Ezhdr ur- Riyd4, yazma
18. el- Ijonsri (Hicri XII. yzy l), Ravdtt ul- Cenndt, s. 632-637, Iran
19. Cemil beg el- (Anl ( 1927), `Ukild ul- Cevher, s. 13-39, Beyrt,
1326
20. TM cabdu'l- Baki Srr, bnu
Khire, 1955
ft
5. el- Ehdel ( H. 855), Ke f ul- tt `an 1.1alcCik t- Tevkld ve 'cildiid il- Mtvakk din, yazma
11
6. el- Bil ci ( I1. 885), Tenbih ul- abi ild Tekfiri ibni `Arabi,
hire
7. es- Suyiiti ( H. 911),Tenbih ul- abi bi Tebrieti ibni `Arabi, yazma
8. bni Meymiin ( H. 917), Tenbih ul- abi fi Tenzihi ibni `Arabi,
yazma
9. bni Meymrn, Tenzih us- tddik <an ftt iz- Zindlic, yazma
10. el- Halebi ( H. 956), Tesfih ul- abi fi Tenzihi ibni `Arabi, yazma
11. e - acini ( H. 973), el- Kavl ul- Mubin frr- Reddi can Muhyiddin
12. el- KATI' ( H. 1014), Ferr ul- <Avn min mdde<1 imni Fir <avn,
yazma
13. en- Nildusi ( H. 1143), er- Redd ul- Metin ralC muntalai '-
13
YAZMANIN TAVS F
14
NCELEME METODUMUZ
Bu eseri, belli kurallar mza gre inceledik. Yalm z, burada iki noktaya
iaret etmemiz gerekiyor.
1. Biz, mellifin, birok bilginlerin szlerini tan k olarak kullandn
gznnde tuttuk. Bu szlerin bir k sm bas lm , bjr ksm da yazma eserlerde yer almaktad r. Bunlar birbiriyle kar latrnca, aralarnda birok
farklar, eksik ve fazlal klar grdk. Dolaysiyle, bu szleri, dipnotlarda, yazma
ve baslm eserlerden tesbit etti imiz ekilde gstermeyi uygun bulduk.
Bu tutum, bizim, uzun dipnotlardan ka nmak ilkemize aykr ise de, okuyucu,
bu szler aras nda bir kar latrma yapabilecek; onlar n, temyl ve arlaylara gre nas l deitiini, eksiklik ve katk larn, nasl meydana geldiini
grecektir. Eski metinlerimizi incelerken, ara trc ve tarihiyi phe ve ihtiyatla davranma a gtren mesele de budur.
2. Biz bu eserde birtak m nahiv hatalar, tashif ve tahriflerle kar latk.
Kuvvetle muhtemeldir ki, bunlar mstensihe aittir. nk, Firiizabadrnin
tilmizi olan yazarn, bu trl hatalar ilemesi dnlemez. Bunun iin,
dorusunu bulduumuz ifadeleri dzelttik ve ok zaman, dipnotlarda uzun
uzun istinsah hatalarn gstermeyi istemedi imizden, bu dzeltmelere i aret
de etmedik. Dipn.otlardakini de, sadece rnek vermek bak mndan gsterdik.
Dorusunu bulamad mz kelimelerin nne birer soru i areti koyduk.
Bunlarn dorusunu bulup dzeltenler karsa, imdiden teekkr ederiz.
Bu eserde, yazarn, baz kusurlu, balantsz iirleri var ki, bir k sm
vezin bakmndan da yanltr Bunlar da, baka bir metin bulununca dzeltmek zere, oldu u gibi aldk.
Beyrut, Eyll 1959
15
n ADIYLA
mdi, eyh Muhyiddin'in menkabeleri hakk nda paha biilmez inci "EdDurr u- emin fi Menthib i- eyh Mulyiddin" adm verdiim bu risleyi,
aziz karde imiz byk eyh, (ihab ul- Hakk ve'd- Din) Ahmed b. er- Reddad
e - Safi el- Yemeni'ye gnderdim. O'nun faziletinin eserleri dim olsun,
parlak sabahlar ayd nlk. ' sresince ilminin sancaklar dalgalans n. Bu eserde,
eyh hallerini, szlerini k saca, fazla uzatmaks zn anlattm.
Nitekim, O'nun ilgi ekici ya ay ve esiz adab ve Allah'n O'na ltfetti i
nimetleri, O'na ktlk kap larn kapay ; kendi eserlerinde, zellikle elFuthtu'l- Mekkiyye'sinde anlat lmtr.
mdi, yardm istenecek Allahtr. Irfan da O'ndan dilenir.
Bu risleyi iki blme ay rmak gerekmektedir. Birinci blm O'nun
halleri, ikinci blm de szleri hakkndadr.
19
Bu konuda, O'nun de erli arkada lar ve ileri gelen dostlar ndan pekou
nemle durmu tur. Ben de, acz ve kusurlar m itiraf ederek, bunlardan birksmm zikrediyorum.
Bilesin. ki , - Allah seni ba arl klmakla desteklesin ve sana gere i
gstersin- tarih bilginleri O'nu, eyh, imam, insanlar n klavuzu, hkmlerin
dayana , yaygn k, ku atc deniz, ilahi vergilerin ve insanlar n shibi,
iki yolun mftisi, iki frkann hcceti, ariflerin sultan, hakikat ehlinin burhani, din ve mmetin canland rcs (Mutyi'l- Milleti ve'd-Din) Eld `Abdilldh
Muhammed' b. CAli b. Muhammed b. Ahmed b. cAll el- ljdtimi et- Tcil elEndelusI diye anarlar. O, ksaca, bn ul- cArabl diye tannr.
Allah bize, O'nun, bizi dnya ve ahrette hal ve kal yceliine ulatracak parlak ve temiz s rlarnn bereketlerini ak tsn.
O, ne uzun, ne de ksa boylu idi. Yumu ak tenliydi. Karn , ne ikin, ne de
ekikdi. Benzi beyaz olup, sar na, altn krmzsna alard . Salar olduka
uzun ve dalgalyd. Aydnlk yzl, iri gzl idi. Gzlerinden ya eksik olmazd.
Srt ve uyluklar etli deildi. Berrak ve kal nca sesli idi; yksek sesle konu mazd. Uzun parmakl ellerinin ayalar geniti. Az konuur, gerekmedike
glmezdi. Melankolik (Sevda!) ve hrn (S afravi) mizalyd. Gzlerinde
Firaset
yorgunluk hissedilirdi. Yry , ne abuk, ne de yava d.
bilginleri, bu emailin, en gzel ve en uygun emil olduunda birlemilerdir.
Bu emile, ancak Hz. Peygamber ve eylj Muhyiddin'in sahip oldu u bilinmektedir.
Doum yeri, Endls ehirlerinden Mrsiye 2 'dir. 17 Ramazan H. 560
yl Pazartesi gecesi do mutur. Orada bym , sonra, 568 ylnda, Endls'n bakenti olan ibiliye3'ye gitmi tir. Burada 598 ylna dek oturmu tur.
1. Metinde: Muhammed b. Muhammed b. (Ali
2. Bk. Ebii 'Abdilliih Muhammed b. Muhammed el- klimyerl (l. 11. 900), er- Ravi
s. 184. Ispanyolcas Murcia'dr.
3. Bk. ayn eser, s. 18. spanyolca, Sevilla.
20
ul-
Sonra, Dou lkelerine gitmi ve hepsini gezip dola mtr. Haccetmi , Mekke-i
Mkerreme'de birok y l mcavir olarak kalm tr. ileride sz konusu olaca
zere, orada, el- Furhrit ul- Mekkiyye v.b. gibi eserlerini yazmtr.
Kendisi, memleketinin yksek tabakasma mensup; o gnn emir ve vezir
ocuklar arasnda idi. Babas, biliye'de Endls Sultannun veziri idi. Birgn, babas nn arkadalarndan bir emir, O'nu, dier emirlerin o ullaryla
birlikte davet etmiti. eyh Muhyiddin ve dier genler toplanm lar, yemek
yemiler, ve kendilerine iki sunulmu tu. Sra eyh Muhyiddin'e gelince, kadehi eline ald, imee niyetlendi. Tam bu s rada bir ses O'na, "ey Muhammed,
Sen bunun iin mi yarat ldrd" dedi. Bunun zerine O, kadehi yere att
ve akn bir halde d ar kt. Evlerinin nne geldiinde, kapda vezirin
koyun obann grd. Adam n st ba her gnk gibi toz toprak iindeydi.
obanla birlikte ehrin dna kt . Onun elbiselerini alp kendisi giydi, kendi
elbiselerini de ona verdi. Bir sre, yaln z bana Mezarla varncaya dek gitti.
Buras, bir rmak kysndayd. Orada kalmak istedi. Mezarl n orta yerinde,
yklm, topraklara karm ve kk bir ma ara eklini alm bir kabir
buldu. ierisine girip, z ikrullah ile me gul olmaa balad. Oradan ancak
namaz vakitleri kyordu.
eyh Muhyiddin - Ta nr O'ndan raz olsun-, yle demitir: Mezarlkta
drt gn kald m, sonra, oradan btn bu ilimlerle birlikte ktm.
Bundan sonra Ma rib4 bilginleri, Vil ve v el "ileri ile bulu up grt.
Hepsi O'nun deerinin yceliini kabul etti, O'nun emir ve nehiylerine boyun
edi, an ve mevkiinin ykseldi ini tand. O'nunla ann bilginleri arasnda
geen sohbetlere, tart malara, yaz malara insan vak f olsa, O'nun grlmemi halleri ve i itilmemi szleri kar snda kalbi hayrete d er; akl , bandan giderdi. Bunlarn hepsi O'nun eserlerinde anlat lm bulunmaktadr.
Daha sonra, Mekke-i Mkerreme'ye gidip haccetmi ve Anadolu'ya gelmitir. a nn kutbu eyh Sadruddin Muhammed b. shak el- Knevrnin
annesiyle evlenmi ve Sadruddin, O'nun elinde yeti mitir. Sonra, bir sre
Mekke'de mcavir kalm , daha sonra da am'a gitmitir. te orada bu
meslein ba oldu.
Artk, hayat boyunca, lmne dek am'da oturmu ; be yz aan
ve bir benzeri yaz lamayan, ilgi ekici eserlerini yazmakla u ramtr. Bunlar
ikinci blmde greceiz.
638 yl 22 Rebiulhir Cuma gecesi vefat etmi ve cenazesi iin, unutulmaz bir tren yap lmtr am hkmdar, yaya olarak, emirler, vezirler,
bilginler ve halkla birlikte cenazesini te yi etmitir. am'da, cenazesire katl4. Metinde
21
22
BIRINCI ZMRE
Bunlar, kendisinin a dalar olup, O'nu, hertrl stnlkle vas flandran, kendilerinden stn tutan kimselerdir: mam Fahruddin Muhammed
b. Umer b. IJuseyn er-Razi, eyhulislamlarn eyhi mam cIzzuddin b. 'Ahdi's- Selam, eyhlerin eyhi ibabuddin (Umer b. Muhammed Suhreverdi,
eyh Sa`duddin Muhammed b. el- Meyyed el- I-Jamevi, eyh Kemaluddin
ez- Zemlekani, Mlikilerin lulat'i, el- Haf z b. `Asakir, bin unNeccar, bn ud- Dubeysi, ve melik ul- culema byk kad Ebu Yahya
Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmad el- Enesi el- RazvInI gibi. Bunlardan
baka, sz uzatmamak iin adlar n saymad m, eyh'le yaman ve sohbet
eden pekok bilgin vard r. Onlarn da adlar ile aralarndaki sohbet ve yaz malar zikretseydim, tercih etti im ihtisar iinden uzakla m olurdum.
mam Fahruddi3, er-Razi'nin 5 halkdan ayrlp uzlete ekili i, Muhyiddin
ibn ul- <Arabrnin ir ad ile olmutur. yleki, mam Fahruddin er- Razi,
bir gn, arkada lar ve sekin rencileri aras nda otururken, birdenbire
iddetli bir ekilde alayp baylacak hale geldi, yanndakiler durumundan
endie ettiler; apl nca gzyalarn zor tuttu ve yan ndakilerin, alamasnn
sebebini sormalar zerine, "otuz y ldr itikad etti im bir meselenin, u anda
iime doan bir delil ile baka trl oldu u anlald. Bunun iin a ladm ve
kendi kendime, belki bana u anda doru gibi grnen de nceki gibidir
dedim" dedi. Razi'nin bu durumu eyh Muhyiddin'e ula nca, O'nu uyarma
frsatn karmam tr Nazari ilimlerden uzakla p, ilh nefb,alara gnln
amasn, baka balarn hepsini kesmesini ve ilmi do rudan do ruya Allah'dan, almasn tlemitir. Bu maksatla O'na, ancak sekin kimselere a lmas
gereken gizli ilminden bir mektup gndermi tir. Bu mektup, bende ve baz
kimselerde vard r. Sz uzatmak korkusu olmasayd , onu da buraya alrdm.
te, Razrnin inzivaya ekilmesinin, sz ve hallerini de itirmesinin sebebi
5. Muhammed b. <umer b. Iluseyn er- HAA. (
23
budur. Bu mektup O'nu son derece etkilemi , O'nun iin btn feyz ve bereketin kayna olmutur. Hatta, Rzi, onun etkisiyle yle sylemitir:
Ak llar n son ileri atl, balanmak.
Emeklerinin ou sapklk, bilginlerin.
Ruhlarm z bedenlerimize yabanc
Vebiil ve s k nt , dnyam zn verimi
Bireycik elde edemedik
Aratrmamzdan mr boyunca
Kil u Kl derledik ancak
Nice devlet ve adamlar grdk
Ki hepsi yokolup gitti
Nice dalar var ki doruklar yce
nsanlar gp gitti ama dalar yerinde
mam, eyhulislmlarn eyhi (Izzuddin (cAbd ul- (Aziz) b. `Abdis-Selm 6
;:u1 `S,;,) a gelince: Byk kad , kyl kentli herkesin yard mcs Mecd
ud-Din el-Firzbdi, eyh (Izzuddin, b. (Abd is- Selm' n hizmetisinden
yle rivayet etmi tir: " eyh cIzzuddin'in huzurunda ders meclisinde idik.
Sz, er- ridde (dinden dnme) konusuna gelmi ti. Burada, z nd k
(
denilmi ,
24
kicilik (
) ve E-
ise eytandr.
9. Bk. es- afedi, el- Vcifl bi'l- Vefeyt t (yazma, III. Ahmed Ktphanesi, varak 83 b)'da,
( zzuddin b. (Abdisselm'n, ems ud- Din ez- Zehebi ve bn Teymiyye el- Darrnrden
naklederek, " bn ul- <Arab' kt bir eyhdir, yalanc dr, lenin ezdi olduuna kildir,
ziny haram saymamaktad r" dedi ini zikretmitir. bn Teymiyye'nin bn ul- (Arabi'ye
kar tutumu bilinmektedir. ezert t uz- Zeheb (e. V, s. 193)'de el- Munvi'den, ( zzuddin'in
nceleri bn ul- (Arabi'yi yerdi i, daha sonra O'nu v e/ i'lik ve k,utblukla vas flandrd
nakledilmitir.
25
Anlalyor ki, eyh (Izz ud-Din b. `Abd is- Selam, fakiblerin, ilimlerinin
erevesine girmeyen bir eyi yermekte mzur olduklar n kabul etmi , eyh
MuhyiddIn'in gerek halini, onun an ve de erinin yceli ini anlayacak durumda olan hizmetisine a klamtr.
eybulislam ihab ud-Din `Umer b. Muhammed es-Suhreverdi, Allah
O'ndan raz olsun, eyh Muhyiddin ile Mekke-i Mkerreme'de bulu up konumutur. Birbirlerinden ayr ldktan sonra, ihabuddIn 'e, " eyh Muhyiddin'i
nasl buldun" diye sormu lar. "O, sahili olmayan bir denizdir," cevab n
vermi ; eyh Muhyiddin'e de eyh ihabuddin'i nasl bulduunu sorduklarmda, "O, salih bir kuldur," demi tir.
e - eyh el- Mudakkik el- Mukakkk Sa`duddin Muhammed b. el- Mueyyed b. `Abdillah b 'Ali b. Hamm lye el- HamevI", Allah temiz ruhunu
takdis etsin, am'dan memleketin dnnce sekin arkada ve dostlar
kendisine, " am'da bilginlerden kimi b raktn?" diye sormular; O da, "orada,
eyh Muhyiddin'i, dibi ve kys olmayan co kun bir denizi b raktm" demitir.
am'n byk eyhlerinden Kemaluddin ez- ZemlekanPyi ikinci zmre
arasnda ve ayrca kitab n ikinci blmnde anlataca z.
afiq bakadlarndan emsuddin el- ljyi", eyh Muhyiddin'e kul gibi
hizmet eder ve O'nun her iste ine boyun eerdi. Her gn, MuhyiddIn'in yanna
girip mbarek yzn grmeden nce, onun ad na otuz dirhem sadaka verir-
ey arzetmek
istedi iniz vakit, bu mahrem konusmantzdan nce sadaka verin" 13
26
Tril u Dimaic'm ve daha birok gzel eserlerin yazar el- Hafiz ibni
tAsakir, Muhyiddin'in talebesi ve dergahma devam edenler aras ndayd".
bn un- Neccar"'a gelince; o da yle demektedir: " eyh Muhyiddin'le
am'da bulutum. O'nu imam, bilgin, kmil, ilimlerde mtebahhir, hakikatlerde rush, sahibi olarak grdm. O'nun eserlerinden yararland m. Kendisine
doumunu sordu umda, "Mrsiye'de, Hicri 560 yl 17 Ramazan Pazartesi
gn do muum", dedi. eyh eba cAbdillah Muhammed b. (Abd il- Vahid
el- MakdisP 7 bana, eyh Muhyiddin bn ul- `ArabI'nin, Hicri 638 y l Rebi.
ulashir aynn yirmi ikinci Cuma gecesi vefat etti ini yazmt ki, ben o zaman
Makdis'de (Kuds) idim; kendisi de am'da bulunuyordu.
eyh eba cAbdillah el- Makdisi, eyh Mulyiddin'in yakn dostlarndan
ve meclisi erifine devam edenlerdendi.
ibn ud- Dubeysi", tarihidir. De erli birok eserleri vard r. O, der ki:
eyh, Muhyiddin ibn ul- (Arab' Ba dad'a geldi, kendisiyle gr tm. O'nu, vas flandrldndan ok daha ulu, bilindi inden ok daha yce buldum. Eserlerinden faydaland m. Bana, kendisinin, biliye'de el-Hafz ebu Bekr Muhammed b. Halef el- LahmI'den, Kurtuba'da da el- HaN ebal- Kas m b. BikuvaP 9 den Hadis-i Nebevi rendiini syledi.
Melik ul- culema, byk kad eba Yalya Zekeriyya b. Muhammed b.
Mahmd el- Enesi el- KazvInI 20, jr ul- Bilad ve al br ul- cl-bd 21 adl oniki
15. Burada mellif yamlmaktadr. nk, tarih yazar el- Irafiz ibni (Askir, am'da, H. 571
ylnda lmtr. bn ul- (Arab' ise H. 560 da do mu olup, bn (Askir ld zaman
onbir yanda idi. bn ul- (Araba do u lkelerine H. 598 de gelmi tir. Belki, mellif, elKasim ibni (Askir'i kasdetmektedir ki, O, tarih yazar el- Ilfiz ibni (Askir'in o ludur ve
lm yl H. 600 dr. Bu el- Ksim de bn ul- (Arabfnin talebesi de il, hocalar arasndadr.
bn ul- (ArabI, el- I.sim'in kendisine umumi bir icazet verdi ini sylenektedir. Bk. iett-
Hanbeli bilgin ve muhaddislerindenclir. Bk. ezerftt uz- Zeheb, c. V, s. 224; en- Nucfun uz-
21. Bu eseri Alman mste rik Wstenfeld 1848 ylnda bir cilt halinde bastrmtr.
27
ekici eyler yazdm iittim. Gene, Ijava u Feviitil il - Kur'an (Srelerin ba langlar) hakknda da bir kitab yazd m duydum. O'nun ilgi ekici hikyelerinden biri,
biliyye ehrinin..." $k. 4 r ul - Bild, Wstenfeld basks, s. 334.
28
29
IKINCI ZMRE
30
anlatr24 : "O, eyh, imam, Muhyiddin Ebn `Abdillh Muhammed b. cAli b. Ahmed el-Htimi et- TAI el- Endelusi olup ibn ul- `Arabi denmekle bilinir. Byk
bir eyh, de eri ve 13.1 yce, erci, ilimlerde rush sahibi, hakikat s rlarma
vakf idi. Btn ilimlerde parmakla gsterilirdi. Riyzt, mchede ve birok
seyahatlerde bulunmu tur. evresinde kendisine ba l olanlar, topluluklar
vard. Onun heybeti gnllerde yer etmi ti. Birok memleket dola t, Mekke-i
Mkerreme'de oturdu ve orada pek ok eser yazd ki, en by , el-Futht ul- Mekkiyye olup yirmi cilde yakndr. Onda, akln kavryabilece i ve
kavryamyaca, kabul edilen ve edilmeyen, yayg n anlay a uyan ve uymayan
birok eyler vardr. Sonra, am'a geldi, burada da birok eserler yazd .
Bunlarn nemlisi, Fu ul- Ijikem adl kitabdr. Bunda da, kabul ya da
reddedilmi olan grleri vardr. Bundan ba ka, eserleri aras nda, gerekten
gzel ve Tasavvuf ehli uslne gre yaz lm bir iir divan vardr. am'da,
638 Hicret y l Rebilhir aynn yirmi ikinci gecesi veft etti. Kasyon da
eteinde, am'n Slihiye semtindeki el-Kdi Muhyiddin b. ez- Zeki mezarlna gmld. O gn unutulmaz bir gn olup, gzel bir cenze treni yap lmtr.
Ben, O'nunla ilgili, u ya da bu ekilde bir gr ileri srmeyece im."
Rahmetli cAbdullh b. Escad el- Yfi ci 25, Tarihinde, am'n nl Hadisisi ve Tarih ul- skim yazar eyh emsud- Din ez- Zehebi et- Trkmni'den
24. Bk. el- Bidi-tye ve'n- Nikye, c. XIII,
s. 156. Buradaki metin, el- Biclitye ve'nbaslm olan metnine uymamaktadr. Baslm nshadaki metin yledir:
"Muhyiddin ibn ul- (Arabi
"Fu ve dierlerinin yazar . olup, Muhammed b. (Ali b. Muhammed b. (Arabi eb (Abdillah et- Ta! el- Endelusl'dir. Birok lkeleri dola m, Mekke'de bir sre oturmu , yirmi
cilde yakn el- Futitlettt ul-Mekkiyye
31
efra
Bekr Muhammed b. (Ali et- Ta] el- ljatimI el- Mrsi, ad ge-
en ehirde vefat etti ". te bu, e - Zehebrnin verdii hal tercemesidir. Sonra Zehebi,
yle ilave eder. "Vandet-i Vcrl'a lsail olanlar n rehberidir. H. 560 ylnda domutur.
bn Bikuval ve ba kalarndan rivayetlerde bulunmu tur. Bir ok memleketler gezdikten
sonra, Anadolu'da bir sre kalmtr". Gene Zehebi, "nemli bir meseleden tr itham
edildi" demektedir. Bence O'nun verdi i bu hal tercemesi ve szleri, fakihlerden o unun
eyh' yerdiklerini gstermektedir. Buna kar lk lfiler ve fakihlerin bir ksm O'nu son
derece tzimle mler, yksek makamlarla vas flandrmlardr, birok kermetlerini
anlatmlardr ki, burada, bunlar n hepsini belirtmek sz uzatr. eyhin ok gzel iirleri,
birok kermetleri ve e siz anlatlar vardr. Kendisini yerenlerin en ok zerinde durduklar Futi ul- Hikem adl kitabdr. O rendiime gre, byk bilgin mam ibn uz- ZemlekanI bu eseri erhetmi, onda, sylenmesi caiz grlmeyen ve sak ncah saylan eylerin
bulunmadn gstermitir. Bana, zevk- selim ve anlay sahibi birtak m bilginler, " bn
ul- (Arabrnin mezk'r szlerinin herkesin anl yamyaca bir te'vili vard r" dediler. Rivyete gre, eyh Muhyiddin, mam ihabuddin es- Suhreverdi ile bulu mu, biribirlerinin
yzne bakt ktan sonra, konu madan ayrlmmlardr. eyh'e, ihabuddin hakknda
sorulduu zaman, "bandan ayana dek siinnetle dolu" demi ; ilabuddia'e de sorduklarmda, "O, hakikatler denizidir" demitir. Bana gelince, baz kitaplarmda, eyh'in dncesi
zerinde anla mazl a denlerin kimler olduklarn anlattm. O'nun hakkndaki kendi
grm ise, susmak ve iini Allah'a brakmakur."
32
kitab ortaya koymak yolunda Resli/u/lah'n isteklerini temiz bir maksat, ihlas
ve himmetle gerekle tirdim. Allah'dan diledim ki, beni bu i te ve btn hallerimde, kendilerine eytanm sz geiremedi i kullarndan. eylesin. Gene beni,
kalbime ruhi bir nefes, kutsi bir ilham ile btn parmaklar mn yazd,
dilimin syledii ve haylimin kavrad eylerde, koruyucu deste iyle seilmi lerden Usul. yle ki, bu eser, bir tercman olsun da, kendi ba na
hkm ifade etmesin. Bylece, onu okuyan ehlullah ve gnl erl ttb ,
onun, takdis makam ndan olup, aldatmann nefsi arzular ndan arnm
olduunu grsn. Niyazmn HaVka eri ip kabul buyuruldu unu umar m.
Sylediklerim, ancak bana verilenler. Bu satrlarda yaz l bulunan ancak
bana indirilendir. Ne bir resl, ne de bir ne b ryim; ancak bir y :Iri 'im
ben. Ahiretim iin ekip bimekteyim." 27 eyh'in -Allah kendisinden raz olsunsz, sona erdi.
Zhir ehlinin o unluu, rya yerilemiyece i ve kabul edilmesi gerekti i
eyh'i ryas ndan tr yermek imkan n bulamay nca, gr ne dil
uzatmlardr. te, cAbdullah el- Yaficrnin emsuddin ez- Zehebi'den
rivyet etti i szdeki nemli mesele budur.
Bence, gerekten onlar eyh'e kar insafh davranmamlar ve O'nu
tanyamamlardr. nk eyh Muhyiddin, Peygamber caleyhisselam ile,
hirete gm olanlardan diledi i kimselerle gndz veya gece istedi i vakit
buluurdu. Zamannn kutbu adruddin K nevi, Fukk ul- Fur adl kitabmda O'ndan yle sz eder: "Birok kez tecrbe ettim ki, insanlar n cz'i ve
klli btn istidatlarn ve bu istidatlar n nereye varaca n grr, her istidadn ne derece geli eceini, bedbahtlk ve mutluluk bak mndan durumunun
ne olacan bilirdi. Kendine zg bir bak la, karsmdaki herhangi bir kiinin zne n,fz eder, noksanl k ya da keml mertebeleri bak mndan sonunda
ne olacan haber verirdi. Hi de yan lmazd. Birok kez, dnya i leri hakkndaki ilahi hkmlerle ilgili szlerinin, dedi i gibi ktn grdm. Allah'm
fazl ve eyhin himmetiyle kader s rrna ve e ya zerindeki ilahi hkmn
zne vakf oldum. Sonra, O, herhangi bir ey hakknda hkm verdi imde,
isabetli oldu umu bana mjdeledi. Bu vukufu, meydana gelmesine ilahi
iradenin taalluk etti i eylere erme i bu yksek ke fe baladm. yleki, hi
mahcb olmadm ve bu hkm deitirilmedi. Hamd, nimet ve fazl u kerem
sahibi Allah'adr." eyh adruddin el- Knevrnin sz burada bitti.
mdi, eyh. 'Abdullah el- Yafici 'nin szne dnelim: " eyh Muhyiddin'in.
Tasavvuf ve baka ilimlerde birok eseri, gzel iirleri ve birok kermetleri
vardr. Onu yerenlerin o u Fu ul-Hikem adl kitabn ele alrlar. mam,
eyhulislamlarn eyhi Kemluddin ez-Zemlekanrnin, bu eseri, gayet gzel ve
27: Bk. Fuii ul
nsz.
33
ak bir ekilde erhederek ona inand rc bir yn verdi ini rendim. Baz
salih bilginler bana, eyh Mulyiddin'in szlerinin, herkesin anl yamyaca
bir te'vili oldu unu ifade ettiler.
Kendi gr me gelince, bu konuda susmay uygun buluyorum."
Sbt ebi'l- Ferec bn il- Cevzi der ki: "O, kmil, faz l, ann esiz eyhidir. eriat ve hakikat ilimleri ile di er ilimlerde dengi yoktur. Benzerleri
yazlmam eserleri pekok. Ism-i a c.ct m' bilirdi Kimya ilmini al arak
(L-,,-... 1
34
NC ZMRE
) brakan
Herhangi bir deer hkm, ona bah olan insanlar arasnda geerlidir.
Zira, her topluluun, kendine gre bir dili, yaayyla bal stlahlar vardr ki, bununla, bakalarndan ayrlrlar. Kendilerinden olmayan, onlar
dinleyinee, onlara kar olumsuz bir tavr takmr. Bzan bilgisizlik, kendisini,
karsmdakileri kafir sayma a dein gtrr. Birisinin dilini ve kulland
stlln tekisi anlamyor diye, gerekte, bu dili ve stlh aslsz sayamayz. Allah, bu zmreyi dald uykudan uyand ra.
Doru sz k nayan nice ki i var
Sakat anlaydr felaketleri"
N'ola ki, onlar, bilmedikleri yerde sussalar, bildikleri zaman da insan
davransalard ! Huccet ul- slam ebii Hamid el- Gazzalrnin. -Allah kendisinden
raz olsun ve yerini cennet eylesin- dedi i gibi: "Onlar bir vadinin azndaki
kayaya benzer ; o, suyu ne ier, ne ne bakasnn imesine yol verir".
28. Yftnus sresi, 39
29. AhlFlif sresi, 11
30. Bu beyit el- Mutenebbi'nindir.
35
36
K NC BLM
Szleri ve Eserleri
kaleme ald m eserlerimin, adlarn yazarak kendisine bildirmemi istedi. Allah O'nu' baarl klsn; dileini (bu fihristle) yerine getirdim. Ancak, bu
kitaplarn bir ksmn, ortaya kan bir sebepten tr birisine emanet olarak
brakmam, onun da ( imdiye dek) bana onlar geri vermemesi yznden,
bulmak g. 3 Bu kitaplarn ou tamamlanm , bir ksm da tamamlanmam tr. Yazdm eserlerin hibirinde, ba ka mellifler gibi telif maksad gtmedim.
Ancak, onlar bana Hak' dan, ak llar yak el4 bir geli le geldi. Ben de
onlar, mmkn olduu kadar yazma a altm. Bylece, istemeden, eser
yazma cihetine gitmi oldum. Onlardan bir k smn uyku ya da m k efe
ierisinde Hak tealan n bana yneltti i ilahi bir buyrukla yazd m.
"nce, emanet olarak b raktm kitaplardan ba lyacam. Bu kitaplar
elimde bulunmad gibi. (sanyorum ki) ba kalarnda da bulunmamaktad r
O gnden beri, imdiye dek, bunlar hakk nda herhangi bir bilgi edinemedim.
Sonra, hem halk n elinde, hem de kendimde bulunan kitaplar (ve Hakk' n
beni altrd ekilde rabbtini bir hat rlay la - ki o bizce, ona gre
1. Gorgis (Avvd'n, am ilim Akademisi Dergisi'nde (Mecellet ul- Mecma( el- (Ilmi, e. XXIX,
Dimak 1954, s. 355) yaynlad fihristle bu metni kar latrdk. Dergideki fihrist iin
iaret olarak M harfini, fihristin Hint yazmas olan nshas iin de H harfini kullandk.
Parantezlerdeki szler de ya M'den, ya da H'den al nmtr.
2. Metinde: bizi
3. M: "ancak, burada zikredece im bu kitaplarn bazs azdr; emanet olarak b raktm kitaplar da bunlar aras ndadr"
4. M: "cierlerini paralayc ve gnlm yakc bir gelile", H: "neredeyse beni yakacakt "
37
hareket etti imiz ilahi bir emirdir- halka karmak iin beklediim kitaplar)
Allah'n yardmn dileyerek yazaca m. yle ki:
"Emnet olarak verdi im kitaplar:
Snen'inden ibtiar
ettim.
3 Yazmakta bulundu um el- Msbal (fi'l- cern( beyne's- stlal ) adl eser.
4 'zetleme e balam bulunduum bn Hazm' n el- Mulallii adl eseri'.
6Kitiib ul- Cemc ve't- Tefsil fi esrri mecani - 't- tenzil. Bu tefsiri Meryem
sresinc kadar' tamamlad m; ok da gzel oldu. San yorum, bu gne
dein Kur'an-t Kerim'i bu trl tefsir eden olmad . Her yet hakkndaki tefsiri, yle makama ay rarak dzenledim: a) Celal makam , b) Cemal makam , e) tidtil makam ki bu, berzand r: Muhammed! kmil lye gre, bu da kemal makam d r. Ayeti,
elal ve heybet makam ndan alp, zerinde (onu, ok gzel bir ifade
ve ince i aretlerle o makama gtrnceye dek) konu uyorum. (Sonra
onu) ceml makam ndan (alp aklyorum;) bu makam, birinci makam n
tam karsndadr. Sonunda, onu, sadece bu makam iin nazil olmu
gibi aklyorum. Sonra, ayn yeti, keml makam ndan alp, nceki
iki tefsire benzemeyen bir slpla anlat yorum. Bu makamda, yetin
byk harfleriyle kk harflerinin s rlarn anlatyorum. Bunlar da,
eer var ise, harekelerdir, l ve diri skn, nisbet, izfet, i aret ve benzerleridir. Bunlar bitirince bir sonraki yete geiyorum. Bu kitapta,
ancak delil getirmek iin pek az iktibas edilen szler hri, ba kalarmdan
alnm hibir sz yoktur.
38
9 Kitdb ul- M ellest il- Vtrideti fi'l- .lur'cin. Bu eserde, "O, yal da,
gen de deil; ikisi ortas grbz bir inek..." (Bakara, 68) ve "Namaznda, ne sesini ok ykselt, ne de iyice km; ikisi aras nda bir yol tut"
( sra, 110) gibi, k belirten yetleri inceledim.
10Kitdb ul- Msebbecdt il- Vdrideti fl<l- Kur'n. Burada, "yedi semiz
inek..." (Yfisuf, 43) 7, "yedi gk" (Mlk, 3) 8, "yedisini dndnzde..."
(Bakara, 196) gibi, iinde yedi sznn getii yetleri inceledim.
11 Kitdb ul- Ecvibeti <ald el- Mesil il- Man riyye. Bu kitabta, Mansur
adndaki bir arkada mn bana sordu u yz kadar sorunun cevab var.
13Kitrbu MenChic il- irtilscr ild fticickl Ebkr il- Behd (el- Muhadderdti
bi Hayndt il- Lihd). Bu kitab yz blm olarak dzenledim. Her
blmde on makam vard r ki, tamam bin makamdr.
14Kitdb ul- Muhkemi fi'l- Mevc - c4i ve'l- Llikem ve ildbi Raslldh
o
nn z).
(Yce Meclisin
17Kitc- bu Ke f il- Macnii can Sirr Esmi'llh il- IJusnd (Allah'n gzel
isimlerinin srlarnn mnasm ama).
ter) ald lar. Kitab n ba tarafn da ben ald m ki, yirmi varak kadard. Dostlarmzdan bir toplulukla ehirin dna ktk, yksek bir yere
oturup okumaa baladk. En gzel konulard , onlar. Bitirdikten son7.
8.
9.
10.
11.
39
21 Kitb ut- Taklak ft', Beyn 12 s- Sirr ellezi velcara fi Nefsi ebi Bekr S dllk" radyallahu canhu.
22 Kitb ul- Plm bi cirti ehl il Phnz.
23Kitb us- Sirc il- Vehhc fl, Serki Keli tm il- ljall dc
. Kaddesallhu rkahum
24 Kitb ul- lfhm fl erit l- Plcim.
25 Kitlb ul- Mntehab ft, Sayir il- Kurab".
26 Kitbu Netic il- Ezkr ve Uadelik l- Ezhr.
'
28 Kitb ul- Makaccet il- Bey4. Bunu, Mekke'de, fakihlerin usfilne gre"
yazdm. Taharet ve namaz konusunu iki ciltte tamamlad m. nc
cildi elimde; "Cuma" blmne geldim.
30 Kitbu Kenz il- Esrr 19 fim ruviye can in-Nebiyy il-Muktr 2 min
el- Elciyeti ve'l- Ezkr.
12. Beyn yerine H ve M'de: e'n
13. ebi Bekr, H ve M'de yoktur.
14. H ve M'de "kaddesallhu riihahu" yok.
15. H ve M: "fl Hakikat il- nsan"
16, H ve M: "min Measir il- (Arab"
17. Bu paragraf, yazar el- Kaza el - Ba ddinindir. (ev )
18. H, M: "fakihlerin uslne gre" endeei i yok.
19. II, "el- Ebrr"
20. Ir, M'de "el- 11Iuttr" yok.
40
35 Kitab ut- Tedbirett il- ldhiyye fi (I leih) el- Memleket il- nsniyye.
Bunu, filozof Aristoteles'in. skender iin yazd "Sirr ul- Esrar" adl
kitab na benzer ekilde kaleme aldm. (Bu kitap ile bu s rr, karde imiz
Eb Muhammed cAbdillh b. el- Usta el- Mevrrrye verdim.)
42 Kitabu Uns il- Mnkat tiyn bi Rabb il- ciflemin. Bunu hem kendim hemde bakalar iin yazdm.
41
45 Kitb ud- Durret il- Fal ira fi zikri men ntefa 'n bihi fi Tarak tl- A ira.
bni DbeyI, bu kitab n, Endels eyhlerinin haberlerini ihtiva
ettiini syler. eyh Muhyiddin bu kitab , douya gelirken yan na almamtr. am'a geldiinde, aslna mracaat etmeksizin, hat rnda kaldna gre ksaltarak yeniden yazm tr. 26
46 Kitb ul- Mebadr ve'l- Cayat fInta Tabtevi caleyhi Huraf ul- Muccemi
man el- 'AcCtibi ve'l47 Kitabu Mevaltt 'In- Micant ve Metalict Ehillet il- Esrar ve'lki cz halinde olup, konusunda emsalsiz bir kitapt r.
48 Kitab ul- Inzalat il- VucCdiyye man el- ljazain il- Cadiyye.
49 Kitbu Htlyet il- Ebdal ve ma yazharu minha man el Ma'a (rifi ve'lAhval). Bu kitab, Taif'de fll meyye 27 sokanda, Abdullah ibn Abbas'
ziyaret ettiim srada bir saat ierisinde yazd m; onda, alk (
50 Kitaba, Envar il- Fecr fi Macrifet il- Makmti ve'l'da elEcr (Ve 'cila ayr il- Ecr). Kitaba bu ad, onu her gn tan yerinin a armasndan gnein douuna dek geen vakitlerde yazmamdan tr
verdim.
51 Kitb ul- FutbCt il- Mekkiyye. Birka ciltlik byk bir kitapt r. Mekke-i
Mkerreme'de, Allah te`ala'nm bana vermi olduu fthatla yaz dan
bu eser, be yz altmbe blmde byk sr28, ilim ve marifetleri, slk,
menazil, mnazelat, kutblar v.b. gibi mesle imizin konularn iine ahr29.
52 Kitbu Tac ir- Resail ve Minhac il- Vesail. Yedi risle olup, benimle
Ka`be-i erife arasnda geen konu malardan ibarettir.
53 Kitbu Rab, il- ,Kuds fi Muna abat in- Nefs.
54 Kitab ut- Tenezzulat il- Mav liyye fi Esrar it- Tahrti ve's- alavt
il- Hamsi ve'l- Eyyam il- Multadderat il- A liyye.
55 Kitbu I tir& il- Kur'an fi ',Dem il- nsan.
56 Kitb ul- Kasem il- Ilahi bi'l- sm ir- Rabbanl.
57 Kitb ul- Celal ve'l- Cemal.
26. Bu paragraftaki ifde, bu eserin yazar el- Kr!' el- Ba drdi'ye aittir.
27. Ti ve M: "ebl Umeyye"
28. M: "byk sr ve hikmetleri"
29. M'de u fazlalk var: "Allah bilir ya, byle bir kitap yaz lmam ve yazlmyacaktr sanrm;
nk, onda ok de iik bir yol tuttum ve ilgi ekici bir slup kulland m"
42
ve nun ( )
j c
69 Kitab ul- Itir& fi Esrar il- Esma il- ilahiyyat ve'l- Kinayat.
70 Kitab ul- klucub il- Macneviyye fi'z- Zat il- Huviyye.
71 Kitdb ur- Ristle. Bunu, Fahruddin
gnderdim. Bu kitap,
73 Kitabu Tertib ir- R hle. Bu kitapta, do u memleketlerindeki yolculuklarm srasnda grdm eyleri anlattm; ayrca, grtmz ve kendilerinden istifde etti imiz hocalarmzdan sz ettik34. eyh radyallahu
canl'', O'ndan dinledi im Peygamberin hadislerini, gzel bir hikayeyi,
syledii baz iirleri -ki bunlarn bir ksm kendi iirleridir- anlattm.
74 (Shhatn art komakszn rivyet ettiim hadis-i erifleri iine alan
bir kitap).
30.
31.
32.
33.
34.
43
75 Kitdb ul- Abadiyye. Bu kitapda ubudiyyet, vabdniyyet, ferdniyyet, (evveliyyet ve vitriyyet), adedi varlktan oklu un kald rlmas,
Bir'in aded mertebelerinde bir grn olduu, adedlerin do up kaybolduu ve sadece O'nun kald anlatld.
77 Kitdb ul- Cc7nic. Bu kitap, c emic ve t/C ls'n, yank ve zgn kimsenin
(melhaf'un) "ey Allah, beni msta ni kl!' 35 deyiindeki ta kyid'in
gsterdi i cellin ma`rifetini iine almaktad r.
78 Kitdb ur- Balm. Burada, rahmetin genel ve zel olu u (tacnIm ve
tahsis) ile, esirgeme, ac ma, recfet 36 ve efkatin marifetini iine almaktad r.
J5Wi),
karanl k
44
Emr
92 (Kitb
Halk
101 Kitb ul- Ralcm. Burada /t, ct t t, kitbet, iret ve rakam olarak kullanlan harflerden bahsedilmitir
lenmitir.)
iret
edilmitir
106 Kitiib ul- Mebdi,'. Burada, geri dndrme (i ((Ide) nin bir balang
(mebde') olup, cd/e m'in her an bir ba langta olduuna i aret edilmitir.
ve's- Siyse
45
46
ul-
.(Ctstas
47
`Ama
dilmektedir.
H. 811). Byk bilgin, fakih ve
55. Muhammed b. Ya<kb el- Firzbdi e - irzi
dilcilerden. Irak, am, M sr, Anadolu, Hindistan ve Yemen'de dola mtr. Zebid'de (Yemen)
Hicri 811 de lmtr. Bk.
.12cn'ul-
c. X, s. 79.
56. Dorusu, el- Melik l- Muzaffer G'zi b. el- Melik il- (Adil el- Eyybi. Sz konusu icazetnmeyi Dr. Abdurrahman Bedevi, el- Meeellet ul- Endelus, c. XX, 1955'de yaymlamtr.
48
marifet
grnlerini (rusiim)
ibn il- H ayy& adli eserinden nakletmi tir. Biz bu metni, el- Makkari'nin metni ile kar latirdik. Bk. e. II, s. 375
59, Yani, Mecduddin Firfzabadl
49
ufuklar kaplar. O'nu vas flandrmaa giiciim yetmedi i halde, vasflandryorum. Bana yle geliyor, hatt gerekten biliyorum ki, O'nu, gerekti i gibi
deerlendiremiyorum.
50
51
" eyh Mul;yiddin. -Allah ondan raz olsun- in kitaplarn elde etmek,
okumak ve okutmak caiz ve helal de ildir. nk onlar yazarna iade edilmitir."
Demeli ki, ey gz olan, ne dediini ve sznn nereye vard n bilmeyen
u zlimin utanmazlna bak! Davasnun, delili, iddias nn batl olduuna
tanklk etmektedir. te yandan, eyh Muhyiddin'in, eserleri be yz a ar.
Bunlar aras nda, yukarda da belirtildi i gibi doksan dokuz ciltlik Byk
Tefsir'i (et- Tefsir l- Kebir) vardr. Kk Tefsir'i (et- Tefsir u - agir) de
sekiz cilttir. El- Cem' ve't- Tafll fi Esreiri Ma(etni et- Tenzil de dorudan do ruya Kur'an- Kerim'le ilgilidir. Bunu, Meryem sresinc kadar tamam.,
lamtr. ibn IIazm'in el- Muhallei ( L91.41) adl Fkh kitab n da zetlemitir. Gene, fakihlerin metoduna gre Mekke'de yazd el- Mehaccet ulBeydci adl kitab da fkhi bir eserdir. O, bu kitab yla ilgili olarak yle der:
"Taharet ve Namaz blmlerini iki ciltte tamamlad m. "nc cilt elimde.
Cuma blmn yaz yorum." Bu blm tamamlasayd , o da bir cilt te kil
ederdi.
Mift4 us- Seccide de bir hadis kitab dr. O burada, Mslim, Buhari ve
metinlerinden hadis derlemi tir. Kenz ul- Esrcir adl kitab,
Peygamberimizden rivayet edilen du ve zikirleri iine almaktad r. Mi kdt
, ul- Envr da bir hadis-i kutsi kitab dr. Kiteb ul- Erbdin el- muteldibile ile
52
ibn ul- <Arab! hakknda insafl davranm ve yle demi tin "Mekke'de yazd iin el-
Futlt ul- Mekkiyye adn verdii kitabn grdm. Kendi yaz syla yirmi cilttir. Bu kitapta,
bakalarnn szlerinde bulunmayan incelikler ve kermetler vard r. Burada, akl ile nakil,
Mulyiddin'in gz nnde tek bir grn hlinde birle iyor ve yazar, onu, ylece m ahede
ediyor. Bir hadis ya da bir meseleyi sylemek istedi inde, bunlar, hemen gnlne do uyor.
h), ve hatrlama (gikr)
iidir. Bu kitab okuyanlar O'nun yceli ini bilirler. Kendisinin en byk eserlerinden biri-
Bu eserin birinci cildinde, kendi inancn (<akIde) anlatmtr. Bandan sonuna kadar
gzden geirdim. Grdm ki, eyh ebu'l- liasen el- E (rI'nin inanc n/1 aym olup, hi bir
noktada ona aykr dmemektedir. O'nun inanc hakknda benden bilgi isteyen kimse
afed'de idi. Ben de Kahire'de bulunuyordum. Sadece, eyh Mulyiddin'in (akidesini bir
deftere geirdim, zerine de unlar yazdm:
54
"el- MucallcalC el- MukallC adl kitab da fkha dair olup, Ebil Muhammed
b. Hazm'in eserinden zetlenmi tir. Bu, fkh kitaplarnn en gzellerindendir.
Sahabiler, tabiiler, teba-i tabiin, ve kendi a na kadar gelen byk mctehidlerin, grlerini iine alan e siz bir eserdir. Bir mslman, byle bir eseri
elde etmek, okumak ve dinlemek caiz de ildir, haramdr, diyebilir mi? eriat
ilimleriyle u ramay haram sayan kfir olur. Allah bizi bu trl fetv ve
irkin tlerden, korusun. eyh Muhyiddin'in Peygamberimizin hadisleri
v.b. hakknda nice gzel ve de erli eserleri vard r. Szgelii, er- Riydd ulFirdevsiyye fi Cemic il- Eb ldi il- Kndsiyye adl eseri bunlardan olup, Peygamber s.a.v.'in do rudan do ruya Allah'dan nakletti i hadisleri ihtiva
etmektedir. eyh Muhyiddin'den nce hi bir kimsenin bu hadisleri derleme i
baardn bilmiyorum. slm'n gzel kokularn koklayan bir insan, byle
bir kitab elde etmek, okumak, dinlemek, dinletmek, okutmak ve retnekten,
Ama gnleyen k nayan baka
Ne ki, vard r her kiinin gnleyeni.
"eyh Muhyiddin'in szlerinde yanl bir ey grmedim.
"O'nun Fuii ul- klikem'ini okudum. Zhir itibariyle enat'a aykr eyler grdm. phesiz ki, O ve benzerleri, halvet ve riyazat hallerinde kendilerine hs l olan eylerle karlamlar, bunlar ifde etmek ihtiyac duymular, bu hllerde grdkleri mnalar ifdeye
yetmeyen kelimeleri kullanmak durumunda kahm lardr.
"... Ksaca, O byk adamd . Szlerinden anladklarmz gzeldir; anlamad klarmzn
ilmini de Allah'a brakrz. Allah bizi, O'nun izinden gitmek ve her szyle amel etmekle de
mkellef klmamtr."
55
bakalarn alkoyar m ? Bunu ancak Allah ve Reslnn d man olan herhangi bir m rik yapabilir. Allah bizi, sap k ve chillerin cehletinden korusun.
" te, eyh Muhyiddin'in kitaplar n okumak, dinlemek ve elde etmek
caiz de ildir, haramdr diyenin durumu budur. nk, yukarda da geti i
gibi, eyh Muhyiddin'in kitaplar Tefsir, Hadis, F k h, Us fil, ilm-i
Kelm ve benzeri konularda yaz lm yararl eserlerdir. Burada, Ledn ilmi
s
(.5-;
A-3 I kalyor ki, bunu, onlar n ilmi ku atamaz. Onlar, bu konu
( da sadece irkin eyler sylemekle yetinirler. Fakat onlar, slk edemedikleri
bir yolu ve yapamad klar bir i i ktlemektedirler. Gere i inceleyebilselerdi,
susarlar ve bir ey syliyemezlerdi. Onlar helk yoluna gittiler, kurtulu yo-
J.,Lj
Urvat ul-Vuslc'ya
Snnet'e uysalar,
Allah'n has kullarm sevselerdi, eyh Muhyiddin'i yermezlerdi. nk, ann byk bilgin, fakih, mtekellim, eyh, rif ve muhakkklar O'nun
eyh Muhyiddin'e boyun eerler; szlerini, fiillerini ve hallerini tan rlar, O'nun
an ve mevkiinin bykl n kabl ederlerdi. Nas l olur da, byle byk ve
mbarek bir lkenin insanlar , bilgin ve erdemli ki ilerin okluuna, eyh
Muhyiddin'in otuz y ldan fazla aralar nda oturmasna, eserlerinin ellerinde
dola masna ramen, bu eserlerin bat l olduunu bildikleri halde susmu lar
ve O'na kar en helal mallarn harcamamlardr. O, Mekke-i Mkerreme'de
mcavir kald zaman da, orada byk bilginler, mdekk k fakihler, mtekellimlerin ounluu, rif ve mr id eyhler, hibir yzylda bulunmayan byk velilerin hepsi O'na yaklamlar, O'nun stnl n kabl etmi ler,
68. Bk. s. 25
56
szlerini mbrek saym lar, eserlerini devaml olarak okumu lardr. Onun
mbarek eserleri, ilminin derinli ini ve faziletinin erginli ini gsterir. Mekke'de
O en ok, hadis-i erif retmek (
kendi el yazs iledir.
Mekke'de el- Futfl,t ul- Mekkiyye'yi kalbine do duu gibi yaz p bitirdikten sonra, ciltsiz ve czler halinde Ka e b e'nin damna koydu. Onlar oradan bir yl sonra indirdi. Mekke'nin yeli ve ya muru bol oldu u halde, onlar ne yel att ne de yamur slatt. O vakitler bu eser hakk nda herhangi bir
phe ortaya kmamt Bilginler onu yazarak o alttlar ve halk aras nda
yayld. Acaba, O'nun a da olan ve kendisinden ilim renen bilginler,
hakikati mi kabl ediyorlard , yoksa cahil mi idiler ? onlar, O'nun ilmi ile camel
ediyorlar; fazilet ve stnl n tanyorlard. Ancak, sonradan treyen bir
aznlk, O'na kar susmaya ve hatt O'nu yerme e balamtr. oneekilerin
ikrarndan sonra, sonrakilerin inkarma itibar edilemez. nc ahsn yermesi,
yersizdir. nk, bir yerde bulunan, orada bulunmayan. n
gr m e dikl eri l i grr. Allah, onlar n i gzlerini (ba iret) klandrsa, ilerini ve gnllerini artsa, onlara iyilik ve olgunluk dileseydi; kendi
kendilerini slah etmekle u ra r, bakalaryla uramazlard. nk, kendisini (nefs)
nefsin, hem kusurlarm kayna , hem de s rlarn
dou yeri olduunu bilir. Var olan her iyilik, nefsin salandan yz evirip
fesda ynelmesi yznden kt grlr. nk nefs, zlim ve cahil olarak
yaratlm olup, gereksiz i lere meyleder. nsann byle bir noksan bulunduuna, iyilik ve ktl n bilmediine gre, ba kasyla deil, kendi
b e n'ini (nefs) dzeltmekle u ramaldr. air, Ne gzel demi :
Bakalarna ders veren, hey!
retecein yok mu kendine
Kendi beninden balayp nce
Onu ktlkten uzak tutsan o!
Ar n& m zn ktlkten,
Bilgesin artk
Dinlenir de szn, uyulur gr ne
l vermektesin sayr lara
Sen sayrtyiken onlar nite salk bula!
Bir ktl ileyerekten yasaklaman
Dorusu, utanlacak bir ey senden yana
Bu rislenin yazar -Allah onu affetsin- ihvn ndan birine yazd beyitler
arasnda unlar sylemiti:
69. Burada bir kelimelik bo yer var.
57
Dolaysyle Kur'k- Kerim'de insan, eksiklik ve ay pla bir arada an lmtr: "Hakikat insan, hrsna dkn sabrsz yaratlmtr." "Muhakkak
insan, Rabbine kar ok nankrdr"71 "Sakn. nk insan muhakkak azar." 72
"Muhakkak insan kesin bir ziyandad r"73 4-nsana nimet verdiimiz zaman,
yz evirip yan izer..." 74 " nsan pek acelecidir."7 "nsann husmeti her
eyden fazlad r."76 "nsan, nndekini yalanlamak diler."77.
Yarat csn n tankl ile nsann sfatlar bunlar olunca, ona yak an,
kendi ablam dzeltmek ve ktlklerle ili iklerini kesme e uramak olmaldr.
Ahlak ndaki noksanl
RiyeWit- nefs'le giderir kii
Eksiklik, yarad ln znde gizli
akmaktaki ate gibi
Mutluluk verilmi se insana
yi i lerle urap kavu ur ona
Mutsuzluk verilmi se
Kt i lere giriip ular ona
nsann tanklar , kendi durumlarnda.
... bunun hardal tanesince olan ,
te doru sz odur
yleyse klavuz olan Mride balan.
kat sahibi kimselere verilir. Onun yle zellik ve sinan vard r ki, bunlar,
ikrr ve inkar ile rtlm tr. Biz bu mukaddimeyi mutlak olarak Tasavvuf
ilmine bir giri olarak yazd k. nk, bu ilme kar iddetli bir tanmazlk
vardr ve ona kar olanlar, eytanlarna uymu lardr.
"Bilesin ki, -Allah gnln asn, iini aydnlatsm- bu yol, teslim ve tadik
zere kurulmu tnr. Hatt, bu yol ehlinden baz bykler yle demitir:
59
"O, kendiliinden konu muyor". D ardan delil istemekten sak n ki, merdivenlere muhta olmayas n. Delili zat ndan zat n iin iste ki, zat nda Hakk
bulasn. Peygamber aleyhisselm n Peygamberliinin nasl sbit olup, O'nun,
Allah'dan konu tuunu, nefs ve hevas n.dan, konu madn, insanlarn, ruhlarnda nasl yer tuttu unu, insanlarn nasl teslimiyet gsterdiklerini, teabbd
ve teklif vazifelerinin onlara nas l hkim olduunu grmedin mi? Onlar,
delil ve illet nedir diye sormam lardr. Sahabiler, O'na baz eyler hakknda
soru sormu larsa da Allah, u ayetiyle onlar bundan nehy eylemi tir: "Ey
iman edenler, her ey hakk nda soru sormaynz. Onlar size aklannca, size
kt gelebilir78 ".
"Ey ir d olmak dileyen karde , bu yolda sana bir d man veya bir dost
kar kar da, "bu hususta, yani, tarikat bilginlerinden ve Hakikat ulularndan anlattklar ilhi marifet ve Rabbistni esrar hakknda burhan
iste" derse, ondan yz evir. Bir de u susturucu cevab ver: "Bal n tatl oluuna ve cimacni zevk na delil nedir? Bunlar n mahiyetini bana anlat ?" O,
elbette, "bunlar ancak tatmakla bilinen eylerdir, tarif edilemedi i gibi hakknda delil de gsterilemez" diye cevap verecektir. Sonra, ona ba ka bir misal
getir de yle de: "Senin elinle yapt n bir evin olsa, ierisine hi kimse girmese, byle bir evin oldu u da herkesce bilinse, sonra kendi yak nlarndan
birini halkn gz nnde o eve alsan, o da, evin ierisini gezip grdkten sonra
grdklerini herkese anlatsa, bir kimse kalk p da "sylediklerinin delili nedir"
diyebilir mi? Birisi byle bir soru soracak olursa, bunu onun ahmakl na,
beyinsizliine verirler. Eve girip kan kimseye hsn- zan gsterenler onun
szlerine inanrlar. Hsn- zan gstermeyenlerin de inkra hakk yoktur.
Tersine, byle ki iler, bu i in hakikatn renmek istiyorlarsa, ev sahibine
yakla maa almahlar ki, O, onlar da ieriye als n da nceki ki inin
grdklerini kendileri de grebilsin.
te, ey karde im, bu yce ilim, takva ile kurulan geni bir ev
gibidir. Allah'dan korkan, O'nun emir ve yasaklar na uyan, gzel niteliklerle
sfatlanan bir kimse, bizim aklmzun alamyaca ve kendisine Allah' n balam olduu bir ilimden bahsederse, bize d en teslimiyet gstermek, tasdik
etmek, inkr ve itirazda bulunmamakt r. nk Allah teala, kullar ndan
dilediklerine kendi ilimlerinden zel olarak diledi ini verir. "Allah, kime diler-
se hikmet verir. Kendisine hikmet verilene de byk bir iyilik verilmi tir"79.
Sahabilerin, Peygamber s.a.v.'den, sabah namaz niin iki rek'at, le ve ikindi niin drder rek'at, ak am rek'at, yats drt rek'att r diye sorduklar
iitilmemitir. Ancak, Peygamberin "gi' m e t"ini (ma` fm oluunu) ve do ru78. el- Mide sresi, 101
79. el- Balara sresi, 269
60
luunu grnce, emirlerine boyun e milerdir. Peygambere vris olan ve mcizeni, peygamberli e dellet etmesi gibi, ilmini gerekliine dellet eden
takvdan ayr lmayan kimselerden delil ve illet sordu unu grnce, gnlnde
doruluk sfatnn yerlemediini anladk. Sen bu durumda olduktan sonra,
Tasavvuf ehlinin hallerini kendilerine b rak; szlerinde pheye dme, ve
"Rabbtm ilmi mi arttr" 8 diye dua et; umulur ki, Allah sana da kendi kat ndan
bir kap aar.
Onlarn gayb'den haber vermelerini tuhaf kar lama. nk, ayva iyice
parlatlr, oradaki kir pas giderse; ona bakan ki i kendisini, gzel ise gzel,
irkin ise irkin olarak grr. Bir ki i bu aynaya bakan n gelse arkas na dursa,
onun sreti de aynada grlr ve aynaya bakan ki i, yanmdakilere: "Arkamda bir insan var; k l, boyu posu yledir" diye, adam grd gibi
anlatabilir. Oysa o, tekini do rudan do ruya grmemi tir. Ama, sylediini
dorulamak da zaruridir. nk bu, ma l s s (duyularla bilinen) bir eyMackl (akl ile kavranlan) da mal/ss gibidir. Ayn ekilde, insan,
kalb aynasna ynelir, onu mchede ve riyi-tt ile parlatrsa, onda
macic flt ve mksefelere ait olan ay Uler; grr, dolaysyle m t l ede
ettiini syler, grdn tavsif eder.
"N'ola, bu ilim iin delil isteyen Kitab ve Snnet'in mnalarm tam
olarak bilse de, ona, bunun akli delili udur diye anlat lsa. Teklife muhatap
olabilecek akla (alcl ut- Teklif) ship ve bu akln zorunlu (vcib), mmkn
(ciz), imknsz (mustel,a1) gibi hkmlerine vkf olan kimse,s Cfi'nin bu
trl szlerini ciz olarak grr. nk, sfifi, szleri ile ne eriatn rknlerinden, ne tevhid esaslar ndan, ne de akln hkmlerinden, herhangi birini
ortadan kald rmaktadr. Mnkir, kendi kafas ndan uydurup tasvir etti i bir
ekil ile kendi kendini aldatmaktad r. Onun bu inkr, dorudan do ruya
kendisine aittir; silti ise, kendisine nisbet edilenden mnezzehdir."
Kitab, u hikye ile bitirelim: riflerin gzbebe i, klarn gnl meyvesi,
81 istirakda onun
bu yolun ba eyh Kadib ul- Bn el- Mav li
zerine.
82
O, Musul'a geldi; arkada lar kendisine Kallb ul- Bn' anlatp eki tirdiler. Kad Kemluddin de onlara uydu. Kendisi hakk nda onlar yakk80. Taha sresi, 114
81. Burada alt kelime sacak kadar bir bo luk var.
82. Burada iki kelimelik bir bo luk var.
83. Burada kelime s acak kadar bir bo luk var. Bu, "R.rtu ibn Ynus" olabilir.
Not: Eserin Trke evirisinde belirtilmesi gerekli bulunmayan, yay nlayann
critique'le
ilgili bz dipnotlar gosterilmemitir. (evirenler).
61
su bir ekilde konu urken Kalib ul- Bn ieri girdi. O anda hepsi de susup
kald. Bu arada Kadib ul- Ban, Kad Kemluddin'e dnp:
Ey an Yns, sen Allah'n bildii her eyi biliyor musun?
Hayr.
Ya ben, o senin bilmediklerinden isem?
Kad Kemaluddin duraklad ve ne syliyece ini ard. Kadib ul- Bn' n
ayaklarna kapanp pt, alad ve "beni ba la" dedi. Bunun zerine, O da
O'nu balad.
almaa, Kymet gn iin azk hazrlamaa ynelen, kendi ay b onu,
bakalar ile u ramaktan alkoyan, bylece de, Peygamber caleyhissela= "Onlar uyank, anlayl kimselerdir" szne layk olanlara ne mutlu!
Hamd, Allah'a; selam, O'nun seti i kullar ile onlarn doru ve pk olan
62
63
IZIN
A
Actes du XIV Congres Inter. des Orientalistes 12
Adrb li Raslillrl 39
A. E. Affifi 13
Aladiyyet 44
el-Ablf sresi 35
Ahmed b. el-lieddrd e- efi el-Yemeni 9
Al 19, 63
Allah te`iilr 19, 20, 24, 32, 33, 34, 44, 49, 50,
51, 52, 53, 55, 56, 60, 61
Anadolu 9, 21, 30, 32
Araplar 24
Arap Birlii Yazmalar Enstits 14
Aristoteles 41
;hr ul- Bild 10, 23
lsdr ul- Bild ve Ahbr ul-`11,Fd 27
Ashb 63
Asin Palacios 12, 13
Aydnlk 25
Azerbaycan
el-`Abrdile 31
`Abdullah b. Es'ad el-Yfn 30, 31, 32, 33
`Abdulkadir el-Cili (Gilni) 26
`Abdurrahman Bedevi 10, 48, 49
`Abid 26
`Aez 44
el-`<idiyt sresi 58
ut-Teklif 61
eVAlak sresi 58
qlem 45
`Ali b. Ebi Tlib 34
`Ali b. el-esasen el-Hazreci 30
ibn Meymiin 8
`Amel 57
`Arif 26, 55, 56, 63
billh 35
`Arifler 56, 61
el:Asced ul-Mesbk 30
el-`Asr sresi 58
'Ak 61
`Avln 53
el:Ayn fi lju d iyyeti Seyyid il-Kevneyn
'Am). 45
41
B
Bdih 45
Bagdrd 27, 30
el-Bakara sresi 39, 60
Basiret 57
Batl 34, 53
Batur 8, 56
Btniye 7
el-Bedr ibn Cemrt'a 8
Bekri' 44
Ben (nefs) 57
Berger, Peter L., 5
Berzah 38
Bidryet 63
ve'n-Nihdye 11, 30, 31
Bicrat 53
el-Bikr`i 8, 12
Brockelmam 13, 14, 30, 31
Buhrri 52
Burhan 60
Bustn ul-`rrifin 10
C
Caiz 51, 52, 56, 61
Cebert 44
Cell 44
Cell makam 38
Cemal makrm 38
Cem' 44
65
E
Ebed 44
Eb `Abdillh el-Buhrl 53
Eb `Abdillrh Muhammed b. 'AH b. Muhammed K Ahmed b. 'Ali et-Ti
el-Endelusi 20, 31, 30, 32
Eb `Abdillh Muhammed b. Mahmd elRfiz Muhibbuddin ibn un-Neccr 27
Eb `Abdillh Muhammed b. `Abd il-Vrhid
el-Makdisi 27
Eb `Abdillh b `Abd
ed-Diyr elMakdisi 27
Eb `Abdillh Muhammed b. Muhammed elIJmyeri 20
Ebr'l-`Al' el-`AM' 9, 10
Eb Bekr b. Muhammed b. Salih el-HemedrnI
el-Cibli et-Te'izzi el-Yemeni 51
EVI Bekr b. Muhammed b. el-Ijayyrt
laf' el-CiblI 51
Ebr'l-Fid' srar% b. `Umer b. Kesir el-Bu ray! ed-Dima ki 30
Eb Hamid el- azll 35
Eb'l-esasen 'AH b. brahim b. `Abdillh b
brahim b. Ysuf el-bari' el-Bagddi
8, 9, 14, 63
Ebil'l-esasen 'AH b.
el-Ijazreci ezZebidi el-Yemeni 30
Ebu IJayyrn el-Endelusi 8
Eb Eureyre 53
Eb Isr et-Tirmizi 38
Eb'l-Krsim Cuneyd 59
Eb Mansiir Mevhb b. Ahmed el-Cevliki 24
Eb Muhammed `Abdilll b. el-Ustag el-MevrrI 41
66
Eb Muhammed b. Razm 55
Eb rme 10, 31
Eb Yahya Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmd el-Enesi el-Kazvini 23, 27
Eral 45
el-Efdal 49
el-Ehdel 11
Ehl-i Kitb 24
Ehlullh 33
Ehl u- dk ve' -Safa 62
Ehrimen 25
Endls (Endelus) 7, 20, 21, 28, 29, 30
Enes ibn Malik 27
Esi`at un-Nusfis Hetk il-Fusils 11
el-Eref 49
Evveliyyet 44
Evliy' 36, 53
Ezhr ur-Riyrl 11
F
Fahruddin Muhammed b. 'Uluer b. Huseyn
er-RzI 23
Fakih 51, 53, 56
Fakihler 8, 22, 32, 52, 53, 55
Fakihler meclisi 25, 56
Farsa 24
Felsefi 41
Ferdrniyyet 44
Ferr ul-eAvn min Muddel mini Figavn 12
54, 55
Furkrin 46
el-Furka ve'l-Hurka 46
el-Futlktt ul-Mekkiyye 10, 19, 21, 31, 49, 51,
53, 57
G
GAL 13
Geschichte Der Arabischen Litteratur 14
talebe 44
el- avs ul-Kutb il-Cami` 25
ayb 61
H
Hac 30, 32
Hreim 45
Hacis 45
Helk yolu 56
Helal 52
Heva 60
Heybet 44
Hidayet 63
Himmet 45
Hindistan-Bankipore Hudrbahs Patna Ktphanesi 14
Hint 9
Husaini, A. Q. '13
Hadis 7, 40, 41, 43, 52, 55, 56
Nebevi 27
Hadis-i erif 35, 43
ibn `Asakir 23, 27
el-Nafiz Eb Bekr Muhammed b. Halef elLahmi 27
el-Nafiz Ebil-Kasim b. Biskuval 27
el-Nafiz emsuddin ez-Zehebi 32
Hak 34, 37, 52, 53
Hakikat 28, 34, 49, 60
Hakikat ilmi 53
Hakikat ilimleri 52
Hakikatler ve srlar ilmi 37
Hakikat srlar 31
Hakim 46
urd 20, 28, 49
Hamd 44
Haram 55, 56
Hirr 36
Huccet ul-slam 35
Halife en-Nasr 26
Halvet 42
Hareznsah 26
Hatt 45
Havassu Feviitih
28
el-Hayyat 52
el-Hazreci 11
el-Honsari 11
Horasan 26
Hoy 26, 30
Hubld 44
rade 45
Ibadet 63
elaber 27
bn al Arabi, the great Muslim mystic and thinker 13
bnu 'Arab'''. 11
ibn ul:Arabi 5, 7, 8, 9, 20, 27
bn ni:Arab' Ebu Bekr Muhammed b. 'AH
el-Mursi 32
et-Ta'
bn Biskuval 32
bn ud-Dubey i 10, 23, 27
bn ul-Ebbar 10
bn Hacer 9, 11
bn Haldn 8
bn ul-Hayyat 10, 51
bn Hazm (el-Farsi) 38, 52
bn Meymn 12
bn Ke ir 11
bn ul:Imad 10, 11
bn un-Neccar 10, 23, 27
'bn Sina 23
bn akir 11
bn Tariberdi 11, 23
bn Teymiyye (el-Harran') 8, 25, 30
bn Yunus 62
bn uz-Zemlekani 32
Icabet sr`ati 34
icrzetname 48, 49
ctizetu bnilli'l-Melik il-Muzaffer 10, 27
bina' 29
ictihad 24
el-gtibiit bi M t`iiceleti ibn il-flayyt t 49
aleyhi ve selhtistiru Sfret in-Nebi
lem 48
%yan 57
kicilik
4_,
25
krar 57, 59
lahi irade 33
lahi marifet 52, 60
Ilahi mdrifetler 56
ilahi nefha 23
lahi sr 30
raht srlar 32
lahi bir vergi 50
lnkluddin b. Ke ir ed-Dimaski 30
67
68
Kesbi 31
Kef 59
'an Ijakilc tt-Tevhid ve `Altiiid
il-Muvahhidln 11
el-Kevkib ud-Durriyye fi Terdcim is-Sdet
I-fiyye 11
Kibriy' 44
Kitb 46, 55, 61
Kitbet 45
Ulviyyt ve'l-Ummeltt isKitb
Sufliyyt ve'l-Bent ve'l-Muvellidiit 47
Kitb ul-`Abdile 48
Kitb ul-Ahadiyye 44
Kitb ul-Ahcr il-Mutefeceira ve'l-Mute akIftlgt
ve'l-Hbita 46
Kitb ul-A`Ik fi Mekrim il-Ahlle 43
Kitb ul-`jilem 47
Kitbu `Anki Ma rib 43
Kitb ul-A`rf 46
Kitb ul:Ar 47
Kitdb ul-fAyn 41, 45
Kitb ul:Azame 44
Kitb ul-Blt 45
Kitb ul-Bekri' 45
Kitb ul-Bu ye fi Ihti ri Kitfb il-11tlye Ii
41
Ebi Ndaym
Kitb ul-Burc 47
Kitb ul-Cebel 47
Kitb ul-Cel 41
Kitbu Celi'l-Kulb 39
ve'l-Ceml 42
Kitb
fi'l-Ke fi 'an il-Vell 41
Kitb
Kitb ul-Ce n`i ve't-Tef ll fi Esrri
Tenzil 38
Kitb ul Crnif 44
Kitdb ul-Cenne 47
Kitb ul-Cezvet il-Muktebese ve'l-Hatrat ilMuhtelese 38
Kitb u/-Cism 47
Kitdb ul-C d 44
Kitb
fi kllt is-Sebil 39
Kitb ul-Deymmiyye 44
Kitb
ve'l-lebe 45
fi zikri men InteKitb ud-Durrat
fa`tu bihi fi Tark tl-ilhira 42
Kitb ul-Ecvibeti '<ki el-Mesil il-Man riyye
39
Kitbu Edeb in-Nemi 47
Ke f
Kitb ul-ljaerdt 47
Kitb ul-Hayt 45, 46
Kitb ul-Ijazdin 46
Kitb ul-Heb' 47
Kitb ul-Heykil 46
Kitbu Hlyet il-Ebdl ve m yazharu minhd
min el-Mdrifi ve'l-Ahvdl 42
Kitb ul-Hikmet il-Multteviyye 44
Kitb ul-ljucub il-Mdneviyye z-Zt il- Huviyye 43
Kitdb ul-ljukm ve' - erdi` i- ahiha ve'r-Ri'se
ve's-Siyse 45
Kitb ul-ljuld fi Esrri Rhdniyydt il-Melei'lA`ld 39
Kitb ul-Huvv 44
Kitdb ul-`1b ld 48
Kitdb
ve'l-Ibtird` 44
Kitb
ve'l-Me hed il-`Ayni bi
ljackat i- eceret
ve't-Tuyr
il-Erbg at ir-Rhniyye 43
Kitbu ler= il-Beyn fi't-Tercemeti 'an
n 48
Kitdb ul-Ifhm fi erh il-Pldm 40
Kitb ul-Iltsdn 44
fim kne `aleyhi Ra iillhi
Kitb
alldlhu `aleyhi ve sellem min snen ilAltvl 38
Kitab
45, 47
Kitdb ul-Pliin bi irti ehl
40
Kitdbu nsan
Kitdbu
ve'l-ljandik 43
ustui 39
Kitb ul-Rtdem 45
Kitb ul-K stas 47
Kitb ul-Ruds 45
Kitb ul-Kudra 45
Kitbu Kun 45
Kitbu (Kunhi) m l budde li'l-Muridi minhu
39
Kitb ul-Kursi 47
Kitb ul-Kutub 46
Kitb ul-Levyth fi erlt tt-Ne dyilt 48
Kitb ul-Levh 47
Kitdb ul-Lezzeti ve'l-Elem 46
Kitb ul-Mahaccet il-Bey ld 40
Kitbu m l ydavvelu 'aleyhi fl rarlIpIldh 48
Kitb ul-Mdrife 48
Kitb ul-Mdlm fi `Alfdidi `Ulem l ir-Rusiim
43
Kitb ul-MebCtdr 45
69
39
Kitdtb ul-Mubesserdt 43
Kitdb ul-Mubessirdt 48
Kitdb ul-Mufd4ale 48
Kitdbu Multddarat il-Ebrdr ve Musdmerat ilAhyr 48
Kitdb tl-Mukni` fi's-Sehl il-Mumteni` 43
Kit ab ul-Mulk 45, 46
Kitdb ul-Mu'min ve'l-Muslim ve'l-Muhsin 46
Kitdb ul-Mundaara beyne'l-nsani ve'l-ljayyn 48
Kitdb ul-Muntehab fi Sdyir il-Kurab 40
Kitab ul-Musebbe`at il-Varideti
39
Kitdb ul-Musellest
Kitdb un-Nakl 47
Kitdb un-Ndr 47
Kitdb un-Necm ve's- ecer 47
Kittib un-Nemi 47
70
ur'dtn 39
Kit ab uf-Tar 47
ez-Zemlekni 8
Kallb ul-Brn el-Mavsli 61, 62
Kahr 44
Kl 20
ilmi
,_ as-
50, 53, 56
71
72
Muslim 52
Musul 30, 61
el-Mu 'ahede 45
Musghede 61
MutEbe`at 39
Mutasavvf 8, 9
Mutekellim 55
el-Mutenebbi 35 ,56
Mute 'abih 46
el-Muzaffer 49
De la Mystique d'Abenarabi, les C'tats, les demeures et les charismes 13
N
en-Miblusi 12
M.fils'a 25
Nakli ilimler 22
Namaz 52
Nefl; ul-Tlyb 11, 49, 51
Nefs 57, 58, 60
en-Nevevi 10
Nicholson, R. 12
Nihad Keklik 5
Niyet 45
Nebi 33
en-Nucrtm uz-Zdhira 11, 23, 24, 26, 27, 31
Nu ni-F/ii: 34
P
Pey amber `aleyhisselgn 20, 24, 28, 33, 34,
35, 43, 52, 53, 55, 60 ,61, 62
La Psicologia del extasis en dos grandes misticos
musul nanes : Algazel y Mohidin Abenatabi en Cultura Espanola 12
La Psicologia segun Mohidin Abenarabi 12
Q
La Quintessence de la Philosophie de ibni Arabi
13
R
Rabb 59
Rabbni bir hatrlay 37
Rabbani esrEr 60
Rabbrni marifet 50
Ravidt ul-Cennt 11
er-Ravl ul-Mi`gr 20
Re'fet 44
5..i.b.
21, 53, 63
lihiyye 22, 31
uldlk 53
kbr 50
fl 26, 61
ffler 32
fifllik 38
fl ribati 26
frl Mezhebi 24
m 7, 9, 21, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 48, 50, 54,
55
am Dim Akademisi Dergisi 37
es- drimi 8, 11
athat 7
efkat 44
ems ud-Din Ahmed b. Halil el-ljyl. 26
emsuddln ez-Zehebi et-Trkmni 25, 31, 33
emsuddin es-Salffivi 9
erhu Cemihir in-N tsfts fi ljalli Kelimftt ilFuss 12
eriat 7, 28, 34
eriat ilimleri 55
er`I ilimler 22, 31
eyh 8, 9, 56
Sezer& uz-Zeheb 10, 11, 25, 27, 30
fi 144 is-Sebil 39
ifit'
Sifft' ul- alit 24
ihb ud-Din Ahmed b. Ahmed ez-Zebidi
e- erci 9
ihrb ud-Din `Umer b. Muhammed es-Suhraverdi 23, 26, 28, 32
ve'd-DIn 19
ihb
uhd 45
urb 45
T
Tbrin 55
TahkIk 34, 49
Tahkik ehli 56
Tahzir un-NebUt ve'l- abi min bi
bn `Arabi 11
TdmIm 44
TakelIs makama 33
et-Taklyy ul-Fsi 11
Takva 60
Takyid 44
73
Tli' 45
Tanr vergisi 34
Tarihu BaOd 27
Trlhu Dimak 27
Tarih al-islam 10
Tasavvuf 7, 8, 22, 26, 31, 33, 34, 37, 59
Tasavvuf Cereyanlar 5
Tasavvuf ehli 31, 61
Tasavvuf stlahl 8
Tasavvufi stlah 7
Tasavvuf] 7, 41
Tasavvuf ilmi 31, 59
Tasavvuf sinan 8
Tasavvuf] Zevk 8
Tasdik 59
Tabak& ul-Evliy' 11
Tabakat ul-ljavass ehl i- tdict ve'l-ligs 9
Tl `Abd u1-134i Surr 11
TahAret 52
Th sresi 61
Tarikat 8, 49, 60
TWe 50
Tebdut-Trbi`in 55
Tecelli 44, 45
et-Teogdrt ul-ilhiyye 59
et-Tedbirt
fi 104 tl-Memleket ilnsniyye 59
Tefsir 23, 52, 56
et-Tefsir ul-Keldr 23, 50, 51, 55
et-Tefsir us- aOr 52, 55
Tekmilet us- da 10
Tekvin 45
Temenni 45
Tensul 45
et-Tenblh 61
Tenblh ul-Cabi bi Tebrieti bni `Arabi 12
Tenblh
ila Tekflri ibni `Arabl 12
Tenzih us- tddik 'an fat iz-Zindlk 12
Tercumn al-Evk 10
Teslim 59
Teslimiyyet 60
Tevlud 45
Tevhid 56
The Mystical Philosophy of Muhyid Din Ibnul
Arabi 13
Tirmizi 52
Toshihiko Izutsu 5
74
U
Ukiid ul-Cevher 11
el:Urvat ul-Vusk 56
Usill- Fkh 52
Usl 56
lfet 44
V
Vlicib 61
el-Vf I bi'l-Vefey t 11, 25, 27
Valdniyyet 44
Vandet ehli 30
Vandet-i Vcd 7, 32
Vris 33
Vrt
el-Vasti 8, 11
Velayet 34
Velyet-i Tzng 50
Veli 21, 25
Veliler 56
Veri 53
Vitriyyet 44
Wstenfeld 27, 28
Y
el-Yfri 11
el-Yavakit ve'l-Cev ihir 11
Yemen 9
Yeni Efltunculuk 7
Yezdn 25
Ynus sresi 35
Yusuf 39, 43
Z
Zltid 26
Zebid 9
Zend 24
Zendi 24
Zendin 25
Zerdt 24
Zeynerabidin 59
ez-Zeyn l-Iraki 8
Zeynuddin ez-Zeviivi 26
Ziyretgh 28
Zndk 24, 25
Zndkhk 7, 8
Zuhd 63
Zevk 7, 60
Zeldir ut-l'14 10
Ez-Zeh liru ve'1-A`14 fi er1;i Tercumn 41,4 48
-Zehebl. 10, 27, 32
Zevk 45
Zeyl ur-Ravdateyn 10
Zeylu Trrki Bac141 10
Zikr 52
Zikrullh 21
Zhir 8, 56
Zhiriye 7
Znhir ehli 33, 53, 56
Zrhir ilmi 56
Zhirci mnkir 53
75
Fiyat : 8, TL.