You are on page 1of 86

Hemograma

ERITROGRAMA

Hemograma
Avaliao quantitativa e qualitativa das clulas sanguneas
Reflete clinicamente o momento dinmico na hora da coleta
Manual/Automatizado

Anlise quantitativa
Contagem absoluta e relativa de leuccitos
Contagem absoluta de eritrcitos
Medio e/ou clculo dos ndices hematimtricos ou constantes
corpusculares
VCM, HCM, CHCM, RDW

Contagem absoluta de plaquetas

Anlise qualitativa
Microscopia ptica:
Contagem diferencial dos leuccitos (relativa)
Anlise morfolgica dos eritrcitos
Anlise morfolgica das plaquetas

As alteraes morfolgicas podem ser agrupadas segundo variaes de:


TAMANHO ( anisocitose), de COR (anisocromia) e de FORMA (poiquilocitose)

ALTERAES MORFOLGICAS

Anisocitose
*

Anisocromia
*

Poiquilocitose
*

Anemia: conceito
Diminuio dos nveis de hemoglobina, seja por uma deficincia
da massa eritrocitria, seja por uma quantidade insuficiente
de hemoglobina em cada clula.

As manifestaes clnicas refletem os mecanismos


corretivos ativados associados aos efeitos da hipxia
celular.

taquicardia, hiperpnia,
aumento do dbito cardaco e
acelerao do fluxo sanguneo

Parmetro mais
fidedigno do
hemograma
para avaliar o
estado anmico

ANEMIAS
DIAGNSTICO
AVALIAO CLNICA
AVALIAO LABORATORIAL
HEMOGRAMA + RETICULOCITOS
(morfologia eritrocitria)
FERRO
TRANSFERRINA
FERRITINA
HAPTOGLOBINA
BILIRRUBINA
ERITROPOIETINA
ETC

PERFIL BIOQUMICO

ELETROFORESE DE HB, BIOMOL


URINA
OUTROS: MIELOGRAMA,
RADIOLOGIA, SOROLOGIA,
COMPLEMENTO, ETC

CLASSIFICAO MORFOLGICA DAS ANEMIAS

Microcticas

(VCM 80 fL em adultos)

Macrocticas

(VCM 100 fL)

Normocticas
(VCM 80-100 fL)

Ferropriva
Anemia secundria a infeces crnicas
Anemia Sideroblstica
Talassemias

Megaloblsticas
No megaloblsticas

Doenas hepticas
lcool
Mielodisplasias
Hipotireoidismo

Perda aguda de sangue


Deficincia na eritropoese

CLASSIFICAO CINTICA DAS ANEMIAS

ANEMIAS
HIPOPROLIFERATIVAS

INDICE DE PRODUO DE
RETICULOCITOS 2

AnemIa aplstica
Deficincias nutricionais
Deficincia de eritropoietina
Doenas crnicas
Alcoolismo
Secundria a processos infiltrativos da mo

Anemias por perdas extravasculares


Anemias por perdas intravasculares
Anemias nutricionais em tratamento
ANEMIAS HIPERPROLIFERATIVAS Anemias com eritropoiese ineficaz
( talassemias, anemias
INDICE DE PRODUO DE RETICULOCITOS sideroblasticas,
Porfirias, etc)
3

Classificao etiolgica das anemias


ALTERAO NA
PRODUO

Diminuio da eritropoiese: seja por


insuficincia da medula ssea, seja por
deficincia de fatores essenciais a uma
eritropoiese normal

PERDA
EXTRAVASCULAR

Perda de sangue

ALTERAO NA
VIDA MDIA

Aumento da destruio

FATORES NUTRICIONAIS
DESNUTRIO
AUMENTO NA DEMANDA
M-ABSORO
AUMENTO DE EXCREO
DISPONIBILIDADE
(FERRO, VITB12, FOLATOS, PROTENAS)
ADQUIRIDAS
Agentes Fsicos
Agentes Qumicos
Agentes Biolgicos
Idiopticas

CONGNITA ou CONSTITUCIONAL
Anemia de Fanconi
Anemia de Blackfan-Diamond
Disceratose congnita

NUTRICIONAIS
AUSENCIA OU DEFICINCIA
DE ERITROPOETINA

LESO NO TECIDO
HEMOPOTICO

congnitas

Anemia
ferropriva

Tabela 1. Caractersticas dos principais tipos de anemia

Anemia

Reticulcitos

VCM

HCM

RDW

Hematoscopia

Ferropriva

Diminudo

Diminu
do

Diminu
do

Elevado

Microcitose e hipocromia

Macroctica

Diminudo

Elevado

Normal

Normal ou
elevado

Macrocitose

Talassemia

Elevado

Diminu
do

Diminu
do

Normal

Microcitose, hipocromia,
policromatofilia

Doena
crnica

Normal

Normal

Normal

Normal

Normocitose e normocromia

Hemolticas

Elevado

Varivel

Varivel

Varivel

Alteraes especficas

APLASIAS MEDULARES
PRIMRIAS
CONSTITUCIONAIS: ANEMIA DE FANCONI
ANEMIA DE BLACKFAN-DIAMOND
DISQUERATOSE CONGNITA

SECUNDRIAS OU ADQUIRIDAS
AGENTES FISICOS
RADIAES IONIZANTES

AGENTES QUMICOS
BENZENO E DERIVADOS
CLORANFENICOL
FENILBUTAZONA
SULFONAMIDAS
INSETICIDAS
SOLVENTES
AGENTES BIOLGICOS
INFECES VIRAIS E BACTERIANAS
SECUNDRIAS DOENAS IMUNES
HPN
NEOPLASIAS INFILTRATIVAS

ANEMIA FERROPRIVA

DESORDENS DO
METABOLISMO
DO FERRO

Deficincia de ferro
Anemia das doenas crnicas
Atransferrinemia
Anticorpos anti-receptor de transferrina
falha de absoro de ferro
outras

Anemia Megaloblstica
Causas

- Deficincia de vitamina B12


- ingesta inadequada
- alteraes na absoro
- falta de fator intrnseco

- gastrectomia
- resseco intestinal

Anemia Megaloblstica
Causas

- Deficincia de vitamina B12


- neoplasias malignas
- frmacos:
- antagonistas receptores H2

- neomicina, colchicina
- anticoncepcionais orais
- anticonvulsivantes

Anemia Megaloblstica
Causas

- Deficincia de cido flico


- injesta inadequada
- absoro deficiente
- frmacos: barbitricos

ANEMIAS SIDEROBSTICAS

HEREDITRIAS

Ligada ao cromossom x
Autossmicas
(Defeito no DNA mitocondrial)

Anemia sideroblstica idioptica adquirida (ASIA)


Sndromes associadas mielodisplsia

ADQUIRIDAS
Alcoolismo
Anemias hemolticas, artrite reumatide, etc
Drogas (isoniazidas, cloranfenicol
Exposio ao chumbo
Deficincia de cobre
Secundrias a doenas malignas

Anemia das doenas crnicas


Doenas que evoluem durante um tempo longo
(artrite reumatide, polimiosite, insuficincia renal e heptica crnica,
tuberculose, doenas neoplasicas, intoxicao por chumbo)

Falha de reutilizao do ferro


Diminuio, geralmente moderada, do tempo de sobrevida dos eritrcitos
Insuficincia medular

Diminuio da hemoglobina, do nmero de eritrcitos e do ferro plasmtico


Microcitose e Hipocromia

ANEMIAS POR PERDA EXTRAVASCULAR


(HEMORRGICAS)
PERDAS AGUDAS
CAUSAS
* FISIOPATOLOGIA
* QUADRO LABORATORIAL

PERDAS CRNICAS
CAUSAS
* FISIOPATOLOGIA
* QUADRO LABORATORIAL

HE, HB,HT normal


RETICULCTIOS normal
FERRO
TRANSFERRINA
FERRITINA

normal

Morfologia SE normal

HE, HB,HT baixos


RETICULCTIOS Alto
FERRO
TRANSFERRINA
FERRITINA

BAIXO ou NORMAL

Morfologia: normal ou policromasia,


hipocromia

ANEMIA FALCIFORME
HEMLISE CRNICA

AUTOSSOMICA DOMINANTE
HOMOZIGOSE: (SS) S /S

SINAIS DE ANEMIA
DORES (CRISES)
ALTERAES SSEAS
HEPATOMEGALIA E DISFUNES
ESPLENOMEGALIA (FIBROSE)
INFARTO RENAL (hematria)
CARDIOMEGALIA (ferro)
INFARTO PULMONAR
ULCERAES NA PELE

HB 6-9g%. RDW ELEVADO ( ou seja, importante anisocitose)

HETEROGIGOSE (AS) A /S (TRAO FALCIFORME)


HB 9-12g%
Normocitica, normocromica
Clulas com tendncia a falcizao
Pode haver hemcias em alvo
Nos homozigticos pode haver eritroblasto no
Sangue perifrico.

CRISES

, desidratao, exercicios
Violentos, altitude, despresurizao
Gestao (parto)
Infeco (susceptibilidade)

Anemias Hereditrias
Defeitos de
membrana

Defeitos
metablicos

Defeitos na
hemoglobina

Esferocitose
Ovalocitose
Estomatocitose

Piruvato quinase
Pirimidina 5nucleotidase
G-6-FD
Glutitiona redutase

Sntese deficiente:

Talassemia ;
Variantes anormais:

HbS,
HbC

Hemoglobinas anormais
HB S

Cromossono 11
Mutao puntiforme da
cadeia de Hb
(6 Glu-Val)

HB C

Cromossono 11
Mutao puntiforme da
cadeia de Hb
(6 Glu-Lysl)

Talassemias

Cromossono 16 - cadeia - Hb
Cromossomo 11 - cadeia - Hb
(deleo cadeia ou )

Mecanismo Fisiopatolgico
Falcizao

Vaso ocluso
seqestro
esplnico

Codcitos

Formao e precipitao de
tetrmeros de cadeias

sequestro
esplnico

Caso clnico 2
Adulto,Hipocorado, taquicrdico, ictrico
Eritrograma
Eritrcitos:
2.800.000/L
Hemoglobina: 10g/dL
Hematcrito:
32%
VCM:
fL
HCM:
pg
CHCM:
%
RDW:
17,5%
11 a 16
Policromasia evidente,
Reticulcitos: 6,4%
Bilirrubina Total: 10,5 mg/dL
Bilirrubina Direta: 1,0 mg/dL
Bilirrubina Indireta: 9,5m g/dL

VR
4.500.000 a 5.600.000
13,8 a 16,0
42 a 52
79 a 98
26 a 31
32 a 36

VR:0,5 1,5%
VR: at 1,0 mg/dL
VR: at 0,3 mg/dL
VR: at 0,7 mg/dL

Caso clnico 3
Adulto,Hipocorado, taquicrdico, ictrico
Eritrograma
Eritrcitos:
2.800.000/L
Hemoglobina: 10g/dL
Hematcrito:
32%
VCM:
fL
HCM:
pg
CHCM:
%
RDW:
17,5%
Policromasia discreta.
Reticulcitos: 1,4%
Bilirrubina Total: 5,0 mg/dL
Bilirrubina Direta: 3,5 mg/dL
Bilirrubina Indireta: 1,5m g/dL

VR
4.500.000 a 5.600.000
13,8 a 16,0
42 a 52
79 a 98
26 a 31
32 a 36
11 a 16
VR:0,5 1,5%
VR: at 1,0 mg/dL
VR: at 0,3 mg/dL
VR: at 0,7 mg/dL

Caso clnico 4
RSC, 2 anos, sexo feminino.
Queixa principal: Febre alta h 15 dias.

Eritrograma
VR
Eritrcitos:

4.400.000/L

3.800.000 a 5.200.000

Hemoglobina:

8,0 g/dL

10,3 a 13,2

Hematcrito:

25%

32 a 40

VCM:

fL

75 a 80

HCM:

pg

28 a 30

CHCM:

32 a 36

RDW:

17,5%

11 a 16

Caso clnico 5
M.M.S., 4 anos e 2 meses, sexo feminino
Queixa Principal: Dor no peito e na barriga h 12 dias
Eritrograma
VR
Eritrcitos:
5.000.000/L
3.800.000 a 5.200.000
Hemoglobina: 8,5 g/dL
10,3 a 13,2
Hematcrito:
25%
32 a 40
VCM:
fL
75 a 80
HCM:
pg
28 a 30
CHCM:
%
33 a 36
RDW:
17,5%
11 a 16
Presena evidente de drepancitos, moderada de hemcias em alvo
Policromasia evidente,

Caso clnico 6
JVC, 1 ano, sexo masculino
Queixa principal: adinamia, taquicardia
Eritrograma
VR
Eritrcitos:
4.500.000/L
3.800.000 a 5.200.000
Hemoglobina: 7,0 g/dL
10,3 a 13,2
Hematcrito:
24%
32 a 40
VCM:
fL
75 a 80
HCM:
pg
28 a 30
CHCM:
%
33 a 36
RDW:
31%
11 a 16
Anisocitose evidente, microcitose evidente
Poiquilocitose evidente com hemcias em alvo

LEUCOGRAMA

LEUCCITOS

FAGCITOS
GRANULCITOS
NEUTRFILOS
EOSINFILOS
BASFILOS
MONCITOS

IMUNCITOS
LINFCITOS
PLASMCITOS

HEMOGRAMA
VALORES REFERENCIAIS PARA ADULTOS

LEUCOGRAMA
Leuccitos
Bastonetes

3.500 - 11.000/uL
40 -

Segmentados
Eosinfilos

500/uL

1.500 -

7.000/uL

40 -

500/uL

Basfilos

0-

100/uL

Linfcitos

800 -

4.000/uL

Moncitos

80 -

1.000/uL

NEUTRFILOS
NEUTROCITOSE OU NEUTROFILIA
> 7.000/uL
Infeces Bacterianas

Meningite
Pneumonia
Apendicite
Peritonite
Amigdalite
Endocardite
Artrite
Outras

NEUTRFILOS
NEUTROCITOSE OU NEUTROFILIA
> 7.000/uL
Intoxicaes Exgenas
Intoxicaes Endgenas
Colagenoses
Descarga Adrenrgica
Corticosteroides

NEUTRFILOS
NEUTROCITOPENIA OU NEUTROPENIA <
1.500/uL

Neutrocitopenia crnica benigna


Neutrocitopenia cclica
Medicamentos, produtos qumicos, radiaes
Mielodisplasias
Febre tifide
Febre paratifide
Infeces Intestinais por Salmonelas,
Coli-invasora, Yersnia, Campilobacter

Viroses

NEUTRFILOS
ALTERAES QUALITATIVAS

Granulaes Txicas
Corpsculos de Dohle
Hipersegmentao nuclear
Anomalias de Pelger-Huet, Reilly,
Chediak-Higashi, May-Hegglin

LINFCITOS
LINFOCITOSE
Infeces Virais
Mononucleose
Rubola
Hepatite
CMV
HIV

> 3.500/uL

LINFCITOS
LINFOCITOSE
Infeces Bacterianas
Coqueluche
Sfilis
Tuberculose

LINFCITOS
LINFOCITOSE
Infeces por Protozorios
Toxoplasmose aguda

Doena Linfoproliferativa

LINFCITOS
LINFOCITOPENIA OU LINFOPENIA
< 800/uL
Irradiao
Hodgkin
Lupus
AIDS

EOSINFILOS
EOSINOCITOSE OU EOSINOFILIA
> 500/uL

Parasitoses
Alergias
Radioterapia
Colagenoses
Sindrome de Loeffler
Doenas Mieloproliferativas

EOSINFILOS
EOSINOCITOPENIA OU EOSINOPENIA
40/uL

Estress
Infeces Agudas
Corticosteroides
ACTH

<

BASFILOS
BASOCITOSE OU BASOFILIA
Doenas Mieloproliferativas
LMC
POLICITEMIA VERA

BASOCITOPENIA
Sem interesse clnico

> 100/uL

MONCITOS
MONOCITOSE > 800/uL
Acompanha
a
neutrofilia
nos
processos
inflamatrios (mais tardia e persiste na
convalescea).
Endocardite Bacteriana Subaguda
Tuberculose
Brucelose
Leishmaniose
Mielodisplasia

MONCITOS

MONOCITOPENIA
Incomum
Tricoleucemia

< 80/uL

COAGULOGRAMA
Provas de coagulao para avaliao da
hemostasia primria
Provas de coagulao para avaliao da
hemostasia secundria

Hemostasia
Conceito
Componentes

Vasos
Plaquetas
Fatores da coagulao
Inibidores da coagulao
Sistema fibrinoltico
SRE

Coagulao

Anticoagulao

Vasodilatao

Fibrinlise
Hemostasia
Vasoconstrio
Antifibrinlise

Agregao
Fagocitose
Antiagregao

Hemostasia
Primria
Vasos sangneos
Plaquetas

Secundria
Fatores de coagulao

Vasos sangneos
Endotlio ntegro
Atividade
Anticoagulante
Antiplaqueta
Fibrinoltica

Endotlio lesado
Atividade
Protrombtica
Hemosttica

Clulas endoteliais
SUB-ENDOTLIO

CLULAS EDOTELIAIS

SANGUE

FUNO

PROSTACICLINA

Inibe a agregao plaquetria

COLGENO: III, IV

FATOR TISSULAR

Ativa a coagulao

MEMBRANA BASAL

F VON WILLEBRAND Adeso plaquetria


Transporta FVIII

MICROFIBRILAS

ANITROMBINA III

Inibe a coagulao

ELASTINA
NUCOPOLISSACRIDES

TROMBOMODULINA:
ATIVAO DA PROTEINA C

Inibe a coagulao

FIBRONECTINA
tPA

Ativa a fibrinlise

Resposta vascular
LESO TISSULAR

EXPOSIO DO COLGENO

FATOR TISSULAR

VASOCONSTRICO
ADESO PLAQUETRIA
SEROTONINA
FLUXO REDUZIDO

FPP

COAGULAO

TROMBOXANE, ADP

AGREGAO PLAQUETRIA

TROMBINA

PLUG HEMOSTTICO PRIMRIO

FUSO PLAQUETRIA

PLUG HEMOSTTICO SECUNDRIO

FIBRINA

Megacaricito

Plaquetognese

Plaqueta: ultraestrutura

Plaqueta: ultraestrutura

Plaquetas: funes
Adeso
Secreo
Agregao
Fuso
Procoagulante

Plaquetas: funes
Endotlio normal

Leso endotelial
Adeso e secreo

Agregao, fuso e coagulao

Plaqueta: receptores

Interao vaso-plaquetas
CLULAS ENDOTELIAIS

PLAQUETAS

FOSFOLPIDES

FOSFOLPIDES

ATP

FOSFOLIPASE

FOSFOLIPASE

AC ARAQUIDNICO
+

CICLO-OXIGENASE

ADENILATO
CICLASE

AC ARAQUIDNICO

CICLO-OXIGENASE

ENDOPERXIDOS: PGG2, PGH2

PROSTACICLINA SINTETASE

ENDOPERXIDOS: PGG2, PGH2

cAMP

TX SINTETASE

PROSTACICLINA

TROMBOXANE A2

AMP

Ca++

Fatores da coagulao
FATOR
Fibrinognio
Protrombina
Fator V
Fator VII
Fator VIII:C
Fator IX
Fator X
Fator XI
Fator XII
Precalicreina
HMWK
Fator XIII
Protena C
Protena S

PESO
340.000
72.000
330.000
48.000
70-240.000
57.000
58.000
160.000
80.000
80.000
120.000
320.000
62.000
84.000

ATIVIDADE
*
Serina protease
Cofator
Serina protease
Cofator
Serina protease
Serina protease
Serina protease
Serina protease
Serina protease
Cofator
Transglutaminase
Serina protease
Cofator

MEIA-VIDA
90 h
60 h
12-36 h
4-6 h
12 h
20 h
24 h
40 h
48-52 h
48-52 h
6,5 d
3-5 d
8-12 h
*

PRODUO
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado ?
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado
Fgado

VKDEP
No
Sim
No
Sim
No
Sim
Sim
No
No
No
No
No
Sim
Sim

CONC
300 mg/dL
10-15 mg/dL
0,5-1,0 mg/dL
0,1 mg/dL
1-2 mg/dL
4 mcg/mL
0,75 mg/dL
1-2 mg/dL
0,4 mg/dL
0,30 mg/dL
0,70 mg/dL
2,5 mg/dL
4-5 mcg/mL
25 mg/L

Coagulao
VIA INTRNSECA
CONTATO

VIA EXTRNSECA
Kk

III

XII

LESO TISSULAR
XI
VII
IX

Ca++

VIII
FP
Ca++

X
V

II
I

FIBRINA

Formao e estabilizao da fibrina

FIBRINOGNIO
TROMBINA

MONMEROS DE FIBRINA
XIII

POLMEROS DE FIBRINA

XIIIa

FIBRINA ESTVEL

Inibidores da coagulao
Ka
XIIa
XIa

ATIII

IXa
Xa
IIa
VIIIa
PROTEINA C
Va

PROTEINA S

Inibidores da coagulao

Fibrinlise
VIA INTRNSECA

VIA EXTRNSECA

XIIa
KK

tPA

a2-ANTIPLASMINA
a2-MACROGLOBULINA

FIBRINA

PLASMINOGNIO

PLASMINA
FRAGMENTO X

FRAGMENTOS Y+D

SK

SRE

FRAGMENTOS E+D

Hemostasia: resumo
XII

Kk
III

XI
IX
VIII
Ca++
FP
X
V
II
I

VII
Ca++

A
N
T
I
C
O
A
G
U
L
A
N
T
E
S

A
T
I
V
A
D
O
R
E
S

P
L
A
S
M
I
N
O
G

N
I
O

I
N
I
B
I
D
O
R
E
S

SRE

P
L
A
S
M
I
N
A

PDF/pdf
FIBRINA

Avaliao laboratorial
Triagem
Diagnstico
Controle teraputico

Testes para triagem


TP
TTPA
TT
Fibrinognio
Plaquetas, contagem

TP, TTPA e TT
XII

Kk
III

XI

TTPA=35s

IX
VIII

VII
Ca++

Ca++
FP
X
V

TT=5s

TP=12s
II
I

Testes para diagnstico


Dosagem de fatores
I, II, V, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII ...

Fibrinlise
Dmero D (pdf)
Pesquisa de PDF/pdf

Testes para diagnstico


Agregao plaquetria

ADP
Acido Araquidnico
Colgeno
Ristocetina
Adrenalina
Trombina

Agregao plaquetria

Agregao plaquetria

Agregao plaquetria

Agregao plaquetria

Agregao plaquetria

Testes para diagnstico


Trombofilia
Protena C
Resistncia a PCA
Protena S L/T
Antitrombina III
Fator V de Leiden (DNA)
Gene da Protrombina (DNA)
Homocistena
Ac anti-Cardiolipina G/M
Inibidor Lpico

Testes para controle teraputico

Anticoagulantes orais
TP com RNI
RNI = (TPP/TPN) ISI

PN=12s
PP=24s
P/N=2,0
RNI=2,4

Heparina
TCA
TTPA
PN=35s
PP=70s
Heparina de baixo peso
PN=2,0
Fator Xa
Anti-agregantes
Agregao plaquetria (ADP, AAQ e Colgeno)

ISI=1,2

No se deve usar
Tempo de sangramento
Tempo de coagulao
Prova do lao
Retrao do cogulo
Coagulograma: TS, TC, PL, RC, ...
Motivo: desconforto, falta de padronizao, sensibilidade, especificidade e
reprodutibilidade.

You might also like