1

BLM-3
HAVALANDIRMA
FLTRELER
Do. Dr. Hseyin BULGURCU
Balkesir-2015

3.1 HAVANIN ZELLKLER

2

Hava, %21i Oksijen, %78i Azot, %1i Argon ve ok az miktarda

dier gazlardan oluan bir gaz karmdr. ekilde grld zere,
soluduumuz hava; doa, insanlar ve endstriyel sreler sonucu
oluan madde taneciklerini ve gazlar da iermektedir. Bunlar
ierisinden dikkat etmemiz gereken tanecik ve gazlar; salmza,
konforumuza, yaadmz alanlara ve rettiimiz rnlere zarar
verenleridir.
eitli gazlar, su buhar, karbon dioksit, metan, karbon monoksit,
ozon, amonyak, azot oksitler ve hidrojen slfr.

Az miktarda argon, neon, helyum, kripton, hidrojen ve ksenon.

Atmosferik kirlilikler, volkanik kl, deniz tuzu, tozlar, kum, polen, kf
ve bakteriyel sporlar. %21 Oksijen %78 Azot

ekil-3.1 Havay oluturan elemanlar

3

3.1.1 Tanecikler
4

Tanecikler, havada asl kat ve sv

paracklardr.
ekil-3.2de
taneciklerin boyutlarn bir insann
sa teli ve dier cisimlerin boyutlar
ile karlatrarak, gzmzde
canlandrmamza
yardmc
olmaktadr.

ekil-3.2 Havadaki taneciklerin boyutlar

3.1.2 Tanecik Kirlenmesinin llmesi

5

Havada bulunan deiik boyuttaki tanecik

miktar, taneciklerin ktlesi veya saysna gre
llr.
Ayrca taneciklerin beyaz bir zemin zerinde
braktklar lekenin optik olarak karlatrlmas
dikkate alnarak yaplan nc bir yntem
daha bulunmaktadr.
Filtreler bu yntem esas alnarak test edilir.

3.2 HAVA FLTRELER

6

Havada bulunan istenmeyen gaz, buhar ya da baka

tanecikleri ayrtrmaya yarayan cihaz ya da
malzemelere filtre denir. Klima santrallerinde ve
havalandrma sistemlerinde d havadaki tanecikleri, toz,
toprak ve benzeri istenmeyen cisimleri tutmak,
havalandrma cihazlar girilerinde gerekli ayrmlar
yapmak, besleme havalarndaki virs ve bakterileri
azaltmak amacyla uygun filtreler kullanlr. Btn filtreler
en ufak bir szdrmaya izin vermeyecek tarzda imal
edilir. stenilen hava kalitesine bal olarak kademeli
filtrelendirme sistemi kullanlr.

3.2.1 Filtreleme
7

Klima uygulamalarnda hava temizlii, insan sal ynnden olduu kadar

endstriyel ilemlerin gerei olarak da nemlidir. Bu uygulamalarda
genellikle havadaki toz miktar 0,2 mg/m3 seviyesinde olup en fazla 2
mg/m3 snrna dayanabilir. Hlbuki endstriyel egzoz sistemlerinde, atlan
havadaki toz miktar 200-40 000 mg/m3 gibi yksek deerlere ular ki bu
tr tozlarn filtrelenmesi buradaki konumuzun dndadr. Hangi tip filtre
kullanlacann seimine yardmc olmak zere hava filtrelerinin verimleri
tespit edilmitir. Dier yandan havada bulunabilecek zerrelerin
byklklerine gre snflandrlmas yaplmtr. Uygulamann zelliklerine
gre havadaki paracklarn cinsleri tespit edilip bunlarn ne seviyede
temizlenmesi isteniyorsa ona gre filtre cinsi seilmelidir. Bir hava filtresinin
seiminde unsur etken olacaktr:

Filtre verimi

Hava verimi

Filtrenin mr veya tuz tutma kapasitesi

Bunlardan birincisi, filtre verimi, deiik metotlarla saptanmakta olup

aadakiler srayla en ok kullanlanlardr.

Tutulan toz arlna gre deerlendirme, Belirli oranlarda deiik

zerrelerden oluan tozlu havann filtreden geirilmesinde birim
zamanda tutulan tozun arl

Tozlu ve filtrelenmi havadan belirli zaman aralklarnda numune

olarak verim tespiti
Toz tutma kapasitesi tespitiyle deerlendirme
DOP (Di-Octyl Phthalate) nfuz etmesine gre deerlendirme. Daha
ziyade yksek verimli, filtrelerin verimlerinin tespitinde kullanlr.
Dier testler: Szdrma testi, zerre bykl verimi testi, muhit
artlarna uygunluk testi gibi testlerdir.

3.2.2 Yetersiz ve Kt Filtrelemenin Sonular

9

Kt i hava kalitesi (rnein Lejyoner hastal)

Mikro-organizmalarn remesi ve enfeksiyon riskinin
artmas (Bakteriler ve virsler tozlarla tanrlar)
Yksek enerji maliyetleri ve bakm sreleri
Havalandrma sistemlerindeki cihazlarnn bozulmas ve
grlt karmas
Beklenen hava aknn byk oranlarda azalmas
lm cihazlarnn yanl lm yapmas
Havalandrma kanallarnn kirlenmesi
Istma ve soutma serpantinlerinin kirlenip ilevini yerine
getirememesine sebep olur.

3.2.3 Hava Filtrelerinin Yakalama Mekanizmas

10

Filtrelerin, tozlar yakalanmasn salayan farkl

etkiler vardr. Bunlar;
Elek etkisi
Atalet etkisi
Yakalanma etkisi
Difzyon etkisi
Elektrostatik etki

11

Elek Etkisi: En basit mekanizma olarak tanmlanabilen elek tipi

filtreleme etkisinde ekilde grld gibi ap filtre eleman olarak
kullanlan iki elyaf iplikiinin arasndaki aklktan daha byk olan
taneciklerin tutulmas olaydr.

ekil-3.3 Elek etkisi

12

Atalet Etkisi: Akm iplikiklerinin nne bir filtre elyaf kt zaman onun
etrafnda paralelliklerini bozmadan dnerek yollarna devam ederler. Ancak ak
iinde srklenen tanecikler ataletleri dolaysyla filtre elyaf etrafnda
dnemeyerek, elyafa arpp onun yzeyine yaprlar. Bu etki hava hznn
artmas, tanecik apnn bymesi ve elyaf apnn klmesi ile artar.

ekil-3.4 Atalet etkisi

13

Yakalanma Etkisi: Tanecik ap ok kk ise tanecik hava ile beraber elyaf iplikii
etrafnda bir yrnge takip edebilir. Ancak bu yrnge taneciin elyaf etrafndaki
hareketinde, elyafa tanecik yarapndan daha yakn bir yerden geiyorsa, tanecik
elyaf tarafndan yakalanr ve elyafa yapr. Tanecik ap artp, elyaf ap ve elyaf
iplikikleri arasndaki mesafe azaldka bu etki artar. Bir filtre elyaf iinde, tutulmak
istenen tanecik apna yakn ne kadar kk apl filtre elyaf varsa bu yakalama
etkisi de o derece kuvvetli olur.

ekil-3.5 Yakalama etkisi

14

Difzyon Etkisi: Tanecik apnn 1mden daha kk olmas halinde,

taneciklerle arpan gaz moleklleri onlarn dzensiz hareket etmelerine
neden olabilmektedir. Gaz molekllerinin Brownian hareketi denen bu
davranlar sonucu filtre elyaf ile arpan tanecikler onlara
yapabilmektedir. Bu etki hava hz, tanecik ap ve elyaf ap kldke
artmaktadr.

ekil-3.6 Difzyon etkisi

15

Elektrostatik Etki: Byk apl lifli filtre malzemesi kullanan filtreler ince
paracklarn uzaklatrlmasnda filtre etkinliini arttrmak iin elektrostatik
arj etkisini kullanr. Byk apl lifli ortam normal olarak, dk maliyet ve
hava ak direnci iin seilir. Ancak, filtre yzeyinde yakalanan paracklar
zamanla onlarn elektrostatik ykn ntralize eder ve yakalama verimlerini
drebilir.

ekil-3.7 Elektrostatik filtreleme etkisi

3.2.4 Filtreleme Prensiplerinin Birletirilerek

Kullanlmas
16

ekil-3.8 eitli filtreleme mekanizmalarnn tanecik apna gre verime etkisi ve MPPS

ekil-3.9 Havann iindeki deiik boyutlardaki taneciklerin

filtrelenmesinde etkin olabilecek sistem
17

3.3 FLTRE MALZEMELER

18

3.3.1 Sentetik/Polyester Elyaf

Bu filtre malzemesi sentetik esnek yn lifli, yksek katmanl yap oluturan bir alev
geciktirici madde ile birbirine balanm %100 dokuma olmayan polyester elyaflarndan
oluur.
Yapkan madde kapl tip ve kuru tip olmak zere 2 ksma ayrlr. Yapkan madde
kapl, elyafl filtreler levha eklinde yass plakalar halinde yaplr ve bu plakalar kaba
liflerden seyrek ekilde sktrlarak yaplr. Filtre elyaflar ya ve benzeri bir akc
madde ile kaplanr ve bu madde tozlarn lif yzeyine yapmasn salar. Bu filtrelerde
hava gei hz 1,25 ila 3,5 m/san arasnda olabilir. Bu filtreler az basn kaybyla elyaf
cinsi tozlara kar yksek verim salar. Fakat normal atmosferik hava tozlar iin
ounlukla yetersizdir.

Bu tip filtreler 15 ila 100 mm kalnlkta (daha ok 25 ila 50 mm) ve 60x 60 cm.
boyutlarnda yaplr ve genellikle yksek verimli filtrelerden nce kaba filtreleme
maksadyla kullanlr. Filtre elyaf malzemesi olarak 15 ila 60 mikron apnda cam yn,
hayvan kl, nebatat elyaflar, sentetik elyaflar, metal talal elyaflar, perfore metal
levhalar ve folyolar, rgl tel, ak gzenekli sentetik sngerler, gibi malzemeler
kullanlabilir. Bu tip filtrelerin verimleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

ekil-3.10 Hassas elyaf filtre yaps

19

ekil-3.11 Kaba elyaf filtre yaps

TABLO-3.1 Elyaf filtre verimleri

20

Filtre kalnl

Tutulan tozun
arlna gre

Toz tutma
kapasitesine gre

Havadan Numune
olarak
(Dust Spot)
%

(mm)

25 mm kadar

20-50

5-10

40-82,5

25 ila 45

50-75

5-15

70-210

45 ila 65

60-80

5-20

105-320

65 ila 100

70-85

10-25

140-450

g/100m3/h hava

ekil-3.12 Kuru tip elyafl filtreler

21

22

3.3.2 Cam Elyaf (Fiberglass)

Cam elyaf filtre malzemesi aralksz cam elyaf katmanlarya

younlatrlm olup olduka yksek ykleme yetenei salar. Filtrenin
hava tarafndaki ksm cilt eklinde malzemeyi destekler ve son filtreleme
kademesi oluturur. Cam elyaf malzemenin tm, boya tutucu elyaflar hari
olmak zere, zehirsiz, yanmaz, kokusuz yaptrc ile ilenir.
3.3.3 Biyo Filtreler
Biyo filtre, ieriinde eko filtre sayesinde havadaki en kk toz paralarn
tutar ve biyolojik enzim zellii ile bakteri, mantar ve mikroplar etkisiz hale
getirir. Biyolojik enzim filtresinde bulunan enzimler ise bakterilerin hcre
duvarlarn eriterek onlar yok eder ve bireysel iklimlendirme cihazlarnda
tekrarlanan kirlilik sorununu ortadan kaldrr.
Biyo filtre, bakterilerin %95ini yok ederken 0,3 mdan kk toz
paralarnn %99unu yakalar. Bylece tozlar tutulurken ayn zamanda
sterilizasyon salanm olur.

ekil-3.13 Biyo filtre enzimlerinin bakterileri ldrmesi

23

24

3.3.4 Karbon Rulolar

Karbon rulolar, dokuma olmayan polyesterden yaplr ve ince aktif

karbon tozlar emdirilir. Bu filtre malzemesi davlumbaz, hava
ykayclar, ev tipi iklimlendirme cihazlar gibi bacasz uygulamalarda
veya koku giderilmesi gereken tm ortamlarda kullanldr.

3.3.5 Hayvan Yn
Yksek seviyede bir sklk, ykleme derinlii yksek, dolamba
iine bklm doal liflerden yaplm filtre malzemesi. Lifler
tamamen zel bir balayc madde kullanlarak bir bklmez ince
kuma net destek zerine kilitlenir ve birbirine skca balanr. Doal
ve sentetik olanlar mevcuttur.

3.4 KULLANIM ALANINA GRE FLTRE ETLER

25

Havalandrma ve hava artlandrma sistemleri binalarn ve tesislerin

mhendislik yapsnn bir parasn oluturmaktadr. Bu sistemler sayesinde
yaam alanlarnda ihtiyac duyulan temiz hava elde edilebilmektedir. Yaam
kalitesinin ykseltilmesi salanan bu sistemlerde kullanlan elemanlarda
oluturulacak hava kalitesinde byk rol oynamaktadr. Havalandrma
sistemlerinde filtreler hava kalitesinin belirleyici faktr olarak
kullanlmaktadr. Hava kalitesinin tespitinde nemli bir rol oynayan bu filtre
elemanlarnn basit yapsna ramen ok hassas lm ve standartlar
erevesinde retilmesi gerekmektedir.
Klima santrallerinde ve havalandrma sistemlerinde d havadaki
tanecikleri, toz, toprak ve benzeri istenmeyen cisimleri tutmak,
havalandrma cihazlar girilerinde gerekli ayrmlar yapmak, besleme
havalarndaki virs ve bakterileri azaltmak amacyla uygun filtreler
kullanlmaldr. Btn filtreler en ufak bir szdrmaya izin vermeyecek tarzda
imal edilmelidir.

26

3.4.1 Metal Filtreler

Metal filtreler galvaniz sa

veya alminyum ereve
ierisinde panel veya
arttrlm yzeyli olarak
rg tel veya alminyum
perfore sa kullanlarak
20 mm, 48 mm, 96 mm
derinliklerinde
standart
ebatlar ve standart d
ebatlarda
retilir.
Kademeli havalandrma
sistemlerinde kaba toz
tutulmasnda ve mutfak
davlumbazlarnda
ya
tutucu
filtre
olarak
kullanlr.

ekil-3.14 Metal (Ya) Filtresi

27

3.4.2 Kaset Filtreler

Ykanabilir Kaset Filtreler, poliretan filtre malzemeli olup 10mm, 20 mm, 8 mm, 96
mm'lik ereveler ierisinde standart ii ve standart d llerde retilir.
Kaset filtreler, sellozik esasl ve fiberglas esasl olarak retilirler.

100C ye kadar olan scaklklarda sellozik veya sentetik esasl standart kaset filtreler,
100C yi aan scakllarda ise fiberglas esasl alminyum kafesli kaset filtreler
kullanlmaldr.
Kaset filtreler, havalandrma ve boyama sistemlerinde youn olarak kullanlrlar.

ekil-3.15 Kaset filtreler

TABLO-3.2 Kaset filtrelerin verimleri

28

EUROVENT
4/5
EU1

EN 779

Verim %

MODEL

G1

<65%

Metal kaset filtreler

EU2

G2

65%-80%

Ykanabilir kaset filtreler

EU3

G3

80%-90%

EU4

G4

>90%

Panel ve arttrlm yzeyli filtreler, karton

ereveli filtreler
Panel, kaset ve torba filtreler

29

3.4.3 Torba Filtreler

Sentetik elyaf malzemeden mamul torba filtreler, yksek toz tutma
kapasitesi ile stn performans gsterirler. 500 mm, 600 mm derinliklerinde
imal edilen torba filtreler, zel ebatlarda da imal edilirler.
Sentetik elyafl torba filtreler, havalandrma sistemlerinde kullanlrlar.
Hijyenik klima sisteminde ise byk taneciklerin tutulmas ve HEPA filtrenin
korunmas amacyla klima santralinin iine monte edilirler.
Sentetik elyafl torba filtreler G4 (EU4) - M5 (EU5) - M6 (EU6) - F7(EU7) F9(EU9) snfnda filtreleme yaparlar.

ekil-3.16 Torba filtreler

3.4.4 Kompakt Torba Filtreler

Sabit cepli torba filtreler olarak da isimlendirilen kompakt torba filtreler, cam
lifinden mamul filtre kd ile mini pileli olarak retilmitir. Cam lifinden
mamul filtre kd termo-plastik ayrclar ile birbirinden ayrlarak pilelenmi
ve V eklinde cepler oluturan plastik kasa ierisine yerletirilmitir. Bu
modelde sktrlm pileli filtreler olduka hafif olmakla birlikte montaj da
olduka kolaydr. Kullanm sonras yaklarak imha edilebilirler.

30

Sabit cepli torba filtreler, havalandrma sistemlerinde kullanlrlar. Hijyenik

klima sisteminde ise byk taneciklerin tutulmas ve HEPA filtrenin
korunmas amacyla klima santralinin iine monte edilirler.
Sabit cepli torba filtreler G4 (EU4) - M5 (EU5) - M6 (EU6) - F7(EU7) F9(EU9) snfnda filtreleme yaparlar.

ekil-3.17 Kompakt torba filtre (V ekilli)

TABLO-3.3 Torba hassas filtreler

31

Torba ( Hassas ) Filtreler

EN 779 Snf

M5

40 Em < 60

M6

60 Em < 80

F7

80 Em < 90

F8

90 Em < 95

F9

95 Em

Em % : F5 - F9 snfndaki hassas filtreleri iin ortalama verim

32

3.4.5 Rulo Filtreler

PPI filtreler poliretan sngerden yaplmtr. n filtrelemede ok ykanabilir
zelliinden dolay tercih sebebidir. 1,25x2 m ebatlarnda plaka halinde eitli
kalnlklarda olup, istenilen ebatlarda panel ve kaset olarak imal edilir (ekil3.18).
Cam elyaf filtreler 50 ve 90 mm. kalnlklarda olup standart rulo ebatlarnda ve
panel olarak kaset ilerinde imal edilir. Boya kabinlerinde boya tutucu olarak ve
kademeli havalandrma sistemlerinde n filtre olarak kullanlr (ekil-3.19).
Sentetik elyaf filtre sl ilem ile birbirine balanm %100 polyester liflerden
retilmitir. nsan sal iin hibir zararl madde iermezler. Bazlar hava
gei ynn gstermek iin su bazl boyalarla renklendirilmitir. Filtrelemenin
her kademesinde kullanlan en ideal filtrelerdir. Standart ebatlarda rulo halde ve
standart d ebatlarda bulunur (ekil-3.20).

ekil-3.18

ekil-3.19

ekil-3.20

33

Yksek verimli rulo sentetik elyaf filtreler oto boya kabinlerinde tavan filtresi
olarak kullanlr. Isl ilemle balanm %100 polyester liflerden retilmi
olup, zel bir katk maddesi ile toz tutma kapasitesi arttrlmtr. Temiz hava
k yn polyesterlerle desteklenmitir (ekil-3.21).
Sentetik elyafa emdirilmi aktif karbonlu rulo filtreler sl ilemle birbirine
balanm %100 polyester liflerden retilmitir. n filtreleme kullanldnda
organik kokularn giderilmesi iin ekonomik zmler salar. Hava
temizleme cihazlarnda, klima santrallerinde, mutfak aspiratr emilerinde
kullanlr (ekil-3.22).

ekil-3.21 Sentetik elyaf rulo filtresi

ekil-3.22 Aktif karbonlu rulo filtre

34

Filtre Elaman Tazelenebilir (Yenilenen) Tip Rulo Filtreler

Bu tip filtreler, filtre elaman toz ile dolduka hareket ederek toz
dolan ksm telenip yerine temiz filtre elaman getirilir. Burada da
yaptrc bir madde ile kapl veya tamamyla kuru filtre elyaf
kullanmak mmkndr.

ekil-3.23 Eleman devaml tazelenir tip rulo filtreler

3.4.6 HEPA ve ULPA Filtreler

35

HEPA' nn alm High Efficiency Particulate Arresting'dir. Yksek

etkinlikte tanecik yakalayc anlamna gelir. HEPA filtreler, %85 ve
zerinde, 0,3 mikrona kadar havada bulunan tanecikleri havadan
arndrabilen filtrelerdir.
HEPA filtrelerden daha hassas ve %99,99 oranna sahip olan
filtrelere ise ULPA filtre denir. HEPA ve ULPA filtreler bakm
gerektirmeyen, zel liflerden oluan ve kda benzer bir yapya
sahiptir. Bu filtrelerin belirli bir zaman dilimi ierisinde yenisi ile
deitirilmesi gerekir. HEPA ve ULPA filtreler kullanld ortam
havas kirliliine ve kullanm sklna bal olarak en ge 6 ayda bir
deitirilmelidir.
Gnmzde ameliyathanelerde, hastanelerde ve temiz oda
uygulamalarnda filtreleme performans, gvenirliliinden ve bakm
gerektirmeyen yapsndan dolay EPA, HEPA ve ULPA filtreler
kullanlmaktadr.

TABLO-3.4 HEPA filtre standartlar

36

% @ 0.3 m
95
98
99.99
99.997
99.999

Hepa Filtreler (EN 1822) % @ 0.3 MPPS

E10
85
E11
95
H12
99.5
H13
99.95
H14
99.995

% : E10 - U17 snfndaki EPA, HEPA ve ULPA filtreler iin ortalama verim
MPPS: Filtrelerin en ok geirdii tane boy

TABLO-3.5 ULPA filtre standartlar

37

% @ 0.12 m

Ulpa Filtreler (EN 1822)

% @ 0.3 MPPS

99.9995

U15

99.9995

99.99995

U16

99.99995

99.999995

U17

99.999995

% : E10 - U17 snfndaki EPA, HEPA ve ULPA filtreler iin ortalama verim
MPPS: Filtrelerin en ok geirdii tane boy

38

3.4.7 Elektrostatik Filtreler

Elektrostatik tip hava temizleyiciler, toz ve benzeri zerreleri tutmak iin elektrostatik ykle
hzlandrma prensibine gre alrlar, fakat endstriyel (baca vs tozlarn tutmak iin kullanlan)
elektrostatik filtrelere nazaran daha dk voltajla alrlar. Ticari maksatla imal edilen elektrostatik
hava temizleyicilerin tipi ayrt edilebilir.
yonize Plakal Tip

Aadaki emada alma prensibi gsterilmi olan bu tip elektrostatik hava temizleyicilerde
13.000 voltluk bir doru akm gerilimi ile toz iyonizasyon alan meydana getirilip plakalar arasnda
da 6000 volt gerilim muhafaza edilmek suretiyle tozlarn plakalar tarafndan tutulmas salanr.
Toplanan tozlarn belirli aralklarla buralardan alnmas gereklidir.
Filtre Elaman Yklenmi yonize Olmayan Tip

Bu tip hava temizleyiciler, kuru filtre ile elektrostatik temizleyicilerin karakteristiklerini

birletirmektedir. Bir di-elektrik filtre elamannn kuru tip filtrelerde olduu gibi levha eklinde tertip
edilmesiyle salanr.
Bu tip bir hava temizleyicide filtre temiz iken ortalama hava direnci; 1,25 m/s hava gei hznda 2,5
mmSS civarndadr. Fakat toz toplandka hava direnci hzla artar ve bu takdirde filtrenin
deitirilmesi gerekir.

Havadaki nemin filtre di-elektrik zelliklerine etkisi ise; izafi nem % 70 seviyesini atnda bu deer
iki kat artar.
Filtre Elaman Yklenmi yonize Tip
Bu tip temizleyiciler yukardaki iki tip filtrenin etkilerini birletirmektedir. Toz zerreleri korona
neredici tip iyonlatrclarda yklendikten sonra filtre elaman yklenmi bir filtre perdesine tutulur.
Bu surette iyonize olmayan tip temizleyicilere nispetle daha yksek bir verim salanr. Bu tip
temizleyicilerin toz yklemesi ile filtre perdesinin toz tutma dengesi iyi tasarlanmazsa ve yklenmi
toz zerreleri filtre perdesini ap klima hacmine girerse, bilhassa duvarlarda toplanarak tozlu
yzeyler meydana getirir.

ekil-3.25 Elektrostatik filtrenin alma prensibi

39

40

3.4.8 Aktif Karbon Filtreler

Havalandrma emilerinde kullanlan, organik kokular, sigara

kokularn tutan n filtrelerdir. Sentetik elyafla da desteklenmi
eidi ayrca tozlu ortamlarda toz tutucu olarak da kullanlr. Hava
giri yn sentetik elyaf olup k yn aktif karbon emdirilmi
sentetik elyaftr. Kaset ve torba filtre halinde yzeyi arttrlm olarak
standart ve standart d ebatlarda retilir (ekil-3.27).
Sentetik elyafa karbon edilmi, yzeyi mini-pileli arttrlm yzeyli,
plastik kasal sabit cepli filtre Granl karbonlu sabit cepli plastik
kasal filtre galvaniz kasa ierisinde youn miktarl granl karbonlu
filtre. Granl aktif karbonlu kaset filtreler standart ve standart d
ebatlarda 48 mm, 96 mm derinlie imal edilir. Granl Aktif Karbon
Filtreler 4 mm apnda 25 kg'lk paketler halinde satlmaktadr
(ekil-3.28).

41

ekil-3.27 Aktif karbon filtre

ekil-3.28 Mamul karbon filtreler

TABLO-3.6 Aktif karbon filtrelerin kullanm alanlar

42

Uygulama

Problem

Hedeflenen Gaz

Hava alanlar

Kokular ve salk tehlikeleri

Kerosen (uak yakt)

Mzeler

Sanat eserlerine zarar verilmesi

Kkrt oksitler ve azot oksitler

Poliretan kpk retimi

Havaya salnan zehirli gazlar

Toluen diizosiyanat

Nkleer g santralleri

Havaya salnan radyoaktif izotoplar

yot, kripton, ksenon

Pestisid retimi

Havaya salnan zehirli kimyasallar

Geni kademe pestisitler

Mutfak atklar

Mutfak kokular

Olduka karmak kimyasal yap

3.5 HAVA FLTRELERNN VERMLLK YNNDEN

SINIFLANDIRMASI
43

Hava filtreleri iin 3 temel kriter nemlidir. Bu kriterler srasyla filtre toz tutma
verimi, arlka toz tutma kapasitesi ksaca servis mr, ve filtre balang
direncidir.
Filtre test standartlar ncelikle filtrelerin birbirleriyle mukayese edilebilmesini
salar. Avrupa standartna gre hava filtreleri iki ayr grupta toparlanabilir,
bunlardan birincisi G ve F verimindeki filtre gruplar iin uygulanan EN 779
standart, ikincisi ise Hepa filtrelerin verimini belirleyen EN 1822 standartdr.
EN 779:2012 standart G verimindeki kaba filtreleri yalnzca arlka
ortalama toz tutuculuk deerlerine gre belirleyip snflandrr. Buna gre G
tipi kaba filtrelerin ortalama toz tutuculuk deerleri aadaki gibidir.

Orta ve hassas filtrelerin verimlilii ise yaplan testlerle, filtre giri ve

kndaki 0,2 3 mikron boyut aralndaki tanecikler saylarak ve birbiriyle
oranlanarak belirlenir. Ancak snflandrma iin, testte kullanlan taneciklerin
ortalama boyutu olan 0,4 mikron kullanlr, bu sebeble F verimindeki filtrelerin
verimi 0,4 mikrondaki taneciin ortalama verimi cinsinden ifade edilir.

TABLO-3.7 EN 779:2012 standartna gre hava

filtreleri snflandrmas
44

Filtre
Snf

Son Basn
Kayb
Pa

Ortalama Test Tozu

Tutuculuk % (Am)

0,4 m tanecik
boyutunda ortalama
verim (Em)

0,4 m tanecik boyutunda

Minimum Verim

G1
250
50 < Am < 65
G2
250
65 < Am < 80
G3
250
80 < Am < 90
G4
250
90 < Am
M5
450
40 < Em < 60
M6
450
60 < Em < 80
F7
450
80 < Em < 90
35
F8
450
90 < Em < 95
55
F9
450
95 < Em
70
Not: EN 779 testlerinde kullanlan sentetik toz ile atmosferik toz karakteristik olarak birbileri arasnda farkllk
gsterebilirler. Bu sebeple, test sonular ile operasyonel performans ve filtre servis mr arasnda farkllklar
oluabilir. Buna ek olarak filtre malzemesinin elektrostatik yk kayb ve lif kopmalar toplam toz tutma verimini
olumsuz etkiliyebilir.

TABLO-3.8 EN 1822 standardna gre HEPA filtre

snflandrma tablosu
45

Filtre Snf

MPPSde (%) Verim

Toplam Verim
Blgesel Verim

E10
E11
E12
H13
H14

> 85
> 95
> 99,5
> 99,95
> 99,995

99,75
99,975

U15
U16
U17

> 99,9995
> 99,99995
> 99,999995

99,9975
99,99975
99,9999

MPPS (%) Geirgenlii

Toplam Verim
Blgesel
Verim
15
5
0,5
0,05
0,25
0,005
0,025
0,0005
0,00005
0,000005

0,0025
0,00025
0,00001

Notlar: E10, E11 ve E12 verimindeki filtreler iin blgesel verim deerlerine
ihtiya yoktur. H13 ve H14 verimindeki filtreler iin, standart tarama testine
alternatif olarak duman kaak testi yaplabilir.

3.6 FLTRELEME RNLER

46

3.6.1 Deitirilen Filtre Elemanlar

Bu gruptaki elemanlar kaba filtreler (G), orta (M) ve hassas verimlilikteki (F) filtreler,
EPA/HEPA/ULPA filtreler, ve gaz faz kirleticiler iin filtrasyon rnleri yer almaktadr.
Kaba filtreler, n filtrasyon ve dk hassaslktaki uygulamalar iin kullanlrken,
orta(M) ve hassas (F) filtreler genel endstri ve HVAC uygulamalarnda n filtre veya
son kademe filtre olarak kullanlrlar. EN 1822:2009 normuna gre verimleri belirtilen
EPA/HEPA/ULPA filtreler ise temiz odalar ve dier kontroll alanlarda 2. veya son
kademe filtre olarak kullanlrlar.Gaz faz kirleticileri ortadan kaldrmas iin
tasarlanan filtre elemanlar ise genel, zel endstriyel ve HVAC uygulamalarnda
hassas filtrelerden sonra kullanlabilirler.
3.6.2 Filtreleme Donanmlar

Bu donanmlar havann filtre edilmesi iin kullanlan makine ve cihazlardr. Bu

donanmlar kaba filtrasyon iin kullanlan ya banyolu filtre cihazlar, otomatik
sarmal filtre cihazlar olarak belirtilebilir. Bu tip filtrasyon donanmlarnn verimleri EN
779:2012ye gre G2 ve G3 verimlerinde olup, yksek debilerde ok fazla sayda
filtrenin deitirlmesi gerekeceinden servis giderlerinden tasarruf etmek amac ile
kullanlrar. Yatrm maliyetleri yksek olduundan dk debili sistemlerde ekonomik
olmamaktadr.

Kontrol edilen
kirletici boyutu ve
tipleri

Uygulama
Depolar, hassas olmayan retim
47
alanlar, mekanik ve elektrik
cihaz odalar, serpantinlerin
korunmas
Basit ofis binalar, ya boya
kabinleri, zel retim alanlar,
alveri merkezleri,

Vasfl i merkezleri, plazalar,

vasfl konut binalar,

Genel hastane alanlar, spor

kompleksleri, laboratuarlar, ince
toza hassas rnlerin retildii
alanlar, veri merkezleri
Hastene ve ila sanayinde
aseptik alanlar, mikroelektronik
ve benzeri kritik endsrilerde
temiz odalar, radyoaktivite ile
kirlenmi atk hava filtrasyonu

n Filtre

G4
>10.0 m tanecikler
EN779:2012
Polen, kum tanecikleri,
lifler, boya tanecikleri
3.0 -10.0 m
Kf
Spor
Byk tozlar
1.03.0 m
Legionella
Mineraller
Aerosoller
Karbon tozu
Endstriyel proses
tozlar
0.31.0 m
Bakteriler
Virsler
Ya duman
Silikatlar
<0,3 m
Bakteriler
Virsler
Ultra hassas tozlar

Hassas Filtre

Kimyasal Filtre
(Standart ve zel
HEPA Filtre
tip karbon
filtreler)
-

G4
EN779:2012

M5
M6
EN779:2012

G4
EN779:2012

F7
EN779:2012

Gerekli
(EN13779
gereince tavsiye
edilir)

G4
EN779:2012

F9
EN779:2012

Gerekli
(EN13779
gereince tavsiye
edilir)

M5
EN779:2012

F9
EN779:2012

Gerekli
(EN13779
gereince tavsiye
edilir)

Filtre tipi

Torba filtreler, panel

filtreler

Panel filtreler, torba

filtreler

Panel filtreler, torba

filtreler, kompakt
filtreler

Panel filtreler, torba

filtreler, kompakt
filtreler

H13
H14
U15
EN1822:2009

Panel filtreler, torba

filtreler, kompakt
filtreler, HEPA
filtreler

TABLO-3.9 rnek uygulama alanlar ve tavsiye edilen filtre tipleri

3.7 FLTRE EKONOMS VE SEMNDE

YAPILMASI GEREKENLER
48

Bilindii zere hava filtreleri, sistem zerinde ekstra diren anlamna geldiinden
seilecek hava filtreleri mutlaka benzer hava hz veya debisinin yarataca balang
direnlerine gre seilmelidir, bunu salamak iin Eurovent gibi resmi kurulularn
internet siteleri veya retici brorleri dikkate alnabilir.
Yukardaki maddeye paralel olarak filtre seimi toplam yzey alanna gre
yaplmaldr, yksek yzey alanl filtrelerin, dk yzey alanl filtrelere gre
balang direnleri daha dk olup, toz tutma kapasiteleri daha fazla
olacaktr.rnek vermek gerekirse yksek yzey alanl kompakt filtrelerin torba
filtrelere gre toplam filtre maliyeti (balang direnci, toz tutma kapasitesi, filtre
deiim periyodu) olarak daha avantajl olacaklardr.
n filtrelerden sonra kullanlacak olan sentetik (meltblown) torba filtrelerin kullanm
srasnda, filtre medyasnn karakteristik zelliinden kaynakl elektrostatik yk
kaybna bal olarak belirtilen filtre toz tutma veriminde nemli kayplar olaca
unutulmamaldr. rnek vermek gerekirse F7 verimindeki sentetik bir torba filtre
toplam kullanm mr sresince G4 verimine kadar verim kayb gsterebilir. Bu
durum sonraki kademelerde kullanlacak olan filtrelerin kullanm mrn ksaltp
hedeflenen hava kalitesini bozacaktr. Bunun nne geebilmek iin sentetik torba
filtreler yerine elektrostatik ykn kaybetmeyen cam elyafndan retilmi hassas
filtreler tercih edilebilir.

49

Hava filtreleri hijyenik sebebler, artan enerji ve yenilebilir kaynaklarn ekstra

maliyetleri nedeni ile ykanmamaldr. Ykandktan sonra kullanlan filtrelerin
lif dalm bozulduundan dolay filtreler zamanla sistem zerinde temiz bir
filtreye gre fazla diren oluturacaklardr veya toz tutamayp arka
kademelerde bulunan yksek verimli filtrelerin erken dolmasna sebeb
olacaktr.
Filtre yzeyindeki hava akmnn filtrenin tm yzeyinde eit olarak dalm
olduunu kontrol edilmelidir.
Yksek verimlilikteki filtrelerin nne mutlaka n filtre konulmaldr.
Taze hava girilerine panjur ve yaprak bcek benzeri byk paralar
tutacak elek konulmaldr.
Filtrelerin deiim tarihini belirlemek iin diren ler kullanlmaldr.
Efektif bir bakm yapabilmek iin filtrelere kolay eriimin olduunu kontrol
edilmelidir.

50

Sistem deiken debi ile alyorsa filtre seiminde dikkatli olmak

gereklidir. (Nominal debiden %20den az ya da % 130 fazla hava
hacmi gereken yerlerde dikkatli bir seim gerekmektedir.)
Hava filtrelerini, imalatnn verdii katalog deerlerinin zerinde
kullanlmamaldr.

Yksek direncin yksek enerji sarfiyat anlamna geleceini

unutmamaldr.
Bir filtreyi seerken yalnzca ilk maliyeti gz nne alnmamaldr.
Filtreler arasnda doru bir karlatrma yapmak iin filtre mrne
gre yaplan maliyet analizi dikkate alnmaldr.
Filtre reticisinin tavsiye ettii son basn dm deerlerini
almamaldr.

51

3.7.1 Filtre Seimi in Yaplmas Gereken Hesaplamalar

n ve orta verimlilikte filtre iin toplam debi, bir filtrenin 2,5 m/s hzda
geirecei debiye blnr. Genellikle 592x592 mm (24x24 inch) kesitindeki
filtreler kullanld iin bu debi yaklak 3400 m3/htir.

ekil-3.29 Filtre hz-diren(basn dm) erisi

Bir filtreden geen debi = 0,592 m x 0,592 m x 3600 s/h x 2,5 m/s = 3400 m3/h
rnein 12,000 m3/h toplam debi iin bu say 120003400 = yaklak 4
kacaktr.
52

Filtrelerin debilerini katalog deerlerinin biraz altnda semek kullanm

mrlerini uzatacak, verimlerini ykseltip, enerji maliyetlerini drecektir.
Filtrelerin debilerine gre temizken yarattklar balang basn dmleri
imalat kataloglarndaki hz-basn dm erilerinden hesaplanmaldr
(ekil-3.29).
Ameliyathane ve youn bakm gibi alanlarda kullanlan HEPA filtrelerden
geen hz standartlara gre belirlenmitir ve genellikle 0.45 m/s civarndadr.
Bu hza gre 610x610 mm kesitten geen hava debisi 600 m3/htir. Filtrenin bir
adedinden geen debi, kullanlacak HEPA filtre kesitine gre hesaplanr.
rnein 0,45 m/s hz ile 610x610 mm kesitinde bir HEPA filtreden geen debi:
Bir adet HEPA filtreden geen debi =0,610 m x 0,610 m x 3600 s/h x 0,45 m/s
= 600 m3/h
Hesaplanan deer toplam giri havas debisine blnerek kullanlacak HEPA
filtre miktar bulunur.
Toplam debi 2400 m3/h olsun:

Kullanlacak HEPA filtre says = 2400600=4tr.

53

HEPA filtrenin bir adedinden geen debiye gre de balang basn basn
dm imalat brorlerindeki hz-diren erisine gre hesaplanr (ekil3.30).

ekil-3.30 HEPA filtre hz-diren (basn dm) erisi

54

3.7.2 Filtre Enerji Verimlilii ve Filtre Deiim Zamann Belirleme

Hava filtreleri, son basn dmne ulat zaman ilevlerini yerine
getirmi olurlar. Bu basn farkn lmek iin sistemde basn fark len,
U-manometre, eik manometre ya da kadranl tip manometre monte
edilmi olmaldr.
EN 779:2012 Standard, son basn dmn, G-snf n filtreler iin 250
Pa, F-snf hassas orta kademe filtreler iin 450 Pa olarak belirlemitir.
Belirlenen bu son basn dm deerleri, filtrelerin snflandrlmas iin
gerekli olup havalandrma klima sistemlerinde kullanlan filtreler iin daha
dk deerler seilmi olabilir. Son basn dm genellikle filtre
balang basn dmnn 100 ila 150 Pa stnde ya da balang
basn dm deerinin iki kat olarak saptanr.
Eurovent Sertifikasyon program, 4/11 klavuzunda belirtilen kurallar baz
alarak EN779:2012 ye gre test edilmi hava filtrelerini enerji verimliliine
gre snflandrmaya balamtr.
Buna gre G4 - F9 aras her hava filtresi iin yllk 6000 saat zerinden,
enerji tketimi hesaplamasn takiben, A-G aralnda enerji etiketleri verilir.
Bu deerlendirmeye gre Tablo-3.10da her filtre verimlilik snf iin tketim
aralk deerleri bulunmaktadr.

TABLO-3.10 Yllk enerji tketim aralklarna gre

enerji verimlilii snflandrmas
55

56

Filtre Yllk Enerji Tketiminin Hesaplanmas

Filtrenin neden olduu enerji tketimi Eurovent 4/11 klavuzuna gre aadaki
formlle hesaplanr:
Yllk enerji tketimi [kWh]

Burada:
qh: Hava debisi [m3/s]
P: Ortalama basn dm [Pa]
t: Yllk iletim sresi [h]
: Fan verimi [%]
Yukarda belirtilen forml, filtrelerin yllk enerji tketimlerinin, yan sra, P deerini
anlk kullanarak filtrelerin tkettikleri enerji miktarlarn hesaplamamza yardmc olur.
Bir rnek vermek gerekirse:
Filtre 1:
Filtre 2:
Basn Dm(P): 300 Pa
Basn Dm (P): 150 Pa
Hava Debisi(q) : 10 m3/s
Hava Debisi (q): 10 m3/s
alma Sresi: 1 saat
alma Sresi: 1 saat
Fan Verimi %(): 0,50
Fan Verimi (): 0,50

ekil-3.31 Maliyet-zaman grafii

57

3.8 FLTRE TEST YNTEMLER

58

3.8.1 Toz Tutuculuk

Bilinen bileimdeki toz, test edilecek filtre elemanndan
geirildiinde, arlk olarak llen deriikliinin, giren
hava deriiklii ile farknn, giren hava deriikliine
blm olarak ifade edilir.

Belli bir karma gre hazrlanm tozlar, test edilen filtre

havasna verilir. Test sresince kirlenen filtrede basn
dm artar. Basn dm, imalatnn nerdii
maksimum deere vardnda, toplanan toz miktar
llerek kapasite tespit edilir.

ekil-3.32 HEPA filtrelerin aylara gre tutma

kapasitesi
59

ekil-3.33 HEPA filtrelerin tutuculuklar

60

61

3.8.2 Lekeleme Yntemi

Grlebilir karakteristikteki toz zerreciklerinin test edilen filtre

elemanndan getikten sonra, zel bir filtre kd zerinde brakt
izlerin k geirgenlii ile llr.

3.8.3 Sodyum Alevi Testi

Sodyum klorid solsyonu, test edilen filtrenin st yzne sevk edilen
havann iine enjekte edilir. Buharlaan solsyonun ortalama
kegen bykl 0,6 m, maksimum 1,7 m, %58'i 0,1 m'dan
kk kristalleri filtreden getikten sonra, bir hidrojen alevinin
rengini havann deriikliine bal olarak deitirir. Filtrenin
penetrasyonunun annda tespitini salar.

ekil-3.34 HEPA filtrelerin tanecik tutmas

62

ekil-3.35 Atmosferdeki tanecik (partikl) boyutu

dalm
63

3.8.4 Duman Testi 1822-4

64

Szdrmazlk testi filtre paralarnda herhangi bir sznt

olup olmadn, yerel penetrasyon deerlerinin izin
verilen deerin zerinde olduunu- dorulamak iin
kullanlr (Bkz. EN 1822-1, Tablo 1). Ya vida dii
szdrmazlk testi H grubu filtreler iin alternatif bir
szdrma testi olarak yaplabilir (H13 ve H14 snflar). Bu
szdrmazlk testine kaynak bu standart erevesinde
tanmlanan parack saym tarama yntemidir. Ya vida
dii szdrmazlk testi ayn zamanda tarama ynteminin
uygulanamad filtre ekilleri (Vbank ortam panelli veya
silindirik filtreler iin filtre paralar) iin bir test
prosedr olarak kabul edilir.

ekil-3.36 Duman test cihaz

65

3.8.5 Emery DOP (Dioctyl Phthalate) Testi

66

HEPA filtreler iin kullanlan bir test metodudur. DOP(Dioctyl

Phthalate) buhar, hava ile birlikte filtrenin bir yzne verilir. Dier
yznden zel bir cihazla yakalanarak fotometre ile lm yaplr.
Filtrelerle ilgili bir dier terim de, toz tutma kapasitesidir. HEPA
filtreleri genellikle sadece olduka yksek seviyede temizlik ve saflk
istenen yerlerde kullanlr. Bu gereklilik iri paralarn bulunmas veya
canl hava kkenli organizmalarn fizyolojik sorunlarndan
kaynaklanyor olabilir. Her durumda, her filtrenin etkinlii olduka
yksek nem arz eder ve uygun bir biimde llmelidir.

Mil-Std-282 , (scak) DOP etkinlik testi iin standart olarak grlr

ve pek ok HEPA filtre tanmlaryla uyum iin kullanlr. Ayrca,
HEPA filtreleri iin EPA ve OSHA tanmlarnda olduu gibi tekil
dalml 0,3 mikron paracklar olarak da tannr.

ekil-3.37 DOP test cihaz

67

3.8.6 Tarama Testi

68

Szdrmazlk testi, izin verilen seviyeleri aan yerel penetrasyon

deerleri iin filtre elemanlarn test etmeye yarar (bkz. EN 1822-1).
Szdrmazlk testi iin test filtresi montaj dzeneine kurulur ve nominal
hava akm oranna karlk gelen hava akm testine tabi tutulur. lm
sonrasnda basn nominal hacim akm oranna der, filtre arndrlr
ve aerosol reteci tarafndan retilen test aerosol kartrma kanal
boyunca, hazrlanan test havas ile kartrlr bylece bu kanaln yatay
kesitine homojen olarak yaylr.
Test filtresinin aa akm ynndeki para ak oran, faktr ortalama
etkisi yanndaki yukar akm yn zerine ulaan para akm oranndan
daha kktr.
Tarama alanlar ayrca filtre ereve alanlarn, keleri, filtre erevesi
ve conta arasndaki dolguyu kapamaldr. Bylece muhtemel szntlar
da belirlenebilir. Orijinal contas ile montelenen sznt filtrelerini
taramak iin, ayn montaj pozisyonunda ve hava akm ynnde tavsiye
edilir. nk bir taraf zerine kurulurlar.

ekil-3.38 Tarama test cihaz

69

3.8.7 EN 1822 Standard

70

Bu yeni Avrupa standard gerekten farkl uygulamalarn

ihtiyalarn kapsayan para sayma metotlar zerinedir. EN 1822
bir nceki basmndan ( EN 1822:1998) farkldr. Farkllklar u
ekildedir;
Panellerden farkl ekillere sahip H grubu filtrelerin szdrmazlk testi
iin alternatif bir metot
Sv yerine kat bir test aerosol kullanan alternatif bir metot
Membran tipi aratan yaplan filtreleri test etme ve snflandrma
metodu
Sentetik lif aracndan yaplan filtreleri test etme ve snflandrma
metodu
Temel fark, imdi E10- E12 olarak deitirilen H10-H12 filtre
snflarnn snflandrlmasyla balantldr.

TABLO-3.11 EN 1822ye gre yksek verimli

filtrelerin snflandrlmas
71

ntegral deer

Yerel deer

Filtre snf

Yakalama verimi %

ine ileme % Yakalama verimi %

E10

85

15

E11

95

E12

99,5

0,5

H13

99,95

0,05

99,75

0,25

H14

99,995

0,005

99,975

0,025

U15

99,9995

0,0005

99,9975

0,0025

U16

99,99995

0,00005

99,99975

0,00025

U17

99,999995

0,000005

99,9999

0,0001

Filtre snf tanmlar u ekildedir:

EPA 10 - EPA 12: Verimli Partikl Hava Filtreleri
HEPA 13 - HEPA 14: Yksek Verimli Partikl Hava Filtreleri
ULPA 15 - ULPA 17: Ultra Dk Penetrasyon Hava Filtreleri

ine ileme %

EN 1822ye Gre Filtre Verimlilik Testi

72

Deney filtresinin verimini belirlemek iin, deney filtresi

balama nitesine yerletirilir ve anma hava debisine tekabl
eden deney akna tbi tutulur. Anma hacim debisindeki
basn dn ltkten sonra, filtre temiz hava ile
temizlenir ve borunun kesitinde homojen bir ekilde
pskrtlmesi iin aerosol retici tarafndan retilen deney
aerosolu kartrma borusunda hazrlanm deney havas ile
kartrlr.
Verim daima en yksek geirimli parack boyutu (MPPS) iin
belirlenmelidir (EN 1822-3). Aerosol paracklarnn boyut
dalm tercihen bir parack boyut analiz sistemi (rnein
farkl
hareketli
parack
numaralandrclar,
DMPS)
kullanlarak llebilir.

73

Deney, tekli veya oklu dalml bir deney aerosolu kullanlarak yaplr.
Tekli dalml (yar) aerosol ile deney yaparken, toplam toplam parack
sayma metodu bir youma ekirdekli sayalar (CNC) ile veya bir optik
parack sayac ile (OPC; rnein bir lazerle tane bykl analiz cihaz)
birlikte kullanlabilir. Ortanca parack ap numarasnn filtre elemannn en
dk verimine sahip olduu MPPS parack apna tekabl ettii
salanmaldr.

oklu dalml bir deney aerosolu kullanrken, paracklarn saylmasna

ilve olarak boyut dalmn da belirleyen optik bir parack sayac
kullanlmaldr. Deney aerosolunun ortanca apnn

M PPS
2

ve MPPS x 1,5 aralnda olmas salanmaldr.

74

Toplam verimin belirlenmesi iin temsil ksm aklar filtre elemannn

aa ve yukar ak taraflarndan elde edilir ve paracklarn
numarasn belirlemek iin monte edilmi parack sayacna iletilir.
Toplam verim ya:

Sabit deney numune alma proplar ile (Madde 4.1), veya

Bir veya daha fazla hareket edebilir aa ak numune alma
proplar ile (tarama metodu) (Madde 4.2), belirlenir.
Her iki metotta da yukar ak numunesi sabit bir numune alma
probu kullanlarak alnr. Yukar ak ve aa ak numara
konsantrasyonlar ve toplam verim, parack saysndan, numune
alma sresinden ve numune alma hacim debisinden hesaplanr.

ekil-3.39 Bir deney dzenei rnei

75

1
2
3
4
5
6
7
8
9

Kaba toz filtresi

nce toz filtresi
Fan
Hava stc
Yksek verimli hava filtresi
Deney borusuna aerosol girii
Scaklk ler
Nem ler
rnekleyici, parack boyut analizi

10
11
12
13
14
15
16
17

rnekleyici, yukar ak
Basn fark lm iin yuvarlak boru
Manometre
Deney filtresi monte nitesi
EN ISO 5167-1gre lme snmleyicisi
Mutlak basncn llmesi
Basn farkn lme manometresi
rnekleyici, aa ak

76

Filtre test aadaki lmleri kapsar:

Nominal hava akndaki basn d

En etkili parack boyutundaki toplama verimlilii (MPPS)

MPPSdeki yerel toplama verimlilikleri

Yukardaki tabloda belirtildii zere H13n zerinde sznt

yoktur
En zorlu sanayi ve/veya mteri standartlar iin Megalam
(HEPA/ULPA) retilmektedir. Ayrca, gaz giderimi iin,
rnein: PU dolgularndan organopatizmler, ham madde
bileenleri test edilmektedir. Kat lateks alanlar veya silika
genellikle dk gaz giderimi oranlar sebebiyle mikro elektrik
sanayi iin test aerosolleri olarak tercih edilir.

3.8.8 Filtrelerin Konstrksiyonu

77

Filtreler
genellikle
havalandrma santrallerinde,
tehizatn
kirlenmesini
nlemek amacyla stma ve
soutma
serpantinlerinin
nne konulur.

ekil-3.40 HEPA filtrelerin

konstrksiyonu

3.9 EUROVENT 4/4E GRE HEPA FLTRELER

78

Sodyum alevi ile yaplan verim (0. 65

m)
100. 000

Eurovent snf

99,999

EU14

ULPA FLTRE

99,99

EU13

HEPA FLTRE

99,97

EU12

99,9

EU11

MCRO FLTRE

95
EU10
TABLO-3.12 EUROVENT 4/4e gre filtre verimi

79

Bu deneyle dorudan doruya d atmosfer havas kullanlabilecei gibi, bir

HEPA filtreden geirilen d havaya istenen zelliklerde suni tanecik
beslenebilmektedir. Filtre ncesi ve sonrasnda kanal iine konan sondalar
yardmyla emilen hava bir bilgisayara bal olan tanecik saycya
gelmektedir. Bilgisayar solenoid vanalar yardmyla filtre ncesi ve sonras
havadan numune alarak lme ortalamalarndaki sapma istenen bir deere
eriinceye kadar belirli sayda lme yapmaktadr.
Filtre seiminde genel kaide, verilen bir hava debisi iin filtre yzeyini
mmkn olduu kadar byk semektir. Bu ekilde filtre mr artt gibi,
basn kayplar da azalacandan, iletme masraflar da decektir. Dier
bir kaide de HEPA ve ULPA filtrelerinin muhakkak bir hassas filtre ile (EU7)
korunmasdr. Bu ekilde kullanm yerine bal olarak HEPA ve ULPA
filtrelerinin mr 5-7 seneye kadar kabilir. n filtre olarak kullanlacak
hassas filtrelerin mr ise tesisin bulunduu ortama gre deiebilmektedir.
Ar endstrinin bulunduu bir ortamda 2880 h (4 ay) olan bir filtrenin mr,
endstriyel tesislerin bulunmad yerleim yerlerinden uzak bir yerle 7200
h (10 ay) olabilmektedir.

80

Temiz odalarda kullanlan HEPA ve ULPA filtrelerinin ekil-3.38de grlebildii gibi

verimlerine ilikin diyagram bulunmaktadr. 610x610 mm boyutlarnda %99,99 DOP
veriminde bir filtrenin fiyatnn 350-400 U.S.D. mertebelerinde, EU 8/9luk bir filtrenin
ise bunun onda biri fiyata temin edilebilecei dnlrse, seimde ne kadar hassas
davranmak gerektii ortaya kar.

ekil-3.41 Tipik bir HEPA %99,97 Filtre performans

3.9.1 Filtreler in MERV Derecelendirmesi

81

MERV derecelendirmesi, hava filtresi veya ocak filtresinin verimliliini

tanmlamaya ynelik sanayi standarddr. MERV Minimum Verimlilik
Derecelendirme Deerinin ksaltmasdr ve 1-20 saylaryla gsterilir. 1 en
az 20 en ok verimli anlamna gelir. Bu deer siz tketicilere, farkl firmalar
tarafndan retilen filtreleri sizin iin en uygun olan filtre hakknda bilgili bir
karar almanza yardmc olur.
Bu derecelendirme, filtrelerin farkl boyutlardaki parack uzaklatrma
verimliliine dayanr. Test edilen boyut aral bulunmaktadr; 3,0-10,0
mikron, 1,0-3,0 mikron ve 0,3-1,0 mikron. Bir mikron bir metrenin bir
milyonda birine eittir. Bunu aacak olursak, bir insan sa genellikle
yaklak olarak diyametrede 100 mikrondur, MERV derecelendirmelerinde
test edilen en geni parann 10 katdr. Bu yargnn sonundaki nokta
yaklak 600 mikrondur. 3,0-10,0 ve 1,0-3,0 mikron aralndaki her bir
para genellikle sadece mikroskop altnda grnrdr. Burada 0,3-1,0
aral sadece elektron mikroskobu altnda grlmektedir. Aada baz
paralar ve boyutlarnn rnekleri verilmektedir:

82

Kf Sporlar: 10-20 Mikron

Kf: 3-12 Mikron
rmcek A: 2-3 Mikron
arbon: 1-5 Mikron
Bakteriler: 0,3-6,0 Mikron
Sigara Duman: 0.01-4,0 Mikron
Virsler: 0.005-0,3 Mikron
Polenler: 10-1000 Mikron
Tipik Atmosferik Toz: 0.001-30,0 Mikron

83

MERV 4 ve aa seviyede derecelendirilen filtreler genellikle fiberglas,

kullan-at tipindedir. Bu filtreler sistem korumas iin minimumdur ve
genellikle fabrikadan yeni niteye gnderilenlerdir. Istma ve soutma
sistemini korumak iin uygun olsalar da, genellikle salkla ilgili olan kk
paralar ve alerjenleri filtrelemede ok baarl deildir.
MERV 8 filtreleri fiberglasn, filtrelerin kullan at trnn en yaygn yksek
srmdr. MERD 8 dereceli filtreler 3,0-10,0 mikron aralndaki paralar
yok etmede %85e kadar etkilidir.
MERV 13 filtreleri genellikle son teknoloji konut ve ticari uygulamalarda
yaygn olarak bulunur. Bir MERV 13 filtresi 0,3-1,0 aras paralar yok
etmede yaklak %75; 1,0-3,0 mikronlarnda %90 veya daha iyi ve 3,0-10,0
aras mikronlarda %85 veya daha iyi oranda etkilidir. Bunlar alerji sorunu
olan ve evlerindeki havann kalitesinde olduka titiz olan kiiler iin en iyi
filtrelerdir.

TABLO-3.13 Filtre verimi ortalama filtrelenen tanecik

boyutu
84

MERV Deeri

0,3-1,0 Mikron

1,0-3,0 Mikron

3,0-10 Mikron

MERV 1
MERV 2
MERV 3
MERV 4
MERV 5
MERV 6
MERV 7
MERV 8
MERV 9
MERV 10
MERV 11
MERV 12
MERV 13
MERV 14
MERV 15
MERV 16

%75den daha az
%75-%84
%85-%94
%95 veya daha iyi

%50den dk
%50-%64
%65-%79
%80-%89
%90 veya daha iyi
%90 veya daha iyi
%90 veya daha iyi
%90 veya daha iyi

%20den daha az
%20den daha az
%20den daha az
%20den daha az
%20-%34
%35-%49
%50-%69
%70-%85
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi
%85 veya daha iyi

Filtre tarafndan
yakalanan parack tipi
Polen, toz kenesi, ayak
tozu, sprey boya tozu, hal
lifleri
Mantar sporlar, sa
spreyi, lifli koruyucu,
imento tozu
Nemlendirici tozu, kurun
tozu, tat emisyonlar,
tlm un
Bakteri, yaygn ttn
duman, ince tanecikler
(aksrk sonras)

3.10 FLTRE SEM

85

Bir hava filtresinin seiminde, temizlenmi havann karakteristikleri, kirli havadaki toz ve yabanc
maddelerin cins ve miktar, havadan alnan toz vs. maddelerin filtreden alnan uzaklatrlma ekli gibi
etkenler ve ller rol oynayacaktr. Dier nemli olan hususlar unlardr:
1.
2.

Filtre edilecek havann debisine gre yeterli filtre boyutlar kullanlmaldr.

Filtre tipi alma artlarna uygun olmaldr. Gelen havadaki toz cins ve miktar, temizlenmi havadaki
msaade edilebilir toz ve dier maddelerin maksimum snr, ykleme durumu (hafif, orta, ar gibi),
msaade edilebilir hava basn dm, alma scaklk seviyeleri, bakm-servis imknlar gibi.

3.

Kullanld zel uygulama iin seilen filtre tipi en ekonomik filtre olmaldr.

4.

Merkezi hava sistemleri iin aadaki hususlar nerilmektedir.

5.

Filtreye hava kanal balants hafif deiimlerle yaplmal ve hava filtre yzeyine eit ekilde
dalmaldr.

6.

Filtrenin n ve arka tarafnda servis-bakm-tamir iin yeterli mesafe braklmaldr.

7.

Filtreye ulamak iin kontrol kapak veya kaps braklmaldr.

8.

9.
10.

Temiz hava tarafndaki ekler hava szdrmaz ekilde olmaldr. Filtre paralarnn ek yerleri daha
szdrmaz olmaldr. Bilhassa yksek verimli filtrelerde bu husus ok nemlidir. Kirli d havann iteki
havaya karmas nlenmelidir.
D hava emi azlarna yakn olan filtrelerde iyi tasarlanm panjurlar (tel kafesli) kullanlmaldr.
Elektrostatik hava temizleyicilerde yksek voltajn kaybolduunu veya ksa devreyi gsteren bir alarm
veya gsterici tertibat bulunmaldr.

TABLO-3.14 Filtre seim tablosu (EN 779-2012)

86

87

Filtre Deiimi
Filtrenin hava akmna kar temizken oluturduu dirence balang direnci
veya balang basn dm denir. Bu deer Pa (Pascal) olarak llr.
Filtreler kirlendike bu deer artar. Diren deeri nerilen son deere
ulaan filtre deitirilmelidir.
n filtre ve torba filtreler iin nerilen son diren deerleri EN 779 Avrupa
standartlarna gre belirlenmi olup aadaki ekillerde aklanmtr.
Filtre mr
Filtre mr filtrenin monte edildii yerdeki havann kirliliine baldr.
Havadaki kirleticilerin artmas ya da eksilmesi ve mevsimler gibi faktrler de
filtre mrne etki etmektedir.
Tecrbelere gre kaset filtrelerin mr 2-3 ay, torba filtrelerin 4-6 ay, HEPA
filtrelerin de 6-12 ay civarndadr.
Ykanma zellii
yaps poliretan veya metal olan n filtreler ykanabilir. Torba, HEPA ve
ULPA filtreler gzle grlmeyen tanecikleri filtre liflerine, molekler ekim
esasna gre ekip yaptrarak filtrelemektedir. Bu tip filtrelerin
temizlenmesi mmkn deildir, yenisi deitirilmelidir.

88

TABLO-3.15 Filtre tiplerine gre balang ve biti basnlar

TABLO-3.16 Hava filtreleri iin uluslararas snflandrma

89

TABLO-3.16 Hava filtreleri iin uluslararas snflandrma

90

TABLO-3.17 G Tipi fiberglas filtreler

91

TABLO-3.17 G Tipi fiberglas filtreler (devam)

92

TABLO-3.18 G-GL fiberglas filtreler

93

TABLO-3.18 G-GL fiberglas filtreler (devam)

94

TABLO-3.19 W3-GL Yzeyi geniletilmi zikzak filtre

95

TABLO-3.19 W3-GL Yzeyi geniletilmi zikzak filtre (devam)

96

TABLO-3.21 FP3 Orta verimlilikte cep filtreleri

97

TABLO-3.21 FP3 Orta verimlilikte cep filtreleri(devam)

98

TABLO-3.22 FPR yksek verimli filtreler

99

TABLO-3.22 FPR yksek verimli filtreler (devam)

100

TABLO-13.23 Aktif karbon filtreler

101

TABLO-13.23 Aktif karbon filtreler (devam)

102