You are on page 1of 44

BIULETYN

INFORMACYJNY
1

NR 2/2015, KWARTALNIK

POLSKA LIDEREM
W PRODUKCJI MISA
DROBIOWEGO

RYNKI ZAGRANICZNE NIEMCY

PIERWSZORZDNY POLSKI DRB

- Polskie miso drobiowe z certyfikatem i jego promocja,


- konsumpcja drobiu w kraju i kierunki w handlu zagranicznym,
- rynek niemiecki.
Publikacje autorw specjalizujcych si w poruszanych kwestiach przydatne bd zarwno producentom i przedsibiorcom, jak i konsumentom.

Jako i bezpieczestwo

Dynamiczna tendencja wzrostowa

Polska liderem na europejskim rynku misa


drobiowego: jest najwikszym producentem
i czoowym eksporterem. Brana drobiarska nie
spoczywa na laurach stawia na jako
i bezpieczestwo, promujc drb z certyfikatem QAFP.
Jakie s cechy i zalety takich produktw, wyjania
artyku Czesawa Brzozowskiego.
Konsument misa i jego przetworw ocenia jako
i bezpieczestwo tych produktw poprzez doznania
sensoryczne i estetyczne, ale coraz czciej take
w oparciu o informacj na opakowaniu. Wzrasta
wiadomo kupujcych, ktrzy szukaj produktw
certyfikowanych. W numerze artyku podsumowujcy
kampani promujc drb ze znakiem QAFP,
wspfinansowan ze rodkw UE i Rzeczypospolitej
Polskiej.

Ubiegy rok by bardzo dobry dla polskiej


brany drobiarskiej, a kolejne zapowiadaj
si rwnie dobrze. Z rekordowej produkcji
drobiu na poziomie 2,1 mln ton niemal 900
tys. ton trafio na eksport. Brana drobiarska
wzorem dla polskiego eksportu: ma dobrze
zdywersyfikowane kierunki dystrybucji.
Wikszo wywoonego misa drobiowego trafia
do Unii Europejskiej, wic rosyjskie embargo
praktycznie nie dotkno producentw. Pojawiy
si nowe kierunki wywozu Benin, Ghana
czy Kongo. Perspektywy dla brany s bardzo
optymistyczne.
Nie tylko eksport, lecz take zwikszone
spoycie wewntrzne. W ostatnich latach
obserwuje si systematyczny wzrost konsumpcji
misa drobiowego. Jest to zwizane ze zmian
zwyczajw ywieniowych Polakw,
a take bogactwem oferowanego asortymentu
i atwoci przygotowania do konsumpcji.
Take konsekwentna promocja jako proces
oddziaywania na potencjalnych nabywcw
w coraz wikszym stopniu wpywa na decyzje
konsumentw.

Trudny rynek niemiecki


Czy i jak polscy producenci i eksporterzy mog by
obecni na wymagajcym rynku niemieckim na to
pytanie odpowiada artyku pira Lecha Matusiaka.
Autor wskazuje przykadowe drogi dostpu do
hermetycznego rynku, na ktrym polska ywno, np.
gsina (blisko 95% polskiej produkcji trafia na ten
rynek) czy wdliny, cieszy si bardzo dobr opini.
Dynamika polskiego wywozu do Niemiec ronie.
Wiele zaley od promocji polskich specjalnoci
ywnociowych i zwikszenia ich rozpoznawalnoci
wrd konsumentw w Niemczech. Nasi producenci
maj o co walczy.

Zawsze na naszych amach


Zamieszczamy rwnie tradycyjn biuletynow
pozycj prognoz na rynku krajowym cen zb,
wieprzowiny, woowiny, drobiu oraz mleka
i produktw mleczarskich. W numerze prognoza
cen do wrzenia 2015 r.

Ab ovo
Jajo produkt doskonay. Nie ma w przyrodzie drugiego tak doskonaego surowca spoywczego jak
jajo pod wzgldem biologicznym, zdrowotnym i kulinarnym. Unijna konsumpcja jaj wykazuje powoln
tendencj spadkow. Polska zajmuje 7. miejsce w UE z produkcj ponad 10 mld szt., a skoro o rynku
niemieckim w tym numerze Biuletynu mowa jest to jeden z krajw, ktre nas wyprzedzaj. Ponad 95%
wolumenu polskiego wywozu jaj spoywczych jest kierowane na rynek wewntrzny UE.

SPIS TRECI

2
10
14

Drobiarstwo stawia na dalszy rozwj


i drb z certyfikatem QAFP
Czesaw Brzozowski

handel zagraniczny drobiem


Grzegorz Dybowski

Konsumpcja misa drobiowego w Polsce


na tle zmian rynkowych
Martyn Mieczkowski

18

Sprawdzony drb ze znakiem QAFP


Joanna Broniak-Czupryna

22

Rynek niemiecki ekonomiczna twierdza


Lech Matusiak

30

Rynek jaj
Jolanta Kossakowska

35

Prognoza cen rynkowych

Biuletyn Informacyjny ARR


kwartalnik
ISSN 1233-2437
nakad 8250 egz.

Redakcja: Biuro Promocji ywnoci


tel. 22 661-71-14
faks 22 661-72-10
e-mail biuletyn@arr.gov.pl

Wydawca: Agencja Rynku Rolnego


ul. Nowy wiat 6/12
00-400 Warszawa

Wydawnictwo bezpatne.

Projekt graficzny, opracowanie i druk:


Drukarnia Bimart s.c.
www.bimart.eu

Drobiarstwo
stawia na rozwj
I DRB ZCERTYFIKATEM QAFP
Niezwykle dynamiczny rozwj brany drobiarskiej wysun Polsk na pozycj lidera w Unii
Europejskiej. Priorytetami krajowych producentw s jako i bezpieczestwo misa i jego
przetworw. Tak gwarancj daje konsumentom drb z certyfikatem QAFP.

(wieprzowym, woowym ibaranim), adrobiowym zmieniay si na korzy brojlerw, co spowodowao, e miso


drobiowe stao si tanie imoliwe do codziennego spoycia. Dla przykadu: wroku 1940 wUSA cena 1 kg misa
drobiowego wynosia 1,21, a w roku 1984 1,80 USD,
amisa wieprzowego odpowiednio 1,20 i3,58 USD.
Pocztkowo odchowywane i tuczone kurczta osigay
mas 1 kg ciaa wcigu 1214 tygodni. Po zakoczeniu
II wojny wiatowej wprowadzono do produkcji mieszaca White Cornish x White Rock, ktry od tego czasu

Zdjcie z zasobw KRD-IG

Produkcja misa drobiowego na skal przemysow


zostaa rozpoczta w latach dwudziestych XX wieku
wStanach Zjednoczonych, apniej wWielkiej Brytanii.
Prby odchowu oparte byy na modych kurcztach rzenych nazwanych wwczas brojlerami od sowa to broil,
co oznaczao, e miso zostanie poddane obrbce termicznej na ruszcie lub ronie. Wczeniej przez wiele lat
miso drobiowe byo stosunkowo drogie ispoywano je
przewanie wdni witeczne. Wmiar rozwoju produkcji
brojlerw relacje cenowe pomidzy misem czerwonym

stanowi wyjciowy materia hodowlany. W ten sposb


uzyskano dobrze uminionego brojlera, ktry wcigu
10 tygodni uzyskiwa mas jednostkow 1,5 kg. Wobecnym czasie, po wieloletnich pracach nad nowymi krzywkami idostosowanym do tego ywieniem osiga si
brojlera omasie 2 kg wcigu 6 do 7 tygodni. WXXI wieku
polscy drobiarze zmienili nazw brojler na mody kurczak
rzeny.
Oprcz modych kurczt rzenych wdrobiarstwie zostay
wprowadzone wwychowie na zasadach podobnych
do kurczt mode indyki rzene. Dziki
tej produkcji mode kurczta i mode
indyki s przez cay rok w sprzeday, zarwno jako wyrb wieo
bity, jak i mroony. Produkcja
indykw jest skierowana na
dzielenie i przygotowanie
bardzo szerokiej skali elementw takich jak sznycle,
filety, medaliony, piersi,
skrzydeka, udce, podudzia, wiartki oraz surowiec
do produkcji wdlin ikiebas
drobiowych z indyka. Zakady
drobiarskie produkuj rwnie
kaczki pekin i barbarie pokrywajce w peni zapotrzebowanie rynku
krajowego. Postp wchowie kaczek, ktry
wyraa si w poprawie uminienia i zmniejszeniu otuszczenia, spowodowa wostatnim roku due
zainteresowanie naszych odbiorcw krajowych i zagranicznych.
Tradycyjnym i poszukiwanym przez odbiorcw zagranicznych produktem jest polska moda g owsiana, ktrej 90% sprzedawane jest do Niemiec. ywiona owsem
g jest produktem unikatowym na skal wiatow, gdy
dostarcza miso owysokich walorach smakowych ijest
ceniona przez wielu konsumentw na zachodzie Europy,
aszczeglnie wNiemczech. Poza wyej wymienionymi
gatunkami drobiu do produkcji misa drobiowego
wykorzystywane s perlice i przepirki, ale ich udzia
wglobalnej produkcji jest bardzo may.

Pocztki polskiego przemysu


drobiarskiego

Przemys drobiarski powsta w Polsce po 1946 r.


ipocztkowo obejmowa prywatne ipastwowe ubojnie
drobiu i zakady wylgu drobiu, a surowiec rzeny

Drobiarstwo

by skupowany okresowo na wsiach przez placwki


gminnych spdzielni i odkupywany przez ubojnie
drobiarskie. Praktycznie cao produktw pochodzcych
zuboju drobiu bya kierowana wpostaci zamroonej na
zaopatrzenie krajowe.
Na oddzielnych liniach produkcyjnych prowadzono
ubj i obrbk kaczek i gsi, rwnie pozyskiwanych
z wolnego skupu. Gsi dodatkowo dotuczano owsem
w zakadowych tuczarniach w celu uzyskania surowca
ubojowego najwyszej jakoci na eksport do Niemiec.
Zgsi pozyskiwano pierze ipuch najwyszej
jakoci, ktry by sprzedawany do Chin,
Japonii i caej Europy. Z polskiego
puchu produkowano najlepsze
kodry, poduszki, kurtki ipaszcze
puchowe oraz ubiory dla alpinistw ipilotw. Pozyskiwanie
pierza i puchu gsiego byo
najbardziej
dochodowym
kierunkiem w produkcji drobiarskiej. Okoo 50% pozyskiwanego pierza kaczego byo
kierowane na eksport do krajw europejskich.
Skupowane w tym okresie jaja,
po ich odpowiednim oznakowaniu
i przewietleniu, wysyano w 60% do
krajw zachodniej Europy. Byy tam chtnie
kupowane ze wzgldu na naturaln, t barw
tka, smak izapach wynikajcy ze stosowania naturalnych pasz ziarnistych zjadanych przez kury nioski oraz
dugi okres przydatnoci do konsumpcji jako polskie,
elazne jaja. Tak wic ze wzgldu na walory smakowe,
polskie mode gsi ikurze jaja byy najwikszym atutem
powstajcego w latach pidziesitych polskiego drobiarstwa.

Pierwszy program rozwoju


drobiarstwa

Na pocztku lat szedziesitych XX w. w Polsce


zacza rosn liczba ludnoci, zwikszaa si potrzeba
zapewnienia duych iloci misa na potrzeby krajowe
ieksportowe. Przeprowadzone przez zespoy fachowcw
analizy moliwoci rozwoju produkcji misa czerwonego
imisa drobiowego wykazay, e musi by wspomagana
przede wszystkim produkcja drobiu. Za wyborem
przemysu drobiarskiego przemawiay: krtki czas
odchowu drobiu, wiksza efektywno pozyskiwania

misa zjednostki paszowej oraz moliwo uzyskania


do konsumpcji misa w cigu dwch miesicy od
wstawienia pisklt do odchowu. Przygotowany przez
fachowcw iekonomistw pierwszy program rozwoju
drobiarstwa na lata 19611964 obejmowa m.in.:
integracj poziom poprzez poczenie Zjednoczenia
Hodowli i Wylgu Drobiu ze Zjednoczeniem
Przemysu Jajczarsko-Drobiarskiego iutworzenie wto
miejsce Zjednoczenia Produkcji Drobiarskiej Poldrob
wWarszawie,
integracj przedsibiorstw hodowli i wylgu drobiu
zprzedsibiorstwami jajczarsko-drobiarskimi poprzez
utworzenie na szczeblu wojewdzkim jednego
przedsibiorstwa, np.: Olsztyskie Zakady Drobiarskie
w Olsztynie, Krakowskie Zakady Drobiarskie
wKrakowie,
rozszerzenie zakresu opracowa badawczo-rozwojowych o tematyce drobiarskiej poprzez powoanie Centralnego Orodka Badawczo-Rozwojowego
Drobiarstwa wPoznaniu.

Drugi program rozwoju

Drugi etap rozwoju przemysu drobiarskiego nastpi


wlatach siedemdziesitych XX w. Wzrastajcy poziom
ycia spoeczestwa i wzrastajce spoycie misa
stworzyo kolejn szans rozwojow dla drobiarstwa.
W latach 19711974 organa rzdowe przygotoway
kolejny, nowatorski i postpowy program rozwoju
drobiarstwa wPolsce zuwzgldnieniem jeszcze wikszej
dynamiki eksportu do innych krajw europejskich. Wtym
czasie postawiono rwnie na podwyszenie jakoci
produktw drobiowych ijajczarskich oraz ekonomizacj
ich wytwarzania poprzez wprowadzanie nowatorskich,
wysoko wydajnych technologii obrbki drobiu.

Krytyczny okres
funkcjonowania
drobiarstwa

W okresie 19811983 na skutek


kryzysu politycznego w Polsce,
awszczeglnoci zastosowanych
sankcji przez prezydenta Reagana
wyraajcych si w blokadach
dostaw soi ikukurydzy, drobiarstwo
stano wobliczu powanej recesji
produkcji misa drobiowego.
Produkcja misa ijaj konsumpcyjnych

spada do 30% poprzedniej produkcji zpowodu braku


dostatecznej iloci pasz do odchowu drobiu rzenego.
Nastpio zaamanie programu produkcji indykw. Proces
stagnacji izahamowania trwa do roku 1990 idoprowadzi
do powanych kopotw finansowych iprodukcyjnych
cay przemys drobiarski wPolsce.

Okres odbudowy irozwoju drobiarstwa

Lata 19902000 byy okresem odbudowy przemysu


drobiarskiego w Polsce. Wprowadzenie gospodarki
rynkowej i odejcie od centralnego sterowania
gospodark spowodowao: powszechn prywatyzacj
zakadw ubojowych, powstanie spek z udziaem
kapitau zagranicznego: niemieckiego, amerykaskiego,
francuskiego, szwajcarskiego iholenderskiego. Nastpia
cakowita likwidacja sektora pastwowego wprzemyle
drobiarskim imasowe tworzenie lokalnych, prywatnych
firm drobiarskich. Produkcja jaj konsumpcyjnych zostaa
wyodrbniona ze struktur gospodarczych przemysu
drobiarskiego.
W ok resie 20012014 nastpi dynamiczny
rozwj przemysu drobiarskiego w zakresie iloci
produkowanego ywca drobiowego, olbrzymich
inwestycji wunowoczenianie procesw uboju, obrbki,
pakowania i schadzania. Szczegln rol odegra
i odgrywa nadal problem jakoci wyrobw, ktry jest
jednym znajwaniejszych czynnikw wzrostu sprzeday
wyrobw drobiarskich na rynek krajowy ieksport.

Miso drobiowe zcertyfikatem QAFP


zadowoli konsumenta!

Niespotykana whistorii gospodarczej Polski dynamika


trzeciego okresu rozwoju przemysu drobiarskiego
spowodowaa wytworzenie duej nadwyki drobiu
i przetworw drobiowych, a szczeglnie kurczt
i indykw. Polski przemys drobiarski wykorzysta
w peni zaistnia sytuacj i zacz sprzedawa
nadwykowy towar na eksport
gwnie do krajw Unii Europejskiej,
krajw arabskich i azjatyckich.
W tej sytuacji Polska awansowaa
do grupy czterech najwikszych
producentw i eksporterw drobiu
w Unii Europejskiej. Rwnie ostatnie
II Forum Misa, ktre 28 lutego 2013 r. odbyo
si wWarszawie, pokazao dalsze moliwoci
rozwojowe sprzeday produktw drobiarskich
wChinach iinnych krajach azjatyckich.

Drobiarstwo

Zdjcie z zasobw KRD-IG

Rosnce wymogi krajowych konsumentw oraz wzrastajca midzynarodowa konkurencja wymusiy konieczno stworzenia branowego systemu jakoci.
W poowie 2010 r. rozpoczto opracowywanie pierwszego drobiarskiego systemu gwarantowanej jakoci
ywnoci. Przyj on formu zeszytu branowego, integralnie zwizanego zWymaganiami Systemowymi QAFP
stworzonymi przez Uni Producentw i Pracodawcw
Przemysu Misnego w 2009 r. Inicjatorem tego przedsiwzicia bya Krajowa Rada Drobiarstwa Izba
Gospodarcza (KRD-IG), ktrej zadaniem jest midzy
innymi realizacja polityki hodowlanej oraz stymulowanie postpu whodowli ijakoci procesw hodowlano-produkcyjnych w drobiarstwie. KRD-IG jest czonkiem
A.V.E.C. Europejskiego Stowarzyszenia Producentw,
Importerw i Eksporterw Misa Drobiowego, oraz
Clitravi Europejskiej Organizacji Przetwrcw Misa
iDrobiu.
Wopracowaniu systemu QAFP wdrobiarstwie uczestniczyli eksperci zprzemysu drobiarskiego, arecenzentami
bya kadra naukowo-badawcza Uniwersytetu WarmiskoMazurskiego w Olsztynie i Instytutu Zootechniki
Pastwowego Instytutu Badawczego Zakadu
Dowiadczalnego wKoudzie Wielkiej. Wprocesie weryfikacji projektu systemu QAFP uczestniczyli specjalici
do spraw jakoci z zakadw drobiarskich w Siedlcach,
Iawie, Olsztynie icentrali Indykpolu, Animeksu, Drosedu

oraz Krajowej Rady Drobiarstwa Izby Gospodarczej.


Projekt zeszytu branowego by wnikliwie analizowany
przez komrki organizacyjne Ministerstwa Rolnictwa
iRozwoju Wsi, ktre wniosy szereg uwag zzakresu jakoci wyrobw drobiarskich i nadzoru weterynaryjnego
nad ich produkcj.
Wkonstrukcji systemu Gwarantowanej Jakoci ywnoci
QAFP (ang. Quality Assurance for Food Products) s
zawarte polecenia realizacji dwch idei prowadzenia
produkcji drobiarskiej:
produkcja ywnoci od pola do stou, ktra gwarantuje bezpieczny dla konsumenta produkt wysokiej
jakoci,
stay nadzr lekarzy weterynarii wcaym procesie produkcyjnym powstawania wyrobw drobiarskich.
System QAFP obejmuje trzy grupy wyrobw: kulinarne
miso z piersi kurczaka, kulinarne miso z piersi indyka
oraz tuszki ielementy modej polskiej gsi owsianej. Znak
jakoci QAFP gwarantuje konsumentom, e w caym
procesie produkcyjnym przestrzegane s nastpujce
zasady:
zakaz nastrzykiwania,
zakaz wprowadzania jakichkolwiek posypek lub substancji dodatkowych,

zakaz stosowania antybiotykw, hormonw istymulatorw wzrostu,


dobrostan zwierzt.
Podstaw uznania systemu QAFP byo spenienie kryterium, okrelonego wart. 22 ust. 2 lit. a-e rozporzdzenia
Rady (WE) nr 1974/2006 z15 grudnia 2006 r. ustanawiajcego szczegowe zasady stosowania rozporzdzenia
Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju
obszarw wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na
rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich (EFRROW), e jako
misa drobiowego wytworzonego w ramach systemu
QAFP wynika ze szczegowych obowizkw producentw ywca wprocesie produkcji. Wspomniane obowizki to:
przyjmowanie do tuczu pisklt zkrzyowania towarowego irodowego opisanego wsystemie QAFP,
do tuczu modych gsi owsianych bd przeznaczane
pisklta pochodzce zferm gsi biaych koudzkich,
stosowanie wycznie owsa wostatnim okresie
ywienia gsi,
przestrzeganie standardw systemu
QAFP dotyczcych ywienia drobiu,
a w szczeglnoci zakazu dodawania do paszy dodatkw nie
wpisanych do Wsplnotowego
Rejestru Dodatkw Paszowych,

przestrzeganie zakazu dodawania do mieszanek


paszowych komponentw, ktre wpywaj na warto
sensoryczn bd technologiczn drobiu w okresie
3 tygodni przed terminem przekazania do uboju
modego drobiu rzenego.
Drobiarski Zeszyt Branowy systemu QAFP zawiera
7 dziaw: surowcowy, dobrostan zwierzt, transport
ywca, warunki oglne uboju i obrbki poubojowej,
wyroby gotowe, transport misa i sprzeda wyrobw
gotowych.
System Gwarantowanej Jakoci ywnoci tym rni si
od wielu innych systemw jakoci, e eksponuje inakazuje wytwarzanie produktu zgodnie z jego zadeklarowan przez zakad specyfikacj. Zgodno ta jest weryfikowana przez niezaleny organ kontrolny co najmniej
raz wroku. Jednostka certyfikujca pobiera prbki wczasie kontroli wcelu potwierdzenia stosowania wymaga
systemu QAFP ujtych wdefinicjach wyrobw.
W dziale definiujcym wymogi dla wyrobw
z gsi owsianej znalaz si take obligatoryjny zapis o koniecznoci wyprodukowania ywca gsiego zgodnie
z regulaminem odchowu polskiej
gsi owsianej okrelonym wsystemie QAFP.
Opracowanie pierwszego polskiego systemu drobiarskiego
izatwierdzenie go przez Ministra

Drobiarstwo

Wdrugiej poowie 2012 r. szereg zakadw drobiarskich


Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako krajowego systemu jakoi producentw drobiu rzenego uzyskao certyfikaty
ci ywnoci w 2011 r. wywoao bardzo due zaintereirozpoczo produkcj na rynek.
sowanie wrd producentw drobiu rzenego i zakaPo wejciu producentw drobiu rzenego w system
dw drobiarskich. Profesjonalne przygotowanie przez
QAFP, wtrzecim kwartale 2012 r., do systemu doczyy
KRD-IG w Warszawie wraz z partnerami biznesowymi
zakady ubojowe, ktre wwikszoci uruchomiy ju promateriaw szkoleniowych zzakresu systemu iprodukcji
dukcje gotowych wyrobw ze znakiem QAFP i peni
drobiarskiej dao dobre podstawy do przeprowadzenia
oglnokrajowej akcji szkole dla producentw drobiu
rol koordynatora systemu QAFP (zakady ubojowe iproducenci drobiu rzenego). W sferzenego i przedstawicieli zakadw
rze produkcji wyrobw gotowych
drobiarskich, ktrzy zgosili akces do
QAFP system wymusza rwnie
pierwszego etapu szkole z zakresu
systemu QAFP.
konieczno w wielu parametrach
uzyskanie wyrobw owyszej jakoW pierwszej poowie 2012 r. przeci ni dotychczas produkowane.
szkolono 400 producentw drobiu
Oich wyjtkowoci iwyrnianiu si
rzenego i 50 osb z personelu kiena rynku krajowym maj stanowi
rowniczego dziewiciu zakadw
70% respondentw uwaa,
drobiarskich, ktre zadeklaroway
e miso drobiowe
kryteria zapisane w systemie QAFP
oraz zobowizania producentw
udzia wpierwszym etapie wdroenia
ze znakiem jakoci
do ustalania szczegowych, czysystemu wswoich zakadach. Wszkojest bezpieczne.
telnych specyfikacji z fotografiami
leniach brali udzia rwnie przedstaBadania na zlecenie KRD, 2013 r.
wiciele jednostek certyfikacyjnych,
wzorcw wyrobw. Jednoczenie
ktrzy informowali o zakresie wymasystem QAFP nakazuje stworzenie
szczegowych instrukcji sposobu
ga, trybie uzyskiwania certyfikatu
produkcji wyrobw iokrelenia warunkw ich wykonyoraz ozasadach isposobach kontroli oraz ostosowanych
wania, aby zagwarantowa powtarzaln jako iumolirodkach sankcyjnych wprzypadku nie realizacji wymaga systemu.
wi pen identyfikacj zprzyjtymi wzorcami.

Konsumenci poszukuj produktw wysokiej jakoci,


gwarantujcych zachowanie standardw produkcji
i dobrostanu zwierzt w procesie hodowli. Estetyczny
wygld oraz higieniczne warunki pakowania i przechowywania s podstawowymi kryteriami oceny jakoci
misa. Stosowanie stanu termicznego schodzonego
uniemoliwia zamraanie ieliminuje tzw. sztuczne przeduanie trwaoci wyrobu. Stwarza to now zaleno
na rynku: wyroby QAFP zkurczaka iindyka zawsze schodzone, zawsze wiee.
Produkty pakowane wsystemie QAFP s zabezpieczone
przed bezporednim kontaktem zczynnikami zewntrznymi. Zalecany system pakowania MAP (ang. Modified
Atmosphere Packaging) oznacza, e produkty duej
zachowuj przydatno do spoycia, a ich smak nie
zmienia si zupywem czasu.
Certyfikat QAFP to gwarancja jakoci misa drobiowego:
dziki opracowanemu przez ekspertw sposobowi
ywienia miso ma wyjtkowy smak iaromat.
Gsi polskie tuczone mog by owsem, innymi rodzajami zb, kukurydz i rnego rodzaju mieszankami
zboowymi. Podczas trzytygodniowego tuczu kocowego gsi otrzymuj dziennie nie mniej ni 500 g owsa.
Badania dowodz, e pod wzgldem smaku, wartoci
kulinarnych iywieniowych oraz wygldu zewntrznego
polskie gsi owsiane lepsze w porwnaniu z gsiami
zboowymi.

Znak QAFP cieszy si coraz wikszym zaufaniem konsumentw, gotowych ponie wiksze koszty, aby mie
gwarancj wysokiej jakoci spoywanego misa. Jako
ibezpieczestwo przede wszystkim.

Prognozy rozwoju przemysu


drobiarskiego do roku 2020

Podsumowujc osignicia wdziaalnoci gospodarczej


przemysu drobiarskiego za rok 2014, naley stwierdzi, e:
od pitnastu lat widoczne jest systematyczne zwikszanie produkcji misa drobiowego: w roku 2014
wyniosa ona 1962 tys. ton przy dynamice wstosunku
do roku 2013 wynoszcej 106,2% (dane GUS zzakadw zatrudniajcych powyej 49 osb). Wprzypadku
uwzgldnienia w statystyce danych z zakadw
zatrudniajcych powyej 9 osb produkcja czna
wzronie do okoo 2100 tys. ton. Jeeli ostateczne
rozliczenia statystyczne GUS potwierdz t wielko,
oznacza to, e Polska wysunie si pod wzgldem wielkoci produkcji misa drobiowego wrd krajw Unii
Europejskiej na pierwsze miejsce. Indywidualni eksperci szacuj, e dalszy wzrost wielkoci produkcji jest
moliwy wzakresie od 3 do 6% rocznie;

wobrotach zagranicznych wielko eksportu wyniosa 766 tys. ton przy dynamice wynoszcej 119%
w stosunku do 2013 r. Moliwoci dalszego wzrostu
eksportu s trudne do szacowania ze wzgldu na:
- kopotliw sytuacj polityczno-gospodarcz
wEuropie, Afryce iAzji,
- kopoty wynikajce z problemw paszowych
GMO,
- zakaz stosowania mczek misno-kostnych do
pasz dla drobiu itrzody.
Eksperci przewiduj rozwj drobiarstwa wlatach 2015
2020 wnastpujcych kierunkach:
zwikszenie o 40% obecnych mocy produkcyjnych
wcelu zwikszenia przychodw, ktre bd musiay
zabezpieczy wydatki na modernizacje i remonty
kapitalne zakadw produkcyjnych oraz wdraanie
najnowoczeniejszych rozwiza technologicznych,
denie do selektywnej specjalizacji w okrelonych
kierunkach produkcji, majcych zapewniony zbyt na
rynku krajowym iweksporcie,
przygotowanie si do wysoce prawdopodobnej konsolidacji poziomej mocno rozdrobnionej brany drobiarskiej wposzczeglnych rejonach,
intensyfikacje integracji pionowej kapitaowej lub
organizacyjnej ze wzgldu na moliwoci osignicia
lepszych wynikw finansowych wdziaalnoci surowcowo-produkcyjno-handlowej.

Przemys drobiarski i Krajowa Rada Drobiarstwa Izba


Gospodarcza wWarszawie postawiy wlatach 20122014
na wysok jako drobiu w oparciu o certyfikowany
System Gwarantowanej Jakoci ywnoci QAFP. W tym
systemie producenci drobiu rzenego i producenci
wyrobw gotowych podlegaj systematycznej kontroli
jakociowej przez niezalene jednostki certyfikujce.
W wyniku tych dziaa przemys drobiarski podnis
jako misa drobiowego na wyszy, niedostpny wczeniej poziom, co wyraa si w zwikszonym spoyciu
drobiu.
Akcja promocyjna Nowa jako wdrobiarstwie zostaa
wsparta funduszami unijnymi, budetu krajowego
orazFunduszu Promocji Misa Drobiowego iwpisaa si
znakomicie w sytuacj na rynku drobiu. Jej efekty byy
wymierne: w kolejnym roku nastpi wzrost produkcji
drobiu oraz zwikszy si zakup ijego spoycie przez polskich oraz europejskich konsumentw.
Wlatach 20152020, przy wykorzystaniu bardzo dobrych
wynikw gospodarczych kampanii Nowa Jako wdrobiarstwie, konieczne bdzie zaplanowanie izrealizowanie kolejnej akcji promocyjnej. Przemylana idugofalowa
promocja misa drobiowego zapewni rozwj brany
zkorzyci tak dla wytwrcw, jak ikonsumentw.
Wnadchodzcych latach przemys drobiarski bdzie rozwija i modernizowa system jakoci QAFP, ktry bdzie
dalej stranikiem jakoci. Dziki temu konsumenci bd
mieli pewno, e certyfikowany drb jest zawsze wysokiej jakoci.

Czesaw Brzozowski
ekspert
Krajowa Rada Drobiarstwa
Izba Gospodarcza Warszawa

10

Handel

zagraniczny
drobiem
W2014 r. produkcja misa drobiowego wPolsce przekroczya 2 mln ton ibya niemal trzyipkrotnie
wiksza ni w roku 2000. Tak znaczcy przyrost produkcji by moliwy dziki dynamicznemu
rozwojowi eksportu, ktrego wolumen ponad dwudziestokrotnie przewysza poziom z2000 r.

tym samym czasie krajowa konsumpcja


misa drobiowego zwikszya si niespena
dwuipkrotnie. Szczeglnie szybki wzrost
eksportu nastpi po akcesji Polski do UE.
W2014 r. sprzeda zagraniczna stanowia ju ponad jedn
trzeci produkcji misa drobiowego, podczas gdy import
tylko 2,5% krajowej konsumpcji.
Wejcie Polski do UE otworzyo 450-milionowy rynek
zbytu, ale przede wszystkim zasadniczo zmienio warunki
konkurowania na unijnym rynku. Zchwil akcesji znie-

sione zostay bowiem wszelkie bariery wynikajce zpolityki protekcyjnej Wsplnoty wobec pastw trzecich. Przed
integracj bariery takie znieksztacay rzeczywiste relacje
ekonomiczne whandlu midzy Polsk aUE. Moliwo
bezporedniego porwnywania na unijnym rynku cen
polskiej oferty handlowej wyraonych weuro zcenami
innych dostawcw przyczynia si do dynamicznego
rozwoju sprzeday zagranicznej. To z kolei pobudzio
szybki wzrost produkcji misa drobiowego. Jego dynamika coraz szybciej wyprzedzaa tempo przyrostu krajo-

11

Handel zagraniczny drobiem

Produkcja, spoycie, eksport iimport drobiu


wlatach 20012014
2500

tys. ton

2000
1500

produkcja
eksport

1000

spoycie

500

import

0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

wej konsumpcji. Efektem tego byo rosnce uzalenienie


koniunktury na rynku misa drobiowego od eksportu.
Wstrukturze asortymentowej tego eksportu dominowaa grupa towarowa miso ijadalne podroby zdrobiu.
Jednak jej udzia wwartoci eksportu polskiego sektora
drobiarskiego zmniejszy si na rzecz przede wszystkim
przetworw drobiowych, ktrych sprzeda zagraniczna
wykazywaa najsilniejsz dynamik wzrostu. W2014 r.
warto eksportu przetworw zdrobiu bya a dziewiciokrotnie wysza ni w 2005 r. W tym samym czasie
warto wywozu ywca drobiowego wzrosa piciokrotnie amisa ipodrobw zdrobiu o275%. Cakowita
warto polskiego eksportu drobiu zwikszya si ponad
czterokrotnie.
Zrnicowana dynamika wzrostu eksportu poszczeglnych asortymentw skutkowaa zmianami strukturalnymi.
Obniy si udzia misa ipodrobw z92% w2005 r. do
85% w2014 r. Zkolei udzia przetworw drobiowych
zwikszy si z5% do 11%, aywca drobiowego z3,6%
do 4,3%. Byo to wznacznym stopniu nastpstwem rozwoju przemysu drobiarskiego, ktry wwyniku przedakcesyjnych procesw dostosowawczych do standardw
UE bardzo si unowoczeni.

Zmiany struktury asortymentowej


polskiego eksportu drobiu
Wyszczeglnienie

2005

2014

Dynamika
%

mln z

mln z

1521,5

91,5

5680,8

84,7

375,0

Przetwory

81,2

4,9

735,5

11,0

905,8

ywiec

59,5

3,6

286,6

4,3

481,7

Razem

1662,2

100,0

6702,9

100,0

404,9

Miso ipodroby

rdo: dane IERiG-PIB, obliczenia wasne.

Zmienia si take struktura eksportu najwikszej grupy


towarowej, tj. misa ipodrobw. W2005 r. ponad poow
jego wartoci stanowio miso drobiu zgatunku kura

domowa, niemal 33% miso indykw i ok. 18% drb


wodny kaczki igsi. W2014 r. udzia kurczt zwikszy
si do prawie 64%, natomiast drobiu wodnego obniy
do zaledwie ok. 7%. Wpywy zeksportu misa indykw
stanowiy tylko nieznacznie mniejszy odsetek wartoci
caego eksportu ni w2005 r.
Weksporcie misa zarwno w2005 r., jak iw2014 r. przewaao miso wiee ichodzone, ktre stanowio wobu
okresach ok. 59% wartoci caego eksportu tej grupy
towarowej. Jest to w pewnym stopniu nastpstwem
wysokich wymogw jakociowych oraz relatywnej bliskoci rynku unijnego, na ktry przede wszystkim kierowane
byy wysyki polskiego misa zdrobiu.
Wsprzeday zagranicznej misa drobiowego zdecydowanie dominoway elementy tuszek, ktre stanowiy
zarwno w2005 r., jak iw2014 r. ponad 86% oglnej
wartoci tej sprzeday. Udzia elementw weksporcie
misa indykw wynosi a ok. 99%, a gsiny ok. 33%.
Wprzypadku misa kurczt rwnie przewaa eksport
welementach, cho ich udzia obniy si z89% w2005 r.
do 84% w2014 r. Jedynie weksporcie misa kaczek wikszo, bo ponad 56% sprzeday stanowiy cae tuszki.

12

Struktura asortymentowa polskiego


eksportu drobiu
Wyszczeglnienie

2005

2014

Dynamika
%

mln z

mln z

Miso ipodroby
drobiu

1521,5

100,0

5680,8

100,0

373

Kura domowa

779,2

51,2

3631,6

63,9

466

Indyki

470,6

30,9

1661,0

29,2

353

Kaczki

89,6

5,9

126,9

2,2

142

Gsi iperliczki

182,1

12,0

260,5

4,6

143

wiee
ichodzone

895,2

58,8

3363,7

59,2

376

Mroone

626,3

41,2

2317,1

40,8

370

Tuszki drobiowe
cae

201,3

13,2

769,9

13,5

382

Kura domowa

85,7

5,6

591,1

10,4

690

Indyki

3,3

0,2

17,3

0,3

524

Kaczki

50,4

3,3

71,7

1,3

144

Gsi iperliczki

61,9

4,1

89,8

1,5

145

Kawaki tuszek

1320,2

86,8

4910,9

86,5

372

Kura domowa

693,5

45,6

3040,5

53,5

438

Indyki

467,3

307

1643,7

29,0

352

Kaczki

39,2

2,6

55,0

1,0

140

120,2

7,9

171,7

3,0

143

Gsi iperliczki

Struktura geograficzna polskiego eksportu drobiu podlegaa mniejszym zmianom ni rzeczowa. UE bya bowiem
od dawna bardzo atrakcyjnym rynkiem zbytu ze wzgldu
na wysokie ceny. Po akcesji izniesieniu ce oraz ogranicze ilociowych sprzeda polskiego drobiu na unijnym
rynku zwikszya si czterokrotnie. Pocigno to za sob
wzrost wpyww zcaego eksportu wpodobnej skali.
Mona wic stwierdzi, e otwarcie swobodnego handlu
wramach UE stanowio wikszy bodziec do rozwoju eksportu drobiu zPolski ni moliwo korzystania zunijnych
subsydiw eksportowych przy wywozie poza Wsplnot.
Koncentracja sprzeday na rynku unijnym pozostaa bardzo wysoka. W2005 r. wujciu wartociowym trafio tam prawie 88% caego polskiego wywozu drobiu.
W2014 r. ponad 89%. Sprzyjaa temu dua rnica cen
drobiu polskiego ipochodzcego zinnych pastw UE.
W2014 r. przecitne unijne ceny sprzeday tuszki kurczaka o 4050% przewyszay polskie ceny wyraone
weuro.
Ta wysoka konkurencyjno cenowa poparta bya rwnie wysok jakoci ibezpieczestwem polskiego drobiu,
ktrego coraz wiksza cz wytwarzana jest wramach
kontrolowanych systemw jakoci, wtym take systemu
QAFP. Przewiduje si, e spoycie misa drobiowego wUE
bdzie roso. Cho tempo wzrostu produkcji ikonsumpcji
bdzie zblione, stwarza to dobre perspektywy dla Polski,
ktra jest jednym zczoowych unijnych producentw
ieksporterw tego misa.
Popyt na drb rosn bdzie nie tylko wEuropie, lecz
take winnych regionach wiata. Polscy eksporterzy sta-

rdo: dane IERiG-PIB, obliczenia wasne.

60
40

60

20

2005

2010

20

2015

%
100

50

2010

Struktura
geograficzna
polskiego eksportu
drobiu
(na bazie
wartociowej)

2015

Razem UE
2005

2010

2015

Pozostae kraje UE*

2005

10

10

2005

2010

2015

*Czechy, Holandia, Francja

Kraje poza UE*

40

2005

2010

2015

*Rosja, Hongkong

13

Handel zagraniczny drobiem

raj si znajdowa nowe rynki zbytu. Pozwala to bowiem


zagospodarowa asortyment, ktry ze wzgldu na wysokie wymagania unijnego konsumenta nie znajduje
popytu wUE. Wlatach 20052014 siedmiokrotnie
zwikszy si eksport do Chin, prawie dziewiciokrotnie do Hongkongu. Pojawiy si nowe kierunki, jak Benin, Ghana czy Kongo.

Rnicowanie rynkw zbytu nastpuje rwnie wramach


samej UE. Wpierwszym okresie po akcesji, sprzeda do
Niemiec stanowia ponad poow wartoci caego polskiego eksportu misa drobiowego. Drug pozycj
zajmowaa Wielka Brytania z udziaem 17% a kolejne
Francja iRepublika Czech. W2014 r. udzia Niemiec
iWielkiej Brytanii, mimo e zachoway swe czoowe pozycje jako importerzy polskiego misa drobiowego, obniy
si do odpowiednio: ok. 25% iok. 13%. Zwikszy si natomiast udzia Holandii.

Struktura geograficzna polskiego


eksportu misa drobiowego
Wyszczeglnienie

2005
mln z

2014
%

mln z

Ogem eksport

1521,5

100,0

5680,8

100,0

UE razem

1336,7

87,9

5068,3

89,2

Niemcy

764,4

50,2

1429,9

25,2

W. Brytania

262,3

17,2

760,2

13,4

Czechy

57,3

3,7

471,3

8,3

Holandia

22,9

1,5

418,2

7,4

Francja

62,3

4,1

441,0

7,8

Rosja

11,4

0,7

12,0

0,2

Biaoru

36,8

2,4

22,9

0,4

Ukraina

3,4

0,2

41,9

0,7

15,4

1,0

135,9

2,4

Chiny

5,6

0,4

40,2

0,7

Ghana

0,4

0,0

5,9

0,1

Benin

0,0

0,0

158,7

2,8

Hongkong

trzecia. Eksport ywego drobiu, ktrego ok. 90% stanowi pisklta, kierowany jest gwnie na Biaoru, Ukrain,
Litw ido Niemiec.
Import misa drobiowego ma niewielkie znaczenie dla
polskiego rynku. Jego warto wyniosa w2014 r. ok. 224
mln z ibya o12% mniejsza ni w2005 r. Kurczta stanowiy 56,5%, indyki 34%, adrb wodny 3,6% wartoci tego
importu. Prawie 39% zakupw zagranicznych dokonuje
si wpostaci misa wieego ichodzonego. A 96,5%
importu stanowi elementy tuszek.
Gwnymi dostawcami s rwnie partnerzy zUE. Miso
drobiowe pochodzi przede wszystkim zNiemiec, Wielkiej
Brytanii iWgier. Dominuj tu mroone elementy tuszek
kurczt i indykw traktowane czsto jako surowiec
przerobowy. Przetwory drobiowe kupowane s przewanie wNiemczech, Austrii ina Wgrzech, ywy drb
wNiemczech, Czechach, Danii, Holandii iSowacji. ZDanii
sprowadzane s gwnie pisklta. Z Niemiec brojlery
kurze do dalszego chowu, azHolandii iSowacji kurczta
rzene do uboju.
W2014 r. warto eksportu drobiu prawie szesnastokrotnie przewyszaa warto jego importu. Polska staa si
wic znaczcym eksporterem netto, aperspektywy dalszego rozwoju tego eksportu s korzystne.

rdo: dane IERiG-PIB, obliczenia wasne.

Odbiorcami polskich przetworw drobiowych s gwnie partnerzy z UE. Do Niemiec trafia ponad poowa
tego eksportu, podczas gdy do Wielkiej Brytanii ok. jedna

Dr Grzegorz Dybowski
Instytut Ekonomiki Rolnictwa iGospodarki
ywnociowej Pastwowy Instytut Badawczy

14

Konsumpcja
misa
drobiowego

Wbrany drobiarskiej wPolsce wyrniamy dwa kierunki produkcji: produkcj ywca drobiowego
oraz produkcj jaj spoywczych iwylgowych. Produkcja ywca iprzetwrstwo misa drobiowego nale
do najdynamiczniej rozwijajcych si kierunkw produkcji zwierzcej.

okresie poprzedzajcym wejcie Polski do Unii


Europejskiej wbrany drobiarskiej przeprowadzono restrukturyzacj, ktrej celem byo sprostanie przyszej konkurencji na jednolitym rynku wsplnotowym. Modernizacj krajowego drobiarstwa uatwiaa
korzystna dla producentw ywca polityka kredytowa
oraz dofinansowanie z UE. W wyniku poczynionych
inwestycji jeszcze przed wejciem do Unii Europejskiej
stworzono wPolsce nowoczesn infrastruktur produkcyjn wpostaci speniajcych najwysze standardy kurnikw, wylgarni oraz ubojni izakadw przetwrczych.
Wokresie przedakcesyjnym podjto szereg dziaa maj-

cych na celu popraw jakoci misa drobiowego. Cel ten


osignito dziki postpowi hodowlanemu wzakresie
poprawy misnoci drobiu oraz optymalizacji ywienia.
Jednoczenie wprowadzenie wysokich standardw sanitarnych na kadym etapie produkcji sprawio, e miso
produkowane wPolsce odznaczao si bardzo dobrymi
parametrami jakociowymi. Przystpienie Polski do Unii
Europejskiej spowodowao przyjcie przez nasz kraj
wszystkich unijnych regulacji prawnych dotyczcych
zasad handlu oraz przepisw dotyczcych dobrostanu
ptakw oraz rodowiska naturalnego.

15

Uwarunkowania rynkowe rozwoju


drobiarstwa wPolsce

Rozwj polskiej brany drobiarskiej wokresie poakcesyjnym


przejawia si wzrostem produkcji i eksportu oraz
zwikszeniem krajowej konsumpcji produktw drobiarskich.
Tempo wzrostu produkcji drobiarskiej wPolsce wlatach
20042014 byo bardzo due, akrtki cykl produkcyjny
drobiu pozwala na szybkie reakcje na zmiany popytu.
W2004 r. krajowa produkcja drobiu (wyraona wwadze
ywej) wyniosa 1,3 mln ton i w okresie nastpnych
dziesiciu lat nieprzerwanie rosa, osigajc w 2014
r. poziom szacowany na 2,6 mln ton. Rwnoczenie
produkcja misa wieprzowego w Polsce ulegaa
znacznym wahaniom, a produkcja misa woowego
charakteryzowaa si niewielkimi zmianami, zwyjtkiem
2006 r., kiedy odnotowano duy, kilkunastoprocentowy
jej wzrost. Due tempo wzrostu produkcji drobiarskiej
wostatnim dziesicioleciu byo moliwe dziki bardzo
dynamicznie rosncemu popytowi eksportowemu oraz,
wmniejszym stopniu, popytowi krajowemu.
Wlatach 20042014 dua dynamika wzrostu produkcji
drobiarskiej przyczynia si do zmiany struktury produkcji
misa wPolsce. W2004 r. miso wieprzowe miao 57%
udzia wprodukcji misa ogem, podczas gdy udzia
misa drobiowego i woowego (cznie z cielcym)
wynosi odpowiednio 27% i10%. Do 2014 r. odnotowano
znaczny wzrost udziau misa drobiowego wstrukturze
produkcji, do szacowanych 43%. Jednoczenie udzia wieprzowiny wprodukcji spad do 41%, awoowiny zcielcin pozosta na poziomie okoo 10%.
Akcesja Polski do Unii Europejskiej umoliwia krajowym
producentom drobiu dostp do 421 mln konsumentw
ostosunkowo wysokim poziomie zamonoci, co pozwolio wkolejnych latach na dynamiczny wzrost eksportu.
Wlatach 20042014 eksport drobiu zPolski wzrs ze 142
tys. ton do 867 tys. ton, tj. szeciokrotnie. Sukces whandlu zagranicznym wprezentowanym dziesicioleciu
zwizany by niewtpliwie zwysok konkurencyjnoci cenow polskiego drobiu na rynku europejskim, rosncym popytem ze strony unijnych
konsumentw oraz bardzo dobr
jakoci oferowanych produktw.
Najwikszy (50%)
wzrost eksportu
krajowego drobiu odnotowano
w2005 r. Tak duy
wzrost eksportu

Konsumpcja drobiu

drobiu zPolski by moliwy ze wzgldu na ograniczenie


przez Uni Europejsk zakupw tego misa na rynkach
trzecich, zuwagi na panujc wtym okresie wiatow
epidemi ptasiej grypy. Wykorzystujc powsta luk
podaow, polscy producenci umocnili swoj pozycj
na rynku wsplnotowym. Nawizane wtamtym okresie
kontakty handlowe zodbiorcami unijnymi byy podstaw
rozwoju wsppracy wnastpnych latach.

Wzrost konsumpcji misa drobiowego


wPolsce

W okresie pierwszych dziesiciu lat czonkostwa


Polski w Unii Europejskiej czynnikiem stymulujcym
rozwj krajowego drobiarstwa, obok eksportu, byo
rosnce spoycie wewntrzne. Wzrost konsumpcji
drobiu wynika m.in. ze zmian nawykw ywieniowych
Polakw na fali mody na zdrowe odywianie. Miso
drobiowe charakteryzuje si ma zawartoci tuszczu
i du zawartoci biaka o korzystnym skadzie
aminokwasowym. Dua ilo nienasyconych kwasw
tuszczowych w porwnaniu z misem czerwonym
oraz stosunkowo niska kaloryczno sprawiaj, e
miso drobiowe odznacza si rosncym uznaniem
konsumentw oraz jest polecane przez dietetykw.
Krtki okres tuczu drobiu sprawia, e miso to ma
mniejsz ni czerwone zawarto kolagenu. Miso
drobiowe jest dobrze przyswajalne iodznacza si du
zawartoci witamin i skadnikw
mineralnych. Delikatna struktura
misa drobiowego sprawia,
e jest ono lekkostrawne, co
w poczeniu z bogactwem
oferowanego asor tymentu
i atwoci prz ygotowania
do konsumpcji skutkuje stale
rosncym zainteresowaniem.
Wlatach 20042014 relacje
cen oraz zmieniajce si
preferencje ywieniowe
konsumentw pobudzay zapotrzebowanie na miso drobiowe,
przy znacznym spadku
spoycia misa woowego
i zmiennej, ale wzgldnie
stabilnej konsumpcji misa
wieprzowego. Szczeglnie
duy wzrost bilansowej kon-

16

Wskaniki zmian cen ywnoci imisa wPolsce (rok poprzedni = 100)


Lata

ywno

Miso woowe

Miso wieprzowe

Miso drobiowe

2003

99,0

99,9

90,7

99,8

2004

106,7

124,7

112,2

110,3

2005

102,2

116,5

100,7

99,2

2006

100,6

104,2

96,8

86,0

2007

105,0

102,8

100,9

119,4

2008

106,2

104,0

106,8

98,6

2009

104,1

110,0

108,2

109,9

2010

102,8

103,7

95,3

96,0

2011

105,6

109,8

104,6

112,9

2012

104,3

114,3

110,3

106,0

2013

102,2

102,3

100,8

100,0

2014

99,1

98,9

97,0

97,2

rdo: GUS.

sumpcji misa drobiowego odnotowano wlatach 2004


2005, co spowodowane byo przede wszystkim spadkiem spoycia woowiny na skutek duego wzrostu cen
tego misa. Rwnoczenie nieznacznie wzrosy te ceny
detaliczne wieprzowiny, co spowodowao umiarkowany
spadek jej spoycia. Wkonsekwencji wlatach 20032005
spoycie misa drobiowego wzroso z19,7 kg do 23,4 kg
na mieszkaca (o 19%).
Wlatach 20062007 wzrost konsumpcji drobiu odznacza
si mniejsz dynamik ni wpierwszych dwch latach

czonkostwa Polski wUnii Europejskiej. Wynikao to przede


wszystkim ze wzrostu cenowej konkurencyjnoci wieprzowiny. W2007 r. konsumpcja drobiu wPolsce wyniosa 24
kg na mieszkaca wobec 23,7 kg wroku 2006. Wlatach
20082009 konsumpcja drobiu w Polsce bya stabilna
iksztatowaa si na poziomie okoo 24 kg na mieszkaca.
Wyhamowanie wzrostu konsumpcji drobiu zwizane byo
ze spadkiem popytu na ywno ogem wwyniku zapocztkowanego w2008 r. kryzysu finansowego.
Po trzyletniej stagnacji w spoyciu drobiu, w latach
20102012 mia miejsce dynamiczny wzrost konsumpcji

Bilansowe spoycie misa wPolsce


Udzia poszczeglnych gatunkw misa wkonsumpcji
misa ogem (w%)

Spoycie misa (wkg na mieszkaca)

Lata

Ogem (miso ipodroby)

wieprzowina

woowina

drb

wieprzowina

woowina

drb

2003

72,1

41,2

5,8

19,7

57,1

8,0

27,3

2004

71,8

39,1

5,3

22,2

54,5

7,4

30,9

2005

71,2

39,0

3,9

23,4

54,8

5,5

32,9

2006

74,3

41,4

4,5

23,7

55,7

6,1

31,9

2007

77,6

43,6

4,0

24,0

56,2

5,2

30,9

2008

75,3

42,7

3,8

24,1

56,7

5,0

32,0

2009

75,0

42,4

3,6

24,0

56,5

4,8

32,0

2010

73,7

42,2

2,4

24,6

57,3

3,3

33,4

2011

73,4

42,5

2,1

25,0

57,9

2,9

34,1

2012

71,0

39,2

1,6

26,1

55,2

2,3

36,8

2013

67,5

35,5

1,5

26,5

52,6

2,2

39,3

2014*

71,0

38,5

1,6

26,9

54,2

2,3

37,9

* szacunek IERiG-PIB rdo: GUS.

17

45

40

35

30

25

20

15

woowina w kg na mieszkaca

wieprzowina i drb w kg na mieszkaca

Spoycie misa wPolsce wlatach 20032014

1
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014*

*szacunek IERiG-PIB rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS.

tego misa, z24,6 kg do 26,1 kg na mieszkaca. Istotnym


elementem przyczyniajcym si do wzrostu wskanika
spoycia misa drobiowego byo rosnce jego zuycie w gastronomii i jednostkach sektora publicznego.
Odnotowane w2012 r. pogorszenie sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych przyczynio si do spadku
spoycia misa wieprzowego iwoowego na rzecz dynamicznego wzrostu konsumpcji stosunkowo taszego
misa drobiowego. Notowany w latach 20102012
wzrost spoycia misa drobiowego nie zrekompensowa
jednak cakowicie spadku spoycia misa czerwonego,
co doprowadzio do zmniejszenia konsumpcji misa
ogem.
W 2013 r. malejca krajowa produkcja wieprzowiny
idrogi import pobudzay wzrost cen detalicznych misa
wieprzowego w Polsce i w nastpstwie spadek jego
konsumpcji. Rwnoczenie odnotowano relatywnie duy
wzrost cen misa woowego w sprzeday detalicznej
przy stabilnych cenach detalicznych drobiu. Czynniki te
spowodoway, e drb pozosta konkurencyjny cenowo
wstosunku do misa czerwonego, co skutkowao dalszym
wzrostem jego konsumpcji, do 26,5 kg na mieszkaca.
W2014 r. (zgodnie zszacunkami IERiG-PIB) bilansowe
spoycie tego misa wzroso do 26,9 kg na mieszkaca.
Zaledwie umiarkowany wzrost konsumpcji drobiu
w2014 r. (o0,4 kg na mieszkaca) by przede wszystkim
skutkiem wzrostu spoycia misa wieprzowego. Ponadto
malejce tempo wzrostu konsumpcji byo wynikiem
wysokiego poziomu spoycia i bariery popytowej na
miso drobiowe.

Zmiany tendencji wspoyciu misa drobiowego oraz


wieprzowiny iwoowiny maj przeoenie na struktur
spoycia misa wPolsce. W2003 r. udzia misa wieprzowego wkonsumpcji misa ipodrobw ogem wynosi 57%, podczas gdy miso drobiowe miao 27% udzia,
awoowe 8%. W2014 r. miso wieprzowe byo nadal
najchtniej spoywanym gatunkiem misa w Polsce
zszacowanym na 54% udziaem wkonsumpcji ogem.
Jednoczenie odnotowano znaczcy wzrost udziau drobiu wkonsumpcji do okoo 38%, przy duym spadku
udziau misa woowego do 2,3%.
W2015 r. prognozuje si niewielki (1%) wzrost spoycia
misa drobiowego wPolsce. Przewidywany umiarkowany
wzrost spoycia drobiu wynika przede wszystkim zprognoz dalszego wzrostu konsumpcji misa wieprzowego
oraz wmniejszym stopniu ze wzrostu spoycia woowiny.
Wkolejnych latach przewiduje si dobre perspektywy dla
rozwoju brany drobiarskiej wPolsce. Zgodnie zopublikowanym przez Komisj Europejsk wgrudniu 2014 roku
raportem Prospects for agricultural markets and income
in the EU 20142024 wokresie najbliszych dziesiciu lat
przewidywany jest wzrost produkcji ikonsumpcji drobiu
wUnii Europejskiej. Przewiduje si, e dynamicznie rozwija si bdzie rwnie eksport drobiu na rynki trzecie.
Biorc pod uwag prognoz Komisji Europejskiej, Polska
jako duy europejski eksporter oraz najbardziej konkurencyjny cenowo producent drobiu na rynku unijnym
powinna nalee do gwnych beneficjentw rozwijajcego si unijnego rynku drobiarskiego.
Martyn Mieczkowski
Gwny Specjalista
Dzia Analiz Rynkowych
Biuro Analiz iProgramowania ARR

18

Sprawdzony

drb

ze znakiem QAFP

QAFP, czyli System Gwarantowanej Jakoci ywnoci, to multiproduktowy system jakoci stworzony w2009 r. jako odpowied na rosnce wymagania konsumentw itrendy
rynkowe. Realizuje koncepcj od pola do stou, czyli ide produktu ywnociowego
owysokiej, powtarzalnej jakoci, wytworzonego woparciu orestrykcyjne normy, ktrego
histori mona przeledzi na kadym etapie produkcji.

We wrzeniu 2014 r. zakoczya si pierwsza kampania informacyjna dotyczca tego systemu, akonkretnie
misa drobiowego QAFP, wspfinansowana ze rodkw
UE iRzeczypospolitej Polskiej. System QAFP zosta stworzony i jest administrowany przez Uni Pracodawcw
i Producentw Przemysu Misnego, we wsppracy
z naukowcami z wiodcych orodkw akademickich
w Polsce: Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskiego

w Warszawie, Instytutu Zootechniki w Krakowie


iUniwersytetu Warmisko-Mazurskiego wOlsztynie. Jego
istotn cech jest otwarto, oznaczajca, i nie jest on
stworzony zmyl ojednej grupie produktw. Do systemu QAFP mog by wczone rne produkty ywnociowe, oile speni okrelone, wysokie kryteria, weryfikowane przez niezalene jednostki certyfikujce.

Wizyta dziennikarzy w nowoczesnej fermie drobiu

19

Sprawdzony drb

Warsztaty kulinarne dla dziennikarzy z dziemi

Oficjalnie QAFP zosta uznany za krajowy system jakoci


imedia, e miso drobiowe produkowane wtym systeywnoci 11 grudnia 2009 r. , na mocy decyzji Ministra
mie daje gwarancj wysokiej jakoci ibezpieczestwa
Rolnictwa iRozwoju Wsi (wraz zpierwszym zeszytem
oraz e wramach Systemu wytwarzane jest miso bez
branowym pt. Kulinarne miso wieprzowe). Wstyczniu
dodatku hormonw czy antybiotykw, produkowane
2011 r. powsta drugi zeszyt branowy QAFP pt. Kulinarne
ztrosk odobrostan zwierzt irodowisko naturalne.
miso zpiersi kurczaka iindyka oraz tuszki ielementy
Producenci maj obowizek zapewni odpowiedni
modej polskiej gsi owsianej, itym samym miso droinfrastruktur dla drobiu, m.in. odpowiednio przestrzenne,
biowe jako kolejny produkt zostao
wentylowane iowietlone pomieszczewww. zakresie wczone do Systemu.
Budet 3-letniej kampanii
nia, pasze. Gotowy produkt jest poddaW zwizku z uzyskaniem certyfikatu
wynis 3,9 mln euro,
wany jest badaniu weterynaryjnemu
QAFP ju w2011 r. zinicjatywy Krajowej
zczego 1,9 mln euro byo
przed dzieleniem ipakowaniem, atake
Rady Drobiarstwa Izby Gospodarczej
finansowane ze rodkw
sprawdzany pod ktem waciwoci
rozpocza si pierwsza kampania
unijnych, 1,2 mln euro
organoleptycznych: barwy, struktury
informacyjna pt. Nowa Jako wdrozbudetu krajowego,
izapachu.
biarstwie dotyczca drobiu produkoaprawie 0,8 mln euro
Gwnym celem dziaa skierowanych
wanego wtym systemie. Realizowana ze rodkw Funduszu Promocji do brany bya z kolei prezentacja
Misa Drobiowego.
bya na terenie Polski iNiemiec przez
wymogw Systemu i przekonanie tej
grupy docelowej, e przystpienie do
3 lata, czyli do wrzenia 2014 r. Dziaania
informacyjne skierowane byy do trzech
Systemu i wdroenie jego restrykcyjgrup docelowych: konsumentw, mediw iliderw opinii
nych zasad ma pozytywne skutki dugofalowe iprzyniesie
oraz do przedstawicieli brany drobiarskiej: producentw,
brany drobiarskiej korzyci, zarwno ekonomiczne, jak
przetwrcw idystrybutorw.
iwizerunkowe.
Miso drobiowe wobiegowej opinii jest misem oniskiej
Wykonawc, odpowiedzialnym za realizacj dziaa
jakoci, dlatego realizacja kampanii dotyczcej drobiu
kampanii (tzw. organizacj wdraajc), byo konsorcjum
QAFP miaa dla brany due znaczenie wizerunkowe.
trzech firm: Partner of Promotion, Maxus oraz Tailor&Baker
Kampania Nowa Jako w drobiarstwie miaa zapre Partner of Promotion.
zentowa system QAFP oraz przekona konsumentw

20

Realizacj kampanii rozpoczto od opracowania systemu


identyfikacji wizualnej, m.in. logotypu igraficznych motyww przewodnich oraz hasa kampanii Sprawdzony
drb. Opracowano take tre materiaw merytorycznych, ktre rozdawano podczas szkole, konferencji oraz
wysyano jako element teczek prasowych.
Jednym znajbardziej efektywnych dziaa informacyjnych skierowanych do konsumentw bya kampania
wmediach (telewizji, kinach, internecie iprasie).
Od wrzenia 2012 r. do wrzenia 2014 r. zrealizowano cznie cztery fale kampanii TV polegajcej na emisji spotw
reklamowych woglnopolskich itematycznych stacjach
telewizyjnych oraz sieci kin. Zaoeniem kampanii wTV
byo poczenie standardowych spotw reklamowych
zdziaaniami typu idea placement oraz kampani sponsoringow (tzw. plansze sponsorskie).
Jak pokazay raporty mediowe oraz badania konsumenckie, intensywne dziaania wTV spotkay si zpozytywnym
odbiorem, aspot reklamowy by dobrze zapamitywany
ioceniany przez respondentw.
Przekaz kampanii telewizyjnej wzmocnia dodatkowo
kampania odsonowa, realizowana wtym samym czasie wInternecie. Na portalach kulinarnych pojawiy si
bannery zlogo kampanii oraz artykuy sponsorowane
zprzepisami na dania zdrobiem QAFP. Spoty reklamowe
emitowano take wtelewizji internetowej.

Zmyl okonsumentach przeprowadzono take kampani advertorialow w popularnych magazynach kulinarnych iparentingowych gdzie zamieszczono advertoriale
zprzepisami iinformacjami na temat drobiu QAFP.
Przez cay okres kampanii dziaaa strona www.sprawdzonydrb.pl oraz jej niemiecka wersja www.guteganse.de.
Wzwizku ztym wInternecie prowadzone byy intensywne dziaania typu SEM (ang. Search Engine Marketing),
majce na celu jak najkorzystniejsze pozycjonowanie
stron internetowych kampanii.
Wramach dziaa public relations oprcz standardowych,
biecych kontaktw zmediami iprzekazywania materiaw informacyjnych zaproponowano dziaania angaujce bezporednio uczestnikw blogerw kulinarnych
idziennikarzy.
W maju 2013 r. w Bielsku-Biaej, pod okiem szefa kuchni
restauracji Dworek Mirosawa Drewniaka, gocie mogli
sprbowa swoich si wprzygotowywaniu pomysowych,
azjatyckich potraw zdrobiu QAFP.
Zkolei wAkademii Kurta Schellera wWarszawie zorganizowano warsztaty kulinarne dla dziennikarzy zdziemi
pt. Szkolna kanapka.
Pod hasem Suchaj, dyskutuj, wchaj, smakuj zorganizowano take wyjazdy studyjne dla przedstawicieli mediw
oraz ekspertw, m.in. do Zakadu Dowiadczalnego
wKoudzie Wielkiej oraz zakadw drobiarskich wPolsce.

Pokaz kulinarny w Kolonii

21

Sprawdzony drb

Zorganizowano wyjazd dla dziennikarzy polskich itrzy


zorganizowano 24 pokazy kulinarne wcentrach handlodla przedstawicieli mediw zNiemiec, przy czym, zgodnie
wych gwnych miast, wtym w: Berlinie, Monachium,
zzaoeniami kampanii, podczas wyjazdu dla dziennikaKolonii iHamburgu.
rzy niemieckich skupiono si gwnie na gsinie. Gocie
Bardzo wanym elementem kampanii na rynku niemieckim byy cztery konferencje, ktre zorganizowano
mogli przekona si, jak wpraktyce wyglda proces produkcji drobiu wsystemie QAFP, jaka jest struktura fermy,
we wsppracy zkonsulatem RP iWydziaem Promocji
Handlu iInwestycji. Pierwsze dwie tego typu imprezy,
karmienie, jak drobiazgowe s analizy ikontrole, ktrym
poddawany jest certyfikowany drb. Staym elementem
inaugurujce kampani na rynku niemieckim, zorganizotych wizyt by take pokaz kulinarny poczony zdegustawano wlistopadzie igrudniu 2012 r. wKolonii iBerlinie,
cj certyfikowanego misa. Bya to zatem znakomita okaanastpne wpadzierniku 2013 r. przy okazji targw
zja do zaprezentowania systemu QAFP osobom niebdAnuga wKolonii oraz podczas wGrne Woche wstyczniu
cym specjalistami wtej dziedzinie, ale majcymi wpyw
2014 r. wBerlinie.
na opini publiczn ipostrzeganie misa drobiowego.
Wydarzenia otwieraa cz merytoryczna, podczas ktrej
Kluczowym elementem strategii kampanii skierowanej
prezentowano gociom zaoenia kampanii Nowa Jako
do przedstawicieli brany drobiarskiej byy liczne szkowdrobiarstwie oraz zalety gsiny produkowanej wsyslenia wzakresie wymogw systemu QAFP, adresowane
temie QAFP. Przekaz ilustrowaa dodatkowo emisja krtdo hodowcw i pracownikw zakadw drobiarskich.
kiego filmu informacyjnego powiconego procesowi
Przeszkolono m.in. pracownikw
produkcji certyfikowanego drobiu,
zakadw drobiarskich takich, cznie Badania rynkowe przeprowadzone uczestnikom rozdawano take mateok. 700 osb wcaej Polsce.
wtrakcie ipo zakoczeniu kampanii riay drukowane o systemie QAFP
Ponadto wydawano kwartalnie
wraz z gadetami oznakowanymi
potwierdziy jej wysoki poziom
Biuletyn QAFP podsumowujcy
logo kampanii. Drug cz stanowi
iskuteczno.
postpy kampanii iporuszajcy biebankiet, ktrego dodatkow atrakcj,
Niemal 70% odbiorcw
ce kwestie zwizane z procesem zadeklarowao, e bdzie kupowa oprcz pokazw kulinarnych pocertyfikacji iprodukcji drobiu QAFP.
czonych z degustacj gsiny QAFP,
produkty zcertyfikatem jakoci.
Na jego amach ukazyway si artystanowiy wystpy artystyczne konZbada ilociowych wynika, i
kuy iwywiady zekspertami, ktrzy znajomo spontaniczna kampanii certy muzyki klasycznej, jazzowej czy
brali bezporedni udzia w tworzewystp zespou ludowego Bielinianki.
wyniosa 32%,
niu systemu, praktykami zzakadw
Imprezy spotkay si zpozytywnym
awspomagana 48%.
drobiarskich, przedstawicielami Wrd przedstawicieli brany 71% odbiorem na rynku niemieckim
Krajowej Rady Drobiarstwa Izby
izgromadziy licznych goci zobszaru
zna system QAFP,
biznesu i mediw. Obecni byli
Gospodarczej, a take przedstaa61% rozpoznaje logo systemu.
wicielami Agencji Rynku Rolnego
take przedstawiciele konsulatu RP,
i Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju
Agencji Rynku Rolnego, Ministerstwa
Wsi czy Gwnego Inspektoratu Weterynarii.
Rolnictwa iRozwoju Wsi oraz brany drobiarskiej.
Wramach dziaa skierowanych do brany zrealizowano
Kampani zakoczya konferencja prasowa zorganizotake emisj reklam i advertoriali w prasie branowej
wana 17 wrzenia 2014 r. w siedzibie Polskiej Agencji
ihandlowej Wiadomociach Drobiarskich oraz magaPrasowej wWarszawie.
zynie Hurt iDetal.
Wanym punktem dziaa skierowanych do brany
Znak QAFP cieszy si coraz wikszym zaufaniem wrd
bya take dwukrotna obecno na Poland CEE Retail
konsumentw, akampania okazaa si jedn znajlepiej
& Summit, najwikszym forum dystrybutorw idetalirozpoznawalnych wrd innych dziaa powiconych
stw dla brany FMCG. System QAFP promowany by tam
promocji polskiej certyfikowanej ywnoci.
poprzez prezentacje ekspertw idystrybucj materiaw
Joanna Broniak-Czupryna
informacyjnych.
Gwny Specjalista
Dziaania w Niemczech skupiy si gwnie na inforDzia Promocji
mowaniu o jakoci gsiny QAFP, ze wzgldu na du
Biuro Promocji ywnoci ARR
popularno tego gatunku misa na tamtejszym rynku.
Dla konsumentw, wporozumieniu zdystrybutorami,
Zdjcia wykonane w ramach kampanii Nowa Jako w drobiarstwie
sfinansowanej ze rodkw UE i RP w latach 20112014

22

Rynek niemiecki
ekonomiczna twierdza
Czy ijak polscy producenci idystrybutorzy produktw ywnociowych mog by obecni
na rynku niemieckim? Celem artykuu jest praktyczne wprowadzenie wnajwaniejsze
elementy funkcjonowania rynku niemieckiego, atake wskazanie przykadowych drg
dostpu do tego rynku.

Spojrzenie na oficjalne statystyki

Istnieje wiele oglnie dostpnych informacji na temat


obszaru gospodarczego Republiki Federalnej Niemiec.
Zgodnie z tamtejszym prawodawstwem zarwno
federalne rda statystyczne, jak iliczne stowarzyszenia
ifundacje branowe obowizkowo prezentuj swoje dane.
Maemu czy redniemu uczestnikowi obrotu towarowego
jest jednak trudno (aniekiedy jest to wprost niemoliwe)
uzyska poyteczne wpraktyce informacje oraz wskazwki pomocne wtzw. wejciu na rynek. Te liczne organizacje ifundacje reprezentuj wycznie interesy wasnych
producentw ihandlowcw czy dystrybutorw. Nie jest
to przypadek.

Strategicznymi danymi statystycznymi, do ktrych publikacji zobowizany jest rzd federalny, mog sensownie
posuy si jedynie naprawd najwiksi gracze na rynku,
ocenianym nawet na 200 mld euro.
Czsto zapominamy, e obszar danego rynku, a tak jest
wprzypadku Niemiec, siga poza teren pastwa. Oznacza
to przykadowo, e towar zaimportowany z Polski do
Niemiec jest rwnie dystrybuowany we wszystkich krajach ssiedzkich, aprawie na 100% na niemieckim obszarze jzykowym, ktrym od ponad 30 lat si zawodowo
zajmuj.
Ten obszar to Niemcy, najwikszy i dominujcy gracz
pod kadym wzgldem, oraz Austria, Szwajcaria,
Sowenia, Tyrol Poudniowy we Woszech, Alzacja we

23

Francji, Lichtenstein, Luksemburg iregion Eupen wBelgii.


Niemiecka dominacja siga te wszystkich krajw ssiedzkich korzystnie komunikacyjnie pooonych, wtym rwnie Polski. Niemieckie sieci dystrybucyjne nie znaj granic, rwnie kapitaowych. S wietnie zorganizowane
iprofesjonalnie prowadzone, oczym si cigle bolenie
przekonuj nieprzygotowani negocjatorzy. Polskich podmiotw gospodarczych adekwatnych kapitaowo na tym
rynku nie ma.
Prawie wszystkie dane z pozostaych rde (jak
Bundesvereinigung der Deutschen Ernhrungsindustrie
e.V., Germany Trade and Invest Gesellschaft fr
Auenwirtschaft und Standortmarketing mbH itp.) nie
zawsze s dostpne lub te nie mona ich uzyska wczasie, wktrym byyby one przydatne komukolwiek dziaajcemu powanie na rynku.
Po krytycznym przyjrzeniu si wielu
informacjom ianalizie porwnawczej
mona zauway tendencj do quasi
-dezinformacji, zmierzajc wkierunku medialnego przekazywania
niewielkich dawek obiektywnej
informacji, ktra np. mogaby
by pomocna obcej konkurencji. Innymi sowy, oglnodostpne publikacje jak informatory,
komunikaty itp. charakteryzuj si
minimaln wartoci informacyjn.
Artyku ma wypeni t luk.

Pospolite ruszenie

Jak dowiadczyo i dowiadcza wielu polskich


producentw i dystrybutorw, obecno na rynku
niemieckim to, jak wszdzie, ciga walka o klienta,
porednika czy sie handlow.
Pastwem wpastwie s wiksze iwielkie firmy dystrybuujce wNiemczech, jak wyspecjalizowane hurtownie,
wsplnoty handlowe iprzede wszystkim potne sieci
handlowo-markowe, dziaajce te na rynkach globalnych. Wtych warunkach wielu polskich innowacyjnych
producentw ihandlowcw obsuguje nisze rynkowe,
anawet je tworzy. Szerok gam odbiorcw wNiemczech
s odbiorcy indywidualni, do ktrych zalicza si: sklepy
prowadzce ywno etniczn (kupujce bezporednio
od dostawcw), hotele, mae regionalne sieci handlowe,
nieco ztzw. pogranicza, ipomniejszych porednikw.
Jest to bardzo pozytywne zjawisko, gdy ci sprzedawcy
nie tylko handluj towarem, lecz s wymienitymi popu-

Rynek niemiecki

laryzatorami polskich produktw ywnociowych wrd


odbiorcw kocowych. Takich punktw sprzeday jest
kilka tysicy.

Powstay liczne polskie firmy

Dua cz polskich firm wNiemczech powstaa wskutek


wymuszenia ze strony odbiorcy formalnoprawnej
obecnoci na rynku lub te zwasnej inicjatywy strony
niemieckiej, odbiorcy ipodmiotw znimi powizanych.
Najczciej wtych firmach spotyka si indywidualnych
producentw oczekujcych prostej samoopacalnoci
sprzeday na bieco, od samego pocztku. Takie firmy
spodziewaj si rwnie, e sprzeda ad hoc sfinansuje
ich rozwj. Niestety droga wejcia na rynek oparta jedynie na towarowaniu sprzeday czsto koczy si
niepowodzeniem.
Polska ywno wchodzi na rynek niemiecki rozproszonymi kanaami.
Zalet tych drg sprzeday jest to,
e omijaj zapory istniejce na
lokalnym rynku. By zkolei temu
zapobiec, miejscowy rynek broni
si innymi metodami. Z tego
powodu mielimy do czynienia
ztzw. skandalami ywnociowymi
inaley oczekiwa dalszych takich
zjawisk. Odziwo, zaktualnym zagroeniem ze strony polskich producentw jabek strona niemiecka poradzia
sobie bez wikszych trudnoci na poziomie
zamknitej dystrybucji wewntrznej. Na rynku rodzimym dominuje bowiem towar wasny.
Niemcy to rynek ojednej znajbardziej spjnych (czytaj
zamknitych) struktur na wiecie. Jest to przy tym rynek
owyjtkowo wysokim stopniu specjalizacji. Rynek ywnociowy jest powizany tradycyjnie z wszelkimi najbardziej wpywowymi elementami ycia spoecznego,
zakcentem na gospodark ipolityk spoeczn. Dziaaj
prne organizacje samorzdowe, najczciej jednostkowo reprezentujce ca bran, sektor finansowy
iwspomnian polityk.
WNiemczech oczekuje si jasnej, klarownej reprezentacji
interesw kadej specyficznej grupy spoecznej, wtym
rwnie biznesu. Powane iskuteczne rozmowy prowadzi
si zorganizacjami skupiajcymi reprezentatywn liczb
graczy na rynku, ktrzy licz si wrodowisku. Wszystko
to sprawia, e im gbiej wchodzi si wtematyk, tym

24

bardziej zarysowuje si obraz poredni i bezporedni


rynku monopolistycznego. Dlatego wjednym zwystpie orynku ywnoci wNiemczech pozwoliem sobie
nieco prowokacyjnie okreli go wanie jako twierdz
Niemcy.
Irzeczywicie. Wskutek gszczu ogranicze imechanizmw ochronnych = obronnych, jak rwnie konsensu
rodowiska gospodarki ywnociowej, ten prawdziwy,
gboki rynek przypomina zasieki, trudny do pokonania
tor przeszkd, odstraszajcy, azpewnoci zniechcajcy
obcych.
Systemy kontroli isterowania rynkiem:
- suba celna obardzo szerokim zakresie dziaania,
- kontrole jakoci od sanitarnych po formalne (np. wymagania dotyczce etykiet),
- zamknite systemy dystrybucji najwikszych sieci handlowych, do ktrych wskutek trudnych lub niemoliwych do spenienia przez obcych wymogw udaje
si wej nielicznym,
- dystansowanie si instytucji finansowych od kredytowania zakupw od podmiotw zagranicznych (awszyscy wielcy odbiorcy zawsze ina wszystko uzyskuj kredyt),
- wzmianki wmediach, wrazie potrzeby wpostaci zmasowanej,
- odpowiednie wykadnie, interpretacje przepisw, np.
dotyczcych terminw wanoci, deklaracji pochodzenia, warunkw przechowywania, gwarancji iodpowiedzialnoci prawnej,
- liczne i dla maych firm niemoliwe do spenienia
wymogi formalne (np. danie zaoenia firmy na miej-

scu, czsto zudziaem miejscowych porednikw lub


nawet samego odbiorcy),
- powizania formalne inieformalne midzy uczestnikami rynku (odpowiedzialnymi wsieci handlowej za
zakup, porednikami, kredytodawcami, dotychczasowymi dostawcami imiejscowymi producentami),
- rygorystyczne ibezwzgldne umowy, tzw. sztuka reklamacji (termin wyjaniam dalej) itd.
Co prawda, do wielu podobnych rygorw zosta polski
producent przyzwyczajony usiebie, lecz przynajmniej
ma do czynienia zdokumentami we wasnym jzyku! Do
powyszych elementw dochodzi bowiem nierzadko
bariera jzykowa. Wkraju, wktrym wikszo porozumiewa si dumnie jakim dialektem, adua cz nie
potrafi inaczej, panuje istny szowinizm jzykowy. Oznacza
to wymg komunikacji praktycznie wycznie wjzyku
niemieckim.
Wobec powyszego zakres obowizkowych do wykonania zada przez polskiego producenta wchodzcego
wsposb tradycyjny na rynek niemiecki jest szeroki.

Jako, smak icena

Nie bez powodu nie wspomniaem dotychczas o dla


konsumenta wydawaoby si najwaniejszych cechach
towaru, jakim jest ywno: jakoci samej wsobie, smaku
i cenie! Polska ywno wyrnia si wysok jakoci
dziki duemu udziaowi produktw naturalnych
itradycyjnych. Niemniej wrd przedsibiorcw zPolski
zrozumienie iwykorzystanie walorw rynku niemieckiego
jest wduej mierze niedostateczne.

25

Cena, jako walor, jest wprzypadku wikszoci produktw ywnociowych wNiemczech dla dostawcy niekorzystna: niemiecki rynek ywnoci naley do najtaszych
wEuropie Zachodniej.
Naturalnie odbiorca oczekuje towaru najwyszej jakoci
iwieoci, osmaku idealnie dopasowanym do wszystkich grup klientw inajchtniej otrzymaby towar... nieodpatnie. Nie jest to art. Przy niedotrzymaniu, nieraz
wydawaoby si bahego, warunku dostawy nastpuje
reklamacja, ktrej nieodcznie towarzyszy wstrzymanie
patnoci. Tzw. technika reklamacji jest bardzo rozpowszechniona iwwielu umowach znajduj si ju takie
zapisy. Wniosek jest prosty: naley samemu przedstawia umow dostaw inigdy nie lekceway wymaganych dokumentw, aby nie znale si wgronie zrujnowanych. Obecnie liczne firmy odpadaj zrynku
z powodu nowych rygorw transportowych wNiemczech, nioscych due
ryzyko wkalkulacji kosztw.
Smak popularnych produktw przetworzonych
rni si od tradycyjnego
polskiego, np. palonej kawy, kapusty
kiszonej czy ogrkw konserwowych.
W technologii ywnoci wtakich przypadkach
polskiemu przedsibiorcy
powinni pomaga fachowcy dziaajcy na
rynku niemieckim. Naley mie te na uwadze wiadomo konsumentw wkwestii opakowa.
Ucieczka jedynie wnisze, np. etniczne, jest opacalna
przy dostawach rednich iloci lub te sezonowo,
przykadowo wokresach intensywnych prac wrolnictwie. Wwczas nasi krajanie pracujcy wNiemczech s
wdzicznymi konsumentami polskich produktw ywnociowych.
Jako jako taka naturalnie jest atutem wsprzeday, lecz
wodniesieniu do ceny nie najwaniejszym. Oznacza to, e
poza produktami ekskluzywnymi, wasn mark, wystarcza minimalna jako zaakceptowana przez odbiorc.
Negocjacje wramach sprzeday masowej, cigej, kocz
si czsto zgod na nisz jako.
Eksporterom trudno jest pogodzi si zwykluczajcymi
si wymogami. Jedynym wyjciem moe by przygotowanie oferty, ktra uwzgldnia wymienione wyej

Rynek niemiecki

warunki. Dziki zastosowaniu rnych argumentw


dochodzi do akceptacji ceny zadowalajcej obie strony.
Moe si to odbywa jedynie przy bezwyjtkowym, drobiazgowym wywizywaniu si zustalonych warunkw,
tak by partnerzy niemieccy nie mogli skorzysta np.
zprawa do reklamacji.

Rynek misa

Miso, gwnie wieprzowe, nadal dominuje na


tradycyjnym niemieckim stole. Mimo rosncej konsumpcji
innych gatunkw misa, odczuwalnie przede wszystkim
drobiu, zmiany wtym sektorze s powolne iznikome.
Rynek ten jest rwnie pewnego rodzaju paradoksem:
ceny misa nale bowiem do wysokich, jeli nie do
najwyszych w Europie Zachodniej. Oczywicie ceny
dla konsumentw. Jest to ciekawe zjawisko, gdy
Niemcy jako producent przekraczaj pod wzgldem
samowystarczalnoci potrzeby wasnego
rynku, a wic ceny w sposb naturalny
powinny si zmniejsza.
Przyczyny tej sytuacji s rne.
Dominujcym elementem
jest wysoka koncentracja
kapitau i skutecznych
mechanizmw opanowywania rodzimego
rynku, zdominowanego
przez koncerny. Obecnie rozwj
tej sytuacji zmierza wkierunku jego powikszenia, np. obecnie holding EDEKA, bdcy niekwestionowanym liderem (posiadajcy udziay wjednej
czwartej rynku), dy do przejcia jednego znajwikszych konkurentw.
Na rynku misa coraz agresywniej operuje si pojciami
niemieckiego produktu, niemieckiego pochodzenia .
Niemieckie miso jest na wielu rynkach mark, ito drog.
Ten lukratywny eksport powoduje luki wnasyceniu rynku
wasnymi produktami. Wten sposb tworzy si prnia,
wktr trafiaj nasze produkty.
Dla polskiego misa wieprzowego jako surowca, sprzedawanego bezporednio wduych ilociach, nie ma miejsca na rynku niemieckim. Powinno to mie pozytywny
wpyw na rozwj polskiej produkcji eksportowej do
Niemiec produktw ojak najwyszym stopniu przetworzenia ispecyficznych cechach hodowli. Np. Hiszpanie
sprzedaj zpowodzeniem miso zhodowli wi karmionych kasztanami lub odziami.

26

Dua cz klienteli natychmiast zareagowaa negatywnie poprzez reklamacje, drastyczne zmniejszenie lub te
zaprzestanie zakupw, rwnie innych towarw, wtych
sklepach.
Widoczne s te prby zmylenia konsumenta, klienta
kocowego nawet poprzez sprzeda ze starych polskich
opakowa zbiorczych, naladowanie naklejek polskich
producentw idezorientujce nazwy.

Rynek wdlin

Polskie wdliny maj bardzo dobr opini. Jest to ju


na tyle mocno zauwaalne iodczuwalne, e niemieccy
producenci systematycznie wprowadzaj kopie naszych
produktw, np. kiebas robion na wzr polskich
kabanosw nazwano marketingowo bardzo po
niemiecku, sympatycznie Peitsche (pejcz, bat).
Powoli, lecz ztrwaym efektem, dziki dostawcom zPolski,
ktrzy nie zawsze profesjonalnie wyrwnujc braki
marketingowe zaangaowaniem, jakoci i uczciwoci utrwala si w wiadomoci konsumenta pojcie
polskiej wdliny. Dotychczas by to waciwie wycznie
rynek etniczny wsklepach zwanych polskimi, lskimi
irosyjskimi, przez dominujcych dystrybutorw na rynku
uwaanych nadal za niegronych konkurentw.
Wskutek nacisku polskich pracownikw sezonowych,
rosyjskich Niemcw, polskich opiekunek, atake innych
konsumentw, jak rwnie dziki prawdziwemu uznaniu
Polski za swoj po Mistrzostwach Europy wpice nonej,
take wielkie sklepy odkryy lukratywn klientel, gotow
zapaci wicej ni bardzo oszczdny klient niemiecki za
swoje wdliny, znane idobre.
Nasilenie tego zjawiska zbiego si wczasie zfal czciowego odchodzenia od sprzeday polskich produktw
przez sklepy isupermarkety rosyjskie, ktre zrnym
powodzeniem usiuj zastpowa je innymi produktami,
gwnie niemieckimi podrbkami polskich towarw lub
te oryginalnymi wyrobami zFederacji Rosyjskiej.

Potencja wzrostu udziau polskich wdlin wydaje si


najwikszy wrd produktw misnych, aich pozycja
rynkowa iodbir spoeczny mog by porwnywalne
zpolsk gsin.
Wtym segmencie rynku jednak nie wida ze strony polskiej takiej konsolidacji iwsppracy na rynku niemieckim
jak np. producentw misa gsiego. Wostatnim czasie
podjli oni dziaania, ktre przyczyniy si do ksztatowania korzystnego wizerunku polskiej ywnoci, wtym
misa ogem.
Znane sieci dystrybucyjne, nisze rynkowe, porednicy
iodbiorcy indywidualni wNiemczech czekaj zutsknieniem na pen ofert idostp tych produktw! Dla
przykadu: wprowadzenie wtym roku wikszego asortymentu oryginalnych produktw zPolski kiebas wsieci
ALDI moe sta si przeomem wrd rzeszy klientw.

Miso drobiowe

Dziwi saba pozycja polskiego drobiu, szczeglnie


misa kurzego. Polska jest wiodcym producentem
tego asortymentu. Mimo to polski kurczak dla klienta
niemieckiego praktycznie nie istnieje. Tutaj potencja
rozwoju jest moim zdaniem nieograniczony.
Na rynku drobiu dominuj mocno reklamowane produkty
wasne. Powszechnie znane s te markowe produkty
francuskie, postrzegane jako lepszy produkt zagraniczny.
Poza tym trudno znale innych zagranicznych
dostawcw.
Wspomnian ju prni wypeniaj nieco towary
no name, czasem z podaniem jakiej proweniencji
narodowej. Towar proponowany jest jako lepszy
jakociowo, o szczeglnej wartoci rozpoznawczej:
niemiecki, francuski zdrowszy, czsto z podan
informacj, dlaczego krluje na rynku. W kontaktach
zniemieckimi konsumentami powtarza si opinia, e ten
segment rynku czeka na likwidacj monokultury.
Polscy producenci maj na rynku misa drobiowego
pole do popisu. Wykorzystujc tasze due powierzchnie hodowlane, stosujc nazewnictwo iopisy przemawiajce do konsumenta, jak rwnie wchodzc skutecznie

27

wstruktury dystrybucyjne, polskie marki mog osign


znaczcy udzia wrynku izpowodzeniem wyprzedzi
wspomnian Francj.
Dotychczas grupa polskich producentw skupionych w Krajowej Radzie Drobiarstwa i Krajowej Izbie
Producentw Drobiu iPasz przy wsparciu Ministerstwa
Rolnictwa iAgencji Rynku Rolnego zrealizowaa na rynku
niemieckim dziaania, ktre zostay bardzo pozytywnie
odebrane.
Polska gsina, mimo coraz silniejszej konkurencji, utrzymuje, anawet powiksza swj utrwalony historycznie
udzia w rynku. W tym tradycyjnym segmencie rynku
widz potencja wzrostu przede wszystkim winnowacyjnoci ialternatywnych kanaach dystrybucji, wtym
wbezporedniej sprzeday internetowej, jak te dziki
obaleniu mitu sezonowoci.
Indyk jest w Niemczech produktem garmaeryjnym
ospecyficznej strukturze dystrybucji. Polscy dostawcy s
coraz to bardziej widoczni, lecz nie maj marki odrniajcej ich od innych krajw pochodzenia. Klasyka pochodzi
zUSA.
Poda jest mniej sezonowa ni wprzypadku gsi, lecz
wida tu wyranie oddziaywanie kultury amerykaskiej.
Wielu producentw dostawcw zdotychczas niespotykanych na rynku niemieckim regionw wiata zaczyna
na nim sprzeda na fali krytycyzmu konsumentw wobec
amerykaskich metod hodowli istosowanych rodkw.
Proces ten przyspiesza zbliajce si, wydawaoby si nieuniknione, zawarcie umowy owolnym handlu pomidzy
UE aUSA. Wprzekonaniu moich niemieckich rozmwcw (ktrzy s wtej kwestii jednomylni), po tym porozumieniu rynek wkrtkim czasie zmieni si do niepoznania poprzez wejcie konkurentw zrynku USA iKanady,
wrd ktrych kilku dysponuje si kapitaow porwnywaln zcaym rynkiem niemieckim!
Kaczka staje si coraz bardziej popularna i warto
uwzgldni ten chiski segment rynku ywnociowego.
Prognozy jednoznacznie wskazuj na wzrost
popytu na to miso. Wzbogacanie szerokiej oferty optactwo dzikie, pdzikie,
hodowlane dowodzi, e jest to rynek
bardzo chonny i otwarty. Rynek
ten jest jednak opanowany przez
nieliczne wyspecjalizowane firmy
dziaajce rwnie od dawna na
rynku polskim wskupie dziczyzny.

Rynek niemiecki

Miso woowe

Woowina jest otwartym tematem, ktry jednak ze strony


polskiej zosta podjty przez niewielu. Temat wymaga
obszernego opracowania izastosowania skuteczniejszych
mechanizmw wsparcia.
W perspektywie Transatlantyckiego Partnerstwa
wDziedzinie Handlu iInwestycji (ang. Transatlantic Trade
and Investment Partnership TTIP) na rynku woowiny
mona si spodziewa jeszcze wikszej poday surowca
ni obecnie.
Wskazana jest praca nad surowcem, czyli wprowadzanie
wasnych, niepowtarzalnych gatunkw byda, zapewnianie im odpowiednich warunkw hodowli i zyskiwanie wten sposb argumentw marketingowych. To
program na lata, lecz zpotencjaem pozycjonowania na
rynku praktycznie na zawsze.
Szczeglnym elementem wspomagania jest adekwatna
prezencja ireprezentacja brany przez wszystkie instytucje dziaajce za granic, aprzede wszystkim przedstawicielstwa dyplomatyczne iich dziay handlowe.
Wsparcie dla rednich i maych producentw moe
zaowocowa irynek niemiecki przywita ich zotwartymi
ramionami (jak firm Bohun ze Szczecina).

Gdzie si pokaza idziki temu zyska

Obecne Niemcy powstay jako eksperyment


demokratyczno-federacyjny, ktry si... powid. Jest
to bardzo wana informacja wstpna niezmiernie
pomagajca przygotowa si do pracy na rynku
kilkunastu odrbnych regionw oduej samodzielnoci.
Przykad Stuttgartu uzmysawia, jak mocno regiony opiekuj si wasnym rynkiem. Miasto, region nie kojarzy si
ztargami, awroku odbywa si tam 12 imprez targowych
powizanych zrynkiem ywnoci ihandlem.
Ten kraj zwizkowy jest rwnie w imieniu federacji
niemieckiej odpowiedzialny za kontakty ze Szwajcari.
Oznacza to automatycznie, e s to imprezy mocno
szwajcarskie. To naley wiedzie.
Ten system ma bezporednie przeoenie
gospodarcze, ktremu podporzdkowuj si te takie potgi jak
EDEKA i ALDI. Obowizuje
zasada Myl globalnie,
dziaaj lokalnie. Oznacza
to, e globalne imprezy
typu koloskiej ANUGI
czy berliskiej Grne
Woche, s poyteczne

28

dla narodowego wizerunku. Dodatkowo sprzeda podczas targw w Berlinie mona pokry koszty udziau.
Jedynie przy bardzo dobrym uprzednim przygotowaniu
do udziau wwielkich, midzynarodowych imprezach
mona liczy na trwae wyniki handlowe.
Prawdziwy, konkretny biznes ipromocja wkontakcie zt
najbardziej potn klientel maj miejsce wNiemczech
przede wszystkim na zamknitych targach sieci handlowych (jak wspomniana EDEKA). Udzia jest limitowany
przez regionaln cz sieci, np. EDEKA Nord. Uczestnicy
to aktualni dostawcy izaproszeni poleceni nowicjusze.
Na tych niereklamowanych na zewntrz, skromnych
spotkaniach s obecni jedynie zaproszeni, dopuszczeni
do grona ubiegajcych si orol nadwornego dostawcy.
Wpraktyce nie spotkaem si zsytuacj, by dopuszczony
do udziau uczestnik wyszed takiej imprezy zpustymi
rkami.
Najbardziej efektywne metody promocji mona przeanalizowa na przykadzie wewntrzniemieckiej integracji
gospodarczej wzakresie ywnoci.
Jest to przede wszystkim praktycznie staa obecno na
wybranych rozlicznych imprezach ispotkaniach regionalnych od specjalistycznych imprez targowych poprzez
promocyjne prezentacje a po jarmarki witeczne.
Gwarantuje to stay kontakt zklientem kocowym, konsumentem iobecno we wszystkich sieciach dystrybucyjnych.
Interesujcy rozwj przeywaj aktualnie wNiemczech
tzw. targi konsumpcyjne, odbywajce si obecnie prawie
wkadym regionie kraju. Wiele inicjuj iorganizuj np.
targi norymberskie. Ta formua przyciga szerok publiczno, mona swobodnie sprzedawa towar iprzy profesjonalnym przygotowaniu zaistnie na takiej imprezie
zdobrym wynikiem handlowo-reklamowym.

Ta cz dziaa rynkowych jest odrbn sztuk, wymagajc bardzo indywidualnego podejcia, dowiadczenia
iwiedzy oaktualnych trendach.
Wszczeglnoci uwraliwiam na dbao oto, by wszdzie wystpowa konsekwentnie pod swoim szyldem,
swoj mark inazw.
Udzia wjakimkolwiek wydarzeniu bez wasnego wpisu
do katalogu, trwaego ladu, wejcia wobieg informacji
jako podmiot gospodarczy koczy si jedynie efektem
turystycznym dla osb obsugujcych stoisko czy punkt
informacyjny.

Zalecane narzdzia idrogi


wchodzenia na rynek niemiecki

W przypadku powaniejszych inwestycji na rynku


niemieckim osukcesie decyduje partner lub partnerzy
na miejscu. Optymalny jest solidny, dobrze wprowadzony
wrynek handlowiec, dobrze znajcy mechanizmy rynku
produktw rolno-spoywczych wNiemczech.
Wfazie przygotowa dobrze jest nawiza kontakt zkilkoma starannie wybranymi potencjalnymi partnerami
isprawdzi ich potencja, lojalno ico bardzo wane,
nastawienie do Polski jako kraju dostawcy czy Polakw
jako dostawcw. Elementy emocjonalne odgrywaj czasem decydujc rol.
Mimo systemu kontroli irutyny pracy liczy mona jedynie na czowieka na tak wraliwej, kluczowej pozycji.
Naley postawi wtej grze rynkowej na przynajmniej
dwch partnerw, poniewa mimo ostronoci iumw
nigdy nic nie wiadomo. Wedug niemieckiej zasady zaufanie jest dobre, ale kontrola....
Mimo wsplnego rynku UE iinnych idealistycznych wizji
otwartego handlu jedyn drog ominicia totalnej zale-

29

Rynek niemiecki

Na etapie wchodzenia na rynek przez pewien czas czsto


pokrycie kosztw na przyzwoitym poziomie jest ju sukcesem. Straty, czy te brak zysku, sprzeda wyrwnuje po
okresie rozruchu.
Mimo nowoczesnych drg porozumiewania si komunikacja zklientami na tzw. dole funkcjonuje tak jak znana
nam wkraju. Praca przedstawiciela handlowego si nie
przeya. Osoby opiekujce si dan grup odbiorcw,
klientw, s wielkim kapitaem firmy ibudowa takiego
zespou od zera trwa lata (jeeli inwestycja nie jest miliardowa). Wprzypadku nowicjusza akceptacja wwyspecjalizowanej brany zaczyna si nieraz po ponad trzech
latach.

noci od najczciej jednego porednika, jest zaoenie


wasnej firmy na terenie Niemiec lub te przejcie istniejcej niemieckiej. Pod kadym wzgldem jest to korzystne.
Jako krajowy, niemiecki podmiot gospodarczy (na przykad w formie spki z ograniczon odpowiedzialnoci prawa niemieckiego) wchodzi si automatycznie
wobieg informacji IHK (Niemieckiej Izby PrzemysowoHandlowej), do ktrej przynaleno jest obligatoryjna.
Praktycznie wszystkie niemieckie podmioty gospodarcze
s administrowane jako czonkowie przez t organizacj.
Poprzez wejcie wniemiecki system podatkowy firma
otrzymuje co, co mona okreli obywatelstwem gospodarczym. Oznacza to rwnie na zasadzie automatyzmu uzyskanie zaufania ogu, poniewa dla odbiorcy
wszystko (oprcz oczywicie towaru, produktu zagranicznego, wtym przypadku polskiego) staje si niemieckie.
Cigle pokutuje wiadomo iprzekonanie, e wwczas
wszelka usuga jest lepsza, solidniejsza, kontrolowana na
miejscu przez wasne wadze isystem. Rwnie niemieckie banki nie stawiaj wwczas wymogw, ktre firma
zagraniczna musiaaby speni na wejciu. Wszystkie te
elementy w bardzo duym stopniu warunkuj pozycj wyjciow na rynku niemieckim. Pozwalaj, by od
pocztku mona byo si skupi gwnie na tyme rynku
isprzeday.
Warto pamita, e przygotowanie rnych wersji towaru
zarwno jakociowo, jak ipod wzgldem obcej marki,
nazw ikolorystyki opakowania otwiera wiele drzwi. Nie
naley wstydzi si, e mamy rwnie towar tani.

Wizerunek produktu naley bezwzgldnie dopasowywa do rynku. Od ksztatu, opakowania, nazwy ismaku
po noniki emocjonalne i... wymogi porednika.
Podczas wsppracy zniemieckim partnerem spotyka si
najdziwniejsze, wydawaoby si bezsensowne wskazwki.
Warto bra je pod uwag, gdy niemiecki porednik zna
najlepiej swoj klientel ikultur pracy wasnej firmy.
Przy produktach, dostawach no name lub zobc mark
nie naley si kierowa patriotyzmem towarowym. Przy
niskich cenach, skromnej kalkulacji wszystko, co suy
obrotowi, jest wite. Dla przykadu: niemieckie produkty
wygldaj czsto bardziej wosko czy francusko ni oryginay. Smak przy tym nie zawsze jest zgodny znazw, ale
wynik ekonomiczny si liczy.
Czas wprowadzania wasnego produktu, marki na rynek
powinien by planowany na 35 lat. Niestety tak dugi
okres sprawia, e wielu maych producentw stawiajcych na samofinansowanie si takiego przedsiwzicia
odnioso niepowodzenie.
Dlatego tak wane s grupy producenckie, stowarzyszenia, wsppraca polskich wytwrcw, instytucji, urzdw,
projekty wramach tzw. PPP (partnerstwa publiczno-prywatnego) iwszelkie wsplnoty na rynku dziaajce na
zasadzie synergii izgodnie ztez Twj konkurent krajowy jest jednoczenie twoim partnerem. Dziki takiemu
podejciu polskie produkty uzyskuj najwysze uznanie
na rynku, staj si synonimem jakoci iwymienitego
smaku. Ato zostanie zpewnoci odnotowane na niezwykle wraliwym rynku niemieckim.

Lech Matusiak
PIHZ Polnisches Informationsund Handelszentrum Bonn
info@pihz.de

30

Jaja s podstawowym produktem spoywczym, cenionym ze wzgldu na swoje walory odywcze


i szerokie zastosowanie. wiatowa produkcja jaj kurzych1 od lat wykazuje tendencj wzrostow.
W2012 r. osigna poziom 66,4 mln ton, o1,7% wyszy ni wroku poprzednim io30% wyszy ni
wroku 2000 (51 mln ton).

przeszoci czowiek spoywa jaja rnych


gatunkw ptakw, a take wy i wi.
Wspczesny handel oferuje gwnie jaja
kurze i wmniejszych ilociach przepircze.
Najwikszym producentem jaj kurzych s Chiny, ktre
dostarczaj okoo 37% wiatowej produkcji. Na drugim
miejscu plasuje si Unia Europejska, jednak jej udzia
wprodukcji globalnej maleje. Wlatach 20112012 wynosi okoo 10% wobec 13% wlatach 20002002. Trzecie
miejsce zajmuj Stany Zjednoczone zprodukcj 5,4 mln
ton (w2000 r. 5 mln ton).

1
2

Produkcja na wiecie i w UE wedug danych FAO.


Dyrektywa Rady 1999/74/WE z 19 lipca 1999 r.

Producenci jaj w pastwach Unii Europejskiej musz


spenia wymogi prawodawstwa wsplnotowego zwizanego zochron rodowiska, dobrostanem kur niosek
oraz bezpieczestwem ywnoci. 1 stycznia 2012 r. wUE
wszed wycie zakaz chowu kur nienych wklatkach
starego typu2. Producenci jaj musieli zmieni klatki na
udoskonalone lub przej zsystemu klatkowego na bezklatkowy. Wdroenie podwyszonego dobrostanu niosek najwczeniej (w2010 r.) zakoczyy Niemcy, Austria,
Luksemburg iSzwecja.

31

Unijna produkcja jaj kurzych jest wzgldnie stabilna.


Wlatach 20012011 wahaa si wzakresie 6,76,9 mln
ton. W2012 r., zuwagi na zakaz wprowadzania do obrotu
jaj od kur utrzymywanych wklatkach starego typu, produkcja jaj wUnii zmniejszya si do 6,6 mln ton, ale ju
wnastpnym roku ponownie wzrosa.
Unia Europejska jest samowystarczalna pod wzgldem
zaopatrzenia wjaja, anawet dysponuje pewn ich nadwyk, ktra jest eksportowana. Unijny eksport jaj spoywczych wlatach 20042013 ksztatowa si wzakresie 150220 tys. ton3, aw2014 r. osign
poziom 229 tys. ton. Gwnymi kierunkami unijnego eksportu s Japonia
(zudziaem do 36%) iSzwajcaria
(1625%). W ostatnich latach
znaczcym odbiorc jaj konsumpcyjnych z UE staa si
take Angola.
Bariery importowe, przyczyniaj si do utrzymywania
unijnego importu na stosunkowo niskim poziomie.
W latach 20042013 do UE
importowano 1644 tys. ton
jaj. Najwicej jaj sprowadzono
wlatach 20062007 (odpowiednio
39 tys. ton i44 tys. ton) iw2012 r. (38
tys. ton), anajmniej wroku 2011 (16 tys.
ton). W2014 r. odnotowano spadek importu, do
13 tys. ton. Jaja importuje si do Unii przede wszystkim
zIndii, USA iArgentyny.
Unijna konsumpcja jaj wykazuje powoln tendencj
spadkow. Bilansowe roczne spoycie jaj wUE obniyo
si z12,4 kg (okoo 223 szt.)4 na mieszkaca w2003 r. do
12 kg (okoo 216 szt.) w2011 r. WUE najwicej jaj spoywaj Holendrzy (15,7 kg na mieszkaca), Duczycy (15,2
kg) iHiszpanie (13,9 kg). WPolsce w2011 r. spoycie na
jednego mieszkaca wynioso 9,5 kg. Jeszcze mniej jaj
spoyto m.in. wPortugalii (9,2 kg na mieszkaca), Irlandii
(9 kg), Finlandii iGrecji (po 8,9 kg).
Najwikszym producentem jaj kurzych w UE jest
Francja. Polska zajmuje sidme miejsce, z 8% udziaem. Wyprzedzaj nas take Niemcy, Wochy, Hiszpania,
Holandia iWielka Brytania. Spord wymienionych krajw samowystarczalna w produkcji jaj jest Hiszpania
oraz Holandia, ktra dysponuje du nadwyk produkcji. Niemcy natomiast importuj znaczne iloci jaj.
Importerami netto jaj s take Wochy iWielka Brytania,
aokresowo rwnie Francja.
3
4

Rynek jaj

WPolsce produkcja jaj kurzych rosa nieprzerwanie do


2010 r., kiedy osigna poziom 11,1 mld szt. Wporwnaniu z2004 r. byo to o20% wicej, az1998 r. blisko
53% wicej. Wzwizku zrozporzdzeniem odobrostanie
kur niosek obowizujcym od 1 stycznia 2012 r., wlatach
20112012 produkcja jaj ulega obnieniu i w 2012 r.
wyniosa 9,5 mld szt., awic bya zbliona do notowanej
w2005 r. W2013 r. produkcja ponownie wzrosa do
ponad 10 mld szt. (558 tys. ton). Zgodnie zszacunkiem
IERiG-PIB w 2014 r. nastpio jej dalsze zwikszenie.
Wzrost produkcji jaj zostanie prawdopodobnie utrzymany take w2015 r.
WPolsce poza produkcj jaj kurzych
GUS rejestruje rwnie produkcj
jaj indyczych, gsich ikaczych. S
one przeznaczone do wylgu
i stanowi niewielki procent
oglnej produkcji jaj.
Od lat najwicej jaj kurzych
produkowanych jest w woj.
wielkopolskim i mazowieckim. Po akcesji Polski do UE
rejony te jeszcze powikszyy
swoj przewag. W2013 r. produkcja jaj wwojewdztwie wielkopolskim bya o83% wiksza ni
w 2003 r., a w wojewdztwie mazowieckim o47% . Mniejszy wzrost produkcji
wcigu tych lat odnotowano wwojewdztwach
lubelskim ilubuskim, awpozostaych produkcja jaj ulega
ograniczeniu. Wefekcie udzia wojewdztwa wielkopolskiego wkrajowej produkcji jaj zwikszy si z21 do 35%,
amazowieckiego z14 do 20%.
Wkwietniu 2015 r. wGwnym Inspektoracie Weterynarii
byo zarejestrowanych 1189 dziaajcych duych ferm
(powyej 350 szt. niosek) oraz 184 maych producentw
jaj (uprawnionych do utrzymywania stad towarowych
liczcych do 350 szt. niosek). Wporwnaniu z2013 r.
liczba duych ferm zwikszya si o3%, amaych zmniejszya o24%. W2015 r. 40% duych ferm prowadzio chw
klatkowy, 36% wpomieszczeniu na cice, 19% chw na
wolnym wybiegu, a5% ekologiczny.
Wymienione systemy utrzymania rni si znacznie pod
wzgldem wielkoci stada. Maksymalna liczba niosek
utrzymywana na duych polskich fermach wchowie klatkowym na pocztku 2015 r. przecitnie wynosia ponad
72 tys. szt., wchowie cikowym 8,6 tys. szt., wchowie
wolno-wybiegowym 4,1 tys. szt., awchowie ekologicznym 1,6 tys. szt. Biorc pod uwag maksymaln dopusz-

Dane dotyczce unijnego eksportu i importu wedug Komisji Europejskiej (za lata 20042011 wedug Annual reports)
Spoycie w UE i poszczeglnych krajach UE wyraone w kilogramach wedug FAO (dane w sztukach obliczenia wasne).

32

czaln obsad, mona szacowa, e wPolsce wchowie


klatkowym utrzymywane jest 88% niosek, wchowie cikowym 9%, na wolnym wybiegu 2%, aekologicznie
zaledwie 0,2% . Podobn struktur notowano w2012 r.
Procent pogowia niosek utrzymywanych wposzczeglnych systemach chowu jest zrnicowany wzalenoci
od kraju. WNiemczech w2014 r. wklatkach utrzymywano
11% niosek, wchowie cikowym 62%, na wybiegach
18%, awchowie ekologicznym 9%. Spord krajw
UE najwikszy procent kur utrzymywanych na wolnym
wybiegu odnotowano wWlk. Brytanii (49%) i Irlandii
(40%), na cice wAustrii, Holandii iSzwecji (6368%),
aekologicznie wDanii (22%). Ogem wUE niecae 60%
niosek jest utrzymywane wsystemie klatkowym5.
Poza chowem fermowym w polskich
gospodarstwach rolnych prowadzona jest tzw. przyzagrodowa produkcja jaj
przeznaczonych na
uytek wasny. Jest
ona jednak coraz
mniej popularna.
W 2013 r. przyzagrodow produkcj jaj prowadzio okoo 515 tys.
gospodarstw wobec
ponad 1,1 mln gospodarstw w2005 r.
Gwnym czynnikiem stymulujcym
krajow produkcj jest popyt eksportowy.
Polska zchwil przystpienia do UE uzyskaa nieograniczony barierami celnymi dostp do duego rynku
zbytu, co przyczynio si do dynamicznego zwikszenia
polskiego eksportu. W2013 r. zPolski wyeksportowano
217 tys. ton jaj konsumpcyjnych za 193 mln euro wobec
28 tys. ton i 18 mln euro w roku 20046. W tym czasie
12-krotnie wzrosa masa wywiezionych przetworw zjaj,
a10-krotnie ich warto (odpowiednio do 20 tys. ton i30
mln euro). W2014 r. eksport jaj po raz pierwszy po akcesji uleg zmniejszeniu. Przy wzrocie cen eksportowych,
eksport jaj konsumpcyjnych uksztatowa si na poziomie
201 tys. ton i188 mln euro (spadek odpowiednio o7%
i2%). Wolumen eksportu przetworw zjaj wynis 19 tys.
ton (spadek o5%), ajego warto, przy spadku cen tych
produktw, obniya si do 27 mln euro (o10%). Dalszy
wzrost notuje si natomiast weksporcie jaj wylgowych.
W2014 r., pomimo spadku cen, wyeksportowano 6,1 tys.
5
6
7

ton tych jaj za 25,8 mln euro, wobec odpowiednio 5,7


tys. ton za 24,1 mln euro w2013 r. i0,7 tys. ton za 1,6 mln
euro w2004 r.
Ponad 95% wolumenu polskiego wywozu jaj spoywczych, prawie 100% przetworw zjaj oraz blisko 80% jaj
wylgowych jest kierowane na rynek wewntrzny UE.
W cigu ostatnich dziesiciu lat wzrost odnotowano
take wimporcie jaj. Nadal jest on jednak stosunkowo
nieduy. W2014 r. import jaj spoywczych iwylgowych
by 4-krotnie wikszy ni w2004 r. iwynis odpowiednio
20 tys. ton i4,0 tys. ton. Warto importu wprzypadku jaj
konsumpcyjnych wzrosa wtym czasie prawie 8-krotnie,
do 19 mln euro, ajaj wylgowych blisko 4-krotnie, do
22,5 mln euro (wtym jaj wylgowych
kurzych ponad 6-krotnie, do
9,9 mln euro). Najwikszy
(okoo 9-krotny) wzrost
nastpi wimporcie
przetworw z jaj,
Eksport jaj
ktry w 2014
spoywczych
r. przekrocz y
w 2014 r.
poziom 5 tys. ton
i10,6 mln euro.
Jaja spoywcze
do Polski od lat
importuje si prawie
wycznie z krajw Unii
Europejskiej. Gwnymi dostawcami produktw zjaj do Polski od lat
s Niemcy (42% zarwno w2004, jak iw2014 r.) oraz
Holandia (29% w2004 r. i34% w2014 r.), jaj wylgowych
Czechy, Holandia, Francja iDania.
Od akcesji Polski do UE ceny jaj w Polsce we wszystkich kanaach dystrybucji znaczco wzrosy. Wzrost cen
utrzymywa si do 2012 r. Szczeglnie silnym bodcem
do wzrostu w 2009 r. i 2012 r. by spadek poday jaj
wNiemczech wlatach 20082009 zwizany zwycofaniem klatek starego typu oraz spadek, ztego samego
powodu, poday wPolsce wlatach 20112012. Przecitna
roczna cena sprzeday jaj konsumpcyjnych7 redniej
iduej wielkoci (klasa wagowa M iL) w2012 r. wyniosa
40,67 z/100 szt. ibya o48% wysza ni w2011 r. io92%
wysza ni w2004 r. Ceny detaliczne jaj wzrosy wtym
czasie odpowiednio o34% i62%, osigajc poziom 60
gr/szt. Jeszcze wysze ceny, przecitnie 67 gr/szt., uzyskiwano za jaja na targowiskach. Wodniesieniu do 2011 r.
targowiskowe ceny wzrosy o24%, ado 2004 r. o81%.
Jaja skupowane do przetwrstwa osigny cen 4,49

Dane Komisji Europejskiej.


Wyniki polskiego handlu zagranicznego zostay obliczone na podstawie danych Ministerstwa Finansw, za 2014 r. dane wstpne.
Cena sprzeday jaj konsumpcyjnych przez zakady pakujce rednia roczna cena obliczona na podstawie danych z poszczeglnych miesicy notowanych w ramach
Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW.

33

Rynek jaj

do 3,47 z/kg. Ceny detaliczne jaj w2014 r. uksztatoway


si na poziomie 52 gr/szt., o14% niszym ni roku 2012,
adynamika spadku wobu latach bya podobna. W2014 r.
wsprzeday detalicznej jaja potaniay take wrelacji do
innych produktw biakowych pochodzenia zwierzcego.
W roku 2013 najmniej (o 1%) potaniay jaja na targowiskach. W2014 r. ich cena utrzymaa si na poziomie
z2013 r. iwyniosa 66 gr/szt.
Wpierwszym kwartale 2015 r. ceny sprzeday jaj konsumpcyjnych byy wysze ni przed rokiem, ale nisze ni
dwa lata wczeniej. Wprzypadku detalicznych cen jaj spadek utrzyma si rwnie na pocztku 2015 r. IERiG-PIB
przewiduje8, e oywienie popytu krajowego, awwyniku
wzrostu cen jaj w UE rwnie popytu eksportowego,
przyczyni si do wzrostu cen w2015 r. Wzrost cen bdzie
jednak hamowany rosnc produkcj.

z/kg ibyy okoo 60% drosze ni w2011 r. i2004 r. Tak


wysokie ceny jaj w2012 r. znaczco ograniczyy popyt, co
ju wnastpnym roku spowodowao korekt cen wd.
W2013 r. rednia cena sprzeday jaj konsumpcyjnych
klasy M iL obniya si o22%, aw2014 r. okolejne 2%
iwynosia 31,23 z/100 szt. Ceny skupu jaj do przetwrstwa w2013 r. spady o27%, ale w2014 r. wzrosy o6%,

Ceny jaj na rynku krajowym, wyraone weuro, s na og


zblione do redniej unijnej i znaczco nisze ni we
Woszech, aokresowo nisze ni wWlk. Brytanii. Wpozostaych krajach produkujcych wicej jaj ni Polska, ceny
s nisze od polskich.
WPolsce po gbokim spadku bilansowego spoycia jaj9
na pocztku lat 90. (do 147 szt. na mieszkaca w1994 r.),
wkolejnych latach notowano jego wzrost, do poziomu

Polska produkcja, eksport i import


jaj kurzych konsumpcyjnych*
700
600

(tys. ton)

500
400
300
200
100
0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


produkcja

eksport

import

2012 2013 2014

* produkcja cznie z jajami wylgowymi


rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS, IERiG-PIB i Ministerstwa Finansw.

Popyt na ywno. Stan i perspektywy nr 16, IERiG-PIB, ARR, MRiRW.

34

211215 szt. na mieszkaca wlatach 20012006. Wzrost


eksportu icen jaj przyczyni si do ograniczenia spoycia
jaj wkraju. Wlatach 20072010 spoycie ulego niewielkiemu zmniejszeniu, do 202 szt. na mieszkaca wroku
2010, awkolejnych dwch latach spado gwatownie. Od
2013 r. obserwuje si ponowny wzrost konsumpcji.
Spadkow tendencj spoycia nadal notuje si wgospodarstwach domowych. IERiG-PIB ocenia, e w2014 r.
konsumpcja jaj wgospodarstwach domowych moga by
o1,4% mniejsza ni w2013 r. ioponad 20% mniejsza ni
w2003 r. Spadek nastpuje wgospodarstwach wszystkich grup ekonomiczno-spoecznych. Najwikszy spadek
od 2003 r. do 2013 r. nastpi wgospodarstwach osb pracujcych na rachunek wasny (o22%) irolnikw (o18%),
anajmniejszy wgospodarstwach emerytw irencistw
(o10%). W2013 r. wpolskich domach spoyto rednio
146 jaj na osob, najwicej wgospodarstwach emerytw
(189 szt. na osob) oraz rencistw irolnikw (po 178 szt.),
a najmniej w gospodarstwach osb pracujcych na
wasny rachunek (126 szt.).
Rnice wpoziomie spoycia prawdopodobnie wynikaj m.in. ze zrnicowanych moliwoci uzyskania jaj
z wasnej produkcji, nawykw ywieniowych, czasu,
ktry domownicy mog powici na samodzielne przygotowanie bardziej zoonych potraw oraz poziomu
wydatkw na ywno gotow. Udzia samozaopatrzenia wspoyciu jaj jest oczywicie najwikszy wgospodarstwach rolnikw, ale od 2003 r. do 2013 r. zmala z81

do 75%. Zmniejszenie konsumpcji zsamozaopatrzenia


wtym okresie odnotowano rwnie wgospodarstwach
domowych innych grup spoeczno-ekonomicznych.
rednio udzia samozaopatrzenia zmniejszy si z21 do
18%.
Polscy konsumenci preferuj jaja obrzowej skorupie,
wci majc przekonanie, e s bardziej wartociowe.
Opinia taka utrwalia si wlatach 60. XX wieku, kiedy do
handlu dostarczano czsto marnej jakoci jaja obiaej
skorupie od kur rasy leghorn, utrzymywanych wwielkotowarowych stadach wgospodarstwach pastwowych
ispdzielczych, ajaja zchowu przydomowego byy brzowe. Po urynkowieniu gospodarki producenci dostosowali produkcj do gustu konsumentw. WPolsce ponad
99% utrzymywanych niosek znosi jaja brzowe10. Biae
jaja s preferowane np. w: USA, Meksyku, Kanadzie, Iranie,
awEuropie we Woszech iwFinlandii.
Jako jaj ani intensywno zabarwienia tka nie zaley
od barwy skorupy, ale od skadu skarmianej paszy (na
kolor tka pozytywnie wpywa dodatek np.: kukurydzy, suszu zpatkw nagietka, wodorostw lub lucerny).
Wprowadzajc rne dodatki do pasz, mona take
korzystnie modyfikowa chemiczny skad jaja, np. wzbogaca je wnienasycone kwasy tuszczowe n-3 (tzw. kwasy
omega-3), witamin E, karotenoidy iselen.

Jolanta Kossakowska
Kierownik Dziau Analiz
Rynkowych
Biuro Analiz iProgramowania ARR

Spoycie bilansowe, w przeciwiestwie do spoycia w gospodarstwach domowych, obejmuje jaja spoyte w palcwkach zbiorowego ywienia
(przedszkolach, szpitalach, wizieniach), zuyte do produkcji ywnoci, a take w przemyle farmaceutycznym, chemicznym i kosmetycznym.
10
S. Wyk, Biae czy brzowe, Polskie Drobiarstwo, lipiec 2009.
9

35

Prognoza cen

Prognoza cen
1
rynkowych
Rynek zb
Due krajowe zasoby zb (m.in. wwyniku rekordowych
zbiorw w2014 r.) spowodoway, e od pocztku sezonu
2014/2015 ceny skupu ziarna utrzymyway si na poziomie niszym ni przed rokiem. Popyt na zboa na rynku
wiatowym sprzyja wzrostowi eksportu zUE. Zuwagi
na relatywnie dobr jako ziarna rwnie eksport zb
zPolski (zwaszcza pszenicy) utrzymuje si na wysokim
poziomie2.
Weksporcie pszenicy do krajw trzecich Polska plasuje si
na pitym miejscu wUE.

ARR przewiduj, e czna powierzchnia zasieww zb


pod zbiory w2015 r. bdzie zbliona do areau obsianego
wdwch poprzednich latach. Wzwizku ztym, przy przecitnych warunkach termicznych i wilgotnociowych
wdalszej czci sezonu, mona si spodziewa, e zbiory
zb w2015 r. bd zblione do redniej zlat 20102014
iuksztatuj si wgranicach 28,529 mln ton.

CENY SKUPU

1100

PSZENICY I YTA (z/t)

1000

Gwni eksporterzy ziarna pszenicy z UE w okresie


lipiecgrudzie 2014 r. (wg wolumenu)

1100
1000
900

900

MRiRW

800

800

Niemcy 17%
700

prognoza

600

IX 2015

VI 2015

XII 2014

IX 2014

VI 2014

400

III 2014

400

XII 2013

500

IX 2013

Bugaria 5%

600

500

VI 2013

Polska 8%

III 2015

Litwa 9%

700

GUS

Pszenica ogem wg GUS

Rumunia 19%
otwa 3%

Pszenica konsumpcyjna wg MRiRW


yto wg GUS

Francja 30%

pozostali 9%

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych Komisji Europejskiej.

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iprognozy


zespou ekspertw.

WPolsce zbiory zb w2015 r. zapowiadaj si dobrze.


Obszar zasieww zb ozimych pod zbiory w2015 r. jest
zbliony do notowanego wpoprzednim sezonie iwynosi
okoo 4,4 mln ha3. Wbiecym roku uprawy ozime dobrze
przezimoway, atemperatury powietrza igleby sprzyjay
rozwojowi rolin oraz terminowym zasiewom zb jarych,
co moe mie pozytywny wpyw na ich plony. Analitycy
1

W2015 r. dobre zbiory prognozowane rwnie wUE, przy


duych zapasach, bd wywieray presj na spadek cen
zb. Jednak czynnikiem hamujcym ten spadek bdzie
zwikszony eksport ziarna. Zmiany cen na rynkach zagranicznych bd oddziayway na poziom cen wPolsce.
Zesp ekspertw oceni, e ceny zb do czerwca 2015 r.

Na podstawie opinii ekspertw materia opracowa zesp Biura Analiz i Programowania ARR: Marzena Trajer, Ewa Bochiska, Jolanta Kossakowska, Martyn Mieczkowski,
Pawe Smoliski, Joanna Sych-Winiarek, Maria Wodarczyk. Ceny zb, ywca i mleka ceny skupu bez podatku VAT, ceny masa i OMP ceny zbytu z podatkiem VAT.
Wyniki polskiego handlu zagranicznego zboami, misem i produktami mleczarskimi zostay obliczone przez analitykw ARR na podstawie wstpnych danych Ministerstwa
Finansw.
Wynikowy szacunek produkcji gwnych ziemiopodw rolnych i ogrodniczych w 2014 r., GUS.

36

bd utrzymyway si poniej cen z porwnywalnych


miesicy roku 2014. We wrzeniu 2015 r. ceny pszenicy
mog by nieco wysze ni rok wczeniej, ayta nadal
nisze od cen sprzed roku.

Wyszczeglnienie j.m.

Ceny wedug
GUS
w2014 r. (bez VAT)

Ceny prognozowane
przez zesp
ekspertw na 2015r.

czerwiec wrzesie

czerwiec

wrzesie

Pszenica
ogem

z/t

750

637

690730

640680

Pszenica
konsumpcyjna*

z/t

772

666

730770

670710

yto ogem

z/t

585

521

520550

490520

* Cena pszenicy przeznaczonej na cele konsumpcyjne wg ZSRIR


MRiRW.

Rynek wieprzowiny
Wzrost produkcji ywca wieprzowego w UE, w tym
wPolsce, oraz rosyjskie embargo na unijn wieprzowin4
powodoway, e w2014 r. iwpierwszym kwartale 2015 r.
ceny trzody chlewnej wUE byy nisze ni przed rokiem.

mln sztuk, o2% wicej ni przed rokiem (podczas gdy


wczerwcu 2014 r. pogowie byo o5% wiksze ni rok
wczeniej). Liczba tucznikw wzrosa o7%, awarchlakw o2%. Natomiast prosit byo o3% mniej ni przed
rokiem, aloch o1% mniej. Spadek liczby prosit iloch
odnotowany wgrudniu 2014 r. zapowiada ograniczenie
krajowego pogowia trzody chlewnej w2015 r. Na tendencj do redukcji pogowia trzody chlewnej wskazuje
rwnie zwikszony skup macior. Liczba loch dostarczonych do skupu (wedug GUS) wcigu pierwszych dwch
miesicy 2015 r. bya o24% wiksza ni wtym samym
okresie 2014 r.
Uwzgldniajc stan istruktur pogowia trzody chlewnej,
ocenia si, e wpierwszej poowie 2015 r. krajowa produkcja ywca wieprzowego moe by o4% wiksza ni
wpierwszym proczu 2014 r. Przewiduje si, e wdrugiej
poowie 2015 r. krajowa produkcja ywca wieprzowego
moe by zbliona do szacowanej na drugie procze
2014 r. Ocenia si, e w2015 r. zarwno polski eksport, jak
iimport wieprzowiny mog uksztatowa si na poziomie
zblionym do notowanego w2014 r.
WUE produkcja misa wieprzowego w2015 r. (wedug
KE5) moe wynie okoo 23 mln ton, ponad 1% wicej
ni w2014 r.
Wieprzowina zgoszona w okresie 9 marca 24 kwietnia
2015 r. do prywatnego przechowywania w UE

6,25

6,25

CENY SKUPU

6,00
5,75
5,50

GUS

YWCA
WIEPRZOWEGO (z/kg)

5,50
5,25

Pozostae kraje* 4,0%

Holandia 5,8%

Dania 24,0%

Wochy 8,5%

Polska 12,0%
Hiszpania 21,6%

IX 2015

VI 2015

4,00

III 2015

4,25

4,00

XII 2014

4,25

IX 2014

4,50

VI 2014

4,75

4,50

III 2014

4,75

XII 2013

5,00

IX 2013

5,00

VI 2013

Francja 4,5%

5,75

prognoza

5,25

Irlandia 1,4%
Finlandia 1,1%

Portugalia 1,6%
Belgia 3,0%

6,00

Niemcy 12,5%

* Estonia, Austria, Szwecja, Cypr, Wgry, Wielka Brytania, Rumunia.


rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iprognozy
zespou ekspertw.

Pogorszenie opacalnoci produkcji ywca wieprzowego przyczynio si do wyhamowania dynamiki wzrostu pogowia wi wPolsce. Wgrudniu 2014 r. (wedug
GUS) krajowe pogowie trzody chlewnej wynioso 11,2

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych Komisji


Europejskiej.

Wmarcu 2015 r. wcelu stabilizacji cen na rynku unijnym


KE uruchomia mechanizm dopat do prywatnego przechowywania wieprzowiny6, ktry pozwala czasowo ograniczy poda tego misa na rynek (okres przechowywania

W kocu stycznia 2014 r. Rosja obja embargiem import ywca (CN 0103) i misa wieprzowego (CN 0203), w pierwszej dekadzie sierpnia 2014 r. import przetworw
(z poz. CN 0210 i 1601 00), a w padzierniku 2014 r. import podrobw i mczek (z poz. CN 0206 i 0210) oraz tuszczw (CN 1501).
5
Prognoza KE z lutego 2015 r.
6
Rozporzdzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/360 (Dz. U. UE L 62 z 06.03.2015, s.16).
4

37

Wyszczeglnienie j.m.
ywiec
wieprzowy

z/kg

Ceny wedug
GUS
w2014 r. (bez VAT)

Ceny prognozowane
przez zesp
ekspertw na 2015r.

czerwiec wrzesie

czerwiec

5,31

4,95

wrzesie

4,404,60 4,404,70

Rynek woowiny icielciny


Wgrudniu 2014 r. krajowe pogowie byda (wedug GUS)
liczyo 5659 tys. sztuk, o 1% wicej ni przed rokiem.
Wzrost wynika ze zwikszenia liczby cielt poniej 1 roku
(o2%) imodego byda wwieku 12 lat (o4%). Byda
wwieku powyej 2 lat byo nieznacznie (o0,2%) mniej, co
byo spowodowane zmniejszeniem (o1%) pogowia krw.
IERiG-PIB ocenia, e produkcja ywca woowego
w2014 r. wyniosa 803 tys. ton (418 tys. ton mpc.) wobec
714 tys. ton (373 tys. ton mpc.) w2013 r. Biorc pod uwag
wzrostowe tendencje wpogowiu byda rzenego, atake
7

utrzymujc si redukcj pogowia krw, krajowa produkcja ywca woowego w2015 r., wocenie analitykw ARR,
moe by okoo 2% wiksza ni 2014 r.
1600

1600

1400

1400

1200

1200

1000

1000

POGOWIE BYDA

800

800

WEDUG GRUP WIEKOWYCH*

600

600

400

400

200

200

tys. sztuk

objty dopat ustalono na 90, 120 lub 150 dni). Wdniach


9 marca 24 kwietnia 2015 r. wUE (wedug informacji KE)
do przechowania zgoszono 63,5 tys. ton tego misa, najwicej w: Danii, Hiszpanii, Niemczech iPolsce. Wikszo
(72%) unijnej wieprzowiny zgoszono do przechowywania przez okres 90 dni. Mechanizm dopat do prywatnego
przechowywania wieprzowiny zosta zamknity 8 maja
2015 roku7.
Przewidujc wzrost poday wieprzowiny na rynku krajowym, IERiG-PIB ocenia, e w2015 r. spoycie wieprzowiny wPolsce moe by okoo 1 kg wiksze od szacowanego na 2014 r. (38,5 kg na mieszkaca) iznaczco
wiksze ni w2013 r., kiedy (wedug GUS) wynioso 35,5
kg na mieszkaca.
Od wstpienia Polski do UE krajowe ceny trzody chlewnej ksztatuj si pod wpywem unijnych cen wieprzowiny
ikursu zotego do euro. W2015 r. (wedug KE), wnastpstwie wzrostu unijnej produkcji misa wieprzowego okoo
0,3 mln ton oraz wzrostu eksportu netto produktw wieprzowych okoo 0,1 mln ton (w ekwiwalencie misa),
poda wieprzowiny wUE moe by wiksza ni w2014 r.
Wefekcie w2015 r. rednie unijne ceny misa wieprzowego mog by nisze ni rok wczeniej.
Zwikszenie poday wieprzowiny wUE, wtym Polsce,
moe by na tyle due, i krajowe ceny trzody chlewnej
mog nie wykaza sezonowego wzrostu wtrzecim kwartale 2015 r. Zesp ekspertw ocenia, e wczerwcu iwe
wrzeniu 2015 r. ceny skupu ywca wieprzowego wPolsce
bd nisze ni przed rokiem.

Prognoza cen

0
2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

* stan z grudnia

Bydo mode (12 lata)


Cielta
Bydo powyej 2 lat (bez krw)

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS.

Konkurencyjno cenowa polskiej woowiny na rynku


unijnym sprzyja wzrostowi jej eksportu. W2014 r. zkraju
wyeksportowano 361 tys. ton ywca, misa oraz przetworw woowych icielcych (wekwiwalencie misa), o2%
wicej ni w roku poprzednim. Ocenia si, e eksport
woowiny w2015 r. moe by nieco wikszy ni w2014 r.
W duszej perspektywie wzrostowi eksportu bdzie
sprzyjao przywrcenie wPolsce moliwoci uboju rytualnego.
Import woowiny i cielciny do Polski, pomimo wzrostu, utrzymuje si na niskim poziomie. W2014 r. wynis
34 tys. ton iby o18% wikszy ni wroku poprzednim.
Przewiduje si, e w2015 r. przywz produktw woowych icielcych moe uksztatowa si na poziomie nieco
niszym ni w2014 r.
WPolsce do 2013 r., midzy innymi na skutek wysokich
cen misa i przetworw woowych, utrzymywaa si
spadkowa tendencja w spoyciu woowiny. W 2013 r.
bilansowe spoycie misa woowego, wedug danych
GUS, wynioso 1,5 kg na jednego mieszkaca wobec 1,6
kg w2012 r. W2014 r. (wedug szacunkw IERiG-PIB)
poziom spoycia woowiny mg powrci do poziomu
z2012 r., tj. 1,6 kg. W2015 r. kontynuowana jest spadkowa
tendencja cen detalicznych kulinarnego misa woowego.
Biorc pod uwag popraw sytuacji dochodowej ludnoci
spoycie woowiny w2015 r. moe by nieco (o0,1 kg na
mieszkaca) wiksze ni w2014 r.

Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z 17 grudnia ustanawiajce wspln organizacj rynkw produktw rolnych oraz uchylajce rozporzdzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007.

38

Rynek drobiu

CENY SKUPU

6,75

6,75

YWCA
WOOWEGO (z/kg)

6,50

6,50

prognoza
6,25

6,25

6,00

6,00

5,75

5,75

GUS

5,50

Bydo ogem (bez cielt)

IX 2015

VI 2015

III 2015

XII 2014

IX 2014

VI 2014

III 2014

XII 2013

IX 2013

VI 2013

5,50

Poprawa opacalnoci chowu drobiu wPolsce w2014 r.


skutkowaa 9% wzrostem produkcji, do 2,6 mln ton (okoo
1,8 mln ton mpc.). Wysokie tempo wzrostu produkcji drobiarskiej spowodowao, e w2014 r. Polska staa si najwikszym producentem tego misa wUE.
Zgodnie zprognoz ekspertw podobne tempo wzrostu
produkcji drobiarskiej zostanie prawdopodobnie utrzymane w2015 r. Podstaw przewidywanego wzrostu produkcji jest obnika cen pasz, popyt eksportowy na polskie
miso oraz konkurencyjno cenowa drobiu wobec misa
czerwonego.

PRODUKCJA MISA DROBIOWEGO

2,0

1,9

Mode bydo rzene

W WYBRANYCH KRAJACH UE

1,8

1,8

1,7

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iprognozy

Rosncy popyt na woowin, m.in. ze strony krajw bakaskich, azjatyckich (Hongkong, Chiny, Turcja) iStanw
Zjednoczonych, przy jednoczesnym spadku produkcji
wAustralii, sprzyja utrzymywaniu si cen byda na wiecie iwUE na wysokim poziomie. Jednak przewidywany na
2015 r. wzrost wiatowej, wtym unijnej, produkcji woowiny bdzie wywiera presj na spadek cen. Zuwagi na
ukierunkowanie polskiej produkcji woowiny na eksport
na rynek unijny, zmiany cen byda wkraju s zalene od
zmian cen wUE. Wpyw na cen krajow ma take kurs
zotego.
Wtej sytuacji zesp ekspertw przewiduje, e krajowe
ceny skupu byda wdrugim kwartale 2015 r. bd stabilne
iutrzymaj si na poziomie zblionym do uzyskiwanych
w analogicznym okresie ubiegego roku, a w trzecim
kwartale bd prawdopodobnie wysze ni przed rokiem.

Wyszczeglnienie

j.m.

Ceny wedug
GUS w2014 r.
(bez VAT)
czerwiec wrzesie

Ceny prognozowane
przez zesp ekspertw
na 2015r.
czerwiec

wrzesie

Bydo ogem

z/kg

5,99

5,85

5,906,20 5,806,20

Mode bydo
rzene

z/kg

6,16

6,08

6,206,50 6,106,50

1,5

1,6

mln ton

zespou ekspertw.

1,6

1,6

1,5

1,4

1,2

1,3
1,2

1,0

1,0
0,9

0,8

0,9

2003
Polska

2004

2005

Niemcy

2006

2007

Francja

2008

2009

2010

Wielka Brytania

2011

2012

Hiszpania

2013

2014

Wochy

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych Eurostatu.

W 2014 r. odnotowano 20% wzrost eksportu z Polski


ywca, misa iprzetworw drobiowych (wekwiwalencie misa), do 867 tys. ton. Wzrost eksportu asortymentu
drobiowego wynika zutrzymujcego si popytu na miso
drobiowe na rynkach zagranicznych oraz zkonkurencyjnoci cenowej polskich produktw drobiowych na rynku
unijnym. W2015 r. przewidywany jest dalszy wzrost eksportu drobiu, ale dynamika tego wzrostu bdzie sabsza
ni w2014 r. Przewidywany wzrost eksportu bdzie wynikiem rosncego popytu zagranicznego na drb zUE oraz
rosncej unijnej konsumpcji misa drobiowego. Ponadto
czynnikiem stymulujcym wzrost polskiego eksportu jest
dywersyfikacja rynkw zbytu okraje Bliskiego iDalekiego
Wschodu oraz opastwa Afryki.
W2014 r. import drobiu do Polski wynis 107 tys. ton iby
o9% wikszy ni wroku poprzednim. W2015 r. import drobiu moe uksztatowa si na poziomie niszym ni w2014 r.
Zgodnie zdanymi IERiG-PIB w2014 r. konsumpcja drobiu
wyniosa 26,9 kg na mieszkaca ibya o0,4 kg na mieszkaca wiksza ni w2013 r. W2015 r. konsumpcja drobiu (wedug oceny IERiG-PIB) moe wynie 27,2 kg na
mieszkaca.

39

KURCZT BROJLERW (z/kg)

4,10

prognoza

4,00

4,00

MRiRW

3,90

3,90

3,40

VI 2015

III 2014

IX 2015

3,40

III 2015

3,50

XII 2014

3,50

IX 2014

3,60

VI 2014

3,70

3,60

XII 2013

3,70

IX 2013

3,80

VI 2013

3,80

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych MRiRW iprognozy

800

600

zespou ekspertw.

Zesp ekspertw ocenia, e wdrugim itrzecim kwartale


2015 r. ceny skupu kurczt brojlerw sezonowo wzrosn.
Poziom cen wdrugim kwartale bdzie jednak nieco niszy ni wanalogicznych miesicach 2014 r. Wtrzecim
kwartale 2015 r. ceny skupu kurczt mog ksztatowa
si na poziomie zblionym do notowanego przed rokiem.

Wyszczeglnienie j.m.

Ceny wedug
MRiRW w 2014 r.
(bez VAT)
czerwiec wrzesie

Kurczta
brojlery

z/
kg

3,85

3,73

Ceny prognozowane
przez zesp ekspertw
na 2015r.
czerwiec

wrzesie

3,603,80 3,603,90

Rynek mleka iproduktw mleczarskich


WUnii Europejskiej 1 kwietnia 2015 r., po 31 latach funkcjonowania, przestao obowizywa kwotowanie produkcji mleka7.
WPolsce zachodzi proces restrukturyzacji prowadzcy
do koncentracji produkcji mleka. W2014 r. liczba gospodarstw utrzymujcych krowy bya o59% mniejsza ni
wroku 2004 iwyniosa 305 tys. Postpuje take redukcja
pogowia krw mlecznych. IERiG-PIB ocenia,
e wpierwszej poowie 2015 r. dynamika
spadku pogowia krw mlecznych
moe utrzyma si na poziomie
okoo 2%, natomiast wdrugim
proczu 2015 r. moe ulec
ograniczeniu do 1%. Na skutek
przewidywanego dalszego
wzrostu mlecznoci krw do
8

Gospodarstwa posiadajce krowy


i pogowie krw mlecznych
w Polsce

700

tys. gospodarstw

4,10

5700 l/szt., produkcja surowca w2015 r. moe wynie


12,7 mld litrw. Jednoczenie towarowa produkcja moe
by o1,5% wiksza ni wroku 2014. W pierwszym kwartale 2015 r. (wedug GUS) skup mleka bynieznacznie
(0,3%)wikszy ni wtym samym okresie 2014 r. iuksztatowa si na poziomie 2,4 mld litrw.

4,20

cznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory, bez mleka przerobionego na maso.

2,8
2,7
2,6
mln sztuk

CENY SKUPU

4,20

Prognoza cen

500

2,5

400

2,4

300

2,3

200

2,2
2004

2005

2007

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Gospodarstwa posiadajce krowy


Pogowie krw mlecznych (rednio w roku)

rdo: opracowanie iobliczenia ARR na podstawie danych GUS


iIERiG-PIB.

Przewidywany wPolsce w2015 r. dalszy wzrost produkcji mleka (od kwietnia nieograniczonej limitem), moliwa
poprawa koniunktury na rynku wiatowym iutrzymanie
si popytu na produkty mleczarskie ze strony krajw
rozwijajcych si mog wpywa stymulujco na wzrost
produkcji mleka wproszku oraz masa. Przyrost produkcji tych artykuw bdzie prawdopodobnie kierowany
gwnie na eksport, awmniejszym stopniu na zwikszenie krajowego zaopatrzenia. Jednoczenie produkcja
artykuw mleczarskich owyszym stopniu przetworzenia, wtym m.in. serw, moe by nadal ograniczana ze
wzgldu na rosyjskie embargo.
W Polsce w latach 20062013 notowano wzrostow tendencj w konsumpcji mleka i jego przetworw. IERiGPIB ocenia, e w 2014 r. spoycie mleka mogo by o 1 litr
mniejsze ni w 2013 r. i wynie 205 litrw na mieszkaca.
W 2015 r. spoycie produktw mleczarskich prawdopodobnie bdzie zblione do szacownego na
rok 2014. Konsumpcja masa w latach
20142015 moe utrzyma si na
poziomie z lat 20122013, tj.
4,1 kg na mieszkaca.

40

Konsumpcja mleka i masa


na 1 mieszkaca

215
210

5,10

4,90

200

190
185

maso w kg

4,50

4,30

180

4,10

175

19

18

18

17

17

16

4,70

195

3,90

170

16

GUS

15

15

14

14

13

13

prognoza

12

12

CENY ZBYTU

11

11

MASA I ODTUSZCZONEGO
MLEKA W PROSZKU (z/kg)

10

10

z podatkiem VAT

Maso

Maso w blokach

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iIERiG-PIB.

IX 2015

VI 2015

III 2015

XII 2014

IX 2014

VI 2014

III 2014

XII 2013

*szacunek IERiG-PIB
**prognoza IERiG-PIB

IX 2013

VI 2013

Mleko (cznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory,


bez mleka przerobionego na maso)

Odtuszczone mleko w proszku

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iprognozy zespou

Wzwizku zprzewidywanym wzrostem poday surowca


po zniesieniu kwotowania produkcji mleka zesp ekspertw ocenia, e ceny skupu surowca wdrugim kwartale
2015 r. mog jeszcze ulega obnieniu. Wczerwcu mleko
moe by ponad 10% tasze ni rok wczeniej. Wtrzecim kwartale 2015 r. ceny mog wykazywa tendencje do
wzrostu iwe wrzeniu br. cena mleka moe by zbliona
do notowanej we wrzeniu 2014 r.
160

160

GUS

155

CENY SKUPU

155

MLEKA (z/hl)

150

150

145

145

140

ekspertw.

Wyszczeglnienie j.m.

Ceny wedug
GUS w2014 r.*
czerwiec wrzesie

Mleko surowe z/hl 135,73


Maso
z/kg 15,14
w blokach
Odtuszczone
mleko
z/kg 12,30
wproszku (OMP)

124,68

Ceny prognozowane
przez zesp ekspertw
na 2015r.
czerwiec

wrzesie

118124

119127

13,93

13,1013,70 13,2014,10

10,58

8,809,20 9,009,60

140

prognoza

135

135

IX 2015

VI 2015

115
III 2015

115
XII 2014

120

IX 2014

120

VI 2014

125

III 2014

125

XII 2013

130

IX 2013

130

VI 2013

mleko w litrach

205

19

rdo: opracowanie ARR na podstawie danych GUS iprognozy


zespou ekspertw.

Eksperci prognozuj, e ceny odtuszczonego mleka


wproszku do wrzenia 2015 r. mog by wzgldnie stabilne, ale nisze ni wanalogicznych miesicach 2014 r.:
wczerwcu 2015 r. okoo 25%, awe wrzeniu o1015%.
Ceny masa wczerwcu 2015 r. mog by okoo 11% nisze, awe wrzeniu zblione do poziomu notowanego rok
wczeniej.

* Ceny skupu mleka bez VAT, ceny zbytu masa iOMP zpodatkiem VAT.

Wicej informacji na temat sytuacji na podstawowych


rynkach rolnych mona znale na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego www.arr.gov.pl wzakadce
Analizy iprognozy rynkowe
wdziaach:
Prognoza cen rynkowych/Prognoza cen rynkowych
podstawowych produktw rolno-ywnociowych,
Raporty miesiczne/Raporty miesiczne osytuacji na
rynku rolno-ywnociowym zelementami tendencji
rozwojowej.

41

CENTRALA
Agencja Rynku Rolnego
00-400 Warszawa
ul. Nowy wiat 6/12
22 661-72-72

ODDZIAY TERENOWE
Biaystok
15-102 Biaystok
ul. Kombatantw 4
85 664-31-50

d
93-578 d
ul. Wrblewskiego 18
42 684-52-18

Prezes.........................................................22 661-76-66
Zastpca Prezesa..................................22 661-76-23
ZASTPCA PREZESA .................................22 661-76-33
Zastpca Prezesa..................................22 661-78-44
Rzecznik prasowy................................22 661-76-13

Bydgoszcz
85-605 Bydgoszcz
ul. Kasztanowa 57
52 584-92-92

Olsztyn
10-959 Olsztyn
ul. Partyzantw 1/2
89 527-74-58

biura

Gdynia
81-332 Gdynia
ul. Kotaja 1
58 669-43-00

Opole
45-301 Opole
ul. Horoszkiewicza 6
77 441-70-00

Gorzw Wlkp.
66-400 Gorzw Wlkp.
ul. WALCZAKA 25
95 728-26-58

Pozna
60-324 Pozna
ul. Marceliska 90
61 852-14-33

Katowice
40-476 Katowice
pl. Pod Lipami 5
32 359-49-00

Rzeszw
35-001 Rzeszw
al. Pisudskiego 32
17 864-20-2728

Kielce
25-323 Kielce
ul. Piaskowa 18
41 343-31-90

Szczecin
71-410 Szczecin
ul. Niedziakowskiego 21
91 464-82-00

Krakw
31-038 Krakw
ul. Mogilska 104
12 424-09-40

Warszawa
04-076 Warszawa
Al. Waszyngtona 146
22 515-81-3133

Lublin
20-610 Lublin
ul. Leszka CZarnego 3
81 444-45-33

Wrocaw
53-333 Wrocaw
ul. Powstacw l. 28/30
71 335-01-51

Administracyjne....................................22 661-74-10
Analiz iProgramowania....................22 661-78-29
Audytu Wewntrznego.....................22 661-79-05
Cukru iBiopaliw.....................................22 661-71-30
Finansowo-Ksigowe..........................22 661-74-32
Kontroli Technicznych.....................22 661-77-76
Kontroli Wewntrznej......................22 661-77-68
Kwotowania Produkcji Mleka........22 661-77-19
Prawne......................................................22 661-73-61
Produktw Rolinnych.....................22 661-78-10
Produktw Zwierzcych..................22 661-71-09
Promocji ywnoci..............................22 661-71-11
Systemw Jakoci.................................22 661-74-04
Teleinformatyki....................................22 661-70-24
Wspierania Konsumpcji......................22 661-79-79
Wsppracy Midzynarodowej.....22 661-72-26
Wymiany Towarowej zZagranic.... 22 661-75-90
Zarzdzania Kapitaem Ludzkim.....22 661-77-44

42

Agencja
Rynku Rolnego
dla pszczelarstwa
Dziaania w sektorze
pszczelarskim realizowane s
na podstawie zatwierdzonych
przez Komisj Europejsk
trzyletnich krajowych
programw wsparcia.
ARR refunduje koszty
poniesione przez:
zwizki, stowarzyszenia,
zrzeszenia,
spdzielnie pszczelarskie.

Od pocztku
realizacji
mechanizmu
ARR wypacia
ponad

Dofinansowaniem objte s
m.in. zakup lekw
przeciwko warrozie,
pomoc techniczna
dla pszczelarzy oraz zakup pszcz.

164,5

Na realizacj programu w latach 20132016


Komisja Europejska przyznaa Polsce 16,7 mln euro.
Agencja Rynku Rolnego
00-400 Warszawa
ul. Nowy wiat 6/12
Telefoniczny Punkt Informacyjny:
22 661-72-72

mln z

You might also like