Periodizacija istorije helenistiko rimske filozofije: Helenistiko rimski period

vreme makedonske vladavine nad heladom. Neki tvrde da se protee i kroz rimsku imperiju do
petog veka, a neki ograniavaju do rima. Sredita dogaanja nisu polisi nego razvijeni centri
poput Aleksandrije. Uticaj isonjake kulture se iri. Najdominantiji pravci u misli su
peripatetiari, akademci, stoici i epikurejci skepticizam i elekticizam. Uvrtavamo i pojavu
hrianstva.

1.

2. Aristotelova dela: Logiki spisi ( organon: kategorije,analitaka prva i druga, topika, o varljivim
dokazima), Etiki politiki i retoriki spisi: Nikomahova etika, Velika etika, Politika, Eudemova
etika), Prirodno-filozofski spisi: fizika, meteorologija, o dui, Metafizika. Topika govori o
dijaeltikom zakljuivanju na osnovu verovatnih premisa. Analitika prva o zakljuku, a
analitika druga dokazu, definiciji, principima. Kategorije govore o deset rodova bia.
Metafizika o prvim rodovima i uzrocima bia.
3. Aristitoel spominje uenje kao jedan od moguih uzroka filozofije. Uzrok u smislu podsticaja
koji naunike navodi da misle o nebu, prirodi, a onda, ako idu dovoljno duboko i o samom bitku
bia. Odakle bie i ta je ono u koliko jeste. Znanje o biu je najuzvienije jer se trai radi njega
samog, proizilazi iz iste zainteresovanosti. uenje je oseaj koji zapoinje, ali i prati i
prodahnjuje filozofiju, sam njen predmet u sebi jest neto to navodi na uenje, kvalitet
predmeta koji subjekat doivljava dok o njemu razmilja. Ako bi u nekoj spoznaji, nestalo
uenje, filozofija bi izgubila svoje temeljno obeleje, a to je zauenost da onim to uvek jeste,
bitkom. (uvek bejae biti)
4. Aristotelovo odreenje dijalektike: Pravi razliku, pomak u odnosu na Platona. Dijalektika vie
nije vrhovna disciplina miljenja. Na pamet mi pada Spis Topika, sam naslov nagovestava,
obuhvata tzv. "opsta mesta", one govorne strukture i pravila, sto se nalaze i dolaze do svog
izrazaja u tada popularnim dijaloskim dvobojima i rasprama, tj. u onom sto je Aristotel najcesce
razumevao pod "dijalektikom". Naziv "opsta mesta" dat je tim strukturama i pravilima zbog
toga sto, po Aristotelovoj proceni, dijaloska izvodjenja ne zahtevaju ekskluzivnu naucnu
strogost u dokazivanju i pobijanju, nego nekako pripadaju opstequdskom saobracaju; razlika,
slinost, poreenje...
Aristotelova metafizika, iako je on nije sam nazivao tako ve prva filozofija je zbir
spisa od 14 knjiga. Vrhovni dignitet metafizika dobija zato to raspravlja o prvim poelima i
uzrocima, o onome to ne moe biti drugaije i znanje o tome se bira radi znanja samog. To
znanje je najtee saznati jer je najudaljenije od ula. Sve druge nauke se bave nekim delom
bia, a nijedna samim bitkom po sebi, ne razlau sam bitak i ne dovode u pitanje postojanje
svojih predmeta. Sve su znanosti nunije od nje, ali bolja nije ni jedna jer se ona bavi prvotnim
uzrocima, koja on navodi 4: forma li bit, ono to ini da stvar jeste ba to, materija, kretanje,
svrha ili dobro (radi ega je neto).Materija je osnov, ono to trpi promene, to se menja.
Pasivna je jer ne moe da se menja sama od sebe, ona se menja zahvaljujui formi ili ideji koja
je aktivan princip (ideja oblikuje materiju). Svaka materija ima svoj oblik, neku formu.
Jedinstvo materije i forme je supstancija. Svaka pojedinana stvar je jedinstvo materije i
forme. (Supstancija postoji na kategorijalan nain odreen kvalitet, kvantitet (nalazi se u
vremenu, prostoru...)). Materija ima stalnu tenju da pree u svoju formu, da se oblikuje, i taj
prelazak je kretanje. Kretanje je zapravo promena. Kretanje je prelazak potencijalnog u
aktuelno stanje. Mi smo ono to jesmo ali istovremeno i ono to bi trebalo da budemo. ivot je
pretvaranje potencijanog u aktuelno stanje. Celokupna priroda postoji na takav nain.U oveku
je formalni princip razum. Neodreeni kamen to je ono to je aktuelno, sirovina, potencijalno

5.

je neko umetniko delo, potrebna mu je forma, oblik i uzrok i kretanje ka cilju, svrsi. Svaka
pojedinana stvar i stvarnost u celini ima svrhu postojanja. Ta unutranja svrha stvari (pokreta,
akcija) naziva se entalehija. Priroda teleoloki
6. Podela filozofije stoji u najuoj vezi sa podelom na tri naina ivota, praktiki poeitiki i
teorisjki, ono emu tee. Znanje kao delovanje, stvaranje, teorija.
7. O nainima spoznavanja: bie se izrie mnogostruko, mnotvo pojedinanih stvari. Pojmovi se
ne podvode pod jedan apsolutni nego se po analogiji povezuju u znaenje. Postoje dva dela due
razumni i nerazumni. Razumni se deli na nauni,postie istinu tvrenjem i negiranjem, svrha je
znanje radi samog znanja, a uzrok znanja nije u njemu samom nego u predmetu. Rasudni deo
saznaje promenjivi i nepostojani deo bia, koji moe bit i ne mora. Svrha znanja je u delanju, a
uzrok u samom delatniku: istina se postie udnjom, voenom promiljanjem.
Aristotelova kauzalna shematika: o kategorijama govori u metafizici i organonu,
opte odredbe, ono to se iskazuje o biu. Aristotel je primetio da je teko definisati neke
pojmove. To je objasnio time da se radi o najoptijim pojmovima kojima je teko nai optiji
pojam potreban za definiciju. Jer, definicija treba da se sastoji od rodnog (optijeg) pojma i
vrsne razlike, koja utvruje po emu se odreena stvar razlikuje od drugih u svom rodu, po
emu je ona posebna vrsta. Ove najoptije pojmove nazvao je kategorije. Aristotel navodi deset
kategorija: supstanciju, kvantitet, kvalitet, vreme, mesto, poloaj, posedovanje, odnos, delanje i
trpljenje. Supstancija je svaka prirodna stvar koja ima materijalni supstrat i pojmljivu sutinu,
jedino Bog je supstancija bez materijalnog supstrata.

8.

9. Po aristotelu ni forma ni materija ne nastaju. Kako se onda mogu sjedinjavati ako ne postoje
posebno? Dynamis ili potentia je forma mogunosti, a energia (forma stvarnosti), enteleheja je
realizacija svrhe. Svako bie sadri materiju, a materija je mogunost promene. Ono to nastaje
ne nastaje iz nieg nego je ostvarivanje mogunosti. Promena pripada formi, koja je delatnost,
energiea i ne postoji bez materije.
Teologika: Metafizika se bavi razlozima (uzrocima), a fizika posledicama bia.
Razlog razloga, uzrok uzroka, tj. glavni osnov svih bia je po Aristotelu bog, pa se prva
filozofija naziva i teologika. On je apsolutna supstancija, ista delatnost, nepokterna vena.In
the Metaphysics, Aristotle discusses actuality entelecheia, Greek: )( and potentiality
(dynamis, Greek: ). The former is perfection, realization, fullness of being; the latter
imperfection, incompleteness, perfectibility. The former is the determining, the latter the
determinable principle. The unmoved movers are entirely actual, Actus Purus, because they are
unchanging, eternal, immaterial substance.

10.

11.
Kritika platona: Aristotelov realizam, Platonov idealizam. Pripisujui svim stvarima
ideje, Platon na izvestan nain udvostruuje svet, ideje se uzimaju kao uzroci ali se ne
razjanjava kako ono nepokretno moe biti uzrok kretanja, nejasno je kako stvari uestvuju u
idejama, nemogue je da sutina i stvar kojoj je to sutina postoje razdvojeno.
Filozofija prirode je izneo u nekoliko dela meu kojima su najvanija fizika, o nebu
itd. Savreni empiriar sintetie ono empiriko i dovodi do pojma. Predmet je ono to je
pokretno i promenjivo. Aristotelovo odreenje prirode ima dva centralna pojma: svrhu i
nunost. Pre svega u vidu ima unutranji svrsishodnost prirode kao njen temeljni karakter,
jedinstvo sa samom sobom i svrhu u sebi samoj. Svrha neega je njegova priroda. Priroda pravi
oglede, ali se greke ne odravaju u ivotu to govori da ona deluje svrhovito. Samosvrhovitost

12.

prirode ne moe se pojaviti bez onog to je u njoj nuno. Meutim, nunost se ne pojavljuje
zahvaljujui sebi samoj nego samo ako joj u osnovi lei svrha. Svrhovitost je vii princip od
nunosti jer joj ne doputa da se samostalno ispolji.
Nikomahova etika: filozofija je neto to oveku najvie znai, a u velikoj meri mu
ostaje sakriveno dobro, krajnje radi ega? Kakve prirode je to dobro? Svaka delatnost ima cilj
neki rezultat, vrhovno dobro je svrha po sebi.U Nikomahovoj etici Aristotel dijeli ivljenje
ivota na tri naina; to su ivot uitaka, dravni (politiki) i misaoni ivot. Postoje dvije vrste
vrlina: moralna i intelektualna, no nijedna nije po prirodi usaena. Mi imamo sposobnost stei
ih i usavravati ih. Zakonodavci navikavanjem ine graane dobrima i to je u stvari elja svakog
zakonodavca. Prema naim postupcima u odnosima s ljudima postajemo pravedni ili
nepravedni. Pravednim se postupcima postaje pravedan. Moramo postupati u skladu sa zdravim
razumom, jer pretjeranost unitava, a to se u djetinjstvu mora naviknuti: koliko i kada osjeati.
Onaj koji se odrie ulnih uitaka nalazi radost. Ljudska srea se moe definirati funkcijom
koja pripada svakom ovjeku. Svaki ovjek mora biti dio praktinog ivota, a krajnje dobro bi
trebalo proizai iz toga da se ta funkcija dobro obavlja i treba biti cijeli ivot konstantna.

13.

14.
ovek je kao i priroda, proces ostvarivanja mogueg, dakle ima svoje poradi ega
je. ovek tei svom dovrenom razvoju, svom dobru ili savrenstvo. Svrhu on realizuje
delovanjem. Zoon politikoon. Bie logosa.
15.
Uenje o dui: odreuje kao prvu entelehiju organskog tijela, ivotno naelo tela.
Dua je supstancija kao forma organskog tela koje je njena materija. Delotvornou due,
ostvarenou due telo moe biti ivo. Ona se ne posmatra odvojeno od tela, ali se i ne
poistoveuje sa njim. (oko sutina gledanje ) Tri naina odreenja due: dua koja hrani,
dua koja osea, razumska. Dua je tabula rasa, ali aktivna u ispisivanju.
16.
Aristotelova podela vrlina: Etika je nauka o najviem dobrom delovanju oveka.
Najvie dobro koje se dostie, sadrano u svetu je eudaimonia blaenstvo to znai dobro
iveti i dobro delovati, u kontinuitetu. Dobro Aristotel odreuje kao vrlinu, arete iji pojam
izvodi prema podeli due: razumski dio due poseduje dianoetike vrline mudrost i
razboritost, a ne razumskom delu pripada volja bez koja vrlina nije mogua. Tek razumski
voenjem i usmeravanjem volje, ona postje vrlina. Vrlina je sredinja mera izmeu suvie i
premalo. Sredina kao najvia dobrota, neto najbolje.
17.
Pravednost je najvia vrlina, savrena vrlina jer objedinjuje sve vrline. U pojmu
pravednosti kod aristotela imamo neodvojivo povezanost izmeu pojedinane, etike
pravednost i zajednike, politike pravednosti. U posebnom obliku se javlja kao podela dobara i
asti, a druga u izjednaavanju razlika. Prva vodi rauna o dostojanstvu i zaslugama ljudi i
upravlja se prema geometrijskoj proporciji ko je zasluniji ima vie, a druga ostvaruje izvornu
ideju jednakosti ljudi i upravlja se prema aritmetikoj proporciji.
18.
Kritika teorije drave: The goal of this community is to achieve as much unity in the
city as possible, but Aristotle counters that the city involves an essential plurality: different
people must make different contributions, fulfill different roles, and fit into distinct social
classes. Otherwise, a city will not be able to perform the many functions necessary for it to
remain self- sufficient. Aristotle disapproves of Plato's suggestion that men share the women of
the city and that children be taken from their mothers at birth and raised collectively in state
nurseries. By this proposal, no child would receive proper parental care, and the lack of family

ties would render citizens less capable of showing friendship and love. Aristotle also notes that
Plato does not explain how children can be transferred between social classes without great
discord. Aristotle also attacks Plato's remarks on the community of property, stating that the
practice of generosity, an important virtue, requires individual ownership of property. The
problems people often associate with ownership of private property arise not from privatization
but from human wickedness. The solution is to share education, not property. In any case,
Aristotle finds none of the possible kinds of ownership satisfying. In a final comment on Plato's
republic, Aristotle notes that it is dangerous to leave the governance of the city entirely in the
hands of one class. Besides, Plato's system seems to deprive the guardian class, and by
extension the whole republic, of happiness, thus defeating the purpose of association
Aristotelova kalasifikacija oblika vladavine: nastavljajui se na Platona dravna
ureenja podelio na dobra (monarhija vladavina jednog, aristokratija vladavina nekolicije,
republika) i loa (tiranija, oligarhija i demokratija vladavine svih)

19.

20.
ni za jednog filozofa pre Aristotela ne bi se moglo rei da je istoriar filozofije.
Dodue, i Platon u svojim dijalozima navodi i kritiki razmatra prethodna uenja, ali njegov
pristup jo uvek ne ukazuje na problemsko jedinstvo i razvojni kontinuitet filozofije". Aristotel,
meutim, uoava u filozofiji ne samo neslaganja, razmimoilaenja i meusobno suprotstavljena
uenja, ve i njeno jedinstvo i kontinuitet. Za njega prolost filozofije nije neto to je minulo,
ve se pojavljuje kao vredna dijaloga sa pozicije vlastite filozofije i vlastitog vremena". Takoe,
on je prvi koji tok istorije filozofije postavlja kao samu stvar filozofije". Ipak, kod Aristotela se
ne moe nai eksplicitno formulisana, celovita ideja o filozofiji istorije filozofije.
21.
Likej je vebalite posveeno Apolonu Likeju gde se Aristotel naseljava posle
povratka iz Pele, gde je poduavao Aleksandra. Osniva peripatetiku kolu, nazvanu zbog
etalita u kome su etal i drali predavanja. U likeju je preduzeo obimna istraivanja i proirio
naunu svest. To traje neto vie od deset godina, a naputa je posle Aleksandrove smrti kada se
irilo antimakedonsko raspoloenje, optuen za bezbonitvo jer je obogotvorio Aleksandra u
himni Hermiji. Aludira na Sokratovu smrt. Naseljava se na Halkidu gde umire 322.
22.
Opta obeleja hr filozofije: Snaenje filozofskog istraivanja na polju etike moe
se razumeti kao potreba da se razume novonastala politika okolnost i uopte da se
fenomenalitet ivota stavi pred filozofsku refleksiju i odrede delatno vrednosne orijentacije.
Vidimo istoznanost ali i razilaenje osnovnih misaonih paradigmi na peripatetiku,
akademiare, stoicizam, epikurejstvo, skepticizam i elekticizam. Peripatetiari preduzimaju
istraivanja o prirodi i interpretiraju Aristotela (Teofrast i Andronik). Akademiari slede
Platona, a kasnije se stapaju sa skepticizmom. Eklektika ide ka spajanju razliitih filozofija.U
nastojanju da se krene dalje od Aristotela razvija se dijalog izmeu dogmatskog i skeptikog
stava.Dogmatiari (stoicizam i epikureizam) su filozofi razuma jer tee da postave neki
apstraktni, formalni princip iz kojeg se sa sigurnou moe zakljuivati o svemu, da se posebno
posmatra odreeno onim to je opte. Oba pravca istiu bitno znaenje subjektivnosti ljudske
samosvesti koja se dra na distanci od realnog, zamiljeno je uzeto kao ono objektivno. Subjekt
reflektuje sam sebe u tenji za orijentirom vlastite egzistencije.
Kosmologija stoika: logos predstavlja univerzalni prirodni zakon, "univerzalni"
zato to vai bez izuzetka, "prirodni" zato to vai za sve ono to je prirodno. On se naziva i
umom, razumom, boanstvom, Zevsom, sudbinom itd. Logos predstavlja, prema stoikoj
kosmologiji, venog i vrhovnog upravljaa, gospodara prirode i kosmosa. Za stoike ne postoji
nita natprirodno ili neprirodno (metafiziko). Postoji samo priroda, odnosno kosmos.On se
naziva i umom, razumom, boanstvom, Zevsom, sudbinom itd. Logos predstavlja, prema

23.

stoikoj kosmologiji, venog i vrhovnog upravljaa, gospodara prirode i kosmosa. Sve na svetu
zbiva nuno, odnosno da je svaki dogaaj odreen, da svki dogaaj podlee nekim prirodnim
zakonitostima. Drugaije da je svaki fenomen odreen drugim fenomenom, odnosno
fenomenima, da je svaki fenomen uzrok odnosno posledica drugog ili drugih fenomena.U skadu
sa tim, stoici dovode u vezu logos i nunost. Sve se nuno zbiva prema umnim zakonima, prema
zakonima razuma, univerzalnim prirodnim zakonima.
24.
Stoiko uenje o sveoptem poaru: U prirodi razlikuju dva momenta: pasivnu
materiju i delatnost (dva logosa). Ono to optu materiju pretvara u neto pojedinano i posebno
je delatni logos ili bog. On nije nepokretni pokreta ili linost, nego stvaralaki oganj iz kojeg
sve nastaje putem pretvaranja i nazad u njega rastvara. To je opti, veiti proces prirode. Bog
kao dua sveta je imanentan prirodi, njena umnost i delatnost.
25.
Stoika etika: primarni stav je saglasnost oveka sa samim sobom. Najvie dobro
koje je ujedno i pojam vrline, odreeno je kao ivot u saglasnosti sa prirodom, ivot po vrlini
jer nas priroda vodi prema vrlini. iveti po prirodi znai iveti u skladu sa onim to saznajemo o
zakonima prirode. Vrlina je harmonino stanje koje zasluuje da se bira zbog sebe same.
Subjekt je u svom stavu slobodan od prirodne i drutvene determinacije jer sam donosi krajni
sud o tome ta je moralno. Ideal moralnosti je ideal mudraca, oveka koji dela promiljeno,
iznad svega eli slobodu i odrie se svega radi nje. Sloboda je u uvianju nunosti koja se
deava u prirodi i prihvatanja istog.
26.
Fizika u osnovi sledi atomistiki sistem Demokrita. Praktika svrha joj je u
oslobaanju ljudi od praznoverja i ne opravdanih strahova, protiv proizvoljnog izmiljanja
prirodnog uzroka je vrlo kritina. Ne porie postojanje bogova, kae da oni ive u
meusvetovima, ali se ne meaju sa ljudima. Osnovni principi se svode na nekoliko stvari: nita
i neto se ne smenjuju, kosmos je nepromenjiv jer nema nieg drugog u ta bi mogao da se
pretvori, kosmos se sastoji iz tela i praznine, tela su od nepromenjivih i nedeljivih atoma koji se
razlikuju po veliini i obliku to omoguava postojanje mnotva stvari, kosmos je beskonaan i
po veliini prostora i po broju tela i broju svetova. Postojanje atoma potvruje oseaj, a
postojanje prostora atomi. Jasno se izjanjava protiv unutranje nunosti prirode.
27.
Razlia izmeu atomistikog i epikurejskog poimanja je ta to je Epikur napravio
razliku izmedju atoma, koji po svojoj prirodi ne moe biti rastavljen, i najmanju pojmljivu
manifestaciju materije: atomi imaju takve minime kao svoje delove, ali to nisu oni. To reava
problem granica atoma, kao i to kako atomi mogu da se pojave u razliitim oblicima i
veliinama. On uvodi pretpostavku o odreenom otklonu u kretanju atoma to omoguava
njihovo sluajno sudaranje i stvaranje bezbrojnih svetova.
28.
Etika je najznaajnije epikurejsko uenje. Princip je oseaj, ugodan ili neugodan, a
svrha ivota je zadovoljstvo. Kakvo... Aktivan odnos uivanja u ivotu, koji moe biti posledica
radnje ili pasivan kao stanje, odsustvo bola i truda. Zadovoljsto koje vodi u raskalanost treba
da izbegavamo ako smo razumni, jer posle trenutnog ispunjenja mogu da slede problemi.ije
mogue iveti u zadovoljstvu a ne iveti mudro, razborito i pravedno sama priroda oveka
nalae da on mora ostvariti valjanost. Ideal mudraca predstavlja nepomuenost due, a ne
hedonizam ili egocentrinost.
Rimski stoiari iveli su u Atini. Stoika kola dobila je naziv po tremu u Atini u
kome su se prvobitno okupljali sledbenici osnivaa kole Zenona (336-264 g.p.n.e.). Kasnije,
kada se centar poznatog sveta seli u Rim, kole su i dalje veoma uticajne. Poznati rimski stoici
su Seneka (4-65. g.n.e.), Epiktet i Marko Aurelije (121-180. g.n.e.), dok je Epikurovo uenje

29.

preuzeo rimski pesnik Lukrecije Kar (94-55. g.p.n.e.).

. . ,
, (Meditations),
.
Posebno poznata je
Epiktetova izjava: ovjek nije uznemiren zbog samih stvari, nego zbog njegovog shvaanja
istih! Ta reenica se moe shvatiti kao osnova njegovog uenja. Epiktet se, kao i stoiki
filozofi, posebno bavio etikom, i to moralom i religijom. Stoga je snano utjecao i na razvoj
ranog kranstva
Lucije Anej Seneka (lat. Lucius Annaeus Seneca) , rimski filozof i pisac. Bio je
odgojitelj i savjetnik cara Nerona te jedan od najznaajnijih predstavnika rimske stoike
filozofije.[1] Njegovo najpoznatije djelo su spisi "Pisma o moralu" (Epistole Morales). Opti
duh misli se moe videti u nekoliko izreka: ovek je nesrean onoliko koliko misli da jeste.Ako
je ivot bio lepo proivljen, koliko god da je trajao, trajao je dovoljno.Ako neko ne zna kuda
plovi, nijedan vetar nije povoljan.Istinska srea je mogua jedino ako uivamo u sadanjosti bez
straha od budunosti.Iekivanje je najvea prepreka ivljenju. Iekivanjem budunosti
unitavamo sadanjost.Obini ljudi u religiji vide istinu, mudri vide la, a vladari korist.Bes je
kiselina koja uini vie tete brodu na kom se uva nego nekom drugom.

30.

31.
Filozofija skepticizma je vezana za Pirona i njegove blie i dalje sledbenike. O
istini govore na suprotan nain, trae ta ona nije, negativno se izraava o mogunosti da se
spozna kako ulima tako razumom. Ovde se pre svega misli na filozofsko stanovite
suprotstavljeno filozofskom dogmatizmu, racionalno argumentuje protiv objektivizma svodei
ula na neto subjektivno ogranieno. Ona nije sumnja, nego sigurnost u pogledu neistinitog
ulnog i misaonog, unutranja odlunost koja donosi spokojstvo due, a skepticizam je traenje,
istraivanje. Sutina je u ne donoenju sudova jer spoljanji svet je neto nepostojano. Tropi su
misaoni obrti na osnovu kojih se zahteva uzdravanje od suenja, a zasnivaju se na injenici da
je nita nije apsoutno nego je uvek tako u odnosu na neto drugo (stvari se ine razliito, svaka
postavka zahteva dokaz i tako u beskonanost)
32.

Marcus Tullius Cicero (usually known simply as Cicero) (106 - 43 B.C.) was a Roman
philosopher, orator and statesman of the Roman period. He was a central political figure during the
turbulent reign of Julius Caesar, and politics was always the most important thing in his life, but he still
managed to produce six influential books on rhetoric and eight on philosophy (much of it during
enforced periods of exile).He is generally perceived to be one of the most versatile minds of ancient
Rome, and is widely considered one of Rome's greatest orators and prose stylists. While perhaps not
an exceptional or original thinker, he was instrumental in introducing the Romans to the chief schools
of Greek philosophy, and was declared a righteous pagan by the early Catholic Church (meaning
that many of his works were deemed worthy of preservation - St. Augustine and others quoted liberally
from his works).tried to use philosophy to bring about his political goals, which, in an age when
serious philosophy was still very much centred in Greece, required making it accessible to a Roman
audience through Latin translations of the major Greek works and summaries of the beliefs of the
primary Greek philosophical schools of the time (Skepticism, Aristotelianism, Stoicism and
Epicureanism). He was well acquainted with all these schools (he had teachers in each of them at
different times of his life), and he is the source of much of our knowledge about these schools. He
professed allegiance throughout his life to the Skepticism of the New Academy (which, as a politician
and a lawyer, with the need to be able see as many sides of an argument as possible, is probably
understandable).

33.

Philo of Alexandria, also called Philo Judaeus, was a Hellenistic Jewish

philosopher who lived in Alexandria, in the Roman province of Egypt.Philo used philosophical
allegory to attempt to fuse and harmonize Greek philosophy with Jewish philosophy. His
method followed the practices of both Jewish exegesis and Stoic philosophy. His allegorical
exegesis was important for several Christian Church Fathers, but he has barely any reception
history within Rabbinic Judaism. He believed that literal interpretations of the Hebrew Bible
would stifle humanity's view and perception of a God too complex and marvelous to be
understood in literal human terms.Some scholars hold that his concept of the Logos as God's
creative principle influenced early Christology. The few biographical details known about Philo
are found in his own works, especially in Legatio ad Gaium (Embassy to Gaius), and in
Josephus.Philo thought that God created and governed the world through mediators. Logos is
the chief among them, the next to God, demiurge of the world. Logos is immaterial, an adequate
image of God, his shadow, his firstborn son. Being the mind of the Eternal, Logos is
imperishable. He is neither uncreated as God is, nor created as men are, but occupies a middle
position. More perfect logos?
34.
Novoplatonizam razume samosvest kao ono to je apsolutno. Ono to smatra
istinitim postavlja u apsolutnu objektivnost, jer samosvest sebe razume kao duh, duhovnu bit.
To apsolutno je ono veno koje prelazi u neto drugo, svet, a u njega se vraa kao
samosvest.Bog, je objektivno koje isto tako prelazi u drugo i vraa se u jedinstvo, a svet i ovek
su jedan momenat tog boga. Duh svestan sebe u pojedinanim momentima. Rodonaelnik je
Plotin.
35.
Plotin: poetni stav je svrha saglasnost due sa samom sobom, ekstaza u kojoj se
dua oslobaa line svesti da bi se okrenula spoznaji apsolutnog bia. Miljenje je ono
boansko, a misaona sadrina koja se dokuuje u ekstazi su tri principa: jedno, nous i dua.
Jedno je bog, veza sa svime, jednak samom sebi, dovoljno samom sebi i mera svemu ostalom.
Ne moe se spoznati jer ostaje uvek u samom sebi, ne odgovara mu nijedan predikat. Prva
emancija boga je um: on je njegov odraz, posmatranje samog sebe i boga. Druga emanacija
jednog je dua, saglasna ideji kosmike due. Ona je veza izmeu uma i ulnog sveta. Iz nje
proizilazi ovekova dua, a Plotin veruje u besmrtnost i seobu due. Poslednja emanacija je
materija, koja je nedostatak svetlosti, najudaljenije od jednog.
36.
Ideja o jednom kao bogu, kao prvom principu, postavlja zadatak ponovne
rekonstrukcije totaliteta, a ona je probni kamen svake filozofije. Objasniti mnotvenost iz prvog
stava o jednom. Plotin to reava tako to uvodi emanacije, isijavanje, isticanje... nije delatnost
boga jer bi tada on izaao iz svoje samodovoljnosti, nepromenjivosti) Raniji filozofi vide
nepremostiv problem u objanjenju kako jedno, nepromenjivo postoji i kao mnotvo. Razum tu
uoava protivrenost.
To apeiron - In the mythical Greek cosmogony of Hesiod (8th-7th century BC) the
beginning (arche) of the universe is Chaos, the void considered as a divine primordial
condition. Hesiod made an abstraction, because his original chaos is a void, something
completely indefinite. In his opinion the origin should be indefinite and indeterminate. The
apeiron is central to the cosmological theory created by Anaximander in the 6th century BC.
Anaximander's work is mostly lost. From the few existing fragments, we learn that he believed
the beginning or ultimate reality (arche) is eternal and infinite, or boundless (apeiron), subject
to neither old age nor decay, which perpetually yields fresh materials from which everything we
can perceive is derived. Apeiron generated the opposites, hot-cold, wet-dry etc., which acted on
the creation of the world. Everything is generated from apeiron and then it is destroyed by
going back to apeiron, according to necessity. He believed that infinite worlds are generated
from apeiron and then they are destroyed there again. **Stoiheion znai element, dovoljno je to

37.

rei. Spominje ga Empedoklo u svojim spisima, uporeuje sa bogovima Nestis, Zevsom...