Hava Meydanları Proje PDF

T.C.
ULATIRMA BAKANLII
DEMRYOLLAR, LMANLAR, HAVAMEYDANLARI
NAATI GENEL MDRL
HAVAMEYDANLARI
PLANLAMA ve TASARIM TEKNK ESASLARI
ANKARA, 2007
NDEKLER
Tanmlar............................................................................................................................................... 13
1.Havaalan Planlamas ....................................................................................................................... 17
1.1. Havaalannn Yer Seimine Etkili Olan Faktrlerin Deerlendirilmesi....................................... 18
1.2 Yer Seimi Ve Deerlendirilmesi lemindeki Balca Aamalar................................................ 18
1.2.1. Yer belirleme : .................................................................................................................... 18
1.2.2. Pist Uzunluu : ................................................................................................................... 18
1.2.3. Hava sahas : ..................................................................................................................... 19
1.2.4. Manialar : ........................................................................................................................... 19
1.2.5. Tehlikeler :.......................................................................................................................... 20
1.2.6. Hava Koullar :.................................................................................................................. 20
1.2.7. Yaklama ve ni Yardmclar :.......................................................................................... 20
1.2.8. Sosyal Nedenler :............................................................................................................... 20
1.2.9. Talep merkezlerine yaknlk : ............................................................................................. 20
1.2.10. Kara yoluyla eriim :......................................................................................................... 21
1.2.11. Grlt : ........................................................................................................................... 21
1.2.12. Arazi kullanm :................................................................................................................ 22
1.2.13. Maliyet Hususlar :............................................................................................................ 22
1.2.14. Zemin ve inaat malzemeleri : ......................................................................................... 22
1.2.15. Tesisler :........................................................................................................................... 23
1.2.16. Arazi deerleri : ................................................................................................................ 23
1.2.17. evresel alma :........................................................................................................... 23
1.3. Pist Ve Taksi Yollarnn Fiziksel zellikleri ............................................................................... 24
1.3.1. Pistler ................................................................................................................................. 24
1.3.2. Pist Banketleri .................................................................................................................... 28
1.3.3. Pist eritleri ........................................................................................................................ 29
1.3.4. Pist Sonu Emniyet Alanlar................................................................................................. 32
1.3.5. Ama Sahalar (Clearway) ................................................................................................. 33
1.3.6. Durma Uzantlar (Stopway)............................................................................................... 33
1.3.7. Kaydrlm Eik ................................................................................................................. 34
1.3.8. Manialarn Kstlanmas Ve Kaldrlmas ............................................................................ 35
1.3.9. Mania Snr Yzeyleri ........................................................................................................ 35
1.3.10 Uak zellikleri, Performans Ve Pist Uzunluu ................................................................ 41
1.3.11. Pist Uzunluunun Belirlenmesi : ...................................................................................... 45
1.3.11.1. Rakm, Scaklk Ve Eime Gre Pist Uzunluunun Dzeltilmesi .............................. 46
1.4. Havaalan Kapasitesi ................................................................................................................ 53
1.5. Apronlar .................................................................................................................................... 59
1.5.1. Yolcu Terminali Apronu...................................................................................................... 62
1.5.2. Kargo Terminali Apronu ..................................................................................................... 68
1.5.3. Bakm Terminali Apronu..................................................................................................... 68
1.5.4. Park Apronu ....................................................................................................................... 68
1.5.5. Bekleme Alanlar ................................................................................................................ 69
1.5.6. Genel Havaclk Apronu ..................................................................................................... 69
1.5.7. Helikopter Apronu .............................................................................................................. 69
1.6. Trkiyede Hava Alanlarnn Snflandrlmas............................................................................ 70
2. Havaalanlarnn Dayanklln Raporlamak in Prosedrler ......................................................... 75
2.1.Byk Uaklar iin dnlen kaplama prosedrleri (ACN/PCN Metodu)................................. 75
2.1.1.Giri..................................................................................................................................... 75
2.1.2.ACN-PCN Metodunun konsepti .......................................................................................... 75
2.2. ACNlar nasl belirlenir?............................................................................................................ 76
2.2.1.Ksaltmalar .......................................................................................................................... 79
2.2.2.Matematiksel Modeller ........................................................................................................ 80
2.2.3. Bilgisayar Programlar:....................................................................................................... 80
2.2.4. Grafik Prosedrleri: ............................................................................................................ 81

2.2.5. Rijit Kaplamalar: ................................................................................................................. 81
2.2.6. Esnek Kaplamalar: ............................................................................................................. 81
2.2.7. Lastik basncnn ACNna ayarlanmas: ............................................................................. 82
2.2.8. allan rnekler .............................................................................................................. 83
2.3. LCN Metodu .............................................................................................................................. 87
3. Kaplamalar....................................................................................................................................... 93
3.1. Giri........................................................................................................................................... 93
3.1.1. Temel Aratrma................................................................................................................. 93
3.1.2. Toprak Testleri ................................................................................................................... 94
3.1.3. Birletirilmi toprak snflandrma sistemi ........................................................................... 95
3.1.4. Toprak Snflandrma rnekleri .......................................................................................... 98
3.1.5. Buzlanma ve Permafrost.................................................................................................... 98
3.1.6. Toprak Dayankllk Testleri.............................................................................................. 102
3.1.7. Kaplama tasarm felsefesi............................................................................................... 103
3.1.8. Temel Bilgiler ................................................................................................................... 104
3.1.9. Uaklarla ilgili hususlar..................................................................................................... 106
3.1.10. Tasarm iin uak belirlenmesi....................................................................................... 107
3.1.11. Tasarm ua vastasyla yllk kalklarn edeerinin belirlenmesi ............................. 107
zm:....................................................................................................................................... 108
3.2. Esnek kaplamalarn tasarm................................................................................................... 109
3.2.1. Kritik ve kritik olmayan blgeler........................................................................................ 109
3.2.2. Stabilize Temel ve Temel Alt........................................................................................... 109
3.2.3. Stabilize temel ve temel alt edeerlilik faktrleri........................................................ 120
3.2.4. Tasarm rnei ................................................................................................................ 121
3.3. Rijit Kaplama Tasarm............................................................................................................. 122
3.3.1. Temel alt artlar ............................................................................................................. 123
3.3.2. Kritik ve kritik olmayan blgeler........................................................................................ 134
3.3.3. Stabilize temel alt ............................................................................................................ 134
3.3.4. Tasarm rnei ................................................................................................................. 134
3.3.5. Opsiyonel rijit kaplama tasarm erileri ........................................................................... 135
3.3.6. Younluk Trafik Hacimleri: ............................................................................................... 143
3.3.7 Takviyeli beton kaplama:................................................................................................... 143
3.3.8. Derzler.............................................................................................................................. 145
3.3.8.1. Beton Kaplamalarn Derzlenmesi.............................................................................. 145
3.3.8.1.1. Derz kategorileri ................................................................................................. 145
3.3.8.1.2. Derz Aral ........................................................................................................ 151
3.3.8.2.zel Derzleme Durumlar........................................................................................... 152
3.3.8.3.Dbeller...................................................................................................................... 152
3.3.8.4.Derz Contalar ve Dolgular........................................................................................ 153
3.3.8.5.Derz Plan .................................................................................................................. 153
3.3.8.5.1.zolasyon Derzleri................................................................................................ 153
3.3.8.5.2.Sk Rastlanmayan ekilde Anolar ....................................................................... 153
3.3.8.6.Donatl Kaplama........................................................................................................ 153
3.3.8.7.Donat Tipi Ve Aral ................................................................................................. 154
3.3.8.8. Donat Miktar............................................................................................................ 154
3.4. Havaalan kaplamalarn yeniden kaplama ............................................................................. 154
3.4.1. Bitm kaplamalarn tasarm: ........................................................................................... 155
3.4.2. Mevcut esnek kaplamalar zerinde bitm kaplamalar : ................................................... 155
3.4.3. Mevcut rijit kaplama zerinde bitm kaplama .................................................................. 156
3.4.4. Beton kaplamalarn tasarm : .......................................................................................... 158
3.4.5.Esnek kaplama zerinde beton kaplama: ......................................................................... 159
3.4.6. Rijit kaplama zerinde beton kaplama : ........................................................................... 159
4. Kaplama deerlendirmesi .............................................................................................................. 169
4.1. Kaplama deerlendirmesinin amalar.................................................................................... 169

4.2. Kaplama Deerlendirmesi....................................................................................................... 173
4.2.1.Kaplama deerlendirmesinin unsurlar.............................................................................. 173
4.2.2 Alttemel ............................................................................................................................. 173
4.2.3 Kaplama yaps: ................................................................................................................ 173
4.2.4 Uak yk : ....................................................................................................................... 173
4.2.5 Yk tekrarlar ve trafik kompozisyonu: .............................................................................. 174
4.3 ACN/PCN Metodunun unsurlarn ............................................................................................. 174
4.3.1 Kaplama Snflandrma Numaras : ................................................................................... 174
4.3.2 Kaplama tipi: ..................................................................................................................... 174
4.3.3 Zemin Alt Kategorisi: ........................................................................................................ 175
4.3.4 Lastik basnc kategorisi:................................................................................................... 175
4.3.5 Deerlendirme Metodu:..................................................................................................... 175
4.3.6 Hafif uaklar iin kaplama: ................................................................................................ 176
4.4 Trafik younluunu ve kompozisyonu deerlendirme.............................................................. 176
4.4.1 Genel :............................................................................................................................... 176
4.4.2 Kark Ykler:................................................................................................................... 176
4.5 Uak kullanma deerlendirmesi iin teknikler........................................................................ 178
4.5.1. Genel................................................................................................................................ 178
4.5.2. En ar uaklar: ................................................................................................................ 178
4.5.3 Kaplamann durumu ve davran: .................................................................................... 178
4.5.4 Referans uak: .................................................................................................................. 179
4.5.5 Kaplama tipinin, zemin altnn tama kapasitesinin ve lastik basnc kategorilerinin........ 179
4.5.5 Kk (hafif) uaklar iin kaplamalar: ............................................................................... 181
4.6.Teknik deerlendirme iin teknikler ve tehicatlar ................................................................. 182
4.6.1. Tasarm ve deerlendirme iin kaplama davran konseptleri: ....................................... 182
4.6.1.1 Eski metotlar: ............................................................................................................. 182
4.6.1.2. Daha yeni-daha temel-metotlar:................................................................................ 182
4.6.1.3 Dorudan yk tepkisi metotlar :................................................................................. 183
4.6.1.4 Kaplama tasatrm metotlarna eklemesi gereken girdiler: .......................................... 184
4.6.1.5 Arazi CBR Testleri:..................................................................................................... 184
4.6.2 Tasarm ters evirmek suretiyle deerlendirme: ............................................................... 187
4.6.2.1 Tasarm metodu ve elemanlar: ................................................................................. 187
4.6.3. Dorudan veya ykc olmayan deerlendirmeler:............................................................ 188
4.6.3.1 Statik metotlar: ........................................................................................................... 188
4.6.3.2. Hzl ypranma durumlar ........................................................................................... 189
4.6.3.3. Dinamik metotlar: ...................................................................................................... 191
4.6.3.4. Kaplama raporlamas: ............................................................................................... 193
4.7. Ykc Olmayan Deerlendirme Metodu .................................................................................. 194
5. Havaalan styap Tesisleri Planlamas ve Tasarmnda zlenecek Metotlar ................................ 213
5.1. Yerseimi almalar ............................................................................................................. 213
5.2. styap Avan Proje almalar .............................................................................................. 213
5.3. Havaalan Terminal Binas Yaplar......................................................................................... 215
5.3.1. Turistik amal terminaller ( Sezonluk Terminaller ) : ....................................................... 215
5.3.2. Charter amal terminaller ( Tarifesiz yolcu ) : ................................................................. 215
5.3.3. Komplike Terminaller ( Tarifeli Yolcu ) : ........................................................................... 216
5.3.4. Yolcu Kapasitesi Yksek Olan Terminal Tasarm : ......................................................... 216
5.4. Yolcu Kapasitesi Hesaplama Yntemleri : .............................................................................. 218
5.5. Yan Tesisler : ......................................................................................................................... 219
5.5.1. Balant Yolu ve Meydan Giri Kontrol Yaps : ............................................................... 220
5.5.2. Yaklam Yolu, Otoparklar ve Dahili Yollar (styap Tesisleri Genel Yerleimi) : ............ 220
5.5.3. Terminal Binas ................................................................................................................ 220
5.5.4. Teknik Blok ve Kule Yaps : ............................................................................................ 220
5.5.5.Kargo Yaps ..................................................................................................................... 221
5.5.6. Gmrk Binas : ............................................................................................................... 221

5.5.7. Emniyet Binas : ............................................................................................................... 222
5.5.8. Jandarma Binas : ............................................................................................................ 222
5.5.9. zel Gvenlik Birimleri Binas :........................................................................................ 223
5.5.10. tfaiye stasyonu (Kaza Yangn) Binas : ..................................................................... 223
5.5.12. Apron Handling Aralar Park , Garaj ve dari Yaplar (Yer Hizmet Aralar) : .............. 224
5.5.13. Meydan letme Sosyal Hizmet Binas :........................................................................ 224
5.5.14. Lojmanlar : ..................................................................................................................... 225
5.5.15. G (Enerji) Merkezi - Kuvvet Santral :........................................................................ 225
5.5.16. Is Merkezi :.................................................................................................................... 225
5.5.17. Su Deposu : ................................................................................................................... 226
5.5.18. Akaryakt Tesisleri :........................................................................................................ 226
5.5.19. Artma Tesisleri : ............................................................................................................ 226
5.5.20. Reglatr Binas, VOR DME Binas, Trafo Binalar : .................................................. 227
5.5.21. antiye ve Kontrollk yaplar :....................................................................................... 227
6.Heliportlar........................................................................................................................................ 231
6.1. Helikopterlerin zellikleri :....................................................................................................... 231
6.2. Yer Seimi :............................................................................................................................. 231
6.3. Havaalanlarnda Yaplacak Helikopter Pistleri .................................................................... 232
6.4.Yn Tayini ................................................................................................................................ 232
6.5. zel Heliportlar ....................................................................................................................... 232
6.6. Genel Heliportlar : ................................................................................................................... 233
6.7. Hassas Ifr letmeler in Mania Aklklar ............................................................................. 234
6.8. Helikopter Park Sahas ........................................................................................................... 234
6.9. dare Binas Ve Servis Sahalar .............................................................................................. 234
6.10. Zemin Seviyesinden Yksekte Bulunan Heliportlar .............................................................. 235
6.11. Kaplama ................................................................................................................................ 235
ZMLER
izim 1.1. Pist Ekseni zerindeki Profil (Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) .......... 28
izim 1.2 Kod Numaras 3 veya 4 iin, Hassas Yaklamal bir Pist eren bir eridin Eim Verilmi
Blm(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)..................................................... 30
izim 1.3. Mania Tahdit Yzeyleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) ................... 38
izim 1.4. Yaklama, Gei ve Temkinli ni Mania Tahdit Yzeyleri(Dkman 9184, AN/902
Blm 1 Master Plan,1987).......................................................................................................... 39
izim 1.5 Tipik bir rzgar gl(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) ....................... 50
izim 1.6. Uzun vadeli planlama iin saatlik kapasite ve yllk hizmet hacmi deerleri. (Dkman 9184,
AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)............................................................................................. 54
izim 1.7. Aamal gelime krokisi(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) .................. 55
Apron Yerleim Yeri ............................................................................................................................. 59
izim 1.8. Park ekilleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) ................................... 61
izim 1.9. Pik saatteki yolcu ua iletimleri ...................................................................................... 64
izim 1.10. Yolcu Terminali Kavramsal zmleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master
Plan,1987).................................................................................................................................... 66
izim 2.1. ACN Hesaplanmasn Gsteren ema (ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
..................................................................................................................................................... 77
izim 2.2. Kaplama zerinde ini takm yk. .................................................................................... 79
izim 2.3. Kaplama Tabakalar............................................................................................................ 80
Cizim 2.4. ACN Rijit Kaplama Dntrme emas(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
..................................................................................................................................................... 82
izim 2.5. ACN Esnek Kaplama Nomograf(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)........ 83
izim 2.6 ACN Lastik Basnc Ayarlamas Sadece Rijit Demeler in(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)........................................................................................................... 84
izim 2.7.Rijit Kaplama Gereklilikleri ................................................................................................... 86
izim 2.8. DC10-10 Esnek Kaplama in Gerekli Olanlar .................................................................... 87
izim 2.9. LCN Metodu Parametreler ve LCN Deerlerinin Bulunmas............................................ 89
izim 3.1. Toprak snflandrma kriterleri(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983) ............ 97
izim 3.2. Birletirilmi toprak snflandrma sisteminin ak emas(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 101
izim 3.3. Alt temel reaksiyon modl zerindeki zemin etkisi (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 105
izim 3.4. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, tek tekerli ini takm (ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)............................................................................................... 110
izim 3.5. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, ift tekerli ini takm(ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)............................................................................................... 111
izim 3.6. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, ift tandemli ini takm(ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)............................................................................................... 112
izim 3.7. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, B747-100,SR,200 B,C,F(ICAO,
Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983) .............................................................................. 113
izim 3.8. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, B747-SP(ICAO, Dkman 9157, Blm
3 Kaplamalar,1983).................................................................................................................... 114
izim 3.9. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 115
izim 3.10. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, DC-10-30, ....................................... 116
izim 3.11. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, L-1011,100(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 117
izim 3.12. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, L-1011-100,200(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 118
izim 3.13. Minimum Zemin Tabakas Kalnl (ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
................................................................................................................................................... 119
izim 3.14. Rijit kaplama tasarm erileri tek tekerli ini takm (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 124
izim 3.15. Rijit kaplama tasarm erileri ift tekerli ini takm(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 125
izim 3.16. Rijit kaplama tasarm erileri ift tandem ini takm(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 126
izim 3.17. Rijit kaplama tasarm erileri B747-100,SR,200B,C,F(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 127
izim 3.18. Rijit kaplama tasarm erileri B747-SP(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 128
izim 3.19. Rijit kaplama tasarm erileri DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 129
izim 3.20. Rijit kaplama tasarm erileri DC-10-30,30 CF,-40, 40 CF(ICAO, Dkman 9157, Blm
3 Kaplamalar,1983).................................................................................................................... 130
izim 3.21. Rijit kaplama tasarm erileri L-1011-1,100(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 131
izim 3.22. Rijit kaplama tasarm erileri L-1011-100,200(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 132
izim 3.23. Stabilize alt temelin zemin modlne etkisi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 133
izim 3.24. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri-ift tandem ini takm(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 136
izim 3.25. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri -B747 100.SR.200 B,C,F(ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)............................................................................................... 137
izim 3.26. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri -B747 SP(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 138
izim 3.27. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 139
izim 3.28. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri DC-30,30CF,40,40CF(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 140
izim 3.29. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri L-1011-1,100(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 141
izim 3.30. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri L-1011-100,200(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 142
izim 3.31. Tipik bir Kaplama Derz Plan .......................................................................................... 147
izim 3.32. Tipik Kaplama Derz Detaylar Profileden Grnm (FAA AC 150/5320-6D, 1995) ..... 148
izim 3.33. Kaplama Derz Detaylar Profilden Grnm ve Plan Grn (FAA AC 150/5320-6D,
1995) .......................................................................................................................................... 149
izim 3.34. Detayl Kaplama Derz Plan(FAA AC 150/5320-6D, 1995)............................................. 150
izim 3.35. eitli trafik artlarnda zemin reaksiyonlarnn F faktrlerine kar grafii: .................... 157
izim 3.26. Rijit kaplama zerinde beton kaplama(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
................................................................................................................................................... 161
izim 3.27. Rijit kaplama zerinde beton kaplama(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
................................................................................................................................................... 162
izim 3.28. Rijit kaplama zerinde seviyelendirme tabakasyla beton kaplama(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 163
izim 3.29. Rijit kaplama zerinde seviyelendirme tabakasyla beton kaplama(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 164
izim 4.1 CBR-FAA temel alt snf kyaslamas ............................................................................... 170
izim 4.2. Ykleme Tekrar ve Dayanm likisi ................................................................................. 177
izim 4.3. Toprak Snrlandrmalar. CBR ve Deerleri arasnda likiler(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)......................................................................................................... 180
izim 4.5. Teker Yk ve Ypranma arasndaki liki (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 190
izim 4.6. Yke Karlk Anma ( rnek Plan) (ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)196
izim 4.7. Esnek Kaplama Scaklnn Tahmini(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
................................................................................................................................................... 197
izim 4.8. DSM Scaklk ayarlama erileri(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983) ........ 197
izim 4.9. Rijit Kaplama iin Deerlendirme Erisi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
................................................................................................................................................... 198
izim 4.10. FF ye Karlk Temel Tabakas Kalnl.......................................................................... 199
izim 4.11. Rijit Kaplama zerinde Tek Tekerli Uak in Ft ye Karlk l ......................................... 200
izim 4.12. Rijit Kaplama zerinde ift Tekerli Uak in FL ye Karlk l ......................................... 200
izim 4.13. Rijit Kaplama zerinde Tek Tandemli Uak in FL ye Karlk l ..................................... 201
izim 4.14. Rijit Kaplama zerinde eitli Jet Uaklar in FL ye Karlk l ....................................... 202
izim 4.15. Esnek Kaplama in Deerlendirme Erisi...................................................................... 203
izim 4.16. Ft ye Karlk SSF ........................................................................................................... 204
izim 4.17. Esnek Kaplama zerinde ift Tekerli Uak ESWL Erileri ............................................. 207
izim 4.18. Esnek Kaplama zerinde ift Tandemli Uak ESWL Erileri ......................................... 208
izim 4.19. Esnek Kaplama zerinde eitli Jet Uaklar in ESWL Erileri .................................... 209
izim 6.1. Genel Helikopter Alan Yerleimine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985) ....................... 236
izim 6.2. zel Helikopter Alan Yerleimine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985) ......................... 237
izim 6.3. Ykseltlmi Yzeydeki Ykn Dalm (ICAO Heliport Elkitab, 1985) ............................ 238
izim 6.4 Kavisli Yaklama-Kalk Yzeyine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985) .......................... 238
izim 6.5. Yaklama Kalk Yolu Perspektif Grn (ICAO Heliport Elkitab, 1985) ..................... 239
Tablo 6.1. VFR Mania aklk diyagram (ICAO Heliport Elkitab, 1985)............................................ 239
izim 6.6. Hassas IFR mania aklk yzeyleri (ICAO Heliport Elkitab, 1985).................................. 240
10
TABLOLAR
Tablo 1.1 Meydan Referans Kodu. .................................................................................................... 24
Tablo 1.2. Pist ve Pist eridi zellikleri ............................................................................................... 25
Tablo 1.3. Yaklama Pistlerinde Mania Tahdit Yzeylerinin Boyutlar Ve Eimleri. (Dkman 9184,
AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)............................................................................................. 40
Tablo 1.4 Genel havaclk ve banliy uaklarnn zellikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master
Plan,1987).................................................................................................................................... 42
Tablo 1.5. Temel Uak Tiplerinin zellikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)..... 44
Tablo 1.6. Boeing 707-320B Uu Verileri........................................................................................... 45
Tablo 1.7a. Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler 1....................................................... 46
Tablo 1.7b. Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler 2....................................................... 47
Tablo 1.8. apraz rzgar bileenleri ve Pist Yapmna Etkisi .............................................................. 47
Tablo 1.9. Rzgar Dalm .................................................................................................................. 49
Tablo1.10. Gr koullarnn kstl olduu zamanlarda belirli bir ynde esen rzgar dalmn analiz
etmede kullanlan veri rnekleri. (Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) ............. 52
Tablo 1.11 Taksirut genilikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987) ...................... 58
Tablo 1.12. Farkl uak park konfigrasyonlarnn karlatrlmas ..................................................... 61
Tablo 1.13. k kaps kullanma sresi (dakika cinsinden) ............................................................... 64
Tablo 1.14. Uak kategorilerine rnekler ............................................................................................. 65
Tablo 2.1. Uak Arlklar ve Lastik Basnlar ................................................................................... 85
Tablo 3.1- Havaalan Kaplamas Uygulamalar iin Topraklarn Snflandrlmas(ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)................................................................................................. 95
Tablo 3.2. . Birletirilmi toprak snflandrma sistemi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 100
Tablo 3.2 Teker Dizili Tipleri ve Kalk Saylar likisi ..................................................................... 107
Tablo 3.3. Baz Uaklarn ni-Kalk Teknik zellikleri (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 108
Kaplamalar,1983)....................................................................................................................... 108
Tablo 3.5 .Stabilize Temel Alt in Tavsiye Edilen Esdeerlilik Faktr............................................ 120
Tablo 3.6 Edeerlilik Faktr Aral ................................................................................................ 121
Tablo 3.7. Esnek Kaplama Tasarm rnei Sonular....................................................................... 122
Tablo 3.8 Drenaj ve Buzlanmaya gre Toprak Snflandrmas ...................................................... 123
Tablo 3.9.25 000 kalk kalnlnn bir yzdesi ................................................................................. 143
Tablo 3.10. Takviye eliin tama kapasitesi ve eitli dereceleri: ................................................... 145
Tablo 3.11: Kaplama Derz Tipleri(FAA AC 150/5320-6D, 1995) ....................................................... 150
Tablo 3.12 Tavsiye Edilen Maksimum Derz Aral ........................................................................... 151
Tablo 3.13. Esnek Kaplama Kalnl................................................................................................. 156
Tablo 4.1. Esnek ve Kat Demeler in Trafik Faktrleri ................................................................. 206
Tablo 4.2. Uak lastiklerinin temas blgeleri ve ana ini tekerlerinin taplam says........................... 206
11
12
Tanmlar
ACN
Bir uan kaplama zerinde belli bir zemin dayankll satandard iin yapt greceli etkiyi
ifade eden numara
AIP - HAVACILIK BLG YAYINI
lkelerin havaclkla ilgili detayl lke bilgilerini ieren ve dzenli aralklarla yaynlanan bilgi
yayn.
Alttemel
Temel tabakasnn altnda kaplama profilinin daha fazla yk tayabilmesi iin gerektiinde
kullanlan tabaka
Apron
Bir meydanda, uaklarn parklama, yolcu ve yk indirip bindirme, yakt alma, bakm gibi
amalarla durmas iin belirlenmi sahadr.
Ama Sahas (Clearway)
Bir uan ilk trman yapmasna olanak salanmas amacyla hazrlanan dikdrtgen
saha.
Banket
Kaplama kenarna bitiik, kaplama ile bitiiindeki zemin arasnda bir gei salamak
amacyla hazrlanm bir alandr.
Derz
Havaalan kaplamalarnda genleme ve bzmeye kar nlem olarak alm boluklar
Derz Contas
Derzlerin boluklarna kaplama yzeyinin dzgn olmas ve genleme
hareketlerinin belli derecede kontrol altna alnmas iin konulan esnek malzeme
bzme
Durma Uzantlar (Stopway)

Kalk pistinin tesinde, pistten daha az geni olmayan ve merkezi pistin merkez hattnn
uzantsna dayanan, kalk esnasnda kalkn iptal etmek zorunda kalan uaklarn zarar
grmesini nlemek iin hava alan otoritesi tarafndan belirlenmi saha.
Emniyet Alan
Yanl manevra yapan veya zamannda duramayan bir uan zarar grme riskini azaltmak
maksadyla pist merkez hattna simetrik ve erit sonuna komu bir alandr
13
Havaalan
Uaklarn ini ve kalk iin planlanm (binalar ve tesisler dahil) yerde veya suda tesis
edilmi alan.
Hava Sahas
llendirme parametreleri ile tanmlanm hacimli bir alan.
LCN
Yk snflandrlmas says demek olan LCN (Load Clasfcaton Number) ingilizce aslnn
ba harflerinin alnmasyla oluturulmu uluslararas bir ksaltmadr
Mania
Havaalan ii veya evresinde uua engel olabilecek her trl engel
Meydan Referans Kodu
Meydanlarn uluslararas uularn dzenlenmesi amacyla ICAO tarafndan verilen harflerle
adlandrlmas
PCN
Bir kaplamann snrsz operasyon iin dayanklln ifade eden numara
Pist
Uaklarn kalk ve inileri iin hazrlanm hava alan sahas zerindeki belirlenmi
dikdrtgen saha
Pist eridi
Pisti ve durma uzantsn iine alan, pistten dar kan bir uan hasar tehlikesini
azaltmak, ini esnasnda uan korunmasn salamak amacyla belirtilmi sahalardr.
Rzgar Gl
Stol
Kalk ve ini mesafeleri ksa olan uaklar iin kullanlan bir terim.
Taksiyolu
Bir kara meydannda, uaklarn taksi yapmalar iin hazrlanm ve havaalannn bir yeri
ile dier bir yeri arasnda balant salayabilme amacyla belirlenmi yoldur.
14
1. HAVAALANI PLANLAMASI
15
16
1.Havaalan Planlamas
Bir havaalan iin genel olarak mmkn olan en verimli plan; uak, yolcu, kargo ve tat
hareketleri iin ihtiya duyulan kapasiteyi salayan; azami dzeyde yolcu, operatr ve
personel rahatl salayan ve en dk sermayeyi ve iletme harcamalarn gerektiren
plandr.
Havaalan planlamas; uaklarn, yolcularn, kargonun ve bunlara bal yer tatlarnn
hareketi iin gerekli tesis ve hizmetlerin okluu ve tm bunlarn entegre halde planlanmas
gereklilii sebebiyle kark bir itir. Ad geen tesisler; pist ve taksirutlar, apronlar, uak
personelinin yolcu uurlayp karlad binalar ile kontrol ve denetim grevlilerinin
aratrmalarn yaptklar ve yolcularn rahat ve huzurunu salamaya altklar mekanlar
kapsamaktadr. Uak bakm iin bina ve parklar; yolcular, ziyaretiler, uak personeli ve tm
havaalan nfusu tarafndan kullanlan tatlar iin yol ve park yerleri ile hava kargolarnn
gnderilip alnd binalar, ek ihtiyalar arasnda saylabilir.
Esneklik ve geniletilebilirlik balantl olarak dikkate alnmal ve planlamann tm
aamalarnda temel nokta kabul edilmelidir. Baz havaalan yerleim blgelerinin belirli
zellikleri, geniletilebilirliin mmkn olmad baz koullara ramen plann ilemesini
zorunlu hale getirebilir. Bununla birlikte, esneklikten hibir zaman iin vazgeilmemelidir. Pek
ok havaalan, geniletilebilirlik mmkn olmasa bile, doal bir esneklikle planlanabilir.
Yeni bir havaalan hazrl veya varolan bir havaalannn geliimi kapsaml yatrm ve byk
lekli inaat ilerini ierir. Havaalanlarnn erken ypranmalarn ve deerli finansal,
malzeme kaynaklarnn israfn nlemek iin mmkn olan en uzun kullanm mrne sahip
olmalar nemlidir. Bunu salamak iin, artan hava trafik talebiyle beraber oluacak srekli
geliim iin yeterli geliim sahalarnn olmas gerekir. Yaplan yatrmda maksimum faydann
salanabilmesi iin, yeterli sahann bulunmas dnda uak manevralarnn gvenliklerinin
salanmas ve kazalarn veya havaalannn geliimini veya verimliliini snrlamadan
evreye verecei rahatszln da nlenmesi gerekir. Buna gre havaalan yerleri uzun
dnemdeki gelimelerde en iyi potansiyele sahip, en azndan en az finansal ve sosyal
maliyeti olan blgelerden seilmelidir.
Havaalan yer seimindeki veya varolan bir yerin deerlendirilmesindeki balang noktas,
havaalanna hangi amalarla gereksinim duyulduunun tanmlanabilmesidir. Bu ilem,
gelecekteki talep tahminleri ile yerletirilecek trafiin tipinin ve miktarnn da gz nne
alnmasn gerektirir. Detaylar iletime ve ekonomiye ait tahminlerden kartlr. Yolcu ve
kargo trafik tahminleri de havaalan tipini ve iletim sistemlerini tanmlamak iin gerekli hale
gelir. Bu bilgilere dayanarak, esas yer seimi ilemi havaalan iin gerekli olan alann ekline
ve byklne karar verilmesiyle balayan birok temel basamak ierir. Bu aamay geliim
iin potansiyele sahip alanlarn belirlenmesi ve bunlarn deerlendirilmesi takip eder.
17
1.1. Havaalannn Yer Seimine Etkili Olan Faktrlerin Deerlendirilmesi

Gerekli olan yerin geici bir plana dayanarak havaalan master planna uygun ekilde bir
genel deerlendirmesi yaplmas, gemi bilgilerin toplanmas ileminin balamasna yol
aar. Bu bilgiler, varolan havaalan yerinin veya yeni bir havaalan iin kullanlacak yerin
deerlendirmesinde eit ekilde kullanlabilir. Hakknda bilgi toplanmas ve deerlendirilmesi
gereken faktrler aada sralanmtr.
Havaclk faaliyetleri : Uak operatrlerine, muhtemel operatrlere ve pilot
organizasyonlarna danlmas.
evrenin geliimi : varolan ve gelecek yer kullanmna ait planlara ulamak iin planlama
yetkilileri ve birimleri ile temasa geilmesi.
Atmosfer koullar : gr ve havaalan kapasitesini azaltabilecek olan sis, duman, vb.
koullarn oluumu hakknda veri toplanmas. Hava durumu, oluan rzgarlar, duman, dk
bulut, yamur, kar, trblans gibi herhangi zel hava faktrnn listelenmesi.
Kara ulamna eriim : Karayolu, demiryolu ve genel ulam gzergahlarnn belirlenmesi.
Varolan veya yeni bir havaalan alan genilemesinin mmkn olmas : Havaalannn
gelecek bymeler iin uygun bir alana sahip olmas gereklidir. Havaclk, kara, karayolu ve
toporafya haritalar ile hava topograflarnn incelenmesi, topografya haritalarnn uygun
eitim ve drenaj tespit iin incelenmesi, jeolojik haritalarn toprak ve kaya tiplerinin dalm
asndan incelenmesi, konum ve inaat malzemeleri ile taocaklarnn bulunduunun
onaylanmas gerekecektir.
Topografya : Kazya ihtiya duyulmas veya dolgu, drenaj ve zayf zemin koullar gibi inaat
maliyetini etkileyen nemli faktrlerin belirlenmesi.
evre : Doal yaam kaynaklar ile g alanlarnn ve okul, hastane gibi grltye hassas
alanlarn tespit edilmesi.
Dier havaalanlarnn varl : Varolan havaalanlar ile ATS gzergahlarnn gelecee ait
planlaryla beraber belirlenmesi.
Hizmetlerinin kullanrl : ana g ve su kaynaklarnn, kanalizasyon ve gaz hatlarnn,
telefon servislerinin, vb.. hizmetlerin yerlerinin belirlenmesi.
1.2 Yer Seimi Ve Deerlendirilmesi lemindeki Balca Aamalar
1.2.1. Yer belirleme :

Potansiyel yer alternatiflerinin kontrolnden nce gerekli olan yerin kabaca deerlendirilmesi
gerekir. Planlama zaman ve gelecekte oluacak ihtiyalar iin pist uzunluu, pistin yn, pist
says veya bunlarn birleiminden oluan saha bykldr. Havaalannn yaklak boyutu
ve tipi belirlendikten sonra yukardaki faktrlerin incelenmesi ve olas yeni havaalan yerleri
ile ek saha gereksinimlerinin haritalar zerinde izilmesidir. Bu n alma istemeyen
blgeleri elemeye yardmc olur veya maliyeti yksek olan saha belirlemelerinde varolan
blgenin yeterliliini salar.
1.2.2. Pist Uzunluu :
ICAO Meydan Tasarm Klavuzu, 1. Blm - Pistler dokman, havaalan planlamas iin
gerekli olan pist uzunluunu etkileyen parametrelerin aklamalar ile uaklarn pist
uzunluklarnn hesaplanmasnda kullanlan nomogramlar ierir. Uzun vadeli gereksinimleri
karlayacak pistlerin oluumu iin yeterli alann salanmas gerekir. Bu nedenle,
gnmzdeki ve gelecekteki kritik uaklarn performans zellikleri nemlidir. Yakn gelecek
18
iin planlanan uaklarn benzer menzil uzunluklarnda iletilmesinde, mevcut byk sivil
uaklarn kullandndan daha uzun pistlere ihtiyac olmamas durumunda bile, daha uzun
direkt uu ihtimali ve mevcut byk uaklarn ikincil gzergahlara aktarlmas sebebiyle
oluacak pist uzatm ve geliimi ihtiyalar olasl gz nne alnmaldr.
1.2.3. Hava sahas :
Ek 14 ve Hava Seyrsefer Hizmetleri lemleri - Uak letimleri dokmanlar, bekleme ve
ini yaklama ilemleri, aletli yaklama sistemleri ve yardmclar hakknda detayl bilgi
ierirler.
Havaalannn etkili bir ekilde iletilmesi iin yeterli hava sahasna sahip olmas ok
nemlidir. Her blgenin bu kritere gre yeterli olduunun dorulanmas zel bir dikkat
gerektirir. Aksi takdirde, kstlayclarn boyutlar ve muhtemel etkilerinin aratrlmas
gerekecektir. Talep merkezine yakn, fakat hava sahas asndan baz kstlandrmalara
sahip bir alan, hibir hava saha kstlandrmas olmayan ve trafik talebi yaratamayan bir
alana tercih edilebilir. Bu tr faktrler en iyi dengeyi salamak iin detayl olarak
deerlendirilmelidir. ki havaalannn ayn hava sahasn kullanmas her ikisinin de uak
hareket oranlarn kstlayacaktr. Sadece bireysel kapasitelerine dayanarak almak yerine,
uaklar arasndaki gerekli fiziksel ayrm salamak iin, her havaalannn uak hareketlerini
aamalandrmas gerekebilir. Bylece yeni havaalanlar, dier havaalanlar kullanan
uaklarn hava sahalarnn almas halinde yerletirilir. Toplam kapasite limitleri minimuma
ular. Ayn sebeple, potansiyel havaalan alanlar benzer sorunlar nlemek iin ATS
gzergahlarna dayanarak deerlendirilmelidir.
1.2.4. Manialar :
Manialarn snrlandrma gereksinimlerine ait detaylar Ek 14, Konu 4'de verilmitir. Havaalan
Hizmetleri Klavuzu, Blm 6 - Manialarn Kontrol - engel aratrmalar hakknda detayl
bilgileri ierir.
Genel olarak, bahsedilen alanlarn byk olmas sebebiyle -pist merkez hatlar havaalan
snrndan itibaren 15 km- istenilen tm aklklara sahip alanlar bulmak olduka zordur.
Yksek arazi, aa gibi mania oluturacak yaplarn varl nlenmelidir. skelet yaplardaki
aklklarn salanmas nemlidir, nk her ne kadar iaretler ve klandrmalar bu tr
yaplara dikkat ekmek iin kullanlsa da zayf gr koullar altnda tam koruma
salayamazlar.
Uygun uu gzergahn engelleyen her trl cisim iletimlerin verimliliini snrlandrabilir.
Eer civarda yksek binalar mevcut ise, dier ekillerde alet lmlerine uygun olan
ykseklikler ortama adapte edilmeye allr. Bu tr yaplar ayrca radarla ynlendirilen ilk
yaklamlarn istenilen esneklie sahip olmasn ve ini srasnda yolu deitirme yeteneini
snrlandrr.
Serbest yaklama salayacak muhtemel sahalar deerlendirirken, yaklamalar master
planda belirtilen maksimum pist uzunluuna gre llmelidir. Eer saha planlanan
maksimum uzunluk iin uygunsa, plann erken aamalarnda sadece birka snrlandrmaya
maruz kalacaktr.
19
1.2.5. Tehlikeler :
Sahalarn yerleri konusunda blgesel faktrler nemli olabilir. rnein, endstri, oluan
rzgarlara bal olarak younlaacak duman oluturabilir. Sonu olarak, baz alanlarda gr
azalabilir ve VFR ilemleri engellenmi olur. Doal yaam kaynaklar, gller, nehirler ve ky
alanlarna yakn olan sahalarda kanalizasyon atklar, plk, vb. gibi birikimler, uaklarn
uu srasnda kularla arpma ihtimali yznden engellenir. Bu konu daha hzl ve byk
uaklar iin ok daha nemlidir. Sahalarn yer seiminde g alanlar ve kularn ynleri,
zellikle kuu ve kaz gibi byk kularn uular dikkate alnmaldr. Havaalan Hizmetleri
Klavuzu, Blm 3 muhtemel ku tehlikelerini deerlendirme hakknda daha detayl bilgi
ierir.
1.2.6. Hava Koullar :
Hava koullar ayn blgede bulunan iki saha arasnda olduka deiiklik gsterebilir. Rzgar
dalm, gr ve tavan gibi kriterler pist ynne ve btn hava koullar veya sadece
grerek yaplacak ilemlerdeki gelime ihtiyalarna karar vermede nemli bir yere sahiptir.
Baz zel blgelerde iletimlerin verimliliini ve dzenini etkileyecek sis, trblans veya
iddetli yamurlarla karlalabilir.
1.2.7. Yaklama ve ni Yardmclar :
Gr yardmclar iin detaylar Ek 14, Konu 5'de ve Meydan Tasarm Klavuzu, Blm 4'de
bulunur. Grsel olmayan yardmclar iin yerleim ve aklk gereksinimleri Ek 10'da
verilmitir. Seyrsefer yardmclar yaklama ve ini hava ulam sistemindeki nemli
elemanlardr. zellikle dk bulut tavan ve snrl gr koullar altnda grsel olmayan
(elektronik) yardmclar, ilemlerin gvenilirliini etkileyecek aklklar hakkndaki (enerji
hatlar, byk binalar, hareketli aralar, vb.) havaalan yerleim gzlemlerinden ok daha
nemlidir. Havaalan servis verilecek hava taraf ve uak seyrsefer gzergahlarna yakn
yerletirilmelidir ve olas sahalar bu birimlerin kurulmas iin uygun alanlar iermelidir.
1.2.8. Sosyal Nedenler :
Havaalanlar evredeki yerleim alanlar dikkate alnarak yerletirilmelidir. Pistler, uaklarn
olaan yksekliklerinden daha alakta utuklarnda nfusu youn alanlardan gemeyecek
ekilde yaplmaldr. Bunun yannda havaalan servis verecei blgeye yakn yerlerde
kurulmaldr. Genellikle her trl ihtiyac karlayacak ve bu iki elikili kritere uygun bir alan
bulunmaya allr.
1.2.9. Talep merkezlerine yaknlk :
Havaalanlar, hizmet vermesi dnlen ticaret ve sanayi alanlar ile yerleim blgelerine
seyahat sreleri ve uzaklklar dnlerek uygun olarak yerletirilmelidir. Muhtemel
havaalan yerleri yolcular, hava kargo kullanclar, uak operatr ve personeli, i gc vb.
gibi konular dikkate alnarak seilmelidir. Sahalarn hizmet verecei alanlara gre kabul
edilebilirlii yolculuk sresi ve maliyet asndan llebilir. Yerlerin hedeflerine ulamasnda
deiik yolculuk alternatifleri iin, deiik talep alanlarna gre zaman konturlar izilmesi bir
rehber olarak kullanlabilir. rnein, karayolu tamacl ve karayollarndaki hz snrlar gz
20
nne alnarak uygun zaman aralklar iin, mesela 5-10 dak., gelecee ve iinde bulunduu
zaman dilimine ait konturlar izilebilir.
1.2.10. Kara yoluyla eriim :
Yolcular ve uu iin hzl ve uygun kullanm kolaylklar havaalannn etkili servis vermesi
asndan nemlidir. Srekli trafik akna sahip olmayan verimsiz ve yetersiz ulam
sistemlerine sahip muhtemel havaalan sahalar, bu aksaklklarn giderilmesinde kullanlacak
harcamalar gerektirir. Yeterli karayolu ana, uygun demiryollar ve deniz yollarna balant
salayan blgeler dier btn faktrlerin eit olmas halinde bile tercih edilirler.
Karayolu ve genel ulam sistemlerinden sorumlu olan birimler, herhangi bir yeni havaalan
inaat veya havaalan ek ksm inaat tekliflerinden bu planlarn ilk aamalarnda haberdar
edilmelidir. Varolan hizmetler ve bunlarn planlanm geliimine ait detaylarn toplanmas
ilemi bu birimlerin danmanl altnda yaplr. Bu iliki, birimlerin her konuda yeterli bilgiye
sahip olmasna ve gelecekteki dayanma iin bir ortam oluturmaya yarar.
Muhtemel sahalar arasndaki kara seyahat srelerinin yaklak olarak ayn olmas halinde,
seyahat masraf en nemli faktr haline gelir. Havaalanna karayolu ile giden yolcularn
rahat dikkate alnmas gereken bir konudur. rnein, ok eritli ve az sayda kar yn
trafiine sahip bir yol, tabii ki skk ve birok trafik olan veya dar bir da yoluna her
zaman tercih edilir. zel motorlu aralar dnda otobs, tren, taksi gibi toplu tam aralar
veya baz durumlarda ksa ve dikey (V/STOL) kalkl uaklar da dikkate alnmaldr.
1.2.11. Grlt :
Havaalanlar civarndaki uak grlts ciddi bir problemdir. Havaalan planlamasna dahil
edilecek faktrler, uak grlts tarifi ve lmlerini, saha kullanm kontroln, yer kalk ve
uu grlt nleme almalarn, uaklarn grlt sertifikalarn, uak grltsne kar
insan toleransn, artan trafiin etkisini ve gelecekteki uak tiplerinin grltlerine ait girii
ierir.
Ters sosyal reaksiyonu nlemek iin havaalanlarn youn yerleim alanlarndan uzakta
tutmak her zaman uygun olmaz. Uzakta yerletirilmi havaalanlar hem gerek d ve
masrafl olur, hem de genel yakn seyahat srelerini azaltma abasna ters der. Buna
gre, havaalan ve toplum iin grlt problemini azaltmak veya tamamen ortadan kaldrmak
amacyla yeterli sahay bulmak veya kontrol etmek ok nemlidir. Grlt tahribatnn
muhtemel seviyesi, bu seviye ile grltnn sresi ve insan reaksiyonu arasndaki ilikiler
araclyla deerlendirilmelidir.
Muhtemel sahalardaki gelecekte oluacak grlt tahribatn deerlendirmede, uak hareket
oran tahminleri ve havaalan geliimi ile uak tipleri ve bunlarn alaca saatler nemlidir.
Fakat uzun dnem grlt tahribat tahmin ve deerlendirmesi ksa dnemdekilere gre
daha az gvenilirdir ve gerekleri daha az yanstr. Grlt deerlendirmesiyle ilgili daha
detayl bilgi Ek 16, Cilt 1 - Uak Grlts bal altnda bulunabilir.
Uak hareketleri tarafndan havaalan ve civarndaki grlt seviyesi genellikle konuyla ilgili
en nemli evresel faktrdr. Grltye en ok maruz kalan blgeler, uak kalk ve ini
gzergahlar altndaki ve evresindeki alanlardr. Grlt seviyeleri genellikle desibel
seviyesi, sresi ve oluma saylaryla llr. Birok sayda grlt lme teknii vardr (Ek
16'ya baknz). Uygun saha seimi ve civar alanlarn kullanm planlamas, tamamen ortadan
kaldrmasa bile, havaalan ile ilgili grlt sorununu azaltmada nemli yere sahiptir.
21
1.2.12. Arazi kullanm :

Farkl sahalarn avantaj ve dezavantajlar civardaki arazilerin kullanmlaryla etkilenecektir.
Havaalanlar, karlatrmal bir durum yaratlmas veya korunmas ve varolan arazi kullanm
ekillerinin uaklar tarafndan bozulmamas dikkate alnarak yerletirilmelidir. Bu ilem daha
masrafl arazi istimlakna yol aar ve grlt veya engelleme problemlerinin nlenmesi iin
gerekli olaca dnlen arazi kontrol lmlerinin uygulanmasn kolaylatrr. Genel
olarak, suya yakn yaklamalara sahip alanlar, ku tehlikelerinden uzak olmas ve gerekli
blgelere yaklama iin yardmclar kurabilmesi artyla, yerleim blgelerindeki alanlara
tercih edilmelidir.
Arazi kullanmnda deiiklik olmas gereken muhtemel sahalarda nemli sosyal problemler
ile kanuni ve ekonomik zorluklar oluur. Baz durumlarda yasal imkanlar dahilinde satn alma
veya zorunlu istimlak da kullanlr. Uygun birimlerce yaplacak varolan arazilerin korunmas
hakkndaki kontrollerin gelimesi ile ilgili dzenlemeler ileride daha az soruna yol aacaktr.
Havaalan Planlama Klavuzu, Blm 2de arazi kullanm ile ilgili detayl bilgi verilmitir.
1.2.13. Maliyet Hususlar :
naatlarnda kullanlacak yatrmdan kaynaklanan gelirleri elde edebilmek iin havaalanlar,
geliim ileri maliyetlerinin minimum olaca ekilde yerletirilmelidir. Buna gre, topografya,
zemin ve inaat malzemeleri tesislerin bulunabilirlii ve arazi deerleri ok nemlidir.
Topografya :
Topografya nemlidir nk arazinin eimi, aa ve su kaynaklar gibi doal zellikler ile
bina, karayolu ve enerji hatt gibi yaplarn varl temizleme, dolgu, snflandrma ve drenaj
gereksinimlerini etkileyebilir. Doal eim ve arazinin drenaj, tasarm ve yapm asndan
nemlidir. nk bunlar istenen meyilin yaratlmasnda gerekli olan zemin ve snflandrma
ilemlerini belirler ve bylece sahann hazrlanma maliyeti renilmi olur. stenen seviyeye
uygun ve drenaj iyi yaplm araziler maliyet asndan nemli avantajlar salarlar.
Tropik hastalklarn grld yerlerde, havaalan planlama ilemi uaa giren hastalk
tayclarnn sfr olmas ve kabul edilen sivrisinek uu aralklarnn dikkate alnmas gibi
pratik nedenleri de iermelidir. Bu konuyla ilgili tavsiyeler, Dnya Salk Tekilatna ait
Hijyen ve Havaclkta Salk Korunma Klavuzunda, havaalanlarnda tayc kontrol bal
altnda verilmitir. Alan, havaalan civar da dahil olarak edes aegypti'lerin larva ve yetikin
safhalarndan uzakta tutmak iin, bu evrenin en az 400 m. dna uzanan koruyucu blge
iinde aktif anti-sivrisinek lmleri bulundurulmas gereklidir. Yok edilemeyecek ve
sivrisinek barndrabilecek su alanlar buna gre deerlendirilmelidir.
1.2.14. Zemin ve inaat malzemeleri :
Muhtemel sahalardaki topraklarn snflandrlmas maliyet asndan nemlidir. Genel zemin
aratrmalar ve rneklemeler, eitli toprak tiplerinin haritalarn kartmada ve byk kayalk
blgeleri belirlemede kullanlr. Su kaynaklarnn yerleri de nemlidir. nk bunlarn varl
ve tanmalar gereken mesafe, inaatn maliyetini etkileyecektir. Bu konularda uzman
tavsiyesine bavurulmaldr.
22
1.2.15. Tesisler :
Muhtemel havaalan sahalar mmkn olduu durumlarda, enerji ve su kaynaklarna, lam
ve gaz merkezlerine, drenaj ve telefon hatlarna, vb. yakn olmaldr. Bu tesislerin varl,
bunlarn havaalan iin ayrca yaplmasn gerektirmez ve bylece de maliyet azalm olur.
1.2.16. Arazi deerleri :
Havaalanlarnn gelecekteki gelimeler iin yeterli alanlara ihtiyac vardr ve arazinin deeri
dikkate alnmas gereken bir faktrdr. Genellikle, hava ulam talebi, hizmet verilen nfusla
ilgilidir. Sonu olarak da gelecekteki havaalan geliim ilemlerinin byk bir orannn
metropolitan alanlar civarnda olmas beklenmektedir. ehir nfusundaki artlar, ykselen
yaam standartlar ve karmak yol sistemleri ile metropolitan evrelerce kullanlan alanlar
artmaya devam edecektir. Genellikle alanlarn krsal kesimden kente doru olan deiimi,
arazi deerlerinin byk lde artmasna yol aar. Bu yzden uygun alanlarn nceden
rezerve edilmesi, havaalanlarnn daha dk maliyetle iyi yerlere yerletirilmesini
salayacaktr.
Havaalanlar iin yeni yollar ve tesislerin yaplmas, bunlarn civarndaki daha nceden
kullanlmayan arazileri geliim iin cazip hale getirir. Havaalanlarnda istihdam edilen
personel says, yerleim ve tesis endstrileri asndan bir talep oluturur. Fakat bunlarn
dzensiz geliimi, havaalannn verimliliini olumsuz ynden etkileyecektir. Sahann
uygunluu dnldnde, gelecekteki geliim ve byme iin yeterli alann varl
sorgulanmaldr. Alann gelecekteki gelimeler gz nne alnarak en batan elde tutulmas
veya istimlak edilmesi genelde uygulanacak en ucuz yoldur. Arazinin gnmzde
alnmasyla sonradan alnmasnn karlatrlmas ilemi, en nemli faktr olan zaman
dikkate almaz ve bu yzden verilecek karar iin yeterli bir baz olamaz. Annda denen para,
gelecekte harcanacak paradan daha kymetlidir, nk bu parann harcanmamas halinde
yatrm yaplabilir ve annda bir kazan olarak geri dner. Verilecek kararlarda, gelecekte
yaplacak demeler imdiki zamana evrilerek baz alnmaldr. Geerli olan arazi deerleri,
mlk fiyatlarndaki deiimler ve bu fiyatlar artrabilecek barnma olasl, endstriyel, zirai
geliimler dikkate alnmaldr.
1.2.17. evresel alma :
Yeni bir havaalan kurulmasnda veya varolann geniletilmesinde evresel faktrler dikkatle
incelenmelidir. Yeni havaalannn yapm ve iletiminin etkileri veya havaalannn
geniletilmesi iin yaplacak almalarda havaalan gereksinimlerinin en iyi ekilde
karlanabilmesi iin msaade edilebilecek hava ve su kalitesi, grlt seviyeleri, ekolojik
ilemler ve blgenin demografik geliimi dikkatle incelenmelidir.
Havaalan geliiminde karlalan en nemli evresel sorun uak grltsdr. Daha sessiz
motorlar retilmesi ve uu ilemlerinin gelitirilmesi, grltde nemli azalmalara yol
amtr. Grlty azaltmada etkili baka bir konu da havaalan civarndaki arazilerin uygun
planlanmasdr. Daha nceden yaplm bir havaalan iin bu ilem, arazinin kullanlm
olmasndan dolay zor olabilir. Hava trafiini yaplanm alanlardan uzakta tutmak iin
gereken aba gsterilmelidir.
Dier nemli evresel faktrler hava ve su kirliliini, endstriyel atklar ve havaalanndan
oluacak kanalizasyon atklar ile doal evre deerlerinin tahrip edilmesini ierir. Oluacak
atklar iin uygun almalar yaplmad takdirde, bir havaalan su kirlilii iin nemli bir
23
etken olabilir. Yaplacak evresel alma, su kirliliinin nasl nlenebilecei ile ilgili konular
da iermelidir.
Yeni bir havaalan yaplmas veya daha nceden yaplm olann geniletilmesi doal evre
zerinde nemli bir etkiye sahiptir. Bu etki nehir ve ana drenaj hatlarnn deiimi, doal
evrede yaayan canllarn tahrip edilmesi ve sosyal faaliyet alanlarnn yeniden yaplanmas
gibi byk geliimlerde daha ok geerlidir. evresel alma bu bozulmann nasl
azaltlabileceini de iermelidir.
1.3. Pist Ve Taksi Yollarnn Fiziksel zellikleri
1.3.1. Pistler
eitli byklkteki havaalanlarna ve bunlarn sunduu hizmetlere ynelik standartlar
belirlemek amacyla referans kodlar oluturulmutur. Referans kodlarnn amac, tasarm
zelliklerini ilgilendiren farkl artnameleri pist zerinde bulunmas beklenen deiik uaklara
uygun bir seri havaalan tesisi salamak iin birbirleriyle ilintilendirmektir. Tablo 1.1de de
grld zere, temel havaalan uzunluu ile uan kanat akl ve tekerlek aklna
gre belirlenmektedir.
Tablo 1.1 Meydan Referans Kodu.
1. KOD BLEEN
Kod
Uak Referans
Numaras
Alan
Uzunluu
(1)
(2)
1
800 m.den az
800 m.den 1200
2
m.ye kadar
2. KOD BLEEN
Kod Harfi
Kanat akl
D Tekerlek Akl a
(3)
A
(4)
15 m.ye kadar
(5)
4.5 m.ye kadar
15 m.den 24 m.ye kadar
4.5 m.den 6 m.ye kadar
1200 m.den 1800

m.ye kadar
1800 m. ve yukars
65 m.den 80 m ye kadar 14 m.den 16 m ye kadar
Ana tekerleklerin d kenarlar arasndaki mesafe.
Bir havaalannda pistler normalde aada belirtilen temel elemanlardan olumaktadr:

Uak ykn tamaya ynelik yapsal kaplama
Jet uaklarnn oluturduu rzgar ve blasttan kaynaklanan erozyonu nlemek ve bakm
ekipmanlarn ve havaalan devriyelerini bulundurmak amacyla yapsal kaplamann iki
yannda uzanan banketler
Yapsal kaplama, banketler ve temizlenmi-drenaj yaplm ve dzletirilmi bir alandan
meydana gelmi olan pist. Sz konusu alan normal artlar altnda yangn, kaza, kurtarma ve
24
kar kreme ekiplerini barndrabilecek kapasitede olmal ve ayn zamanda uan pistten
kmas halinde destek salayabilmelidir.
Srekli ya da tekrar eden jet blastna maruz kalan pist sonlarna yakn yzeylerdeki erozyonu
nlemeye ynelik olarak tasarlanm olan rzgar yastklar. Bu alan ya kaplamal ya da
imlendirilmi olmaldr.
Pist sonu emniyet alanlar, pistten nce ini yapan ya da pist bitiminde duramayan uaklar
yznden meydana gelebilecek kazalar nlemeye yneliktir. Daha detayl bilgi iin Ek 14 ve
Meydan Tasarm Klavuzu Blm 1e bakmas tavsiye edilmektedir.
Durma uzants, pistin sonundan itibaren devam eden ek bir kaplama uzunluudur. Durma
uzants kaplamalar muhtemel uak yklerini tayabilecek
mukavemette
olmaldr.
Durma
uzantsnn
uzunluu, yaynlanm pist uzunluklarna dahil edilmemi olmakla
birlikte, havaalan yetkililerinin emriyle sz konusu durma uzantlarnn pilotlar tarafndan
kabul edilebilir kalk arlnn belirlenmesi amacyla kullanlmasna karar verilebilir. Ek
kalk kaplamas uzunluu, pilotlarn kalk arln, yanl bir kalkma durumunda toplam
kaplama uzunluunu pist uzunluu art durma uzants uzunluu olarak hesaplanacak
ekilde artrabilmelerine imkan salamaktadr. Durma uzants tasarm ile ilgili detayl bilgiler
Meydan Tasarm Klavuzu Blm 1den bulunabilir.
Ama Sahas, kontrol ve bakm havaalan idaresinde olan ve pist sonunda bulunan
maniadan arndrlm ve kaplamasz blgedir. Pistin sonunda bulunan bir blgenin ama
sahas olarak kullanlmas durumunda, pilot ama sahasnda hibir mania ile
karlamayacan bildii iin uan trmanma hz ihtiyac decek ve bylece kabul
edilebilir kalk arl artacaktr. Ama sahas tasarm ile ilgili detayl bilgiler Meydan
Tasarm Klavuzu Blm 1den bulunabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kabul
edilebilir kalk arlnn hesaplanmasnda ama sahas ve durma uzantlarnn gz nnde
bulundurulmasnn allagelmi bir uygulama olmamakla birlikte, baz koullar altnda bu
uygulamann kabul edilebilir kalk arln hesaplamakta etkili bir yntem konumu
kazanyor olmasdr.
Tablo 1.2. Pist ve Pist eridi zellikleri
Pist genilii
Kod numaras
1
2
18 m.
23 m.
18 m.
23 m.
23 m.
30 m.
-----
A Kod harfi
B Kod harfi
C Kod harfi
D Kod harfi
E Kod harfi
F Kod harfi
Pist ve Banketleri Toplam
Genilii
Pist Maksimum Uzunlamasna
Eim
Pist Maksimum Etkin
Dzgnlk
Pist Maksimum Uzunlamasna
--45 m.
45 m.
45 m.
60 m
D ve E kod harfi iin pist ve banketlerinin
genilikleri toplam 60 m.nin altnda
olmayacaktr.
30 m.
30 m.
30 m.
45 m.
--
% 1.5
% 1.5
% 1.25
% 1.25
%2
%2
%1
%1
%2
%2
% 1.5
% 1.5
25
Eim Deiiklii
Pist Maksimum Enine Eim
Pist eridi Genilii
Hassas ve Hassas
Yaklamasz Pist
Aletsiz Pist
erit maksimum
uzunlamasna eim
erit maksimum enine eim
Kod harfi A ve B iin % 2 ve kod harfi C,

D, E ve F iin % 1.5.
150 m.
150 m.
300 m.
300 m.
60 m.
80 m.
150 m.
150 m.
%2
%2
% 1.75
% 1.5
%3
%3
% 2.5
% 2.5
Uzunlamasna Eimler :
Pist merkez hatt boyunca eimler aadaki deerleri gememelidir:
3 veya 4 kod numaras iin yzde 1;
1 veya 2 kod numaras iin yzde 2.
Uzunlamasna eim, pistin hibir blmnde;
4 kod numaras iin yzde 1.25 deerini gememelidir (istisnai bir durum olarak, pist
uzunluunun ilk ve son eyreinde uzunlamasna eim yzde 0.8 deerini gememelidir);
3 kod numaras iin yzde 1.5 deerini gememelidir (istisnai bir durum olarak kategori II
veya III iin pistin
ilk ve son eyreinde uzunlamasna eim yzde 0.8 deerini
gememelidir);
1 ve 2 kod numaras iin yzde 2 deerini gememelidir.
Uzunlamasna Eim Deiiklikleri
Eimin deimesi kanlmaz ise, iki farkl eim arasndaki deiiklik;
3 veya 4 kod numaras iin yzde 1.5 deerini;
1 veya 2 kod numaras iin yzde 2 deerini gememelidir.
Bir eimden dierine gei, kurblu bir yzey ile gereklemeli ve deiim oran;
4 kod numaras iin, her 30 m.de yzde 0.1 deerini gememelidir (30000 m.lik kavis iin en
dk yarap);
3 kod numaras iin, her 30 m.de yzde 0.2 deerini gememelidir (15000 m.lik kavis iin en
dk yarap);
1 veya 2 kod numaras iin, her 30 m.de yzde 0.4 deerini gememelidir (7500 m.lik kavis
iin en dk yarap).
Gr Mesafesi :
Eimin deimesi kanlmaz ise, aadaki noktalarda tamamyla maniadan arndrlm bir
gr hatt bulunmaldr:
Kod harfi C, D,E veya F iin, pistin 3 m. yukarsndaki herhangi bir noktadan, pist
uzunluunun en az yars kadar bir uzaklkta bulunan herhangi bir noktaya kadar;
Kod harfi B iin, pistin 2 m. yukarsndaki herhangi bir noktadan, pist uzunluunun en az
yars kadar bir uzaklkta bulunan herhangi bir noktaya kadar;
26
Kod harfi A iin, pistin 1.5 m. yukarsndaki herhangi bir noktadan, pist uzunluunun en az
yars kadar bir uzaklkta bulunan herhangi bir noktaya kadar.
Eim Deiiklikleri Arasndaki Mesafe :
Bir pist boyunca birbirine yakn noktalarda eim deiikliklerinden kanlmaldr. Birbirini
takip eden iki kurbun kesiim noktalar arasndaki mesafe aadaki deerlerden hangisi
daha byk ise, bu deerden kk olmamaldr:
eim deiikliklerine karlk gelen mutlak deerlerin toplam ile aadaki deerlerin arpm:
4 kod numaras iin 30000 m;
3 kod numaras iin 15000 m;
1 veya 2 kod numaras iin 5000 m.
veya;
b) 45 m.
Aadaki rnekte eim deiiklikleri arasndaki mesafenin nasl belirlenecei gsterilmitir
Kod numaras 3 olan bir pist iin mesafe en az:
15000 * ( |x-y| ) + |y-z| ) m. olmaldr.
Burada;
|x-y| = (x-y)nin mutlak deeri,
|y-z| = (y-z)nin mutlak deeridir.
x = +0.01
y = -0.005
z = +0.005 olarak kabul edilmitir.
Bu durumda;
|x-y| = 0.015
|y-z| = 0.01 olacaktr.
Bu deerler formlde yerine konduunda, D mesafesinin aadaki deerden dk
olmamas gerekmektedir:
15000 * ( 0.015 + 0.01 ) m.
15000 * 0.025 = 375 m.
27
izim 1.1. Pist Ekseni zerindeki Profil (Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master
Plan,1987)
Enine Eimler :
Suyun en hzl izimde drenajnn salanmas iin pist yzeyine mmkn olduunca kavis
verilmelidir. Enine eim, ideal olarak aadaki deerlerde olmaldr:
Kod harfi C, D, E veya F iin yzde 1.5;
Kod harfi A veya B iin yzde 2.
Ancak, hibir ekilde yzde 1.5 veya yzde 2 deerini gememeli veya daha dk eimlere
ihtiya duyulan pist veya kesimeler haricinde, yzde 1 deerinden daha dk olmamaldr.
Pist merkez hattnn her iki tarafndaki enine eimlerin slak zeminde ve apraz rzgar
koullarnda zayf drenaja neden olaca vurgulanmaldr.
Drenajn salanabilmesi iin ift tarafl eimin gerektii pist ve taksirut kesime noktalar
haricinde, pist boyunca enine eim deimemelidir. Enine eim konusunda detayl bilgi
Meydan Tasarm Klavuzunun (dokman 9157) Kaplamalar (3. Blm) blmnde verilmitir.
1.3.2. Pist Banketleri
Kaplama kenarna bitiik, kaplama ile bitiiindeki zemin arasnda bir gei salamak
amacyla hazrlanm bir alandr.
Kod harfinin D veya E olduu ve pist geniliinin 60 m.den az olduu koullarda bir piste
banketler yaplmaldr.
Bir pist veya durma uzants banketi, pistten veya durma uzantsndan kan bir uaa en az
zarar verecek ekilde hazrlanmal veya ina edilmelidir.
Baz durumlarda, eritteki doal zeminin mukavemeti yeterli olabilir ve banket koullarnn
salanmas iin zel bir alma gerekmeyebilir. zel bir alma yaplacaksa, kullanlacak
yntem blgenin toprak zelliklerine ve pisti kullanacak uaklarn arlna bal olacaktr.
yiletirme (rnein drenaj, stabilizasyon, zemin kaplamas, hafif kaplama) iin en iyi yntem
belirlenirken toprak ettleri yaplmasnda fayda vardr.
28
Banketler tasarlanrken trbin motorlara talar veya dier cisimlerin girmesini nlemek iin
tedbirler alnmaldr.
Gerekli mukavemetin salanabilmesi, ya da talarn veya molozlarn nlenmesi iin banketler
iyiletirilirken, pist zemini ile bitiiindeki erit arasndaki grsel kontrastn yetersizlii
nedeniyle glkler olabilir. Bu glk, pist ve erit zemininde iyi bir grsel kontrast
salanarak veya pist tarafnda erit iaretler yaplarak zlebilir.
Pist banketleri, pistin her iki tarafnda simetrik olarak geniletilerek, pistin ve banketlerinin
toplam geniliinin 60 m.den az olmamas salanmaldr.
Piste bitiik olan banketin yzeyi, pist yzeyi ile ayn seviyede olmal ve enine eimi yzde
2.5 deerini gememelidir.
1.3.3. Pist eritleri
Pisti ve mevcutsa, durma uzantsn de kapsayan, ve;
pistten kan bir uan zarar grme riskini azaltmak;
ini ve kalk srasnda zerinde uan ua korumak
maksadyla yaplan tanml bir alandr.
Uzunluk : Bir erit, eik ncesinde ve pist veya durma uzants sonunun ilerisinde aadaki
mesafeler kadar geniletilmelidir:
Kod numaras 2, 3 veya 4 iin 60 m;
Kod numaras 1 ve aletli bir pist iin 60 m;
Kod numaras 1 ve aletsiz bir pist iin 30 m.
Genilik : Hassas yaklamal bir pist ieren bir erit, mmkn olduu yerlerde, pist merkez
hattnn ve erit uzunluu boyunca uzatlm merkez hattnn her iki tarafnda en az aadaki
mesafeler kadar yana doru geniletilmelidir:
Kod numaras 3 veya 4 iin 150 m.
Hassas yaklamasz bir pist ieren bir erit, pist merkez hattnn ve erit uzunluu boyunca
uzatlm merkez hattnn her iki tarafnda en az aadaki mesafeler kadar yana doru
geniletilmelidir:
Aletsiz bir pist ieren bir erit, pist merkez hattnn ve erit uzunluu boyunca uzatlm
merkez hattnn her iki tarafnda en az aadaki mesafeler kadar yana doru
geniletilmelidir:
Kod numaras 2 iin 40 m.
29
Eim Verme : Aletli bir pistin erit blm, bir uan pistten kmas halinde pisti kullanaca
dnlen uaklar iin, pist merkez hattndan ve geniletilen merkez hattndan aadaki
mesafeler kadar uzaklkta eimli bir alana sahip olmaldr:
Hassas yaklamal pistlerde eridin tesviye edilmesi: Konu 3, paragraf 3.3.8, aletli bir pistin
merkez hattnn en az 75 m uzanda olan erit blmlerinin, kod numaras 3 veya 4 olan
yerlerde tesviye edilmesini tavsiye eder. Kod numarasnn 3 veya 4 olduu hassas
yaklamal pistlerde daha byk bir genilik kullanlmas tercih sebebi olabilir. izim 1.2 de
byle bir pist iin gz nnde bulundurulabilecek daha geni bir eride ynelik ekil ve
boyutlar verilmitir. Sz konusu erit, pistten kan uaklara ynelik bilgiler kullanlarak
tasarlanmtr. Tesviye edilmesi gereken blm, pist merkez hattndan 105 m mesafeye
uzanmakta, yalnzca, pist ularndan 150er metre ieriye kadar yavaa 105 m.den 75
m.ye drlmektedir.
izim 1.2 Kod Numaras 3 veya 4 iin, Hassas Yaklamal bir Pist eren bir eridin
Eim Verilmi Blm(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
Aletsiz bir pistin erit blm, bir uan pistten kmas halinde pisti kullanaca dnlen
uaklar iin, pist merkez hattndan ve geniletilen merkez hattndan aadaki mesafeler
kadar eimli bir alana sahip olmaldr:
Bir pist, banket veya durma uzantsna bitiik olan bir eridin yzeyi, sz konusu pist, banket
veya durma uzants ile ayn seviyede olmaldr.
ni yapan bir uan muhafazasz bir eikten korunabilmesi iin blast erozyonuna kar bir
eikten en az 30 m. nce eridin bir blm hazrlanmaldr.
Uzunlamasna Eimler :
30
eridin eim
gememelidir:
verilecek
blm
boyunca
uzunlamasna
eim
aadaki
deerleri
Kod numaras 4 iin yzde 1.5;

Kod numaras 3 iin yzde 1.75;
Kod numaras 1 veya 2 iin yzde 2.
Uzunlamasna Eim Deiiklikleri :
eritteki eim deiiklikleri mmkn olduunca yumuak olmal, beklenmedik ve ani eim
deiikliklerinden kanlmaldr.
Otomatik yaklama ve otomatik ini yapabilen (hava koullarndan bamsz olarak) uaklar
iin hassas yaklamal bir pistin eiinden nceki eim deiikliklerinin yaplmamas veya
pistin uzatlm merkez hattnn her iki tarafnda en az 30 m.lik bir mesafede kalacak ekilde
eridin sz konusu blmnde en dk deerde tutulmas daha uygun olacaktr. Bunun
nedeni ise, bu tip uaklarn son ykseklik iin telsiz altimetresi ve aydnlatma klavuzu
bulunmasdr ve uak eiin ncesinde inie getii anda telsiz altimetresi otomatik pilota
bilgi gndermeye balayacaktr. Bu blmde eim deiiklikleri yaplmas kanlmaz ise, iki
eim arasndaki deiim oran her 30 m. iin yzde 2 deerini gememelidir.
Enine Eimler :
eridin eim verilecek blmlerindeki enine eimler, zemin zerinde suyun birikmesini
nleyecek ekilde olmal; ancak pist, banket veya durma uzants sonundan ilk 3 m.lik eim,
drenajn salanabilmesi iin pistten uzaklama istikametinde (negatif) ve yzde 5 deerine
kadar karlabilir. Bu istisna haricinde, enine eimler aadaki deerleri gememelidir:
Kod numaras 3 veya 4 iin yzde 2.5;
Kod numaras 1 veya 2 iin yzde 3.
eridin bu noktann tesinde eim verilecek blmlerindeki enine eimler, pistten uzaklama
istikametinde yzde 5 deerini gememelidir.
Mukavemet :
Aletli bir pistin erit blm, bir uan pistten kmas halinde pisti kullanaca dnlen
uaklarn yk mukavemet kapasitesindeki farklar nedeniyle oluan zararlarn en aza
indirilebilmesi iin, pist merkez hattndan ve geniletilen merkez hattndan aadaki
mesafeler kadar uzaklkta hazrlanmal veya ina edilmelidir:
Aletsiz bir pistin erit blm, bir uan pistten kmas halinde pisti kullanaca dnlen
uaklarn yk mukavemet kapasitesindeki farklar nedeniyle oluan zararlarn en aza
indirilebilmesi iin, pist merkez hattndan ve geniletilen merkez hattndan aadaki
mesafeler kadar uzaklkta hazrlanmal veya ina edilmelidir:
31
1.3.4. Pist Sonu Emniyet Alanlar

Yanl manevra yapan veya zamannda duramayan bir uan zarar grme riskini azaltmak
maksadyla pist merkez hattna simetrik ve erit sonuna komu bir alandr. Kod numaras 3
veya 4 olan bir pist eridinin ve kod numaras 1 veya 2 iin aletli bir pistin eridinin her iki
ucunda bir pist sonu emniyet alan salanmaldr.
Uzunluk : Bir pist sonu emniyet alan, pist eridi sonundan mmkn olduunca geniletilmeli,
ancak en az 90 m. olmaldr.
Gerekli uzunlua karar verilirken, hassas yaklamal bir pistte gereklemesi muhtemel
olumsuz iletim faktrlerinden kaynaklanan zamannda duramama ve ini yapamadan tekrar
havalanma gibi durumlar iin yeterli alann salanm olmasna da dikkat edilmelidir. ILS
lokalizr normalde ilk karlalan maniadr ve pist sonu emniyet alan bu cihaza kadar
geniletilmelidir. Dier durumlarda, hassas yaklamasz veya aletsiz bir pistte ilk karlalan
mania bir ara yolu, bir demiryolu, yapay veya doal bir unsur olabilir. Bu gibi durumlarda,
pist sonu emniyet alan maniaya kadar uzatlmaldr.
Genilik : Bir pist sonu emniyet alannn
olmaldr.
genilii, ilgili pist geniliinin en az iki kat
Cisimler : Hava seyrseferi iin gereken tehizat veya tesisler dnda, bir pist sonu emniyet
alan zerinde yer alan ve uaklar iin tehlike oluturabilecek her trl cisim, bir mania
olarak nitelendirilmeli ve mmkn olduu takdirde kaldrlmaldr. Hava seyrseferi iin
gereken her trl tehizat veya tesislerin pist sonu emniyet alan zerinde yer almas
kanlmaz ise, mmkn olan en dk arlk ve ykseklikte olmal, uaa verecei hasarn
en aza indirilmesi iin kolayca tahrip edilebilir ekilde tasarlanmal ve yerletirilmelidir.
Ayrm ve Eimlerin Salanmas : Bir pist sonu emniyet alan, bir uan pas gemesi veya
zamannda duramamas halinde pisti kullanaca dnlen uaklar iin yaplan ak ve
eimli bir alandr. Pist sonu emniyet alanndaki zemin yzeyinin, pist eridi ile ayn kalitede
olmas gerekmemektedir.
Uzunlamasna Eimler : Bir pist sonu emniyet alannn uzunlamasna eimleri, yzde 5
deerinden fazla olmamaldr. Uzunlamasna eim deiiklikleri mmkn olduunca dk
olmal, beklenmedik ve ani eim deiikliklerinden kanlmaldr.
Otomatik yaklama ve ini yapan uaklarn pisti kullanabilmesi iin (hava koullarndan
bamsz olarak) hassas yaklamal bir pist eiinden nce, pist merkez hattnn uzatlm
blgesine simetrik olacak ekilde yaklak 60 m. geniliinde ve 300 m. uzunluunda bir
alanda eim deiikliklerinden kanlmal veya mmkn olan en dk deiiklikler
yaplmaldr. Bunun nedeni ise, bu tip uaklarn son ykseklik iin telsiz altimetresi ve
aydnlatma klavuzu bulunmasdr ve uak eiin ncesinde inie getii anda telsiz
altimetresi otomatik pilota bilgi gndermeye balayacaktr. Bu blmde eim deiiklikleri
yaplmas kanlmaz ise, iki eim arasndaki deiim oran her 30 m. iin yzde 2 deerini
gememelidir.
Enine Eimler : Bir pist sonu emniyet alannn enine eimleri, pozitif veya negatif olarak
yzde 5 deerini gememelidir. Farkl eimler arasndaki gei mmkn olduunca yumuak
olmaldr.
32
Mukavemet : Bir pist sonu emniyet alan, zamannda duramayan veya pisti pas gemek
zorunda kalan uaklarn zarar grme riskini en aza indirecek, kurtarma ve itfaiye aralarnn
hareketini kolaylatracak ekilde hazrlanmal veya ina edilmelidir.
1.3.5. Ama Sahalar (Clearway)
Uan belirli bir ykseklie kana kadar kullanmas amacyla seilen veya hazrlanan,
uygun merciler tarafndan kontrol altnda tutulan, kara veya su zerindeki drtgen bir alandr.
Bir ama sahasnn balang noktas, mevcut kalk yzeyinin sonunda olmaldr.
Bir ama sahasnn uzunluu, mevcut kalk yzeyi uzunluunun yarsndan fazla
olmamaldr.
Bir ama sahas, pistin uzatlm merkez hattnn her iki yanndan en az 75 m. mesafe olacak
ekilde yana geniletilmelidir.
Eimler : Bir dzlemin alt snrnn yatay bir hat olduu varsaylrsa;
bu hat, pist merkez hattn ieren dikey yzeye dik a yaptnda;
bu hat, mevcut kalk yzeyinin sonundaki pist merkez hatt zerindeki bir noktadan
getiinde;
ama sahasnn zemini, yzde 1.25 deerinde pozitif bir eim yapan dzlemin
izdmnden farkl olmaldr.
Bir pist, banket veya erit zerindeki uzunlamasna veya enine eimler nedeniyle, yukarda
tanmlanan ama sahas dzleminin alt snr pist, banket veya eridin rakmna karlk gelen
deerden dk olabilir. ama sahas dzleminin alt snrna uygun olacak ekilde bu
yzeylerin ykseltilmesi veya uaklar iin tehlike oluturduu dnlmedii halde erit
sonunun tesinde ve ama sahas dzleminin zerinde, fakat erit seviyesinin altnda
bulunan arazi veya cisimlerin kaldrlmas gerekmemektedir.
Bir ama sahas zemininin eimi dk olduunda veya ortalama eim pozitif bir deer
olduunda, ani pozitif eimlerden kanlmaldr. Bu gibi durumlarda, ama sahasnda yer
alan arklar gibi yaltlm ukurlar haricinde, uzatlm merkez hattnn her iki tarafndaki 22.5
m.lik bir mesafe iindeki ama sahas blmleri, ama sahasnn kullanld pistlerle uyumlu
olmaldr.
1.3.6. Durma Uzantlar (Stopway)
Kalktan vazgeme halinde uan durabilmesine elverili ekilde hazrlanm, kalk iin
mevcut hareket mesafesinin sonunda ve yer zerinde belirlenmi sahadr.
Bir durma uzants, ilgili pist ile ayn genilikte olmaldr.
Bir durma uzantsnn eimleri ve eim deiiklikleri ile bir pistten bir durma uzantsna gei
blgesi,
Pist uzunluunun ilk ve son eyreinin yzde 0.8lik bir eime sahip olmas gerektii
kstlamas, durma uzants iin zorunlu deildir;
33
durma uzants ile pistin kesime noktasnda ve durma uzants boyunca eim deiimi oran,
kod numaras 3 veya 4 olan bir pistte en fazla her 30 m. iin yzde 0.3 deerinde (10000
m.lik kavisin en dk yarap) olmaldr.
Bir durma uzants, baarsz bir kalk halinde, hizmet edecei dnlen uaklar
destekleyecek ekilde hazrlanmal ve ina edilmeli, uaa fiziksel bir zarar vermemelidir.
Kaplamal bir durma uzantsnn zemini, slak olmas halinde srtnme katsays iyi olacak
ekilde ina edilmelidir.
Kaplamasz bir durma uzantsnn srtnme zellikleri, ilgili pistin srtnme zelliklerine
yakn olmaldr.
1.3.7. Kaydrlm Eik
Bir mania yaklama yzeyinin zerine uzanyor ve kaldrlmas mmkn olmuyorsa, eiin
yerinin kalc olarak kaydrlmas dnlmelidir.
Mania tahdit hedeflerine ulalabilmesi iin eik pist zerinde aaya doru, yaklama
yzeyinde mania kalmamasn salamak iin gerekli mesafe kadar kaydrlmaldr.
Bununla birlikte, eiin pist ucundan kaydrlmas ister istemez mevcut ini mesafesini
azaltacaktr ki, bu zaman zaman yaklama yzeyine iaretlenmi ve klandrlm
manialarn girmesinden daha nemli bir sorun oluturabilir. Bu sebeple, eiin kaydrlmas
ve ne kadar kaydrlmas gerektii konusunda bir karar verilmesi gerekiyorsa, temiz bir
yaklama
yzeyi
salamakla yeterli ini alan temin etmek arasndaki dengeyi
salayacak ekilde yaplmaldr. Bu soruya bir cevap aranrken, havaalann kullanmas
amalanan uak tipleri, pistin kullanlaca gr mesafesi ve bulut ykseklii limitleri ve
manialarn eik ve uzatlm merkez hattna gre yerleri ile hassas yaklamal pistlerde
mania tahdit yzeyi snrlarn belirlemede manialarn nemi gz nnde bulundurulmaldr.
ni mesafesi konusu gz ard edilmeden seilen eik yeri, eie giren maniasz yzey, kod
numaras 4 iin %3.3ten, kod numaras 3 iin ise %5ten daha dik olmayacak ekilde
belirlenmelidir.
Belirlenen Mesafelerin Hesaplanmas
Durma uzants ve ama sahalarnn gelitirilmesi ve kaydrlm eiklerin kullanlmaya
balanmas ile birlikte, uaklarn ini ve kalk iin kullanlan eitli fiziksel mesafeler
konusunda gvenilir bilgilerin retilmesi ihtiyac ortaya kmtr.
EK 14n 1. Cildinde, uluslararas ticari hava tamacl iin kullanlmas dnlen bir
pistin belirlenen mesafelerinin hesaplanmas, EK 15de ise pistin her iki yn iin belirlenen
mesafelerin Havaclk Bilgi Yaynna (AIP) bildirilmesi istenmektedir.
Mevcut Kalk Yzeyi (TORA) : Kalk yapan uan yerdeki hareketi iin mevcut bulunan
pist uzunluu; (Kaydrlm eik varsa dahil)
Mevcut Kalk Mesafesi (TODA) : Mevcut kalk yzeyi ile ama sahas uzunluunun
toplam.
Mevcut Hzlanma-Durma Mesafesi (ASDA) : Mevcut kalk yzeyi ile durma uzants
uzunluunun toplam.
Mevcut ni Mesafesi (LDA) : ni yapan uan yerdeki hareketi iin mevcut bulunan pist
uzunluu. (Kaydrlm eik varsa hari)
34
letim asndan yasak olmas nedeniyle pistin bir yn kalk, ini veya her ikisi iin
kullanlamyorsa, bu durum bildirilmeli ve kullanlamaz sz veya NU ifadesi girilmelidir.
1.3.8. Manialarn Kstlanmas Ve Kaldrlmas
Havaalanlarnn evresinde uaklarn emniyetle uabilmelerine imkan verebilecek ekilde,
manialardan arndrlm bir hava sahas belirleyip korumak ve gelitirilecek manialar
nedeniyle havaalanlarnn kullanlmaz hale gelmesini engellemektir. Bunun iin, manialarca
ihlal edilmemesi istenen snrlar belirleyen, bir dizi mania tahdit yzeyinin belirlenmesi
yntemi gelitirilmitir.
Mania tahdit yzeylerini delen manialar, baz durumlarda aletli yaklama plannn, mania
ayrm irtifasnn/yksekliinin veya buna bal eitli grerek yaklama yksekliklerinin
arttrlmasna neden olabilir. Manialarn deerlendirilmesine ilikin ller, Hava Seyrsefer
Hizmetleri iin Kurallar-Uak letimleri (PANS-OPS) (Dok. 8168) adl dokmanda yer
almaktadr.
1.3.9. Mania Snr Yzeyleri
Konik Yzey
Konik yzey i yatay yzeyin d hat hududundan balayp, da doru ve pozitif eimi olan
bir yzeydir.
Yatay Yzey :
Havaalan ve evresinde, yatay dzlem zerinde yer alan yzeydir.
D hududunun yarap, bu amala tespit edilmi referans noktas veya noktalarndan
llecektir.
Yzeyin mutlaka yuvarlak olmas zorunlu deildir
Ykseklii, bu maksat iin tespit edilmi ykseklik referans noktasndan olan ykseklik olarak
llecektir.
( yatay yzeyin genilii ve Ykseklik referans noktasnn tespiti konusunda aklayc
bilgiler Meydan Hizmetleri Klavuzu-Ksm 6da verilmitir.)
Yaklama Yzeyi :
Yaklama yzeyi, eii takip eden eimli bir dzlem veya dzlemler bileimidir.
Pist eiinin belirlenmi uzaklk ve uzunluktaki merkez hattna yatay veya dik olan bir i
kenar.
kenarn iki ucundan balayan, merkez hatt uzantsndan belirli bir oranda uyumlu ekilde
ayrlan iki yan kenar
kenara paralel bir d kenar
kenarn ykseklii eiin orta nokta yksekliine eit olacaktr.
Yaklama yzeyinin eimi/eimleri, pist merkez hattn da iine alan dikey bir dzlem
zerinde llecektir
35
Yaklama Yzeyi
Yaklama yzeyinin eiine en yakn olan dikdrtgen eklindeki bir blmdr.
yaklama yzeyi aada belirtilen limitleri kapsayacaktr:
kenar, yaklama yzeyinin i kenar ile ayn yerde, ancak i kenar uzunluu kendisi iin
belirlenen uzunlukta olacaktr
kenar ularndan balayp pistin merkez hattn iine alan ve dikey dzleme paralel uzanan
iki yan kenara sahip olacaktr
kenara paralel bir d kenar hududu olacaktr.
Gei Yzeyi :
yatay yzeye kadar ulaan da ve pozitif eimi olan, eridin tamam ile yaklama
yzeyinin bir blmnn yan kenarlarn takip eden birleik bir yzeydir.
Gei yzeyi aadaki zelliklere sahip olacaktr:
Alt kenar hududu yaklama yzeyinin kenar ile i yatay yzeyin kesitii yerden balayp
yaklama yzeyinin bir blmnn yan kenarlarn takip eden bileik bir yzeydir.
st kenar i yatay dzlemini takip eder.
Alt kenar zerinde bir noktann ykseklii aada belirtildii ekilde olacaktr:
erit boyunca bir noktann ykseklii, pist merkez hatt ve uzantsnn en yakn noktasnn
yksekliine eit olacaktr.
Yaklama yzeyi kenarndaki ksm boyunca, yaklama yzeyinin o noktadaki yzeyine eit
olacaktr.
Not: a maddesinin sonucu olarak, gei yzeyinin alt hududu pist profilinin eimine bal
olarak eri veya dz olacaktr. Bu nedenle gei yzeyinin i yatay yzeyle birletii yerde de
ayn ekilde eri veya dz bir hat oluturacaktr.
Gei yzeyinin eimi, pistin merkez hattna dik alardaki bir dzlem ierisinde llecektir.
Gei Yzeyi
Gei yzeyine benzeyen ancak piste daha yakn olan bir yzeydir.
(Bu yzeyin tespiti ile krlabilir cisimler dndaki, piste yaklaabilecek uak ve dier aralar
iin gerekli mania yzeylerinin belirlenmesi amalanmtr. Gei yzeyi ile bina ve mania
limitlerinin kontrol amalanmtr.)
gei yzeyi aada belirtilen limitleri kapsayacaktr:
Alt kenar, i yaklama yzeyinin sonundan balayp, yan hududunu takiben i kenarna,
oradan pist merkez hattna paralel olarak eridi takiben temkinli ini yzeyinin i kenarna ve
bu yzeyin yan kenarn takiben i yatay yzeyle kesitii yere ular.
st kenar, i yatay yzey dzlemini takip eder.
Alt kenarn herhangi bir noktasnn ykseklii, aada belirtildii gibi olacaktr.
yaklama yzeyi ve temkinli ini yzeyi boyunca alt kenarn herhangi bir noktasnn
ykseklii, bitiiindeki yzeyin o noktadaki yksekliine eit olacaktr.
erit boyunca alt kenarn herhangi bir noktasnn ykseklii, merkez hatt ve uzantsnn en
yakn noktasnn yksekliine eit olacaktr.
36
Not: b maddesinin sonucu olarak, i gei yzeyinin alt hududu erit boyunca, pist
profilindeki eimlere bal olarak eri veya dz bir hat oluturacaktr. Bu nedenle i gei
yzeyinin i yatay yzeyle birletii yerde de ayn ekilde eri veya dz bir hat oluturacaktr.
gei yzeyinin eimi pistin merkez hattna dik alarda dikey bir dzlem zerinde
llecektir.
Temkinli ni Yzeyi
Eikten sonra belirtilmi bir mesafe ile i gei yzeyi arasnda uzanan eimli bir dzlemdir.
Temkinli ini yzeyi, aada belirtilen limitleri kapsayacaktr:
kenar, eikten sonra belirtilmi bir mesafede yer alarak, pistin merkez hattna yatay ve dik
olacak
kenarn ularnda balayp, pistin merkez hattn iine alan dikey dzlemden belirtilmi bir
oranda uyumlu ekilde uzaklaan iki yan kenar olacak ve,
yatay yzey dzlem zerinde, i kenara paralel bir d kenar olacaktr.
kenarn ykseklii, pist merkez hattnn ayn yerdeki yksekliine eit olacaktr.
Temkinli ini yzeyinin eimi, pistin merkez hattn iine alan dikey bir dzlem zerinden
llecektir.
Kalk Trmanma Yzeyi :
Kalk trmanma yzeyi pistten ya da ama sahsndan sonra, eimli bir dzlem veya baka
ekilde belirlenmi bir yzeydir.
Kalk trmanma yzeyi aada belirtilen limitleri kapsayacaktr:
Pistin merkez hattna yatay ve dik olan, pistin sonundan itibaren belirlenmi bir mesafede
veya varsa ama sahasnn sonunda yer alacak ve belirtilmi uzunlukta bir i kenar olacaktr
kenarnn ularndan balayp, kalk rotasndan belirtilmi bir son genilie kadar belirli bir
oranda uyumlu ekilde ulaan ve bundan sonra ayn genilikte kalk trmanma yzeyi iin
belirtilmi uzunluun sonuna kadar devam eden iki yan kenar olacaktr
Belirtilmi kalk rotasna yatay ve dik olan bir d kenar olacaktr.
kenarn ykseklii, pist sonu ile i kenar arasndaki merkez hatt uzantsnn en yksek
noktasnn yksekliine eit olacak, eer ama sahas varsa, bu ykseklik ama sahasnn
merkez hattnn yer zerindeki en yksek noktasnn yksekliine eit olacaktr.
Direkt bir kalk uu yolunun mevcut olmas halinde, kalk trmanma yzeyinin eimi, pistin
merkez hattn iine alan dikey dzlem zerinde llecektir.
Kalk trmanma yolu zerinde bir dn varsa, kalk trmanma yzeyi kendi merkez hattna
yatay deerleri de ieren birleik bir saha olacaktr. Merkez hattnn eimi, bu durumda da
direkt kalk trmanma yolunda olduu kadar olacaktr.
Mania Tahdit Yzeyleri Dndaki Engeller
Yaplan bir havaclk almasnda uaklara tehlike tekil etmeyeceine karar verilmeyen ve
yer seviyesinden 150 metre ykseklie ulaan engeller mania tahdit yzeylerinin limitleri
dnda da olsalar mania saylmaldrlar.
37
izim 1.3. Mania Tahdit Yzeyleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
38
izim 1.4. Yaklama, Gei ve Temkinli ni Mania Tahdit Yzeyleri(Dkman

9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
39
Tablo 1.3. Yaklama Pistlerinde Mania Tahdit Yzeylerinin Boyutlar Ve Eimleri.

(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
PST SINIFLAMASI
Aletsiz
Hassas Yaklamasz Hassas Yaklamal
Kategori
I
II veya III
Kod Numaras
Kod Numaras
Kod Numaras
Yzey ve Boyutlar
1
2
3
4
1,2
3
4
1,2
3,4
3,4
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10) (11)
KONK
Eim
%5
%5
%5
%5
%5
%5
%5
%5
%5
%5
Ykseklik
35m 55m 75m 100m 60m 75m 100m 60m 100m 100m
YATAY
Ykseklik
Yarap
45m
2000
m
45m
2500
m
45m
4000
m
45m
4000
m
45m
3500
m
45m
4000
m
45m
4000
m
45m
3500
m
45m
4000
m
45m
4000m
90m
60m
900m
%2.5
120m
60m
900m
%2
120m
60m
900m
%2
60m
30m
%10
80m
60m
%10
150m 150m 150m 300m 300m 150m 300m 300m

60m 60m 60m 60m 60m 60m 60m 60m
%10 %10 %15 %15 %15 %15 %15 %15
Eim
1600
m
%5
2500
m
%4
3000 3000
m
m
%3.3 %2.5
3
2500
m
%3.3
3
3000
m
%2
kinci Kesit
Uzunluk
3600 3600 1200

mb
mb
0m
%2.5 %2.5 %3
3600 3600mb
mb
%2.5 %2.5
8400
mb
1500
0m
8400
mb
1500
0m
1500
0m
8400
mb
1500
0m
%14.
3
%14.
3
%14.
3
%14. %14.3
3
YAKLAMA
Genilik
Eikten Uzaklk
Uzunluk
Eim
YAKLAMA
Kenarn Uzunluu
Eikten Uzaklk
Sapma (her iki
tarafta)
Birinci Kesit
Uzunluk
Eim
Yatay Kesit
Uzunluk
Toplam Uzunluk
GE
Eim
%20
%20
%14. %14.
3
3
40
%20
3000
m
%2
3000
m
%2.5
3000
m
%2
3000m
%2
8400mb
15000m
GE
Eim
%40
%33. %33.3
3
TEMKNL N
YZEY
Kenar Uzunluu
Eikten Uzaklk
90m
%10
90m
1800
md
%10
%4
Sapma (her iki

tarafta)
Eim
a.
b.
c.
d.
120m
1800md
%10
%3.3 %3.33
3
Aksi belirtilmedike, tm boyutlar yatayda llmtr.

Deiken uzunluu (baknz 4.2.9 veya 4.2.17)
erit sonuna olan uzunluk
Veya daha ksa ise, pist sonuna olan uzunluk.
1.3.10 Uak zellikleri, Performans Ve Pist Uzunluu

Uak zellikleri :
Uaklarn kullanmas iin dnlen tesislerin planlanmas aamasnda uak hakknda genel
bir bilgiye sahip olunmas ok nemlidir.
Tablo 4 ve Tablo 5te gsterilen zellikler, havaalan tasarmlarnda aada verilen alardan
nem tamaktadr:
Arlk : Uak arl pist, taksirut ve apron kaplamalarnn kalnlklarnn belirlenmesi iin
nemlidir.
Byklk : Uaklarn kanat akl ve gvde uzunluu, park apronlarnn bykln ve
buna bal olarak da yolcu binalarnn tarzn etkilemektedir. Byklk, ayn zamanda pist ve
taksirutlarn genilii ile bu trafik blgeleri arasndaki uzakl da belirlemektedir.
Kapasite : Yolcu kapasitesi, yolcu binas ierisindeki ve yaknndaki tesislere nemli lde
baldr.
Pist Uzunluu : Pist uzunluu, havaalanlar iin gerekli alann byk blmn
etkilemektedir. Tablo 4 ve 5'te verilen pist uzunluklar yalnzca yaklak deerlerdir. Daha
hassas deerler iin bu blmn sonunda verilen uygun kaynaklara ba vurmak gereklidir.
Tablo 4 ve Tablo 5'in incelenmesi sonucu u veriler ortaya kmaktadr: Belli bal hava yolu
uaklarnn azami kalk arl 33000 - 351000 kg arasnda deimektedir. Genel amal
daha kk uaklarn arlklar 900 - 3600 kg iken, irketlere ait uaklar iin bu arlk 6800 25800 kg arasndadr. Havayolu uaklar maksimum 20 - 800 yolcu kapasitesine sahipken,
yolcu says kk uaklar iin 2 -6 kii, irket uaklar iinse uan i yapsna bal olarak
10 - 30 kii arasnda deimektedir. Tipik bir havayolu ua iin gerekli pist uzunluu 2100 3600 m civarndadr, ancak daha ar uaklar iin daha uzun pist gerektii dncesi geerli
deildir. Byk uaklar iin kalk arln ve dolaysyla pist uzunluunu etkileyen faktr
yolculuun uzunluudur. Bu yzden pist uzunluu ihtiyacn belirlemeye ynelik analizlerde
yolculuk mesafesinin hesaplanmas gerekmektedir. Genel amal kk uaklar iin
kullanlan pistlerin uzunluu ok nadiren 600 m.yi gemekte, bu uzunluk irket uaklar iinse
1500 m. dolaylarnda olmaktadr.
41
Tablo 1.4 ve Tablo 1.5'te uaklar itici g tiplerine gre verilmilerdir. "Pistonlu motor" terimi
benzinle alan motora sahip tm pervaneli uaklar iin geerlidir. "turbo pervaneli" terimi
ise trbinli motora sahip pervaneli uaklar iin kullanlmaktadr. Baz ift motorlu genel amal
kk uaklar ile eski tip havayolu uaklarnn bazlar bu ekilde uarlar. "Turbo jet" terimi
ise g iin pervanelere
Koltuk saysna pilot da dahildir.
P = piston motorlu; T = turbo jet; TF = turbo fan; TP = turbo pervaneli
Kalkta 15 m. ykseklie ulamak ve 15 m. ykseklikten ini yapabilmek iin gerekli
uzunluun en yakn 5 m. dilimine tamamlanm deeri.
ni uzunluu belirleyicidir.
Tablo 1.4 Genel havaclk ve banliy uaklarnn zellikleri(Dkman 9184, AN/902
Blm 1 Master Plan,1987)
Maksimum
Kanat Uzunluk kalk
Maksimum Motor
Pist
Uak tipi
akl (m.)
arl
koltuk
says
uzunluu
(m.)
(kg.)
says 1
ve tipi 2
Beech 23-Muskeeter(s)
9.98
7.62
997.90
4
1P
420
Beech V35-Bonanza
10.19 8.03
1542.21
6
1P
400
Beech 58-Baron
11.53 9.07
3073.09
6
2P
725 5
Beech B80-Queen Air
15.32 10.82
3991.61
11
2P
550
Beech B200-Super King Air
16.61 13.34
5670.00
15
2TP
867 4
Beech Model 1 900
16.61 17.63
7530.00
21
2TP
994
Bellanca 260C
10.41 6.99
1360.78
4
1P
305
Cessna 150
9.96
7.01
725.75
2
1P
420
Cessna 172 Skyhawk
10.90 8.20
1043.26
4
1P
465
Cessna 180 Skylane
10.92 8.53
1338.10
4
1P
410
Cessna T310
11.25 8.99
2494.76
6
2P
545
Cessna Conquest II
15.04 11.89
4468.00
11
2TP
751
Cessna Citation III
16.31 16.90
9525.00
11
2TF
1435
Dassault-Jet Falcon
1350
20taksirut
16.54 18.29
13199.54
28
2TF
Gulfstream II
20.98 24.36
26081.56
22
2TF
1240
Lear Jet 25
10.85 14.50
6803.89
8
2T
1580
Lockheed Jet Star
16.59 18.42
19050.88
12
4T
1490
North American Sabreliner60
13.54 14.73
9071.85
12
2T
1485
Piper PA-23-250 Aztec
11.33 9.22
2358.68
6
2P
380
Piper PA180 Cherokee
9.75
7.32
1110.00
4
1P
495
Archer
Piper PA-28R-201 Cherokee
Arrow III
10.67 7.62
1247.00
4
1P
488
Piper Twin Comanche C
10.97 7.67
1632.93
6
2P
570
Piper PA-31T2
12.40 11.18
4297.00
8
2TP
896
Piper PA-42
14.53 13.23
5080.00
11
2TP
928 4
Piper T 1040
12.52 11.18
4082.00
11
2TP
808
42
htiya duymayan ve gc direkt olarak trbin motorundan alan uaklar tanmlamaktadr.

Eski tip jet havayolu uaklar, zellikle Comet, B707 ve DC-8 turbo jet motorlarla donanm
olmalarna karn daha ekonomik olan turbo fanl motorlar tablolarda belirtilmi ve turbo jet
motorlar liste d braklmtr. Turbo jet bir motorun nne ya da arka tarafna bir fan
eklendiinde oluan motora "turbo fan" ad verilir. Genelde fanlar ana motorun n tarafna
monte edilirler. Fan, ana motorun trbini tarafndan altrlan kk apl bir pervane olarak
dnlebilir. Belirtilen nedenden tr artk neredeyse tm havayolu ulam uaklar turbo
fan motorlu olarak retilmektedirler.
Uak Performans :
Pist uzunluunu etkileyen faktrler genel grupta toplanabilir:
Hkmet tarafndan uak reticileri ve operatrlerine sunulan performans beklentileri
Havaalannn evre koullar
Her uak tipi iin iletim, kalk ve ini brt arln belirleyen artlar
Pist uzunluunu etkileyen en nemli havaalan koullar unlardr:
Scaklk : Yksek scaklklardaki yerlerde daha uzun pistlere ihtiya vardr, nk yksek
scaklklarda havann younluu dmekte ve bu da uan iti gcn azaltmaktadr.
Scakln uak performans zerindeki etkileri ve "uak referans scaklnn" tanm Ek 14
ve Meydan Tasarm Klavuzu, Blm 1'de verilmitir.
Yzey rzgar : Ua n taraftan etkileyen rzgar pist uzunluunu azaltrken, arkadan esen
rzgar gerekli pist uzunluunu artrmaktadr. Havaalan planlama almalar iin, zellikle
havaalannda hafif rzgar koullar sz konusuysa rzgarn hesaba katlmamas tercih
sebebidir.
Pist Eimi : Pozitif eim, negatif eimden daha uzun bir pist gerektirmektedir; bu farkn ne
kadar olaca ise havaalan kotu ve scaklk tarafndan belirlenir. Ortalama dzeltme
faktrleri iin Ek 14'e ba vurmak gerekmektedir. Yalnzca havaalan planlanmas amacna
ynelik olarak Ek 14'te verilen "ortalama uzunlamasna eim", ana pistin eksen hatt boyunca
en alak ve en yksek noktalar arasndaki kot farknn pist uzunluuna blnmesiyle elde
edilmektedir.
Meydan Ykseklii : Dier btn faktrler sabit tutulduunda, daha yksekte bulunan
havaalanlar, alak yerlerde kurulu olanlarna nazaran daha uzun pistlere ihtiya
duymaktadrlar. Planlama amacna ynelik olarak, ok scak ya da yksek yerlerde kurulu
havaalanlar dndaki pek ok havaalan iin her 300 m ykseklie deniz seviyesinden %7'lik
bir art yeterli olacaktr.
Pist Yzeyinin Durumu : Kirli bir pist yzeyi, kalk ve ini iin gerekli pist uzunluunu
artracaktr. Artma miktar pist yzeyindeki kirlenme eidine baldr. klimin incelenmesi pist
yzeyinde su, karla kaplanma, buzlanma gibi etkilerden hangisinin sklkla beklenmesi
gerektiini ortaya koyacaktr.
Bu koullarn pist uzunluunu ne kadar etkileyecei yalnzca yaklak olarak tahmin edilebilir.
Bununla birlikte, bu etkinin oran eklinde belirtilmesi yararldr ve bu yzden bu ekilde
verilmitir.
43
Tablo 1.5. Temel Uak Tiplerinin zellikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master
Plan,1987)
44
1.3.11. Pist Uzunluunun Belirlenmesi :

"A" havaalanna ait pist uzunluu, "A" havaalanndan "B" havaalanna yaplan bir uua bal
olarak u ekilde hesaplanmaldr:
Uan bo iletim arl belirlenir.
Uan tayaca yk belirlenir.
Yakt rezervi belirlenir.
Birinci, ikinci ve nc maddeler toplanr. Bulunan deer, uan "B" ehrine ini arldr.
Bu arlk uan yapsal ini arln amamaldr.
Ykselme, yolculuk sreci ve ini iin gerekli yakt ihtiyac belirlenir.
Uan kalk arl, drdnc ve beinci maddeler toplanarak bulunur. Bu arlk, uan
yapsal kalk arln amamaldr.
"A" havaalannn scaklk, yzey rzgar, pist eimi ve ykseklik koullar belirlenir.
Altnc ve yedinci maddelerde belirtilen veriler ve uan onaylanm uu klavuzu
kullanlarak pist uzunluu hesaplanr.
Yukarda verilen maddeler aadaki koullar kullanlarak, Boeing 707-320B tipi bir uan
"A" ve "B" havaalanlar arasnda yapt 3000 deniz millik bir yolculuk iin rneklenebilir:
Tablo 1.6. Boeing 707-320B Uu Verileri
Uu rtifas
:
9450 m
Uu, kalk, ini
:
Standart koullar
Uuta kardan gelen rzgar
:
37 km/saat (20 kt)
Hz
:
0.82 Mach
Meydan rakm
:
Deniz seviyesi
Havaalan yzey rzgar
:
Sfr
Pist Eimi
:
Dz
Havaalan Scakl
:
16
Bo uu arl
:
61 235 kg
Yk
:
16 330 kg
Yakt rezervi
:
5 433 kg
1. Adm
Bo uu arl: 61 235 kg
2. Adm
Yk: 16 330 kg
3. Adm
Yakt rezervi: 5 433 kg
4. Adm
ni arl: 61 235 + 16 330 + 5 433 = 83 008 kg. Bu deer
azami yapsal ini
arl alan 97 522 kg.dan azdr.
5. Adm
Uu irtifasna ulamak iin kullanlacak yakt miktar
4 560
kg, alalmak iin gereken miktar 545 kg ve 9 450 m irtifada 0.82
Mach'lk bir hzda umak iin kullanlan toplam yakt miktar 34
020 kg.dr. Bu durumda kullanlan toplam yakt 4 560 + 34 020 +
545 = 39 125 kg olmaktadr.
6. Adm
Kalk arl 83 008 + 39 125 = 122 133 kg.dr, ki bu deer
azami yapsal kalk arl olan 151 317 kg. amamaktadr.
7. Adm
Havaalan artlar problemde belirtildii ekildedir.
8. Adm
Gelitirilmi ve onaylanm Boeing 707-320B uu klavuzundan
yararlanlarak kalkla snrlandrlm arln 122 133 kg.dan
az olup olmad kontrol edilmelidir. Bu problemde az deildir ve
bylece problemde belirtilen koullar kullanlarak gerekli olan
pist uzunluu 2 135 m olarak belirlenebilir.
45
1.3.11.1. Rakm, Scaklk Ve Eime Gre Pist Uzunluunun Dzeltilmesi

Uygun uu klavuzunun bulunmad durumlarda pist uzunluu, genel dzeltme faktrlerinin
kullanlmas yoluyla belirlenmelidir. lk adm olarak, pisti kullanaca dnlen uaklarn
iletimi iin gerekli koullar karlayacak temel bir pist uzunluu seilmelidir. Bu temel
uzunluk, meydan planlamas amacyla standart atmosfer koullarnda, deniz seviyesinde,
rzgarsz bir havada ve sfr pist eiminde kalk veya ini iin gerekli bir pist
uzunluudur.Pist iin seilen temel uzunluk, her 300 m.lik rakm iin yzde 7 orannda
arttrlmaldr.
Meydan referans scaklnn, standart atmosfer koullarnda meydan rakmndaki scakl
getii her 10C iin 3.5.2de belirlenen pist uzunluu yzde 1 orannda arttrlmaldr. Ancak,
rakm ve scakla gre yaplan dzeltmelerin tm yzde 35 orann geiyorsa, gerekli
dzeltmeler zel bir alma yaplarak belirlenmelidir. Baz uaklarn iletimi iin gereken
koullar, sz konusu dzeltme katsaylarnn bu rakm ve scaklk iin uygun olmadn ve
belirli bir alanda bu tip uaklarn iletim gereklerine gre yaplan bir havaclk almas
sonularnn kullanlarak dzeltme katsaylarnn dzenlenmesi gerektiini ortaya karabilir.
Kalk iin gerekli koullara gre temel pist uzunluunun 900 m. ve fazlas bir mesafe olmas
halinde, bu uzunluk pist eiminin her yzde 1lik oran iin, Ek 14 Blm 1 Madde 5.1.2de
tanmland zere, yzde 10 orannda arttrlmaldr. Gerekli ini mesafesi de pist eiminden
etkilenebilir. Pist eiminin, gerekli pist uzunluunu nasl etkiledii konusu Annex 14 Ek 2de
detayl olarak ele alnmtr.Scaklk ve nem orannn yksek olduu meydanlarda, Ek 14
Blm 1 Madde 3.5.4de belirlenen pist uzunluklarnn arttrlmas gerekebilir, ancak
arttrlm uzunluklarn tam deerlerini vermek mmkn deildir.
Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler
Aadaki rneklerde pist uzunluunun nasl dzenleneceine yer verilmitir.
1. rnek
a)
b)
c)
d)
Tablo 1.7a. Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler 1

Veriler:
1)
Deniz seviyesinde ve standart atmosfer koullarnda ini
iin gereken pist uzunluu ..................................
2)
Deniz seviyesinde ve standart atmosfer koullarnda kalk
iin gereken pist uzunluu ...............................
3)
Meydan rakm ...........................................................
4)
meydan referans scakl ..........................................
5)
standart atmosferde 150 m. iin scaklk ...................
6)
pist eimi ...................................................................
Kalk iin pist uzunluunda dzeltmeler:
1)
Rakma gre :
(1700 * 0.07 * 150/300) + 1700 = 1760 m.
2)
Rakm ve scakla gre :
(1760 * (24 - 14.025) * 0.01) + 1760 = 1936 m.
3)
Rakm, scaklk ve eime gre :
(1936 * 0.5 * 0.10) + 1936 =2035 m.
ni iin pist uzunluunda dzeltmeler:
Rakma gre :
(2100 * 0.07 * 150/300) + 2100 = 2175 m.
Gerek pist uzunluu : ..............................................................
46
2100 m.
1700 m.
150 m.
240C
14.025 0C
% 0.5
2175 m.
2. rnek
Tablo 1.7b. Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler 2
a) Veriler:
1)
Deniz seviyesinde ve standart atmosfer koullarnda ini
iin gereken pist uzunluu ..................................
2100 m.
2)
Deniz seviyesinde ve standart atmosfer koullarnda kalk
iin gereken pist uzunluu ...............................
2500 m.
3)
Meydan rakm ...........................................................
150 m.
4)
meydan referans scakl ..........................................
240C
5)
standart atmosferde 150 m. iin scaklk ...................
14.025 0C
6)
pist eimi ...................................................................
% 0.5
b) Kalk iin pist uzunluunda dzeltmeler:
1)
Rakma gre :
(2500 * 0.07 * 150/300) + 2500 = 2587 m.
2)
Rakma ve scakla gre :
(2587 * (24 - 14.025) * 0.01) + 2587 = 2845 m.
3)
Rakm, scaklk ve eime gre :
(2845 * 0.5 * 0.10) + 2845 =2985 m.
c) ni iin pist uzunluunda dzeltmeler:
Rakma gre :
(2100 * 0.07 * 150/300) + 2100 = 2175 m.
d) Gerek pist uzunluu : ..............................................................
2985 m.
Pist yn : Ek 14, Blm 3 ve Ek A pist ynlerine ait eitli konularda detayl bilgi verilmitir.
Pist ynlerinin uaklar yerleim yerlerine doru yneltilmemesine dikkat edilir.
Genel kural olarak, havaalan ana pistin yn her zaman hakim rzgar ynnde yaplmaldr.
ni ve kalklarda uaklar ancak apraz rzgar bileeninin byk olmad durumlarda pistte
manevra yapabilirler. Msaade edilecek maksimum apraz rzgar miktar uan
boyutlarna, kanat konfigrasyonuna ve kaplama yzeyinin durumuna baldr. Ulam
kategorisindeki uaklar apraz rzgarlarda 56 km/h (30 kt) hza kadar manevra yapabilirler.
Fakat bu hza ulalmas olduka zordur ve bu nedenle havaalan planlamas iin daha
dk deerler kullanlr.
Ek 14 de, pistlerin ynlerinin uaklarn apraz rzgar bileenleri ile en az zamann yzde
95'ni kullanarak aadaki ekilde yaplmasn belirler.
Tablo 1.8. apraz rzgar bileenleri ve Pist Yapmna Etkisi
apraz rzgar bileeni
Uak referans alan uzunluu
37 km/saat (20 kt)
24 km/saat (13 kt)
19 km/saat (20 kt)
1500 m ve yukars
1200 m ile 1500 m. aras
1200 m.den az
1500 m. veya daha uzun pistlerde, yetersiz srtnme katsaysndan kaynaklanan zayf
frenleme ile karlaldnda, 24 km/h (13 t) 'den fazla olmayan bir apraz rzgar birleeni
kabul edilir.
47
Kabul edilebilecek maksimum apraz rzgar bileeni seildikten sonra, aada verilen
durumlarda rzgar karakteristikleri irdelenerek rzgar karlayabilecek en uygun pist yn
belirlenebilir.
Gr ve bulut tavan gz nne alnmadan yaplan toplam rzgar karlanmas,
tavan 60 m ile 300 m ve/veya gr 0.8 km ile 4.8 km arasndayken oluan rzgar koullar.
lk durum mkemmelden zayfa doru btn gr aralklarn temsil eder. Sonraki durum ise
ini iin alet kullanmay gerektiren deiik zayf gr derecelerini belirtir. Gr
kstlandnda rzgarn iddetinin bilinmesi nemlidir. Tavan 60 m olduunda grn 0.8
km.ye ulamasyla az miktarda rzgar olduu ve sis, duman veya birleimlerinin gr
azaltt anlalr. Bazen bulut tavan olmamasna ramen gr olduka azalabilir. Bu
durumda bulut olmasna bile gerek yoktur. Bu konum iin sis, duman, vb. gibi rnekler
verilebilir.
ICAO tarafndan verilen "% 95" kriteri her trl hava durumu iin uygulanabilir. Buna ramen
mmkn olduu koullarda verileri gruplar halinde incelemek faydal olur.
Hava durumu kaytlar Meteoroloji istasyonlarndan alnr. Hzlar 22.5 derecelik artlara
(pusulann 16 noktasna) blnr. Hava durumu kaytlar oluan tavan ve gr
kombinasyonlarnn gerekletii zaman yzdelerini (rnein, tavan 500'de 274 m.ye; gr
4.8'den 9.7 km.ye) ve belirlenen hzdaki rzgarlarn deiik ynlerden olumasna ait zaman
yzdelerini (rnein, KKD 4.8'den 8.5 km/saate (2.6'dan 4.6 kt'ye) kadar). Ynler kuzeye
referans edilerek verilir.
Genellikle, tamamen yeni bir blge iin rzgar verileri kaydedilmez. Bu durumlarda,
evredeki lm istasyonlarna ait kaytlara bavurulmaldr. Blgenin yeteri derecede dz
olmas halinde, bu istasyonlardan elde edilen kaytlar teklifi yaplan havaalan alan iin
kullanlabilir. Rzgar modellerinin belirlenmesinde topografyann nemi olduundan, arazinin
dalk ve engebeli olmas halinde bu civar alanlara ait verileri kullanmak tehlikeli olabilir. Bu
durumda, blgenin topografyasnn incelenmesi ve uzun sredir blgede yaayanlardan bilgi
alnmas faydal olacaktr.
Pist ynleri aada aklanan ekilde grafik olarak belirlenebilir. Her tr gr durumu iin
rzgar verilerinin Tablo 1.9'daki gibi olduu dnlrse, bu verilere dayanarak izim
1.6'daki rzgar gl izilebilir.
Verilen rzgar yzdesine ait yn ile hz aral rzgar gl zerindeki uygun blmde
iaretlenir. En uygun pist yn, rzgar gl zerinden uygulanacak transparan bir hat
zerine izilecek paralel ve eit uzaklktaki izgiyle bulunabilir. Orta izgi pist merkez
hattn ve d izgilerle arasndaki
48
Rzgar Yn
K
KKD
KD
DKD
D
DGD
GD
GGD
G
GGB
GB
BGB
B
BKB
KB
KKB
Tablo 1.9. Rzgar Dalm

Rzgar Yzdeleri
39-76
7-24 km/saat 26-37
km/saat
(4-13 kt)
km/saat
(21-41 kt)
(14-20 kt)
4.8
1.3
0.1
3.7
0.8
--1.5
0.1
--2.3
0.3
--2.4
0.4
--5.0
1.1
--6.4
3.2
0.1
7.3
7.7
0.3
4.4
2.2
0.1
2.6
0.9
--1.6
0.1
--3.1
0.4
--1.9
0.3
--5.8
2.6
0.2
4.8
2.4
0.2
7.8
4.9
0.3
Sakin gnler - (0-6 km/saat (0-3 kt))

Toplam
Toplam
6.2
4.5
1.6
2.6
2.8
6.1
9.7
15.3
6.7
3.5
1.7
3.5
2.2
8.6
7.4
13.0
4.6
100.0
mesafe ise, lekli olarak, msaade edilen apraz rzgar bileeninin iki katn belirtir
(rnekte, 48 km/s veya 26 kt).
Transparan hat rzgar gl zerine, orta izgisi rzgar glnn merkezinden geecek
ekilde yerletirilir. Bu merkez nokta sabit tutularak stteki transparan d izgiler iinde
kalan yzdeler maksimuma ulaana kadar kaydrlr. Transparan zerindeki d izgiler
rzgar ynne ait blm keserse, kesirli ksm en yakn % 0.1'e kadar gzle belirlenir. Bu
ilem rzgar verilerinin doruluuna baldr.
Bir sonraki aama transparan zerindeki merkez hattnn yn leini getii durumlarda,
pistin rzgar gl dndaki lek zerinden kerterizini okumaktr. Gerek kuzey, yaynlanan
rzgar verileri iin kullanldndan bu pistlerin numaralandrlmasnda kullanlan kerteriz,
manyetik kerterizlerden farkl
49
izim 1.5 Tipik bir rzgar gl(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
olacaktr. izim 1.5'e gre 150 ile 330 derece arasnda yerletirilmi pistler (S30E gerek),
%95 olarak apraz rzgar bileenlerinin 24 km/s veya 13 kt.yi gemedii koullarda
iletimlere msaade ederler.
Bu ilem 24 km/h veya 13 kt.de hz krlmasna sahip rzgar kaytlar iin gelitirilmesine
ramen, herhangi bir hz krlmasndaki rzgar tahminlerini elde etmek iin de kullanlr.
Rzgar gl zerindeki ortak merkezli daireler lekli olarak izilmitir ve rzgar hz
verilerindeki krlmalarn gsterir. Bu krlmann 24 km/s yerine 19 km/saatte olduu
dnlrse (13 kt yerine 10 kt), 24 km/s veya 13 kt msaade edilebilir maksimum apraz
rzgar bileenini temsil eden paralel izgiler, 19 km/s veya 10 kt dairesine tanjant olmayacak
ve bu dairenin dnda yer alacaktr. Bu durum kesirli hesap tahmini yaplmasn gerektirir. 19
km/s (10 kt) dairesi ile 24 km/s (13 kt) paralel izgileri arasndaki kesirli yzdeli parann
tahmini bir hesab yaplr ve bu say 19 km/s /10kt) dairesi ile 24 km/s (13 kt) paralel izgileri
arasndaki yzdeli paralar ve 19 km/s (10 kt) dairesi iinde kalan yzdelerle toplanr.
Zayf gr rzgar analizi
Bir sonraki aama daha nceden kaydedilmi snrl gr koullar altndaki rzgar verilerini
incelemek ve bu verileri kullanarak rzgar gl izmektir. Bu analiz sonunda, pistlerin snrl
gr koullar olutuunda % 95 orannda uak kabul etme kapasitesi kesinlemi olur.
Analiz ayn zamanda her koulun olutuu toplam zaman iindeki yzdeleri hakknda da bilgi
salar. Snrl gr verilerine ait bir tablo izim 1.2'de gsterilmitir. izim 1.2 sadece bir
pusula ynne ait, bu durumda kuzeydoudan alnmtr, rzgar gzlemlerini belirtir. Btn
pusula ynlerine ait toplam gzlem says 24081'dir ve bunlardan 1106 tanesi kuzeydoudan
esen rzgarlara aittir. Bu analizi tamamlamak iin dier pusula ynlerine ait ayn tipte tablolar
kullanlmaldr. rnek iin 290 m olan tavan deerinin 300 m.ye eit olduu varsaylmtr.
50
Yuvarlak iine alnm 7 rakam, rzgar iddeti kuzeydoudan 8-15 km/s (4-8 kt), tavan
deeri 0 ile 30 m ve gr 0 ile 400 m arasndayken yedi adet gzlem yapld anlamna
gelir. ki kere taranm blge daha nceden kullanlan tavan ve gr kriterlerini salayan
ksmdr.
Pist Says :
Ek 14, Blm 3 ve Ek A, pistlerin saylarn etkileyen faktrlere ait gerekli bilgileri ierir. Uak
says, uak tipleri karm, youn dnemlerdeki bir saat iindeki kalk ve ini
dzenlemelerine gre bulunan tahmini uak trafik talebini karlamak iin yeterli sayda piste
ihtiya vardr.
Ek 14'de yzey apraz rzgar hzna ait olarak verilen % 95 kullanlabilirlik faktr minimum
bir deerdir. lek havaalanlarnda, kalan % 5 iinde allmamas, ki bu deer ylda
18 gn eder, ciddi bir dezavantaj olarak saylabilir. iddetli apraz rzgarlardaki uak
trafiinin dzenlenmesi iin ana pistler dnda, bir yada daha ok tali pistin planlanmas da
yaplmaldr. Tali pistler, havaalan bakm ilerinin verilen hava servisinin dzenini bozduu
durumlarda kullanma sokulabilir. apraz rzgar pistleri sadece yksek rzgar bileenleri
altnda kullanlacandan, uzunluklar ana pistten daha ksa olabilir.
51
Tablo1.10. Gr koullarnn kstl olduu zamanlarda belirli bir ynde esen rzgar
dalmn analiz etmede kullanlan veri rnekleri. (Dkman 9184, AN/902 Blm 1
Master Plan,1987)
52
1.4. Havaalan Kapasitesi

Havaalan planlamas ve tasarm iin havaalan kapasitesi ve uak rtarlarnn
hesaplanmas amacyla Federal Havaclk daresi (FAA) bir yntem sunmaktadr. Bu
yntemde "kapasite" bir saatte gerekletirilebilecek maksimum iletim saysyken, "rtar" ise
snrlandrlm ve snrlandrlmam iki uak iletimi arasndaki zaman fark olarak
tanmlanmaktadr. Bu tanmlara gre, rtarn sebebi tesise srekli olarak sunulan taleptir.
Kabul edilebilir rtar seviyesi ise bir havaalanndan dierine deimektedir. Havaalann
kapasitesini ve uak bana den ortalama rtar miktarn hesaplamak iin kullanlan
yntem, FAA'nn havaalan kapasitesini analiz etmek ve uak rtarlarn azaltmak iin
kulland bilgisayar modellerinden tretilmitir. Saatlik kapasite hesab ortalama rtar
belirlemek iin gereklidir. Havaalan kapasitesi ve bunun bir paras olan saatlik havaalan
kapasiteleri; pist kullanm, uak tipi, ATC kurallar gibi faktrlerdeki farkllklara bal olarak
gn ierisinde deiiklik gsterdikleri iin, birden fazla hesaplamaya gereksinim duyulabilir.
Deiik pist dzenlemeleri iin saatlik kapasite ve yllk hizmet hacimlerine ait deerler izim
1.6da verilmitir. Her pist dzenlemesi iin bu deerler uak tipi, var yzdesi, gr
mesafesi vs.ye bal olarak verilen snrlar ierisinde farkllk gsterebilmektedir. Detayl bilgi
iin FAA'nn tavsiye yayn olan "Havaalan Kapasitesi ve Rtarlar" kaynana bavurmak
gerekmektedir.
53
izim 1.6. Uzun vadeli planlama iin saatlik kapasite ve yllk hizmet hacmi deerleri.
(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
54
izim 1.7. Aamal gelime krokisi(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
Pist Kapasitesi :
Uygun taksirut, apron ve hava trafik kontrol tesisleri salandnda, tek pistli havaalanlarnn
yllk kapasitesi 195 000 iletimi aabilmektedir. Esas olarak yerel ve yerleik uaklar
tarafndan kullanlan havaalan pistlerinin yllk ilemleri yerel uak saysnn 200'n altnda
olduu hallerde 150 000 iletimi amaz. Bununla birlikte, trafiin art gsterdii durumlarda,
150 000'lik bir sabit iletim talebine sahip havaalanlarnda kapasite ihtiyalar gz nnde
bulundurularak ek bir pist inas dnlebilir.
55
Kapasite ihtiyalarnn yan sra, havaalannn hizmet ettii topluluun nem seviyesi;
(rnein lke bakenti havaalan gibi); kaza, pist onarm, kar kreme, havaalannn ksmen
de olsa kanun d yollarla zapt edilmesi gibi hallerde havaalannn tamamen uaklara
kapanmasn engellemek zere ek bir pist yapmn gerektirebilmektedir.
Kapasiteyi artrmak amacyla yeni bir pist gerekip gerekmediini belirlemek iin kullanlacak
kriterler aada verilmitir:
Gemi be yldaki mevcut pist kapasitesine ulamak iin talep grldnde paralel bir pist
planlanabilir.
Be yl ierisinde mevcut pist kapasitesinin %60 fazlas bir talep oluaca tahmin edilen
havaalanlarnda ksa bir paralel pist yaplabilir. Yeni pist ve terminal alan arasndaki taksi
mesafesi elverili olmaldr. Aksi bir durumda, ar uzun taksi mesafeleri yeni piste duyulan
talebi drecektir. Ksa bir paralel pist, gelecek be yl sresince deien havaalan
nfusunun ihtiyalarn karlamak iin tekrardan ek inaatlar yaplmasn gerektirmeyecek
kadar uzun ve geni olmaldr.
Ulam amal 30 000 ya da daha fazla uaktan oluan 75 000 iletimli bir havaalan iin
kk uaklara hizmet verecek ksa bir paralel pist planlanabilir.
Gelecek be yl ierisinde, ek talebin mevcut pist kapasitesisin %75'i ya da daha fazlasna
ulamasnn beklendii hallerde, kapasiteyi artrmak iin ksa bir paralel pist dzenlenebilir.
Kapasiteyi artrmak amacyla kesien ya da geni V eklindeki pistlerin genellikle tavsiye
edilmiyor olmasna karn; arazi, grlt ve mania koullarnn gz nnde
bulundurulmasyla, sz geen pist yerleimleri daha pratik zmler sunabilirler. Byle bir
durumda, seilen pist dzeninin, gelecek iin tahmin edilen talebi karlayacak yeterli pist
kapasitesini salayaca, ya da paralel piste gre daha dk bir maliyete pist kapasitesinde
gzle grlr bir art temin edilecei kantlanmaldr. Ayrca seilen pist tipinin yaratt
kapasite art, paralel pist ile karlatrlmaldr.
Taksirut Kapasitesi :
Pist dzenine taksirut imkanlarnn eklenmesi, pistin azami kapasite potansiyeline ulamasn
salayarak havaalannn ilevsel verimliliini artrr.
Asgari dzeyde bir taksirut sistemi iin aprona bal bir dip taksirut ve dn yastklar ya da
pistin her iki ucunda bulunacak dnler tavsiye edilmektedir.
Aada belirtilen kriterlerden herhangi birinin be yl ierisinde gerekleeceinin tahmin
edildii durumlarda, paralel taksirutlar ina edilebilir. (Aada ad geen normal "pik saat",
haftalk pik saat deerlerinin yllk ortalamasdr. Bununla birlikte, aletli yaklamalarda
kullanldnda, pik saat, aletli yaklamalarn yapld zaman srecindeki saatlerin en yksek
deere sahip %10'unun ortalamasdr)
Normal pik saat sresince yllk aletli yaklamalar cinsinden hesaplanan drt aletli
yaklamann olmas;
Yllk iletim saysnn toplam 50 000 olmas;
Normal pik saat seyyar iletimlerinin saysnn 20 olmas ya da;
Toplam saat ba iletimlerin (seyyar art yerel) says:
%90 orannda kk uaklara hizmet veren ve ikmal ilemlerine ynelik ini kalklarn
%20'den az olduu pistler iin normal pik saat bana 30 iletim; %20'den fazla ikmal ini
kalk olanlar iinse 40 iletim bulunmas (her ikmal ini kalk iki ilem saylr);
%60 -%90 orannda kk uaklara hizmet veren pistler iin pik saat bana 30 iletim
olmas
%40 - %100 orannda byk uaklara hizmet veren pistler iin pik saat bana 20 iletim
olmas
56
Paralel taksirutlar verimlilii artrmalarnn yan sra ekstra gvenlik imkanlar da

salamaktadrlar. Salanan ekstra gvenlik imkanlarn hesaplamak kolay bir i deildir.
Bununla birlikte, verilmi olan kriterler taksirut dn inasn takiben kademeli bir geliim
salayacak ekilde dzenlenmitir. Paralel taksirut inasnn maliyetinin, dnlerin
maliyetini 1/3 oranndan daha az miktarda at durumlarda; tercih edilmesi gereken
deiiklik taksirut yapmdr. Ksmen paralel taksirut ya da muadili (kesien pistlerden elde
edilenler gibi) yeterli verimlilikle birlikte uak iletimlerinde gvenlik de salamaktadr. Pek
ok durumda, yeterli kapasiteye ulamak iin ksmen paralel taksirut inas yeterli
olmaktadr. naat maliyetlerinin yksek olduu durumlarda, bu zm sklkla tercih
edilmektedir. Tam paralel iin verilen deerlerin %60' civarndaki faaliyet seviyeleri iin
ksmen paralel zm ekonomik adan tatminkar olmaktadr. Tam ya da ksmen paralel
taksirutlarn taksirut dnlerine tercih edildii durumlarda, bu taksirutlar yllk iletim says
20 000 civarndaysa, mevcut bir dn yoksa ve maliyeti ortalama maliyetin yarsndan az
ise planlanabilir.
Temel yerleimleri olan pistin iki ucunda bulunmalar dndaki ekillerde yerletirilmi k
taksirutlar, ortalama taksirut maliyeti koullarnda pist kapasitesinin %40'n aan bir talep
tahmin edildiinde, ya da yksek taksirut maliyetlerinde, tahmin edilen talep pist
kapasitesinin %75'i civarnda olursa tatminkar bir zm sunarlar. Yeni yaplacak klarn
says, inaatn bitiini takip eden be yl ierisinde yeni k yaplmasn gerektirmeyecek
ekilde ayarlanmaldr.
Bekleme alanlar ve gei taksirutlar, havaalan kapasitesini artrmaktadr. Havaalan
yerleimleri normalde bu tesislerin inaatna elverili olduundan, sz konusu tesisler ok
seyrek olarak havaalanlarnn tam kapasitesine ulamasna engel tekil ederler. Bununlar
birlikte, bu tesislerin eksikliinden kaynaklanacak rtarlarn engellenmesi iin, sz konusu
yaplara duyulan ihtiya tam olarak belirlenmelidir. Bekleme alanlar ve gei taksirutlarna
duyulan ihtiyac belirlemek iin, paralel bir taksirut yapmn takiben aada verilen kriterler
kullanlmaldr:
Tahmin edilen iletim saysnn normal pik saat bana 30 iletimi, ya da 20 000 seyyar
iletimi, ya da 75 000 toplam iletimi getii koullarda, dier faktrler de gz nnde
bulundurulmak zere, bir bekleme alan planlanmaldr. Sz konusu faktrler unlardr:
Hava tamacl veya askeri uaklarla birlikte genel seyrsefer uaklar gibi sz konusu
uak tipleri
Havaalan yerleimi (ilk planland ekilde)
Seyrsefer destek elemanlarnn yerleimi (NAVAID'i evreleyen mevcut ya da teklif edilen
kritik alan, olas bekleme alan yerleimleriyle ilintili olarak verilmelidir.)
ki uaktan daha az sayda uaa hizmet verecek bir bekleme alan yaplmas ekonomik
tatmin salanmas asndan yetersiz kalmaktadr. Ayrca drt uaktan fazlas iin dnlen
tesisler de tatminkar olmamaktadr. Trafik younluunun drt bekleme alann gerektirdii
koullarda aratrmalar problemin baka yollarla zlebileceini gstermektedir.
Taksirutlar :
Taksiruta girmi olan uaklarn, hzlarnn pist zerinde bulunanlar kadar yksek olmamas
sebebiyle, taksirutlarn boyutlandrlmasna ynelik kriterler pistleri ilgilendirenler kadar sert
deildir. Ayn ekilde, sz konusu bu dk hzlar taksirutlarn geniliklerinin pistlere oranla
daha az olmasn mmkn klmaktadr. Taksirut banketlerinin ina nedeni taksi yapan
uaklarn taksirutlara yakn alanlarda
yarattklar
blast
sebebiyle
erozyona
yol
amalardr. Sz konusu
57
taksirut banketlerinin ina edilip edilmemesi jet hareketlerinin sklna, toprak koullarna ve
taksirutlara yakn alanlarn imenlendirilmesinin yarataca bakm maliyetine baldr.
Taksirut banketlerinin tasarm ile ilgili detayl bilgiler Ek 14 ve Meydan Tasarm Klavuzu
Blm 2den bulunabilir.
k iin ayrlan taksirutlarn ya da sapaklarn fonksiyonu, inen uaklarn pisti igal ettikleri
srenin minimuma indirgenmesidir. k taksirutlar, pistle doksan derece ya da farkl bir a
yapacak ekilde yerletirilebilirler. Bu ann 25-45 olmas halinde, k taksirutu, dier k
taksirutu dzenlemelerinden farkl olarak yksek hzlar iin kullanlmakta ve bu ayrmn
yaplabilmesi iin de hzl k taksirutu olarak adlandrlmaktadr. Hzl k taksirutlarn
sonunda sapma
Tablo 1.11 Taksirut genilikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)

Taksirut ve
Kod harfi Taksirut genilii
banketlerinin
toplam genilii
A
7.5 m.
--
10.5 m.
--
Taksirutun tekerlek yzeyi 18 m.den kk

uaklar tarafnda kullanlmas dnlyorsa 15
m., 18 m. ve daha geni tekerlek yzeyli uaklar
tarafndan kullanlmas dnlyorsa 18 m.
olmaldr.
25 m.
Taksirutun d tekerlek akl 9 m.den kk

uaklar tarafndan kullanlmas dnlyorsa 18
m., d tekerlek akl 9 m. ve daha byk
38 m.
uaklar tarafndan kullanlmas dnyorsa 23
m. olmaldr.
23 m.
44 m.
Not Yukardaki deerler, taksirutlarn dz blmleri iindir.
erisinden hemen sonra, uaklarn taksirut, baka bir taksirut ya da pist ile kesimeden nce
tam olarak durabilecekleri uzunlukta dz bir mesafe bulunmaldr.
k taksirutlarnn yerleim yeri uan tipine, yaklama ve ini hzna, k hzna,
kaplama yzeyinin slak ya da kuru olmasna gre farkllk gsteren yavalama hzna ve
k saysna baldr. Hava trafik kontrolnn havaalanna varan uaklarn dzenini hangi
hzda ve hangi yntemle salad da k taksirutlarn yerleim yerini etkileyen nemli bir
faktrdr. k taksirutlarn yerleimi, ayrca, pistlerin terminal alanna gre konumlar ile de
ilikilidir.
58
Genel olarak, gereksiz taksi yapmay engellemeye ynelik bir plan dorultusunda allmas
gerekmektedir. Bunun nedeni ise gereksiz taksi sresini, yakt sarfiyatn ve uak
ypranmasn artrmasdr. Ayrca, ok uzun mesafeler, tekerleklerin tehlikeye yol aabilecek
ekilde snmasna yol aabilmektedir.
1.5. Apronlar
Apron, bir havaalannda uaklarn yolcu indirme-bindirme, posta ve kargo ykleme-boaltma,
yakt ikmali, park ve bakm amacyla durduklar blgeye verilen isimdir. Apronlar, ana ama
ve fonksiyonlarna gre snflandrlabilirler. Bu konu bal altnda eitli tipteki apronlarn
zellikleri ve bunlarn planlanmasna ynelik bilgiler tarif edilmektedir. Burada sunulan tm
apron tipleri her havaalan iin gerekli olmamakla birlikte, havaalannda beklenen trafik tipi ve
hacmine bal olarak bunlara ihtiya duyulup duyulmad ve eer bir ihtiya sz konusu ise,
byklklerinin ne olmas gerektii hesaplanmaldr. Uak park yerlerinin yan sra, ilgili
apron taksirutlar, apron servis yollar ve yer hizmeti ekipman iin park yerleri de apron
sisteminin elemanlar arasna dahil edilmelidirler. Apronlarla ilgili dier bilgiler, apronlarn
btn terminal kompleksine ait paralar olmalar sebebiyle dier blmlerinde verilmitir.
Yararl dier referans kitaplar ise bu konunun sonunda sunulmutur.
Apron Yerleim Yeri :
Apronlar terminal kompleksi ile ilikili olduklar iin, optimum bir zm elde edilebilmesi
amacyla terminal binalaryla balantl olarak planlanmaldrlar. master planda apronlarn
yerleimi ile ilgili gz nnde bulundurulmas gereken esaslar aada verilmitir:
Pistler ve uak park yerleri arasnda, yakt, zaman ve bakm konularnda tasarruf salamak
amacyla asgari taksi mesafesi olmaldr.
Programl uularn zamannda gereklemesini salamak ve gereksiz rtarlar engellemek
iin uak hareketleri mmkn olduunca serbest olmaldr.
Gelecekteki genilemeler ve teknoloji yenilikleri iin yeterli alan ayrlmaldr.
Her apron kompleksi ve btn havaalan iin azami verimlilik, iletim gvenlii ve kullanc
rahatl salanmaldr.
Apron ve evresinde motor blast, grlt ve hava kirlilii gibi olumsuz etkiler engellenmelidir.
Apron Boyutlarnn Belirlenmesi :
Belirli bir apronun planlanmas, bu apronun amac ve fonksiyonuna baldr. Bununla birlikte,
gz nnde bulundurulmas gereken temel parametreler aadaki gibidir (Detayl bilgiler
Meydan Tasarm Klavuzunun 2. Blmnde verilmitir) :
Gnmzde ve gelecekte ihtiya duyulacak uak park yeri says
Gnmzde ve gelecekteki uak tipleri
Uak boyutlar ve manevra kabiliyetleri
Terminalin ekli ve gelimeler iin uygun evre araziler de dahil olmak zere uak park
dzenleri
Uaklarn dier uaklar, binalar ve dier sabit cisimlerle arasnda bulunmas gereken
minimum mesafe
Uan park yerine yerletirilmesi ile ilgili bilgiler
Uaklar iin yer hizmeti ihtiyalar ( tat - mevcut bakm hizmetleri karlatrmalar gibi)
59
Taksirutlar ve servis yollar

Uak Park Dzenleri :
Bu konu, uan park yerine giri ve k metodunu, yani, kendi gcyle mi (kendisi
manevra yaparak) girip kacan, yoksa park yerinden ieri taksi yapp dar ekici
yardmyla m itileceini aklamaktadr. Deiik uak park dzenleri izim 1.8'de verilmitir
ve her yntemin avantaj ve dezavantajlar da Tablo 1.12'de aklanmtr. Genel bir kural
olarak, burun ieri park etme yntemi, ekici maliyetinin kstl apron alannn daha verimli
kullanm sayesinde karlanabildii trafik younluu ok olan havaalanlarnda
kullanlmaktadr. Dier park ekilleri, apron alanndan tasarruf etmek yntemiyle ekici
maliyetini azaltmann zorlat daha az trafie sahip havaalanlarnda uygulanmaktadr.
Belirli bir uak tipi iin gereken apron alan, park dzeniyle dorudan balantl olduu ve
ayn ekilde yolcu / kargo ilemleri de uak park dzeniyle ilintili olduu iin, park dzeni
konusu erken bir aamada zme ulatrlmaldr.
zellikle bir yolcu terminal apronu iin, yolcu ykleme kprleri ile desteklenmi bir burun
ieri park dzeni aada verilen avantajlar sunmaktadr:
Daha az apron alanna ihtiya duyulmas
Daha verimli yolcu ilemleri ve daha uygun yerletirilebilen yer hizmeti ekipman sayesinde,
uan yerde durduu srenin azaltlabilmesi
Apronda ara hareketini azaltacak ekilde servis yollarnn yaplabilmesi
Yolcularn apronda yrmeleri, merdiven inip kmalar ve yamur, kar, rzgar ve scaklk
gibi hava koullarndan etkilenmeleri engellendii iin gvenlik, rahatlk ve konfor asndan
yolculara daha iyi hizmet verilebilmesi
Jet blast sesi ve motor egzosu gibi olumsuz faktrlerin yer ekipmanlarn, alanlar ve
terminal tesislerini daha az etkilemesi
Hava tarafnda bulunan yolculara daha iyi gvenlik kontrol salanabilmesi
Bununla birlikte, burun ieri park dzeni, ekicilerin alnmas ve iletilmesi ile yolcu
kprlerinin salanmas gibi ek harcamalar gerektirmektedir.
Trafik younluu ok olan havaalanlarnda, dnya genelinde, burun ieri/dar itilme sistemi
yaygnlamaktadr. Bu sistemin sunduu avantajlarn ekonomik adan ifade edilmesi zor
olmakla birlikte, beklenen yllk yolcu hacminin iki ya da milyondan fazla olduu
koullarda, bu sistem dnlmelidir.
60
izim 1.8. Park ekilleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)
Tablo 1.12. Farkl uak park konfigrasyonlarnn karlatrlmas

Al burun dar Paralel
Burun eri
Al burun ieri
(kendi gcyle
(kendi gcyle
(ieri taksi yapan(kendi gcyle
ieri/dar
ieri/dar
dar ekilen)
ieri/dar
hareket)
hareket)
hareket)
Avantajlar Belirli bir uak iin
en kk park yeri
boyutlarn
gerektirir.
ekiciye gerek
yoktur.
61
ekiciye gerek
yoktur.
Uan en kolay
manevralarla her
iki ynde taksi
yapabilmesi.
ekiciye gerek
yoktur.
Jet blastnn
tehizat, personel
ve terminal binalar
zerindeki etkisi
olduka azdr.
Uak yanamadan
nce yer tehizatlar
hazrlanabileceind
en ve uak
ayrlrken daha az
malzeme
tanacandan
uaa hizmet sresi
daha ksadr.
Yolcu ykleme
kprs kullanm
kolaydr.
Dezavanta Dar ekme
jlar
ileminde ekici
gerekmektedir.
ekme ilemi iin

zamana ve kalifiye
operatrlere ihtiya
vardr.
Burun ieri
dzeninde
olduundan daha
byk apron
alan
gerekmektedir.
Al burun ieri
dzeninde
olduundan daha
byk apron
alan
gerekmektedir.
Belirli bir uak

iin en byk
apron alanna
ihtiya vardr.
Terminal binas
nemli lde
motor blastna
maruz
kalmaktadr.
Terminal binas
hzlanma
esnasnda motor
blastna ve
grltye maruz
kalmaktadr.
Uaklar ieri ve
dar taksi
yaparken
bitiiindeki park
yerinde bulunan
uaklara yer
hizmetleri
kstlanmaktadr.
1.5.1. Yolcu Terminali Apronu

Gerekli Uak Park Yeri Says :
Bir yolcu terminali apronundaki uak park yeri says, pik saat sresince uaklarn tiplerine
gre yolcu ua hareketlerine ve bu uaklarn kaplarnn ak kal sresine baldr. Park
yeri says apron bykl ve ou zaman da terminal dzenini belirledii iin, bu konu,
master planda ele alnmas gereken en nemli esaslardan biridir. htiya duyulan uak park
yeri says ksa, orta ve uzun vade iin hesaplanmal, dzenli ve zamana bal bir gelime
program hazrlanmaldr. Gerektiinde, apronun aamal olarak gelitirilmesi de planlanmal,
ancak sz konusu ihtiyalarn zaman ierisinde farkllk gsterebilecei de unutulmamaldr.
rnein, orta vadeli planlamada, yolcu saysndaki arta karn uak hacmindeki gelimeler
62
sayesinde ihtiya duyulan uak park yeri says sabit kalabilmektedir. Byle bir durumda, ilk
aamadan byk bir apron ina etmek akllca olacaktr.
Pik saatteki uak hareketleri, uak tipine bal olarak izim 1.9'da gsterilen iki yntemle
hesaplanabilir. Uaklar iin pik gn/pik saat oranlar gemi verilerden tretilmeli ve yerel
artlar da gz nnde bulundurulmaldr. hat ve d hat yolcu trafii, ya da yerli ve yabanc
uaklar iin duyulan ihtiyacn ayr ayr deerlendirilmesi faydal olabilir. Turistik ya da hacca
ynelik mevsimsel artlar (planl ve plansz uularn karlatrlmas) iin zel bir alma
gerekebilir. Bu oranla ilgili nemli bir baka nokta ise trafik hacmi arttka, genel olarak bu
orann klmesidir. Bu yzden, benzer trafik zelliklerine sahip dier hava yollarnn da
incelenmesi yararl olabilir.
Gelecekte ortaya kabilecek uak tiplerinin tahmin edilmesi zor bir ilem olduu iin dnya
genelindeki yaklamlar gz nnde bulundurulmal ve en iyi sonuca ulamak iin
havaalanlarn kullanan havayolu irketleriyle temas kurulmaldr.
Bir uan kapsnn ak kalma sresi, uan park yerinden ieri ve dar manevras,
yolcularn inip binmeleri, bagaj ve kargonun yklenip boaltlmas, yakt ikmali, kabinin
temizlenmesi, rutin hizmet ve kk onarmlarn yaplmas iin gerekli olan sredir. Bu sre
uak bykl, uu tipi (i hat ve d hat) ve uan havaalannda bulunma sebebine
(kalk/ini, aktarma ya da transfer/transit amal) (Ek 14 Blm 1 9.2.21 ve 9.2.31'inci
blmlere baknz) bal olarak deimektedir. Bu sre iin tipik bir rnek Tablo 7.2'de
verilmitir.
Bir sonraki aama, havaalanndaki mevcut ve gelecekteki uak hizmetlerini ihtiya duyulan
park yeri byklklerine gre snflandrmaktr. Snflandrmann amac belirli bir uak park
yerinin deiik tipteki uaklar tarafndan kullanlmasn salamak olduu iin, yolcu
ykleme kprleri ve hidrant sistemleri gibi sabit
63
izim 1.9. Pik saatteki yolcu ua iletimleri

apron tesislerinin de ortak kullanmlar gz nnde bulundurulmaldr. Snflandrma iin
Tablo 1.13'te bir rnek verilmitir.
Bir yolcu terminalinde ihtiya duyulan uak park yeri says aadaki formlle hesaplanabilir:
S= (Ti x Ni/60) +
Bu formlde: S=htiya duyulan uak park yeri says
Ti= i tipi uak grubuna ait dakika cinsinden kap akl sresi
Ni= Pik saat sresince havaalanna varan i grubu uak saysdr
Tablo 1.13. k kaps kullanma sresi (dakika cinsinden)
Hatlar
D Hatlar
Uak Tipi
Direkt Uu
Transit Uu Transit Uu
B737, DC9,
F28
25
45
--
B707, B757
45
50
60
A300, DC10,
L1011
45-60
60
120
B747
--
60
120-180
64
Tablo 1.14. Uak kategorilerine rnekler

Grup
Uak Tipi
S
M
L
LL
F28, B737
B707-200, A300, L1011,
DC10
B747 SP, B747
B747 II (gelecein ua)
Havaalanna varan uak says basit olarak daha nceden hesaplanm uak hareketlerini
ikiye blerek ya da havaalanna ynelik ve 0.6-0.7 arasna daha byk bir dorultu faktr
kullanlarak hesaplanabilir. Sz konusu 0.6 -0.7 faktr pik saatte havaalannda meydana
gelen var ve kalk hareketlerinin %60-%70 orannda var ilemlerinden olutuunu
gstermektedir. Havaalannn i hatlar ve d hatlar ile yerli ve yabanc uular iin ayr yolcu
terminaline sahip olmasnn planland durumlarda, yukarda verilen forml tek tek her
durum iin uygulanmaldr.
Apron/Terminal likisi
Daha nce de belirtildii zere, apron dzenlemeleri yolcu terminali konusuyla dorudan
balantldr. eitli yolcu terminali kavramlarna ynelik detaylar Ek 14 Blm 1 9.2.37'de
tanmlanmtr. Bu blm, baz kavramlar ematik olarak
65
izim 1.10. Yolcu Terminali Kavramsal zmleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1

Master Plan,1987)
izim 1.10da vermekte ve her kavramn zelliklerini apron asndan ana hatlaryla tarif
etmektedir.
Basit Kavram : Trafik hacmi az olan havaalanlarnda uygulanmaldr. Uaklar ieri ve dar
kendileri taksi yapabilecekleri ekilde burun ieri ya da burun dar yerlemilerdir. Jet
blastnn olumsuz etkilerini en aza indirgemek iin apron ucunun ve terminal nnn hava
tarafna bakan kesimlerinde uygun boluk braklmasna dikkat edilmelidir. Bunun
66
yaplmad koullarda jet blastn kesecek itler oluturulmaldr. Talebe bal olarak,
havaalan ilemlerini ok az engelleyecek ekilde kademeli apron geniletilmesi yaplabilir.
Dorusal Kavram : Bu kavram, basit kavramn gelitirilmi tiplerinden biri olarak kabul
edilebilir. Uaklar al ya da paralel bir dzende park edilebilirler. Bununla birlikte, apron
kenarlarnn kullanmn ve uak ile yolcu ilemlerini daha verimli hale getirmek iin, bu
dzende apron kenaryla terminal arasnda asgari boluk braklarak burun ieri park ve
ekiciyle itilme sistemi daha yaygn olarak kullanlmaktadr. Gate pozisyonunda taksi
yapmakta olan uaklar iin burun ieri park, daha basit ve kolay manevra imkan
salamaktadr. ekici ile itilme ilemleri, komu gate pozisyonlarndaki apron faaliyetlerini az
da olsa olumsuz ynde etkilemektedir. Bununla birlikte, yedekte ekebilen ekiciler ve uzman
operatrlere ihtiya vardr. Youn trafie sahip havaalanlarnda, itme ilemleri yznden
taksirutlarn bloke olmasn engellemek iin iftli apron taksirutlarn salanmas gerekli
olabilmektedir. Apron trafii, apron kenar ve terminal n arasndaki koridora verilebilir ve
park etmi uaklarn burunlar etrafndaki alan ise yer hizmeti ekipmanlar iin park amal
olarak kullanlabilir. Apron derinliinin en uzun uak gvdesinin ihtiyalarn karlayacak
ekilde batan planlanmas durumunda, dorusal kavram, en az basit kavram ve ak apron
kavram kadar esneklik ve gelitirilebilirlie sahiptir.
skele (parmak) Kavram : izim 1.10'de grld gibi, bu kavramn iskelenin ekline gre
eitli varyasyonlar mevcuttur. Uaklar, iskelenin her iki yanna, al paralel ya da dik (burun
ieri) dzende gate pozisyonunda park edebilirler. Yalnzca bir iskelenin mevcut olduu
hallerde, daha snrl bir aamal gelitirilebilme zellii dnda, iskele dzeni, dorusal
dzenin hava taraf ilemlerinde sahip olduu pek ok avantaja sahiptir. ki ya da daha fazla
iskelenin bulunduu hallerde, iskeleler arasnda uygun mesafe braklmasna dikkat etmek
gerekir. Eer her iskele, fazla sayda kapya hizmet ediyorsa, gate pozisyonuna giren ve gate
pozisyonundan kan uaklar arasnda oluabilecek bir karkl nlemek amacyla iskeleler
arasnda iftli taksirutlar oluturulmas gerekebilir.
Uydu Kavram : Uydu kavram, terminalden ayrlm gate pozisyonlaryla evrili bir uydu
nitesinden olumaktadr. Terminalden uydu nitesine yolcu ulam apron alannn en iyi
ekilde kullanlmas asndan yer altndan ya da yerden yksek bir koridordan
salanabilecei gibi yer seviyesinden de yaplabilir. Uydunun ekline bal olarak, uaklar
uydu etrafnda dairesel, paralel veya baka bir ekilde park edilebilirler. Daha yayn bir
yntem olan dairesel park durumunda geri itilme ilemleri daha kolay yaplabilmekle birlikte,
daha geni bir apron alanna ihtiya duyulmaktadr. Kama eklindeki park dzenleri, gate
pozisyonuna ulaabilmek iin istenilmeyen sert taksi hareketleri gerektirdii gibi, ayn
zamanda uydu evresindeki yer hizmeti ekipmanlar asndan da trafik karklna neden
olabilmektedir.
Tayc Kavram : Bu kavram ak ya da uzakta bir apron yerleimi olarak alglanabilir.
Uaklar sz konusu olduunda apronlarn pistlere yakn ve dier yaplara uzak bir yerleime
sahip olmalar gerektiinden, bu kavram, toplamda daha ksa taksi mesafesi, daha kolay
manevra imkan ile apronlarda daha fazla esneklik ve geniletilebilme salad iin avantajl
olabilmektedir. Bununla birlikte, terminalle uak arasnda yolcularn, bagaj ve kargonun
tayclar (hareketli koridorlar / otobsler) ve arabalarla daha uzun mesafeler kat etmesini
gerektirdii iin, hava tarafnda trafik karkl problemlerine yol aabilmektedir.
Karma Kavram : Karma kavram, yukarda ad geen yerleimlerin birden fazlasnn bir arada
kullanld dzenlemeleri ifade etmektedir. En fazla trafiin ihtiyalarn karlamak amacyla,
tayc kavramnn dier kavramlardan biriyle bir arada uygulanmas olduka yaygn bir
yntemdir. Terminalden uzakta yerletirilmi uak park yerleri genel olarak uzak apronlar ya
da uzak park yerleri olarak adlandrlrlar.
67
1.5.2. Kargo Terminali Apronu

Kargo miktarnn nispeten az olduu ve yolcu uaklaryla tand havaalanlarnda, bu
amaca ynelik uaklar iin ayr bir kargo terminali apronu ina etmek gereksizdir ve kargo
terminal binas, her iki alanda da gelecekteki gelimeleri gz nnde bulunduracak ekilde,
yolculuk mesafesini minimize etmek amacyla yolcu terminali apronuna yakn bir alana
yerletirilmelidir.
Son yllarda, hava kargo tamacl ok gelimitir ve pek yok havaalan yalnzca kargo
tamaya ynelik uaklar tarafndan kullanlmaya balanmtr. Planc, hava kargo
tahminlerine dayanarak kargo apronuna duyulacak ihtiyac incelemelidir. Kargo uaklar,
normalde paralel ya da burun ieri park etmektedirler, ancak park dzenleri genel olarak
tahmin edilen trafik hacmi ve kullanlacak kargo ilem sistemine baldr. Kargo terminali
park detaylar iin 10. Blme ba vurmak gerekmektedir.
1.5.3. Bakm Terminali Apronu
Gvenli ve zamannda gerekleen iletimler iin uak bakm nemli bir uu ncesi
faaliyetidir. Uak bakm sklkla aadaki dzende snflandrlmaktadr:
Hat bakm
Gvde bakm
G kayna bakm
Paralarn bakm
Her bakm tr ve sresi normalde deiik tipteki uaklar iin nceden belirlenmitir. Hat
bakmlar, yolcu apronunda gerekletirilebilir ve hava yollar uaklarn kendi tesislerinde
dier bakm ilemlerinden geecek ekilde programlayabilirler. Bu sebeple, btn
havaalanlarnda bir ana bakm terminal blgesinin ve apronun bulunmas gerekmemektedir.
Bir havayolu irketinin merkezi olarak hizmet veren havaalanlarnda hangar, atlye, ambar
ve aprondan oluan bir bakm terminalinin bulunmas gerekmektedir. Bakm alannn
bykl, havayolu irketinin filo geniliine ve bakm politikasna bal olduu iin planc,
planlamann ilk evrelerinde kullanc havayolu irketlerine danarak konu hakknda bilgi
almaldr. Bakm apronuna ek olarak, ayrca motor blast ve grltsn asgariye indirmek
iin tm olanaklara sahip bir motor test ve altrma alan da salanmaldr.
Bakm ilemleri gece boyunca da srdrlebilecei iin, bakm terminali alann yolcu
terminal apronuna bitiik durumda olan park apronuna yakn bir mekana yerletirmek tercih
sebebidir (7.6'ya baknz). Bununla birlikte, yolcu ve bakm terminallerinin apronlar da dahil
olmak zere, gelecekteki olas genilemeler iin yeterli alan ayrlmasna zen gsterilmelidir.
Bakm terminal apronlarnn, yolcu apronlarndan mmkn olan en uzak mesafede
yerletirilmeleri genellikle tavsiye edilmektedir.
1.5.4. Park Apronu
Uaklarn havaalannda 6 ila 8 saat gibi uzun sreler beklemelerini ya da geceyi
havaalannda geirmelerini gerektiren durumlarda, bir park apronu ina edilebilir. Bu gibi
durumlarn sklkla tekrarlanmad ya da havaalannn pik saatleriyle akmad koullarda
68
ise, beklemesi gereken uaklarn terminalde durmalar mmkndr. Bununla birlikte, bu tip
uaklarn says arttka, bu uaklarn yolcu terminal apronundan uzaklatrlmalar daha
ekonomik olmaktadr ve bu yzden baz havaalanlar ayr bir park apronuna ihtiya
duyabilmektedirler. Park apronunda ihtiya duyulan uak park yerlerinin says gelecekteki
uak filosu byklne ve havaalanndaki iletim dzenlerine dayanarak hesaplanmaldr.
Park apronu, yolcu terminaline pratik olarak mmkn olan en yakn mesafeye
yerletirilmelidir.
Ayrca sklkla karlalan bir durum da, gn ierisinde ksa sreler ya da mevsime bal
baz zamanlar iin azami gate pozisyonuna ihtiya duyulmasdr. Bu nedenle, sabit kaplarla
bu talebin en yksek olduu anlardan doan ihtiyac karlamak iin yeni terminal inaatn
gerekletirmek zor olabilir. Byle durumlarda en ekonomik zm, terminal d park
alanlaryla desteklenmi tayclar kullanmaktr. Bu gibi park alanlar genellikle yolcu
terminali binalarndan uzakta bulunduklar iin uzak park apronlar olarak adlandrlrlar.
1.5.5. Bekleme Alanlar
Kalka hazrlanan uaklar pist sonlarna geli sralarna gre bekletileceklerse, taksirut
zerinde tek sra halinde tutulabilirler. Uygulamada, hareketlerin gerekleebilmesi iin bu
uaklarn istenilen srada boaltlabilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, piston motorlu
uaklar kalktan nce rzgara doru kontrol ve denemeler gerekletirebilmek iin ekstra
alana ihtiya duyarlar.
Bunun sonucu olarak pistlerin kalk amal olarak kullanlabilmesi iin uaklarn
bekletilmesini ve geilerini salayacak bekleme alanlar ya da gei taksirutlar ina
edilmelidir. Bu tesisler aadaki artlar yerine getirecek ekilde yerletirilmelidirler:
Pistten ve taksirutu kullanan uaklardan yeterli mesafede bulunma
Pervane ve jet blastnn dier uaklar etkilememesi
Yaklama ve ini ilemlerini olumsuz ynde etkilememe
Limanda bulunan uaklarn halka ak alandan gelen kanun d bir etkileime maruz
kalmamas
Ayrca, Meydan Tasarm Klavuzunun 2. Blmne baknz.
1.5.6. Genel Havaclk Apronu
Havaalannn genel havaclk uaklar tarafndan da kullanlmasnn amaland durumlarda,
ayr bir aprona ve dier ilgili tesislere sahip bir genel havaclk terminalinin oluturulmas
gerekli olabilir. Bununla birlikte, genel havaclk terminalinin ve ona ait apronun, tarifeli uak
iletimleriyle olas akmalarn asgariye indirgenebilecei bir yerleime sahip olmas
gerekmektedir.
1.5.7. Helikopter Apronu
Havaalannn geni kapsaml helikopter iletimlerine de hizmet vermesinin amaland
durumlarda, ayr bir helikopter terminali ve apronunun planlanmas gerekli olabilmektedir.
Byle bir terminalin yerleim yeri, helikopter trafiinin tipine (rnein halk tamacl)
baldr. Helikopter apronunun planlanmas ile ilgili detayl bilgi iin Heliport Klavuzu'na
baknz.
69
1.6. Trkiyede Hava Alanlarnn Snflandrlmas

Sivil Havaclk Genel Mdrlnce yaymlanan Hava Alan Yapm, letim ve
Sertifikalandrma Ynetmelii SHY14-a da havaalanlar snflandrlarak 3 kategorde neleri
kapsad belirtilmitir.
Kk Hava Alan :
Kk hava alan, EK-14 Tablo 1.1 de kod numaras 1, 2 ve kod harfi A,B,C olarak belirlenen
uak referans baz uzunluu 1200 mden kk olan hava alandr.
Ana pist iin gerekli gerek uzunluk, uak referans baz uzunluunun yresel artlarn
gerektirdii dzeltmelerin (ykseklik, scaklk ve eim) yaplmas ile elde edilen metre
biriminden pist boylardr.
Hava Alan Tasarm Klavuzu EK inde yaymlanan liste ve benzeri uaklarn manevra
yapabilecei ebatlar ieren pisti olan, ancak aydnlatma ve gelimi seyrsefer cihazlarnn
bulunmad, pilotlarn aletsiz ve grerek (VFR) ini-kalk yapabildikleri, basit teknik yaplar
dnda nemli styap tesisleri bulunmayan hava alandr.
Bu hava alanlarna hava yolu iletmeleri tarafndan yaplacak ini ve kalklar hava yolu
iletmecisi ve kaptan pilotun yetki ve sorumluluundadr.
Orta Byklkteki Hava Alan :
Orta byklkteki hava alan, EK-14 Tablo 1.1 de kod numaras 3 olan, kod harfi A,B,C,D
olarak tariflenen, uak referans baz uzunluu 1200 ile 1800 m arasnda olan hava alandr.
biriminden pist boylardr. En az iki uak kapasiteli apronu olan ve uu emniyeti bakmndan
asgari uu nitelerine sahip hava alanlardr. Bu tr hava alanlarnn i hatlarda ve Hava
Alan Tasarm Klavuzu EK inde yaymlanan liste ve benzeri uaklarn manevra yapabilecei
ebatlar ieren yolcu ve personel ihtiyacn karlayabilecek terminal, teknik blok, kule,
seyrsefer cihazlar, donanm yaplar, gvenlik ve benzeri gibi styap binalarnn yer ald;
gece uular dnld hallerde ise, gerekli basit pist aydnlatma ve yeterli enerji
teminine ynelik tesisleri de ieren nitelere sahip olmas gerekmektedir.
Bu hava alanlarnn dizayn kriterleri bakmndan st grup uaklarnn fiziki boyutlarna
geliebilirliinin tasarm aamasnda dikkate alnmas zorunludur.
Byk Hava Alan :
Byk hava alan, EK-14 Tablo 1.1 de kod numaras 4 olan, kod harfi C,D,E,F olarak
tariflenen, uak referans baz uzunluu 1800 mden byk olan hava alandr.
biriminden pist boylardr.
Hava alan trafik kapasitesine gre apron ve taksi yollarn ieren byk hava alanlar, orta
ve byk gvdeli uaklarn deiik hava koullarnda aletli (IFR) ini ve kalk
yapabilecekleri, ICAO tarafndan yaymlanan EK-2, 3, 9, 10, 11, 14, 15 ile 17 nin ve bunlara
70
ilikin yaymlanan dokmanlarn son eklinde belirtilen tm standart ve tavsiyelere uygun i

ve d hat trafiine msait alt ve st yap kriterleri ile hava alannn seilmi kategorisine gre
aydnlatma, sinyalizasyon ve uu gvenlii gibi elektronik ve seyrsefer sistemlerine sahip
ve bulunduu yerleim blgesinin geliimine gre byme potansiyeli olan hava alandr.
71
72
2. HAVAALANLARININ DAYANIKLILIINI RAPORLAMAK

N PROSEDRLER
73
74
2. Havaalanlarnn Dayanklln Raporlamak in Prosedrler

2.1.Byk Uaklar iin dnlen kaplama prosedrleri (ACN/PCN Metodu)
2.1.1.Giri
Ek 14, Madde 2.5.2., arl 5700 kg.dan daha byk olan uaklar iin tasarlanan bir
kaplamann tama kapasitesinin, uak snflandrma numaras-kaplama snflandrma
numaras (ACN-PCN) metodunu kullanarak elde edilmesi gerektiini bildirir. ACN-PCN
metodunu daha iyi anlalr ve kullanlr hale getirmek iin aadaki maddeler aklanr.
a) Metodun konsepti
b) Bir uan ACNsnn nasl belirlendii
2.1.2.ACN-PCN Metodunun konsepti
Ek 14 ACN ve PCN aadaki ekilde tanmlanr
ACN : Bir uan kaplama zerinde belli bir zemin dayankll satandard iin yapt
greceli etkiyi ifade eden numara
PCN : Bir kaplamann snrsz operasyon iin dayanklln ifade eden numara
lk bata, ACN-PCN metodunun sadece kaplama dayankll verilerinin Havaclk Bilgileri
Yaynnda (Aeronautical Information Publications (AIPs)) yaynlanmas iin belirlendiini
belirtmek gerekir. Bu metot, kaplamalarn tasarm yada deerlendirmesi iin kullanlmad
gibi, havaalan yetkililerince kaplamalarn tasarm ve deerlendirmesi iin belli bir metodun
kullanlmasn da telkin etmek maksadnda deildir. Aslnda ACN-PCN metodu eyaletlerin
kendi seecekleri herhangi bir tasarm/deerlendirme metodunu kullanmalarna izin
vermektedir. Bu noktada metot, kaplamalarn deerlendirmesine uaklarn yk orannn
deerlendirmesi iin bir prosedr iermektedir. Bir kaplamann dayankll, kaplamann
snrsz olarak kaldrabilecei bir uak yk orann dikkate alan bir metotla raporlandrlr.
Havaalan yetkilisi, kaplamann yk orann belirlemek iin seecei herhangi bir metot
kullanabilir. ayet, teknik deerlendirme mevcut deilse yetkili uaklarla edindii tecrbelerini
kullanarak devam eder ve aada belirtilen prosedrlerden birini kullanarak en kritik uan
ACNsini hesaplar, bu sayya edeerde bir PCNsina dntrr ve bunu AIPde kendi
havaalannn yk oran olarak yaynlar. Bu ekilde raporlanan PCN, bu sayya eit veya daha
kk bir ACNs olan bir uan, lastik basncnda herhangi bir snrlamaya maruz
kalmakszn bu kaplama zerinde ini kalk yapabileceini gsterir.
ACN-PCN metodu, kaplama dayanklln srekli bir cetvel zerinde raporlanmasn
gerektirir. Bu cetvelin alt noktas sfr 0 olup, bir st noktas yoktur. Ayrca ayn cetvel, hem
uaklarn hemde kaplamalarn yk orann lmek iin kullanlr.
Metodun kullanlmasn mmkn hale getirmek iin, uak reticileri rettikleri uan detayl
zellikleri ierisinde, hem esnek kaplamalar, hemde rijit kaplamalar iin standart drt ayr
zemin alt dayankllk kategorisinde maksimum apron arl ve alrkenki bo arl
temsil eden iki farkl arlk iin hesaplanm ACNlarn yaynlayacaklardr. Bununla beraber,
bu iin rahata yaplabilmesi iin Ek 14, B Blm ve buna yaplan Ek 5 bir ok uan
ACNsn gsteren bir tablo iermektedir. ACN hesaplanrken kullanlan arln Statik bir
75
arlk olduunu ve dinamik unsurlarn eklenmesi suretiyle yklemede bir artia izin
verilmediini de belirtmek gerekir.
ACN-PCN Metodu, ayn zamanda her bir kaplama trne gre aadaki bilgilerin
raporlanmas konusundada bir fikir vermektedir.
a)
b)
c)
d)
Kaplama Tr
Zemin Alt Kategorisi
zin verilebilecek maksimum lastik basnc; ve
Kullanlan Kaplama Deerlendirme Metodu
Yukardaki veriler temel olarak, uak operatrlerinin izin verilebilecek uak trlerini ve iletiim
arlklarn belirlemelerine ve uak reticilerine gelitirmekte olduklar uaklarn pist
kaplamalar ile uyumlu olmasn temin etme imkan salamak amac tamaktadr. Ancak
mevcut zemin alt dayanklln veya izin verilebilecek maksimum lastik basncn
raporlamaya gerek yoktur. Sonu olarak, normalde karlalan zemin alt dayankll lastik
basnlar aada 1.1.3.2.de gsterildii ekilde kategoriler halinde gruplandrlmtr.
Havaalan yetkilisinin kendi kaplamas iin uygun olan kategorileri belirlemesi yeterli
olacaktr. (Ayrca: Ek 14te 2.5.6. maddesinde bulunan rneklerede baknz.)
2.2. ACNlar nasl belirlenir?
Aadaki ak emas, uaklarn ACNlarnn ACN-PCN metoduna gre hesaplanabileceini
ksaca aklamaktadr.
eitli terimlerin tanmlanmas ve ACN-PCN metodunda kullanlan standart deerler
Zemin alt kategorisi : ACN-PCN Metodunda, srekli bir zemin alt dayankllk cetveli
yerine, daha ok sekiz standart deer (yani, drt rijit kaplama k deeri ile drt esnek
kaplama CBR deeri) kullanlr. Her bir grup iin cetvelin orta deerlerindeki standart
bir deerle zemin alt guruplandrmas, raporlama iin tamamyla uygun kabul edilir.
Zemin alt dayankllk kategorileri, yksek orta, dk ve ok dk olarak belirlenir
ve aadaki saysal deerlerle tespit edilir.
Zemin alt dayankllk kategorisi
Yksek dayankllk;k=150 MN/m3 eklinde karakterize edilir ve 120 MN/m3
zerinde olan btn k deerleri rijit kaplamalar temsil ederken CBR 15 ile
karakterize edilir ve 13 zerindeki CBR deerleri esnek kaplamalar temsil eder.
Orta dayankllk; k=80 MN/m3 eklinde karakterize edilir ve 60 ile 120 MN/m3
arasnda olan btn k deerleri rijit kaplamalartemsil ederken CBR 10 ile
karakterize edilir ve 8 ile 13 arasndaki CBR deerleri esnek kaplamalar temsil
eder.
Dk dayankllk; k=40 MN/m3 eklinde karakterize edilir ve 25 ile 60 MN/m3
arasnda olan btn k deerleri rijit kaplamalar temsil ederken CBR 6 ile
karakterize edilir ve 4 ile 8 arasndaki CBR deerleri esnek kaplamalar temsil
eder.
76
ACN Bilgisayar
program
Sert
Kaplama
Uak Arl
ve Arlk
Merkezi (1)
Sert Kaplama
Nomograflar
Sert
Kaplama
Tekil Teker
Yk Grafii
Sert
Kaplama
ACN
Deeri
Esnek
Kaplama
Tekil Teker
Yk Grafii
Esnek
Kaplama
ACN
Deeri
ACN Tablolar
Kaplama Tipi
Teker Aral
(1)
ACN: Uak
Snflandrma
Numaras
Alt Tabaka
Kategorisi
ACN Bilgisayar
program
Teker Lastii
Basnc (1)
Esnek
Kaplama
lgili Dkmanlar
1-Uan zellikleri, retici tarafndan yaynlanm
2- Appendix 2, Dkman 9157 Blm 3 Kaplamalar
3- Annex 14 Ek B, Tablo B-1 ve Dkman 9157 Blm 3
Kaplamalar Appedix 5
4- Dkman 9157 Blm 3 Kaplamalar ekil 1-4
5- Dkman 9157 Blm 3 Kaplamalar ekil 1-5
Sert Kaplama
Nomograflar
ACN Tablolar
izim 2.1. ACN Hesaplanmasn Gsteren ema (ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
77
Ar dk dayankllk; k=20 MN/m3 eklinde karakterize edilir ve 25 MN/m3 altnda olan

btn k deerleri rijit kaplamalar temsil ederken CBR=3 ile karakterize edilir ve 4 altndaki
CBR deerleri esnek kaplamalar temsil eder.
Rijit kaplamalarn beton alma stresi: Rijit kaplamalar iin, raporlama amal olarak, sadece
tek tip bir raporlama salamak iin, standart bir stres tespit edilir (s=2.75 Mpa). Kaplamalarn
tasarm ve/veya deerlendirmesi iin kullanlacak olan standart bir stres ile ilgisi yoktur.
Lastik basnc: Kaplamada yaplan incelemenin sonular ile eski test sonularnn yeniden
deerlendrilmesi, sra d kaplama yaplarnn haricinde (yani, ince bir asfalt beton
kaplamas olan yada st tabakalar zayf olan esnek kaplamalar) lastik basncnn yk ve
teker boluu zerinde ikincil etkilere sahip olduunu ve bu nedenle, raporlama amal
olarak; yksek, orta, dk ve ok dk eklinde drt grupta kategorize edilebileceini,
bunlarada aadaki saysal deerlerin verilebileceini teyit etmektedir.
Yksek- Basn Limiti Yok
Orta Basn Limiti 1.50 Mpa (15.3 kg/cm2) kadar
Dk- Basn Limiti 1.00 Mpa (10.2 kg/cm2) kadar
ok dk Basn Limiti 0.50 Mpa (5.1. kg/cm2) kadar
Tek teker yknn Matematiksel Trevi: Tek teker yknn matematiksel trevinin alnmas
konsepti, ACN-PCN Metodunda, kaplama kalnl bir ACN parametresi olarak belirtmeksizin
ini takmlar ile kaplama arasndaki etkileimi belirlemek iin bir ara olarak kullanlmtr.
Bu, bir uan ini takmlar iin kullanlan matematiksel modeli araclyla verilen kalnlk ile
1.25 Mpa standart lastik basncnda tek bir teker kalnlnn denklemini kurarak yaplr. Bu
ekilde elde edilen tek teker yk daha sonra kalnla daha fazla atfta bulunmaksz
kullanlr. Bunun byle olmasnn sebebi, kalnln eit olmasndan dolay, kaplama
zerinde ayn stresi uygulayaca dnlerek, kalnln byklnden ok, eit
kalnlklara gerekn nemin verilmesidir. Yukarda bahsedilen durum, bir uan kaplama
zerinde yapaca yk etkisini greceli olarak deerlendirmek iin kullanlan ACN-PCN
Metodunun amcna uygundur.
Uak Snflandrma Numaras (ACN): Bir uan ACNsi, saysal olarak tretilen tek teker
yknn bin kilogram olarak ifade edildii tek teker yknn iki kat eklinde tanmlanr.
Daha ncede belirtildii gibi, tek bir tekerin lastik basnc 1.25 Mpa olarak
standartlatrlmtr. Ayrca, tek teker yknn trevi zemin alt tama kapasitesinin bir
fonksiyonudur. Uak snflandrma numaras (ACN) sadece drt zemin alt kategorisi iin
(yani, yksek, orta, dk ve ok dk dayankllk) tanmlanr. ACNsnn saysal
tanmndaki iki, 2 faktr , ACNlarnn tam saysnn makul bir dorulukta kullanlabilmesi
iin, brt arlk cetveline kar daha uygun bir ACN elde etmekte kullanlr.
Bir uak esitli arlklarda ve ekim merkezi artlarnda altndan,
hesaplamalarnda, aadaki kurallar kullanlmtr. (Baknz izim 2.2)
1)
Bir uan maksimum ACNs, arlk ile kaplama zerinde, genellikle maksimum
rampa arl ve buna karlk gelen kuyruk c.g. sinde, en yksek esas ini
ykn reten c.g.de hesaplanr. Uan lastiklerinin reticinin artlara gre
tavsiye ettii oranda iirilmi olduu kabul edilir.
2)
Greceli uak ACN emalar ve tablolar, ACNsn, en yksek ACN deerine

karlk gelen (yani, genellikle, azami rampa arl iin kuyruk c.g.si) sabit bir
78
ACN
deerdeki c.g. ve azami rampa arlndaki lastik basnc ile uan brt
arlnn bir fonksiyonu olarak gstermektedir ve ..
3)
zel durum ACN deerleri, lastik basncnn etkileri ve/veya yeri iin uan belli
bir arlna gre ayarlanan ACN deerleridir.
izim 2.2. Kaplama zerinde ini takm yk.

Model DC-10 Seri 30, 30CF, 40 ve 40CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
2.2.1.Ksaltmalar
a) Uak Parametreleri
MRGM Maksimum Rampa Brt Arl, kilogram olarak
b) Kaplama ve Zemin Alt Parametreleri
s-raporlama iin standart alma stresi
t Kaplama kalnl, santimetre olarak
79
Rijit kaplama iin katman kalnl, veya esnek kaplamalar iin kaplamann
yapsal sisteminin toplam kalnl (yzeyden zemin altna ) baknz izim
14)
izim 2.3. Kaplama Tabakalar

k Zemin alt reaksiyonu iin Westergaard modl, MN/m3
l = Westergaard greceli sertlik yar ap , santimetre olarak,
l=4
Et 3
12(1 2 )k
E: Elastik Modl
m= Poisson Orandr (m=0.15)
CBR= Kaliforniya Tama Oran, yzde
Ps=Tek teker yk trevi iin lastik basnc, 1.25 Mpa
Pq=Maksimum rampa arl artlarndaki uak iin lastik basnc
2.2.2.Matematiksel Modeller
ACN-PCN Metodunda kullanlan iki matematiksel metot bulunmaktadr: Rijit kaplamalar iin,
bir Winkler temeli zerinde (i yk kutusu) ykl bir elastik tabaka iin Westegaard zm
ve esnek kaplamalar iin, yzey yknn altndaki homojen izotropik elastik yar bolukta
bulunan stres ve yer deiiklikleri iin Boussinesq zm. Geni bir alanda kullanlan bu iki
model, dnyann her yerindeki kaplama tasarm metodolojilerine minimum kaplama
parametresi deerleriyle ( yani sadece yaklak zemin alt k veya CBR deereri gereklidir)
maksimum korelasyon salar.
2.2.3. Bilgisayar Programlar:
Bu matematiksel modelleri kullanarak gelitirilen iki bilgisayar program Dkman 9157
Blm 3 Ek 2de verilmitir. Rijit kaplamalar zerinde uaklarn deerlendirilmesi iin yaplan
program, Portland imento birlii, llinois, ABDden Mr. R.G. Packardn gelitirdii program,
esnek kaplamalar zerinde uaklarn deerlendirilmesi iin yaplan program ise, ABD Kara
Kuvvetleri Su Yollar Deney stasyonu Talimatnamesi S-77-1 Nolu ve CBR Tasarm
Kavisleri Gelitirme Prosedrleri balkl raporunu baz almtr. Ancak, Dkman 9157
Blm 3 elkitabnn Ek 14, B blmnde ve Ek 5te bulunan tablolarn halen kullanlmakta
olan uaklar iin bu programlarn kullanmna hi ihtiya brakmadda bu arada belirtilebilir.
80
2.2.4. Grafik Prosedrleri:
Gerekli olan kaplama kalnlklar reticiler tarafndan yaynlanan uaklar iin aada
aklanan grafik prosedrlerini kullanmak suretiylede deerlendirilebilir.
2.2.5. Rijit Kaplamalar:
Bu prosedr, izim 15.te gsterilen dntrme emasn ve uak reticileri tarafndan
yaynlanan gerekli kaplama kalnl tablolarn kullanr. izim 2.4 gelitirilirken 2.2.3te
bahsedilen Portland imento Birliinin bilgisayar program kullanlmtr. Bu ekil, 1.25 Mpa
sabit lastik basncndaki tek teker yk trevini, referans olan bir kaplama kalnlna balar
ve yukarda 2.2. de ayrnts verilen drt standart zemin alt k deeri ile 2.75 Mpalk standart
bir beton stresini dikkate alr. ekil ayrca birde ACNsnn dorudan okunmasna imkan
veren bir ACN cetveli iermektedir. Bir uan ACNsn belirlemek iin aadaki admlar
takip edilir.
a) retici tarafndan yaynlanan kaplama htiyac tablosu kullanlarak, uan verilen
arl iin referean kalnlk, zemin alt k deeri ve raporlama iin standart beton
stresi yani 2.75 Mpa ile elde edilir.
b) Yukardaki referans kalnlk ve izim 2.4 kullanlarak, seilen zemin alt iin tek
teker yk trevi bulunur ve
c) Uak snflandrma numaras, seilen arlk ve zemin alt k deeri iin, 1000 kg
olarak, tek teker yk trevinin iki katdr. ACN dorudan tablodan da okunabilir.
Ayrca, yukardaki prosedr kullanld zaman lastik basnc dzeltmelerinede
gerek yoktur.
2.2.6. Esnek Kaplamalar:
Bu prosedr, izim 2.5da gsterilen dntrme emasn ve ABD Hava Kuvvetleri
Mhendisleri CBR prosedrn baz alarak uak reticileri tarafndan yaynlanan gerekli
kalnlk tablolarn kullanr. nceki tablo aadaki denklem kullanlarak gelitirilmitir.
t=
DSWL DSWL
C1CBR C 2 Ps
Burada;
t= referans kalnlk, santimetre olarak
DSWL=1.25 Mpa lastik basncnda tek teker yk
Ps=1.25 Mpa
CBR=standart zemin alt ( tablonun 3,6,10 ve 15 olmak zere drt standart deer
kullanldnda dikkat ediniz)
C1= 0.5695 , C2=32.035
Sonraki tabloyu kullanma sebebi, Boussinesq Yansma Faktrleri araclla ini takmlarnn
etki grubu ile tek teker yknn bir trevi arasnda bir eitlik elde etmektir. Bir uan
ACNsn belirlemek iin aadaki admlar takip edilir.
81
a) retici tarafndan yaynlanan gerekli kaplama tablosu kullanlarak, sz konusu

uan arl, zemin alt kategorisi ve 10000 edeer trafik says iin referans
kalnlk belirlenir.
b) Birinci admda belirlenen referans kalnlkla birlikte zemin alt karlk gelen CBR
izim 2.5ya baklr ve buradan tek teker yk okunur.
c) Seilen arlk ve zemin alt kategorisindeki ACN, 1000 kg.da tek teker yk
trevinin iki katdr. Yukardaki proser uyguland takdirde, lastik basncnda
dzeltme yapmaya gerek kalmaz.
2.2.7. Lastik basncnn ACNna ayarlanmas:
Normal olarak uaklarn lastikleri maksimim brt alklarna uygun bir basnca kadar iirilir
ve bu basn kalk arlndaki deiikliklere baklmakszn muhafaza edilir. Ancak dk
arlkta ve dk lastik basncnda almann verimli olduu zamanlarda vardr ve bu
durumlarda dk ACNsnn hesaplanmas gerekir. Bunu rijit kaplamalar iin yapmak
maksadyla, PCA (Portland imento Birliinin) bilgisayar program PDILBi kullanmak
amacyla bir tablo hazrlanm ve bu tablo izim 2.6de gsterilmitir. Tabloda verilen rnek
de Tablonun nasl hazrlandn aklamaktadr.
Cizim 2.4. ACN Rijit Kaplama Dntrme emas(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
Esnek kaplamalar iin aadaki denklemi vermek suretiyle, kalnl dengelemek ve dk
arlktaki maksimum lastik basnc ACN asndan dk basn ACN iin
CBR Denklemi
82
t=
DSWL DSWL
C1CBR C 2 Ps
ACNDk Basn=ACNYksek Basn
1
1
C CBR C P
2 D
1
1
1
C CBR C P
2 maksimum
1
C1 ve C2 deerleri iin baknz 2.2.6

2.2.8. allan rnekler
rnek 1. Orta derecede tama kapasitesi (yani, k=80MN/m3) olan bir zemin alt zerinde
bulunan rijit bir kaplamada 78 500 kg.daki standart bir B727-200 iin, ACNn bulunuz. Ana
tekerleklerin basnc 1.15 Mpa dr.
zm 1. Bu Elkitabndaki Ek 5te bulunan tabloya gre ACN 48dir. Uan ACNn izim
15, uak iin gerekli olan kaplama emasnda ekil 18yi kullanarak bulmakta
mmkndr. Bu metot aadaki ilemleri ierir.
a) ekil 1-7den, 80 MN/m3 ve 2.75 Mpa olan standart beton stresi 31.75 cm olarak,
78 500 kg olan uak arl iin gerekli beton arl okunur ve
b) Bu kalnlkta izim 2.4e baklarak uan orta derecede dayankllkta zemin alt
iin ACN 48 olarak okunur.
izim 2.5. ACN Esnek Kaplama Nomograf(ICAO, Dkman 9157, Blm 3

Kaplamalar,1983)
83
izim 2.6 ACN Lastik Basnc Ayarlamas Sadece Rijit Demeler in(ICAO,
Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
84
rnek 2. Bir pist kaplamasyla ilgili olarak aadaki bilgileri ieren bir AIP
Kaplama PCN = 80
Kaplama Tipi = Rijit
Zemin Alt Kategorisi = Orta Dayankllkta
Lastik Basnc Snrlamas = yok
Kaplamann Tablo 2.1 de belirtilen uaklar gsterilen alma arlklar ve lastik basnlaryla kabul
edip edemeyeceini belirleyin.
Tablo 2.1. Uak Arlklar ve Lastik Basnlar
Lastik
Model
Arlk
Basnc
Airbus A 300 Model B2
142 000 kg
1.23 Mpa
B747-100
334 751 kg
1.55 Mpa
Concorde
185 006 kg
1.26 Mpa
DC-10-40
253 105 kg
1.17 Mpa
zm 2: ICAO 9157/Blm 3 Kaplamalar Ek 5e gre bu uaklarn ACNlar srasyla 44,51,71 ve
53tr. Sz konusu kaplamann PCN 80 olduundan, bu uaklarn hepsini kabul edebilir.
rnek 3: DC-10-10 iin orta derecede dayankll olan bir zemin alt (CBR 10) zerindeki esnek
demede 157 400 kg arlktaki ACNn bulunuz. Ana tekerlek lastik basnc 1.28 Mpadr.
zm 3: ICAO 9157/Blm 3 Kaplamalar Ek 5e gre bu uan ACNi
57
(196406 157400)
39006
x(57 27) = 57
x30 = 43.6 44
(196406 108940)
87466
Uan ACNn izim 2.5 ve izim 2.8de gsterilen gerekli kaplama emasn kullanarak belirlemek
de mmkndr. Bu metot aadaki ilemleri iermektedir.
a) izim 2.8den, 10 olan zemin alt CBR 57 cm olarak, 157 400 kg olan uak arl iin
gerekli beton kalnl okunur ve
b) Bu kalnlkla izim 2.5e baklarak uan zemin alt CBR iin 10 ACN 44 olarak okunur.
Kk uaklar iin dnlen kaplama prosedrleri
Madde 2.1.2.de tanmlanan ACN-PCN Metodu, sadece 5 700 kg arlndaki kk uaklar iin
dnlmemitir. Ek 14, bu tr kaplamalar iin basit bir prosedr belirlemektedir. Bu prosedr, iki
unsurun raporlamasn gz nne getirmektedir. zin verilebilecek maksimum uak arl ve izin
verilebilecek maksimum lastik basnc ACN-PCN Metodunun (2.1.2) lastik basnc kategorilerinin izin
verilebilecek maksimum lastik basncn raporlamakta kullanlmadn da belirtmek gerekir. Bunun
yerine, aadaki rnekte gsterildii gibi, gerekte mevcut olan lastik basnc limitleri kullanlr.
rnek: 4 000 kg/0.50 Mpa
85
izim 2.7.Rijit Kaplama Gereklilikleri

Portland imento Birlii Tasarm Metodu
Model 727-100 100C iin 77 200 kgda, 727-200 Standart in 78 500 kgda gelimi 727-200
iin 89 800 kg ve 95 300 kgda Maksimum rampa arl(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
86
izim 2.8. DC10-10 Esnek Kaplama in Gerekli Olanlar

10 000 Kuyruk c.g. Tasarm Edeeri(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
2.3. LCN Metodu
Yk snflandrlmas says demek olan LCN (Load Clasfcaton Number) ingilizce aslnn ba
harflerinin alnmasyla oluturulmu uluslararas bir ksaltmadr LCN Sistemi :Meydan kaplamalar ile
uaklarn kymetlendirilmesinde ve ayrca meydan kaplamalarnn kalnlk tasarmnda kullanlan LCN
sistemi uak ve kaplama mhendisliince bilinen gerilme esaslarnn baz kavramlar eklinde
dzenlenmesine dayandrlmtr
Meydanlarn kymetlendirilmesi iin metodun esas bir uan ykleme karakteristikleri ile
kaplamalarn yk tama kapasitelerinin mukayesisine dayanmaktadr. Bir uan inis kalk
yapabileceini LCN sistemine gre ortaya koyabilmek iin:
1. )Hava meydanndaki uu pistlerinin hakiki yk tama kapasitelerinin tayin edilerek
kaplamalarn kymetlendirilmesi ve snflandrlmasnn yaplmas ile
2. )Kullanlan eitli tip uaklarn ykleme karakteristiklerine gre kymetlendirilmesinin
yaplmas gerekmektedir
Meydan kaplamalar,kulanlacak uaklara gre belirli tekerlek yk (Wheel Load) ile verilmi lastik
basnc (Tire Pressure) gznne alnarak, bu deerleri karlayacak ekilde tasarlanr ve ina edilir.
Her ne kadar, tasarm sonucunda bulunan minimum kalnlklar ile dayanmlarn salanmas amacyla,
87
her trl malzeme ,imalat ve iilikler teknik artnamelere baglanmsada, genel olarak inaat
srasnda kalnlklar kadar temel ve temelalt tabakalarnn skmas beton ve bitml kaplamalarn
zellikleri ve dayanmlarndaki deiiklikler, kaplamalardan istenilen son dayanm deitirerek
azaltabilir. Ayrca, hizmete alan kaplamalarn dayanm bir ka sene sonra gzle grlmeyen baz
etkilerle mesela rutubet ieriinin deimesi , veya tasarmnda kabul edilmi yklerin stndeki
yklerle yklenmesi gibi sebeplerle deierek, kaplamalarda atlak ve krlmalar meydana gelebilir.
Yukarda belirtilen hususlar dolayisiyle, tasarm ekili deiebilen bir kaplamann her zaman LCN
deyiminde, gerek yk tama kapsitesinin llmesi gerekmektedir.Bu kapasite, yanlz tam ve
hassas ykleme testleriyle bulunabilir.
Bir kaplamann gerek yk tama kapasitesinin tayini iin, en elverili yntem Plaka Tama deneyi
(Plate Bearing Test ) dir. Dolayisile , neticenin doruluu deneylerle, adedine ve deney hasasiyetine
bal olmaktdr.
Deneylerin adedi bakmndan yeterlilii ise, emniyetli tama mukavemetinin doru olarak deimez
deerlerinin alnm olmas ile ilikilidir. Eer inaat srasnda artlar uygun ise, ykleme deney adedi
azaltlr. ayet, meydanda kaplama kalnlklar ile tiplerin farkl olduu ve zeminin profilinin deiiklii
biliniyorsa deney adedi artttilr yine eer deneyler srasnda birbirine benzer bir veya iki sonu
arasnda mukavemette beklenmeden ok farklar tesbit edilirse deney adedini arttrmak zorunludur
te yandan yk tama kapasitesinin llmesinde plaka tama deneyinin seilmesinin nedenleri
meydanda
1. Kullanlan tehizatn mobil ve kolaylkla tanabilmesi
2. Yklerin azar azar arttrabilmesi ve sehim ile kmelerin llebilmesi
3. Krlma yknn kolaylkla tatbik edilebilmesi ve son ykleme artlarnn tetkik edilebilmesi
4. Ykler ile temas alanlarnn ok geni aralklarla ayn tehizat tarafndan tahmin
edilebilmesi gibi hususlar saylabilir
Deneysel Aletler
Meydan kymetlendirilmelerinde kullanlan plaka tama deneyi tiptir
(40)tonluk plaka tama tehizat
(70)tonluk plaka tama tehizat
(100)tonluk plaka tama techizat
Deneyin Yapl
Plaka tama deneyi kaplama tiplerine gre farkllk gsterildiinden alma tarz grubta
toplanmtr
1. Rijit kaplamalarda deney
2. Esnek kaplamalarda deney
3. Esnek sathl rigid kaplamarda deney
her grubta toplanm olan plaka tama deneyinde kullanlacak plakann seimi ok nemlidir.
Yukarda da bilirtildii gibi ulam ve kargo hizmetleri iin geien uaklarn ini takmlarndaki
lastiklerin tertibi deitirilerek tek tekerlee isabet eden ykler azatlm ve temas alanlar hemen
hemen sabitletirilmitir bu sebeble sivil meydanlar 254,5 in karelik temas alanl 18 in apl plaka
standardize edilmitir.
88
izim 2.9. LCN Metodu Parametreler ve LCN Deerlerinin Bulunmas
89
90
3. KAPLAMALAR
91
92
3. Kaplamalar
Not: Bu blmdeki spesifikasyonlar ve bunlarn dayal olduklar hesaplamalar, ICAOda in ve alt
birimleri olarak ele alnmtr. Her ne kadar metrik sistemdeki karlklar alnm isede, standart ICAO
uygulamasna gre, rakamlar in olarak verildii iin bunlar tam doru olarak kabul edilemezler.
3.1. Giri
ABD Havaclk dairesinin havaalan kaplamalarnn dayankll konusundaki tasarm ve raporlama
metodu, her bir ini takm tipi iin brt uak arl ile ifade edilir. Bu, eitli tip ve arlklardaki
uaklar takviye etme kabiliyeti asndan bir kaplamann deerlendrilmesine imkan verir. Kaplama
dayankll(tek tekerli, ift tekerli ve ift tandem tekerli ini takmna sahip uaklar iin brt arlk
rapor edilir) ile belli bir uan gerek brt arl arasndaki kyaslama kaplamann uabarndrma
kabiliyetini verecektir. 1978de ABD Federal Havaclk Dairesi, esnek kaplamalar iin Kaliforniya
Dayankllk Oran (CBR) metodunu, rijit kaplamalar iin ise kenar yk varsaym ile btnletirilmi
Toprak Snflandrma Sistemini kabul etti. Bu blm ABD fedaral Havaclk Dairesinin kaplama
tasarmnda ve bir kaplama deerlendirilmesinin gerekletirilmesi srasnda takip edilmesini gerekli
bulduu mevcut prosedrlerin ve kriterlerin ayrntl bir zetini sunmaktadr.
3.1.1. Temel Aratrma
Kaplamann ve bileenlerin kalnl, dikkate alnacak faktrlerden sadece bir tanesidir. Hem iklime
bal hemde topografik evresel zellikler, kurulu artlar, malzemelerin kalitesi ve inaat metotlar
hep herhangi bir deerlendirme teknii asndan dikkate alnmas gerekli unsurlardr. Herhangi bir
kayda deer deerlendirme iin aadaki temel incelemelerinin yaplmas gerekir.
Mevcut kaplamalarn trafik artlarnda nasl durduunu gsteren kaplama artlar incelemesi
ayrntl olarak yaplmaldr. Yetersiz olan btn blgeler doru bir ekilde harita zerinde
gsterilmeli ve bu yetersizliklerin sebepleri kesinletirilmelidir. Trafik veya ykten kaynaklanan
yetersizliklerin iklimden, drenajdan ve/veya malzemelerin ve iiliin ktlnden
kaynaklanan yetersizliklerden ayrlmas son derece nemlidir.
Toprak yapsndaki nemli varyasyonlar, nem oranndaki deiiklikler, su tutan katmanlar
yeralt sularnn yzeyi ve benzer belirlemelerin akla kavuturulmas iin bir toprak
aratrmasnn tamamlanmas gerekir.
Kaplamann temelini ve bileenlerini deerlendirmede hem sahada hem de labaratuar
artlarnda uygun testler uygulanmaldr.
Herhangi bir rehabilitasyon almas yaplmadan nce alnacak dzeltici tedbirlerin
kesinletirilmesi iin drenaj artlarnn yerinde incelenmesi gerekir.
Hem uak arlklar hem de trafik younluuyla birlikte operasyon says asndan
incelenmekte olan blgeye zel olarak havaalannn bir tarihe analizi yaplmal ve bu kaplama
performans ile uygun bir ekilde ilikilendirilmelidir.
Gerekli standartlara ve spesifikasyonlara uygunluk derecesi asndan kaplama
malzemelerinin ve inaat metotlar ile uygulamalarnn uygunluu deerlendirilmelidir.
Toprak incelemesi, snflandrma srasnda karlalan toprak larla veya havaalan yerinin snrlar
ierisindeki topraklarla snrl deildir. Blgeden temin edilebilecek olan malzemelerin muhtemel
kaynaklar veya agrega kaynaklarda aratrlmaldr.
Karlalan eitli topraklarn farkl katmanlarn temsil eden ve tespit edilen eitli inaat
malzemelerinden rnekler alnmal ve bunlarn fiziksel olarak ve mhendislik asndan saladklar
93
imkanlar belirlemek iin labaratuarda test eilmelidirler. Bir testin sonular, alnacak rnee bal
olacandan, her bir rnein belli bir toprak tipinin temsilcisi olmas hususuna azami dikkat gsterlmeli
ve rnekler eitli malzemelerin ayrm yaplmakszn ve dikkatsiz bir ekilde alnm rnekleri
olmamaldr.
Yerinde tama testleri yapmak, karmam rnekler almak, eitli toprak katmanlarnn haritalarn
karmak vs. ... iin ukurlar, ak kesitler veya her ikisi birden gerekli olabilir. Yksek bir doruluk
derecesini garanti altna alan veya arazi artlarnn karmak olduu ve geni apl aratrma
gerektirdii durumlar iin ilave toprak incelemelerinin yaplmas tavsiye edilir.
3.1.2. Toprak Testleri
Topran fiziksel zellikleri Bir topran fiziksel zelliklerini belirlemek ve eitli artlar altnda nasl
tepki verebileceine dair bir tahmin oluturmak iin belli toprak testlerinin gerekletirilmesi gerekir.
Bu konuda bir dizi arazi ve labaratuar testleri gelitirilmi ve standartlatrlmtr. Toprak testlerinin
gerekletirilmesiyle ilgili ayrntl metotlar Amerikan Test ve Malzeme Topluluu (ASTM) yaynlarnda
bulunmaktadr.
Test artlar: Toprak testleri genellikle, testin ortaya koyaca toprak zelliklerini gsteren artlarla
tanmlanrlar. ASTM iaretleri ve ksa aklamalaryla birlikte havaalan kaplamas iin minimum ya da
temel ihtiya olduu kabul edilen testleri belirleyen artlar aadaki gibidir.
Partikl bykl analizi ve toprak sabitlerinin belirlenmesi iin kuru toprak
rneklerinin preparasyonu (ASTM D-421) veya para bykl analizi ve toprak
sabitlerinin belirlenmesi iin islak toprak rneklerinin preparasyonu (ASTM D-2217)
Kuru metot (D-421) sadece temiz, kohezyonsuz granler malzeme iin kullanlmaldr.
Islak metot (D-2217) btn kohezyonlu ve d hat malzemelerinde kullanlmaldr.
Topraklar iin partikl bykl analizi (ASTM C-422) : Bu analiz topran ierisindeki
partikl byklkleri dalmnn nicel olarak belirlenmesini salar.
Topraklarn plastisite limiti (ASTM D-424): Bir topran plastisite limiti, topran yar rijit
durumdan plastik duruma getii en dk nemlilik oran olarak tanmlanr. Plastisite
limitinin zerindeki nemlilik oranlarnda, topran stabilitesinde keskin bir d sz
konusudur.
Topran sv limiti (ASTM D-423) Bir topran sv limiti, topran plastik durumdan sv
suruma getii en dk nemlilik oran olarak tanmlanr. Sv durum topran ayrma
direncinin kk bir kuvvetin uygulanmasyla akmasn salayacak kadar hafif olduu
durum olarak tanmlanr.
Topraklarn plastisite indeksi (ASTM D-424) Plastisite indeksi, plastik limit ile sv limit
arasndaki saysal farktr, bir topran sv duruma gemeden nce plastik durumdaki
nemlilik oran araln gsterir.
Topraklarn nem younluu ilikileri (ASTM D-698 , D-1557): naat srasnda skmay
kontrol altnda tutmak amacyla, farkl tipteki topraklarn nem-younluluk orann
belirleyecek testler gerekletirilmelidir.
13 000 kg veya st arla sahip olan uaklara hizmet vermek zere tasarlanan
kaplamalar iin ASTM D-1557 kullanlr.
13000 kgn altnda bir arla sahip olan uaklara hizmet vermek zere tasarlanan
kaplamalar iin ASTM D-698 uygulanr.
lave testler: Pek ok durumda, yukardaki Madde 2.1.3.de listelenen testlere ilaveten baka toprak
testlerininde yaplmas gerekebilir. Gerekli olabilecek ilave testlerin tamamndan bahsetmek mmkn
deildir fakat aada birka rnek verilmitir. Bu liste hibir ekilde tam bir liste olarak kabul
edilmemelidir.
94
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Topran Bzlme Faktrleri (ASTM D-427) Bu test toprakta kabarmalarn

grld yerlerde gerekli olabilir.
Granler topran geirgenlii (ASTM D-2334) Bu teste alt yzey drenajnn
tasarmnda takviyede bulunmak iin ihtiya duyulabilir.
Islakken yakmak suretiyle toprakta bulunan organik maddelerin belirlenmesi
(AASHTO T-194): Bu test, derin organik madde ceplerinin tespit edildii yada
tahmin edildii blgelerde gerekebilir.
Labaratuarda sktrlm topraklarn dayankllk oran (ASTM D-1883): Bu test
esnek kaplamalarn tasarmnda kullanlacak olan zemin alt topraklarnn
Kaliforniya Dayankllk Orann (CBR) belirlemek iin kullanlr.
Toprak reaksiyonu modl (AASHTO T-222) Bu test rijit kaplamalarn tasarm
iin kullanlacak olan oprak reaksiyonu modl K belirlenmesinde kullanlr.
Kalforniya Dayankllk Oran, yerinde arazi testleri: Saha dayankllk testleri,
arazi artlarnn tasarm yaplmakta olan kaplamann altnda bulunacak olan
younluk ve nem artlar asndan tatminkar olduu durumlarda yaplr.
3.1.3. Birletirilmi toprak snflandrma sistemi

Mhendislik amal olarak standart toprak snflandrma metodu genellikle Birletirilmi Sistem olarak
adlandrlan ASTM D-2487dir. FAA sisteminden Birletirilmi Sisteme gei, toprak
snflandrmasnda farkl metodu kyaslayan bir aratrma almasnn sonularna dayaldr.
Aratrma almasnda, Birletirilmi Sistemin, havaalan kaplamasnn performansn etkileyen
toprak zelliklerinin incelemesi hususunda avantajl olduu sonucuna varlmtr. Toprak
snflandrmasnn belirlenmesindeki temel ama, mhendisin topran muhtemel saha davrann
tahmin edebilmesine imkan vermektir. Toprak sabitleri de kendi ilerinde performans tahminlerinde
temel oluturan bir ynlendirme salarlar. Birletirilmi sistem, topra ncelikle dane boyutu
asndan, sonra topran alt gruplarnda plastisite sabitleri asndan snflandrr. Tablo 3.1de de
gsterildii gibi, topraklarn ilk bln, kaba ve ince tanecikli topraklarla yksek oranda organik
topraklarn ayrmna dayaldr. Kaba ve ince taneciklerin ayrm No 200 bir elek zerinde kalan
malzemenin miktaryla belirlenir. Kaba tanecikli topraklar daha sonra No. 4 elek zerinde kalan
malzemenin miktar baz alnarak akll ve kumlu alt gruplara ayrlr. akllar ve kumlar daha sonra
ince malzemenin bulunup bulunmamasna gre snflandrlr. nce tanecikli topraklar, sv limiti baz
alnarak iki gruba ayrlr.
Tablo 3.1- Havaalan Kaplamas Uygulamalar iin Topraklarn Snflandrlmas(ICAO,
GRUPLARIN
SEMBOLLER
GW
GP
GM
GC
SW
SP
SM
SC
ML
CL
OL
MH
ANA BLMLER
akllar,
kaba
paralarn %50 veya
Kaba taneli topraklar, daha fazlas 4 No.lu
200
No.lu
elekte elekte stte kalr
%50den fazlas stte Kumlar,
kaba
kalr
paralarn %50 den
daha az 4 No.lu elekte
stte kalr
Temiz akllar
nce Taneli akl
Temiz Kumlar
nce Taneli Kum
nce taneli topraklar, amur ve killer, sv limiti %50 veya daha az

200
No.lu
elekte
%50den daha az
stte kalr
amur ve killer, sv limiti %50 veya daha fazla
Yksek oranda organik maddeli topraklar
95
CH
OH
PT
Yksek derecede organik topraklarn ayr bir blmlenmesi, genellikle inaat iin uygun olmayan
malzemeler asndan yaplr. Topraklarn nihai snflandrmas malzemeleri 15 ayr alt gruba bler.
Grup sembolleri ve her birinin ksa bir tanm aada bulunmaktadr.
GW yi derecede akl ve akl-kum karm, ok az veya sfr ince paral
GP Zayf derecede akl ve akl-kum karm, ok az veya sfr ince paral
GM amurlu akl, akl-kum-amur karm
GC Killi akl, akl-kum-kil karm
SW yi derecede kum ve akll kum karm, ok az veya sfr ince paral
SP Zayf derecede kum ve akll kum karm, ok az veya sfr ince paral
SM amurlu kum, kum-kil karm
SC Killi kum, kum-kil karm
ML norganikl killer, ok ince kum , kaya tozu, killi veya amurlu ince kum
CL Dk ila orta plastisitede inorganik kil, akll kil, amurlu kil, zayf kil
OL Organik amur ve dk plastisitede organik amurlu kil
MH norganik amur, mikams veya silisli ince kum veya amur , plastik amur
CH norganik amur, mikamsi veya silisli ince kum veya amur, plastik amur
OH Orta ila yksek plastisitedeorganik kil
PT Bataklk kmr, gbre ve dier yksek organik maddeli topraklar
Nihai snflandrma grubunun belirlenmesi, Tablo 15 verilenlere ilave olarak baka kriterlerde
gerektirir. Bu ilave kriterler izim 12de sunulmu olup hem kaba hemde ince taneli topraklar iin
uygulanabilir.
Toprak snflandrma srecinin ana hatlarn gsteren bir ak emas gelitirilmi ve izim 3.1 olarak
buraya dahil edilmitir. Bu ak emas, ASTM D-2487ye gre topraklarn snflandrlmas iin gerekli
olan admlar gstermektedir.
ASTM D-2487 Birletirilmi toprak snflandrma sisteminin ana avantajlarndan birisi, basit, hzl bir
saha snflandrmas metodununda gelitirilmi olmasdr. Baknz ASTM D-2488.
Topraklarn tanmlanmas (Grsel Manuel prosedr) Bu prosedr saha personelinin minimum zaman
ve ekipmanla olduka doru bir ekilde snflandrma yapmasna imkan salamaktadr.
96
SINIFLANDIRMA KRTERLER
Cz=(D30)2/D10xD60
200 No.lu elekten geen %5 ten az GW,GP,SW,SP

200 No.lu elekten geen %12den fazla GM,GC,SM,SC
200 No.lu elekten geen %5 ile % 12 aras ift Sembol
Kk paracklar baznda snflandrma
Cu=D60/D10 4ten Byk
GW iin her iki kriteride karlamyor

Atterberg snrlar noktas A Tasarlanan blgede Atterberg
izgisinin
altnda
veya snrlar noktalar ift sembol
kullanmn gerektiren belirsiz
plastisite indeksi 4ten az
Atterberg snrlar noktas A snflamalardr
izgisinin
stnde
veya
plastisite indeksi 7den byk
Cu=D60/D10
6dan byk
Cz=(D30)2/D10xD60
1 ile 3 arasnda
SW iin her iki kriteride karlamyor
Atterberg snrlar noktas A
izgisinin
altnda
veya
plastisite indeksi 4ten az
Atterberg snrlar noktas A
izgisinin
stnde
veya
plastisite indeksi 7den byk
Tasarlanan blgede Atterberg

snrlar noktalar ift sembol
kullanmn gerektiren belirsiz
snflamalardr
izim 3.1. Toprak snflandrma kriterleri(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
97
Kaplama temelleri iin kullanlan topraklarn ilgili zelliklerini gsteren tablo, izim 12 de sunulmutur.
Bu zellikler takribi ve listelenen deerler testlerde yerinde olarak kullanlmamas gereken
genellemeler olarak dnlmelidir.
3.1.4. Toprak Snflandrma rnekleri
Aadaki rnekler Birletirilmi Sistem aracl ile yaplan toprak snflandrmasn gstermektedir.
Snflandrma sreci izim 3.2te gsterildii gibi yrtlr.
rnek 1:
Bir toprak rneinin aadaki zelliklere sahip olduunu ve bunu birletirilmi

sisteme gre snflandrmamz gerektiini dnelim.
200 Nr elekten geen yzde oran - % 98
-40 malzemede sv limiti - %30
-40 Malzemede plastik limiti - % 10
zm
izim 3.1de A hattnn zerine baknz. Toprak dk ila orta plastisiteye
sahip CL zayf kil olarak snflandrlabilir. Tablo 3.2, malzemenin buzlanmaya maruz kald zaman
bir temel olarak orta ile zayf bir deere sahip olacan gsterir. Buzlanma faaliyeti iin potansiyel
orta ila yksektir.
rnek 2:
Bir toprak rneinin aadaki zelliklere sahip olduunu ve bunu birletirilmi
sisteme gre snflandrmamz gerektiini dnelim.
200 Nr. elekten geen yzde oran - % 48
4 Nr. Elek zerinde kalan kaba para oran - % 70
-40 parada sv limiti - %60
-40 parada plastik limiti - %20
Plastisite indeksini LL-PL-yzde 40 olarak hesaplaynz.
zm:
izim 3.1de A hattnn zerine baknz.Bu rnek , GC, killi akl olarak
snflandrlabilir. Tablo 3.2, malzemenin buzlanmaya maruz kalmad zaman bir kaplama temeli
olarak iyi bir malzeme olacan gsterir. Buzlanma faaliyeti iin potansiyel dk ila ortadr.
3.1.5. Buzlanma ve Permafrost
Buzlanmaya maruz kalan blgelerde veya permafrost blgelerinde kaplama tasarm ayrntl alma
gerektiren karmak bir problemdir. Buzlanmann zararl etkileri buzlanmadan kaynaklanan imeler
veya buzlarn erimesiyle temelin takviye gcndeki kayplarla ortaya konulabilir.
Mevsimsel buzlanma artlar iin kaplama tasarm drt farkl ekilde gerekletirilebilir.
Komple koruma metodu, buzlanmaya kar hassas malzemeleri buzlanmadan
etkilenmeyecekleri kadar derine koymay ve bu tr malzemeleri buzlanmadan etkilenmeyen
malzemelerle ikame etmeyi kapsar.
Snrl zemin alt buzlanma penetrasyonu metodu, buzlanmann, buzlanmaya kar hassas
olan zemin altnda belli bir derinlie kadar ilemesine izin verir. Be metotta kk kabul
edilebilir deformasyonlar olabilir.
Drlm zemin alt dayankllk metodu genelde yukarda tartlan iki metottakinden daha
dk kaplama kalnlna izin verir ve uak hzlarnn dk olduu ve buzlanmadan dolay
meydana gelen ime etkilerinin daha az kabul edilebilecei yerlerde uygulanmaldr. Bu
98
metodun temel amac buzlarn erime dneminde kaplama iin uygun yapsal kapasite
salamaktr. Bu metotta buzlanmadan kaynaklanan imeler birinci derecede nemli deildir.
Drlm zemin alt buzlanmadan koruma metodu, tasarmcya buzlanma tasarmn
istatistiksel olarak ele alma imkan salayan bir metottur. Bu metot sadece uak hzlarnn
dk olduu ve buzlanmadan kaynaklanan imenin tolere edilebilecei yerlerde
kullanlmaldr. statistiksel yaklam, tasarmcya yukarda tartlan dier metottan daha
ok serbestlik salar.
Permafrost blgelerde kaplama tasarm, erime derinlii azaltma abalarn gerekli klar. Permafrost
erimesi tama kapasitesinde kayplara neden olabilir. Erimi olan permafrost tekrar donarsa ,
imeler ortaya kabilir ve kaplama yzeyinde engebelere ve atlamalara neden olabilir. Permafrost
blgelerinde inaat iin iki tasarm metodu bulunmaktadr. Bunlara, komple koruma metodu ve
drlm zemin alt dayankllk metodudur. Bu metotlar mevsimsel buzlanma tasarm konusunda
Madde 2.2.6.da tartlan metotlara biraz benzemektedirler.
Buzlanma penetrasyonu derinlii, deitirilmi Berggren denklemi kullanlarak hesap edilebilir.
Berggren denklemi, yerel toprak artlar ile yerel iklim verileriyle ilgili birka girdinin bulunmasn
gerektirir. Blgede bulunan kamu irketleri buzlanma derinlii konusunda deerli verile salayabilirler.
Tasarmc, hizmet hatlarnn (elektrik, telefon vs. hatlar gibi) karunmas iin gerekli kaplama
konusunda bir tutuculuk olduunu ve bunlarn genellikle buzlanma penetrasyonundan daha derinde
bulunduu konusunda dikkatli olmaldr.
99
Tablo 3.2. . Birletirilmi toprak snflandrma sistemi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
Ana Blmler
Har
f
sim
Kullanmaya Maruz
Kalmad Zaman
Temel
Olarak
Deeri
Anma
Yzeyinin
Altnda
Zemin
Olarak Deeri
Potansiyel
Buzlanma
Sktrlabilirl
ik ve Dalma
Drenaj
zellikleri
Sktrma Tehizat
10
akl
ve
akll
Toprak
lar
aba
tanel
i
topra
klar
Ykse
k
sikitr
labilirli
k
LL>50
ataklk kmr
ve dier Lifli
organik topraklar
13
300
veya
st
300
veya
st
300
veya
st
300
veya
st
yi
Sfr ile ok
hafif
Nerdeyse yok
Mkemmel
Crawler tipi traktr, Lastik tekerli

tehizat, elik tekerli silindir
125-140
60-80
GP
akl veya Kumlu akl

Zayf Derecede
yi ile
MkemmelAras
Zayf ile orta
Sfr ile ok
hafif
Nerdeyse yok
Mkemmel

tehizat, elik tekerli silindir
120-130
35-60
GU
akl veya kumlu akl, tek

tip olarak derecelendirilmi
yi
Zayf
Sfr ile ok
hafif
Nerdeyse
Yok
Mkemmel

tehizat
115-125
25-50
GM
amurlu akl veya

amurlu kumlu akl
yi ile
MkemmelAras
Orta ile iyi
Hafif ila
Orta
ok hafif
Orta ila
Zayf
Lastik tekerli tehizat, kei aya

silindir, sk nemlilik takibi
130-145
40-80
GC
Killi akl veya killi kumlu

akl
yi
Zayf
Hafif la
Orta
Hafif
Zayf ila
Pratikte su
geirmez

silindir
120-140
20-40
200-300
yi
Zayf
Nerdeyse yok
Mkemmel
110-130
20-40
200-300
Orta ile yi
Zayf ile
Uygunsuz
Nerdeyse yok
Mkemmel
105-120
15-25
200-300
Orta ile yi
Uygun Deil
Sfr ila ok
Hafif
Nerdeyse
Yok
Mkemmel

tehizat
100-115
10-20
200-300
yi
Zayf
Hafif ila
Yksek
ok hafif

120-135
20-40
200-300
Orta ile yi
Uygun Deil
Hafif ila
Yksek
Hafif ila orta
Orta ila
Zayf
Zayf ila
Pratikte su
geirmez

silindir
105-130
10-20
200-300
Zayf ile Orta
Uygun Deil
Orta ila ok
Yksek
Hafif ila Orta
Orta ila
Zayf

100-125
5-15
100-200
Zayf ile Orta
Uygun Deil
Orta
Geirgen
Deil
90-125
5-15
100-200
Zayf
Uygun Deil
90-105
4-8
100-200
Orta ila
Zayf
Geirgen
Deil
Geirgen
Deil

80-100
4-8
100-200
90-110
3-5
50-100
80-105
3-5
50-100
Orta ila Zayf
Sktrma pratik deil
SU
SM
ML
CL
OL
MH
Kum veya akll kum, iyi

derecede
Kum veya akll kum, zayf
derecede
Kum veya akll kum,
tektip olarak
derecelendirilmi
amurlu kum veya
amurlu akll kum
Killi kum veya killi akll
kum
amurlar, kumlu amurlar,
akll amurlar veya silisli
topraklar
Zayf killer, kumlu killer
veya amurlu killer
Organikamurlar veya
zayf organik killer
Mikamsi killer veya silisli
topraklar
Zayf
Uygun Deil
Sfr ila ok
Hafif
Sfr ila ok
Hafif
Orta ila
Yksek
Orta ila
Yksek
Orta ila ok
Yksek
Orta ila
Yksek
Yksek
CH
Yal killer
Zayf ile ok Zayf
Uygun Deil
Orta
Yksek
OH
Yal organik killer
Zayf ile ok Zayf
Uygun Deil
Orta
Yksek
Pt
Bataklk kmr, humus ve

dierleri
Uygun Deil
Uygun Deil
Hafif
ok Yksek
100
12
Mkemmel
SC
nce
Tane
li
Topr
aklar
Zemin
Modl
3
(lb/in )
akl veya Kumlu akl

yi Derecede
SP
Dk
sktr
labilirli
k
LL<50
Saha
CBR
G
W
SW
Kum
ve
kumlu
toprakl
ar
Kuru
Birim
Arlk
(lb/ft3)
11
Zayf

tehizat
tehizat
Topran kaba taneli, ince taneli yada organik

olup olmadn belirlemek iin gzle muayene
yap, snr durumlarnda No.200 elekten geen
Kaba tanecikli
200 No.lu elekten geen %50 ve daha az
Elek Analizini yap
%12 den
fazlas
No.200
den geer
Eksi 40
elek
malzemesi
nde LL ve
PL yap
%5 ten daha
az No.200
den geer.
%5 ila 12
aras No.200
den geer
Tane boyutu
erisini
incele
Derecelendir
me
veplastisite
zellikleribn
e uygun ift
sembol .
rn. SW-SM
L
Sv Limiti 50 den daha az
%12den
fazlas
No.200 den
geer
A hatt
altnda
plastisite
emas
az
Eksi 40 elek
malzemesin
de LL ve PL
yap
Renk,koku,
muhtemelern
frnlanm
kuru toprakta
LL ve PL
yi
derec
ede
Zayf
Derec
ede
A hatt
altnda ve
plastisite
emasn
n taral
blgesind
e
Plastisite
emas
taral
blgesind
e snr
noktasnd
a
A hatt
stnde
ve
plastisite
emasn
n taral
blgesind
yi
derec
ede
Zayf
Derec
ede
A hatt
altnda ve
plastisite
emasn
n taral
blgesind
e
Plastisite
emas
taral
blgesind
e snr
noktasnd
a
A hatt
stnde
ve
plastisite
emasn
n taral
blgesind
GW
GP
GM
GM-GC
GC
SW
SP
SM
SM-SC
SC
OL
Plastisite
emas
taral
blgesind
e snr
noktasnd
a
H
Sv Limiti 50 den
daha fazla
A hatt
zerinde
ve
plastisite
emas
taral
blgesind
ML
Plastisite
emas
A hatt
altnda
Renk,koku,
muhtemelern
frnlanm
kuru toprakta
LL ve PL
MLCL
CL
MH
izim 3.2. Birletirilmi toprak snflandrma sisteminin ak emas(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
101
Plastisite
emas
A hatt
stndea
norganik
Derecelend
irme
veplastisite
zelliklerib
n e uygun
ift sembol
. rn. GWGM
Kum (S) Kaba taneler

byk oranda No.4 ten
geer
norganik
Tane
boyutu
erisini
incele
%5-12
aras
No.200
den geer
Eksi 40 elek malzemesinde LL ve PL
Organik
akl (G) Kaba taneler

byk oranda No.4
stnde kalr
%5 ten az
No.200
den geer
nce tanecikli No.200 den geen

% 50 nin stnde
Organik
Yksek derecede organaik

madde, lifli doku, renk, koku,
youn nem oran, bitkisel
kalnt paralar (pler,
OH
CH
Burada tartlan buzlanmada tasarm prosedrleri, FAA-RD-74-30 sayl ve Mevsimsel Buzlanma ve

Permafrost artlarnda Svlama balkl FAA Aratrma Raporunda bulunabilir. Buzlanma ve
permafrost konusunda mevcut olan bir baka deerli bavuru kaynada TM 5-818-2 sayl ve
Buzlanma artlarnda Kaplama Tasarm balkl ABD Kara Kuvvetleri Mhendislik Birlii Teknik
Elkitabdr.
3.1.6. Toprak Dayankllk Testleri
Mhendislik maksatl olarak toprak snflandrmas, bir kaplamann temel alt olarak topran
gsterecei muhtemel davarnyla ilgili bir gsterge salar. Ancak bu davran gstergesi takribidir.
Sktrma derecesi, doyma oran, ar yk ykseklii vb. Gibi eitli sebeplere bal olarak
beklenilenden farkl performanslar elde etmek mmkndr. Temel alt davrannn yanl olarak
tahmin edilme ihtimali, topran dayankll llmek suretiyle byk lde bertaraf edilebilir. Esnek
kaplama yaplarnda kullanlmas dnlen malzemelerin dayankll ise, plaka tama metodu
testleriyle kontrol edilir. Bu testlerin her birisi aadaki paragraflarda daha ayrntl bir ekilde
tartlacaktr.
Kaliforniya Dayankllk Oran (CBR): CBR testi temel olarak, tek tip bir gerilme orannda yrtlen bir
penetrasyon testidir. Test edilmekte olan malzemede belli bir penetrasyon gerekletirebilmek iin
gerekli olan kuvvet, standart olarak ezilmi bir kire tanda ayn penetrasyonu gerekletirmek iin
gerekli olan kuvvet ile karlatrlr. Sonu, iki kuvvetin oran olarak ifade edilir. Bundan dolay, CBR
deeri 15 olan bir malzeme demek bu malzemenin standart ezilmi kire tann penetrasyona
direncinin %15i oranda bir direnme gsterdii anlamna gelir. Labaratuar CBR testleri, ASTM D 1883,
Labaratuarda Sktrlm Topraklarn Dayankllk Oran ile uyumlu olmaldr. Saha CBR testleri ise,
Asfalt Enstitsnn 10 Seir Nolu (MS-10) elkitabnda verilen prosedrlere ygun olmaldr.
a) Labaratuar CBR testleri, blgeden alnan ve inaat srasnda elde edilecek younlukta
tekrar kalplanan malzemeler zerinde yaplmaldr. Malzemenin yeterli doygunlua erimesi iin
rnekler drt gn boyunca suda bekletilir. Doygunlua ulami bir CBR testi, bir sredir hizmet
vermekte olan bir kaplamada ortaya kma ihtimali olan artlar taklit etmek iin kullanlrlar. Kaplama
temelleri, yaklak yldan sonra tam bir doyum noktasna ulama eilimi gsterirler. lk baharda
olduu gibi, nem orannn yksek olduu dnemlerdede trafiin devam etmesi gerektiinden,
mevsimsel nemlilik deiiklikleride doymu bir CBR tasarm deerini gerekli klar.
b) Arazi CBR Testleri birka yl nce yaplm olan temeller hakknda deerli bilgiler
salayabilirler. Malzemelerin nemliliin bir denge dzeyine erimesine imkan salayacak kadar
uzunca bir sredir orada bulunuyor olmas gereklidir. Bu artlara bir rnek, kaplama yaplmadan uzun
bir sre nce ina edilmi ve fazladan yk yklenmi olan bir dolgudur.
c) akll malzemeler zerinde yaplan CBR testlerini yorumlamak ok zordur. akl zerinde
yaplan labaratuar CBR testleri ou zaman, kalbn snrlandrc etkilerinden dolay ok yksek CBR
deerleriyle sonulanrlar. akll zemin alt malzemesinin CBR deerlerinin belirlenmesi akl yrtme
ve tecrbelere dayal olarak yaplabilir. Tablo 3.2de verilen bilgiler, akll bir toprak iin tasarm CBR
deerinin belirlenmesinde faydal bir klavuzluk salayabilir. Ancak, Tablo 16nn, tek bir veri kayna
olarak ayrm yapmakszn kullanlmas doru deildir. Tabilize olmayan zemin alt iin maksimum
CBR deerinin 50 olarak kabul edilmesi tavsiye edilir.
d) Uygun bir tasarm deeri tespit etmek iin gerekli olan CBR testlerinin saysn vermek mmkn
deildir. Toprak artlarnda blgede karlalan deikenliklerin gerekli olan test saysnn
belirlenmesi konusunda byk etkisi vardr. Pratik bir usl olarak, her bir ana toprak iin yaklak
olarak CBR testinin yaplmas gznnde bulundurulmaldr. Topraktaki n inceleme ka eit
102
toprakla karlalacan gsterecektir. Tasarm CBR deerinin seiminde tutucu olunmaldr. Yaygn
olan kaplama mhendislii uygulamas, ortalamann altnda bir standart sapma deerinin seilmesidir.
Plaka Tama Testi: simdende anlalaca gibi, plaka tama testi, kaplama temelinin dayankllk
kapasitesini ler. Plaka tama testi sonucu, uzunluk zerinde basn birimlerine sahip olan bir k
deeri olarak ifade edilir. K deeri, bir dayankllk plakasnn kaplamann temelinde neden olduu bir
birim deformasyon iin gerekli olan basn olarak ifade edilir. Plaka tama testleri AASHTO T 22de
tespit edilen prosedrlere uygun olarak yaplmaldr.
Rijit kaplama tasarm, k deerine kar ok hassas deildir. Bir k deeri tespit edilirken
yaplacak bir hatann, rijit kaplamann tasarm kalnl zerinde hayati nem tayan bir etkisi
olmayacaktr. Plaka tama testleri sahada yaplmak zorunda olup, en iyi performans tasarm
sktrmasna ve nemlilik artlarna uygun olarak ina edilmi blgelerde salarlar. Hizmette
olan kaplamann maruz kalma ihtimali olan nemlilik artlarn taklit etmek iin, k deerinde
doygunluk asndan bir dzeltme yapmak gerekli olabilir.
Plaka tama testleri gerekletirilmesi nispeten pahal olan testlerdir ve bu nedenle bir tasarm
deeri tespit etmek iin yrtlecek olan testlerin says snrldr. Genellikle, herbir kaplama
zellii iin sadece iki yada test yaplabilir. Tasarm k deeri tutucu bir ekilde seilmelidir.
Bu elkitabnda sunulan rijit kaplama tasarm ve deerlendirme erileri 76.2 cm apnda bir
plaka kullanlan statik bir plaka yk test aracl ile belirlenen bir k deerini baz almtr. Daha
kk bir apa sahip plaka kullanlmas, tasarm ve deerlendirme erilerinde sunulandan
daha yksek bir k deeri ile sonulanacaktr.
a) Plaka tama testlerinin zemn zerinde yaplmas ve sonularn zemn etkisi dikkate
alnarak ayarlanmas tavsiye edilir. izim 3.3 belli bir k deerine sahip temel zerindeki
temel altnn eitli kalnlklardaki k deerindeki art gstermektedir. 76.2 cm apnda bir
tama plakas altndaki etkinin derinlii bir uan ini takmlarnn ykn tayan katmaz
zerindeki etki kadar byk olmadndan temel alt tabakalarnn zerinde yaplan plaka
tama testleri bazen hatal sonular verebilir. Bu rnekte bir zemin alt tabakas, bir tama
plakas tepkisini, ykl bir kaplamann etkisinden daha ok etkileyebilir.
Stabilize tabakalar iin k deerinin belirlenmesi zor bir problemdir. Bunlar iin k deerinin u
ekilde tahmin edilmesi nerilir. Stabilize tabakann kalnl, iyi derecedeki ezilmi agregann
edeer kalnln belirlemek iin 1.2. ila 1.6 arasnda bir faktrle arplr. 1.2. ila 1.6
arasndaki gerek deer, stabilize tabakann kalitesini ve stabilize tabakann kalnla oranla
katmann kalnl baz almaldr. Yksek oranda stabilize ediciyle stabil hale getirilmi yksek
kalitede malzemelere, dk kalitedeki stabilize edizi malzemeden daha yksek bir edeerlik
faktr tayin edilmelidir. Belli bir rijit kaplama kalnl iin, daha kaln bir stabilize tabaka,
kaplamann performansn, ince bir stabilize tabakadan daha ok etkileyecektir ve bu nedenle
buna daha yksek bir edeerlilik faktr tayin edilmelidir.
b) Hibir tesis iin 136 MN/m3 lik bir tasarm k deerinin almamas tavsiye edilir. Tablo
16da sunulan bilgiler eitli toprak tipleri iin muhtemel k deerlerine genel bir klavuzluk
tekil etmektedir.
3.1.7. Kaplama tasarm felsefesi
FAAnn uak ini takmlarnn tasarm ve havaalan kaplamalarnn tasarm ve deerlensirilmesini
ayr husus olarak ele alma politikas ICAO Dkman 9157 Blm 2 Madde 2.1.de aklanmtr.
Havaalan kaplamalarnn tasarm, birbirini etkileyen pek ok deikenin bulunduu karmak bir
mhendislik problemidir. Bu blmde sunulan tasarm erileri esnek kaplamalar iin CBCR tasarm
metoduna, rijit kaplamalar iin ise balantl kenar gerilim analizine dayal olarak hazrlanmtr. Bu
prosedrler, nceki FAA tasarm metotlarndan bir deiiklii temsil ederler ve biraz farkl kaplama
kalnlklar ile sonulanacaklardr. Kalnlktaki deikenlerden dolay, tasarm srasnda kullnalan
metodun ayns kullanlarak mevcut kaplamalarn deerlendirmesi yaplmaldr. Yeni FAA tasarm
metotlarnn nasl gelitirildiini gsteren ayrntlar aadadr.
103
Esnek Kaplamalar: Bu blmde sunulan esnek kaplama erileri, tasarm metodu olarak CBR
metodunu baz almaktadr. CBR tasarm metodu temel olarak ampiriktir.; fakat bu metotla ok sayda
inceleme yaplm ve gvenilir korelasyonlar gelitirilmitir. ni takm konfigrasyonlar ampirik
metotlarla gelitirilen veriler kadar teorik kavramlarda kullanmaktadr. Tasarm erileri, belli bir zemin
alt zerinde belli bir uak arln takviye etmek iin, ihtiya duyulan toplam esnek kaplama kalnl
(yzey, zemin ve zeminalt) salar. Eriler ayn zamanda gerekli yzey kalnlnda gsterir.
Minimum pist zemini kalnlklar ayr bir eri zerinde gsterilir. CBR ile ilgili daha detayl aklama Ek
4te verilmitir.
Rijit Kaplamalar: Bu blmdeki rijit kaplama tasarm erileri Westergaard kenar ykleri analizini baz
almaktadr. Kenar ykleri analizi, balantl kenar artlarn temsil edecek ekilde deitirilmitir.
Tasarm erileri, trafiin arlkl olarak balantlara paralel bir ekilde seyrettii ve trafiin balantlar
baz dar al harekerlerle geme eiliminde olduu blgeler in hazrlanrlar. Gemite FAA rijit
kaplama kriterleri bir i yk varsaymna dayanmaktayd. Kaplama gerilimleri balantl kenarlarda ano
i blmlerinden daha yksektir. Test geerlilikleri ve saha performans pratik olarak balantl
kenarlarda ykten kaynaklanan btn atlaklklar gstermekte ve katmann ierisine doru hareket
etmektedir. Bu sebeplerden dolay tasarmn temel ald husus i ksmlardan balantl kenarlara
deitirilmitir. Tasarm erileri, yllk olarak be (5) ayr trafik hacmi iin izgiler ierirler. Erilerle
belirlenen kaplama kalnl sadece ano kalnl iindir. Temel alt kalnlklar ayrca belirlenir. Rijit
kaplama tasarm ile ilgili daha detayl bir tartma ICAO Dkman 9157/Ek 4te sunulmaktadr.
3.1.8. Temel Bilgiler
Bir havaalan kaplamas ve bunu kullanan uaklar, kaplama tasarm sresince bilinmesi gereken
etkileimli bir sistemi temsil ederler. Tatmin edici bir tasarm retmek iin, tasarm dncelerinin hem
uaklar hemde kaplama ile ilgili olarak tatmin edici seviyede olmas gerekir. stenilen tasarm mrne
sahip bir kaplama retmek iin dikkatli inaat kontrol ve belli bir derecedeki bakm gerekli olacaktr.
Kaplamalar snrl bir sre hizmet edecek ekilde tasarlanrlar ve kaplamadan kaynaklanan
yetersizlikler beklenir.Zayf bir inaat ve koruyucu bakmn bulunmamas genellikle en iyi kaplamalarn
bile performansnda hayalkrklna sebep olur.
htiya duyulan kaplama kalnlnn belirlenmesi, karmak bir mhendislik problemidir. Kaplamalar
geni bir yk ve iklim artlar yelpazesine maruzdurlar. Tasarm sreci ou zaman belirlenmesi zor
ok olan birok etkileimli deiken ihtiva eder. Her ne kadar konuyla ilgili pek ok aratrma
tamamlanm ve ok sayda aratrma yaplmakta ise de, ihtiya duyulan kalnlk konusunda
dorudan bir matematiksel zme ulamak imkanszdr. Bu sebepten dolay, kaplama kalnlnn
belirlenmesi, kaplamalar ve toprak katmanlar zerindeki yk dalmnn teorik analizine , deneysel
kaplama verilerinin analizine ve gerek hizmet artlar altndaki kaplama performansnn
incelenmesine dayal olmaldr. Bu blmde sunulan kaplama kalnl erileri, bu kaynaklardan ede
edilen verilerin korelasyonuna dayal olarak gelitirilmitir. Bu standartlara uygun olarak tasarlanan
kaplamalarn yirmi yllk bir yapsal mre sahip olmalar ve ngrlen trafikte esasl deiiklikler
olmad srece ana bakm faaliyetleri gerektirmemesi hedeflanir. Ykc iklim etkileri ile normal
kullanmn bozucu etkilerine bal olarak yzey artlarndaki rehabilitasyon ve yenilenmi takoz direnci
zelliklerinin 20 yldan nce yaplmas ihtimali vardr.
Havaalan kaplamalarnn yapsal tasarm, hem genel kaplama kalnlnn hemde kaplamadaki her
bir tabakann kalnlnn belirlenmesini kapsar. Tatmin edici bir hizmet sunulmas iin gerekli olan
kaplama kalnlklarn etkileyen pek ok faktr vardr. Tatmin edici bir hizmet sunulmas iin gerekli
olan kaplama kalnlklarn etkileyen pekok faktr vardr. Bunlara, takviye edilecek onal uak
yklerinin bykl ve zellikleri, trafik hacmi belli blgelerdeki trafik younluu ile kaplamann
yapsn oluturan zemin toprann malzemelerinin kaliteside dahildir.
104
izim 3.3. Alt temel reaksiyon modl zerindeki zemin etkisi (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
105
3.1.9. Uaklarla ilgili hususlar

Yk: Kaplama tasarm metodu uan brt arlna dayaldr. Tasarm amal olarak, kaplama
uaklarn maksimum kalk arl dikkate alnmaldr. Tasarm prosedr, ykn %95 orannda ana
ini takmlar zerinde, yzde 5 oranndada burun ini takmlar tarafndan tandn varsayar.
Maksimum kalk arl hesaplanrken kullanlmaldr. Maksimum kalk arlnn kullanlmas
tasarmda belli derecede muhafazakarlk salamak iin tavsiye edilir ve bu durumun doruluu
operasyonel kullanmda sk sk karlalan deiikliklerle gsterilmektedir. Gelen trafik gzard
edilerek bu muhafazakarlk belli lde dengelenmektedir.
ni takm tipi ve geometrisi
ni takm tipi ve konfigrasyonu, uak arlnn kaplama zerinde nasl datlacan belirtir
ve kaplamann uak yklerine verecei tepkiyi belirler. Her bir uak tipi iin tasarm erileri
gelitirmek ok pratik olmayabilir. Ancak, hem esnek hemde rijit kaplamalarn kalnl ini
takm ebatlarna ve tiplerine bal olduundan , deikenlerin saysn azaltmak in baz
geerli varsaymlar yoksa ayr tasarm erilerinin gelitirilmesi gerekir. Yaygn olarak
kullanlmakta olan ini takm konfigrasyonlarnn lastik temas blgelerinin ve lastik basncnn
incelenmesiyle elde edilen sonular, bunlarn, uan arl ile belli bir eilim izlediini
gstermitir. Bu nedenle, makul varsaymlarda bulunulabilir ve tasarm erileri varsaylan
veriler zerine kurulabilir. Varsaylan bu veriler aadaki gibidir.
1-Tek ini takm olan uaklar: zel bir varsaym gerektirmez.
2-ift ini takml uaklar: Bu uaklar iin teker iftlerinde hafif uaklarn lastiklerinin
merkez izgileri arasnda 51 cm , ar uaklarn lastiklerinin merkez izgileri arasnda 86 cm
bir mesafenin makul olduu grlmektedir.
3-ift tandem ini takm olan uaklar: Yaplan incelemeler, hafif uaklarn lastiklerinin
merkez izgileri arasnda 51 cm ve tandemler arasnda 1.14 m , ar uaklarn lastiklerinin
merkez izgileri arasnda 86 cm ve tandemler arasnda 1.40 m bir mesafenin uygun tasarm
deerleri olduunu gstermektedir.
4-Geni yapl uaklar: Geni yapl uaklar, yani, B-747, DC-10, L-1011 yukardaki 3.
maddede tanmlanan ift tandemli uaklar iin varsaylan geometriden radikal bir ayrlk
gsterirler. Brt arl ve ini takmlarnn geometrisindeki byk farkllklara bal olarak,
geni yapl uaklar iin varsaylan geometriden radikal bir ayrlk gsterirler. Brt arl ve
ini takmlarnn geometrisindeki byk farllklara bal olarak geni yapl uaklar iinayr
tasarm erileri hazrlanmtr.
Lastik basnc , ini takm kanfigrasyonuna ve brt arla bal olarak, 0.52-1.38 Mpa
arasnda deiir. Brt alk arttka lastik basncnn kaplama gerilimi zerinde daha az bir etki
yaptn ve dier parametrelerin almamas kaydyla, maksimum 1.38 Mpa olan varsaymn
gvenli bir ekilde alabileceini belirtmek gerekir.
Trafik Hacmi: Yllk uak kalklarnn uak tipine gre tahmin edilmesi, kaplama tasarm iin gerekli
deildir. Uaklarn operasyonlar hakkndaki bilgiler Havaalan Ynetim planlar, Terminal Saha
Tahminleri, Ulusal Havaalan Sistem Plan, Havaalan Faaliyet statistikleri ve FAA Hava Trafii
Faaaliyetlerinden elde edilebilir. Bu yaynlar, uaklarn tipine gre kalk tahminlerinde bulunmak iin
kullanlmas gereken bavuru kaynaklardr.
106
3.1.10. Tasarm iin uak belirlenmesi

Yllk uak kalklarnn uak tipine gre tahmini,bir dizi uak tipinin bulunduu bir liste ile
sonulanrTasarmda dikkate alnacak olan uak en fazla kaplama kalnl gerektiren uak olarak
seilmelidir. Gerekli kaplama kalnl belirlemek iin yllk kalk says hakkndaki tahmin ile uygun
tasarm erisini kullanmak suretiyle, tahminde dikkate alnan her bir uan kontrol edilmesi gerekir.
En fazla kaplama kalnl gerektiren uak tipi, tasarmda dikkate alnacak olan uak tipidir. Tasarmda
dikkate alnacak olan uan, tahminlerdeki en ar uak olmas gerekmez.
3.1.11. Tasarm ua vastasyla yllk kalklarn edeerinin belirlenmesi
Trafik tahmini farkl ini takmlarna ve farkl alklara sahip olan eitli uaklarn bir karm
olduundan, toplam trafiin etkileri, tasarmda kullanlan uan ini takmlarna dntrlmelidir. Bir
ini takmn bir bakasna dntrmek iin Tablo 3.2 deki dntrme faktrleri kullanlmaldr.
Tablo 3.2 Teker Dizili Tipleri ve Kalk Saylar likisi
Neye
Kalklar
Dntrlecek
ni Takm
arplacak
Tek Teker
ift Teker
0,8
Tek Teker
ift Tandem
0,5
ift Teker
ift Tandem
0,6
Duble ift Tandem ift Tandem
1,0
ift Tandem
Tek Teker
2,0
ift Tandem
ift Teker
1,7
ift Teker
Tek Teker
1,3
Duble ift Tandem ift Teker
1,7
kinci olarak, uaklar ayn ini takm konfigrasyonunda gruplandrldktan sonra, tasarmda dikkate
alnan uan yllk kalklarnn edeerine dntrme, aadaki formle gre belirlenmelidir.
log R1 = log R2 x(
W2
)
W1
Burada R1= Tasarmda dikkate alnan uan yllk kalklarnn edeeri

R2= Tasarmda dikkate alnan uan ini takm ile ifade edilen yllk kalklar
W1= Tasarmda kullanlan uan teker yk
W2=Sz konusu uan teker yk
Bu hesaplamada, uan brt arlnn %95inin ana ini takmlar zerinde olduu varsaylr. (geni
yapl uaklar bu hesaplamada zel bir ilgi gerektiriler.) Yukarda tartlan prosedr, farkl uaklarla
tasarmda dikkate alnan ortak bir ua dikkate alan izafi bir snflamadr. Geni yapl uaklar dier
uaklardan kkl bir ekilde ayrlklar gsteren ini takmlarna sahip olduklarndan, greceli etkileri
muhafaza etmek iin zel bir dikkat gerekir. Bu yllk kalklarn edeeri hesaplanrken her bir geni
yapl ua, 136,000 kg ift tandemli bir uak olarak ele alnmak suretiyle yaplr ve bu, tasarmda
dikkate alnan uak geni yapl bir uak bile olsa bile her bir rnek iin yaplmaldr. Yllk kalklarn
edeeri belirlendikten sonra tasarmda dikkate alnan uak iin uygun bir tasarm erisi kullanarak
tasarma devam edilmelidir. rnein tasarmda kullanlan uak geni yapl bir uak ise, btn
edeer kalklar yukardaki ekilde yaplmal ve geni yapl uaklarn tasarm erisi yllk kalklarn
edeer hasaplanmasyla birlikte kullanlmaldr.
107
rnek: Bir havaalan kaplamasnn aadaki tahmini trafik iin tasarlanacan varsayalm
Kaplamalar,1983)
Tahmini
Yllk Maksimum
Kalk
Uak
ni Takm Tipi
Kalk
Arl (kg)
727-100
ift
3760
72600
727-200
ift
9080
86500
707-320B
ift Tandem
3050
148500
DC-9-30
ift
5800
49000
CV-880
ift Tandem
400
83948
737-200
ift
2650
52440
L-1011-100
ift Tandem
1710
204120
747-100
Duble ift
85
317800
Tandem
zm: Tasarm iin kullanlacak uan belirlenmesi: Tahmin srasnda uygun tasarm erileri
kullanlarak herbir uak iin bir kaplama kalnl belirlenir CBR,k deeri gerilmeye kar dayankllk
vs. ..gibi kaplama girdi verileri, btn uaklar iin ayn olmaldr. Uak arlklar ve kalk dereceleri
tahminlerde kullanlan belli bir uankine karlk gelmelidir. Bu rnekte 727-200 en byk kaplama
dayanklln gerektirir ve bundan dolay tasarmda kullanlacak olan uaktr.
b)Tasarmda kullanlacak uan ini takmlarna gre tahmini trafiin gruplandrlmas. Bu
rnekte, tasarmda kullanlacak olan uakta ift tekerli ini takm bulunduundan, trafiin tamam ift
tekerli konfigrasyonda gruplandrlmaldr.
c) Uan yllk kalklarnn tasarmda kullanlan uan yllk kalklar edeerine
dntrlmesi: Kark uaklarn ini takm konfigrasyonlar ortak bir grupta toplandktan sonra,
tasarmda kullanlan uan yllk kalklarnn edeeri hesaplanr.
Kaplamalar,1983)
Tasarm
Tasarm Uann
ift ni Takml Teker Yk
Uak
Uann Teker Edeer
Yllk
Kalklar
(kg)
Yk (kg)
Kalklar
727-100
3760
17240
20520
1891
727-200
9080
20520
20520
9080
707-320B
5185
17610
20520
2764
DC-9-30
5800
11630
20520
682
CV-880
680
9940
20520
94
737-200
2650
12440
20520
463
L-1011-100
1450
16160*
20520
83
747-100
2907
16160*
20520
1184
Geni yapl uaklar iin teker ykleri, edeerde yllk kalk hesaplamalar iin 136 100 kg
arlndaki bir uan teker yk olarak alnacaktr.
d) Bu rnek iin kaplama tasarmnn 86 500 kg arlndaki ift tekerli bir uan yllk 16 000 kez
kalk iin yaplmas gerekir. Ancak, sktrma derinlii, asfalt yzeyin kalnl, drenaj yaplar vs.
dikkate alndnda tasarmn trafik karmndaki en ar uaa hizmet verebilmelidir.
108
3.2. Esnek kaplamalarn tasarm

Esnek kaplamalar, zemin artlar gerektiriyorsa, bir zemin alt ve bir pist zemini zerien yerletirilmi
olan bitm anma yzeyinden oluurlar. Esnek kaplama yapsnn tamam nihai olarak bir zemn
tarafndan tanr. eitli bileenlerin fonksiyolaryla ilgili aklamalar aadaki paragraflarda
bulunmaktadr. Baz uaklar iin temel ve temel alt stabilize malzemeden yaplmak zorundadr.
Esnek kaplamalar iin tasarm erilerinin kullanlmas temel malzemesi iin CBR, temel alt
melzemesi iin br CBR, tasarmda kullanlan uan brt arl ve tasarmda kullanla uan yllk
kalk saysn gerektirir. izim 3.4den 3.12ye kadar olan izimler gerekli olan toplam kalnlk ve
bitm yzeyin kalnln gstermektedir. 25 000i aan yllk kalklarda toplam kaplama kalnlnn
bitm yzeyi 3 cm arttrlmaldr.
3.2.1. Kritik ve kritik olmayan blgeler
izim 3.4den 3.12ye kadar olan tasarm erileri, toplam kritik kaplama arl T ve pist yzeyi
kalnlk ihtiyacnn belirlenmesinde kullanlr. Kritik olmayan kaplamalar iin temel ve temel alt
tabakalarna 0.9T faktr uygulanr, pist yzeyi kalnl tasarm erileri zerinde not alnr. Gei
blgesi ve inceltilmi kenarlarn deiken blmleri iin, azaltma sadece pist zeminine uygulanr.
Temel iin minimum 0.7T kalnla izin verilebilir ve temel ve temel alt kalnl yzeyinin tamam iin
pozitif yzey drenaj salamak iin artrlmal veya deitirilmelidir. 0.5 cm ve fazlas iin bir st
tamsay, alt iin ise tamsay deer kullanlr.
3.2.2. Stabilize Temel ve Temel Alt
Tasarm, 45 359 kg veya daha fazla olan jet uaklarna hizmet verebilmek iin yaplan yeni
kaplamalar iin stabilize temel ve temel alt tabakalar gereklidir. Bu stabilize tabakalar, Madde
3.2.3de tartlan edeerlilik faktrlerini kullanmak suretiyle granler tabakalarn yerine
kullanlabilirler. Faktr, tabaka kalnl , stabilize eden malzemenin tipi ve miktar, stabilize tabakann
kaplama yaps ierisindeki yeri vs. gibi bir dizi deikene bal olduundan, bir edeerlilik faktrleri
aral verilmitir.
Stabilize temel ve temel alt gerektiren politikann istisnalar granler bir malzemenin ispatlanm
performansna dayal olmaldr. Bu konuda ispatlanm performans, bu malzemeyi kullanan havaalan
kaplamalarnn tatminkar bir tarihesinin bulunmas demektir. Bu tatminkar performansn tarhesi,
uak yklerinin ve iklim artlarnn beklenilenle kyaslanabilecek durumda olduu bir ortamda gemi
olmaldr.
109
izim 3.4. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, tek tekerli ini takm (ICAO,
110
izim 3.5. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, ift tekerli ini takm(ICAO,
111
izim 3.6. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, ift tandemli ini takm(ICAO,
112
izim 3.7. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, B747-100,SR,200 B,C,F(ICAO,
113
izim 3.8. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, B747-SP(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)
114
izim 3.9. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman
9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
115
izim 3.10. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, DC-10-30,
30CF, 40, 40CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
116
izim 3.11. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, L-1011,100(ICAO, Dkman
117
izim 3.12. Kritik blgeler iin esnek kaplama tasarm erileri, L-1011-100,200(ICAO, Dkman
118
izim 3.13. Minimum Zemin Tabakas Kalnl (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
119
Dier istisnalar %100 krlm, kat yakn dereceli ta gibi mevcut st malzemelere dayal olarak
yaplabilir. Bu malzemeler slak ve yeniden kalplanm olarak temel iin minimum 100, temel alt iin
minimum 35 deerinde bir CBR gstermelidir. Buzlanma penetrasyonuna maruz kalan blgelerde
malzemeler CBR artlarna ilave olarak , geirgenlik ve buzlanmaya kar hassasiyet testlerinin
artlarna uygun olmaldr.
Minimum toplam kaplama kalnl, uygun tasarm erisi zerinde 20 CBR bir zemin iin gereken
toplam kaplama kalnlndan daha az olmamaldr. imento ile ilenmi temeller kullanld zaman
bazen yansma atlaklklaryla karlalr. imento ile ilenmi temeller kullanld zaman yansma
atlaklklarnn olma ansn minimize etmek iin, bitm yzey tabakasnn kalnl en azndan 10 cm
kalnlkta olmaldr.
3.2.3. Stabilize temel ve temel alt edeerlilik faktrleri
Stabilize temel alt tabakalar, esnek bir kaplama iin baz yapsal avantajlar sunar Bu avantajlar
eitli stabilize katmanlara uygulanabilecek ikame kalnlk oranlarn gsteren edeerlilik faktrleri
eklinde ifade edilir. Stabilize malzemenin kalnl, granler temel alt kalnl ihtiyacn edeerlilik
faktrne blmek suretiyle hesaplanabilir. Edeerlilik faktrnn aralklar aada Tablo 3.5de
gsterilmektedir.
Tablo 3.5 .Stabilize Temel Alt in Tavsiye Edilen Esdeerlilik Faktr
Malzeme
Edeerlilik
Faktr
Aral
Bitm yzey tabakas
1.7-2.3
Bitm temel tabakas
1.7-2.3
Souk olarak yaplm bitm
1.5-1.7
temel
Yerinde
kark
temel
1.5-1.7
tabakas
imentodan yaplm temel
1.6-2.3
tabakas
Toprak
imento
temel
1.5-2.0
tabakas
Krlm
agrega
temel
1.4-2.0
tabakas
akl temel alt tabakas
1.0
Yukarda gsterilen edeerlilik faktrlerini tespit ederken, akl temel alt tabakasnn CBR 20 olarak
var saylmtr.
Stabilize temel tabakalar daha ok stabilize temel alt ile ayn durumdaki esnek kaplamalar iin
yapsal avantajlar salar. Avantajlar, stabilize temel alt iin gsterilenlere benzer edeerlilik faktrleri
ile ifade edilir. Bu oranlar, granler temel ihtiyacn edeerlilik faktrlerine blmek suretiyle stabilize
temel kalnln hesaplamak iin kullanlr. Edeerlilik faktr aralklar aadaki Tablo 3.6de
gsterilmektedir.
120
Tablo 3.6 Edeerlilik Faktr Aral

Malzeme
Edeerlilik Faktr
Aral
Bitm yzey tabakas
1.2-1.6
Bitm temel tabakas
1.2-1.6
Souk olarak yaplm
1.0-1.2
bitm temel
Yerinde kark temel
1.0-1.2
tabakas
imentodan
yaplm
1.2-1.6
temel tabakas
Toprak imento temel
N/A
tabakas
Krlm agrega temel
1.0
tabakas
N/A
Yukarda gsterilen edeerlilik faktrlerini tespit ederken, ezilmi agrega temel tabakasnn CBR 80
olarak varsaylmtr.
3.2.4. Tasarm rnei
Tasarm erilerinin faydasna bir rnek olarak 34 000 kg brt arla sahip bir uan ift ini takml
bir ve tasarm iin kullanlan uankine edeerde yllk 6 000 kalk yapan bir uak iin tasarlanacak
olan esnek bir kaplama dnelim. Zemin alt ve temel alt iin tasarm CBR deerleri srasyla 20 ve
6dr.
Toplam Kaplama Kalnl:
Gerekli olan toplam kaplama kalnl izim 3.5 den belirlenir. Temel alt CBR deeri 6 ile birlikte st
apsisler girilir. Tasarmda kullanlan 34 000 kg uan brt arlna dru dikey olarak aaya bir
izdm ile brt arln kesime noktasndan, yllk 6 000 kalk edeerinin yatay izdm alnr.
Yatay izdm ile yllk kalk seviyesinin kesime noktasndan aaya, alt apsislere doru dikey bir
izdm yaplr ve toplam kaplama kalnl okunurki bu rnek iin 51.2 cmdir.
Temel alt tabakasnn kalnl
Temel alt tabakasnn kalnlda toplam kaplama kalnlna benzer bir ekilde belirlenir. izim 3.5
kullanlarak tasarm CBR deeri 20 ile birlikte st apsisler girilir. Yukarda belirtildii ekilde, yani, brt
arln dikey izdm alnr ve alt apsislere doru dikey bir izdm kullanlr. Bu rnekte elde
edilen kalnlk 21.8 cm dir, bundan dolayda temel alt kalnlnn 54.0-21.8=32.2 cm olmas gerektii
anlamna gelir.
Bitm yzeyin kalnl:
izim 25deki nottada gsterildii gibi, bitm yzeyin kalnl kritik blgeler iin 10 cm kritik olmayan
blgeler iin 8 cm dir.
121
Pist temelinin kalnl:

Pist temelinin kalnl, bitm yzeyinin kalnl yukarda belirtilen birleik yzey ve temel
kalnlndan karmak suretiyle hesaplanabilirki bu rnek iin pist temeli 21,5-9.8=11.7 cmdir. Kritik
blgeler iin minimum pist temeli kalnlnn 15 cm olduunu belirtmek gerekir. Yukarda belirlenen
ve bu rnekte 51.2 cm olan toplam kaplama kalnl ile birlikte izim 3.13n sol ordinatna girilir.Bu
rnekte 6 olan temel alt CBR hattna doru yatay bir izdm alnr. Yatay izdm ile temel alt
CBR hattnn kesime noktasndan alt apsislere aaya doru dikey bir izdm alnr ve minimum
pist yzeyi kalnl okunur, bu rnekte gerekli olan minimum pist yzeyi kalnl 15 cm olacaktr.
nceki hesaplamann aksine, izim 24te gerekli olan extra temel kalnl, toplam kaplama
kalnlna ilave edilmeyen toplam temel alt kalnlndan karlr; bu rnekte 32.3 3.6=28.7 cmdir.
Kritik olmayan blgeler iin kalnlk: Kritik olmayan blgeler iin toplam kaplama kalnl, kritik
kaplama temeli ve temel alt kalnlnn 0.9u ile buna ilave olarak tasarm tablolarnda verilen gerekli
bitm yzeyi kalnl alnarak elde edilir. Kritik ve kritik olmayan kaplamalarn inceltilmi kenar
ksmlar iin, sadece pist temeline 0.7T faktr uygulanr nk temel alt arprazlama drenaja izin
vermek durumundadr.
zet: Yukardaki paragraflarda hesaplanan kalnlklar dz saylara yuvarlanmaldr. Kaplamaya zarar
verecek buzlanma hareketine meydan verebilecek artlar varsa, balka bir analiz gereklidir. Bu rnek
iin son kalnlklar aadaki ekilde olacaktr.
Tablo 3.7. Esnek Kaplama Tasarm rnei Sonular
Gerekli Kalnlklar
Tabakalar
Kritik olan (cm)
Kritik Olmayan
(cm)
Bitm Yzey
10
8
Pist Temeli
15
13
Temel Alt Tabakas
28
25
arprazlama Drenaj
0
8
Bu rnekteki tasarmda kullanlan uak 45 300dan daha dk bir arla sahip olduundan,
stabilize temel ve temel alt gerekli deildir ancak istenirse kullanlabilir.
3.3. Rijit Kaplama Tasarm
Esnek kaplamannkine benzer yani, tek ve ift ve ift tandem ini takml uaklar ile geni yapl jet
uaklar iin ayr ayr eriler olacak ekilde, tasarm erileri rijit kaplamalar iinde hazrlanmtr.
izim 3.14 ila 3.22te baknz. Bu eriler ykn, balant tanjant olduu bir balantl kenar yk
varsaymna dayaldr. Tasarm erilerinin kullanlmas drt tasarm girdi parametresi gerektirir.
Betonun gerilmeye kar dayankll, temel alt modl, tasarmda kullanlan uan brt arl ve
tasarm kullanlan uan yllk kalk says. Rijit kaplama tasarm erileri sadecebetonun kalnln
gsterirler. Rijit kaplama yapsnn dier bileenlerinin kalnlklar ayrca belirlenmek zorundadr.
Betonun gerilmeye kar dayankll: Beton kaplama iin gerekli kalnlk, kaplamada kullanlan
betonun dayankllna baldr. Beton dayankll, beton bir kaplama katmannn temel zellii
gerilme olduu iin, gerilmeye kar dayankll asndan deerlendirilir. Betonun gerilmeye kar
dayankll, ASTM C-78 test metodu ile belirlenmelidir. Normal olarak tasarm iin 90 gnlk bir
dayankllnn 28 gnlk bir dayankllktan %10 daha yksek olacan kabul edebilir.
122
k deeri : Aslnda k deeri, rijit kaplamay takviye eden malzemenin yay sabitidir ve takviye edici
malzemenin dayankllk deerinin gstergesidir.
Uan Brt arl: Tasarmda kullanlacak uan brt arl her bir tasarm erisinde
gsterilmektedir. Tasarm erileri ayr eriler zerinde gsterilen geni yapl uaklar haricinde ana
ini takmlarnn tipine gre gruplandrlr. Gerekli olabilecek herhangi bir i deerlendirmede yardmc
olmak amacyla btn tasarm erileri zerinde geni bir brt arlk aral gsterilmitir. Bu
rneklerde, gsterilen brt arlklar aral mevcut uaklarn arlklarn kapsamaya uygundur.
Tasarmda kullanlan uan yllk kalklar: Drdnc girdi parametresi, tasarmda kullanlan
uan yllk kalklarnn saysdr. Kalklar, 3.1.11de anlatlan prosedre uygun olarak
hesaplanmaldr.
Tasarm erilerinin kullanlmas: Rijit kaplama tasarm erileri, tasarm girdileri yukarda aklandklar
sralamaya uygun olarak giilecek ekilde yaplandrlrlar. Betonun gerilmeye kar dayankll ilk
girdidir. Tasarm erisinin sol ordnatina betonun gerilmeye kar dayankll girilir. Uygun temel
modl hatt ile kesiinceye kadar burada dikey bi izdm alnr. Kesime noktasndan tasarmda
kullanlan uan brt arlna doru yatay bir izdm alnr. Yllk kalklar gsteren sa ordinata
doru yatay bir izdm alnr. lgili yllk kalk izgisi zerinden kaplama kalnl okunur. Gsterilen
kaplama kalnl, temel alt hari olmak zere, sadece beton kaplamann kalnln ifade eder.
3.3.1. Temel alt artlar
Rijit bir kaplamann altndaki temel altnn amac kaplama katmanlar iin tek tip istikrarl bir takviye
salamaktr. Aada Tablo 3.8de gsterilen durum haricinde btn rijit kaplamalar iin minimum 10
cm bir temel alt kalnl gereklidir.
Tablo 3.8 Drenaj ve Buzlanmaya gre Toprak Snflandrmas
Toprak
yi Drenaj
Zayf Drenaj
Snflandrmas Buzlanma Yok
Buzlanma Var
Buzlanma Yok
Buzlanma Var
GW
X
X
X
X
GP
X
X
X
GM
X
GC
X
SW
X
123
izim 3.14. Rijit kaplama tasarm erileri tek tekerli ini takm (ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
124
izim 3.15. Rijit kaplama tasarm erileri ift tekerli ini takm(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
125
izim 3.16. Rijit kaplama tasarm erileri ift tandem ini takm(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
126
izim 3.17. Rijit kaplama tasarm erileri B747-100,SR,200B,C,F(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
127
izim 3.18. Rijit kaplama tasarm erileri B747-SP(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
128
izim 3.19. Rijit kaplama tasarm erileri DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
129
izim 3.20. Rijit kaplama tasarm erileri DC-10-30,30 CF,-40, 40 CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
130
izim 3.21. Rijit kaplama tasarm erileri L-1011-1,100(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
131
izim 3.22. Rijit kaplama tasarm erileri L-1011-100,200(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
132
izim 3.23. Stabilize alt temelin zemin modlne etkisi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
Eer daha ekonomik olacaksa, toprak reaksiyon modln artrmak ve gerekli beton katman
kalnln drmek iin, 10 cm den daha fazla bir temel alt kalnl kullanlabilir. Temel alt iin ilave
kalnlk kullanlmasnn maliyeti, beton kalnlndan salanan tasarrufa gre deerlendirilmelidir. Rijit
kaplamalarn altnda bulunmaya elverili olan temel alt malzemeleri aada listelenmitir.
Bitm temel tabakas
Agrega temel tabakas
Krlm agrega temel tabakas
Toprak imento temel tabakas
imentoyla ilenmi temel tabakas
133
Granler temel alt iin k deerinin belirlenmesi : Farkl temel alt malzemelerinin eitli kalnlklaryla
ilikili olarak k deerindeki muhtemel artlar izim 3.23te gsterilmitir. izim 3.23, temel alt
stabilize olmayan malzemelerden yaplmsa kullanlmak zere hazrlanmtr. izim 3.23te
gsterilen deerlerin klavuz olarak kabul edilmesi ve yerel tecrbelerle ayarlanmas gerekir.
3.3.2. Kritik ve kritik olmayan blgeler
Kritik kaplama blgelerindeki beton katman kalnln belirlemek iin izim 3.14 3.22 arasndaki
tasarm erileri kullanlr. Kritik olmayan blgelerde beton katman kalnlna 0.9Tbir kalnlk
uygulanr. Geilerdeki kalnlk deiiklii bir katmann enine ve boyuna tamamen uygulanmaldr.
Farkl katman kalnl olan blgelerde, temel alt yzeyinin tamamndan yzey drenaj salayabilmek
iin, temel alt kalnl ayarlanmaldr 0.5ten byk saylar bir ste dk olanlarda bir alta yuvarlama
yaplr.
3.3.3. Stabilize temel alt
Stabilize edilmi temel alt iin k deerinin belirlenmesi: Stabilize edilmi temel alt etkisi temel
modlne yanstlr. Temel modln belirlemedeki zorluk, tasarm aamasnda test verilerinin
mevcut olmamasdr. izim 3.23, eitli modullerdeki temel alt zerine yerletirilmi olan esitli
stabilize temel alt kalnlklar ile k deerindeki muhtemel artlar gstermektedir. izim 3.23, stabilize
edilmi olan tabakann, temel alt modln artrmada iyi derecede krlm olan tabakann, temel alt
modln artrmada iyi dereceli krlm olan agregadan iki kat daha etkili olduu varsaylarak
gelitirilmitir. Daha dk kalitedeki stabilize tabakalara daha dk k deerleri verilmelidir. Stabilize
temel alt iin bir k deeri belirlendikten sonra, tasarm prosedr 3.3de anlatld ekildedir.
3.3.4. Tasarm rnei
Tasarm erilerinin kullanmna bir rnek olarak, rijit bir kaplama tasarmnn 160 000 kg brt arl
olan ve tasarmda kullanlan uankine edeerde yllk 6 000 kalk yapacak olanift tandemli
uaklar iin yaplacan varsayalm. Yllk 6 000 edeer kalk, 350 000 brt arl olan B-747
uaklarnn yllk oalrak 1 200 kalkna karlk gelmektedir. Drenajn zayf ve buzlanma
penetrasyonunun 45 cm olduu 25 MN/m3 temel alt modlnde tasarm yaplacak olan zezllik bir
ana pisttir ve buzlanmaya kar %100 koruma gerektiri. Zemin topra CLdir. Beton karm
tasarmlar gerilmeye kar 4.5 MN/m2 bir dayanklln yerel olarak mevcut olan agrega tarafndan
zaten retilebildiini gstermektedir.
Tasarmda kullanlan uan brt arl, stabilize bir temel alt kullanmn zorunlu klar. En ekonomik
ksm belirlemek iin eitli stabilize temel alt kalnlklar denenmelidir. imentoyla stabilize edilmi bir
temel alt kalnln varsayalm. 15 cm kalnlkta bir temel alt deneyelim. izim 3.23 kullanarak, 15
cm kalnln temel modlnn 25 MN/m3 den 57 MN/m3e kadar artrma ihtimali vardr. Varsaylan
tasarm verileriyle izim 27yi kullanarak, ift tandem tasarm erisi ~42cmlik bir beton kaplama
kalnln getirecektir. Bu kalnlk 43 cm ye yuvarlanr. Buzlanma penetrasyonu sadece 45 cm ve
stabilize temel alt ile beton kaplamann bileik kalnl 58 cm olduundan, buzlanmaya kar daha
fazla korunmaya gerek yoktur. Geni yapl uaklar katmann kalnln kontrol etmedii halde
balant ihtiyalar ve drenaj yaplarnn tasarm tespit edilirken geni yaplar gz nnde
bulundurulmaldr.En ekonomik ksm belirlemek iin dier stabilize temel alt kalnlklar
denenmelidir.
134
3.3.5. Opsiyonel rijit kaplama tasarm erileri :

Balantl bir kenara uak ykleri uyguland zaman, ini takmnn balantl kenara olan
as,katmandaki gerilimin bykln etkiler.izim 3.14 ve 3.15, tek tekerli ve ift tekerli ini
takmlar,balantya paralel olarak yerletirildikleri zaman maksimum gerilimdedirler.ift tandemi
balantl kenara dar bir ayla yerletirmek maksimum gerilimi retecektir.izim 3.24 ile 3.30
arasndaki tasarm erileri balantl kenarlara tanjant olarak yerletirilen ama maksimum gerginlii
oluturan aya dndrlen ift tandemli ini takmlar iin hazrlanr.Bu tasarm erileri, uaklarn
kaplama
balantlarn
apronlarn
bulunduu
pistlerde,pist
sonlarnda,pist-taksi
yolu
kavaklar,apronlar vs.. gibi al olarak dk hzla
geme ihtimali olan blgelerdeki kaplamalarn tasarmnda kullanlabilir.izim 3.24 ile 3.30 in
kullanlmas istee bal olup,sadece uaklarn kaplama balantlarn al olarak dk hzla geme
ihtimalinin bulunduu yerlerde uygulanmaldr.
135
izim 3.24. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri-ift tandem ini takm(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
136
izim 3.25. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri -B747 100.SR.200 B,C,F(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
137
izim 3.26. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri -B747 SP(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
138
izim 3.27. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri DC-10-10,10CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
139
izim 3.28. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri DC-30,30CF,40,40CF(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
140
izim 3.29. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri L-1011-1,100(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
141
izim 3.30. Opsiyonel Rijit Kaplama tasarm erileri L-1011-100,200(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
142
3.3.6. Younluk Trafik Hacimleri:

Tasarm erileri zerinde gsterilenin ok zerinde younlukta trafie maruz kalan ok sayda
havaalan bulunmaktadr.Bu durumlarda, trafik younluundan dolay bakm neredeyse imkanszdr
ve balangtaki inaat ok daha nemli klar.Maalesef, hizmet vermekte olan kaplamalar zerinde
yaplan gzlemlerden elde edilen tecrbeler haricinde, yksek trafik younluuna maruz havaalan
kaplamalarnn perfonmans konusunda ok az bilgi bulunmaktadr.Tasarm, trafik younluunun
yksek olduu durumlarda hizmet vermek zere yaplm olan rijit kaplamalarn aadaki hususlar
yanstmas gerekir.
Temel: Kaplamann temeli yapya nihai takviyeyi salar.daha sonradan kabilecek bir uygunsuzluk
problemi kaplama ina edildikten sonra pratikte dzeltilemeyecei iin , sabit bir temel yapmak iin
gereken her trl aba gsterilmelidir.Stabilize temel alt kullanlmas, tektip ve sabit bir temel
salama konusunda nemli lde yardmc olacaktr.Genel konumak gerekirse, yapsal kapasite
iin rijit kaplama kalnl ile stabilize temel alt kalnlnn en ideal kombinasyonu 1:1 orandr.
Kalnlk: Tasarm erilerinde gsterilenden yllk 25 000 kalk seviyesinde daha fazla bir trafik
younluuna sahip olan kaplamalar, trafik hacmini kaldrabilmek iin, daha fazla kalnlk
gerektirecektir. Kaplama kalnlklarn aada gsterilen Tablo 3.9 la uyumlu olarak artrmak
suretiyle ilave kalnlk salanabilir.
Tablo 3.9.25 000 kalk kalnlnn bir yzdesi
olarak ifade edilen yksek kalk seviyeleri iin kaplama kalnlklar :
Yllk Kalk Seviyesi
25 000 kalk
kalnlnn yzdesi
50 000
104
100 000
108
150 000
110
200 000
112
Tablo 3.9de verilen deerler, aratrma verilerine ve hizmette olan kaplamalar zerinde yaplan
gzlemlere dayal olarak yaplan tahminlerdir.Tablo 3.9, kalnlk yzdesi il kalklar arasnda
logaritmik bir iliki olduu varsaymna dayal olarak gelitirilmitir.
Panel ebat: Katman panelleri balant hareketini minimize edecek ekilde yaplmaldr.Kk balant
hareketi, balant zerinden daha iyi bir yk aktarm gereklemesini salar ve katmanlar uzayp
ksaldklarnda balant dolgu malzemelerinin gerekletirmek zorunda olduklar uzamay
azaltr.Mmkn olan en iyi performans salamak iin,yksek kalitede balant dolgu malzemeleri
belirlenmelidir.
3.3.7 Takviyeli beton kaplama:
elik takviyenin ana faydas, atlaklar nlemese de, atlaklar dzenli olmayan yzeylerin yapsal
btnlk salayaca ekilde birbirine bal olmasn temin edecek ve genellikle kaplama
performansn iyletirecek ekilde birbirine ok yakn tutmasdr.atlaklar birbirine ok yakn tutarak,
elik atlaklklarn arasna molozlarn akmasn minimize eder.Takviye edilmi beton kaplamalar iin
gerekli olan kalnlklar,dz betondakilerle ayndrlar, ve ilgili tasarm erisinden belirlenirler.elik
takviye daha uzun balant boluklarna imkan salar ve bundan dolay dz yada takviye edilmi
143
beton kaplama konusunda karar verilirken maliyet avantajlar asndan daha az balant
belirlenmelidir.
Takviyenin tt ve aralklar: Takviyeler, ya kaynaklanm tel rg yada katmann her tarafnda
komple takviye salamak iin ular bota braklm ubuk perdahlar eklinde olabilirler.Perdah ular
minumum 12 in(31cm) olmal ancak telin yada ubuun uzunlamasna apnnn 30 katndan daha
az olmamaldr.Yan perdahlar minimum 6 in(15cm) olmal ancak telin yada ubuun enine apnn
20 katndan daha az olmamaldr.Neredeyse tamamyla takviye salamak ama bu arada uygun bir
beton kaplamaya da ulaabilmek iin, u ve yan aklklar maksimum 6 in(15cm),minimum 2
in(5cm) olmaldr.Uzunlamasna elemanlar 4 inten(10 cm) az ,12 inten(31 cm) fazla aralkl
olmamal,enine elemanlar ise 4 inten (10 cm) az , 24 inten(61 cm) fazla aralkl olmamaldr,
Takviyenin miktar:
a) Takviye edilmi bir beton kaplama iin gerekli olan elik blge temel alt ekme forml ile
srtnme katsays formlnn birletirilmesiyle belirlenir.Sonuta ortaya kan forml aadaki
ekilde ifade edilebilir.
As =
3.7 L Lt
fs
Burada :
As = Her bir ft genilik yada uzunluk iin elik blge , in kare
L = Katmann uzunluk yada genilii,ft
t = Katmann kalnl
fs = elik iin izin verilebilir stres gerilimi,psi
Not: elik blgesinin metrik birimlerle belirlenmesi iin ;
L metre olarak ifade edilmelidir
t milimetre olarak ifade edilmelidir
fs metre kare bana meganewton olarak ifade edilmelidir
3.7 sabiti 0.64 e dntrlmelidir
As = o zaman her metreye santimetre kare olarak ifade edilecektir.
b) Bu formlde katman arlnn her bir feet kare ve her in kalnlk (23.6 MN/m2) iin 12.5 pound
olduu varsaylmtr.elikteki gerilim stresi eliin trne ve derecesine gre deiiklik gsterir.zin
verilebilir gerilim stresinin, eliin tama kapasitesinin te ikisinin alnmas tavsiye edilir. 292
Mevcut spesifikasyonlara dayal olarak , tama kapasitesi ve buna karlk gelen tasarm gerilimleri
(fs) Tablo 3.10de listelenmitir.
144
Tablo 3.10. Takviye eliin tama kapasitesi ve eitli dereceleri:
ASTM Kodu
A615
A616
A616
A616
A185
A497
eliin Tr ve Derecesi
Deforme baraka
elii,derecesi 40
Deforme ray elii,derecesi
50
Deforme ray elii,derecesi
60
Deforme baraka
elii,derecesi 60
Souk ekme kaynakl elik
tel rg
Souk ekme kaynakl
deforme elik tel
Tama
kapasitesi
Psi(MN/m2)
Psi
fs
(MN/m2)
40000(300)
27000
200
50000(370)
33000
240
60000(440)
40000
300
60000(440)
40000
300
65000(480)
43000
320
70000(520)
47000
350
c)elik takviyenin minimum yzdesi, yzde 0.05 olmaldr.eliin yzdesi , eliin alann , As , her bir
uzunluk (genilik) birimine den betonun alanna blnerek ve 100 ile arplarak bulunur.Ekonomik
olarak yerletirilebilecek olan en dk elik miktar olarak dnebilecek olan elik yzdesi ,
0.05tir.elik takviyesi daha byk ebatlarda katman yapma imkan salar ve bylelikle enine yap
balantlarn azaltr.En ekonomik elik yzdesini belirlemek iin , takviye edilmi bir kaplamann
temeli ile ilgili maliyetler enine balantlarn bir ksmn elimine etmek suretiyle gerekletirilen
tasarrufla kyaslanmaldr.elik yzdesine baml olmakszn izin verilebilecek maksimum katman
uzunluu 75ft (23 m)dir.
3.3.8. Derzler
3.3.8.1. Beton Kaplamalarn Derzlenmesi

Scaklk ve nem oranlarndaki deiimden kaynaklanan hacim deiiklikleri kaplama burumasna ve
kaplamada nemli lde gerilmelere neden olur. Bu gerilmelerin oluturaca etkileri azaltmak ve
rasgele atlamalar engellemek iin kaplamay belli aralklarda dzenli olarak derzler aracl ile
anolara blmek gerekir. Donat kullanlmad zaman bu anolarn ekli olabildiince kareye yakn
olmaldr.
3.3.8.1.1. Derz kategorileri
Derzler kullanm ilevlerine gre genleme, ekilme ve yapm derzleri olarak kategorilere ayrlr.
Btn derzlerin finileri derz contalarnn ve dolgularnn yerletirlebilecei ekilde yaplacaktr.
Kaplama derz detaylar izim 3.31, izim 3.32 ve izim 3.33 de verilmi ve Tablo 3.11 da
zetlenmi olup aadaki gibi tanmlanabilir
1) Genleme derzleri:
Genleme derzinin amac deiik tipteki kaplamalarn ve kaplama ile yapnn temas ettii
blgelerde izalasyonu salamaktr iki eit genleme derzi vardr .
145
i) Tip A :
Bu tip genleme derzi, komu anolar arasnda yk transferinin gerekletirilmesi gerektiinde
kullanlr. Bu derzlerde 25 mm kalnlnda nceden kalplanarak hazrlanm derz dolgusu
malzemesi ve yk transferini salamak iin dbel ubuklar kullanlr
ii) Tip B :
Bu tip genleme derzleri komu anolar arasnda yatay yer deitirmelere izin verilebilen
kaplamalarda kullanlr Bu tr derzler kullanldnda, kaplama kalnl derze yaklatka artan
ekilde kalplanarak yaplr ve dbel ubuklar kullanlmaz
2) ekilme derzleri
ekilme derzleri anolarn nem oran yada scaklk deiikliklerinde meydana gelen ekilmeden
dolay oluacak atlaklarn kontroll olmasn salamak iin kullanlr.Ayrca ano ekilme
gerilmelerininde azaltlmasn salar. izim 3.32 de bu tip derzlerin F,G ve H de detaylar
verilmektedir
3)Yapm derzleri:
Yapm derzleri yapm srasnda deiik zamanlarda yaplan anolar arasna konur. izim 3.32 de
tip C,D ve E de detaylar verilmektedir
146
izim 3.31. Tipik bir Kaplama Derz Plan
147
izim 3.32. Tipik Kaplama Derz Detaylar Profileden Grnm (FAA AC 150/5320-6D, 1995)
148
izim 3.33. Kaplama Derz Detaylar Profilden Grnm ve Plan Grn (FAA AC 150/5320-6D, 1995)
149
izim 3.34. Detayl Kaplama Derz Plan(FAA AC 150/5320-6D, 1995)
TP
A
C
D
E
F
Tablo 3.11: Kaplama Derz Tipleri(FAA AC 150/5320-6D, 1995)

Derz Tipleri Tanm Ve Kullanm Alanlar
TANIM
BOYLAMASINA
ENLEMESNE
Deiik kaplama alanlarnn
Birleim noktalarnda kullanlr.
Dbeli genleme
Kullanlmaz
Deiik derz detaylarnn olduu
blgelerde kullanlr.
Dbellerin kullanmn pratik
alanlarda ve kaplama bitiii
Kaplama eklemesi yaplabilecek
yaplarn olduu yerlerde
alanlarda kullanlabilir. nce kaplama
Kalnlatrlm
kullanlr. Ayrca gelecekte
kesitlerinde dbel kullanabilme
Kenar genleme
genileme yaplabilecek
olana salar
derzi
blgeler de olan anolarn
kenarlarna yaplr.
Kamal yapm
TP E dndaki btn
Kullanlmaz
derzi
derzlerde kullanlr
Dbelli yapm
Yapm srasnda yapmn durmas
Btn derzlerde kullanlr
derzi
durumlarnda yaplr.
Geni gvdeki uaklarn
gelmedii taksi yollarnda
Menteeli yapm
ve kaplama kenarndan 25
derzi
Kullanlmaz
yada daha az mesafede olan
derzlerde kullanlr.
Serbest utan en az derz
150
Dbelli bzme
derzi
Menteeli
bzme derzi
Yapma bzme
derzi
Genel kullanm iin

dnlebilir.
Geni gvdeki uaklarn

gelmedii taksi yollarnda
ve kaplama kenarndan 25
yada daha az mesafede olan
derzlerde kullanl
Btn dier bzme
derzleri iin kullanlabilir.
ierisinde olmak zere genleme

derzleri arasnda ilk iki derz iin
kullanlabilir. Donatl kaplamalarda
btn derzlerde kullanlabilir genel
kullanm iin dnlebilir.
Kullanlmaz
Yukardakiler dnda kalan donatsz
kaplamalarda kullanlabilir.
3.3.8.1.2. Derz Aral

Stabilize Alttemelsiz
Stabilize alttemel olmadan yaplan kaplamalarda derz aral, portland imentosu birlii (PCA)
tarafndan verilen kurala gre yaklak olarak kaplama kalnlnn iki katn gememelidir Tablo 27 de
derz aralklarn verilmitir, baz durumlarda araln dk tutulmas daha uygun olabalir minimum
aralklar verilebilir ve kaplama iin tesisat iin mesafe kriterleri belirlenebilir. 305 mm den daha kaln
olan kaplama anolar iin kullanlacak aralklar daha nceki kaytlara bekldnda 6.1 m uygun
gzkmektedir. Donatsz anolarda en-boy oran 1.25 i gememelidir
Tablo 3.12 Tavsiye Edilen Maksimum Derz Aral
Stabilize Alttemelsiz Rijit Kaplama
Kaplama stabaka
Enine (m)
Boyuna (m)
Kalnl(mm)
150
3.8
3.8
175-230
4.6
4.6
230-305
6.1
6.1
305
7.6
7.6
Not:Bu tablodaki deerler kabul edilebilecek en ideal ve en byk deerlerdir. Eer tecrbe ile
denemi daha kk boyutlar var ise o boyutlarda kullanlabilir. Mevsimsel yada yapm srasnda hava
scaklnn abuk ve ok deimesi durmunda daha ksa aralklar kullanabilir
Stabilize alttemelli rijit kaplamalar
Stabilize alttemel yaplan rijit kaplamalar stabilize olmayan kaplamalara gre daha ok gerilmeye
maruz kalrlar. Stabilze alttemel uygulanan rijit kaplamalarda daha deiik bir yntemle derz aral
hesaplanr. Enine atlamay nlemek iin derz aralnn greceli rijitlik yarapna oran 5.0 civarnda
olmaldr eer yapm tecrbesi yoksa derz aral 6.1 olmaldr Greceli rijitlik yarap westergaard
tarafndan kaplama demesinin rijitliinin kaplama temeli rijitliine oran olarak alttaki formlle
hesaplanr.
151
4
Eh 3
l=
2
12(1 )k
l:greceli rijitlik yarap (in)
E:betonun elastiste modl ( 4x10 6 psi)
h:kaplama demesi kalnl ,(in)
u:Poisson oran ( betonda genellikle 0.15 )
k:Zemin reaksiyon modl,(psi)
3.3.8.2.zel Derzleme Durumlar
Baz durumlarda zel derzler kullanlmaldr.Altta bu durumlarda ilgili bilgiler verilmitir
a)Kamal derzler:kalnl 230mm den az olan kaplamalar iin kullanlmamaldr
b)Geni gvdeli uaklar iin derz sistemleri: Kamal derzlerde dk dayanml temeller
olmas durumunda, geni gvdeli uaklarn kulland platform derzleri dayankl olmamaktadr.Bu
durumda ilgili altta tavsiyeler verilmitir
(1)Dk dayanml temeller: Temel modul 54 MN/ m 3 olan temeller iin dbelli yada
kaln kenarl yapm derzi tavsiye edilir,Tip D yada B kullanabilir. Kamal derzler kullanlmamaldr.
Trafiin youn olmad alanlarda Tip C kullanlabilir
(2)Orta dayanml temeller Temel modul 54 MN/ m 3 ile 109 MN/ m 3 olan
kaplamalarda yapm derzi Tip A dbelli yada kaln kenarl yntemler kullanlabilir Birbirine
balanabilecek maksimum kaplama genilii birok faktre baldr Zemin srtnme katsaylar,
kaplama kalnl ve iklimsel koullarda faktrlerden bazlardr Normalde birbirine bal kaplamalarn
maksimum genilii 23 m yi gememelidir Dk younluklu trafiin olduu alanlarda Tip C
kullanlabilir
(3)Yksek dayanml temeller 109 m 3 ve daha yksek temel modlne sahip
konvansiyonel kamal derzlerde, TiP C, trafie baklmaszn kullanlabilir. 230 mm dan daha az
kaplama kalnlnda kama kullanlmamas buradada geerlidir
3.3.8.3.Dbeller
a) Balama Donatlar: Balama barlar uzunlamasna ekilme derzlerinde ve kamal derzlerde
demeleri bir arada tutmak iin kullanlr. Yk transfer eleman olarak almazlar. Derzin daha fazla
almasn nleyerek yk transferi kamalarla yada agrega skmas yoluyla yaplr bu barlar 16mm
cap ve 760 mm aralkl yerletirilecek ekilde ayarlanmaldr
(b)Dbeller:Dbeller anolarn greceli olarak hareketini engellemek ve yk transferi yapmak iin
kullanlr Dbeller komu anolarn yatay hereketini engellememelidir
(1) Kullanm yerleri: Yk transferi yapacak dbeller btn enlemesi derzlerde ve aln alna
tipte yapm derzlerinde kullanlabilir. ekilme derzleri iin platform kenarndan en derz
sonrasnda kullanlabilir. Kaplama iin ekilme derzleri yalan keli tip olabilir
152
(2) Boyutlar uzunluk ve aralklar: Dbeller kesme ve blme kuvvetlerine kar dayankl
olacak ekilde boyutlandrlacaktr. Dbel ap, aral ve uzunluklar yle ayarlanmalki
betonda oluan basn gerilmeleri atlamalara yol amayacaktr. Tablo 3.13 de kaplama
kalnlklanma gre dbel boyutlar verilmektedir.
Dbeller iin
Tablo 3.13 Boyutlar ve aralklar
Ano kalnl ap uzunluk aralk
Ano kalnl
150-180mm
210-305 mm
330-405mm
430-510mm
535-610mm
ap
20mm
25mm
30mm
40mm
50mm
Uzunluk
460mm
480mm
510mm
510mm
610mm
Aralk
905mm
305mm
380mm
460mm
460mm
(3)Dbel yerletirme: Dbellerin pozisyonlar baarl bir derz iin nemlidir. Enine dbeller
genellikle sepetle alttemel ksmna balanr ve desteklenirler. Beton yerletirme srasnda sepetlerin
salam yerletirilmeleri dbellerin pozisyonlarn korumalar asndan nemlidir
3.3.8.4.Derz Contalar ve Dolgular
Dolgular derze yabanc madde girmesini nlemek yada su giriini engellemek amacyla yerletirilir
Genleme derzlerinde kalplanm derz contas kullanlr. Fuel-oil yaylabilecek yerlere fuel oil
geiine dayankl derz contas yada dolgusu kullanlmaldr
3.3.8.5.Derz Plan
3.3.8.5.1.zolasyon Derzleri
Taksi yolu ve pist gibi iki eit kaplamann birletii yerde kaplamann bamsz haraket edebilmesi
iin yaplr. Tip B genleme derzi kullanlarak izolasyon yapmak en iyi metotdur. ki tr kaplamann
rahatlkla genleme ve daralma yapabilmesi iin genleme derzinin seilecei yer nemlidir bir tane
izolasyon derzi genellikle bamsz hareket salama bakmndan yeterlidir
3.3.8.5.2.Sk Rastlanmayan ekilde Anolar
Bu tr anolarda genellikle atlaklar oluur, bu nedenle anolarn genellikle kare yada dikdrtgen olarak
tasarlanmas gerekmektedir. zellikle kaplama geilerinin yapld blgelerde bu tr ara anolar
kullanmadan tasarm yapmak imkanszdr. Bu tr ekillere sahip anolarda donat kullanlman
atlaklar nlemek iin tavsiye edilen bir yntemdir. Bu tr anolarda ve en boy oran 1.25 i geen
anolarda 5% donat kullanlmas tavsiye edilir. Gei anolarnda normal kare yada dikdrtgen olarak
yaplabilir ve kullanlmayan ksmlarda bitm ile boyanp kapatlabilir
3.3.8.6.Donatl Kaplama
Kaplamada donat kullanlmas atlaklar nleyemeyebilir ama atlaklarn genilemesi engeller ve
krlan paralarn beraber hareket etmesini salayarak yapsal btnln ok bozulmarn engeller ve
153
kaplama performansnn belli bir dzeyde olmasn salar. atlak geniliklerinin minimumda kalmas
atlaklara paracklarnn giriini engeller. Kaplama kalnl donatl kaplamalarda dz kaplamalara
gre hibir deiiklik gstermez donatl kaplamalar daha fazla derz aral braklmasna izin verdii
iin yapm masraflar asndan deerlendirildiinde daha ekonomik bir zm olabilir
3.3.8.7.Donat Tipi Ve Aral
Donat tipi kaynakl hasr elik yada ubuklarn belli aralklarda balanmasyla yaplr. Uzunlamasna
donat rtme mesafesi minimum 305 mm yada minimum uzunlamasna ubuk apnn 30 kat
enlemesine donat rtme mesefasi minimum 150 mm yada enlemesine ubuk donat apnn 20
kat olmaldr Uzunlamasna ve enlemesine kaplama srasyla maksimum 150 mm yada enlemesine
kaplama srasyla maksimum 150 mm ve 50 mm olmaldr.Uzunlamasna donat aral 100 mm olan
az ve 305 mm den fazla olmamaldr. Enlemesine elemanlarda aralk 100 mm olan az 610 mm den
fazla olmamaldr
3.3.8.8. Donat Miktar
Donatl kaplama iin gerekli olan donat zemin srkleme ve srtnme katsays formlerinin
birletirilmesi ise oluur sonu olarak donta miktar alttaki formlle hesaplanr.
As =
(3.7 )L
Lt
fs
As:Donat miktar in ift ye yada in 2 ye den miktar

L: Anonun uzunluu ft
T: Anonun kalnl in
Fs: elik dayanm
3.4. Havaalan kaplamalarn yeniden kaplama
Genel:
eitli nedenlerden dolay , havaalan kaplamalarn yeniden kaplamaya ihtiya duyulabilir.Bir
kaplama ar ykten dolay hizmet vermeye yetebilecek bir seviyede bakm yaplamayacak bir
ekilde hasar grm olabilir.Yine buna benzer bir ekilde , iyi durumdaki bir kaplama , balangta
kaplama tasarm yaplrken dikkate alnan uaklardan daha ar uaklara hizmet verebilmek iin bir
glendirme gerektirebilir.Bir kaplama , srf orjinal kaplama tasarm mrn tamamlad ve eskidii
iin de yeniden kaplamay gerektirebilir.Genel olarak, havaalan kaplamalarna yeniden kaplamalar ya
Portland imento betonundan ya da bitm betondan oluur.
Yeniden kaplamalarla ilgili olan tanmlamalar aadaki ekildedir
Yeniden Kaplama: Mevcut bir kaplamann zerine ina edilmi olan yeni bir kaplama.
Bitm Kaplama: Mevcut bir kaplamann zerine ina edilmi olan bitm bir kaplama.
Beton Kaplama:Mevcut bir kaplamann zerine ina edilmi olan Portland imento betonundan
kaplama.
Sandvi Kaplama: Granler bir ayrma tabakas bulunduran bir yeniden kaplama.
154
3.4.1. Bitm kaplamalarn tasarm:

Bitm kaplamalar hem esnek hemde rijit kaplamalara uygulanabilir.Bitm kaplamalarn mevcut esnek
yada rijit kaplamalar zerine yerletirilip yerletirilemeyeceine dair tasarm iin uygulanabilecek belli
kriterler bulunmaktadr.
a) Eski ve yeni yzeyler arasnda granler bir ayrma tabakas bulunan yeniden kaplamalarda izin
verilmez.Granler ayrma tabakas bulunduran kaplamalarsandwich kaplamalar olarak
adlandrlrlar.Ayrma tabakas suya doyma eilimi gsterdii ve nispeten tahmin edilemez bir
performans gsterdikleri iin Sandwich kaplamalara izin verilmez.Ayrma tabakasnn doymuluu
yzey sularnn ieri szmasndan , zemin yada damar sularnn karmas veya atmosferdeki su
younluundan kaynaklanr.Her hangi bir durumda , ayrma tabakasndaki su genellikle uygun
birekilde aktlmaz ve kaplamann dayankln ciddi bir biimde drr
b) Dayankl artrmak iin bitm kaplamalarnn minimum 3 in(7,5 cm) bir kalnla sahip olmas
gerekir.
3.4.2. Mevcut esnek kaplamalar zerinde bitm kaplamalar :
a) Esnek bir kaplamann istenilen yk ve tasarmdakine edeer kalklarn says iin gerekli olan
kalnl belirlemek iin uygun temel esnek kaplama erileri kulanlr.Temel alt malzemesi ve temel
alt iin bir CBR deeri gereklidir.Btn kaplama tabakalarnn kalnlklar belirlenmelidir.Kaplamann
artlarn belirlemek iin , temel alt ve zemin alt zerinde gerekli olan kaplama kalnl ve mimimum
pist zemini artlar ile mevcut kaplama kyaslanmaldr.
b) Mevcut kaplamann eitli tabakalarnda yaplacak ayarlamalar , tasarm tamamlamak iin gerekli
olabilir.Bitm yzeyler zemine , zemin de zemin altna dntrlmek durumunda kalabilir.Yzeyin
zemine dntrlmesinde olduu gibi , kaliteli bir malzeme daha dk kalitede bir malzemeye
dnebilir.rnein, zemin alt fazlal zemine dntrlemez.Tabakalarn dntrlmesinde bir
klavuz olarak Tablo 17 ve 18de gsterilen edeerlik faktrleri kullanlabilir.Gsterilen deerlerin
yeni malzeme iin olduu dikkate alnmal ve mevcut kaplamalar iin faktrlerin belirlenmesi akl
yrtme ve tecrbeye dayal olarak yaplmaldr
Yzeydeki atlaklklar , yksek derecede oksidasyon , zayf dayankllk gstergeleri vs.. edeerlik
faktrlerini drme ihtimali olan unsurlardan sadece birkadr.Mevcut kaplamadaki granler
tabakalarn arasna yerletirilen her hangi bir bitm tabaka , granler zemin veya granler zemin alt
olarak in be in incelenmelidir.
c) Bitm bir tabakann tasarm prosedrn gstermek asndan , mevcut bir taksi yolu
kaplamasnnn aadaki ksmlardan olutuunu dnelim.Zemin CBR 7 , bitm yzey tabakas 4
in (10 cm) kalnlkta , temel tabakas 6 in (15cm) kalnlkta, alttemel 10 in (25cm) kalnlkta ve
alttemel CBR 15 olsun.Buzlanma gz ard edilebilecek kadar nemsizdir.Mevcut kaplamann 100 000
LB (45 000kg) arlnda ve yllk kalk says 3000 olan ift tekerli bir uaa hizmet verecek ekilde
dayanklnn artrlacan varsayalm.Bu artlarda gerekli olan esnek kaplama:
155
Tablo 3.13. Esnek Kaplama Kalnl

Bitm Yzey
4 in (10 cm)
Temel
9 in (23 cm)
Alttemel
10 in (25 cm)
Toplam Kaplama Kalnl 23 in (58 cm)
CBR 7 olan zemini korumak iin toplam kaplama kalnlnn 23in(58cm) olmas gerekir.CBR 15 olan
alttemeli korumak iin de yzey ile temelin birleik kalnl 13 in(33cm) olmas gerekir.Bylelikle
mevcut kaplama toplam kaplama kalnlnda , tamam temel tabakasnda olmak zere 3 in (7.5 cm)
bir eksiklik gsterir.izimi dikkate alarak , mevcut bitm yzeyin bu artlar altnda yzeyin , temelin
iin 1.3e 1 lik biredeerlilik oran ile ikame edebileceini kabul edelim.2,5 in (6cm) yzeyin temele
dntrlmesi , 1.5 in (4cm) dntrlmemi yzeyi brakarak 9,2 in (23 cm) bir pist tabakas
kalnl gerektirir.4 in (10 cm) kalnlkta bir yzey elde etmek iin 2.5 in (6,5 cm) kalnlkta bir
kaplama gerektirecektir.Bu rnekte minimum 3 in (7,5 cm) kaplama kalnl kontrol salayacak , 3
in (7,5 cm) bir kaplama kalnl gerekli olcakatr.
d) Esnek kaplamalar iin bitm yzeyin tasarmn yapmaktaki en byk zorluk ,temel ile alttemel ve
dntrlecek olan tabakalarn CBRnn belirlenmesidir.Temel ve alttemel CBR deerleri en iyi
araziyi CBR testlerini gerekletirmek suretiyle belirlenebilir.
Arazi CBR testleri yrtlrken temel ve alttemelin nemliliinin dengeli bir seviyede olmas
gerekir.Normal olarak , en azndan 3 yldr hizmet grmekte olan bir kaplama nemlilik asndan
dengede olacaktr. Tabaka dntrmeleri , yani ,temelin alttemele dntrlmesi vs... byk oranda
bir mhendislik konusudur.dntrlmeler yaplrken , dntrlen hibir kalnln yuvarlanmamas
tavsiye edilir.
3.4.3. Mevcut rijit kaplama zerinde bitm kaplama
Mevcut bir rijit kaplama zerinde gerekli olan bitm kaplama kalnln tespit etmek iin , ncelikle
tasarm artlarn karlayacak rijit kaplama kalnlgn belirlemek gerekir.Bu kalnlk daha sonra ,
mevcut rijit kaplama zerinmde ortaya kacak olan atlakln derecesini kontrol eden bir F faktr
aracl ile dzeltilir.Mevcut rijit kaplamann etkili kalnl bir art faktr Ch aracl ile de ayarlanr.F
ve Ch faktrleri bitm kaplamann belirlenmesi srasnda aada tartlan iki farkl fonksiyonu yerine
getirirler.
a) Mevcut kaplama zemini zerinde ortaya kacak olan atlakln derecesini kontrol eden
faktr,trafik younluu ile alttemel dayanklnn bir fonksiyonudur.
Seilen F faktr kaplama ve kaplama temelinin son durumunu ortaya karacaktr.Etkili olan F
faktr , bitmden bir kaplamann geleneksel rijit kaplamalardan daha fazla atlaklklara ve
bozukluklara izin vermesinden dolay , tasarm erisinden belirlenen btn beton tek katman
kalnlnn gerekli olmadn gstermektedir.Bitm yzeyler , soyulmayacandan ve bozukluklara
rijit kaplamalarn tamamndan daha fazla uyum salayabileceinden , daha fazla atlaklklara ve
bozukluklara izin verilebilir..izim 3.35 tasarmcya uygun F degerini seme imkan tanyan bir
grafiktir.
b) art faktr Ch mevcut rijit kaplamaya uygulanr.Ch faktr mevcut kaplamann yapsal
btnlnn bir deerlendirmesidir.Uygun Ch deerinin belirlenmesi , sadece genel ana hatlarn
salanabildii bir karardr.
Mevcut katmanlarda sadece balang seviyesinde nemsiz atlaklar varsa 1.0 bir Ch deeri ,
Katmanlarda ok sayda atlaklk bulunuyorsa 0.75 Ch deeri kullanlr.Tasarmc , bitm tasarm
kaplamalarnda kullanlan Ch deerlerinin rijit kaplama kaplamalarnda kullanlan Cr deerlerinden
156
farkl olduu konusunda uyarlmaldr.minimum Ch deeri 0.75dir.Bir kaplama yaps ierisindeki Ch

deeri farkl olmamaldr.
c) F faktr , art faktr Ch ve rijit kaplamann tek kalnl tespit edildikten sonra bitm kaplamann
kalnl aadaki formlle hesaplanr:
t = 2.5( Fh Ch hc )
Burada;
t = bitm kaplamann kalnl , in
F = kaplama zeminindeki atlakln derecesini kontrol eden faktr
h = tasarm artlar iin gerekli olan rijit kaplamann tek kalnl, in.Bu h deeri tam olarak
kullanlr, yuvarlatma yaplmaz.
Ch = kaplama zemini iin 1.0 ila 0.75 arasnda bulunan art faktr
h c = mevcut rijit kaplamann kalnl , in
izim 3.35. eitli trafik artlarnda zemin reaksiyonlarnn F faktrlerine kar grafii:
157
Bitm kaplamann kalnlnn metrik birimlere gre hesaplanmas aadaki formle gre yaplr:
t = 2.5( Fh Ch hc )
Burada
t santimetre olarak
h santimetre olarak
hc santimetre olarak
d) Halen bitm bir kaplamaya sahip olan rijit bir kaplama iin bir bitm tabakann tasarm biraz
farkldr.Tasarmc , problemi, mevcut bitm kaplama yokmu gibi ele almal , gerekli kaplama
kalnln hesaplamal ve daha sonra hesaplad kalnl mevcut kaplamay destekleyecek ekilde
ayarlamaldr.Eger bu prosedr kullanlmazsa, genellikle uygun olmayan sonular ortaya kar.
1) Prosedrle ilgili bir rnek yledir.Mevcut kaplamann 3 in (7.5 cm) bitm kaplamas olan
10 in (25 cm) bir rijit kaplamadan olutuunu kabul edelim.Mevcut kaplamann 14 in (36 cm)
bir tek rijit kaplama kalnlna edeerde olacak ekilde glendirilmelidir.Mevcut artlar iin
0.9 F faktr ile 0.9 Chin uygun oldugunu kabul edelim.
2) Gerekli bitm kaplama kalnl , 3 in (7.5 cm) kalnlndaki mevcut kaplama yokmu gibi
hesaplayalm.
t = 2.5 ( 0.9 x 14 0.9 x 10 )
t = 9 in (23 cm)
3) Daha sonra mevcut bitm kaplama iin bir tahsisat yaplr.bu rnekte mevcut kaplamann
etkili kalnlnn sadece 2.5 in (6 cm ) olduunu varsayalm. O zaman gerekli kaplama
kalnl 9 2.5 = 6.5 in (17 cm ) olacaktr.Mevcut kaplamann etkili kalnlnn belirlenmesi
bir mhendislik meselesidir.
e) Rijit kaplamalar zerindeki bitm kaplamalarn kalnln hesaplamak iin gerekli olan forml , rijit
kaplama zemininin kalnlndan kk yada ona eit olan kaplama kalnlklarna snrl bir ekilde
uygulanabilir.Eger kaplama kalnl kaplama zemininin kalnln aarsa , tasarmc kaplamay esnek
bir kaplama olarak dnmeli ve mevcut rijit kaplamay yksek kalitede zemin malzemesi olarak ele
almaldr.Bu snrlama , formln mevcut rijit kaplamann gerilme faaliyetiyle nemli lde bir yk
destekleyebilecei varsaymna dayanmaktadr.Ancak gerilme katks , kaln bitm kaplamalar iin
gzard edilebilir hale gelmektedir.
3.4.4. Beton kaplamalarn tasarm :
Beton kaplamalar mevcut rijit ve esnek kaplamalar zerine ina edilebilirler.Bir esnek kaplama ,
dorudan bir rijit kaplama ya da bir dzeltme tabakas zerine yerletirilecek bir beton kaplama iin
izin verilebilir minimum kalnlk 5 in (13 cm)dir.Mevcut bir rijit kaplamaya balanan beton kaplamann
minimum kalnl 3 in (7.5 cm)dir.Beton kaplamalarn tasarm zemin ile kaplama ksmnn tek bir
katman kalnlnda dzletirilmesine dayanmaktadr.Burada sunulan formlleri testlerle izlenen
kaplamalarda yaplan incelemeler ile hizmette olan kaplamalarn gzlemlenmesinden gelitirilmitir.
158
3.4.5.Esnek kaplama zerinde beton kaplama:

Mevcut bir esnek kaplama zerinde beton bir kaplama tasarm 4.1.18deki tasarm erilerine
dayanmaktadr.Mevcut esnek kaplamann kaplama katman iin bir temel olduu dnlr.
a) Rijit kaplama tasarm iin , izim 3.3 ya da 3.23 kullanlarak veya mevcut esnek kaplama
zerinde bir plaka tama testi uygulayarak mevcut esnek kaplamaya bir k deeri
atfedilmelidir.Her iki durumda da atfedilen k deeri 500 amamaldr.
b) Buzlanma artlarndan dolay ilave kalnlk gerekirse , sonuta bir sandwich kaplama ortaya
kacandan , stabilize olmayan malzemenin kullanlmasna izin verilmez.Buzlanmadan korunma
stabilize malzemelerle salanmaldr.
3.4.6. Rijit kaplama zerinde beton kaplama :
Mevcut bir rijit kaplama zerinde beton bir kaplama da rijit kaplama tasarm erilerine
dayanmaktadr.Rijit kaplama tasarm erileri beton kaplamann tek bir kalnl iin gerekli olan
tasarm artlarn karlayacak beton kalnln gsterirler.Bu metodun kullanlmas , tasarmcnn
mevcut temele bir k deeri vermesini gerektirir.
Bu k deeri mevcut rijit kaplamann eitli yerlerinde alan test ukurlar araclyla gerekletirilen
saha dayankllk testleri ile belirlenebilir veya mevcut kaplama iin tutulan inaat kaytlarndan tahmin
edilebilir.Rijit bir kapala zerinde beton bir kaplamann tasarm iin mevcut rijit kaplamann yapsal
btnlnn bir deerlendirmesi yaplmaldr.art faktr kaplama artlar aratrmasndan sonra
seilmelidir.Bir art faktrnn seimi , bir mhendislik konusudur.Mevcut bir kaplamann artlar
deerlendirilirken ykc olmayan test metodunun (NDT) kulanlmas nemli bir deer tar.NDT test
ukurlarnn yerlerinin belirlenmesi iin de kullanlabilir.art faktrlerinin daha ok tektip bir
deerlendirmesini salamak iin aadaki deerler tanmlanr:
Cr = yi artlardaki mevcut kaplama iin 1.0 baz kk atlaklklar grlr ama yapsal
bozukluk yoktur.
Cr = Ykten dolay balang seviyesinde ke atlaklklar ieren ama ileri derecede atlaklk
ya da balant bozukluklar olmayan mevcut kaplama iin 0.75
Cr = Yapsal artlar ok zayf olan mevcut kaplama iin 0.35 kt bir ekilde atlam ya da
ezilmi ve bozulmu balantlar.
Yukarda aklama art , tasarmcnn tespit edilebilecei yegane deerler olmaktan ok , art
faktrn gstretmek iin kullanlmtr.Belli bir yerdeki artlar , tavsiye edilen Cr deerleri ierisinde
bir ortalama olarakta kullanlabilir.
Dzeltme tabakas olmakszn beton kaplama : Mevcut rijit kaplama zerine dorudan uygulanan
beton kaplama katmannn kalnl aadaki formlle hesaplanr:
hc = 1.4 h1.4 C r he
1.4
hc = Beton kaplama iin gerekli kalnlk

h = tasarm erisinde belirlenen gerekli tek katman kalnl
he = Mevcut rijit kaplamann kalnl
Cr = art faktr
159
Yukardaki formlde uygun olmayan slerin kullanlmasndan dolay , izim 3.26 ve 3.27 de formln
zmnn grafiksel gstergeleri verilmitir.Bu grafikler sadece iki eit art faktr , Cr = 10.0 ve Cr
= 0.75 , iin hazrlanmtr.Bir beton kaplama kaplamnn , art faktr 0.75ten daha kk olan bir
rijit kaplama zerine dorudan uygulanmas , yansma atlaklklar ihtimalinden dolay tavsiye
edilmez.
Dzeltme tabakas olan beton kaplama : Baz durumlarda mevcut bir rijit kaplamaya beton kaplama
yaplmadan nce bir dzeltme yapmak gerekebilir.Bu artlar altnda kaplama kalnlnn
hesaplanmas iin farkl bir forml uygulanmas gerekir.Mevcut kaplama ile yeniden yaplan kaplama
birbirinden ayrlmsa , katmanlar , birbirlerine temaslar olduklarzamankinden daha bamsz hareket
ederler.Bir dzeltme tabakas uygulandg zaman kullanlacak olan forml aadaki gibidir:
hc = 1.4 h 2 C r he
h c = Beton kaplama iin gereken kalnlk

h = Tasarm erisinden belirlenen gerekli tek katman kalnl
h c = Mevcut rijit kaplamann kalnl
Cr = art faktr
Dzeltme tabakas salam bir bitm betondan yaplmaldr.
Granler bir ayrma tabakas bir sandiwich yap ortaya karacandan buna izin verilmez.yukarda
formln zmnn grafiksel gstergeleri izim 3.28 ve 3.29da gsterilmitir.Bu grafikler sadece
0.75 ve 0.35 art faktrleri iin hazrlanmtr.Bu deerler arasndaki dier art faktrleri eldeki verilere
dayal olarak tahmin etmek suretiyle yeterince doru olarak hesaplanabilir
160
izim 3.26. Rijit kaplama zerinde beton kaplama(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
161
izim 3.27. Rijit kaplama zerinde beton kaplama(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
162
izim 3.28. Rijit kaplama zerinde seviyelendirme tabakasyla beton kaplama(ICAO, Dkman
163
izim 3.29. Rijit kaplama zerinde seviyelendirme tabakasyla beton kaplama(ICAO, Dkman
164
Bal beton kaplamalar: Belli artlar altnda bazen mevcut rijit kaplamalara bal olan beton
kaplamalarda kullanlr.Beton kaplamay mevcut rijit kaplamaya balamak suretiyle yeni ksm
yekpare bir katman olarak grev yapar.Bal kaplamann gerekli olan kalnl , mevcut kaplamann
kalnln tasarm erisinden belirlenen gerekli katman kalnlndan karmak suretiyle hesaplanr.
hc = h he
h c = Beton kaplama iin gereken kalnlk
h = Tasarm erisinden belirlenen gerekli tek katman kalnl
h e = Mevcut rijit kaplamann kalnl
Bal beton kaplamalar sadece mevcut rijit kaplama iyi durumda iken uygulanmaldr.Mevcut
kaplamadaki bozukluklar , bal bir kaplamada dier beton kaplama trlerinden daha fazla yanstlma
ihtimali tamaktadr.Bal beton kaplamalarda karlalma ihtimali olan ana problem uygun ban
elde edilmesidir.Ba gvence altna almak iin ayrntl bir yzey hazrl ve doru inaat
tekniklerinin kullanlmas gerekir.
165
166
4. KAPLAMA DEERLENDRMES
167
168
4. Kaplama deerlendirmesi
4.1. Kaplama deerlendirmesinin amalar.
a) Havaalan kaplamalar eitli nedenlerden dolay deerlendirmeye tabi tutulurlar. Beklenilen
operasyonlar iin yk tama kapasitesini belirlemek, kaplamann beklenilen trafik hacmi ve
trlerinde meydana gelen nemli deiikliklere dayanabilme kapasitesini deerlendirmek ve bir
tesisin gelitirilmesi iin gerekli olabilecek planlama ya da tasarmn yaplmasnda kullanabilmek
iin mevcut kaplamann artlarn belirlemek iin deerlendirmelere ihtiya vardr.
b) Deerlendirme prosedrleri aslnda tasarm prosedrlerinin tersine dndrlm eklidir. Bu
Elkitabnda tantlan yeni FAA metodolojisi, dier tasarm metotlarndan hafif farkl kalnlklarla
sonulanabileceinden, kendileri de bu metotla tasarlanmadklar srece, mevcut kaplamalarn bu
yeni metotla deerlendirilmesi uygun olmayacaktr. Bu, izin verilebilir ykleri azaltabilir ve uak
operatrlerinin cezalandrlmasna sebep olabilir. Bu durumdan kanmak iin, kaplamalarn
aadaki paragraflarda belirtilen eitli artlara gre deerlendirilmesi gerekir.
Beklenilen operasyonlar iin deerlendirme: Havaalan kaplamalar, tasarm srasnda beklenilen
yklere maruz ise, bunlarn deerlendirilmesi orijinal tasarm metoduna dayal olmaldr. rnein,
eer bir kaplamann tasarm X metodu ile belli bir uak tipine 20 yl boyunca hizmet vercek
ekilde yaplmsa ve kaplama zerindeki trafik tasarm srasnda beklenilen ile ayn ise, kaplama
X metoduna uygun olarak deerlendirilmelidir. Deerlendirmeyi yapan kii 20 yllk tasarm mr
aldnda ortaya kacak baz bozukluklar fark etmelidir. Kaplama gvenli bir operasyon
salyorsa kaplamann yke kar tama kapasitesi azalmtr. Bu deerlendirme politikasn
mmkn klmak iin Ek 4te ncelikli deerlendirme erileri sunulmmutur. Baknz izim A4-8 ila
A4-21.
Deien trafik iin deerlendirme: Deerlendirmeler bazen mevcut bir kaplamann maruz kald
yklerde meydana gelen nemli deiiklikleri belirlemek iin yaplr. Bu, farkl tipte uaklarn
geliiyle veya trafik hacminde meydana gelen deiiklerle gndeme gelir. Bu tr durumlarda
mevcut kaplamann, tasarm yaplrken kullanlan metotlarla da deerlendirilmesi tavsiye edilir.
Trafik hacmindeki deiikliklerin etkisi genellikle kktr ve izin verilebilir. Ykler zerinde nemli
bir etkisi olmayacaktr. Uak tiplerinde meydana gelen deiikliklerin etkisi ise uan ini
takmlarnn arlna ve konfigrasyonuna baldr. Mevcut kprlerin, kanalizasyonlarn, frtna
drenajlarnn ve dier yaplarn yk tama kapasiteleri de bu deerlendirmelerde gz nnde
bulundurulmaldr.
Planlama ve tasarm iin deerlendirme: yiletirme almalarnn planlanmas ve tasarmnda
kullanlacak olan mevcut kaplamalarn deerlendirmeleri, bu iyiletirme almalarnn tasarmnda
kullanlacak olan metoda dayal olarak yaplmaldr. Bu Elkitabnn ierdii tasarm kriterlerine
uygun olarak kaplama deerlendirmesi yapmak iin izlenecek olan prosedrler aadadr:
a) Deerlendirme admlar:
1)Blgenin incelenmesi: Bu, blgede bulunan drenaj arlar ile drenaj tesislerine ilave olarak, drenaj
blgesinin, k noktlarnn, su seviyesinin, blge geliiminin vs. Dikkate alnmasn ierir.
Buzlanma olay gzlenmelidir.
2)Kaytlarn aratrlmas ve deerlendirilmesi: Bu adm, en azndan ksmen, yukarda aklanan 1)
admdan nce gerekletirilmelidir. Bu adm , inaat verilerinin ve tarihesinin ayrntl bir
incelenmesini, tasarmda dikkate alnan hususlar, spesifikasyonlar, test metotlar ile sonualrn,
maket izimlerini ve bakmlarn tarihesini iermektedir. Hava durumu kaytlar ile mmkn olduu
169
kadar tam bir trafik tarihesi de ie yarar bir kaytlar dosyasnn blmlerindendir. Zarar verecek
derecede buzlanmaya imkan salayan toprak, nemlilik ve hava artlar mevcutsa, deerlendirmede
bir ayarlama yapmak arttr.
3) rnekleme ve test etme: Fiziksel testlere duyulan ihtiya ve bunlarn konusu ile malzeme
analizleri, blge incelemesine, kaytlarn aratrlmasna ve deerlendirme trne dayal olacaktr.
Ayrntl bir tasarm iin komple bir deerlendirme, rnein ana planda kullanlmas dnlen bir
deerlendirmeden daha ok rnekleme ve test yaplmasn gerektirir. rnekleme ve test yapmann
amac, kaplama elemanlarnn kalnlk, kalite ve genel artlar asndan bilgilerin salanmasdr.
4) Deerlendirme raporu: 1), 2) ve 3) admlarn analizi, sz konusu kaplama ksmlarnn yk
tama kapasitelerinin belirlenmesiyle sonulanmaldr. Analizler, bulgular ve test sonular,
gelecekte bir bavuru kayna olarak kalc bir kaytla btnletirilmelidir. Her ne kadar bunlar her
hangi bir zel ekilde olabilirlerse de, zel kaplama ksmlarnn blgesel snrlarn belirleyen bir
izimin ilave edilmesi tavsiye edilir.
b) Dorudan rnekleme prosedrleri: Planlama ve tasarm yapmak iin temel deerlendirme
prosedr, deerlendirme prosedrnn izin verdii lde ilave rnekleme, test ve aratrmalarla
desteklenen grsel inceleme ve FAA tasarm kriterlerine referans eklinde olacaktr. Grsel bir
anma veya gerilim gstergesi bulunmayan nispeten yeni kaplama iin dayankllkher hangi bir
malzeme varyasyonu iin deiiklik veya kayt eksiklii iin ina edilen ksmlarn incelenmesine
dayal olarak da tespit edilebilir. Eskime ya da grsel bozukluklar asl dayanklln artk
bulunmadn gsteriyorsa, akl yrtme veya akl yrtmeyle birlikte ilave fiziksel testlere dayal
olarak daha ileri deiiklikler yaplmaldr. Mevcut halleriyle FAA standartlaryla kyaslanma imkan
olmayan ksmlardan oluan kaplamalar iin deerlendirme malzeme kyaslamas yapldktan sonra
FAA standartlarna dayal olarak yaplmaldr.
Esnek kaplamalar:
Laboratuvar veya saha testleri toprak snflandrma testlerine katkda bulunma konusunda faydal
olabilirler. izim 4.1, daha nce FAA ve CBR tarafndan kullanlan zemin alt snflandrmas
arasndaki yaklak ilikiyi gstermektedir.
izim 4.1 CBR-FAA temel alt snf kyaslamas

CBR testleri fizibil deilse, F temel alt snflandrma faktrlerinin CBRna dntrlmesine izin
verilmez. Kaplamann deerlendirilebilmesi iin, esnek kaplama yapsndaki eitli tabakalarn
kalnln bilmek gerekir. Kalnlk, sondajlardan veya test ukurlarndan belirlenebilir. Kaytlar
yeterince tam ve doru ise, maket izimleri de kalnln belirlenmesinde kullanlabilir.
Rijit kaplamalar:
Deerlendirme iin, katman bileenlerinin kalnln, betonun srtnmeye kar dayanklln ve
zemin alt reaksiyon modln bilmek gerekir.
170
a)Katman bilenlerinin kalnl genellikle inaat kaytlarnda bulunur. Sorgulanabilecek

dorulukta bilgilerin bulunmamas halinde, kalnlklar sondajlar ve kaplama zerinde alan
test ukurlarndan belirlenebilir.
b) Betonun srtnmeye kar dayankl, en iyi mevcut kaplamadan kesilmi ve ASTM C-78e
uygun bir ekilde test edilmi olan test kalplarndan elde edilebilir. Kesilmil test kalplarn
elde etmek pahal yoldur ve kaplamay temsil edecek rnei bulmaya yeter sayda kalbn elde
edilme maliyetlerinden dolay bu yasak olabilir. Eer mevcutsa, betonun srtnmeye kar
dayankllk verileri iin inaat kaytlar bir kaynak olarak kullanlabilir. Betonun dayankll
zamanla artacandan, muhtemelen inaat verileri zerinde bir ayarlama yapmak gerekecektir.
Betonun sktrmaya kar dayankllk ile srtnmeye kar dayankll arasnda yakn bir
iliki mevcut olup, aadaki formlle hesaplanabilir:
R = 9 fc
Burada
R = Srtnmeye kar dayankllk
fc = Basn dayanmdr.
Gerginlik blme testleri (ASTM C-496), yaklak bir srtnmeye kar dayankllk deeri
belirlemek iin kullanlabilir. Srtnmeye kar dayankll tahmin etmek iin gerginlik blme
dayanklln yaklak 1.5 ile arpmak gerekir. Srtnmeye kar dayankllk, sktrmaya
kar dayankllk ve gerginlik blme dayankll arasndaki ilikinin tahmini olduunu ve bu
konuda nemli farkllklarn bulunma ihtimali olduunu da belirtmek gerekir.
c) Zemin alt reakdsiyon modl, zemin alt zerinde yrtlen plaka tama testleri ile belirlenir.
Bu testler AASHTO T 222de tespit edilen prosedrlere uygun bir ekilde yaplmaldr. Zemin
alt reaksiyon modlnn belirlenmesi iin yaplacak test prosedrnn nemli bir paras da
belirtilen standartta mevcut olan topran doymuluk orannda yaplacak dzeltmedir. Normal
uygulama, rnekleri arazide birletirme testi ile belirlenen bir dzeltme faktrn kullanr.
Zemin alt nemlilik orannn stabil hale geldiine veya belli bir aralkta deikenlik gsterdiine
iaret eden gstergelerin bulunduu eski bir kaplama iin, doymuluk bakmndan dzeltme
gerekli deildir. Eer bir saha plaka tama testi pratik deilse, zemin alt reaksiyon modl
Tablo 4-8 kullanlarak tahmin edilebilir.
d) Zemin altlar, zemin alt reaksiyon modlne bir ayarlama yaplmasn gerektirir. Bir zemin
alt iin bir k deeri hesaplayabilmek amacyla zemin alt kalnlnn bilinmesi gerekir. Zemin
alt kalnl inaat kaytlarndan ya da sondajlardan belirlenebilir. Bir zemin alt iin k deeri
belirlenirken, 2.1.19da verilen klavuz kullanlmaldr.
Esnek kaplamalar:
Yukarda verilen klavuz kullanlarak mevcut esnek kaplamann btn deerlendirme parametreleri
belirlendikten sonra, deerlendirme srecinin tasarm prosedrlerinin tersi olarak gerekletirilmesi
gerekir. Mevcut kaplamann yk tama kapasitelerinin belirlenmesi iin tasarm erileri kullanlr.
Bunun iin gerekli olan girdiler, zemin alt ve zemin alt CBR deerleri, yzey kalnlklar, zemin ve
zemin alt tabakalar ve yllk kalk oranlardr. Esnek bir kaplamann yk tama kapasitesini
belirlemek iin eitli kontrollerin yaplmas gerekir. En dk izin verilebilir yk verecek olan
hesaplama deerlendirmeyi kontrol edecektir.
a) Toplam kaplama kalnl:Mevcut kaplamann toplam kaplama kalnl ile ilgili tasarm erisinin
apsisi girilir. Yllk kalk oran izgisine dikey bir projeksiyon yaplr. Dikey projeksiyon ile kalk
oran izgisinin kesime noktasndan tasarm erisinden geecek ekilde bir yatay projeksiyon
171
yaplr. Zemin alt CBR deeri ile st apsis girilir. Daha nce yaplan yatay projeksiyonla kesiecek
ekilde dikey olarak aaya doru bir projeksiyon yaplr. Bu iki projeksiyonun kesime noktas,
tasarm erileri zerindeki yk izgisinin evresinde olacaktr. Kesime noktasnn yk izgileriyle
ilikili olarak dt nokta belirlenerek izin verilebilir yk okunur.
b) Yzey ve temelin kalnl: Mevcut bir esnek kaplamann yk tama kapasitesini belirlemek
iin, yzey ile temelin birleik kalnl da kontrol edilmelidir. Bu hesaplama girdi olarak, temel alt
CBRn, yzey ile temelin birleik kalnln ve yllk kalk orann gerektirir. Prosedr, tasarm
erilerine girmek iin temel alt yzey ve temelin birleik kalnlnn kullanlmas haricinde,
yukarda a) maddesinde aklanan prosedr ile ayndr.
c) Temel tabakasndaki yetersizlik: Mevcut temel tabakasnn kalnl, izim 24te gsterilen
minimumtemel tabakas kalnl ile karlarlmaldr. Bu erinin kullanlmas iin gerekli olan
girdiler, toplam kaplama kalnl ile tmel alt CBRdr. Toplam kaplama kalnl ile birlikte izim
24n sol ordinat girilir. lgili temel alt CBR izgisine doru yataybir projeksiyon yaplr. Yatay
projeksiyon ile CBR izgisininkesime noktasndan dikey olarak aaya alt apsise girilir ve
minimum temel tabakas kalnl okunur. Minimum temel tabakas kalnlnn 6 in (15 cm)
olduuna dikkat edilmelidir. Mevcut temel tabakasnn kalnlnda eksiklik varsa, kaplama
bozukluk asndan dikkatli bir ekilde incelenmelidir. Eksikliin giderilmesi iin bir kaplama
plannn formulasyonu zerinde durulmaldr.
d) Yzey kalnlnda yetersizlik: Mevcut yzey tabakasnn kalnl, ilgili tasarm erisinde
gsterilenle karlatrlmaldr. Mevcut yzey tabakas tasarm erisinde verilenden daha inceyse,
kaplama yzey performans asndan dikkatli bir ekilde incelenmelidir. Yzey kalnlndaki
eksikliin dzeltilmesi iin plan yaplmas tavsiye edilir.
Rijit kaplamalar:
Rijit kaplamalrn uaklarn iin deerlendirilmesi, girdi olarak, betonun srtnmeye kar
dayanklln, temelin k deerini, katman kalnln ve yllk kalk oran gereklidir. Yk tama
kapasitesini tespit etmek iin rijit kaplama tasarm erileri kullanlr. Tasarm erileri, betonun
srtnmeye kar dayankll ile birlikte sol ordinata girilir. Temelin k deerine doru yatay bir
projeksiyon yaplr. Yatay projeksiyon ile k deeri izgisinin kesime noktasnda yk izgilerinin
evresine doru dikey bir projeksiyon yaplr. emann sa tarafndaki ilgili kalk oran cetveli zerine
katman kalnl girilir. Kalnlk cetvelinden, nceki dikey projeksiyonla kesinceye kadar yatay bir
projeksiyon yaplr. Bu iki projeksiyon kesime noktalar yk izgilerinin evresinde olacaktr. Kesime
noktasnn yk izgisi ile ilikili olarak dt noktadan yk tama kapasitesi okunur.
172
4.2. Kaplama Deerlendirmesi
4.2.1.Kaplama deerlendirmesinin unsurlar

Her hangi bir kaplamnn davran, tesviye edilip hazrlandktan sonra zemin alt denilen yerde doal
olarak bulunan maddelere, yzeye kadar ierdii btn katmanlarn yapsna kaplamay kullanan
uaklarn arl ile kullanm sklna baldr. Bir kaplama deerlendirilirken bu unsurlarn her birisi
dikkate alnmaldr.
4.2.2 Alttemel
Temel alt kaplamann aktard yk desteklemek zere inaat aamasnda hazrlanan ve kaplama
yzeyinin hemen altnda bulunan malzemelerden oluan katmandr. zerindeki bitkileri yok etmek
tesviyelemek yada kesme ve doldurma operasyonlaryla planlanan seviyeye getirmek ve istenilen
younluu elde etmek iin sktrmak sretiyle hazrlanr. Zemin alt dayankll nemli bir unsurdur
ve bir kaplama tesisinin tasarm veya deerlendirmesi iin tanmlanmas ya da bir tesisin her bir
blm iin ayr ayr deerlendirilimeli ve tasarlanmaldr.
4.2.3 Kaplama yaps:
ki temel kaplama yapsn tanmlamak iin rijit ve esnek terimleri kullanlmaktadr. Bu terimler her
bir tipin yke verecei tepkiyi karakterize etmeyi amalar. Rijit bir kaplamann temel unsuru, portland
imento betonundan (PCC) dz veya pek ok ekillerde verilebilen bir dektekleyici ile dekteklenmi
bir tabaka yada katmandr. Genellikle bunun altna hem su drenajna imkan veren hem de st yapy
destekleyen granler bir tabaka konulur. Rijit bir kaplama, yzey ykne kar bklmeyen bir tepki
verir ve yk bkle ya da dorudan iletme hareketiye geni zemin alt alanna yayar. Kaplamann
tama kapasitesi beton ile zemin alt zerinde bulunan alt tabaklarn kalnl ve gcne baldr.
Kaplama, yzey yklerinii zemin alt zerindeki basn zemin alt deerlerinden tama kapasitesini
amayacak ekilde datmaya uygun olmaldr. Esnek bir kaplama, zemin altndan yzeye doru
tasma kapsitesi giderek artan bir dizi tabakadan oluur. Bu tabakalar genellikle seilen malzeme ,alt
zemin alt, zemin alt, zemin ve pist kaplamasndan oluur. Ancak, alt tabakalar baz kaplamalarda
bulunmaya bilir. Ar uaklar iin dnlen kaplamalar genellikle bitm bilesenli pist kaplamasna
sahiptir. Esnek bir kaplama, yzey yknn altnda sadece ykl blgenin geniletilmesini daha
sonra basnn tabaka tabaka azalmasn salayarak daha fazla ker. Yzeyden zemin altna kadar
her tabaka kendi seviyesindeki basnc tolere edebilmeye yetecek kadar tama kapasitesine sahip
olmaldr. Bundan dolay, kaplamann, yzey basncn zemin altnn kabul edebilecei bir deere
kadar azaltabilmesi, zemin alt zerindeki kalnla baldr. Esnek bir kaplama ayn zamanda,
basnc bir katmann kabul edilebilecei seviyeye drebilmek iin, her tabaka zerinde belli bir
kalnla sahip olamldr. Ayrca, pist kaplamas da dayankllk bakmndan, pisti kullanan uklarn
lastik basnclarn hasarsz olarak kabul edebilecek kadar tama kapasitesine sahip olmaldr.
4.2.4 Uak yk :
Uan arl, uaktaki ini takmlar vastasyla kaplamaya aktarlr. Tekerlerin says, bunlarn
aralklar, lastik basnc ve ebad yknn kaplamaya yaylasnda belirileyicidir. Genel olarak,
kaplama, her bir tekerin uygulad yk sadece yzeyde ve zemin altnda deil, ara katmanlarda da
desteklemeye yetecek kadar dayankl olmaldr. Ara boluklar dar olan ift tandem tekerler ve hatta
kompleks ini takmlar olan uaklardaki bitiik tekerler iin, bitiik tekerlerin datt yklerin etkisi
zemin alt seviyesinde ( ve ara katmanlarda) st ste biner. Bu tr durumlarda etkili olan basnlar iki
yada daha fazla tekerin baslarnn bilekesidir ve kaplama yaps tarafndan yeterince desteklenmek
zzorundadr. Ykn bir kaplama yaps araclyladatlmas, tama kapasitesi dk bir zemin
altzerinde olduundan ok daha dar bir alanda olacandan, birleik tekerlerin bileik etkisi, tasma
173
kapasitesi yksek olan kaplamalarn zerinde , tama kapasitsi dk zemin altnn zerindekinden
ok daha az olacaktr. Ayn tipte iki uan greceli etkilerinin eit tasarm dayankllna sahip
kaplamalar iin ayn olmamasnn sebebi budur ve bu husus zemin alt dayankllk katagorileri
araclyla kaplama tama kapasitesi raporlamsnn temelini tekil eder. Bir zemin alt dayankllk
kategorisi ierisinde iki uak tipinin kaplamalar zerindeki greceli etkisi nadiren iyi bir dorulukla
ifade edilebilir.
4.2.5 Yk tekrarlar ve trafik kompozisyonu:
Sadece ykn bykln gz nnde bulundurmak yeterli deilidir. Dikkate alnmas gereken bir de
yk yorgunluu (kaama) veya tekrar hususu vardr. Byklk ve tekrarlar beraberce ele alnr ve
byk bir yk belirlenen bir sayda tekrarla destekleyebilecek olan bir kaplama, daha byk bir
yk daha az tekrarla veya daha kk bir yk daha fazla tekrarla kabul edebilir. Bylelikle, bir
uan arlnn etkisini, farkl arlkta (veya tipte) bir baka uankiyle ifade ederek bulamak
mmkndr. Bu konseptin uygulam, bir kaplamay kullanan farkl uaklarn etkisini temsil etmek
maksdyla ( seilmi) tek bir yk byklnn ve tekrarlanma seviyesinin belirlenmesine imkan
salar.
4.3 ACN/PCN Metodunun unsurlar
4.3.1 Kaplama Snflandrma Numaras :

Kaplama snflandrma numaras (PCN) , tek teker tarafndan belli bir standartta (1.25 MPa lastik
basnc) uygulandnda kaplama tarafndan desteklenebileceini gsteren bir deerlendirme olan bir
arlk oran (1/500) gstergesidir. Bir kaplama iin tespit edilen PCN oran, kaplamann eit veya
daha dk bir ACN (Uak snflandrma numaras)na sahip olan bir ua destekleyebileceini
gsterir. PCN ile kyaslanacak olan ACNnn, sz konusu kaplama tipi ve zemin alt kategorisi iin
olduu kadar, sz konusu uan arl ve zellikleri iin de tespit edilmi olan uak ACN olmaldr.
4.3.2 Kaplama tipi:
Kaplamann tama kapasitesini raporlamak amacyla, kaplamalar rijit ya da esnek olarak
snflandrlmaldr. Rijit bir kaplama, dz, desteklenmi veya nceden gerginletirilmi bir beton (PCC)
tabakasdr. Zemin alt ile yzey katman arasnda ara tabakalar bulunabilecei gibi, bulunmayabilir
de. Esnek bir kaplama , zemin alt tabakasndan yzey kaplamaya doru giderek tama kapasitsi
artan bir dizi katmandan oluur. Esnek bir kaplama zerinde asfalt betonu katmanndan veya zellikle
iyi bir btnlk salayan ve kimyasal (imento) olarak stabilize edilmi tabakalar ieren kompozit
kaplamalar snflandrmada zel bir dikkat gerektirirler. Eer kaplamann yap elemanlar arasnda
rijit elemanlar baskn ise ve yakn aralklarla ciddi atlaklar yoksa, kaplama rijit olarak
snflandrlmaldr. Aksi takdirde esnek snflandrmas uygun kabul edilmelidir. Snflandrmada
pheye dlrse, genellikle kaplama esnek bir kaplama olarak deerlendirilir. Asfaltlanmam
yzeyler (sktrlm toprak, akl,laterit, mercan, vs..) raporlamada esnek olarak tanmlanmaldr.
Ayn ekilde, tulalarla veya bloklarla yaplm kaplamalar da esnek olarak snflandrlmaldr.
Yerletirilmeleri iin vin gerektiren byk dkme plakalarda kullanldklar zaman, rijit olarak
snflandrlmaldr. ni katman ve ince yzeyli kaplamalar esnek olarak snflandrlmaldr.
174
4.3.3 Zemin Alt Kategorisi:

oklu teker kullanan uaklarn ini takmlarnn etkinlii, gl zemin alt zerine kurulan
kaplamalarda zayf zemin alt zerine kurulanlara kyasla daha byk olduundan, tama
kapasitesini raporlama problemi biraz karmaktr. Raporlamay basitletirmek ve de uak ve
kaplama snflandrma numaralar (ACN-PCN) iin gstergelerin kullanlmasna imkan salamak
maksadyla , ACN-PCN metodu drt zemin alt dayankllk kategorisi kullanlr. Bunlarn her birisi
ngrlen aralklarla; yksek, orta dk ve ok dk olarak adlandrlmtr. Bunu, raporlanan bir
deerlendirmenin (PCN) faydal olabilmesi iin, raporlanan kaplamann zemin altnn ait olduu zemin
alt kategorisine yerletirilmesi ve raporlanmas takip eder. Normal olarak , zemin altnn tama
kapasitesi, kaplamann orjinal tasarm veya daha sonraki tadilat ve takviyelerle balantl
deerlendirilmi olacaktr. Bu bilgiler mevcut deilsei zemin altnn tama kapasitesi kaplama
deerlendirmesinin
bir blm olarak belirlenecektir.Zemin altnn tama kapasitesiyle ilgili
deerlendirme mmkn olduu kadar testlere dayal olmaldr.Testlere dayal bir deerlendirme
yapmann mmkn olmad durumlarda, zemin alt dayankllk kategorisi, topran zelliklerine
toprak snflandrlmasna, blgede edilinen tecrbelere veya hkmlere bal olarak seilmelidir.
Genellikle kk bir havaalan iin bir tek zemin alt kategorisi uygun olabilir. Ancak, kaplama
zelliklerinin geni bir alana dald ve toprak artlarnn yer yer deitii durumlarda, eitli
kategoriler
bulunabilir ve bunlarn
bu ekilde
deerlendirilerek
rapor edilmesi gerekir.
Deerlendirilen zemin alt kategorisi, kaplamann altnda yerinde olmaldr. Kk bir havaalann
altnda bulunan zemin alt, normal olarak olduka fazla mevsimsel deiiklere ramen sabit bir
nemlilie ve dayanklla ulasacak ve bunu koruyacaktr. Ancak, yzeyin ar derecede atlak
olduu, delikli kaplama malzemesinin kullanld, yksek oranda yer alt suyunun bulundupu veya
yerel drenajn zayf olduu durumlarda, slak dnemlerde zemin altnn tama kapasitesi nemli
derecede debilir. zellikle akl ve sktrlm toprak yzeyler nemlilikte deiime maruz kalrlar.
Ayrca mevsimsel buzlanmalarn olduu blgelerde, donmaya kar zayf olan malzemelerin
kullanld yerlerde buzlarn zld dnemlerde zemibn altnn tama kapasitesinin dmesi
beklenebilir.
4.3.4 Lastik basnc kategorisi:
Direkt yzeyde lastik temas basnc, kaplama dayankllnn dier unsurlarna ok az bal olarak en
kritik unsur durumundadr. zin verilebilecek lastik basncnn lastik basnc kategorileri halinde
raporlanmasnn sebebi budur. Bozuk ek yerleri ve sra d yzey boluklar gibi nadir durumlar
haricinde rijit kaplamalarda lastik basnc snrlandrmasna gerk yoktur. Ancak, rijit olarak kategorize
edilen ve esnek ya da bitm malzeme kullanlarak yaplm olan kaplamalar, izin verilebilecek lastik
basnc raporlarnda esnek kaplama olarak ele alnmaldr. En dk lastik basnc kategorisinde
snflandrlan esnek kaplamalarn sadece sradan karayolu trafiini kabul edebilecek durumda olmas
yeterliyken, yksek lastik basnc kategorisine dahil edilenler, ok iyi kalitede ve bir btnlk ierisinde
olmaldr. Bitm karmlarn ve kan artklarn, bitm yzeyin kalitesi asndan test edilmesi, lastik
basnc kategorisini semede en ok yardmc olabilecek husus iken, test davran ile kabul
edilebilirlastik basnc arasnda zel ilikiler yoktur.Genellikle snrlamalarn ak olduu durumlar
haricinde sadece yksek lastik basncnn kapyalama hasar verdii tespit edildii zaman kategori
snrlarnn konulmas uyundur.
4.3.5 Deerlendirme Metodu:
Raporlarda kaplama dayanklklar mmkn olduu kadar bir teknik deerlendirmeye dayal
olmaldr. Deerlendirme, yan olarak ,bir tasarm metodunun tersine dn eklidir. Tasarm
metdunun tersine dn eklidir. Tasarm, desteklenecek olan uak yk ve lokal topran
hazrlanmasyla elde edilen zemin altnn tama kapasitesi ile balar ve sonra kaplama yaps iin
175
gerekli olan kalnl ve malzeme kalitesini tespit eder. e mevcut zemin altnn tama kapasitesi ile
balanr ve kaplama
yapsndaki her bir unsurun kalnl ve kalitesi bulunur: kaplamann dektekleyebilecei uak arln
belirlemek iin bir tasarm prosedr kalb kullanlr. ayet zemin alt ve kaplamay oluturan dier
blmler iin sklkla kullanlrlar. Veya katmalarn kalnln dayankllklarn ve zemin altnn tama
kapasitesini deerlendirmek iin test ukurlarda alabilir. Kaplamann yke gsterdii tepki llerek
teknik bir deerlendirme de yaplabilir. Statik bir tabakann ya da lastik yknn altndaki bir
kaplamann sapmas, kaplamann davrann tahmin etmekte kullanlabilir. Ayrca, kaplamaya
dinamik ykler uygulamak tepkisini gzlemlemek iin eitli cihazlar da mevcuttur ve bunlarn
kullanlmasyla kaplamann davran tahmin edilebilir. Ekonomik ya da baka sebeplerden dolay
teknik deerlendirme mmkn deilse deerlendirme uaklarn kullanmyla elde edilen tecrbelere
dayal olarak yaplabilir. Bir kaplama, bunu kullanan uaklar yeterli derede destekleyebiliyorsa, daha
fazlasn beklemek kaydyla baka uaklar da destekleyebilir. Bu, deerlendirmeye bir temel tekil
edebilir.
4.3.6 Hafif uaklar iin kaplama:
Hafif uaklar, 5 700 kg veya daha az bir arla sahip olan uaklardr. Bu uaklar, ou otoyol
kamayonlardan daha az zellikli kaplama gerektirirler. Elbette bu kaplamalarn teknik degerlendiemesi
de yaplabilir ama uaklar kullanarak yaplacak bir deerlendirme daha tatmin edicidir.tfaye
kamyonlar, yakt aralar veya kar temizleyiciler gibi baz havaalan servis aralarnn uaklardan
daha kritik olduunu belirtmekte de fayda vardr. Btn hafif uaklar tek tekerli ini takmlarna sahip
olduklarndan, zemin alt kategorilerini raporlamaya gerek yoktur. Ancak, bu arlk snrlar
ierisindeki baz helikopterler ve askeri eitim uaklar olduka yksek derecede lastik basncna
sahip olduklarndan, kalitesi snrl kaplamalar iin lastik basnc snrlarn belirlemek gerekebilir.
4.4 Trafik younluunu ve kompozisyonu deerlendirme
4.4.1 Genel :
Kaplama tama kapasitesi deerlendirmeleri sadece izin verebilecek yk deil, bu ykn
tekrarlanma derecelerini de dikkate almaldr. Belli bir ykn bir ok defalar kabul edebilecek olann bir
kaplama, daha az tekrarlamalar
kaydyla, daha byk ykleri de kabul edebilir.Trafiin
gzlemlenebilir etkileri, kontroll laboratuvar testleriyle yerinde veya rnekler zerinde dikkatli
lmler yaplsa bile maalesef kaplamann tekrar kullanlabilme mrn veya tersini grnr bir
fiziksel hasar olmad srece*) belirlemeye imkan vermemektedir. Bundan dolay, dayankllk
kapasitesini belirlemeye ynelik bir deerlendirme, aslnda kaplamann tahmini tekrar (trafik/yk)
mrnn deerlendirilmesidir. Kaplamann kalan kullanm mr hakkndaki her hangi bir projeksiyon,
kaplama ina edildikten ya da tadilat grdkten sonra tad btn trafiin belirlenmesine bal
olacaktr.
4.4.2 Kark Ykler:

Normal olarak, yklerin bir karmn ve bunlarn tekrarlanma seviyelerini dikkate almak gerekecektir.
Kaplamann tama kapasitesini belirleme noktasnda, seilen noktasnda, seilen baz ykleri alarak
bunlarn izin verilebilecek tekrarlanma seviyelerini belirleme ve kaplamaya uygulanan her ykn, bu
temel yke edeerdeki miktarn tespit etme ynnde kuvvetli bir eilim vardr. Bunu yapmak iin,
ncelikle yk ile yetersizlik ortaya kncaya kadar tekrarlanma says arasnda br iliki kurulur. Bu tr
176
ilikiler, teori kombinasyonlar veya tasarm metotlarn kullanarak ve kaplamann temel yap
elemanlar iin davran kalplarn veya laboratuar artlarndaki kaama erileme denemek suretiyle
eitli ekillerde kurulabilir.Grld kadaryla btn ilikilerle ayn deildir fakat tekrarlama
parametrelerlinin etkinlii fark edilecek dzeydedir. Sadece genel bir byklk iin ve belirli
deerlerde olmayacak ekilde tespit edilmelidir. Bundan dolay deerlendirme sonularnda ciddi
farklar olumakszn yk-tekrar ilikisinde olduka byk varyasyonlar mevcut olabilecektir
Yke karlk yetersiz kalncaya kadar olan tekrarlar iin oluturulan eri kullanarak her bir ykn
yetersizlie kadar olan tekrar belirlenebilir ve baz alnan ykn tekraryla karlatrlr
Bu
karlatrmalardan her hangi bir ykn bi defalna uygulamas iin baz alnan ykn tek bir
uygulamasna edeerdeki says yani daha byk ykler iin 1 den byk daha kk ykler iin ise
1den kk faktrler belirlenir. Bu sreci aklayc bir rnek aada verilmitir
a)ykler yetersiz kalncaya kadarki tekrarlar izim 4.2 de gsterildii ekilde ilikilendirilir
yk log
tekrar log
izim 4.2. Ykleme Tekrar ve Dayanm likisi
b)Seilen L yk iin eriden r tekrar okunur
L1 r1
L2 r2
L3 r3
L4 r4
c) L3 baz alnan yk olarak seilir: ve
d)her bir yk iin e deerdeki tekrar faktr hesaplanr
Yk
E deer tekrar faktr
r3
(1 den dk bir deer )
r1
r
f 2 3 (1 den dk bir deer)
r2
f1
L1
L2
177
r3
=1
r3
r
f 4 3 (1den byk bir deer)
r4
f3
L3
L4
Bir faktrleri kullanmak suretiyle, denenen ya da zerinde dnlen her hangi bir yk
kombinasyonun toplu etkisi, seilen bir yk ve bunun deerlendirilmesi yaplan izin verilebilir tekrar
kullanma dzeyi asndan bir tama kapasitesi deerlendirmesiyle kyaslanabilir.
4.5 Uak kullanma deerlendirmesi iin teknikler
4.5.1. Genel
Her ne kadar mmkn olduu kadar teknik deerlendirme yaplmas gerekirse de, zaman zaman
finasmanla veya dier artlarla ilgili kstlamalardan dolay, bunun yaplmas engellenmektedir. Tam
anlamyla raporlanm tama kapsitesi bilgisi elde bulunmas gerken en nemli ey olduundan ve
kullanan uaklarn deerlendirilmesi nispeten hazr ve direkt olduundan, ncelikle bu verilmitir.
4.5.2. En ar uaklar:
zerindeki trafii yeterince dektekleyebilen bir kaplamay dzenli olarak kullanan en ar uaklar ve
daha byk bir kaplama tama kapasitesi gerektirmeyen her trl ua dekteklemeye muktedir
saylr. Bundan dolay, kullanc uaklar baz alan bir deerlendirmeye balamak iin, uaklarn tipi,
arl ve belli bir zaman dilimi ierisindeki kullanm tekrarlar incelenmelidir. Burada vurgu,
kaplamayay dzenli olarak kullanan en ar uak zerindedir. Fakat nadiren de olsa, zellikle ar bir
ykn desteklenmesi, edeerde yklerin dzenli olarak tekrarlenmasn dektekleme gcn tesis
etmesi gerektii anlamna gelmez. (Bkn.3.4).
4.5.3 Kaplamann durumu ve davran:
Daha sonra kaplama kullanan uaklarn trafiinin kaplama zerinde ne gibi etkilerinin olduunu
dikkatli bir ekilde incelenmelidir. Her hangi bir atlaklk, bklme veya anma andan kaplamann
artlarnn incelenmesi ve gerekli bakmn yaplmas birinci derecede nem tayan bir husustur. Yeni
bir kaplama zerinde ar yk etkileri ok fazla grnmezken, ok eski bir kaplamada birikmi tehlike
iaretleri gzlemlenebildiinden, kaplamann ya dikkate alnmaldr. Genel olarak, tehlike
iaretlarinin oalmas bir kaplamann ar yke maruz kaldn gsterirken, iyi artlarda bulunan bir
kaplama zerindeki trafii tamaya yeterli kabul edilebilir. Durum incelemesi, tekerleklerin getii
yerler ve bunlarn dnda kalan blmler ya da en ok ve en az kullanlan ini kalk pistleri, en ok
fren yaplan blgeler, rnein pist dnleri vs.. gibi, youn kullanlan blmlerdeki davran,
kullanm az olan blmlerdeki durumun incelenmesine zellikle dikkat edilmelidir. Ayrca kaplama
seviyesinin dk olduu, eski su yollarnn bulunduu balangtaki sktrmann az yapld boru
stleri, yapsal olarak zayf olduu bilinen ya da zayf ya da kritik olduu gzlemlenebilen yerlerdeki
davranlara zellikle dikkat edilmelidir. Bunlar, mevcut trafik artlar altndaki bozulma orann
tahmin olmaya yardmc olacak ve bylelikle ar yada dk yk derecesini gsterecektir. Durum
incelemeleri, kaplamay kullanan lastik basnc snrlamalarnada odaklanmaldr.
178
4.5.4 Referans uak:

Uaklarn tiplerinin ve arlklarnn incelenmesi bir referans uak tespit edilmesi noktasnda dikkate
alnmas gereken uaklar gsterecek ve durum aratrmas bulgular da referans uaklarn yknn
uygulanandan daha kk olmas gerekliliini ya da daha byk olabilmesi imkann belirtir. Zemin
alt yk dalm, kaplama tipine ve zemin altnn tama kapasitesine bal olduundan, PCN na
ilaveten raporlanan ACN-PCN metodunun elemanlar tespit edilinceye kadar (bkn. 4.3.2 ve 4.3.3)
belli bir referans uak ve bunun arl seilemez.
4.5.5 Kaplama tipinin, zemin altnn tama kapasitesinin ve lastik basnc kategorilerinin
belirlenmesi:
Kaplama tipi rijit ya da esnek olarak belirlenmelidir. Kaplamada esas yap eleman olarak bir portland
imento betonu katman bulunuyorsa, yzeyde bir bitm tabaka bulunsa bulunsa bile, kaplama rijit
olarak adlandrlamldr.
(bkn. 3.3.2). Eer kaplamada byle bir yk datc tabaka yok ise, kaplama esnek olarak
snflandrlabilir.
Zemin alt kategorisi, yksek, orta, dk olarak belirlenmelidir. Eer zemin alt iin CBR veya tabaka
dayankllk testi verileri mevcutsa, bunlar zemin alt kategorisini belirleme noktasnda dorudan
kullanlabilirler. Ancak, bu veriler, yerinde zemin alt artlarn temsil etmek zorundadr . Ayn tip
topra olan ve topografik adan benzeyen civar yaplardan elde edilen verilerde kullanlabilir.
Zemin alt kategorisi semede kullanmak iin, hemen hemen her trl toprak dayankll verileri,
edeerde bir CBR veya zemin alt
179
izim 4.3. Toprak Snrlandrmalar. CBR ve Deerleri arasnda likiler(ICAO, Dkman 9157,
Blm 3 Kaplamalar,1983)
180
reaksiyon k modl planlamada kullanlabilir. Zemin alt toprann tama kapsitesi hakknda yerel
karayollar veya ziraat yetkililerinden bilgi alnabilir. Biraz kabaca yada yaklak olarak olsada zemin
altnn tama kapasitesinin dorudan bir tespiti, zemin alt malzemesinin snflandrmasndan ve
ekil 3-2de gsterildii gibi yaynlanan pek ok kaynaktan yaplabilir. ( Ayrca bkn. 3.3.3 ve 3.2.2)
Lastik basnc kategorisi, yksek, orta, dk ve ok dk olarak belirlenmelidir. Portland imento
betonundan veya ok iyi kalitede bitmden olan yzeyler yaygn olarak karlaslan lastik
basnlarn destekleyebilir ve her hangi bir basn snflandrmas olmakszn, yksek basn
kategorsinde snflandrlmaldr. Daha dk kalitede ki bitm yzeyler ile agrega veya toprak
yzeyler belli snrlamalarla daha dk kategorilerde yer alrlar . (Bkn. 3.3.4). Uygulanabilecek
basnc kategorisi normal olarak, kullanc uaklardan elde edilen tecrbeye dayal olarak seilmelidir.
Nadir olmamak kaydyla, kullanc uaklarn, uygulanan ve her hangi bir gzlenebilir bozucu etkisi
olmayan en yksek lastik basnc lastik basnc kategorisini belirlemede temel oluturmaldr.
Kullanc uaklarn deerlendirilmesinde en nemli unsur. Kritik uaklarn ve raporlama amal
olarak kullanlan edeerdeki kaplama snflandrma numarasnn (PCN) belirlenmesidir. Kaplama
tipi ve zemin alt kategorisi belirlendikten sonra gelen adm, kaplamay kullanan uaklarn ACN larn
belirlemek olabilir. Bunu yapmak iin , Ek 5 te veya retici tarafndan yaynlanan ilgili uan
zellikleri dkmannda gsterilen ua snflandrma tablasu kullanlabilir. Kaplamay dzenli olarak
kullan uaklarn alma arlklar andan yukarda bahsedilen tablolarla veya ilgili uak
zellikleri dkmanlaryla kyaslanmas, kaplamay kullanan en kritik uaklarn belirlenmesini
salayacaktr. Kullanc uaklar, kaplama tarafndan yeterince dektekleniyorsa ve nispeten daha
ar uaklarn dekteklenebileceini gsteren bilinen faktrler mevcut deilse, en kritik uan ACN,
kaplamann PCN olarak belirlenmelidir. Bylelikle,bu PCNndan daha yksek ACNna olarak
belirlenmelidir. Bylelikle, bu PCNndan daha yksekACNna sahip olmayan her hangi bir uak ,
kaplamann mrn ksaltmakszn, kaplamay halen kullanmakta olan uaklarnkinden daha byk
olmamak kaydyla belli bir oranda ( aylk tekrar olarak) kullanabilir.
Kritik uaklara gelince, sadece kaplama zerinde kabul edilemeyecek bir bozuklua sebep olmayan
ve kaplamay devaml olarak kullanan uaklar dikkate alnmaldr. Kaplamann ara sra daha ar
artlar isteyen uaklar tarfndan kullanlmas, her hangi bir bozulma grlmese de, kaplama bu
ua devaml olarak dekteklemeye yeterli deildir.
Grld gibi, kritik uaklarn deerlendirilmesini baz alarak dorudan seilen bir PCN, bir uan
kullanm younluunun gelecekte de deerlendirme zamandakine benzer ekilde olacan
gstermektedir. Kullanmda nemli bir art ( teker yk ) beklenirse
art dengelemek iin PCN aa ekilmelidir. Yk bykl ile yk tekrar arasnda iliki kuran bir
ayarlama madde 3.4te verilmitir.
4.5.5 Kk (hafif) uaklar iin kaplamalar:
Kk ( hafif) uaklar 700 kg ve alt- iin dnlen kaplamalarn deerlendirilmesinde uan ini
takmlarnn geometrisini veya uan yknn tekerler arasnda nasl datldn dikkate almak
gerekmez . Bundan dolay, zemin alt snf ve kaplama tipinin raporlanmasna gerek yoktur. Sadece
uan izin verebilecek maksimum arl ile izin verilebilecek maksimun lastik basnc belirlemeli
ve rapor edilmelidir. Bunlar iin de yukarda bahsedilen kullanc uaklarnn deerlendirilmesi iin
teknikler hakknda klavuz takip edilmelidir
Hafif uaklar iin konulan 5 700 k limiti, otoyollarnn ounun tad ykn sadece te ikisini
veya daha aasn tekil eden bu kaplama ykn temsil ettiinden, kaplamalar kullanan tarfik
deerlendirilirken, yakt tankerleri, itfaiye kamyonlar, kar temizleme aralar, servis aralar vb. De
dikkate alnmaldr. Yk snrlamas olan kaplamlarda bunlarnda kontrol edilmesi gerekir.
181
4.6.Teknik deerlendirme iin teknikler ve tehicatlar

Teknik deerlendirme, bir kaplamann, yk altnda ortaya koyduu davrann ve zelliklerin
incelenmesi ve llmesi sretiyle, tama kapasitesinin belirlenmesi veya llmesi srecidir. Bu,
ya tasarm parametrelerini ve metotlarn kullanarak ama mevcut kaplama zelliklerinden izin
verilecek ykn belirlenmesi srecini tersine evirip tasarm srecinin tersinden gidilerek ya da eitli
aralar vastasyla kaplamann yke verdii tepkiyi dorudan belirlemek sretiyle yaplabilir.
4.6.1. Tasarm ve deerlendirme iin kaplama davran konseptleri:
Kaplamalarn, belirli bir yer ve hava trafii artlarn tayabilecek ekilde tasarlanbilecei analitik
yntemlere dntrlen davran konseptlerine genellikle tasarm metotlar denir. ok eitli
kavramlar ve ok sayda
belirli tasarm metotlar bulunmaktadr. Birka tane tasarm
ve
deerlendirme metodu rnek olarak baz ayrntlaryla birlikte bu le kitabnda Blm 4te
aklanmtr.
4.6.1.1 Eski metotlar:
Esnek kaplamalarn tasarm ve deerlendirmesi iin kullanlan ilk metotlar tecrbeye dayal,teori
uzantlyd. Bunlar zemin altnn tama kapasitesini yaygn olarak da zemin ve zemin alt
tabakalarnn
dayanklln veya bunlarnn dayankllna katkda bulunan unsurlar
deerlendirmek iin yaplan gsterge tipi testlerde kullanld. Bu testler, CBR, plaka dayankllk ve
pek ok dierleri gibi, zellikle otoyol tasrmnda kullanlmaktayd. Bu ilk metotlar, geni apta
gelitirilmi
olmalarna
ramen, hala havalan kaplamalarnn tasarmnda kullanlan temel
metotlardr. Bu Elkitabnda Blm 1 ve Ek 2de bahsedildii gibi ACN belirlemeleri iin uygulanan
CBR metodu mkenmmel bir rnek olup, Blm
4te tanmlanan Fransa ve Kanadadaki
uygulamalar, srasyla CBR ve plaka yk metotlarnn dier rnekleridir.
Rijit kaplamalarn tasarm ve deerlendirmesi iin kullanlan eski metotlarn hemen hemen hepsi
Westergaard metodundan (bir Winkler temeli zerinde elastik plaka) faydalanm fakat anm
kaplamalar tasarm stresini nihai strese orannda, zemin alt (veya zemin) tabakalarnn dayankllk
etkilerini vs.. ele alrken eitli genilemelerde bulunulmutur. Westergaard iki durum iin metot
gelitirmiti :Bunlar, bir kaplama katmannn merkezindeki yk (bir ekilde snrl) idi. Rijit kaplama
metotlarnn ounluu katmann merkezindeki yk artlar metodunu kullanrken bazlarda utaki
katmana aktardn kabul etmektedir ancak aktarma ileminin aralar farkdr. Bu tasarm
metotlarnn gerekli bir eleman olan zemin alt (veya zemin alt ve zemin) dekteini karakterize
etmek iin plaka dayankllk testleri kullanlr. Burada da yine gelitirilmi olan eski metotlar
havaalan tasarmn esas temeli olarak kalmaktadr. ACN belirlemek iin uyarlanan metot (baknz
Blm 1 ve Ek 2) bu metotlar iin mkemmel bir rnektir ve baz dier rnekler Blm 4te
sunulmutur.
4.6.1.2. Daha yeni-daha temel-metotlar:
Kaplama tasrmn daha esasl temeller zerine oturtmak zere devam etmekte olan almalar.
Malzemelerin stres zorlama tepkilerini ve makul teorik modellerini kullanarak metot gelitirmeye
gtrmtr. Bilgisayar teknolojisindeki gelimeler nceden kontrol edilmesi zor olan metotlar pratik
hale getirmi ve baka trl mmkn olmayan gelimeler bilgisayar destekli olarak gereklemitir.
Yeni tasarm metotlarnn ierisinde en popler olan teorik model, elastik tabakal sistemdir.
Katmanlarn snrl kalnlkta ve yatay olark sonsuz uzantdadr. Ayrca en alt tabaka (zemin) aaya
182
doruda snrszdr. Her katmann tepkisi, elastikiyet modl ve poisson oran ile karakterize edilir. Bu
parametrelerin deerleri, eitli ekillerde laboratuar testleri, kolelasyonlu veya hesaplanm
trevleriyle eitli arazi testleri veya byklkleri kritik olmad durumlarda yalnzca tahmin yoluyla
belirlenebilir. Bu metotlar streslerin zorlamalarn ve uygulanan ykten kaynaklanan bozlmalarn
hesaplanabilmesine imkan salar. oklu ykler, tekli yklerin st ste konulmas eklinde ele
alnabilir.Kritik noktalardaki (ykn altndaki zemin alt st, yzey tabakasnn alt vs..) zorlama
bykl, yaygn olarak, tasarm ya da deerlendirmede kullanmak iin dnlen kaplama
performans ile ilikilidir. Her ne kadar bu metotlar ounlukla esnek kaplamalar iin uygulanmsa
da, rijit kaplamalarn tasrmnda uygulananlarda vardr.
Elastik tabakal modeller halen popler ise de. Kaplama malzemelerinin sres zorlama tepkilerinin
lineer olmad bilinmektedir. Tabaklara ayrma, her bir tabakann ierisinde yanal olmamak kaydyla,
elastik modl byklnn tabakadan tabakaya eitlilik gstermesine imkan verir. Elastikiyet
modlne bir stres ball tesis eden ve bu ball, etkili modl- zgarada her bir eleman iin kurmak maksadyla tekrarlanabilir lmleme aralar vastasyla kaplamann snrl eleman
modelinde kullanan gelimeler bulunmaktadr. Burada da kritik blgeler
iin zorlamalar
hesaplanmakta ve beklenilen davrana korelasyonuyla kyaslanmaktadr. Snrl eleman modelleri,
ayrca rijit kaplamann belirli geometrik ynlerini daha iyi modellemek iinde kullanlmakta, fakat
bunlar daha ok aratrma uygulamlar olarak kalmaktadr.
4.6.1.3 Dorudan yk tepkisi metotlar :
Gemite kaplama davranna uygulanan teoriler, yk ile ypranma arasnda bir orant olduunu
gstererek, ypranmann bir kaplamann yk tama kapasitesinin gstergesi olabileceine iaret
etmekteydi. Bu durum, kaplamaya uygulanan belli bir ykn sebep olduu belirlenen ypranmayla,
dier yklerin kaplamada meydana getirecei ypranmalar tahmin edebilmek iin bir orant
kurulabileceine de iaret etmakteydi Hem tecrbeler hem de daha sonraki aratrmalardan elde
edilen arazi zerindeki salama ykn bykl ile ypranma arasnadaki gl balanty gsterdi
ve deerlendirme iin, ypranmalarn snrlandrmasna gtrd. O zamandan beri kaplamalardaki
yprnma ile beklenen yk tekrarlarnn bu ypranmaya sebep olan yke maruz kalan kaplamann
mrnde kaplama hizmet d kalncaya kadar) sk bir iliki olduunu teyit eden pek ok konroll test
ve ok daha dikkatlice analiz edilmi arazi denemeleri yapld. Ancak, her ne kadar gl olsada bu
iliki, tek bir hat veya eri ile temsil edilmemekte, pek ok ikincil faktrn de etken olabildii geni bir
kuak olarak ortaya kmaktadr.
Kurulan sk bir iliki, kaplama deerlendirmesinde kullanlm ve kullanlmaya devam etmektedir fakat
uygulama son zamanlara kadar arlkl olarak esnek kaplamalarla snrl kalmtr. Plaka testine
dayal metotlar, en yaygn kullanlan metot olmu ve bu testler iin 762 mm apnda plaka tercih
edilmitir. LCN metodu ile uzun sredir kullanlmakta olan kanada metodu buna rnektir ( Baknz
Blm 4) Mevcut teker yk ( veya iki ya da drt tekerli ini takmlar ifti ) arasndaki ypranmalar
plaka metoduna enmli lde paralellik arz eden baz nlem metotlarna da temel tekil etmektedir.
Hafif uklar iin yaplan kaplamalarda dir otoyol metotlar gibi, Benkleman Beam metotlar da
uygulanabilir (Baknz Blm 4 kanadadaki uygulama)
Dinamik kaplama yk tehizatnn popler olmasnn pek ok sebebi vardr. Teker yk
byklnn statik plaka ykleri ne tanabilir ne de yeri deitirilebilir. Dinamik yk, hareket
halindeki bir tekerin uyguladndan ok daha byk bir darbe yk uygular. Tekrarlanan dinamik yk,
teker trafiinin tekrarlanan ykn daha iyi temsil eder. Fakat en nemlisi, ypranmay (dikey
bozulma) lmek iin yalnzca kaplamann ya da yk plakasnn zerine yerletirilen sensrlerin
gelitirilmesi olmutur. Sonu olarak, eitli dinamik yk tehizat gelitirimitir. Balangta, otoyol
uygulamalar iin gelitirilen baz cihazlar bulunmaktayd, daha sonra havaalan kaplamalar iin daha
ar cihazlar ortaya kt . Bunlar, 1 000 kg. dan daha az bir yk uygulayan hafif cihazlarla, ileride bu
blmde ABD FAA ykc olmayan deerlendirme metotlar (Baknz 3.6.5) ile balantl olarak
183
tanmlanacak olan daha ar cihazlar arasnda deiiklik gstermektedir. Bu ilk cihazlarn tamam
neredeyse statik ykn iki katna kadar uan uca yk retme yeteneine sahip kar arlklar
iermekteydi . Darbe ykleri aslnda sinusoidal ve sabit durumdadr. Bz cihazlar frekans veya (ilave
haricindeki statik yk dnda) yk eitlendirebilir. Daha sonra gelitirilen belirgin bir hzla poler
olan baz dinamik cihazlar, bir d arl ierirler. Bunlar, statik arln iki katndan daha fazla
olan yklere uygulanabilir ve d yksekliini kontrol etmek sretiyle uyguladklar kuvvet
bykl deiebilir. Ortaya kan darbeler tekrarlanmakta olup sabit deildir ve frekans cihaz ve
kaplama kombinasyonu iin normal olacak seviyededir. Dinamik cihazlar ou zaman madde 3.6.2.7
de tartlna statik metotlarla ayn durumlarda kullanlrlar. Bunlarn bazlar, kaplama malzemesinin
daha sonrada tartlacak olan stres zorlama tepkisi hakkndaki verilerini ortaya karmakta da
kullanlabilirler.
4.6.1.4 Kaplama tasatrm metotlarna eklemesi gereken girdiler:
Tasarmn dayal olduu model erevesinde belirli bir kaplamann elemanlarnn ( tabakalar)
davrann belirleyen parametreler, CBR ve gemite kullanlan esnek kaplama metotlar ile
Westergaard rijit kaplama plaka yk testleri ve baz esnek kaplama metotlarndan, stres zorlama ile
daha yeni ve temel metotlarda kullanlan modl deerlerinin dir gsterge tipi testlerine kadar
eitlilik gterir.
Tasarm ve deerlendirmede kullanlacak olan zemin alt ve dier snrsz kaplama tabakalrnn
tama kapsitesini belirlemek iin yaplan CBR testleri, kullanlan zel metot erevesinde ( Fransz,
Amerikan / FAA dier ) tanmlamal fakat genellikle Laboratuar Testi Belirlemeleri iin Laborauarda
sktrlm topran dayankllk oran balkl ASTM D1883 kapsamnda olmaldr. Genellikle, arazi
CBR testleri mmkn olduu kadar labaratuar testlerine tercih edilir ve testler aadaki klavuza
uygun olarak gerekletirilmelidir (ABD Askeri Standartlar 621Adan)
4.6.1.5 Arazi CBR Testleri:
a) Bu testler aadaki artlardan her hangi birisinin mevcut olduu durumlarda yaplr:
(1) testin yaplaca yerdeki younluk ve su oran doyum derecesinin (su ile dolu olan boluklarn
yzdesi) yzde 80i veya zerinde olduunda:
(2) malzemenin ierilen sudan etkilenmeyecek kadar kaba-taneli ve kohezyonsuz olduunda;
veya
(3) naat biteli bir ka yl olmusa. Son olarak bahsedilen durumda, su ierii aslnda sabit olmaz
ama dar bir aralkta ykselir ve der ve arazi testi yk tama kapasitesi iin yeterli bir
gsterge olarak kabul edilebilir. erilen suyun stabil hale gelmesi iin gerekli zaman kesin
olarak belirlenemez ama minimum sre yakalk yldr.
b) Penetrasyon: Test edilecek olan yzey dezeltilir ve sabit olmayan btn malzemeler ekilir.
Sonra ASTM D-1883te tanmlanan prosedr uygulanr.
c) Testlerin Says: Ana pist zerinde ve zemin alt yzeyinde test edilen her bir kat iin 3 arazi
CBR testi gerekletirilmelidir. Ancak her hangi bir gruptaki her testte alnan sonular makul
bir uygunluk gstermiyorsa, ayn yerde ilave testler yaplmaldr. CBR 10dan daha dk ise,
test arasndaki makul bir uygunlk 3e kadar tolerans gsterir; CBR 10 ila 30 arasnda ise,
toleras 5,30 ila 60 arasnda ise, tolerans 10dur. 60 zerindeki CBR iin, mnferit okumalar
arasndaki varyasyonlar zel bir nem tamayacaktr. rnein. 6,8 ve 9 gibi mevcut test
sonular makul olup bunlarn ortalamas 8 olarak alnabilir; 23,18 ve 20 eklinde sonular da
makul olup, ortalamas 20 eklinde alnabilir. ayet ilk test belirlenen tolerans snrlar
184
ierisinde sonulanmamsa, ayn yerde ilave test daha yaplr ve bu alt testen elde edilen
deerlerin saysal aritmetik ortalamas o blgenin CBR olarak kabul edilir.
d) Nem oran ve younluk: CBR testi tamamlandktan sonra, nem orannn tespit edilmesi iin
penetrasyon noktasndan ve younluk tespiti iin penetrasyon noktasnn 10 -15 cm
uzandan bir numune alnr.
Tasarm yada deerlendirmede Westergaard analizi iin zemin alt reaksiyonun (k) modln
belirlemek iin kullanlacak plaka yk testlerinin, kullanlan test prosedrleriyle uyumlu olmas veya
ASTM D1196, Havaalan ve Otoyol Kaplamalarnn Tasarm ve Deerlendirilmesinde kullanmak
iin esnek kaplama bileenlerinin ve topran Tekrarlanmayan statik Plaka Yk testlerinde ya da
ASTM1195, Havalan ve otoyol kaplamalarnn Tasarm ve deerlendirmesinde kullanmak iin esnek
kaplama bileenlerinin ve topran Tekrarlanan stati plaka yk Testlerinde sunulabilir olmas gerekir.
Prosedrler ASTM standartlar balnda da gsterildii gibi, esnek kaplama tasarmyla da
ilikilendirilebilir. Blm 4te anlatld gibi , kanadadaki
uygulamada ASTM metodundan
faydalanlr. Kanadadaki uygulama ayn zamanda dier plaka ebatlarn da ierir ve blm 4te
tanmlanan kanadada uygulanan metotlarla ilgili klavuz, hem zemin alt katsaylarnn belirlenmesi,
hem de kaplama deerlendirmesi iin dorudan kullanm belirlenmesi, hem de kaplama
derelendirmesi iin dorudan kullanm iin kullanlabilir.
Rijit kaplamalarn Westergaard analizinde beton tabakann yapsal davrann gstermek iin E ve
Poisson oran belirlemesine katks ola geleneksel deerler ve metotlar kullanlr. Yaygn olarak
0.15 olarak alnr. Modl E beton testiyle belirlenmeli normal olarak 25 000 ila 30 000 MPa
arasnda olmaldr.
Elastikiyet modl ve Poisson oran deerleri, elastik katmanl bir sistemi iin her bir katmanda
gereklidir ve bunlar eitli ekillerde belirlenebilirler. Poisson oran hassas bir parametre deildir ve
genellikle agrega malzemeleri iin 0.3 ila 0.33, ince granll ve plastik malzemeler iin 0.4 ila 0.5
kabul edilir. Elastikiyet modl belirleme vastalar eitli olduundan ve toprak ve agrega
malzemenin stres zorlama tepkisi lineer (orantl) olmadndan belirli bir malzeme iin eitli
yollarla bulunan deerler, ideal teorik dncelerin gsterdikleriyle ayn miktarda olmayabilir.
Aada kaplama davrannn (elastik tabakalar gibi) teorik modellerinde kullanmak iin elastikiyet
deerleri modlnn belirlendii baz yollar aklanmaldr.
a) zellikle zemin alt malzemeleri iin, ama- bitm ve imentolu malzemeler hari olmak
zere dier kaplama tabakalar iinde elastikiyet deerleri modl gsterge (indeks)
tipi dayankllk testleriyle ilikilerden belirlenebilir. En yaygn olan, E 10 CBR MPa
olan korelasyondur.
b) Stres-zorlama tepkisi (modl) hazrlanm ya da arziden alnm numunelerin
dorudan test edilmesiyle belirlenebilir ama bunlar neredeyse her zamab tatmin edici
seviyede deildir. Tepki, baka karmlarn veya numunelerin olumsuz ynlerinden
byk oranda etkilenir.
c) Hazrlanan numunelerin ve baz durumlarda araziden alnan rneklerin,- ok veya pek
ok yk devrinden sonra nispeten makul bir temsilci modl veya stres-zorlama tepki
erisi salamak iin, tekrarlanan yke maruz kalabilir. Bu ekilde belirlenen elastikiyet
modlne esnek ( Esnek) modl denir ve halen elastik tabaka analizlerinde baz
ekillerde arlkl olarak tercih edilmektedir. Testler, triaxial test, dolayl gerilim ve
hatta snflandrlmam sktrma testi ve dierleri eklinde gerekletirilebilir. Ykler
dzenli dalga (sinusoidal vs..) eklinde olabilir fakat genellikle gemekte olan tekerleri
daha iyi temsil etmesi asndan, belli aralklarla darbe etkisi yapan seilmi bir yk
darbesi eklindedir. Esnek modl, bitm malzemeler iin, bu testlerin bazlaryla
185
birlikte dier benzer testler kullanmak sretiyle belirlenebilir fakat bitm malzemeler iin
modln hem test edilmesi hem de uygulanmas srasnda scaklk bitm tabakalar
iin en nemli unsurdur. eitli kaplama tabakalar iin modller bu testlerden alnr ve
tabakal sistem analizinde dorudan kullanlrlar fakat sk sk bunlarn geerliliiyle ilgili
problemler ya da sorunlar ortaya kar.
d) Mevcut kaplamalarda dinamik plaka yk testi gerekletirildii zaman, stres
dalgalarnn kaplamalar ierisinde yaylma hzn lmek mmkndr. Bu hz
lmlerden, kaplamann her tabakasnn genellikle st tabaka ya da tabakalar hari
elastikiyet modln azaltmak iin aralar gelitirilmitir. Bu ekilde belirlenen modller
bazen tabakal analizlerde dorudan kullanlrken, belirlemeler, deerlerinin sadece
kavisli stres zorlama ilikileri iin tanjant modllerini temsil edecek kadar kk
zorlamalardr. Daha yksek ( alma zormala) stres seviyeleri iin modller daha
dk olmaldr. Bu ekilde elde edilen belirlemeler akl yrtme ya da baz kurulu
analitik aralar vastayla kullanrlar.
e) Zemin alt modl wn nemli parametredir ve baz anlizler zemin alt iin bir modl
belirlemek amacyla, yukarda bahsedilen metotlardan sadece birisini kullanrlar ve
kesin verilerin olmamas ok nemli olmadndan, ya dorudan hkm vermek
sretiyle ya da (altta bulunan tabakann modlnn iki katnn ya da stteki tabakann
modlnn yarsn almak gibi) baz basit saysal sreleri kullanmak sretiyle dier
tabakalarn modllerinin seilmesini salar.
f)
Zemin alt haricindeki btn tabakalar iin, seilmi ya da basit bir ekilde tertilmi
modller araclyla, elastik tabakal analizi ve plaka ya da teker yk ypranmalarn
kullanarak zemin alt modl iin bir deer hesaplamak mmkndr. Baz analizler iin
yaplr.
g) Arlk merkezinin altndaki noktalar ve arlk merkezinden eitli denge pozisyonlar

iin dinamik yk kaplama testlerinden alanda belirlenen ypranmalar ve elastik
tabaka teorisini kullanma konusuna halen byk bir ilgi duyulmaktadr. Tekraralanabilir
bilgisayar prormalar araclla,zemin alt ve bir ka st tabakann modlleri
hesaplanabilir. Bu ekilde hesaplanan modller, daha sonra kaplama performansn
tahmin etmek iin kritik noktalardaki zorlamalar hesaplamak maksadyla tabakal
modelde kullanlr.
Snrl eleman modelleri, sadece tabakalr salayabilen deil, pek ok kaplama malzemesi iin buluna
lineer olmayan (kavisli) stres-zorlama tepkisiyle ba edilen kaplama modellerinin ekillendirilmesine
imkan verir. Burada da yine poission oranlarna ve elastikiyet modlne bir ihtiya vardr ama bunlar
artk her bir kaplama tabakas iin modelin her hangi bir noktasnda (her hangi bir snrl eleman
zerinde) mevcut olan yk ya da stres artlarnn bir fonksiyonu olarak belirlenmelidir. Modllerin
arasndaki ilikiler, labaratuar testleri ve takrarlanan triaxial testlerle kurulurlar. Bunlar genellikle
aadaki ekillerde olur fakat varyantlar da mevcuttur:
a) Granler malzeme iin:
r = = 1( )k 2
veya
r = = 3 3 k 4
b) nce taneli topraklar iin:
r = = 1( )k 2
olup,burada
186
- Esnek
E
- elastik modl
- stres ounluu = 1 + 2 + 3 veya

x + y + z (belli bir noktada 3 tane karlkl olarak dikey
normal stresin toplam)
1, 2, 3 ana stresler
3
- triaxial numune zerindeki snrl stres
d
- sapma stresi = 1 3
k1 , k 2 , k3 , k 4 , k5 , k 6 test sonucu bulunan sabitler
4.6.2 Tasarm ters evirmek suretiyle deerlendirme:
Bir kaplama tasarm yapmak iin, nce bir tasarm motedu eilmelidir. Daha sonra her bir tabaka ve
st yzey iin, kaplamann zerine konulaca zemin alt ve desteklenecek olan tarfiin younluu
ve bykl de dikkate alnmak kaydyla, her bir tabaka iin kullanlacak olan malzemenin kalnl
ve zellikleri belirlenmelidir. Deerlendirme iin, kaplama zaten artk mevcut olduundan, bu sre
tersine evrilmelidir. Seilen tasarm metodunu ters evirerek kullanmak sretiyle belirlenebilecek
olan izin verilebilir maksimum uak yknn bykl ve frekansndan yola klarak yzeyde dahi
olmak zere, zemin alt ile her bir yapsal tabakann kalnl ve zellikleri tespit edilmelidir.
Deerlendirme iin seilen tasarm metodunun, kaplamann inas iin kullanlan tasarm metodu
olmas art deildir fakat eitli malzemelerin (tabakalarn) davran karakterize eden gekekli
parametrelerin, seilen tasarm metodunda kullanlamlarla ayn olmas gerekmektedir.
4.6.2.1 Tasarm metodu ve elemanlar:
ncelikle deerlendirme iin kullanlacak olan tasarm metodu seilmelidir. Sonra, mevcut
kaplamann yapsnda bulunan tasarm elemanlar seilen tasarm metoduna uygun bir ekilde
deerlendirilmelidir.
a) Her bir tabakann kalnlklar belirlenmelidir. Bu bilgi inaat kaytlarndan alnabilir veya baz
noktalard delikler ya da kalnl lmeye imkan verecek ukurlar alman gerektirebilir.
b) Zemin altnn tama kapasitesi ve zellii belirlenmelidir. Burada da gerekli bilgi inaat
kaytlarndan dorudan doruya veya bilgilerin seilen metoda uygun hale dntrlmesi
sretiyle salanabilir. Aksi takdirde gerekli bilgi alan zerindeki almalarla temin edilmek
durumundadr.Madde 3.6.2.9 ve 3.6.2.14 , zemin alt davrannn eitli tasarm metotlarnda
nasl ele alnd aklamaktadr. Penetrasyona imkan salamak iin test ukurlarna veya
plaka testine ya da laboratuar testleri iin zemin altndan rneklerin alnmasna ihtiya vardr.
rnek alma ve penetrasyon tek deliklerden yaplabilir. Dinamik ya da statik yzey yk
ypranma veya dalga yaylm testleri gerekebilir. Deerlendirmede kullanlmak zere seilmi
olan tasarm metodundan elde edilecek zel bilgiler klavuz kabul edilmelidir.
c) Zemin alt yzey arasndaki tabakalarn kalnlklar ve zellikleride belirlenmelidir. Problemler
ounlukla zemin alt ile ayndr (baknz yukarda b) ve seilen tasarm metodunun
klavuzluuna ba vurulmaldr.
187
d) Rijit kaplamalarn tasarm iin gereken prosedrlerin ounluu bir elastikiyet modl ve
beton iin snrlandrc bklme stresi gerektirir. Bunlar inaat kaytlarnda mevcut deilse,
kaplamadan alnan numuneler yaplan testler vastasyla belirlenmelidir (baknz , ASTM C 469
elastikiyet modl ve ASTM C 683 bklme stresi) Mukavemeti arttrlm ve nceden
preslenmi beton tabakalar iin seilen tasarm metodunun detaylarna bal kalnmaldr.
e) Bitm yzey (ya da st) tabakalar, seilen tasarm metoduna uyacak ve uygulanabiklecek her
hangi
bir lastik basnc snrlamasnn belirlenmesini salayacak ekilde karakterize
edilmelidir. naat kaytlar gerekli bilgileri salayabilir, yoksa test yapmak gerekecektir. Bitm
tabaka zerindeki stres zorlama tepkisini ya da lastik basnc etkilerin, deerlendirmek iin
kaplama scaklyla ilgili veriler gerekebilir.
f)
Seilen tasarm metodu iin buzlanma etkilerine zellikle dikkat etmek veya blgenin iklimini
gz nnde bulundurmak ve bunlarn belirlenen deerlendirme zerindeki etkilerini ele almak
gerekebilir.
g)
Kaplamann maruz kald kmlatif yk tekrarlar tasarm iin nemli bir unsurdur ve hem
gemite hizmet verilen hemde gelecekte hizmet verilmesi beklenen trafik deerlendirmede bir
baka faktr olabilir. Trafiin deerlendirilmesiyle ilgili olarak madde 3.4e baknz. Baz
tasarm metotlariin, halen yeterli bir ekilde hizmet verilen tarfiin gelecekteki tarfii de temsil
ettiini dnmek ve deerlendirme neticesinde yk snrlandrlmasnda bu trafie gre
belirlemek yeterlidir. Bu varsaym ile ACN-PCN metodundaki uak arl ve ACN arasndaki
(veya tersi) ilikinin tercmesidir. Ancak, yk snr deerlendirmesi iin gerekli olan snrl bir
ypranma veya zorlama seimi iin bir temel olarak yk ya da stres tekrarn bykl pek
ok metot iin gereklidir.
Seilen tasarm metodundan ve tasarm elemanlar iin belirlenen miktardan, kaplamay kullanmas
beklenen miktarlandan, kaplamay kullanmas beklenen her hangi bir uak yk ya da arlk snr
tespit edilebilir.
4.6.3. Dorudan veya ykc olmayan deerlendirmeler:
Dorudan deerlendirme; bir kaplamaya binen ykn, kaplamann buna verdii tepkinin (genellikle
yk altndaki ypranma asndan ve bazende ukurlama eklindeki bozulmalar gstermek iin
ykten denge noktalarna doru) llmesini ve lmlerden beklenilen yk destekleme kapasitesinin
karlmasn kapsar. Kavramlar Madde 3.6.2.6 , 3.6.2.7 ve 3.6.2.8de tartlmt.
4.6.3.1 Statik metotlar:
Statik metotlar, teker ya da plaka yerletirilmesini, uygulanan yk ve ypranmalarn llmesini
kapsar. Plaka ykleri, uygulanan yke kar bir reaksiyon gsterirken , tekerler pozisyona doru
dnp sonra uzaklasabilir. ngiltere tarafndan gelitirilen ama ou lke tarafndan kullanlan esnek
kaplamalar iin orjinal LCN, dorudan statik metotlar iin bir rnek tekil eder. Esnek ya da rijit
kaplamalar iin kanadann uygulamasnda plaka yk ve ypranma kullanlr ama bu daha dolayl
yaplr
(Baknz Blm 4). Bu dorudan metotlar kaplama performans ile ekil 3-3te gsterilen trdeki
ykten ortaya kan ypranma
arasndaki bir korelasyona baldr. Korelasyonlar yanl
yorumlanabileceinden, burada belki bir uyar notuna ihtiya duyulabilir. Bunlar, yorumlanaca gibi,
belli sayda tekrarlanarak uygulandktan sonra yk altndaki ypranmay gstermezler. Aslnda ister
nce, ister sonra (balangtaki ayarlamann akabinde ve terminal bozulmasndan nce) llsn, bir
kaplamann mr ierisindeki ypranmas ayndr. Bu korelasyon, kaplama hizmet d kalamadan
nce ykn sebep olduu ypranma iin kaplamaya uygulanabilecek olan tekrarlarn saysn gsterir.
188
Korelasyon tatmin edici seviyedeki kaplamann ypranmalarn lmek ve bunlarn tarafik gemilerini
tespit etmek sretiyle belirlenirler. Aada aklanan deerlendirme iin expeditious ypranma
metotlar statik metotlar iin iyi rnetir.
4.6.3.2. Hzl ypranma durumlar
Pek ok aratrmacnn yapt incelemeler ve gzlemler, bir teker yk altndaki bir kaplamann
ypranmas ile bu teker yknn, kaplamann ciddi ekilde bozulmasna (hizmet d kalmasna)
sebep olabilecek trafik uygulamalar arasnda gl bir genel korelasyon bulunduu gstermektedir
(Baknz ekil 3-3) Bunlar kaplamann tama kapasitesini deerlendirmede basit ve bir hzl ara iin
temel tekil etmektedir. Bu kavislerden bir ka tanesiyle ilgili referaslar aada listelenmitir.
Transport and Road Research Laboratory LR 375(Nakliye ve Yol Aratrmalar
ngiliz-)
Laboratuar Raporu
California Highway Research Report 633128 (California Otoyol Artrma Raporu )

(Asfalt Kaplamalarn Yapsal Tasarm Hakknda nc Uluslararas Konferansta Gschwendt ve
Poliacek tarafndan sunulan bildiri)
(Asfalt kaplamalarn yapsal Tasarm Haknda nc Uluslararas Konferansta Joseph Hall
tarfndan sunulan bildiri)
izim 4.4. Yk Ypranmas ve Yk Tekrar Arasndaki liki

Her ne kadar bu ilikilerin dokusu olduka gl olsa da, belirli noktalarn dalm dikkat ekicidir. Bu
nedenle, hzl kaplama deerlendirmeleri iin bu likiler kullanlrken ya snrlandrc bir kavis
konusunda muhafazakarlk ya da noktalarn geni bir ekilde dalmndan veya konbinasyonundan
dolay kan dk sonu kabul edilmelidir.
Bunlar, nispeten ucuz bir deerlendirme arac salarlar. Bu tr bir deerlendirmenin prosedr
aadaki ekildedir.
a) Seilen kritik bir kaplama blgesinde nemli bir teker yk altndaki ypranma llr. Tekli ya
da oklu teker konfigrasyonlar kullanabilir.
1) Uan tekeri kritik blgeye yerletirilir;
2) Kaplama boyunca ekil 3-4 a) da gsterildii ekilde noktalar iaretlenir.
3) gr izgisi metodu uygulanarak, her bir noktada okunan deer alnr;
189
4)
5)
6)
b)
c)
uak ekilir ve okuma tekrarlanr;

okumalardaki farklar ypranma olarak iaretlenir. Baknz ekil 3-4b) ve
teker altndaki maksimum ypranmay tahmin etmek iinm noktalar birletirilir
ekil 3-4 c)de gsterildii ekilde maksimum ypranmaya karlk gelen yk iaretlenir.
Ypranmay belirlenken kullanlan ini takmlar iin kaplamann tama kapasitesi hakknda
bir deerlendirme salamak maksadyla kaplama hizmet d kalncaya kadarki tekrarlara
karlk gelen ypranma erisi ile yukardaki eri birletirilir.
1) Kaplamay hizmet d brakmayacak ekilde kullanlmas dnlen yk tekrarlar
(veya Madde 3.4te akland gibi e deerler tekrarlar) belirlenir;
2) ekil 3-3te gsterilen trde bir korelasyondan hizmet d kalncaya kadar olan
tekrarlarn sebep olduu ypranma belirlenir; ve
3) ekil 3-4te gsterilen trde tesis edilmi bir ypranma yk ilikiinden, ypranma
lmlerinde kullanlan teker iin izin verilebilecek ykn bykl asndan
kaplamann tama kapasitesi belirlenir.
d) Deerlendirilen kaplama tama kapasitesinin PCN ile nasl bir iliki ierisinde olduunu
bulamk iin, Blm 1de tanmlanan prosedr kullanlr. Bu PCNndan daha byk bir ACNna
sahip olmayan uaklar, ar yk uygulamakszn kaplamay kullanabilirler. Ek 5te ACNna
karlk gelen arlk bilgilerine baknz.
izim 4.5. Teker Yk ve Ypranma arasndaki liki (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
Bir kriko ve bir uan kanadnn altnda bir kriko noktasnn altna yerletirileek bir ykleme plakas
veya edeerde uygun bir reaksiyon yk kullanmak sretiyle benzer bir prosedr de takip edilebilir.
Yke karlk gelen ypranmann yapsnn btn belirlenebilir ve optik aratrma metotlar yerine
uzun bir referans n zerine monte edilmi bir lm dmesi kullanlabilir. Uygun bir eriim
190
boluunun salanmasyla yk merkezinin hemen altndaki yprnama llebilir. Sonular, tek teker
ykndekilerle ayn izgi zerinde ele alnabilir.
Otoyollardaki ykten dolay ypranma lmleri iin kullanlan Benkleman Beam (n) metodu gibi
metotlar, yk yapsna karlk ypranmay gelitirmek iin kullanlabilir. Sonular uaklarn ekil 33teki gibi, tek teker yk iin kaplamann tama kapasitesini deerlendirmeye imkan salayan bir
ilikiye sahip olan tek teker yklerinden elde edilen bilgiler dorultusunda tahminde bulunmak iin
ekil 3-4 gsterildii ekilde ele alnr. Buradan, hafif uaklar iin yaplm olan kaplamalar zerinde
snrlandrlacak olan uak arl dorudan belirlenebilir ve Blm 1. Madde 1.2ye uygun olarak
raporlanrlar. Eer sra d byklkte yk plakas veya lastik basnc varsa, tek yk zelliklerinin
ekil 3-4te (3.6.4.3a)) gsterildii ekilde belirlenmesi ile rapor edilen izin verilebilir uak arl
veya kritik ara yklerinin, snrlandrlan arlkla kyaslanmak sretiyle, ayarlanmas gerekebilir. Bu
tr ayarlamalar Ek 2deki prosedrleri ya da seilen kaplama tasarm metodunu izleyebilir. Daha ar
uaklar iin kaplama zerindeki snrlandrmalar, Madde
3.6.4.3d)de
gsterildii
ekilde
belirlenebilir. Son bulgulara gre, tama kapasitesi (ekil 3-4e)deki gibi yksek kaplamalardan elde
edilen kk yk ypranma tahmininde bulunmann iyi sonular edebilmek iin gerekli tahmin snrlar
tesit edilmitir.
4.6.3.3. Dinamik metotlar:
Bu metotlar tanabilecek ve kaplama zerine indirilecek ekilde ara ya da treyler zerine monte
edilen dinamik bir ykleme cihaz iermektedir. Bu cihazlar, sabit bir durumda dnen ya da bir biriyle
karlkl olan arlklar yoluyla ya da den arlk yoluyla seri darbeler uygulamak iin, kar dnerli
ktle, hidrolik olarak alan kar arlk veya den arlk kullanlrlar. Cihazlarn ounluu yk
bir ykleme plakas araclyla uygular ama baz kk cihazlar kat tekerler veya pad kullanrlar.
Btn metotlar, kaplama yzeyine ya da yk plakas zerine yerletirildiklerinde dikey yer
deiikliklerini (ypranma) lebilen sabit aletlerden (sensrler) faydalanrlar. Dinamik yk, genellike
ykn yk plakas zerine aktarld bir yk hcresi araclyla belirlenir. Uygulanan yk ile llen
yer deiikliinin kyaslanmas, test edilen kaplamann yk-ypranma ilikisini verir. Yer deiiklikleri
daima dorudan ykn altnda llmekle beraber, yk merkezinden belli bir uzaklkta bulunan eitli
ilave noktalarda da llrler. Bylelikle, yk ypranma ilikisi sadece yk ekseni (maksimum
ypranma noktas) iin deil, ypranma havzasndaki eim derecesini ya da eklini (eim) gsteren
denge noktalarnda da belirlenir. Cihazlar, bazlar olduka gelimi, otoyol odakl, 1 000 kg.dan daha
az ykle iin kullanlan birimlerden, Madde 3.6.5te sunulan ABD ykc olmayan test metodundaki
gibi byk nitelere kadar ebat olarak deiiklikler gsterirler. Tersine dnerli ve geri dnml
arlk sistemleri dinamik ykn frekansn deitirebilirken, bunlarn bazlar ile den arlk birimleri
uygulanan ykte deiiklik salayabilir.
Bir sensrden dierin gemek iin gerekli olan dinamik yk tarafndan ortaya karlan stres dalgalar
iin zaman lmek ve bu zamandan sensrlerle arasndaki mesafeden hz hesaplamak mmkndr.
Baz dinamik metotlar, eitli tasarm metotlarnda kullanlmak zere zemin alt ve stteki kaplama
tabakalar iin, dayankll veya stres zorlama tepkisini deerlendirmek iin bu hz lmlerinden
faydalanrlar. Kesme dalga hz v, aadaki denklemde elastikiyet modl ile ilikilidir
E
(Baknz Barkann Dynamics of Bases and Foundation
1 + M )
V= 1
2 (
Temel ve Zeminlerin Dinamikleri

Burada poisson oran tatmin edici bir ekilde tahmin edilebilir ve zemin altnn ya da kaplama
tabakasnn (zemin alt zemin) younluu , lmler araclyla veya tatmin edici bir tahminle
belirlenebilir. Bylelikle belirlenen modl deerleri, ya dorudan doruya ya da teorik tasarm
191
modellerinde deiiklik yapmak sretiyle kullanlrlar zemin alt ile dier tabakalarn tama kapasitesi,
CBR, zemin alt katsays kadar benzer dayanklk gsterge miktarlar asndan tasarlamak iin
korelasyonlarla kullanlrlar. Hz lmlerinde kullanlan sensrlerin ykten, anma ukurunun eklini
belirlemek iin kullanlanlardan da uzak yerlere yerletirilmesi gerekebilir. Ayrca, eitli kaplama
tabakal tercih edilen frekanslarda tepki verdiinden ve bunlarn tercih edilen frekansta enerji dalgas
yaylnn her bir tabakadaki hznn belirlenmesi iin, oluturduklar dinamik yk enerjisi bulunmak
zorunda olduunda, dinamik cihaz, frekans varyasyonlarna yeterli olamldr.
Dinamik metotlarn lmlerinin uygulan :
Kullanlmakta olan dinamik cihazlarn ve metotlarn eitlilii araclyla eitli ekillerde belirlenen
merkez ve denge noktalar ypranms ile stres zorlama hzlar kaplama deerlendirmesinde eitli
ekillerde uygulanlmaktadr.
a) Kaplamann dinamik yke verdii tepkideki yk ypranma ve kaplam davran arasnda
dorudan korelasyonlar kurulur korelasyonlar, davran tespit edilebilecek olan kaplamann
dinamik yk testinden yola klarak gelitirirler. Madde 3.6.5te sunulan ABD ykc olmayan
deerlendirme metodolojisi bu durumda mkemmel bir rnektir.
b) ster dorudan, ister tahmin yoluyla, yaplsn dinamik metotlarn lm, plaka yk hakknda
bilgi salayabilir. Bu uygun plaka ebat veya deiimlerle I,CN ve Kanada prosedrleri gibi
meotlara girdi olarak hizmet grebilir. Westergaard analizi iin, dorudan zemin alt zerinde
veya dier tabakalarda kullanlarak tespit edilen
korelasyonlu zemin alt katsaylar
belirlenebilir.
c) Yk Ekseninin denge noktalarna yerletirilen sensrlerin zellikle otoyollar iin tespit ettii
genel katll ve bylelikle kaplama yapsnn yk datma zelliini yanstmak iin, ama
ukurunun ekli kullanlr. Fakat yk kapasitesinin deerlendirmesini yapmak iin dorudan
kullanm baarl olamamtr.
d) Dinamik yk altnda llen ypranma, teorik kaplama modellerinde zzemin alt iin etkili
elastikiyet modl tesis etmek iin kullanlr. Dier tabakalar iin elastik sabitler (modl ve
Poisson oran), n kabul veya test araclyla belirlenir ve zemin alt modl, yk, llen
ypranma ve kaplama modeli, yaygn olarak da elastik tabakal teori kullanlarak hesaplanr.
e) En son gelimeler, elastik tabakal bilgisayar proramlarnn kullanlmasn da kapsamaktadr.
Uygulanan yaklak bir ykle, ypranmalar bir merkez ve eitli denge noktalarnda llrler.
Daha sonra, modellenen kaplamann btn tabakalar iin elastik modlleri tesis etmek iin
tekrarlanan hesaplama aralar kullanlr.
f)
Elastik sabitleri olan ve yukarda d) ve e)de aklanan teorik modeller, ykn hemen altndaki
st tabakann bklmesindeki zorlamay veya ykn altndaki zemin altnn st ksmndaki
dikey zorlamay hesaplamakta kullanlr. Bu blgeler esnek kaplamalar iin kritik kabul
edilirler. Rijit bir kaplama katmanndaki bklmede grlen stres veya zorlama da benzer
ekilde hesaplanabilir. Bunlar, kaplama performansyla tespit edilen korelasyondaki zorlama
(veya stres) deerleriyle karlatrlur. Literatrde bu korelasyonlarn pek ok rnei
bulunmaktadr.
1) 1977 Uluslar aras Hava Tamacl Konferans, ASCE yntemleri- Monismithin
bildirisi.
2) Yol kaplamalarnn Tasarm ve Performans, D. Coroney Nakliye ve Yol Aratrma
Laboratuar, ngiltere Blm 13 ve 15.
192
3) Sktrlm Bitm Agrega Karmlarnn Kaamas, ASTM STP508

4) Ykc Olmayan Test ve Havaalanlarn Deerlendirme Sempozyumu, -Kasm 1975,
Vicksburg, Mississipi, Mays 1976da ABD K.K Mhendislik birimi
tarafndan
yaynland Nielsen ve Bairdin WES bildirisi.
5) Son on yllk literatrde baka rnekler de kolayca bulunabilir.
g) rnekleme yaplmakszn kaplama tabakas zelliklerini belirlemek iin stres dalga hz
lmleri kullanlr. Kaplama Tabakalarnn elastikiyet modlleri bu lmlerden karlr ve
teorik modellerde dorudan kullanlr ya da modellerde kullanlan daha byk zorlamadaki
modleri daha iyi temsil etmeleri iin ayarlanrlar. CBR deerleri, CBR ile genellikle MPa
olarak E=10 CBRden tretilen elastikiyet modllerinin arasndaki korelasyondan tretilir.
Zemin alt reaksiyonunun modl k ve bu tr dier dayankllk deerleri de benzer ekilde
tretilebilir.
4.6.3.4. Kaplama raporlamas:
Kaplamann tama kapasitesiyle ilgili bilgilerinin raporlanmas iin Ek 14te belirlenen drt unsur ile
PCN belirlenmelidir.
a) Kaplama tipi: Kaplamann temel yk datm kapasitesi, dz, desteklenmi veya nceden
preslenmi bir Portland imento betonu tabakas sayesinde salanyorsa ve bu tabaka, artk
bir yk datma tabakas olarak ilev gremeyecek kadar atlaklklar iermiyorsa, kaplama, rijit
olarak (kod-R9 kabul edilecektir. Kaln ve gl bir stabilizasyona sahip olan ve sonu olarak,
tama kapasitesi bakmndan stabilize tabakas olmayan edeerde bir esnek kaplamalardan
daha zayf olan (Newarktaki LCF yaplar gibi) kaplamalarda da rijit olarak kabul edilebilir.
Bunlarn dndaki btn kaplamalar esnek kaplama (kod-F) olarak kabul edilmelidir. Bunlara,
agrega ve toprak yzeyli eritlerde askeri havaalanlarnn expedient yzeyleri de dahildir.
b) Zemin altnn tama kapasitesi: Zemin dayankllk kategorisi, yksek tama kapasitesi (A),
orta tama kapasitesi (B), dk tama kapasitesi (C) ve ok dk tama kapasitesi (D)
olarak deerlendirilmelidir. Zemin alt reaksiyonunun CBR veya katsays dorudan kapsam
iindeyse, kategori seimi dorudan Ek 14te belirlenen snrlar dahilinde yaplabilir. Aksi
takdirde, kategori deerlendirme iin kullanlan zemin alt tama kapasitesi parametresi ile
CBR ya da zemin alt kat says arasndaki korelasyondan veya dorudan fikir yrtmek
sretiyle belirlenmelidir. Kategoriler arasndaki snr izgisinde bulunan zemin alt tama
kapasitesi iin, daha dk
(ya da zayf) olan dayankllk kategorisinin seilmesi,
kaplamann ar ykten karunmasu andan genellikle tercih edilen bir durum olacaktr.
c) Lastik basnc: Lastik basnc kategorisi, yksek (w), orta (x), dk (y) ve ok dk (z) olarak
deerlendirilmelidir. Yzey PCC ise, neredeyse her zaman yksek kategori seilebilir. Kalitesi
yksek bitm yzeyler veya kaplamalar yksek lastik basnc kategorisi kabul edilirken, ok
dk lastik basnc kategorisi sadece normal kamyonlarn lastik basncn kaldrabilir. Orta ve
dk kategoriler, srasyla bu iki kategorinin arasndadr. Baz tasarm metotlar lastik
basnc ile ilgiliolarak minimum bitm tabaka kalnlar tespit etmektedir. (Blm 4teki
Kanadadaki uygulama ksmna baknz) ve bunlar lastik basnc kategorisini belirlemekte
yardmc olabilirler. Baz metotlar lastik basncn dorudan yzey zellikleriyle ilikili olarak
belirler ve bunlar kategori seiminde dorudan uygulanabilir. Bunlarn dna seim, yzey
zellikleri, kullanc uaklar lastik basnc, kaplamann inceleme artlaryla balantl olarak
tecrbeye dayanarak ve fikir yrterek yaplmaldr.
193
d) Deerlendirme metodu: Bu kod-T olarak rapor edilen teknik bir deerlendirme olacaktr.
e) Raporlanan PCN: Raporlanacak olan PCN, deerlendirmede kaplama iin izin verilebilecek
maksimum arlk olarak tespit edilen uak yklerinde yola klarak (arlk) belirlenecektir
Kaplamay uaklarn en arlarndan birisinin deerlendirme yk ve Ek 5te gsterilen bilgiler
ile gerektii kadar tahmin kullanlmak sretiyle PCN bulunabilir. Bu temsil iin seilmi belli bir
uak iin yaplabilecei gibi, izin verilebilir yk deerlendirmesi yaplan bir ka uakla da
yaplabilir. Bu tr belirlemelerin tamam, ayn ya da yakn PCN deerlerini vermelidir. Eer
byk farkllklar varsa, hem deerlendiren yk hem de deerlendirme tekra kontrol edilmelidir.
Eer farkllklar kkse, raporlama iin ortalama ya da daha kk bir deer alnmaldr. Eer
Ek 5te gerekli bilgiler bulunuyorsa, bunlar uak reticisinden, ICAOdan veya talimatta
belirtilen ACP-PCN metotlar kullanlarak analiz yoluyla elde edilirler (Baknz Ek 2)
Hafif uaklar iin dnlen kaplamalarn tama kapasitesinin raporlanmas:
Hafif uak kaplamalar iin, kaplama tipi, zemin alt dayankllk kategorisi ve deerlendirme tr
nemli deildir. Sadece snrl uak arl ve lastik basnc rapor edilmelidir. Yk ve lastik basnc
snrnn belirlenmesi iin yukarda bahsedilen metotlar, kk uaklarn kullanlmas dnlen
kaplamalar iin de uygulanr. Bunun iin otoyol tasarm veya deerlendirme metptlar da kullanlabilir.
4.7. Ykc Olmayan Deerlendirme Metodu
Bu rapor, havaalan kaplama sistemlerinin yk tama kapasitelerini ykc olmayan test (NDT)
teknikleri kullanlarak belirlemek iin bir prosedr tanm yapmaktr. Cihazlar ve prosedrler, ABD
Mhendislik Snf tarafndan Federal Havaclk Dairesi (FAA) ve Amerikan Kara Kuvvetlerinin,
havaalanlarndaki ilemlere asgari dzeyde mdahale ederek kaplama sistemlerini abucak
deerlendirme ihtiyacna cevap vermek iin gelitirilmitir.
1950lerin ortalarnda Royal Dutch Shell Laboratory ( Shell Hollanda Kraliyet Laboratuar)
aratrmaclar, esnek kaplamalar deerlendirmek iin titreimli ykleme cihazlaryla ilgili bir
aratrmaya balayncaya kadar, NDT sahasnda ok az aratrma yaplmt. O gnden sonra pek
ok baka acente de kaplamalar deerlndirmek iin NDT tekniklerinden faydalanma imkanlarn
aratrdlar. ABD Kara Kuvvetleri Mhendislik Birlii Suyollar Deney stasyonu (WES) 1950 ve 1960l
yllarda titreimli cihazlarn eitli tiplerini kullanarak minimal bir aratrma yrtt. lk Suyollar Deney
stasyonu (WES) almlarnn ou, dalga yaylma ltlerini kullanarak, kaplama malzemelerinin
eitli tabakalarnn elastik zelliklerini lme konusuna arlk verdiler. Temel yaklam, izin verilebilir
uak yklerinin hesaplanmas iin ok tabakal teorisiyle birlikte bu elastik sabitlerin kullanm
kapsamaktayd. 1970de ordu tarafndan geliimi bir titresimli yk cihaz gelitirildi ve 1972de
Suyollar Deney stasyonu (WES), FAA iin bir NDT deerlendirme prosedr gelitirme almasna
balad. FAAnn zaman erevesini korumak iin, temel abalar, kaplama sisteminin dinamik katlk
modln (DSM) lmeye dayal bir prosedr gelitirmeye ve bu deeri kaplama performans
verileriyle ilikilendirmeye yneltilmiti. NDT teknikleri kullanlarak eitli tabalarn elastik sabitlerini
lmek iin bir metodoloji gelitirilmesi konusundaki almalar devam etmektedir; ancak, bu metot
henz kabul edilebilir bir gvenilirlik dzeyinde gelitirilememitir.
Uygulamalar:
Burada rapor edilen NDT deerlendirme prosedr sadece geleneksel rijit ve esnek kaplama
sistemlerine uygulanabilmektedir. Geleneksel bir rijit ve esnek kaplama, stabilize olmayan bir zemin,
zemin alt, ve zemin alt malzemeleri zerindeki ince (16 cm (6in) veya alt) bir bitm yzey
tabakasndan olusur. NDT prosedrlerini, kaln bitm yzeyler ve stabilize tabakalar gibi dier
deikenleri de ierisine alan dier kaplama sistemleri trlerini de ierecek ekilde yaygnlatrma
konusunda almlar devam etmektedir.
194
Tehizat:
Burada bahsedilen deerlendirme prosedr, kaplama sisteminin belirli bir sabit durum titreim
ykne verdii tepkinin deerlendirmesini gerektirir. Kaplama sistemini yke hazrlayan malzemelerin
tepkisi genellikle lincer olmadna fre, burada bahsedilen deerlendirme prosedrnde kullanlacak
olan kaplama tepkisi belirli bir ykleme sistemini gerektirir. Ykleme cihaz, kaplamazerimde 16
kiplik ( 1 kip = 454 kg= 1 000) statik yk sarf etmeli ve 15 Hzlik bir frekansta 0 ila 15 kip u titreim
yk retebilecek durumda olmaldr. Yk, 45 cm (18 in) apnda elik bir yk plaka araclla
kaplama yzeyine uygulanr. Titreimli yk, aktivatr ile yk plaka arasna monte edilmi olan hz
trandktr araclyla kaplamann tepkisi llr. Otomatik veri kaydetme ve ileme cihazlar arttr.
Yk cihaz, normal havaalan ilevlerine mdahaleden kanmak maksadyla minimum zaman dilimi
ierisinde ok sayda testin gerekletirebilmesi iin, tanmaya hazr olmaldr. Bir trakr-treyler
ekil 3-5te grlmektedir.
nitesine monte edilmi olan WES NDT cihaz
Veri Toplama:
Deerlendirme prosedrnde, kaplama sisteminin titreimli yke verdii tepki, DSM erevesinde
ifade edilir. Her bir test noktasnda DSM lm sresi ksa (2 ila 4 dakika) olduundan, normal
deerlendirme sresi ierisinde ok sayda DSM lm gerekletirilebilir. Pistlerde, ana ve yksek
hzla kullanlan taksi yollarnda, DSM testleri, merkez izgisinin her iki yannda da yaklak en az her
bir 75 metrede (250 feet) yaplmaldr. Tali taksi yolu sistemlerinde ve daha az kullanlan pistlerde,
merkez izgisinin her iki yannda da DSM testleri her bir 150 metrede (500 ft) yaplmaldr. Apron
blgeleri iin, DSM testleri, 75 ila 150 metre (250-500 ft) arasnda deien boluklarda bir zgara
yapsyla yrtlmelidir. DSM deerlerinde byk farkllklarn bulunduu durumlarda,
deerlendirmenin istenilen doruluk derecesine bal olarak ilave testler yaplmaldr. Rijit kaplamalar
iin DSM lmleri tabakann i blmlerinde (merkezin yaknnda) yaplmaldr. DSM deerlerinin
seimi srasnda eitli kaplama tipleri, kaplama ksmlar ve inaat verileri dikkate alnmaldr.
Bundan dolay, test proramnn tasarlanmasnda gerei yanstan kaplama izimleri zellikle
faydaldr. DSM testleri gerekletirildikten ve kaplama tipi ve yapsna gre gruplandrldktan sonra,
izin verilebilir yk hesaplamak iin, (aada tanmlad ekilde) temsilci bir DSM deeri seilmelidir.
Her bir test yerinde, ykleme cihaz yerletirilir ve dinamik kuvvet, 2 kiplik aralklarla 15 Hz bir sabit
hzda 0 ila 15 kip arasnda deitirilir. Hz transdktrleri araclyla llen kaplama yzeyi
ypranmas ekil 3-6da gsterildii ekilde uygulanan ykn karsna iaretlenir. (Aada belirtildii
ekilde dzeltilen ) DSM ykn karlndaki ypranma erisinin tersidir (Baknz ekil 3-6 )
DSM lmne ilave olarak, kaplama tipini (rijit veya esnek) her bir tabakay oluturan kalnlklar ve
kaplamann o blmn oluturan malzeme snflandrmasn da bilmek gerekir. Bu parametreler
inaat izimlerinden veya kaplamada ap kk delikler amak sretiyle belirlenebilir.
Deerlendirme esnek kaplama iin yaplyorsa, test srasnda bitum malzemenin scaklda tespit
edilmelidir. Bu, st yzeyin 2.5 cm 8 (1 in) altna, alt yzeyin 2.5 cm (1 in) zerine ve bitm
tabakann derinliinin ortasna yerletirilen termometrelerle dorudan llmek ve ortalama kaplama
scakln elde etmek iin bunlarn ortalamasn almak suretiyle dorudan ya da kaplama yzeyin
scakl ile hava scakln lp ortalama kaplama scakln tahmin etmek iin ekil 3-7 yi
kullanmak sretiyle belirlenebilir.
Veri Dzeltme:
Pek ok kaplamann zellikle de esnek kaplamalarn yk-ypranma tepkileri dk kuvvet
seviyelerinde lineer deildir ama daha yksek kuvvet seviyelerinde (12 ila 15 kip) daha lineer hale
gelirler bu tr durumlarda, yk-ypranma erisine, kavisin lineer olan blmnde elde edilen DSMye
uygun bir ekilde bir dzeltme uygulanr (Baknz ekil 3-6).
195
Bitm malzemelerin modl, scakla yksek oranda baldr bu yzden bitm malzemenin test
srasndaki 21 C (70 F)den farklysa, llen DSMde bir ayarlama yapmak gerekir. Dzeltme llen
yada hesaplanan ortalam kaplama scakln ekil 3-8e girmek ve llen DSMnin arplaca DSM
scaklk ayarlamas faktrn belirlemek sretiyleyaplr.
Bir kaplama sisteminin DSM ve yk tama kapasitesi, zellikle buzlanma olduu zamanlarda,
malzemenin buzlanmadan etkilenen katmanndaki buzlanma penetrasyonu srasnda, malzemelerin
donmas ve erimesiyle, nemli lde deiikliklere urayabilir. Bu artlar dikkate alan dzeltme
faktrleri henz gelitirilmemitir. Bundan dolay, deerlendirme normal scaklk artlarna gre
yaplmal ve buzlanmann deerlendirilmesi gerekirse, DSM buzlarn zld dnemde
belirlenmelidir.
Deerlendirilecek olan her bir kaplama grubu iin temsilci bir DSM seilmelidir. Her ne kadar bir
kaplama blm tahminen ayn tipte ve yapda olsa da, kaplamann bir blmnde llen DSM
deerleri, dier bir blmdekilerden nemi lde farkllk gsteriyorsa buras birden fazla kaplama
grubu varm gibi deerlendirilmelidir. Deelendirme amal olarak bir kaplama grubuna atfedilecek
olan DSM deeri istatiksel ortalamadan bir standart sapma karmak sretiyl tespit edilmelidir.
izim 4.6. Yke Karlk Anma ( rnek Plan) (ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
196
izim 4.7. Esnek Kaplama Scaklnn Tahmini(ICAO, Dkman 9157, Blm 3

Kaplamalar,1983)
izim 4.8. DSM Scaklk ayarlama erileri(ICAO, Dkman 9157, Blm 3 Kaplamalar,1983)
197
zin verilebilir uak yknn belirlenmesi: DSM lmlerinin belirlenmesi ve dzeltilmesinden sonra,
deerlendirme prosedr, kaplama tipinin rijit veya esnek oluuna baldr.
Rijit kaplam deerlendirmesi:
1. Adm
Dzeltilen DSM izim 4.9e girmek ve izin verilebilir tek teker ykn belirleme iin kullanlr.
2. Adm
Greceli katln ap l , aadaki ekilde hesaplanr.
l = 24.2
h3
FF
Burada,
H = beton katmann kalnl, in
FF = FAA zemin alt toprak grubu snflandrmasn kullanarak
izim 4.10dan belirlenen temelin dayankllk faktrdr.
3. Adm
l , kullanlarak, deerlendirmenin yapld uan ini takmlar konfigrasyonuna bal olarak, izim
4.9, 4.10, 4.12den yk faktr FL belirlenir.
izim 4.9. Rijit Kaplama iin Deerlendirme Erisi(ICAO, Dkman 9157, Blm 3
Kaplamalar,1983)
198
izim 4.10. FF ye Karlk Temel Tabakas Kalnl
199
izim 4.11. Rijit Kaplama zerinde Tek Tekerli Uak in Ft ye Karlk l
izim 4.12. Rijit Kaplama zerinde ift Tekerli Uak in FL ye Karlk l
200
izim 4.13. Rijit Kaplama zerinde Tek Tandemli Uak in FL ye Karlk l
201
izim 4.14. Rijit Kaplama zerinde eitli Jet Uaklar in FL ye Karlk l

4. Adm
Birinci admda anlatld ekilde belirlenen izin verilebilir tek teker yk, uan brt arln elde
etmek iin nc admda anlatld ekilde FL belirlenir.
5. Adm
Deerlendirmekte olan kaplamann kritik blgeleri iin izin verilebilir brt ua ykn elde edebilmek
iin 4. Admda belirtilen brt uak yk, Tablo 3-1den elde edilen uygun trafik faktr ile arplr.
Yksek hz gerektiren taksi yollariin, hesaplanan izin verilebilir brt yk 1.18lik bir faktrle arplarak
artrlmaldr.
6. Adm
5. Admda elde edilen izin verilebilir yk, deerlendirmekte olan rijit kaplamann yap olarak salam ve
ilevsel olarak gvenli olduunu var saymaktr. Deerlendirme srasnda aadaki artlardan birisi
veya bir ka mevcutsa, hesaplanan izin verilebilir yk drlmelidir
Katmanlarn yzde 25 veya daha fazlasnd pompalanma belirtisi grlyorsa, izin verilebilir yk yzde
10 orannda azaltlmaldr;
Katmanlarn yzde 30 ila 50 si arasnda ykle balatl olarak (ekilmeye dayal atlaklklar, kontrol
d inaat atlaklklar, buzlanmadan kaynaklanan imeler, toprakta kabarmalar, vs... karlk)
oluan yapsal atlaklklar varsa, izin verilebilir yk
Yzde 25 orannda azaltlmaldr. Katmanlarn yzde 50den fazlas ykten kaynaklanan atlaklklar
tayorsa kaplama hizmet d kalmaldr.
202
Esnek Kaplama Deerlendirmesi:

1.Adm
Lineer olmayan etkilen asndan dzeltilmi ve standart scakla gre ayarlanm DSM kullanlarak,
ekil 3-15ten kaplama sistemi dayankllk gstergesi Sp belirlenebilir.
2.Adm
Esnek kaplamann zemin alt zerindeki toplam kalnl kullanlarak, kritik kaplama iin faktr F
aadaki ekilde hesaplanr.
Ft= 0.067t
Veya yksek hzda kullanlan taksi yollar iin
Ft= 0.074t.
3.Adm
2. admda belirlenen Ft kullanlarak ekil 3-16ya girilir ve zemin altnn tama kapsitesi faktrnn
(SSF) kaplama sistemi dayankll gstergesine (Sp) oran belirlenir.
izim 4.15. Esnek Kaplama in Deerlendirme Erisi
203
izim 4.16. Ft ye Karlk SSF

4.Adm
1.admda anlatld ekilde belirlelenen Sp deeri ile SSF arpm alnmak sretiyle, zemin alt
dayankllk faktr SSF/Sp hesaplanr.
5.Adm
stenilen her hangi bir uak iin kaplama adaki ekilde deerlendirilir.
deerlendirmenin yaplmakta olduu uak ya da uak ini takmlar konfigrasyonu seilirve ana ini
takmnn tek bir tekerinin alana temas blgesi A belirlenir ,
(Baknz Tablo 3-2)
2)deerlendirmenin yapld her bir uak iin yllk kalk seviyesi seilir ve her bir uak
iin Tablo 3-1 den trafik faktr belirlenir.
3)itik kaplamalar asndan deerlendirmenin yapld her bir uak iin Ft faktr
aadaki ekilde hesaplanr
Ft =
t
A
204
Veya yksek hzda kullanlan taksi yollar iin

Ft =
t
0.9 A
4 ) Ft ile ekil 3-16 ya girilir ve SSF/Sp belirlenir

5) deerlendirmenin yapld her bir uak in, 4. admda belirlenen SSF, 4. admn alt basamanda
belirlenen SSF/ Sp ye blnerek, kaplama sisteminin dayankllk gstergesi Sp hesaplanr.
6) Sp Tablo 3-2deki teker temas blgesi A ile arplarak deerlendirmeni yapld her bir uak iin
edeerdeki tek teker yk (ESWL) elde edilir;
7) Toplam kaplama kalnl t ile ekil 3-17, 3-18 veya 3-19a girilir ve deerlendirmenin yapld
uaklarn tekerlerinin kontrol says iin ESWL yzdesi belirlenir, yani bir uan dahilen ift boluklu
ift tekerleri varsa, ekil 3-17deki 4. kavis; deerlendirme Bocing 474 STR ua iin ise, ekil 319daki Bocing 747 STR kavisi kullanlr
8) Deerlendirmeye tabi olan kaplama iin izin verilebilir brt uak yk aadaki ekilde elde edilir.
zin verilebilir brt uak yk:
1 Wm
ESWL
x
x
% ESWL Wc 0.95
Burada;
ESWL=6. Maddenin alt basamanda belirlenen
%ESWL=7. Maddenin alt basamanda belirlenen
Wc=izim 4.17, 4.18 veya 4.19dan ESWL yzdesini belirlemek iin uaklarn tekerlerinin kontrol
says
205
Tablo 4.1. Esnek ve Kat Demeler in Trafik Faktrleri

0,94
1,00
0,94
1,00
0,94
1,00
0,94
1,00
0,84
0,97
0,84
0,96
0,84
0,96
0,84
0,95
0,84
0,99
0,78
0,98
0,78
0,97
30 -kip tek teker

45 -kip tek teker
60 -kip tek teker
75 -kip tek teker
50 -kip ift teker
75 -kip ift teker
100- kip ift teker
150- kip ift teker
200- kip ift teker
100- kip ift tandem
150- kip ift tandem
200- kip ift tandem
300- kip ift tandem
400- kip ift tandem
Boeing 727
DC-8-63F
DC-10-10
DC-10-30
L-1011
Concorde
0,78
0,95
0,78
0,95
0,78
0,95
0,84
0,95
0,78
0,95
0,70
0,97
0,78
0,96
0,78
0,96
0,78
0,96
0,78
0,94
1,01
0,93
1,01
0,92
1,01
0,91
1,01
0,91
0,87
0,88
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
0,86
0,87
0,86
0,79
0,89
0,79
0,88
0,79
0,88
0,79
0,87
0,79
0,86
0,87
0,87
0,79
0,87
0,70
0,88
0,79
0,88
0,79
0,87
0,79
0,88
0,79
0,86
1,05
0,86
1,05
0,85
1,05
0,85
1,05
0,84
0,89
0,82
0,89
0,82
0,89
0,81
0,89
0,81
0,89
0,81
0,80
0,83
0,80
0,82
0,80
0,82
0,80
0,81
0,80
0,81
0,89
0,81
0,80
0,81
0,705
0,82
0,80
0,82
0,80
0,82
0,80
0,82
0,80
0,80
1,11
0,79
1,11
0,78
1,11
0,78
1,11
0,77
0,91
0,75
0,91
0,75
0,91
0,75
0,91
0,74
0,91
0,74
0,81
0,77
0,81
0,76
0,81
0,75
0,81
0,75
0,81
0,74
0,91
0,75
0,81
0,74
0,71
0,75
0,81
0,75
0,81
0,75
0,81
0,75
0,81
0,74
1,14
0,75
1,14
0,75
1,14
0,74
1,14
0,74
0,92
0,72
0,92
0,72
0,92
0,72
0,92
0,71
0,92
0,71
0,82
0,73
0,82
0,73
0,82
0,72
0,82
0,72
0,82
0,71
0,92
0,71
0,82
0,71
0,71
0,72
0,82
0,72
0,82
0,72
0,82
0,72
0,82
0,71
Tablo 4.2. Uak lastiklerinin temas blgeleri ve ana ini tekerlerinin taplam says
Uak
30 kip tek teker
45 kip tek teker
60 kip tek teker
75 kip tek teker
100 kip ift teker
150 kip ift teker
200 kip ift teker
Lastik Temas
Blgesi
Cm2
in2
1 226
1 548
1 141
1 935
968
1 032
1 097
1 419
1677
190
240
270
300
150
160
170
220
260
Ana ini
Tekerlerinin
Toplam
says
2
2
2
2
4
4
4
4
4
Uak
100 kip ift tandem
150 kip ift tandem
200 kip ift tandem
300 kip ift tandem
400 kip ift tandem
Boeing 727
DC-8-63F
Boeing 747
Boeing 747 STR
DC-10-10
DC-10-3
L-1011
Concorde
206
Lastik Temas
Blgesi
Cm2
in2
645
839
968
1290
1548
1355
1419
1316
1580
1897
2135
1819
1593
100
130
150
200
240
210
220
204
245
294
331
282
247
Ana ini
Tekerlerinin
Toplam
says
8
8
8
8
8
4
8
16
16
8
10
8
8
WM = Deerlendirmenin yapld uan btn ana ini takmlarndaki (burun takmlarndaki

tekerler hari) tekerlerin toplam says (Baknz Tablo 4.2)
zet
Burada sunulan deerlendirme prosedr ilk nesil prosedrler olarak adlandrlabileceklerinden biridir.
Yani, bu prosedrn daha geni apl olarak uygulanabirlii konusunda almalar yaplacak ve uygun
olduu ekilde gncelletirilecektir. Ayrca NDT deerlendirme prosedrn daha teorik bir zemine
oturtma ve bylelikle uygulanabirliliini artrmak iin aratrmalar yaplacaktr. Burada sunulan
prosedr kullanlarak belirlenen izin verilebilir ykler kabul edilen dier deerlendirme prosedrleri
kullanlarak belirlenenlere kyasla kabul edilebilir doruluk snrlar ierisinde bulunmaktadr. Bu
prosedr daha ekonomik olma
normal havaalan ilemlerine daha az mdahale etme ve
deerlendirmeyi yapan mhendise kararlarn hangi temelde verecei konusunda daha fazla veri
salama gibi avantajlara sahiptir. Ayrca, DSM deerleri izin verilebilir uak ykne ulamada
salad faydaya ilaveten bir kaplama blgesinin bir bakasyla kaliteli kyaslar yaplmas ( Esnek
kaplamalardaki DSM deerleri, rijt kaplamadakilerle kyaslanmamaldr) ve erken ypranan ya da daha
fazla inceleme gerektiren blgelerin belirlenmesi iinde kullanldr. NDT teknikleriyle ve verilerin
yorumlanmasyla daha fazla tecrbe kazanldndan konseptin daha pek ok faydasnn ortaya
kaca dnlmektedir.
izim 4.17. Esnek Kaplama zerinde ift Tekerli Uak ESWL Erileri
207
izim 4.18. Esnek Kaplama zerinde ift Tandemli Uak ESWL Erileri
208
izim 4.19. Esnek Kaplama zerinde eitli Jet Uaklar in ESWL Erileri
209
210
5. HAVAALANI STYAPI TESSLER PLANLAMASI
211
212
5. Havaalan styap Tesisleri Planlamas ve Tasarmnda zlenecek Metotlar

5.1. Yerseimi almalar
Bir havaalan iin yapm talebi olutuunda, havaalan yaplmas talep edilen yerleim blgesinde
toporafik harita ve uygun arazi aratrma almalar balatlr. Uygun koullar, bir ok faktrlerin bir
araya gelmesiyle oluur. Bu faktrler ;
Arazinin toporafik yaps, ( meyiller, engebeler, akarsular, dere yataklar, dzlk alanlar ),
Mania durumu ( Doal Manialar : Dalar, tepeler Suni Manialar : Yerleim blgeleri, yksek
binalar, havai hatlar, verici istasyonlar, v.b. ),
Hakim Rzgar durumu ( Hakim rzgar yn ve yllk yzde oran, manialara gre esme
istikameti ),
Meteorolojik veriler (Yln her ay iin ortalama en dk ve en yksek scaklk deerleri, en
scak ayn, en scak ortalamas, rzgar hz ve istikametleri, yllk yan rzgar oluumu, as,
iddeti ve etkileme yzdesi ),
Kamulatrma durumu ( arazinin hazineye kaytl alanlar, zel mlkiyet alanlar, arazinin
kymet deeri, yklacak yap ve tesisler, kamulatrlacak alanlarn toplam maliyeti ),
Zemin durumu ( zemin suyu derinlii, mevsimlere gre deikenlii, arazinin jeolojik yaps,
kil, ist, kaya, sert zemin, sulak arazi, bataklk, drenaj imkanlar ve arazi slah durumu, menfez
geileri, pist menfez kesimeleri, zemin emniyet gerilmesi )
Dolgu Malzemesi temini ( Ta ocaklar yerleri ve havaalanna yaknl, malzeme uygunluu ),
evresel etkiler (arazinin ekolojik yaps, tarma uygun alanlar, orman, mera, gl, sulama alan
ve tesisleri, yabani hayvan yaam ve g yollar, tarihi eser, sanat yaplar ve ren yerleri,
grlt ve evre kirlenmesi etkileri ve alnabilecek tedbirler ),
ehir Balants ( havaalannn ehre olan uzakl, trafik younluu ve alternatif ulam
eitleri, ehir yolu balant kava ile havaalan balant yolu mesafesi ve ek kamulatrma
maliyeti ),
ve benzer unsurlardr.
Talep edilen Havaalan iin yer seimi yapldktan sonra, altyap n proje almalar balatlr. Pist
uzunluu, genilii, as, balang ve biti noktalar, yaklam klar yerleimi, tahditli alanlar,
mania planlar, PAT Sahalar (Pist, Apron, Taksirut) tanzimi, Apron ebatlar, piste gre yerleimi
(styap kriterleri ile birlikte) gibi proje almalar.
Pistin boyu, konumu ile apron yeri ve apron ekli kesinlik kazandktan sonra, styap Genel Yerleim
Plan ve mimari avan proje almalar balatlr.
5.2. styap Avan Proje almalar
Yukarda bahse konu edilen yer seimi almalar, ham arazi zerinde sfrdan balayacak yeni bir
meydan yapm iin geerlidir. Ancak konu, mevcut altyaps bulunan herhangi bir meydann
bytlmesi, gelitirilmesi veya tamamen yenilenmesi gibi durumlar ieriyorsa, yukarda bahse konu
edilen aratrmalar daha evvelce yaplm olduundan, kamulatrma maliyeti ve evresel etkileim
haricindeki hususlar iin ayn almalar yaplmayabilir. Ancak yeni aratrmalarn gereklilii halinde,
baz hususlar yeniden tahkik edilir.
213
Dier yandan yolcu kapasitesi yksek olan byk hava limanlar, genel olarak ok daha nceki
yllarda kk leklerle balatlp, zaman iersinde ilave ve yenilemelerle bytlm
havalimanlardr. Ham arazi zerinde sfrdan balayarak yaplan havaalanlar, genelde gelimekte
olan blgelerde, ulam imkanlar merkezi kentlere uzak ve kstl ulam trleri olan yerlerde veya
turizm amal hizmetlere ynelik olarak balatlr ve gelitirilir. Bununla birlikte, ham arazi zerinde ok
byk yolcu kapasiteli olarak yapm gerekletirilen istisnai rneklere, dnyann eitli ehirlerinde
rastlamak mmkndr. (2. veya 3. meydan yerleri eklinde)
styap avan proje almalar balatlrken, baz temel verilere ihtiya bulunmaktadr. Bu verilerin
banda, havaalan yapm talebinde bulunan kuruluun hazrlayaca htiya Program gelir. htiya
Programlar, yaplmas talebedilen styap tesislerine dair genel bilgileri, kullanc teknik dokmanlar,
alan byklklerini, mekan ihtiya ve adetlerini, Terminal yapsnn bykl, yolcu kapasitesi, i ve
dhat yaplanmas, hizmet kategorisi, yap sistemi gibi n almalara ynelik verileri kapsar.
htiya Program elde edildikten sonra, daha fazla veri iin, havaalan yapm ve iletimi ile ilgili tm
kurulularla gerekli yazma ve toplantlar yaplr ve mahalli incelemelerde bulunulur. Bu kurulular
lkemiz iin genellikle ;
DLH naat Genel Mdrl

DHM Genel Mdrl,
Emniyet Genel Mdrl,
Gmrkler Genel Mdrl,
Jandarma Genel Komutanl,
lgili Belediye Bakanlklar ve Valilikler,
Petrol Ofisi, Yer Hizmeti veren zel kurulular ve Resmi ve zel Havayolu irketleri gibi ,
kurum ve kurululardr.
Kurulu grleri de alndktan sonra, bata Terminal Binas olmak zere styaplar iin mimari avan
proje almalar balatlr.
Havaalanlar Planlamalar, iki ayr ana dalda projelendirilmektedir. Bu proje konularndan birisi
Altyap Proje Hizmetleri, dieri ise styap Proje Hizmetleridir. Altyap Proje Hizmetleri, Yer Seimi
ileminden balayarak, tm havaalan sahasn kapsayan arazinin her trl zemin slah tedbirlerine
ilikin teknik uygulama projeleri ile PAT Sahalarnn (Pist, Apron, Taksirut) dizayn, kaplama, koruma
ve geliim projelerinin tamamn kapsayan proje uygulamalarn ierir. Havaalan Altyap Proje
Hizmetleri, Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonunun ( ICAO ) yaynlam olduu Havaalan
Yapm Standartlar ile ilgili ANNEX 14 kural ve kalite standartlarna uygun olarak dizayn edilme
zorunluluundadr. rnein bir havaalannn Pisti ile ilgili projeler hazrlanrken, baz olarak alnan
referans uan performans limitleri altnda kalmamak kaydyla, pist uzunluu, genilii, LCN
deerine gre pistin min. Kaplama Kalnlk ve En Kesitleri, Srat Taksirutu balant noktalar, dn
yaraplar, bekleme alanlar, Paralel Pist ve Paralel Taksirut aks mesafeleri ve daha bir ok nemli
dizayn kriterlerinin hepsi, belli standartlara uymak zorundadr. Ayn ekilde Pist, Taksirut ve Apron
aydnlatma ve yaklama klar gibi elektrik altyap projelerinin de, benzer standartlar ve kurallar
dahilinde dizayn edilme mecburiyeti vardr. Ancak ;
Bir Havaalan Terminal Yaps ve dier styap Tesisleri iin yaplacak Dizayn ve Proje Hizmetlerinde,
Altyap projelerinde olduu gibi herhangi bir uluslararas tekilat tarafndan yaynlanm ( ICAO, FAA
gibi ) balayc standart ve kurallar yoktur.
Bununla birlikte, Terminal yaplar iersindeki baz niteler iin dnya literatrnde kabul grm bir
ksm kriter, l ve hesaplama yntemleri bulunmaktadr. (Rampalar, merdivenler, bagajlar,
konveyrler, konturlar, x-rayler, zrller, v.b) Bu kriterler, terminal yapsnn hizmet trne, yolcu
kapasitesine ve alan byklne gre deiiklikler gstermektedir.
214
Dolaysyla yaplacak planlamann baars, projeyi yapan kurum veya kuruluun bilgi, deneyim ve
kabiliyeti ile doru orantl olmaktadr.
5.3. Havaalan Terminal Binas Yaplar
Terminal Binas dizayn iin, Mevcut htiya Program ve eldeki veriler dorultusunda ettler ve taslak
proje almalar balatlr.
Terminal Binalar, yolcu kapasite ve byklkleri asndan ok farkl ve eitli boyutlarda
yaplabilmektedirler. Yllk 150 000 yolcu kapasitesinden balamak zere, hemen hemen her
250
000 , 500 000 , 1 000 000 , 5 000 000 , 10 000 000 veya daha fazla ve deiik kapasite art
dilimlerine gre yaplandrlabilirler. Yolcu kapasiteleri, gelen ve giden yolcularn yllk toplamn ierir.
Terminal Binalar ayrca, sadece i hatlar, sadece d hatlar veya i ve dhatlar mterek gibi hizmet
kategorilerine de ayrlrlar. Dier yandan yolcu trlerine gre de farkl yaplamalar gsterirler. Turistik
amal terminaller, Charter amal terminaller, VIP terminalleri, Komplike terminaller, gibi.
Byk hava limanlarndaki yolcu terminallerinde, yolcu ve bagajlarn en kolay, en abuk ve en ksa
gzergahlardan transfer edilmesi esastr. Yolcu akn engelleyecek olay ve yetersizlikler karsnda
ilave nite, alternatif zm veya yedek alanlar yaratlmas, yolcu bekleme salonlarnn geni ve ferah
olmas, al veri imkanlar ile yiyecek iecek yerlerinin dzenli ve uu bilgilerinin rahatlkla
izlenebilecei ortamlarda olumas, planlamann ilk ana prensiplerini ierir.
5.3.1. Turistik amal terminaller ( Sezonluk Terminaller ) :
Turistik Blgelere hizmet veren terminaller, genelde sezonluk olarak alrlar. rnein sadece yaz
sezonunda alp, k aylarnda hizmete kapal olan bir ok terminal iletmesi vardr. Bunun tersi
mevsimlerde alan terminaller de olabilir. Veya sezon harici oluan yolcular, dikkate alnmayacak
kadar dk kapasite ieren terminaller iin de durum ayndr. Bu terminallerde yllk olarak
hesaplanan yolcu kapasitesi, bir sezon iin (r. 6 ay) hesaplanan yolcu says kadar olmaldr. Yani
bir turizm blgesi iin yllk 3 milyon kapasiteli bir terminal binas planlanmsa, bu yap bir sezon iin
normal artlarda 1,5 milyon yolcuya hizmet verebilecek demektir. Eer byle bir terminal iin 3 milyon
yolcu kapasiteli ifadesi kullanlyorsa, buradan bir sezonda 3 milyon yolcu transfer edilecei anlam
kmaktadr ki, bu durum lkemizde genellikle grlmekte ve yanlglara neden olmaktadr.
5.3.2. Charter amal terminaller ( Tarifesiz yolcu ) :
zellikle yaz turizmi olan blgelerde, veya byk yolcu kapasitesi bulunan hava limanlarnda, tarifeli
yolcu hizmetlerinin aksamamas ve ar pik yolcu olumamas iin ek terminal yaplar olarak ta
iletime alrlar.
Charter Terminalleri genellikle tarifesiz yolcu trne hizmet verdii iin, gnn tarifeli sefer saatleri
dnda kalan gece yars saatlerde daha ok younluk kazanmaktadrlar. Yani gecenin saat 00.00 ile
04.00 aras saatlerde zellikle yaz turizmi blgelerinde- yolcu younluu olduka ykselmekte, hafta
sonu gnlerinde ise younluk, pik saatlere ulamaktadr. Bunun nedeni, turizm irketlerinin daha
ucuza yolcu tayabilmek iin, gnn l saatlerinden faydalanmak, gndz saatlerindeki uak trafii
ve ihtiyacnn gece ge saatlerde azalmasndan ve meydan cretlerinin gece promosyonlarndan
yaralanmak gibi sebeplere dayanmaktadr. Byk hava limanlarnda mevcut terminale ek olarak
yaplan charter terminalleri ise, bayram, Noel, Hac, spor msabakalar ve kafileleri, fuar ve ksa
turistik sezonlar gibi sklkla olagelen ani yolcu art hareketlerini sbvanse etmek iin yaplandrlrlar.
Charter Terminalleri bu nedenle, rutin bir yolcu hizmeti verememektedirler. rnein hafta ii gndz
mesai saatleri iinde terminal tenha iken, hafta sonu veya gece saatlerinde birden ar younluklar
215
yaanabilmektedir. Dengeli bir yolcu hizmeti olmamakta, terminal bazen bo, bazen ise ar youn
olmaktadr. O halde bu terminaller planlanrken, bahse konu hususlar dikkate alnarak pik yolcu
saatlerine gre hizmet veren yaplanmaya dikkat edilmelidir. Yani gelen ve giden yolcuyu bir ana nce
transfer edebilecek nitelerin daha fazla sayda yaplmas, klara direkt ulalmas, yolcuyu
terminalde oyalayacak gereinden fazla sat niteleri yaplmamas, fazla bro, mekan ve koridor
sirklasyonlardan kanlmas, yolcu bekleme alan orannn dier terminallerdeki oranlara gre daha
yksek olmas gibi tedbirler gerekli olmaktadr.. Ayrca turistik blgelerdeki tatil dn gnlerinde, tur
operatrlerinin yolcular terminale erken getirmelerinden oluan bekleme ve rtarlar iinde, gerekli
rezerv alanlar dnlmeli ve dier nlemler alnmaldr.
5.3.3. Komplike Terminaller ( Tarifeli Yolcu ) :
Tarifeli yolcu hizmetlerine ynelik terminaller, havaalannda srekli ve ar yolcu younluu olmad
srece tarifesiz yolcular iin de hizmet verirler. Bu terminaller, gn iindeki alma saatleri ve
byklklerine gre snflandrlabilirler. yle ki ;
Uluslararas terminaller, dhat terminalleri, ihat terminalleri, i ve dhat terminalleri, gnn 24 saati
boyunca hizmet veren terminaller, gnn belli saatlerinde hizmet veren terminaller, gibi bykl
kkl ekilde tanmlanabilirler. Yolcu kapasitesi dk terminaller ile yllk ortalama 3 000 000 yolcu
kapasiteye kadar hizmet verebilen terminaller, bir takm tiplemi ve basit yolcu ak emalar ieren
binalardan oluturulabilirler.
Yksek yolcu kapasitesine hizmet verecek terminaller ise ( r. ~ 3 000 000 yolcu/yl ve zeri),
bulunduklar hava meydannn mevcut fiziki durumuna, planlama ve tasarm kriterlerine, ehir ile olan
ilikisine, yolcu profiline, havaalan - ehir ulam imkan ve alternatif ulam trlerine, iklim artlarna
ve daha bir ksm dikkate alnmas gereken hususlara gre projelendirilmelidir.
5.3.4. Yolcu Kapasitesi Yksek Olan Terminal Tasarm :
Yllk 10 milyon yolcu kapasiteli, ve Dhatlar Terminal Binas gibi bir yap tasarmn rneklemek
gerekirse, ilk yaplacak tasarm kriterleri unlar olmaldr.
Terminalin kara taraf yaklam, yapnn kat adedi (ana katlar), viyadk sistemi, otopark sistemi
(kapal ak) ile giri-k kaplar planlamas, terminalin hava tarafndaki uak park pozisyonu,
kpr-krk ilikileri, mesafe ve adetleri, hava taraf kpr ve rotunda kotlar ile kara taraf viyadk
kotlarnn, apron kotu ve giden-gelen yolcular asndan irdelenmesi,
Gelen ve Giden yolcu katlarnn ayrlmas, yksekliklerin belirlenmesi, asma katlar ve galeri
katlar, ilgili bro, ofis ve kiralk nitelerin yerleecei mekan ayrmlarnn tasarlanmas
Terminalin byk yolcu salonlarnn kitlesel yerleimleri, byklkleri, uygun aks ve

modlasyon seenekleri, Terminal Binas Ana Blok ve Gate kitlelerine ait mimari formun,
kabaca ortaya karlmas,
Yolcu ve Bagajlarn akc bir ekilde transfer edilebilmesi iin, Giden ve Gelen Yolcu Ak
emas ettlerinin yaplarak, kesime ve engellenme noktalarndaki zmlerin belirlenmesi,
Yolcu ve Uu Gvenlii ile ilgili alnacak yapsal gvelik nlemleri ve gerekli mahaller,
Terminal ihtiyac her trl malzeme nakli, depolama ve personel servis balantlar, p tahliye
ve sterilizasyon tedbirleri,
216
ilk ett safhasnda zmlenmelidir.

Yaplan n ett almalar sonucunda hesaplanan kapasiteye uygun saylarda, yeterli alanlarda ve
fonksiyonel ilikilerde planlanmak zere ;
a- Giden Yolcular Ana Blok iin :
Giri kaplar, rzgarlklar, x-ray yerleim dzeni, saylar, geliim imkanlar, Check-in banko
yerleimleri, saylar, tart ve aktarma konveyr balantlar (giden bagaj naklinin ilk aamas),
Check-in bekleme alanlar, Salon dizayn (ana at karakteristik kesiti dahil olmak zere),
oturma gruplar, al-veri, yeme ime, sirklasyon ve slak hacm dizayn kriterleri, Pasaport
Kontuarlar, saylar, gei ve kuyruklama alanlar, Gmrkl Salon, Duty- Free, bar, kafe,
gelen ve giden transit yolcu balants, sosyal ve idari ihtiyalar, Gate Blou steril blge x-ray
geileri, VIP - CIP yolcu hizmetleri, gibi nite ve mekanlar, ilk ett aamasndan sonraki
tasarm kriterleri olarak ortaya kmaktadr.
Terminalin i hat blm iin, pasaport ve gmrkl alanlardaki yerleimler hari olmak zere
dier nitelere ilikin planlamalar da, aynen yukardaki hususlar gibidir.
b- Giden Yolcular Gate Blou in :
Yolcu ynlendirilmesi ile yolcu ak sirklasyonunun, karkla sebebiyet vermeden Gate
Salonlarna ulalabilecek ekilde, Kpr balantl Gate Salonlar, Akta Park Balantl Gate
Salonlarna ulam kolaylklar, sabit ve yryen merdivenlere ulam, transit yolcu ulam,
Gvenliin msaade ettii lde ve uygun grd yerlerde sat niteleri, Gate salonlar iin
yeterli sayda slak hacim niteleri, kpr, krk ve uak balant sistemi, rotunda ykseklii,
rampa eimleri ve uzunluklar, gibi nite ve mekanlar.
c- Gelen Yolcular Gate Blou in :
Krk vastasyla terminale giri yapan yolcular ile Akta park eden uaklardan gelen
yolcularn, uygun ve yeterli bir mahalde birleerek, ana bloa geilerinin salanmas, uzun
koridorlar olutuu takdirde, yryen bantlar iin yapsal nlemlerin alnmas, transit yolcular
iin gerekli ynlendirme ve ulam tedbirlerinin alnmas,
d- Gelen Yolcular Ana Blok iin :
Krk ve akta park yoluyla gelen yolcularn, Gelen Yolcu Pasaport Salonuna ulatrlmalar,
transit yolcu ayrmlarnn (d hattan-d hata, d hattan-i hata, i hattan-i hata, i hattand hata) karkla meydan vermeden salanmas, yeterli sayda pasaport kabini ve gei
turnike yerleimi, kuyruklama alanlar, bagaj alm salonu, bagaj alm konveyrleri ve yolcu
sirklasyon alanlar, Uaktan gelen ve uaa giden bagaj ayrmlarnn yapld Bagaj
Maniplasyon alanlar (Bagaj arabalar doly- trafii iin yeterli alanlar, ykleme boaltma
sahalar, erken gelen bagaj, transit bagaj, giden bagaj otomasyon sistemleri cute systemsile, uu gvenliine ynelik %100 Tarama EDS sistemleri iin gerekli mekanlar ve balantl
konveyr a), Bagaj Maniplasyon alan iin geli katnda yeterli alanlar salanamad
takdirde, daha alt katlarda veya baka kotlarda zmlerin retilmesi, Duty-Free maazalar,
banka, dviz bozdurma, Gmrk ilemlerine ilikin kontrol bankolar, bro ve idari ofisler,
Karlayc holne k, rent-a car ve otel, turizm ofisleri, ihtiyaca ynelik tm sat ve tantm
niteleri, gvenlik ve sosyal ihtiya niteleri, k kaplar, taksi, otobs, yolcu indirmebindirme platformu, otopark ilikileri,
gibi nite ve mekanlar.
e- Karayolu Yaklam ve Otopark iin :
217
Otoparklar, terminal kapasitesiyle orantl olarak, terminal yaps grn ve estetiini

engellemeyecek ekilde mmkn mertebe terminale yakn ve genelde viyadk yaps iersinde
Katl, ak veya yar ak ekilde yaplandrlmaktadrlar. Yol ve otoparklar, yolcu ve personelin
terminale ulamn kolay salamaldr. Yolcu, VIP yolcusu, Personel, Servis, Rent-a car gibi
hususlar iin ayr ayr olmak zere otopark ve yanama yerleri, planlamada mutlak
zmlenmelidir.
Bir terminal planlamasnn tasarm kriterleri, yukarda ksaca balklar halinde sunulmaya
allmtr. Uygulama projeleri aamasnda, ok daha geni boyutlara varan ve eitli ihtisas
dallarna ayrlm st dzey mimari, statik, mekanik, elektrik ve elektronik mhendislik proje
hizmetlerine ihtiyac bulunduu gzden uzak tutulmamaldr. Terminal yaps iersinde
konulanacak, elevatr, otomasyon sistemleri ve cihazlarn iletim ve kullanma ihtiyalarna
ynelik tm teknik hususlar, uygulama projeleri aamasnda artnameleriyle birlikte
belirlenmelidir. X-Ray, CCTV, EDS, Kartl Gei, Yangn hbar ve Duman Kontrol gibi gvenlik
sistemleri, Bagaj Otomasyon ann tamam, yryen merdiven, bant ve asansrler, Ikl
ynlendirmeler, Otomatik kaplar ve otomasyon cihazlar, acil anons ve seslendirme, telefon,
faks, data, saat, kamera, TV, uu bilgi, bilgisayarl niteler ve balantl sistemler, PC iletim
ve network a, Ramp Kontrol, DGS, GOS Uak Park Pozisyonu Yanama sistemleri, krk
balanma sistemleri, gibi iletim sistemleri ile, UPS, Trafo, AG, OG, Aydnlatma, Klima,
Havalandrma, Souk Depo, gibi teknik ihtiyalar ve ilgili mekanlar, akla ilk gelen nemli ihtisas
mhendislii proje yapm unsurlardr.
5.4. Yolcu Kapasitesi Hesaplama Yntemleri :
Bir Terminal yapsnn toplam kapal alan tayin edilirken, yllk yolcu kapasite verilerine gre
planlanmas gereken, mekan, nite, ofis ve elevatrler tek, tek yeterlilik hesaplamasna tabii tutulurlar.
rneklemek gerekirse, Check-in ve Pasoport kontuarlarnn, yolcu bana hizmet sreleri iin kabul
grm kriterlere gre Giden Yolcu Bekleme Salonunuzda, 1 saatlik zaman dilimi iersinde ayn
anda 15 uak yolcusuna hizmet verebilecek Check-in Banko ve konveyr imkannz olmasna, 10
uak yolcusuna hizmet verebilecek Pasaport kontuar ve x-ray niteleriniz olmasna mukabil, Salonun
bykl ayn anda ancak 5 uak yolcusu alabiliyorsa, Giden Yolcu iin saatteki yolcu says 5 uak
kapasitesi kadardr. yle ki;
Baz uak olarak alnan uan yolcu says, %70 doluluk oran ile arplr. (Genel kabul deerlerine
gre). Baz Uak 150 kiilik orta gvdeli bir uaksa ; 150 x %70 = 105 kii bir uak iin hesaplanacak
yolcu saysdr. Salon Kapasitesi 5 uak olduuna gre, 105 x 5 = 525 Kii saatteki giden yolcu says
olarak kabul edilebilir. Check-in bekleme salonu iin yolcu bana 3,5 m2. (oturma gruplar dahil) alan
ihtiyac dnlrse; 525 x 3,5 = 1838 1850 m2. Bekleme Salonu iin net alan gereklidir. Bu alana;
giri kaplar nndeki birikim sahalar, al-veri niteleri etrafndaki igal alanlar ve yolcu
sirklasyonu iin tayin edilmi % (Sirklasyon Yzdesi) alanlar eklenir ve 5 uaklk salon kapasitesinin
toplam alan hesab yaplm olur. Ancak unutulmamas gereken ok nemli bir nokta daha vardr.
Check in Salonunda 5 uak yolcusu ayn anda yer almsa, 1 Saat veya 1,5 saat sonra tekrar 5 uak
yolcusu alnacak diye bir hesaplama yaplmaz. Terminal Yolcular devir daim usulne gre transfer
edilmektedirler. yle ki; Dhat ua iin 1,5 saat, ihat ua iin 1 saat alanda bekleme ngrlr.
Ancak son yllardaki artan gvenlik nlemleri nedeniyle yaplan beklemeler ve yolcu bagajlarnn EDS
% 100 Tarama sistemlerinden geirilmesi nedeniyle, uaklarn bekleme sreleri yarm saat daha
uzam durumdadr. Apronun Uak kapasitesi ve terminalin Gate Salonu saylar, terminalin hizmet
verebilecei azami uak saylarn belirlemektedir. Ne kadar ok uak yanama pozisyonu varsa, o
kadar ok sk aralklarla devir daim olmaktadr. Pe pee iniler ve kalklar olduu srece, 1 saat
iersindeki uak hareketlerinden gelen ve giden yolcu saylar ortaya kacaktr.
218
Giden Yolcu Check-in Salonunun kapasitesi genelde, asgari kapasiteye esas taban say kabul edilir.
Check-in Salonunda ayn anda 5 uak yolcusu bulunabiliyorsa, bir uak yolcusunun ayn salonda
yarm saat sreyle bekleyeceini varsayalm. (r. Gmrkl Salonda Duty-Free - 40 dk., Gate
Salonunda 20 dk. gibi). O halde, yarm saatte bir uak yolcusu Check-in Salonundan geebilmekte ve
5 Uak kapasiteli salondan ise, saate 10 uak yolcusu hizmet alabilmektedir. Trafiin youn olduu
saatlerde, 6 dakikada bir uan kalk yapt varsaymyla ( Gelen uak says da 6 dk.da bir
olacaktr ki; bu saatte 20 uak operasyonu yapar. Pistte her 3 dk.da bir operasyon var demektir.)
Terminalin yolcu hizmetlerine ynelik dier tm nite ve mekanlarnn adet, tip, alan ve yerleimleri
teker teker hesaplanr. Yani giden yolcu iin saatte min. 10 uaa hizmet verebilecek imkan ve
genilikte, Giri Kontrol, X-Ray yerleimleri, Gvenlik Brolar, Giden Bagaj Konveyr tip, adet,
uzunluk ve yerleimleri, Galeri Kat Planlamas ve burada yer alabilecek niteler, Meydan letme
Brolar, Havayolu irket Brolar, Teknik Hacm, Bro ve Ofisler, VIP, CIP, Bilet Sat,Turizm, Otel,
Rent-a Car, Sat Maazalar, niteler ve boxlar, Bar, Cafe Restoran,Servis, depolama, WC,
merdiven, koridor, Yatay ve dey sirklasyon elevatrleri, gibi daha birok mekana ilikin hacim ve
alanlar, plan paftas zerinde tek tek yerletirilir. Bylece terminalin giden yolcu iin gerekli alan ve
yaps kabaca ortaya km olur.
Gelen Yolcu kapasite hesabnda da, giden yolcu hesaplamasndaki mantk yrtlr. Buradaki
hesaplama iin gerekli veriler, Gelen Yolcu Pasaport Salonu ve kontuar saylar, Gelen yolcu Bagaj
Datm Konveyrleri (konveyrn tipi, uzunluu ve dv.dk. hz , konveyrn 1 dakikalk kapasitesini
belirler), kapasiteleri ve saylar, Gmrk Geileri ve Gelen Yolcu Gmrkl Bekleme Salonunun
(Duty-Free Salonu) bykldr. Dikkat edilmesi gereken husus, kapasiteye esas yolcu hizmeti
sunan mekan ve niteler iersinde, 1 saatlik zaman dilimindeki en gayr msait (en dk) sayya
hizmet veren nitenin kapasitesi, hesaplamaya esas alnacak rakamlar tekil etmelidir. Yukarda
zetlendii ekilde Giden Yolcu Kapasitesi ile Gelen Yolcu Kapasitesi belirlenir. Daha dk olan
kapasite deeri 2 ile arplarak (Gelen ve Giden Yolcu) Terminalin Yllk Toplam Yolcu Kapasitesi ve
alan ortaya kar.
Ancak kapasite hesaplamalarnn burada anlatldndan daha detayl bir ekilde yaplmas
gerekmektedir. Yolcu, bagaj, otopark, ara yanama hesaplamalarnn hepsi farkl yntemlerle ve
terminal kategori ve snflarna gre ayr ekilde bulunur. Yukarda bahse konu edilen kapasite
hesaplama yntemi, ok basite indirgenmi ve rnek olmak amacyla yaplmtr.
Baz kapasite hesaplamalar iin daha pratik yntemler uygulanmaktadr. Yani belli bir kat saynn,
istenilen yolcu kapasitesiyle arpm sonucunda elde edilen rakam, terminalin toplam kapal alan
olarak hesaplanmaktadr. Batan sylenebilir ki, bu yntemlerin hi biri, salkl hesaplama yntemleri
deildir. Daima yanltc olabilirler. nk terminal yap tasarmlar, hizmet snflar, kategorileri,
byklkleri o kadar ok farkllklar gsterirler ki, ilerinden birine uygun olan katsay hesab,
dierlerine uymayacaktr.
5.5. Yan Tesisler :
Bir havaalannn en nemli styaps, phesiz ki Terminal Binasdr. Ancak bir havaalannda
hizmetlerin bir btn olarak gerekletirilebilmesi iin, terminal binas ile birlikte dier destek
binalarnn da tamamlanmas gerekir. Terminal yaplar, esasen yolcu ihtiyalarna ynelik olarak ina
edilirler. Destek yaplar ise, meydan iletmesinin, uu kontrol, gvenlik, teknik, lojistik, acil yardm,
salk ve sosyal hizmet ihtiyalarn salarlar.
Destek Yaplar ( Yan Tesisler ), styap Genel Yerleim Plan erevesinde deerlendirilmek zere,
aada ksa zetlerle belirtilmitir.
219
5.5.1. Balant Yolu ve Meydan Giri Kontrol Yaps :

Havaalann ehre balayan ana kavaktan balayarak, Giri Kontrol yapsna kadar uzanan yol,
Havaalan Balant Yoludur. Giri Kontrol Yaps, balant yolunun meydana giri noktasnda yer alr.
Meydana giri ve k yapan ara ve ahslarn kontroln salamak amacyla planlanr. Kontrol
ulusal gvenlik gleri salar. Gerektiinde kimlik ve gvenlik kontrol yaplaca gz nnde
bulundurularak, ara ve ahslar iin uygun bir yerde bekleme ve korunaklar yaplmas gerekebilir. Bu
yaplarda genel olarak, Giri Sundurmas Saa ve Srgl Bariyer sistemi, bir gzlem odas, wc ve
dinlenme odas gibi ihtiyalara ynelik basit niteler bulunur.
5.5.2. Yaklam Yolu, Otoparklar ve Dahili Yollar (styap Tesisleri Genel Yerleimi) :
Giri Kontrol yapsndan getikten sonra terminal binas nne giden yol, Yaklam Yoludur.
Havaalan iersindeki dier tesis ve otoparklarla balanty salayan yollar ise, Dahili Balant Yollar
olarak isimlendirilir. Altyap ve styap Kriterleri dorultusunda analizi yaplarak en uygun seimle yeri
belirlenen Apronun nne, daha ce planlamas yaplm olan Terminal Binas yerletirilir. Giri
yapsndan balayarak terminal yaklam ve otopark dzeni planlanr. Daha sonra, dier destek
binalarnn (facilty) nem, ilev ve ilikileri dorultusunda vaziyet planlar hazrlanarak styaplar
Genel Yerleim Plan yaplr. Yaplan yerleimde, meydann geliimine dair tm ihtiyalar gz nnde
bulundurulur ve gerekli saha rezervasyonlar ile altyap tesislerine ilikin nlemler alnr. Gnn
ihtiyac olan yaplarn plan zerinde yerleimleri yapldktan sonra, Bu yaplarn meydan ii ulam
(dahili yol otopark), tesisat galerileri, aydnlatma, yamur drenaj, pis su dearj, evre ve peyzaj gibi
tm ihtiyalar ile birlikte, geliimleri de dnlerek her yapnn bireysel vaziyet planlar hazrlanr ve
btn dahili yol ve otoparklar, bu yaplama dzenine gre planda yer alr.
5.5.3. Terminal Binas
Terminal Binas iin daha nce bahse konu edilen hususlar dikkate alnmaldr.
5.5.4. Teknik Blok ve Kule Yaps :
Uluslararas Hava Trafii (seyrsefer) ile ilgili cihaz, uzman personel ve idari birimlerin yer ald bu
bina, Terminal yapsndan sonra meydann en ok neme haiz olan yaplarndandr. lke Hava
Sahas Uak Trafiinin, uluslararas kurallara uygun olarak dzenlenmesinde, sz konusu meydann
kapsam alanna giren tm seyrsefer hizmetleri, bu bina ve dier yardmc binalardaki radar ve
elektronik cihazlar vastasyla yaplr. Havadaki uaklar kontrol edilir ve dier meydanlarla irtibatl
olarak trafik ynlendirilir. Teknik Blok Binas, Kule yapsndan ayr bir blok olarak ihtiyaca gre
planlanr. Yap erisinde, yakn ve uzak mesafe cihazlar ile dier teknik ve meteorolojik bilgilerin
deerlendirildii ileri teknoloji rn donanm ofisleri ve konu uzman personeller yer alr. Teknik Blok
yapsnda yer alan cihazlarn Kule Kontrol ile balantsn salayacak tm elektronik cihaz ve g
sistemleri ile ilgili inai tedbirler, proje aamasnda nceden alnr. Meydan letme Mdr ofisinin de
bulunduu bu yaplarda, meydann byklne gre ayrca eitim ve sosyal amal niteler yer
alabilir.
Kule Yapsnn en st katnda, yaklamaya giren uaklarn piste inii esnasnda kardan, alttan ve
sten grnlerini plak gzle salayabilecek mesafe ve ykseklikte (Bak Ykseklii) bir gzlem
odas bulunur. Buradan, uaklarn transit geileri, yaklama trafii kombinasyonlar, ini ve kalk
hareketleri, pilotlarla irtibat salanarak gerekletirilir. Gzlem odas gr pencerelerinin 360
220
derecelik ada gr engellemeyecek konumda olmas ve kule ats ile zerindeki anten
yksekliklerinin ise, mania kriterlerini (Mania Ykseklii) ihlal etmemesi gerekir. Bu ykseklikler, belli
bir forml kullanlarak hesaplanr. Ancak zorunlu hallerde veya acil ihtiyalarda, bu formllere riayet
edilmeyerek ok daha alak yksekliklerde kontrol kuleleri tekil edilebilir. Dolaysyla Kule yaplar,
mmkn olabildiince mevcut pistlerin ortalarna yakn blgelere (mania snrlar dnda)
yerletirilebildii lde, ykseklik kriterleri daha kolaylkla halledilebilmektedir. Ancak bu yerleim
mutlak bir zaruret deildir. styap Tesisleri Genel Yerleimi, pistin (veya pistlerin) konumuna gre
nerede konulanmsa, Teknik Blok ve Kule yaplar da, meydandaki Terminal ve dier st yap
tesisleriyle ilikili olarak uygun konumda yerletirilmelidirler.
5.5.5.Kargo Yaps
Bilindii zere, havayolu ulamnda yolcularn transferi, Yolcu Terminali ile salanmaktadr. Uakla
yaplan yolcu tamaclklarnda, yolcu beraberi bir ksm eyalar ile hacim ve arlk olarak belirli
snrlar amayan baz yk, evraklar, ayn uan bagaj blmnde transfer edilebilirler. Ancak yk
trafiinin artmas, eya ebat ve arlklarnn byme istidad gstermesi durumunda, bu yklerin
tanmas kargo uaklaryla yaplmak zorundadr. Bu yklerin bir havaalanndan, dier baka bir
havaalanna tanmas esnasnda yklerin depolanmas, korunmas ve nakil hizmetlerinin
tamamlanmas, var noktasnda ise, ayn ilemlerin aksi istikamette sratle yrtlmesi, ancak Kargo
yaplar ile salanmaktadr. Bu yaplar, dier bir tanmlama ile Kargo Terminali olarak ta
nitelendirilmektedirler. Kargo yaplar da, aynen yolcu terminallerinde olduu gibi bir taraf dorudan
aprona, dier taraf ise karayolu ykleme boaltma platformuna cepheli olarak projelendirilirler.
Kargo Apronunun, yolcu terminali nndeki apron ile birleik veya yakn olma zorunluluu yoktur.
Kara yolu ile hava meydanna gelecek ve gidecek yklerin (mmkn olduu takdirde rayl sistemlerle
de balant yaplabilir) uaklara aktarlmasn salayacak ve meydan ii ara trafiini engellemeyecek
uygun bir blgede de Kargo Apronu ve kara yolu yanamas tekil edilebilir.
Kargolarn fiziksel yaplar, bulunduu blge koullarna gre arlkl ihra ve ithal rnlerinin ihtiya
gsterdii, ykleme, depolama (souk hava ve deep-freeze imkanl), istifleme ve boaltma hizmetleri
dikkate alnarak projelendirilmelidir. Hava yolu naklinde uu gvenliinin salanmas ncelikli bir
koul olduuna gre, bu gvenliin salanmas iin de, yklerin zel X-RAY cihazlarndan geirilmesi
gerekmektedir. Planlama yaplrken bu husus mutlaka dnlmeli, transferleri geciktirici olaylara
sebebiyet vermeden kolay ve sratli zmler proje aamasnda retilmelidir. Uzak mesafeler
arasndaki, taze sebze, meyve, iek, taze et, balk gibi gda rnleri ile elektronik eya, kymetli eya,
evrak ve koli gibi yklerin tanmasnda, Havayolu Kargo Tamacl, dier tama sektrlerine
nazaran ok hzl bir ekilde gelimekte ve sektrde nemli bir yer tutmaktadr. Gnmz Kargo
yaplar, kk lekli tamaya ynelik yaplardan balayarak, ok byk lekli ve yklerin uaklara
naklinin tamamen otomasyon ve konveyr sistemleriyle saland yaplara kadar (konteynr ykleme)
deiik amalara ynelik ekilde gerekletirilmektedirler.
5.5.6. Gmrk Binas :

Bir havaalan uluslararas nitelikte yaplm ve sz konusu meydan hudut kaps tekil etmise, bu
havaalanlarnda gmrk ilerinin yrtlmesi ile ilgili ilemlerin yaplaca Gmrk Binalarna ihtiya
bulunmaktadr. Bilhassa kargo yk ve ticari yolcu eyalar ile ilgili hizmetleri yrtmek amacna
ynelik bro ve ofisleri ieren Gmrk Binalarnda, gei vizesi alamayan bir ksm eyalar iin, fazla
byk olmayan ksa sreli depolama mahalleri (eya tiplerine gre kaak eya, elektronik eya, ila,
v.b.), kk apta souk depo ve deep-freeze odalar, idari bro ve ofisler yer alr. Depolama
mahalleri ile idari mahallerin birbirlerinden ayr blmler halinde planlanmas nerilir. Gerekli hallerde,
Gmrk Binasna ilaveten, ak veya kapal sundurmalar ile ykleme boaltma alanlar da, eklenti
olarak yaplandrlabilir.
221
Meydann d hat kapasitesi ok dk ve kargo yk transferleri yaplmyorsa, byle hallerde

terminal ierisindeki birka gmrk brosu yeterli olabilmekte, ayrca bir yapya gereksinim
duyulmamaktadr.
5.5.7. Emniyet Binas :
Bir Hava Meydannda, bata Uu Gvenlii ve Terminal Binas olmak zere, yolcularn, alanlarn
ve uaklarn gven ve asayii, Ulusal Emniyet Kuvvetlerince salanmaktadr.
Hava Meydannda gvenlik (Securty), uluslararas anlamalara, standartlara ve gnn koullarna
gre zel ilave tedbirlerin alnmas zorunluluunu gerektiren mutlak ve vazgeilmez bir unsurdur.
Havaalannn ve Terminal Binasnn (Apron giri klar. X-rayler) bir ok noktalarnda zel eitimli
personeller tarafndan yrtlen gvenlik hizmetleri yaptrmlar, meydan iletmesi mdrlnce
birinci derecede uygulanmas zorunlu olan kanuni bir hkmdr. Dolaysyla, her meydan iletmesi,
gvenlik glerinin grev, uygulama ve talimatlarna uymakla ykmldr.
Havaalannn yolcu kapasitesiyle orantl olarak gvenlik personeli ihtiyac ve kontrol noktalar
olumakta, kapasite bydke personel saylar ve kontrol noktalar da artmaktadr. Yolcu kapasitesi
yksek olan hava limanlarnda, havaalannda grev yapan emniyet gleri iin, meydann uygun bir
yerinde sosyal hizmet binalar gerekmektedir. Bu binalar, alan personelle orantl olarak asayi
ileri ve ilemlerinin yaplabilecei bro, sorgulama ve nezaret gibi asli hizmetlere ynelik mekanlar
ile, normal ve vardiyal alan personelin yeme, yatma, spor ve eitim gibi eitli sosyal ihtiyalarna
cevap verebilecek nitelikte olmaldr. Kapasitesi dk veya genellikle i hatlara hizmet veren orta
veya kk lekli meydanlarda ise, ok daha kk aptaki emniyet binalar yeterli olmaktadr. Bu
binalar, Polis Karakol Binalar olarak ta isimlendirilmektedir. Polis Karakol Binalarnda asayi ile
ilgili birka nite ile basit ihtiyalara ynelik mahallerin yer almas, yeterli olabilmektedir. Ancak baz
havaalanlar kk boyutlu da olsa, meydann veya blgenin stratejik korunma ihtiyac bulunmas
halinde, daha geni kapsaml Emniyet Binalarnn yaplmasn gerektirmektedir.. (evik Kuvvet
barndran yaplar gibi).
5.5.8. Jandarma Binas :
Terminal Binas ve yolcu emniyeti, uu gvenlii, meydan asayii gibi i gvenlik hizmetlerinin Ulusal
Emniyet Glerince salandn daha nce belirtmitik. Meydann d gvenliiyle ilgili, yani
havaalannn kamulatrma snrlarn belirleyen evre tel rg snrlar boyunca yaplmas gereken
gvenlik hizmetleri ise, Jandarma Kuvvetlerince salanmaktadr.
Meydan sahasnn d snrlar boyunca alan evreleyen emniyet tel rgs, belli mesafelerde
konulanm olan birbirlerini grmek kouluyla ortalama 250 ~ 300 mt. nbeti kuleleri ile kontrol
edilmektedir. Orta Byklkteki bir havaalannda yaklak 25 ~ 30 adet Jandarma Gzetleme Kulesi
ve bu kulelerin birbirleriyle ulamn salayan Alan evre Yolu (~ 5 mt. genilikte) yer almaktadr. Her
kule iin bir nbetinin gzlem yapt, bir jandarma erinin ise maksimum 4 saat nbet tuttuu
varsayld ve 24 saatlik zaman diliminde bir kule iin 6 erin grev yapt dnlrse, 25 kule iin
min. 150 adet jandarma erine ihtiya bulunduu ortaya kmaktadr. Er, erba, subay ve astsubaylar
birlikte bu saynn 160 ~ 170 kiiye ulat grlmektedir. O halde meydanda yer alacak Jandarma
Binasnn da, bu saydaki askeri personelin silah, cephane, yeme, yatma, du, dinlenme v.b.
hizmetleri karlayacak kapasitede olmas gerekmektedir. Ancak lke koullar, mevcut jandarma
birliklerinin, korunmas gereken birok yerleim blgesi, yollar, saysz stratejik yap ve tesisler
asndan yeterli olmasna msait deildir. Dier taraftan bu kadar ok blgenin korunmas iin
jandarma personeli barndrmak ta, baka sorun ve yetersizliklere neden olmaktadr. Dolaysyla ou
meydanda ihtiyacn veya 1/3 kadar asker saysna hizmet verebilecek yaplar yapmak daha
gereki bir zmdr. Gzetleme ve koruma konusunda nbeti erlerden yararlanmakla birlikte,
teknolojik gelimeler dorultusunda kamera kontrol ve elektronik devre sistemleri de uygulamalarda
yer almaktadr. Dier yandan Meydanlarn i ve d gvenliiyle ilgili, iletici kurulular tarafndan
222
salanan zel Gvenlik Tekilatnn daha etkin grevlendirilmeleri iin yaplan yasa ve ynetmelik
almalarnda nemli ilerlemeler salanmtr.
Jandarma Binalarnn, meydandaki dier tesisler ve iletme ynetimiyle direkt ilikisi
bulunmadndan, dier tesislerden ayr daha uzaka bir blgede, ancak Alan evre Yoluna yakn
konumda planlanmas, mevcut s ve enerji ebekelerinden yararlanaca da gz ard edilmemek
zere Genel Vaziyet Planlarnda yer almas uygun olmaktadr.
5.5.9. zel Gvenlik Birimleri Binas :
Havaalanlarnda, meydann i ve d gvenliklerini salamak iin gerekli olan nitelikli personel ihtiyac,
gnmz koullarnda srekli bir art iersindedir. Uak ve Yolcu says arttka, duruma paralel
olarak personel ihtiyac da artmakla birlikte, dnya lkeler aras bar ortamnn bozulmas, terr
rgtleri faaliyetleri ve bireysel eylemlerin gn getike oalmas neticesinde, gvenlik hizmetlerinin
salanmasnda daha fazla personele gereksinim duyulmaktadr.. Bu durum, hem seyahat eden
yolcular asndan, hem iletme asndan ve hem de gvenlik gleri asndan son derece skntl
anlarn yaanmasna sebebiyet vermektedir. Yaplan kontrollerde insan faktr dnda bir ok
gelimi elektronik cihaz ve sistemlerden yararlanlmasna mukabil, yine de gvenlik personeli
ihtiyalarnda bir azalma gerekleememektedir. Gerekli gvenlik personelinin tamamn da lkenin
ulusal emniyet glerinden tedarik etmek mmkn ve msait deildir. Gvenlik personelleri, 24 saat
uua ak olan meydanlarda normal ve vardiyal mesai uygulamas yaptklarndan, personel ihtiya
saylar da 3e veya 4e katlanmaktadr. Bu durum, ak olan personel ihtiyacnn, iletme tarafndan
tedarik edilen zel Gvenlik Elemanlarnca karlanmasn zorunlu hale getirmitir. zel Gvenlik
Elemanlar, Polis grev ve yetki alanlarnn iersindeki bir ksm gvenlik hizmetlerinin, Emniyet Genel
Mdrlnce belirlenen snrlar dahilinde yerine getirilmesinden sorumlu olarak alrlar.
zellikle 24 saat uua ak meydanlarda, iletme kadrosunda zel gvenlik eleman olarak alan
personel iin, eitim, sosyal ve idari hizmetlerin karlanmasna ynelik ayr bir binaya ihtiya
bulunmaktadr. (Yap-let-Devret Modeli iletmeler iin durum farkldr). zel Gvenlik Birimleri
Hizmet Binas olarak tanmlanan bu yaplarda, eitim, spor (aletli aletsiz), yemek, nbet, yatma ve
idari ofisler gibi ihtiyalara ynelik niteler yer alr. Bu yaplarn da, Jandarma yaplarnda olduu gibi
meydann merkezi alanlarndan biraz daha ayr parsellerde yaplamas uygun olmaktadr.
5.5.10. tfaiye stasyonu (Kaza Yangn) Binas :
Sivil ve askeri uulara ak tm meydanlarda, tfaiye stasyonu yapmak mecburiyeti vardr. tfaiye
stasyonlar, uaklarn ini ve kalklarnda, yer trafii veya bakmlar esnasnda olabilecek kaza ve
krmlar ile muhtemel sabotaj olaylarna kar annda mdahalede bulunmak ve can gvenliini
salamak zere tehizatlandrlm nemli yaplardr. Bu yaplar meydann bykl, kapasitesi ve
nemine binaen, CAO Standartlarnda belirtilen kriterlerdeki mahal ve ara-gere ihtiyalarna uygun
ekilde projelendirilirler. Meydan kategorisine gre, min. 4 aralk itfaiye garajndan balayarak, 10, 12
tfaiye arac garaj ile dier ihtiyalarn saland yaplara kadar deiiklik gsterebilirler. ok yksek
kapasite ve birden fazla pisti olan havalimanlarnda, birden fazla itfaiye istasyonlar yer alabilir.. tfaiye
stasyonlarnda, tam donanml itfaiye aralarnn rahatlkla park ve manevra yapabilecei, egzoz
gazlarnn tahliyesinin salanaca garaj yaplaryla, itfaiye erlerinin nbet, gzlem ve alarm odas,
yatp kalkma (emergency kyafetler ile tedbirli olarak), yatak blmnden sratle aralara ulaabilme,
yeme, dinlenme, spor ve eitim gibi imkanlarn salayacak nitelerin bulunmas gereklidir. stasyon
garajnda, Kpk deposu, tam donanml itfaiye aralar, yangn sndrme cihazlar, aydnlatma
aralar, cankurtaran ve shhiye ara, gere ve yedek para malzemeleri gibi tehizatlar
bulunmaktadr
Bir alarm durumunda, itfaiye erlerinin bulunduklar yerden 30 saniye iersinde aralar hareket
ettirmesi ve 3 dakika iinde de pistin orta blmne ulamas amalanmtr. Garajlardan hzla k
yapacak aralarn, mmkn olabilecek en ksa mesafede ve engelsiz olarak kaza mahalline ulamas
223
gerekmektedir. Bunun iin, tfaiye stasyonu ile pist arasnda direkt ulam salayan kaza yangn
yolu yaplma mecburiyeti vardr. Dolaysyla yaplacak istasyonlarn yeri, bu durum gz nnde
bulundurularak tayin edilmelidir. Yani styaplar Genel Yerleim plannda dikkate alnmas gereken
husus, tfaiye stasyonunun dier yaplarla olan ilikisinden ziyade, pistin orta blmne yakn olan
ksmda konulanmasnn salanmasdr. Bu yaplar, emniyet tel rgsnn hava tarafnda kalabilen
yaplardr. Pist ortalarna yakn ve mania kriterleri dnda uygun araziler bulunduu takdirde, tfaiye
istasyonlarnn, dier st yaplarla ilikisi kesilerek bu arazilerde konulanmas daha uygun mtalaa
edilmektedir.
5.5.11. Ara Bakm ve Makinalar Garaj :
Meydan letmesine bal olarak havaalannda alan tm aralarn bakmlarnn yapld, zel
hizmet grevi bulunan aralarn park imkanlarnn saland, ara grevlendirilmelerinin yapld,
ofr ve bakm ustalarnn bulunduu yaplardr. K ikliminin iddetli getii blgelerde, Kar kreme
aralar iin byk ebatl garaj binalarnn ilave edilmesi gerekeceinden, bu yaplar iin seilecek
yerleim alannn genilemeye imkan tanyacak blmlerde yaplmasna dikkat edilmelidir.
5.5.12. Apron Handling Aralar Park , Garaj ve dari Yaplar (Yer Hizmet Aralar) :
Apronda park eden uaklara yer hizmetleri veren kurulular, genellikle uak irketlerinin kendi
kurulular veya bu hizmetleri yapan zel kurululardr. ni yapm ve uua hazrlanan park
halindeki uaklar, ok eitli yer hizmetlerine muhtatr. Bu uaklarn mobil merdivenlerle yolcu
indirmesi ve bindirmesi, i temizlii, yakt ve yiyecek ikmali, bagajlarnn boaltlp yklenmesi, aprona
park etmesi, uak ve lastik bakmlarnn yaplmas, terminaldeki yolcularn uaa tanmas, ekiciler
vastasyla aprondan ayrlmas gibi hizmetlerin tm, uaa apronda yaplan yer hizmetleridir. Bu
hizmetlerin bir ksm meydan iletmesince, bir ksm da zel kurulularca yaplmaktadr. Bu hizmetleri
salayan aralarn hepsi birbirlerinden farkl boyut ve ilevlerde olduundan, sevk ve idareleri de
uzman kiilerce ynlendirilmektedir. Bahse konu aralarn aprona yakn blgelerde konulanmas,
parklarnn salanmas, garaj ve idare binalarnn da yine aprona yakn blgelerde yaplanmas tercih
edilir. Dolaysyla, terminal geliim alan snrlar iersine girmeyen ve apron servis yoluyla balants
salanabilen aprona yakn blgelerde planlanr. Garaj ve idari blmleri ieren ynetim yaplardr. Bu
yaplarn planlanmas ve ilevleri kurulularn kendilerince tasarlanr. Ancak meydan planlamas
yaplrken bu kurululara ait sahalar Genel Yerleim Plannda belirtilerek alt yap hizmetleri getirilir.
5.5.13. Meydan letme Sosyal Hizmet Binas :

Havaalannda Meydan letme Mdrl personeli olarak alanlar ve iletme ihtiyalar iin,
mutfak, servis, yemek (tabldot-alakart), kafe, misafirhane, dinlenme, yemekli toplant, amarhane
gibi ihtiyalar iin tekil edilen sosyal amal yaplardr. Misafirhane blm 2 kat veya en fazla 3 kat
olarak dnlebilir. Meydannn iletilmesinde zel grevi bulunan personel lojmanlar ile arazi
btnl salayabilecek konumda planlanmas uygun olmaktadr.
224
5.5.14. Lojmanlar :
Meydan letmesi asndan her an greve arlabilir ve gerekli personeller iin lojman yapm
havaalanlar iin gerekli olmaktadr. Meydann bykl, ehre olan mesafesi ile ehrin trafik
durumu, lojman say ve ihtiyacnn belirlenmesinde nemli bir etken olmaktadr. Meydann i
dinamiinden ayr uygun bir blgede, 2 veya 3 katl bloklar halinde ve site dzeniyle planlanmalar
uygun olmaktadr.
5.5.15. G (Enerji) Merkezi - Kuvvet Santral :

G Merkezleri, meydan enerji ihtiyacnn evreye en yakn kuvvet santral veya enerji nakil
hatlarndan temin edilerek, meydan iindeki trafo ve gerilim hcrelerinin bulunduu bir merkeze intikal
etmesini ve bu merkezden havaalannn tm ilgili tesislerine datm ve ulatrlmasn salayan
yaplardr. Ayrca, herhangi bir nedenle elektrik kesilmesi vukuu bulduunda, havaalan snrlarn
evreleyen tel it ve yol aydnlatmas dahil olmak zere, meydan dahilindeki tm altyap tesisleri ile
(Pist, Apron ve Taksirut aydnlatmas ), Terminal ve emergency binalarn ncelikli sistemlerine, birka
saniye iersinde enerji salayarak devreye sokabilecek g kayna, yine bu g merkezlerinden
salanmaktadr.
G Merkezleri planlanrken, meydann tm enerji ihtiyac tek tek hesaplanr, btn gler toplanr.
Terminal ve destek binalar, dahili yol ve otoparklar, PAT Sahalar aydnlatmalar ile tm tesislerin
stma soutma sistemleri, elektrikli cihaz ve aletler, mekanik ve otomasyon sistemleri, her trl
elevatr, asansr, yryen merdiven, bagaj konveyr sistemlerinin btn kombinasyonlar, v.b. tm
enerji ihtiyac belirlenir. Gerekli enerjiyi tedarik edebilmek iin en yakn kuvvet santralndan veya enerji
nakil hatlarndan yararlanlr. Bu merkezlerden elde edilen enerji, yeni bir nakil hattyla meydandaki
G Merkezi yapsndaki trafolara ulatrlr. Bu binadaki trafolar ve Alak ve Orta Gerilim hcreleri
vastasyla, gerekli teknik donanma ve kablo cinslerine ulatrlan enerji nakil hatlar, binadaki galeri
azndan giri yaparak meydandaki tm tesislere ulatrlr. Daha nce hesaplanan enerji ihtiyac
dorultusunda, yeterli g miktarn retebilecek kapasitede byk jeneratrler, G Merkezi Binas
iinde yedekli olarak monte edilir. Enerji kesilmesi durumunda, jeneratrler birka saniye iersinde
otomatik olarak devreye girer ve gerekli enerji annda salanr.
5.5.16. Is Merkezi :
Is Merkezleri, havaalan styap tesisleri merkezi stma-soutma sistemlerine ilikin kazan ve
soutma gruplarn yer ald yaplardr. Scak veya kzgn su kazanlar ile pompaj ve soutma
gruplarnn bulunduu bu yaplar, G Merkezi ve Su Deposu binalar ile birbirlerine yakn iliki
ierisinde planlanrlar. nk, stma, scak su, souk su ve enerji datm, belli bir gzergah planyla
ayn galeriler vastasyla yapldndan, bu ebekenin k azlarnn ayn noktada bulunmas
uygulamada kolaylk salamaktadr. Is Merkezleri, Su depolar ile birlikte bitiik olarak planlanabildii
gibi, soutma gruplar da bina dnda tekil edilebilir. Alternatif planlama ekilleri vardr.Planlama da
dikkat edilmesi gereken husus, bu enerji merkezlerinin terminale ne ok yakn, ne de ok uzak
olmamasdr. Egzoz ve baca gazlarnn terminali, apronu ve nemli yaplar etkilememesine dikkat
edilmelidir. Ancak dier taraftan bu merkezlerin dier styap tesislerinden de uzak olmamas enerji
tasarrufu ve datm kolayl asndan gereklidir. Planlanacak galeri gzergah, merkezi datm
sisteminin en rasyonel ekilde uygulanmasn salamakla birlikte, s ve g merkezlerinin n planda
deil, gzden rak daha arka planlarda yerletirilmesini salamaldr.
225
5.5.17. Su Deposu :
Planlamas yaplacak meydann, geliim sonunda ulaabilecei dnlen yllk yolcu kapasitesi, veri
olarak alnr. Bu say 360a blnerek gnlk yolcu says bulunur. Meydan da alan tm personel
says yaklak hesaplanarak gnlk veri saysna ilave edilir. Bylece gnlk kii says, kii bana
tketilen su miktar ile arplarak gnlk ihtiya yaklak bulunur. Kii bana tketilen su iin,
deneyimlere dayanan bir ksm ortalama veya yaklak deerler kabul edilir. Ayrca yangn suyu ve
gnlk evre sulama ihtiyac da yaklak hesaplanr. (evre sulama iin bazen artlm sulardan da
yararlanlabilir.) En yakn evrelerden su temini iin aratrlmalar balatlr. evreye yakn, uygun
debide ve sala zararsz su kuyular bulmak en ok tercih edilen uygulamadr. stenilen evsaf veya
yeterlilikte su bulunamad takdirde, yerel ynetimlerin mevcut su ebekelerinden yararlanma yoluna
gidilir veya takviye yaplr. Neticede, hesaplanan toplam miktar suyun rezervi ile birlikte
depolanmasn salayacak byklkte su depolar yaplarak, meydann su ihtiyac salanr.
5.5.18. Akaryakt Tesisleri :

Havaalanlar, ayn zamanda uaklarn her trl ikmal ve ihtiyalarn salad lojistik istasyonlardr.
Bu nedenle, bir havaalannn eksiksiz hizmet verebilmesi iin, yolcu ve alanlarn ihtiyalar yannda,
uaklarn zorunlu ihtiyalarna da tam olarak hizmet verebilmesi gerekir. Uaklarn gnlk rutin
bakmlar ile birlikte yakt ikmali de bu ihtiyalarn banda gelir. Akaryakt Tesislerinin, styap
tesisleri yerleim sahasnn uygun bir kesinde yaplanmalar tercih edilir. Bu blge, meydan giri
yapsndan getikten hemen sonra ayrlacak bir yol balants ile dier yaplardan uzaka bir kede,
ancak ayn zamanda aprona ulam kolay olabilecek bir konumda olmal, aprondan ok uzak ve
dolambal gzergahlar oluturmamaldr. Akaryakt tankerlerinin gzergah, meydan ii terminal
trafiinden mmkn mertebe ayr tutulmal, tankerlerin havaalanna giri ve klar, dier ara
trafiini engellememelidir. nk, tesis edilecek binlerce tonluk akaryakt tanklarna dolum yapacak
tankerlerin, meydan iersindeki ara trafiinde yer igal etmesi, evre, grlt ve dier aralarn
ulam asndan olumsuzluk yaratacaktr. Ayrca, bu tesislerin, terminale ve park halindeki uaklara
250 mt. den daha fazla yaklamas istenmez. Ancak zaruri nedenler oluursa, mmkn olabildiince
uzakta konulanmalar gerekir. ok byk hava limanlarnda, akaryakt tanklarna nakiller boru
hatlaryla yaplmaktadr. Uaklarn yakt ikmalleri de akaryakt hidrant tesisleriyle salanmaktadr. D
tipi byk gvdeli uaklarn her birinin 150 ~ 160 ton yakt kapasitelerinin olduu dnlrse, byk
havalimanlarndaki yakt ihtiyacnn ne derecede yksek olduu ortaya kmaktadr. Akaryakt
Tesislerinin proje ve yapm ileri, petrol irketlerinin kendileri tarafndan gerekletirilmektedirler.
Dolaysyla planlama yaplrken Akaryakt Tesislerinin yerleecei sahalar ve ulam yollar belirlenir,
alt yap hizmetleri getirilir. Bu tesislerde balca ; dare Binas, apron servisi yapan yakt tankerlerine
ait Garaj Yaps, Giri Beki Kulbesi, Akaryakt Tanklar (korunakl ve ilave tank ihtiyac kadar),
Akaryakt Pompa stasyonu, Acil Yangn stasyonu gibi yaplar yer almaktadr.
5.5.19. Artma Tesisleri :
Su Deposu iin yaplan hesaplamaya benzer bir yntemle gnlk atk su miktar hesaplanarak, artma
tesislerinin kapasitesi belirlenir. Hesaplanan kapasiteye uygun olarak tesisin bykl ve sistemine
karar verilir. Bu artma sistemleri, ak dinlendirme havuzlar, biyolojik ve kimyasal artma, paket
artma gibi eitli uygulamalardan oluur. Artma Tesisleri sahas, mmkn olabildiince arazinin en
dk kotlu alanlarnda tekil edilmeli ve scak blgelerde istenmeyen kokularn oluaca dikkate
alnarak, olabildiince uzakta konulandrlmaldr.
226
5.5.20. Reglatr Binas, VOR DME Binas, Trafo Binalar :

Bu yaplar, bir ksm elektrik ve elektronik cihazlarn yer ald, pist yerleimine, meydann genel
planlamasna ve ilevine uygun olarak havaalannn eitli yerlerinde konulanan teknik ihtiyalara
ynelik yaplar olup, havaalan genel yerleim plannn tamamlanmasndan sonra yerleri belirlenir.
5.5.21. antiye ve Kontrollk yaplar :
Byk bir havaalan inaatnda, vaziyet planlar hazrlanrken, antiye sahasnn da yerinin
belirlenmesinde yarar bulunmaktadr. nk bu meydanlar geliime ak olduklarndan srekli bir
yaplama iersinde olabilmektedirler. antiye sahalarnn, dier inaatlarn yapmna mani tekil
etmeyecek ve meydan ii yolcu trafiinden uzak blgelerde tekil edilmesi gerekir. Bu alanlarda,
prefabrik antiye idare yaplar, yatakhane ve sosyal ihtiya yaplar, iiler iin yatak ve yemek
niteleri, mavir ve kontrollk hizmet binalar, beton ve asfalt laboratuarlar, beton ve asfalt
santrallar, ihzarat alanlar gibi tesisler yer alr.
227
228
6. HELPORTLAR
229
230
6.Heliportlar
Bu blm Heliport yerleimlerinin planlanmasnda ve tesislerinde dikkate alnmas gereken fiziki ve
teknik faktrleri kapsamakta olup mevcut yaynlarn zetidir. Daha deyayl bilgiler iin ICAO EK 14
Blm 2. yaynna ve Sivil Havaclk Genel Mdrl tarafndan yaymlanm olan Heliport
Ynetmelii (SHY-14B) ne bavurulmaldr.
Heliport, zel amalarla kullanlan en basit tiplerden, birden fazla operasyona msait ve gelimi
tesislere sahip olacak ekilde dzenlenebilmektedir.
Helikopter : Helikopterlerin dizaynnda farkllklar grlmekle beraber uua hemen hemen ayn
esaslara gre geerler. Pervane baklar helikoptere dnen bir kanat gibi hizmet eder ve uaklarda
kullanlan sabit kanatlara duyulan ihtiyac ortadan kaldrr. Helikopter dorudan doruya yukar doru
havalanmay pervane sistemi ile salar. Uu istikametinin deitirilmesi, pervane diskinin istenilen
dn ynne doru eilmesi ve/veya kuyruk pervanesine dn salayacak gerekli burulmann
verilmesiyle elde edilir.
Helikopter Tipleri : Helikopterler ana pervanenin saysna, motorlarn say ve tipine, ebat ve
arlklarna gre deiir.
letme Emniyeti : Bir Heliportun emniyetinin salanmas, alana geli ve gidii salayan uygun
yaklama-kalk yollarnn salanmasna baldr.
Heliportlarn, helikopterin arzulanan uu yksekliine ve otorotatif kabiliyetine bal olarak evreye
gre yksekte bulunmalar nemli bir avantajdr.
Genellikle yaklama-kalk sahalarnn; yerleme blgelerinin, oyun sahalarnn, nfus younluunun
fazla olduu blgelere yaplmasndan kanlr.
Yaplan bir Heliportun, iletme ruhsat alnmasndan itibaren ini-kalk sahalarnda yaplama
nedeniyle kullanlamaz duruma dmemesi iin, evredeki yaplamay srekli kontrol etmek
gerekmektedir.
6.1. Helikopterlerin zellikleri :
-
Helikopter kalkta genellikle Heliport sahasndan bir ka feet dikine kalk yapar ve uu hz
ile yksekliine ulamak zere eik bir yzeyde ne ve yukar doru ilerler.
Helikopter inite uu yksekliinden hzn azaltarak zeminin bir ka feet zerinde duru
haline (ileriye doru olan sratin sfrlanmas) geene kadar alalr. Asl ini Heliport zerine 3
ila 4 feet ykseklikte dikine alalarak ini gerekletirilir. Son ini safhasnda helikopteri
arzulanan uygun pozisyona getirmek iin yana doru uular yaplabilir.
6.2. Yer Seimi :

Heliport yer seiminde 4 ana esas bulunur:
1) Arzu edilen yer ve fiziksel plan : Heliport kara zerine, kara veya denizde bulunan uygun
yaplarn zerine yerletirilebilir. Zemin seviyesinde yaplan yerleimler ekonomik ve kullanan
kiilere kolaylk salar.Ykseltilmi platform ve mevcut bina zerlerine yaplan pistler ok defa
231
alana daha uygun uu yaklamn salar. Heliport, helikopterlerin iletme zelliklerine ve

arzulanan yardmc tesislerin tipine bal olarak dzenlenebilir.
2) letme emniyeti : Bir heliportun, ana emniyetinin salanmas, Heliporta geli ve gidii
salayan uygun yaklama-kalk yollarnn teminine baldr.
3) Seyrsefere msait gkyz : Heliport, iletmeye aldnda gkyz emniyeti ve efektif
kullanma gibi etkileri olaca FAR ksm 157 nin artlarna uygun olarak yaplan, FAA form
7480-1 Notice 10 Landing Area Propasal da yer almaktadr. Heliportun, iletmeye ak bir
havaalan veya havaclkla ilgili almalarn yapld yerlerin yaknnda olmas halinde dier
hava aralarn etkilememesi gerekmektedir.
4) evre halk zerindeki etkisi : skan sahalarnda veya bu sahalarn yaknndaki yerlerde
helikopter operasyonlarnn yaratt grlt, Heliport planlanmasnda nemli bir faktrdr.
Heliport tesisi helikopter tarafndan yaratlan grltnn civar halkn rahatsz etmeyecek
ekilde yerletirilmeye allmaldr. Kalk ve ini annda izlenen uu yolunun altnda grlt
en yksek seviyededir. Genel helikopter alanlar iin yaklama, kalk yollarnn tesbiti ve
bunlarn korunmas iin ykseklik tahditi konulacak blgelerin tesbiti, Heliport yeri seiminde
nemli yer tutar. Halkn ve evrede bulunan mlk sahiplerinin helikopterlerin zel
karakteristikleri hakknda eitilmeleri gerekmektedir.
6.3. Havaalanlarnda Yaplacak Helikopter Pistleri
Helikopter tamaclnn havaalan ile balantsnn mutlaka salanmas gerekmektedir. Uak
yolculuu yapanlarn ihtiya mahallerine tanmas, uak yolculuu yapacak olanlarn en ksa srede
havaalanna aktarlmas nem kazanmaktadr.
Havaalannda Heliport tesis edilebilmesi iin ;
1)
2)
3)
4)
Yaklama ve kalk yolunun mania ynnden temiz olmas

Uak trafiinden yeterli ayrm salanmal ve havaalan mania kriterleri ile akmamaldr
Uak yolcular kontrol sahalarna yakn olmaldr.
Uaklarn taksi ve park halindeki sahalar ile karkla yol amamaldr.
Havaalannda helikopter pisti iin uygun sahalar ;

1) Terminal binas ats
2) Terminal binas ve aprona bitiik veya balants salanm sahalar
3) Otopark bitiii veya byk havaalanlarnda kapal otopark ats
6.4.Yn Tayini
Helikopterler ksmen yan rzgarda da manevra yapabilmelerine ramen ini ve kalk sahalar
rzgara kar operasyon salayacak ekilde ynlendirilmelidir. Yn tayinininde belirleyici dier
faktrler iskan sahalar, tahditli sahalar, topografya ve manialardr.
6.5. zel Heliportlar
zel amalarla kullanlan Heliport tesisleri genellikle zel teebbsn faaliyetinde kullanlr. Bu
tesislerde genellikle tek motorlu kk helikopter kullanlr.
Heliport ebat, ekil ve mtemilat zellikle Heliport yapmna uygun sahann durumu,
helikopterin tipi, performans, binalar ve evredeki dier hususlar olmak zere kare dikdrtgen ve
daire eklinde yaplabilmelerine ramen belirli ekillerde olmalar ok nem arz etmemektedir.
232
ni ve kalk sahasnn bykl helikopter toplam uzunluunun bir buuk misli olmaldr.
(Uzunluu 10 m. olan helikopter iin yaplmas gereken alan en az 15x15 m. olmaldr)
Teker temas sahasnn boyutlar helikopterin ana pervane apna eit olmal. evre sahann
d kenar boyunca yetkili personelin haricindekiler Heliport tesisi dnda tutmak amaclyla bir
emniyet bariyerinin tesis edilmesi tavsiye edilir. evre sahann tehlikeli maddelerden ve alan
zerindeki helikopter manevralarna engel olacak (fonksiyonlar belli uu yardmclar hari)
operasyonlardan arnm halde muhafaza edilmelidir.
Yaklama ve kalk yollar ini ve kalk sahasna doru en avantajl uu hatt salayacak
ekilde seilir. Bu yollar ini ve kalk sahasnn kenarndan balar ve mmkn olduu kadar hakim
rzgar istikametine doru ynelirler.
Motorlarn birinin almamas halinde dahi trmanma kabiliyeti gsteren ve uua devam
edebilen birden fazla motorlu helikopterlerin kullandklar Heliport tesisleri hari dierlerinin tmnde
yaklama kalk yollar boyunca acil ini sahalar dnlmeli ve planlamada dikkate alnmaldr.
Helikopterin uuuna mania tekil edebilecek cisimleri belirtmek amacyla FAR ( Federal
Havaclk Kaideleri) Blm 77 ye dahil olan helikopter iin mania dzlemleri tespit edilir. Bu dzlemler;
- Yaklama kalk yzeyleri : ni ve kalk sahasnn kenarndan balayarak yaklama kalk yolu
istikametinde da ve yukar doru alarak uu yksekliine kadar 8:1 eimle (8 yatay 1 dey)
ykselir. Bu eimli dzlemin genilii Heliport tesisi hududunda ini ve kalk sahasnn kenar ile 300
feeti amamak kaydyla akr ve dzgn olarak alarak ini sahasndan itibaren 4000 feet
mesefade 500 feete ular. Dzlemler yaklama kalk yolunun eksenine gre simetriktir. Bununla
beraber ekil-2 de grld gibi kavisli olabilir.
- Gei Yzeyleri : ni sahasna ve yaklama kalk aklk yzeylerine bitiik olan mania aklk
dzlemleri; bu dzlemlerin iine mania olarak giren cisimleri belirtmek amacyla tespit edilen gei
yzeyleri veya kenar eimleri dir. Bu tip manialar alan sahasnda yaplacak almalara bal olarak
uu emniyeti bakmndan tehlikeli olabilirler veya nemsizdirler. Gei yzeyleri (kenar eimleri) inikalk sahas ile yaklama-kalk aklk yzeyinin kenarlarndan balamak zere kalk sahasnn
merkezinden itibaren 250 feet ve yaklama-kalk aklk yzeyinin ekseninden itibaren 250 feet
mesafeye kadar da ve yukar doru 2:1 (2 yatay 1 dikey) eimli alr.
6.6. Genel Heliportlar :
Toplum ulam iin tarifeli helikopter servislerinin gelitirilmesi lkenin byk metropolitan
sahalarnda ehir ii operasyonlarnda ehir merkezinden havaalanna ve havaalanndan havaalanna
ulamda hizmet vermesi mmkndr. Tamaclk iin kullanlacak bu tip Heliportlar, helikopterin
tipine ve salanan hizmetin kapsamna bal olarak snf II (kk) veya snf III (byk) olarak
gruplandrlr.
Snf II (kk) : Genel Heliportlar, iin ini ve kalk sahasnn ebatlar uu artlar kategorisindeki
modellerin herbirine hizmet verebilecek yeterlilikte olmaldr. Bu alanlar helikopter toplam
uzunluunun minimum 2 kat ebadnda uzunlua ve 1.5 misli ebadnda genilie sahip olmaldr.
(ekil 2)
Genilii asgari 10 feetten az olmamak zere helikopterin toplam uzunluunun 4 de birine eit
olan, ini ve kalk alann evreleyen sahann maniadan arnm blge olarak muhafaza edilmesi
tavsiye edilir.
233
Snf III (byk) : Genel helikopter alanlar iin ini ve kalk sahasnn ebatlar uu artlar
kategorisindeki modellerin herbirine hizmet verebilecek yeterlilikte olmaldr. Bu alanlar helikopter
toplam uzunluunun minimum 2 kat ebadnda uzunlua ve bir buuk kat ebadnda genilie sahip
olmaldr. (ekil 2)
evre sahasnn asgari genilii helikopter toplam uzunluunun yarsna eittir. evre
sahasnn d kenar boyunca yetkili personel haricindekileri alan dnda tutabilmek iin emniyet
bariyeri yaplmas tavsiye edilir. Tekerlek temas sahasnn ebad helikopterin ana pervane apna eit
olmaldr.
6.7. Hassas Ifr letmeler in Mania Aklklar
Yaklama kalk Aklk yzeyleri : Hassas IFR yaklama istikametindeki mania aklk dzlemi, ini
sahasnn kenarndan balayarak da doru geniler ve 15:1 eimle (15 yatay, 1 dikey) ykselir. Bu
eimli dzlemin ini sahas kenarndak genilii, ana yzeyin geniliine eittir. (300 feet) ve ini
sahasndan itibaren 10.000 feet mesafede, 3400 feet olacak ekilde dzenli olarak da doru alr.
Dzlem yaklama kalk yolunun eksenine gre simetriktir. (ekil 6)
Ana Yzey : ni ve kalk sahas ile merkezleri ayn olan bir muhayyel yzeydir. Uzunluu ini
sahasnn uzunluuna eittir. Genilii 300 feettir. Dzlemin ykseklii ini sahasnn en yksek
kotuna eittir. (ekil 6)
Gei Yzeyleri : Ana yzeye ve yaklama kalk aklk yzeylerine bitiik olan mania aklk
dzlemleri, gei yzeyleri veya kenar eimleri dir. Kenar eimleri ana yzey ile yaklama kalk
yzeyinin kenarndan itibaren da ve yukar doru 4:1 (4 yatay 1 dikey) eimle alr. Gei yzeyi
ana yzeyin kenarndan itibaren 200 feet ve yaklama kalk yzeyinin ekseninden itibaren 200
feetDR. Yaklama kalk yzeyinin ekseninden itibaren 350 feet mesafeye kadar ayn eimle alarak
devam eder. (ekil-6)
Uu sahalarnn korunmas : Yukarda tanmlanan yzeylerin mahalli otoritelerce kontrol ve
korunmas gerekmektedir.
6.8. Helikopter Park Sahas
Park sahasn bykl alan kullanmas gereken helikopterin byklne ve saylarna bal olarak
deimektedir. Park pozisyonunun uzunluu ve eni helikopterin toplam uzunluuna eit olmaldr.
6.9. dare Binas Ve Servis Sahalar
dare binas, hangar ve servis sahalarna ihtiya duyulmas halinde helikopterin manevralarn ve park
etmesini mmkn klacak bir aprona ihtiyac bulunur. Bu eitli tesislere duyulan ihtiya ve bunlarn
byklkleri alann kullanl amacna mevcut ve tahmin edilen uularn frekansna ve yolcu ve kargo
trafiinin hacmine baldr.
234
6.10. Zemin Seviyesinden Yksekte Bulunan Heliportlar

Hemzemin Heliport sahalarnn bulunamamas veya genellikle bulunanlarn uygun olmamas halinde
zemin seviyesinden yksekte bulunan bir yer Heliport iin uygun olabilir.
Heliport yerinin mstakil oluu, binalarn st katlarna kn abukluu ve daha fazla sayda ak
uu yollarnn bulunuu at zeri veya dier zeminden yksek yerle tercih sebebidir.
Zemin seviyesinden yksekte bulunan Heliportlar, binalarn zerinde olduu gibi su zerindeki
iskelelerin veya yap trlerinin zerinde yaplabilir.
Hemzemin Heliportlarda yaklama kalk yollarnda kullanlan kural ve kaideler zemin seviyesinden
yksekte bulunan Heliportlar iin de aynen geerlidir.
at zeri Heliport planlanmasnda bina artnameleri, bina statii, kullanm ekli, k ve yangndan
korunma durumlar dikkate alnmas gereklidir.
atda yaplan Heliportlar ve bunlarn dayand mesnetler yanmaz malzeme ile inaa edilmeli ve
szabilecek yakt toplayacak ekilde dizayn edilmelidir.
ni kalk sahasnn uzun eksenini hakim rzgar istikametinde yerletirmek uygundur.
Btn yzeyler kaymaz veya kaymaz malzeme ile kaplanm olmaldr.
Gece uularnn yaplmas halinde, inilerde derinlik kavrayna yardmc olmak zere parlak renkli
yzeyler dzenlenmelidir.
Heliportlar dier binalarn yaknnda olmas halinde ters bir trbilansn uular etkileyip
etkilemeyecei tespit amacyla uu testlerinin yaplmas gerekebilir.
6.11. Kaplama
Zeminde yaplan Heliport tesisleri kaplamalar, alan kullanacak olan helikopterlerin yklerini
karlayabilecek dzgn, btn hava artlarna uygun ve pervane sprmesi ile emilebilir veya
pskrtlebilir toz veya dier paralardan temizlenmi yzeyleri kapsayacak ekilde inaa edilmelidir.
Kaplama, meydana gelen helikopter yklerinin tekerlek veya kzak temas sahasndan daha geni bir
alana yaylmasna hizmet eder. Kaln kaplamalar, ykleri zeminde daha geni bir alana datr. Bu
nedenle zemin mukavemetinin azald oranda, kaplama kalnlnn daha fazla olmas
gerekmektedir.
Toplam arl 20.000 libreden az olan helikopterler iin kullanlan kaplamalar normal olarak 6 lik
minumum beton kaplama veya bitml kaplama ile mahalli kaynaklardan elde edilen temel ve
temelalt malzemelerinden olumakta ve zel dizayn gerektirmemektedir.
Toplam arl 20.000 libreden fazla olan helikopterler iin kullanlan kaplamalar bitml veya
partland imento katkl beton kaplama ve uygun gradasyona sahip temel, temelalt malzemelerinden
olumakta ve zel dizayn gerektirmektedir. Bu tr helikopterlere uygun kaplama dizayn esaslar ICAO
yaynlarndan Pavement dan yararlanlmaktadr.
235
izim 6.1. Genel Helikopter Alan Yerleimine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
236
izim 6.2. zel Helikopter Alan Yerleimine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
237
izim 6.3. Ykseltlmi Yzeydeki Ykn Dalm (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
izim 6.4 Kavisli Yaklama-Kalk Yzeyine rnek (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
238
izim 6.5. Yaklama Kalk Yolu Perspektif Grn (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
Tablo 6.1. VFR Mania aklk diyagram (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
Helikopter Alan
Snf
FAR Kategori
Helikopter
I zel
Ksm 27,29
(CAR 6 ve 7)
Ksm 27
(CAR 6)
Ksm 27,29
(CAR 6 ve 7)
II Kk Genel
III Byk Genel
1.5
1.5
300
Yaklama-kalk yollar
arasnda tercih olunan
minimum mesafe
900
1.5
2.0
300
900
1.5*
2.0*
400
1350
Kavisli yolun
yarap
Yaklak
700 ft
Yaklak
700 ft
Yaklak
1500 ft
A ve B ebatlar
(1) Helikopter toplam uzunluunun katlar olarak tanmlanr
(2) FAA tarafndan, yerleimin incelenmesine bal olarak azaltlabilir veya artrlabilir.
*Tarifeli havayolu iletmeleri iin, belirli yerleim FAA tarafndan kabul edilmelidir. (FAR ksm 127)
239
izim 6.6. Hassas IFR mania aklk yzeyleri (ICAO Heliport Elkitab, 1985)
240
EKLER
241
HAVAALANI KAPLAMA TASARIMI

L
LES
HAVAALANI
PROJE NUMARASI
PROJE SAHB KURUM
TASARIM MHENDS
PROJENN TANIMI
MSADEL BRT UAK AIRLII (KIPS)

(ini Takm Dzeni veya Uak Tipi)
TEK TEKER
FT TEKER
FT AKSLI
B-747
L 1011
DC-10-
TASARIM KRTERLER
TASARIM A/C
EDEER KALKI
CBR
BRT A/C WT.

(kips)
USC (BZS)
FLEX. STRENGTH
(E.-GER. DAYANIMI)
Cb
veya
Cr
TP KESTLER
(Her Tabakay Numarala ve Gster)
KRTK OLMAYAN ALANLAR
KRTK ALANLAR
TASARIM AYRINTILARI
KAPLAMA KALINLII
NO.
TABAKA
KRTK
OLMAYAN PST
BLMLER
PST
TAKSRUT
KRTK OLMAYAN
TAKSRUT
BLMLER
242
APRON
ARTNAME
TOPRAK ANALZLER
ARATIRMA
UKURU
NUMUNE
DERNL
DANE BOYUTU (% GEEN)

3
2
1
3/4 1/2
3/8
10
40
100
200
0.02
MM L.L.
DEN NCE
MALZEME
% S1
P.I.
USC
(BZS)
ZEMN ZELLKLER
ORTALAMA DONMA DERNL
YZEY DRENAJ
CP
LSP
DON TASARIM METODU2

RSP
RSS
NONE
NOTLAR
YORUMLAR3
1. Donma izgisinin stndeki Malzemeler in Uygula

2. Birini seiniz
3. Sondaj Yerlerini Gsteren izimi Ekleyiniz.
SMGELER
CP: Komple koruma
LSP: Snrl zemin donmasna izin
RSP: Drlm zemin Psine gre
RSS: Drlm zemin dayanm
NONE: Koruma Yok
243
HAZIRLAYAN
UNVANI
TARH
KONTROL EDEN
KAP.DZAYN B. MD.
TARH
ONAYLAYAN
DARE BAKANI
TARH

Hava Meydanları Proje PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hava Meydanları Proje PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

2.2.4. Grafik Prosedrleri: ............................................................................................................ 81

4.1. Kaplama deerlendirmesinin amalar.................................................................................... 169

5.5.6. Gmrk Binas : ............................................................................................................... 221

Durma Uzantlar (Stopway)

1.1. Havaalannn Yer Seimine Etkili Olan Faktrlerin Deerlendirilmesi

1.2.1. Yer belirleme :

1.2.12. Arazi kullanm :

15 m.den 24 m.ye kadar

4.5 m.den 6 m.ye kadar

1200 m.den 1800

24 m.den 36 m.ye kadar

6 m.den 9 m.ye kadar

36 m.den 52 m.ye kadar

9 m.den 14 m.ye kadar

52 m.den 65 m.ye kadar

9 m.den 14 m.ye kadar

65 m.den 80 m ye kadar 14 m.den 16 m ye kadar

Ana tekerleklerin d kenarlar arasndaki mesafe.

Bir havaalannda pistler normalde aada belirtilen temel elemanlardan olumaktadr:

Kod harfi A ve B iin % 2 ve kod harfi C,

Kod numaras 4 iin yzde 1.5;

1.3.4. Pist Sonu Emniyet Alanlar

genilii, ilgili pist geniliinin en az iki kat

izim 1.4. Yaklama, Gei ve Temkinli ni Mania Tahdit Yzeyleri(Dkman

Tablo 1.3. Yaklama Pistlerinde Mania Tahdit Yzeylerinin Boyutlar Ve Eimleri.

150m 150m 150m 300m 300m 150m 300m 300m

3600 3600 1200

Sapma (her iki

Aksi belirtilmedike, tm boyutlar yatayda llmtr.

1.3.10 Uak zellikleri, Performans Ve Pist Uzunluu

htiya duymayan ve gc direkt olarak trbin motorundan alan uaklar tanmlamaktadr.

1.3.11. Pist Uzunluunun Belirlenmesi :

1.3.11.1. Rakm, Scaklk Ve Eime Gre Pist Uzunluunun Dzeltilmesi

Tablo 1.7a. Pist Uzunluunun Dzenlenmesi zerine rnekler 1

Tablo 1.9. Rzgar Dalm

Sakin gnler - (0-6 km/saat (0-3 kt))

1.4. Havaalan Kapasitesi

Paralel taksirutlar verimlilii artrmalarnn yan sra ekstra gvenlik imkanlar da

Tablo 1.11 Taksirut genilikleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)

Taksirutun tekerlek yzeyi 18 m.den kk

Taksirutun d tekerlek akl 9 m.den kk

Not Yukardaki deerler, taksirutlarn dz blmleri iindir.

Taksirutlar ve servis yollar

izim 1.8. Park ekilleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1 Master Plan,1987)

Tablo 1.12. Farkl uak park konfigrasyonlarnn karlatrlmas

ekme ilemi iin

Belirli bir uak

1.5.1. Yolcu Terminali Apronu

izim 1.9. Pik saatteki yolcu ua iletimleri

Tablo 1.14. Uak kategorilerine rnekler

izim 1.10. Yolcu Terminali Kavramsal zmleri(Dkman 9184, AN/902 Blm 1

1.5.2. Kargo Terminali Apronu

1.6. Trkiyede Hava Alanlarnn Snflandrlmas

ilikin yaymlanan dokmanlarn son eklinde belirtilen tm standart ve tavsiyelere uygun i

2. HAVAALANLARININ DAYANIKLILIINI RAPORLAMAK

2. Havaalanlarnn Dayanklln Raporlamak in Prosedrler

Ar dk dayankllk; k=20 MN/m3 eklinde karakterize edilir ve 25 MN/m3 altnda olan

Greceli uak ACN emalar ve tablolar, ACNsn, en yksek ACN deerine

izim 2.2. Kaplama zerinde ini takm yk.

izim 2.3. Kaplama Tabakalar

2.2.4. Grafik Prosedrleri:

a) retici tarafndan yaynlanan gerekli kaplama tablosu kullanlarak, sz konusu