You are on page 1of 4

1/4/2016

GuaclnicadeEritemanodoso

Eritemanodoso
Fechadelaltimarevisin:30/03/2016

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Cmosediagnostica?
3. Cmosetrata?
4. Bibliografa
5. Msenlared
6. Autores

Dequhablamos?
Eleritemanodoso(EN)eslapaniculitismsfrecuente,unareaccincutneaquepuedeser
desencadenadaporunagranvariedaddeprocesosquesemanifiestageneralmentepor
mltiplesndulosoplacasinflamatoriosenlacaraanteriordelaspiernas.ElENmigransyel
ENcrnicoseconsideranvariantesdelamismaenfermedad(GilchristH,2010SchwartzRA,
2007JonesM,2015).
Puedeocurriracualquieredad,aunqueesmsfrecuenteentrelasegundaycuartadcaday
esmsfrecuenteenmujeres(SchwartzRA,2007).
ElENparecerelacionarseconunareaccinporhipersensibilidadtardaquepuedeser
desencadenadaporunagranvariedaddeprocesosentrelosqueseencuentraninfecciones,
sarcoidosis,enfermedadesreumatolgicas,enfermedadesinflamatoriasdelintestino,
medicamentos,trastornosautoinmunes,embarazoytumoresmalignos(GilchristH,2010
RequenaL,2008).
Tabla1.CausasdeEritemanodoso.(GilchristH,2010RequenaL,2008SchwartzRA,2007Kakourou
T,2001GonzlezGayMA,2001GarcaPorraC,2000)

Muyfrecuentes
(>10%)

Idioptica,muy
variablesegn
lasseries,
alrededordela
mitaddecasos.
Estreptococo
betahemoltico,
lams
frecuenteentre
lasconocidas.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eritemanodoso/

Frecuentes(510%)

Tuberculosis.
Embarazo.
Medicamentos(*):
anticonceptivosorales,
salicilatos,antibiticos
(cefalosporinas,
penicilinas,tetraciclinas,
estreptomicina,
cotrimoxazol).
Otrasinfecciones(*):
bacterianas(estafilococias,
salmonella,etc.),vricas
(herpesvirus,Epstein
Barr,hepatitisByC,HIV,

Rarasomuyraras
(<5%)(*)
Enfermedad
inflamatoria
intestinal.
Lupus
eritematoso
sistmicoy
otras
enfermedades
deltejido
conectivo.
Enfermedadde
Behet.
Enfermedades
malignas:
1/4

1/4/2016

GuaclnicadeEritemanodoso

Sarcoidosis.

citomegalovirus,
micoplasma),leprayotras
(micosis,toxoplasmosis,
giardiasis,etc.).

linfomas,
leucemias.
Sndromede
Sweet.

(*)Lalistadecasosdemedicamentos,infeccionesyotrasenfermedadeses
interminable,detalformaquecasicualquiermedicamentooinfeccinpuede
asociarseconEN,aunqueestablecerunarelacindecausalidadescomplicado.

Eritemanodoso
reaenpiernaeritematosa,caliente,ligeramentesobreelevada
quealapalpacinobjetivamosunainfiltracinprofunda.
Esunapaniculitisdetipoeritemanudoso.

Cmosediagnostica?
Eldiagnsticoesclnico.ElENsemanifiestapormltiplesndulosoplacasinflamatorios
rojizosde110cm,deaparicinbrusca,mltiplesysimtricos,irregulares,queselocalizanen
lacaraanteriordelaspiernasyenrarasocasionesenlosbrazosyotraspartesdelcuerpo.
Laslesionesevolucionandemodosimilaraunhematoma,desderojoaviolceo,seresuelven
espontneamenteen36semanasaunquesuelenrecidivarynoseulcerannidejancicatrizni
atrofia(BlakeT,2014GilchristH,2010).
Eldiagnsticodiferencialdeberealizarseconlaspaniculitisinfecciosasyconotraspaniculitis
inflamatoriascomo:lipodermatoesclerosisdelainsuficienciavenosa,paniculitisdellupus,
vasculitis(periarteritisnodosa),eritemaindurado,etc.(LeeL,2016).
Puedeacompaarsedefiebre,malestargeneral,astenia,cefalea,edemaenmiembros
inferioresyartralgiasquepuedenpersistirmsalldelosndulos.
Encasodedudapuedeestarindicadalabiopsia,quedebeserincisionalprofunda.
Parahacerundiagnsticoetiolgicohadehacerseunavaloracinclnicadetalladaydirigirlas
pruebascomplementariassegnloshallazgos.Deformarutinariapuedensolicitarse(Garca
PorraC,2000SchwartzRA,2007GonzlezGayMA,2001GilchristH,2010):

Hemogramayorinaelemental.
Bioqumicaconperfilhepticoyfuncinrenal.
Pruebadelatuberculina.
Pruebasdeevaluacindeenfermedadestreptoccica(ASLOalinicioyalcabode24
semanas,testantgenorpido,cultivo).
Radiografadetrax.Encasodeadenopatashiliaresdebehacerseeldiagnstico
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eritemanodoso/

2/4

1/4/2016

GuaclnicadeEritemanodoso

diferencialentresarcoidosis,linfomaytuberculosis.

Nosueleestarindicadaunasegundatandadepruebas.

Cmosetrata?
ElENeshabitualmenteautolimitado,desaparecealas36semanassincicatrizniatrofia
cutnea,aunquepuederecidivar.Haypocosestudiossobreeltratamiento,quedebeser
dirigidoalprocesodebasesiemprequeseaposible.Eltratamientosintomticoseajustara
lasmolestiasdelpacienteyconsisteen:reposorelativo,antiinflamatoriosno
esteroideos(cidoacetilsaliclicooibuprofeno),yoduropotsico(segundalnea,pocas
evidencias,0,50,9galdaen3dosis)ycorticoidessistmicos(raraveznecesarios).No
estnindicadosantibiticossalvoencasodefaringitissintomtica(GilchristH,2010Requena
L,2008SchwartzRA,2007).

Bibliografa
BlakeT,ManahanM,RodinsK.Erythemanodosumareviewofanuncommon
panniculitis.DermatolOnlineJ.201420(4):22376.PubMedPMID:24746312.Texto
completo
GarcaPorraC,GonzlezGayMA,VzquezCarunchoM,LpezLazaroL,LueiroM,
FernndezML,etal.Erythemanodosum:etiologicandpredictivefactorsinadefined
population.ArthritisRheum.200043(3):58492.PubMedPMID:10728752.Texto
completo
GilchristH,PattersonJW.Erythemanodosumanderythemainduratum(nodular
vasculitis):diagnosisandmanagement.DermatolTher.201023(4):3207.
PubMedPMID:20666819
GonzlezGayMA,GarcaPorraC,PujolRM,SalvaraniC.Erythemanodosum:a
clinicalapproach.ClinExpRheumatol.200119(4):3658.PubMedPMID:11491490
JonesM,DeKeyserP.Rashonthearmsandlegs.BMJ.2015351:h4131.PubMed
PMID:26240059
KakourouT,DrosatouP,PsychouF,AroniK,NicolaidouP.Erythemanodosumin
children:aprospectivestudy.JAmAcadDermatol.200144(1):1721.PubMedPMID:
11148471
LeeL.Panniculitis:Recognitionanddiagnosis.En:CallenJ,editor.UpToDate,Waltham,
MA[consultado,22016].Disponibleen:http://www.uptodate.com/home
RequenaL,YusES.Erythemanodosum.DermatolClin.200826(4):42538.
PubMedPMID:18793974
SchwartzRA,NerviSJ.Erythemanodosum:asignofsystemicdisease.AmFam
Physician.200775(5):695700.PubMedPMID:17375516.Textocompleto

Msenlared
BlakeT,ManahanM,RodinsK.Erythemanodosumareviewofanuncommon
panniculitis.DermatolOnlineJ.201420(4):22376.PubMedPMID:24746312.Texto
completo
GilchristH,PattersonJW.Erythemanodosumanderythemainduratum(nodular
vasculitis):diagnosisandmanagement.DermatolTher.201023(4):3207.
PubMedPMID:20666819
SchwartzRA,NerviSJ.Erythemanodosum:asignofsystemicdisease.AmFam
Physician.200775(5):695700.PubMedPMID:17375516.Textocompleto

Autores
ArturoLouroGonzlez

MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

EmilioCasariegoVales

MdicoEspecialistaenMedicinaInterna(2)

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eritemanodoso/

3/4

1/4/2016

GuaclnicadeEritemanodoso

CarmenCastieiraPrez

MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(3)

(1)ServiciodeAtencinPrimariadeSanJos.ServizoGalegodeSade.ACorua.
Espaa.
(2)ServiciodeMedicinaInterna.HospitalLucusAugusti.Lugo.Espaa.
(3)ServiciodeAtencinPrimariadeFingoy.ServicioGalegodeSade.Lugo.Espaa.

Elsevier2016

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/eritemanodoso/

4/4

You might also like