Professional Documents
Culture Documents
Stefan Zweig
Hseyin Saliholu
iMGE
kitabevi
indekiler
Giri
................................................................. . . . . . . . . . . . ....................
nc ve a
Portre
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .
29
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
Ateleyen Kvlcm
llk Denemeler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . ..... . . . . . . . . . . . .
45
Sezgiler ve Bilgiler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mesmer Tutkusu
.......................................................
. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mesmer'siz Mesmerizm
.......................................................
Memlekete Dn ve Unutulmuluk
Ardllar
51
57
66
74
80
87
91
. . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . .
101
................... ............................................................
113
lindekler
May Baker-Eddy
.............................
. . .
.........
. .
...
.. . .... ....
. .
. .
. .. . . . ...... . .
.
..
. .
...
llk Basamak . .
...
..
. . .
. . ...
.
. .
.....
. .
. .
..
.... . .
...
. .
. . . . . . . ....
. . . . .
.......
. ..
. .
..
.
. . .
. . . . . .
..
...
...
Isa ve Dolar .
...
.. .......
.
...
armha Germe .
.
Ardllar . .
.
...
.......
...
..
.
..
..
. . .
..
. . . . .
. .
........
. .
..
.
. . . . . . .
. . . . . . . .
. .
. . . . . . . . . . . . . . .
. .. . ... ..
.
....
. . . . .
..
.
138
. .
......
. ......
.
.. 151
...
162
. ........ .. 165
.
. . .
...
... ..
....
179
..........
199
.. . ...
.
...
. .. 206
.
. .. .
.
. . . . . .. .. . 146
.... 127
. ...
......................
.......
. . .. 121
........
. . . . . . . . . . . . . . .
..........
. ... . .
.......
.....
.....
.. .
.
. .
. .
. .
...
. .
.. .... . . .. . ..
.
. .
..... .. . ...
.
.......
. .
. .
. .
....
. . . . . .
. ..
. .
. . .
. .
.....
...
231
. . .. . .
...
242
...
..
. . .
Sigmund Freud
...
. . .. . .
...
. .. .. ..
. .
....
..
. .
. . . . . .
.....
..
.
.......
........
..
.........
.. 263
.... . . .....
.
. .
278
k 288
Bilind Dnya.... . ..... . . .. . . . ..
.
..
Psikanalizin Teknii .
. .
...
...
...
..
. .
. .
..
. .
. .
. .
. . .
.................
.......
.....
....
...
. . .
..
. .
....
. . .... . . . ..
.
....
. ....... 298
. .
. .. .. . .. ..
.
.. .. . .. . .
.
...
. .
...
..
... ..
.
...
..
. ..
.
. . . . . . . ............ ..... .
adaki itibar
.....
..
....
...... ... .
.
..
.....
... .
.
..
......
. .
...
.........
.....
. .
303
..
. .
.....
. 332
. 348
. . . . ..... . . . 360
.
. .
..
. .
Albert Einstein'a
derin sayglarmla
Giri
Nova/is
Giri
Giri
Giri
Giri
gcn
Giri
Giri
Giri
Giri
25
Paracefsus
nc ve a
Hibir konuda insann kiilii hakknda hkm verildi
i kadar stnkr karar verilmiyor, ama baka hibir
konu da bu denli zen gerektirmiyor. Hibir olay sonu
na kadar beklenmez, ama aslnda karakteri belirleyen bu
deil midir, burada da olduu gibi. Kt denen insanla
rn kazanp iyilerin ise kaybettii yolundaki grm
devam etmektedir.
Lichrenberg
1
(Fluid) , hibir kehanet kitabnda ya da dictionnaire phi
losophique'de yer almyor, o halde bu tip bir eyin var ol
mamas gerekir. Mesmer'in ortaya koyduu fenomenler
plak aklla anlalr gibi grnmez. Netice itibariyle bun
lar mevcut deildir.
Franz Anton Mesmer bir yzyl erken, ayn zamanda
da birka yzyl ge geldi dnyaya. Tbbn erken alar
onun yapt anormal denemeleri dikkat ve ilgiyle izlerdi
herhalde, nk ortaan geni ruhunda bu tip anlal
maz eyler iin de yer vard. Bu a hala bir ocuk gibi,
gzle aka grlendense isel etkilenmeye daha ok ina
nrd. Kolay inanrd ve ayn zamanda derin inan isteiyle
doluydu bu a. Bundan dolay da Mesmer'in makrokoz
mos ile mikrokozmos arasnda, dnya ruhu ile insan ruhu
arasnda, yldz ile insanlk arasnda maddesel akrabalkta
dnya d ilikilerin hkm srd konusundaki dog
malar, o zamann dini ve dnyevi dnrlerine mantkl
gelebilirdi. Bunun da tesinde, bir insann bir dier insan,
iradesindeki bynn sihirli gcyle ve usulne uygun
uygulamayla etkileyebilecei konusundaki gr de yan
da bulabilirdi. Hibir tereddt gstermeden o Faustu ev
rensel dnya bilgisi, Mesmer'in denemelerine byk bir
ilgiyle bakard ve bu ilk hipnotizmacnn psikoteknik etki
lerini ne samalk olarak ne de mucize olarak alglard.
Her gn, her an fizikteki ve biyolojideki inanlmaz olay
lardan ve mucizelerden artlmaya alk olduumuz
iin, dn gereklemesi zor olan bir eye bugn doru de
il demekte zorlanyoruz. Ama gerekten de Mesmer'in
bulu ve deneyimlerinin birou gnmz dnya imajna
Mesmer l 775'te retisini fomle ederken evrensel bir "Fludium "un
("Allflut") varlndan sz eder. Bu Fiudium elektrikten ve manyetizmadan
ok daha hassas bir "tz" ortaya koyar. Mesmer'e gre evrenin butn
"Allflut"la alkalanmaktadr, yani yaam gcyle ya da yaam ruhuyla dal
galanmaktadr. Biz bunu Trkede genelde akkan olarak ifade ettik (.n.).
32
Portre
l 773'te Mozart'n babas Leopold, Salzburg'daki eine un
lar yazar: "Geen postada sana yazmadm, nk arkada
mz Mesmer ile Landstrasse'deki baheli evinde byk
bir mzik ziyafeti dzenledik. Mesmer Miss Dewis'in ar
monikasn ok iyi alyor. Kendisinin bayan Dewis'in ar
monikasndan ok daha iyi bir cam armonikas var; Viya
na'da bunun ei benzeri yoktur. Onu Wolfgang da al
m . " Bu ifadeden Viyanal hekim ile Salzburglu mzisyen
ve onun olunun ok iyi arkada olduklar anlalyor.
Daha kazip hret saray operas direktr Afligio'nun
(sonradan krek cezasna arptrld) on drt yandaki
Wolfgang Amadeus'un ilk operas "La finta semplice"yi
imparatorun emrine ramen sahneye koymak istememe
sinden birka yl nce, saraydan ve imparatordan daha ce
sur olan mzik meseni Franz Anton Mesmer devreye gire
rek kendi kk bahe tiyatrosunu Alman kk opereti
"Bestien und Bestienne" iin kullanma sunar. Wolfgang
Amadeus Mozart'n ilk O.Pera eserini vaftiz ettirmesi, ona
tarihte dier nnn yan sra unutulmaz yararllyla
bir kat daha n kazandrr. Bu dosta davran kk
Wofgang unutmaz; her mektubunda Mesmer'den sz eder.
Her zaman "sevgili Mesmer'inin" konuu olmaktan byk
sevin duyar. 1 78 1 ylnda Viyana'ya kalc olarak yerleti
i zaman Schlagbaum'dan doruca alkn olduu eve gi35
Ateleyen Kvlcm
1 774 ylnn yaznda, asil bir ecnebi eiyle birlikte Viya
na'dan geer; ani bir mide arsna yakalanan kadn nl
gkbilimci ve ayn zamanda bir Cizvit pederi olan Maxi
milian Hell'den tedavi amacyla midesinin zerine koyabi
lecei bir mknats yapmasn rica eder. nk mknats
demirinin iinde zel bir iyiletirme gcnn bulunduu
varsaymi bize tuhaf gelse de, eskian bylerle ve srlar
la dolu tbb iin phe gtrmez bir gerekti. Daha ilka
mknatsn bana buyruk tutumunu - Paracelsus ona son
radan "btn srlarn hkmdar" adn vermitir - her
zaman kkrtmtr. nk onun btn mineral element"Ruhu, buluu gibi basit, yardmsever ve ycedir." (Eser iinde geen Fran
szca metinlerin Trkeye tercmesinde yardmc olan Sayn Ece Korkut'a
teekkr ediyorum (.n.).
39
llk Denemeler
imdiye kadar sradan bir hekim ve edebiyat heveslisi olan
Franz Anton Mesmer'in artk yeni bir yaam dncesi
vardr; ya da daha dorusu dnce ona sahiptir. Son ne
fesine kadar geri adm atmayan bu aratrmac, enerji har
camadan devaml hareket eden evrenin drtsn taklit
etmektedir. Btn hayatn, servetini, itibarn ve zamann
bu temel fikrine adar. Mesmer'in bykl ve trajedisi
inatlnda ve t dinlemez kiiliinde yatar. nk
arad sihirli evren akkann bulup hibir zaman ispat
layamayacaktr. Kefettii yeni psikoteknii zacen arama
mt ve hayat boyunca neyi bulduunun farknda bile
olmamtr. Aslnda ada simyac Bttger ile ayn umut
suz kaderi paylar. Bttger cezaevinde bulunduu srada
kimyasal altn retmek isterken rastlant sonucu bin kat
daha nemli olan porseleni kefeder. Orada olduu gibi
burada da zihinsel drtlerle srdrlen cokulu deneyler
srasnda bulu kendiliinden ortaya kar.
Balangta Mesmer'in kafasnda sadece evren akka
nyla ilgili felsefi dnce vardr. Onun mknats vardr.
Ancak Mesmer'in ilk denemelerinde de kabul ettii gibi
mknatsn verimi olduka dktr. ekim kuvveti ancak
birka parmak mesafesine kadar etki eder; buna ramen
Mesmer'in mistik nsezisi yolundan sapmaz. Mknatsn
hala daha gl ve ayn zamanda gizli enerjiler barndrd
n, bunlarn da ustalkla ortaya karlp kullanlrsa da
ha da artrlabileceini syler. Bylece garip deneyler yap
maya balar. Malum lngilizin yapt gibi nal aryan
blgeye koymak yerine, hastann birinde iki nal kullana
rak birini sol st, tekini sa alt keye yerletirir ve kapa45
Sezgiler ve Bilgiler
Mesmer'in tedavi yntemindeki bu belirleyici tarihi dei
imi ne zaman yaptn gn olarak tespit etmek mmkn
deildir. Ancak onun minnettar hastas Osterwald, l 776'da
Bavyera'dan unlar yazar: "Dr. Mesmer krlerinin oun51
hanc bir insan tercih eden laf anlamaz kzna byk bir
ofkeyle saldrr, savunmasz kzcaz dver, krampa soka
cak derecede hrpalar. Ne var ki tm emirler, tehditler ve
dayak, kararl Frlayn Paradies'i yardmcsndan (belki de
sevgilisinden) ayrlmak iin harekete geirmez. Manyetik
tedavinin yapld klinikte kalmaya devam eder: Mesmer
bir zafer elde etmitir, ama bu Pyrrhus zaferi gibi bir ey
dir. nk yaratlan tm bu heyecan ve maruz kalnan
kaba kuvvet sonrasnda, az da olsa zorlukla kazanlan g
rebilme gc tekrar kaybolmutur. Zarara uram sinirle
ri iyiletirebilmek iin kre tekrar batan balamak ge
rekmektedir. Ancak Mesmer'e bu kadar zaman tannmaz.
Faklte tm ar silahlarn kuanp kapya dayanr. Ba
piskopos Kardinal Migazzi'yi, imparatorieyi ve saray, g
rld kadaryla Theresia Avusturyasnn en gl mer
cii olan nl ahlak komisyonunu harekete geirir. Profe
sr Stoerk, Avusturya Tabipler Birlii bakan sfatyla,
imparatorie adna bu "arlatanla son vermek iin" emir
verir. Bylece devlet kuvveti, hipnotizmacnn medyum
luk gcn krar. Mesmer, hemen uygulamasna son vere
rek Frlayn Paradies'in tm umutsuz ikayetlerine ramen
tedavi etmeden onu tekrar ebeveynine teslim etmek zo
runda kalr. Bu zc olayla ilgili dier sonular, evrakla
rn gasp edilmesinden dolay tam olarak aydnlatlamam
tr. Ya Mesmer, ilgili kurumca az ya da ok aceleyle "is
tenmeyen ecnebi" statsnde Avusturya'dan srlr ya da
kendisi Viyanal meslektalaryla uramaktan bkar. Her
ne sebepten olursa olsun, Mesmer, Paradies olayndan son
ra Landstrasse 26l 'deki muhteem evinden ve Viyana'dan
derhal ayrlr; nce lsvire'de, daha sonra Paris'te kendine
yeni bir yurt arar.
Viyana'daki fakltenin amacna ulat iin artk mut
lu olmas gerekir. nk huzursuz ve herkesten ayr d
nen kiiyi temizlemi, ilk admlar her ne kadar net ol65
Paris
On sekizinci yzyl dnce ve yaam tarz olarak kozmo
polit bir dnem olmutur. Avrupa'nn bilim ve sanat he
nz tek ve byk bir aileyi yanstmamaktadr ve entelek
tel insan iin imdiki devletler arasndaki banaz ayrm
henz kefedilmemitir. O dnemde sanat, bilim adam,
mzisyen ve de filozof yabanc bir lkede bulunma tedir
ginliine kaplmadan bir residanstan tekine dolar, yete
neini ve amacn gerekletirebildii her yerde kendini
evinde hissederdi; bunlar, btn uluslarn, halklarn ve
hkmdarlarn ayn derecede iyi niyetli dostlaryd. Nite
kim Mesmer'in Viyana'dan ayrlp Paris'e yerlemesi hibir
ekilde zel bir karar anlamna gelmez ve ilk saatten itiba
ren hayatndaki bu deiiklik iin pimanlk duymas
gerekmez. Avusturyal aristokrat hastalar, ona elilik m
avirine ait evi aarlar, her trl yeni, zel ve elenceli e
ye merakl olan Marie Antoinette, ona destek sz verir.
Mesmer'in dnemin olaanst gl farmasonluuna
tam bal oluu, kendisini Fransz entelektel evresinin
gbeine yerletirir. Ayrca retisi ok uygun bir dneme
rastlar. nk Voltaire ve Ansiklopedi yazarlar pheci ve
66
Mesrner Tutkusu
Manyetik yntemiyle her trl hafakan silip sprecei
szn veren Mesmer, hafakan Paris'e nce kendi getirir:
Mesrneromani. O gnn ve her zamann saygn topluluu
olan Faubourg Saint-Germain, onyllardan beri lks iinde
tekdze ve can sknts iinde yaamaktadr; bu topuluu
hibir ey manyetik tedavi uygulamas kadar cokulu du
ruma, hatta iddetli heyecan nbetleri geirecek hale sok
mamtr. Mesmer ve manyetizma birka ay gibi ksa bir s
rede Paris'te la grand mode, le demier cri 1 0 haline gelir.
Place Vendme'daki lks dairesinin nnde sabahtan ak
ama kadar saltanat arabalar ve soylularn kabriyoleleri du
rur; Fransa'nn nde gelen ailelerine benzemeye alan yal
taklar, armalarla sslenmi tahtrevanlarda bekler. Bu
denli beklenmedik sayda akn iin muayene odalar dar
geldii, bu odalarda sadece adet hasta teknesi bulundu
u ve bunlarn da iyi para deyen hastalara tahsis edildii
iin kiiler, insanlarn bugn opera localarnda gala izleye
bilmek iin yapt gibi, baquetleri birka gn ncesinden
kiralarlar. O dnemler hayrseverlik moda olduundan,
Mesmer de varlkl olmayanlar iin, zengin ya da yoksul
demeden herkes bu "ahenk" tedavi aracndan nasibini ala
bilsin diye, tabii daha kk boyutlarda baquetler hazrlar.
Ancak ak yaras olan hastalar, kesin epilepsi olan hastala
r, ruh hastalarn ve sakat, kesik ve kopuk olan hastalar
kabul etmez; bununla samimi olarak sadece sinirlerden ha10
'"Yntemlerim
iyi
Raporlann Mcadelesi
Bir kez daha -bu kanc kezdir?- ruhsal tedavi, akademi
nin yarglamasyla yerle bir edilir. Tp Cemiyeti olumsuz
kararn aklar aklamaz, Mesmer kartlar ruhsal teda
vinin her trlsn tm zamanlar iin kapanm bir konu
gibi grerek sevin lklar atarlar. Kitaplarda elenceli
bir biimde "bilimin zaferi"ni dile getiren ve okuryazar
olmayanlarn dahi anlayaca bir biimde ilenmi bakr
sslemeler satlr: Bu bakr ilemeler zerinde gz kama
trc haleyle bezenmi yok edici kararname rulosunun bi
lim komisyonu tarafndan al ve "yedi kez parlayan
ktan" , eek kuyruu ve kulaklar taklm Mesmer ve
rencilerinin cad sprgesi zerindeki ka tasvir edil
mektedir. Bir baka sayfada, bilimin dolandrclar zerine
akt imekler, onlarn paralanm salk teknesi ze
rinde tkezlemesi ve cehenneme yuvarlanmas vardr; bir
nc sayfada: "Nos faculte sont en rapport" alt yazsyla
Mesmer, uzun kulakl bir eei mknatslarken resmedil
mitir. Dzinelerce hiciv yaymlanr, caddelerde yeni bir
chanson sylenir:
Le magnetisme est aux ab ois,
La /aculte, l'Academie
L 'ont condamne tout d 'une voix
Et meme couvert d 'infamie.
Apres ce jugement, b ien sage et b ien legal
Si quelque esprit original
Persiste encore dans son delire,
87
Mesmer'siz Mesmerizm
Yaam, bulu ve orijinallik bakmndan her zaman roman
lardan daha zengindir. Mesmer'in bir yaam boyu ektii
ve lmnden sona da peini brakmayan talihsizlii iin,
bu mitsiz arayc ve yoldan karc, kendinin belirleyici
buluunu kendisi kefetmese, yani Mesmerizm ad verilen
ey Franz Anton Mesmer'in ne retisi ne de buluu ol
sayd, hangi sanat ironik bir sembol yaratabilirdi. Ger
ekte ruh dinamiinin tannmasnda belirleyici hale gelen
g oluumunu ilk kez Mesmer ortaya atar, ama ne talih
sizliktir ki bunu kendisi fark etmez ! Onu aslnda grr,
ama ayn zamanda da gznden karr. O zamanki geerli
olan genel uzlamaya gre, bir bulu onu yayana deil,
ona sahip kana ve onun formln yapana ait olduun
dan, bu iin erefi Mesmer'in deil, hipnoz sayesinde in
sanlarn ruhsal etkilenebilirliini ilk kez ispat eden ve bi
lin ile bilind arasnda bulunan muazzam ara alan ay
dnlatan onun sadk rencisi Kont Maxime de Puyse
gur'un olur. nk o uursuz 1 784 ylnda, Mesmer sev
gili yel deirmenleri iin, manyetik ak iin akademilerle
ve bilgin cemiyetleriyle bouurken, bu renci tamamen
91
nsezi (.n.).
93
Memlekete Dn ve Unutulmuluk
Zavall Mesmer! Kendi adyla anlan Mesmerizmin grl
tl yklndan kendisi kadar, o masum isim babas ka
dar hi kimse rknt duymad. Drste bir tedavi yn
teminin fidanlarn dikmeye alt yerde, imdi zevk
sarhou, dncesizce l ruhu aran sihirbazlar, sahte
bycler ve klistler gruhu kendini kaybetmi halde
tepinip amata ediyordu. Mesmer, verdii meymenetsiz
Mesmerizm ismi yznden ortaya kan ahlaki zarardan
kendini sorumlu tutuyordu. Sulu-susuz biri olarak, a
rlmam haleflerine kar kendini bo yere savundu: "Be
nim yntemimi taklit edenlerin dncesizliklerinde, dik
katsizliklerinde bana kar kullandklar birok nyargnn
suu yatmaktadr." Ama abartanlar onu nasl yalanlyordu?
1 785'ten sonra Mesmer'in "hayvani Mesmerizmi" Mesme101
sefiller" (.n. ) .
1 04
Ardllar
Bir bulu buluu yapandan daha dahiyane ise, her zaman
bir dnsel trajik durum ortaya kar. Keza bir sanat ya
da bir aratrmac bir eyi yapmay aklna koyar ve bunu
artk kavrayamayp yar biimlenmi olarak elinden bra
krsa, ayn trajik durum burada da kendini gsterir.
Mesmer'in bana gelen de bundan farkl deildir. Yenia
n en nemli sorunlarndan birini yakalar, ama bununla
baa kamaz. Dnyaya bir soru savurur ve cevabn bul
mak iin kendi kendine bouna eziyet eder. Yanlm olsa
da bir ncyd, yol aan ve hedef hazrlayan bir insand;
nk bugnn btn psikoterapi yntemlerinin ve b
tn psikoteknik sorunlarnn byk bir blm dmdz
bu tek adama, Franz Anton Mesmer'e dayand yadsna
maz bir gerektir. Bu adam ilk kez ak bir ekilde telkinin
gcn, geri acemice ve karmak bir uygulamayla da ol1 13
1 17
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mrs. Stetson'a yazd bir mektup. 1 893
Hayat ve retisi
Bir insann kiilik dncesinin bilincine vard an, onun
yaamnda en esrarengiz andr; insanolunun dnyasnda
ise bu an dininin dou andr. Tpk rastlant sonucunda
ortaya :kan bir kvlcmn bozkrda birdenbire yeri g
tututuran bir yangna dnmesi gibi, bir kiinin ortaya
att bir fikir, cokulu ve kendinden gemi bir halde
yzlerce , binlerce ve hatta yzbinlerce insan peinden
srkler. Bu trden anlar kendilerini her zaman dn ta
rihinin gerek mistik fikirleri, harikulade fikirleri olarak
ortaya koyar. Ama ou zaman bu tr dinsel akmlarn
dou ann irdelemek daha sonralar kimsenin aklna
gelmez. Unutkanlk onu gmp zerini rter; nasl ki bi
rey en iten verdii kararlarn verili saniyesini ender ola
rak bilir, insanolu da ok nadiren cokulu inancnn do
u ann bilir.
121
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Kaybedilen Krk Yl
Concord yaknlarnda Bow'da tek katl, boyasz ahap bir
ev. Bu evi Bakerler kendi elleriyle yapmlar; orta dereceli
ifti bir aile, fakir de saylmaz, zengin de; Anglosakson
kkenli ve yz yldan fazla bir sreden beri New Hamp
shire'de oturuyorlar. Babalan Mark Baker, gl kuvvetli
bir renper; ok sk, ok dindar, ok dik bal, kafas ta
gibi sert. Komular onun iin "you could not more move
him than you could move old Kearsarge" diyorlar. Yani
orada duran yal Kaerson da yerinden ne kadar oynat
labilirse o da yerinden o kadar oynatlabilir, demek isti
yorlar. Onun bu ta gibi dikball, azmindeki sarsl
maz salaml yedinci ocuu Mary Baker'e kaltmsal
olarak gemi (doumu 16 Temmuz 182 1 ) . Huyunu al
m, ama bunun yannda ondaki salam kas yapsn, den
geli halini almam. Kontrolsz, elimsiz, hastalkl, sol1 27
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Quimby
New Hampshire'de bir sreden beri kulaktan kulaa mu
cize ve gerek kerametli bir kurtarc kii hakknda belir
siz fsltlar ve sylentiler dolamaktadr: Phineas Pankk
hurst Quimby adnda bir hekim, artc ve benzeri olma
yan krler uyguluyormu, hem de ok yeni ve esrarengiz
bir yntemle. Bu ifac, ne masaj ne ila ne manyetizma ve
ne de elektrik kullanyormu, buna ramen teki hekimle
rin ve ilalarnn aresiz kald yerde, o gle oynaya so
nu alyormu. Sylentiden konuma, konumadan gerek
olur. Fazla uzun srmez, lkenin her tarafnda hastalar
Portlant'a, bu mucize doktora akn akn gelirler.
imdi bu efsanevi Doktor Quimby, nceden belirtil
mesi gerekir ki aslnda bir doktor deildir; eitim grme
mi, Latince renmemi ve tp okumam, Belfastl eski
bir saatidir, bir demircinin oludur. alkan, akll, be
cerikli bir zanaatkar olarak kim bilir imdiye kadar sabrla
ka tane saat yapmtr. Bu arada 1 838 ylnda gezici kon
feranslar veren bir Dr. Poyen, Belfast'a gelir ve ilk kez hal
ka ak hipnoz deneyleri gsterisi yapar. Bu Fransz he
kim, Mesmer'in bir rencisidir (bu olaanst insann
dnyann her tarafnda izine rastlanmaktadr); hipnoz
gsterileriyle btn Amerika'y ayaa kaldrr ve "Doann
karanlk tarafna" duyulan merakn lmsz yansmasn
Edgar Allan Poe'nun srkleyici novellerinde gryoruz.
Kuru ve kurak olduu anlalan Amerika'nn topra, tam
olarak ilenmediinden hayali abalar iin verimli tarla
olmaya son derece elverilidir. Burada, kukucu Avrupa'da
1 38
Mary Baker-Eddy
Nl 1 i lur l. frd.m
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
1 48
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
13
"ruh" (.n).
"madde" (.n.) .
161
Portre
imdi Mary Baker, ifti evlerinde ve tavan aralarnda ge
irdii- sonu gelmeyen karanlk yllardan sonra aydnla
ktna gre yzne ksaca bir gz atalm ! Sert erkeksi
hatlaryla yzylmzn dier bir iradeli kadnn, Cosima
Wagner'i andran ince, uzun, sert ve kemikli bir vcut ya
psna sahiptir. Hareketleri sert, yry sabrsz, elleri
sinirli bir ekilde hareketli ve tartrken sanki mifer ve
kl tayormu gibi emredici bir ekilde boyun kaslar
gergin olan bir kiidir. Sanki Amerikan eliine su veril
mi gibi bir varlktr. Alnnda krk yoktur ve kestane
rengindeki salar alnnn st ksmndan koyu bir ekilde
dalgalanp ayrlarak geriye doru ho buklelerle srtna
kadar uzanmaktadr; bu, onu kadns yapan tek zelliktir;
baka hibir scaklk ve yumuaklk belirtisi gstermez. Bu
erkek gibi, kei gibi grnme konusundaki bilinli iste
ini zellikle de kyafeti vurgulamaktadr. Bir tr pilili ra
hip yakal ile bezenmi boazna kadar sk skya ilik
lenmi Priten bir kyafet; bu yapay rahip elbisesi, kadn
ln belli eden tm hadan insafsz bir siyahn ya da taraf
sz bir grinin iinde saklar. Tak olarak da sadece her trl
dnyevi duygulan reddeden byk altn bir ha takmak
tadr. Byle sert tavrl bir kadn sevecen, anneye zg la
tife eden birisi olarak dnmek, keza bu tuhaf yuvarlak
ve bu koyu gri gzleri herhangi bir zaman nee saarken
1 62
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
tk Basamak
"Science"n bilime kar olan byk, yiite ve grotesk sa
va bir idil, bir kk burjuva gldrs olarak balar.
1 65
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
ce, sessiz bir glge ruh gibi kap kap dolar. Ne var ki
Mary Baker'n saygn olma drts srekli geri planda
kalmasna izin vermeyecek kadar gldr; hibir eyi
bakalaryla paylamak istemez ve paylaamaz, en az pay
laabilecei ey ise baardr. Yllarca zerine glnen,
aalanan ve alay edilen bu kadn, sonunda ynteminin,
yabanc insanlar zerinde pratik olarak uygulanabilir ol
duunun onaylandn hayretle grr ve bu durumdan
son derece etkilenir. Trajik yoluna devam ederken tesadf
eseri bulduu tan, gerekten ruhlar kendisine eken ve
aclar dindiren byl gc olan bir mknats ta, bir
"pierre philosophale" olduu anlalnca mitsizliini mt
hi bir mest olma haliyle yener. O zamanlar onun iinde
biraz vahi bir haz, biraz da bir makineyi masasnda tasar
layp yllar getikten sona ilk kez doru ve yaratc bir bi
imde altn gren proje sahibi bir mhendisin coku
lu hayreti alevlenmi olmal. Biraz da yazd eserin bir
denbire insanlar tarafndan canlandrldn ve insanlar
etkilediini gren bir oyun yazarnn mutluluu alevlen
mi olmaldr; daha bu saatlerde ilk sezgi zgn ruhunu,
bu balangla gelecek olan sonsuz olanaklar tahmin et
mek konusunda aydnlatm olmaldr. Her ne olursa ol
sun, bu ilk baarnn ortaya konulmasndan sonra Mary
Baker artk karanla tahamml edemez. imdi bu byk
srr gerekten sadece bir kiiyle mi, bir Kennedy ile mi
paylasn; "buluu" sadece Lynn'le mi snrl kalsn? Hayr,
bir zamanlar Isa'nn czam hastalarn kurtard ve Lazar'
uyandrd inan srr tekrar kefedilmitir ve byle tanr
sal bir yntemin bir lncil gibi tm insanla duyurulmas
gerekir ! Mary Baker yeni ve gerek grevinin retmek ve
duyurmak olduunu mest olmu bir halde .inlar! Ve der
hal kendisi de havari toplamaya, renci -toplamaya karar
verir. Nasl ki bir zamanlar Paulus lsa'nn mjdesini dn
yaya yaymt, bunlar da tpk onun gibi "hastaln var
1 69
14
BAYAN M. GLOVER
Ahlak Bilimi
retmeni
(.n).
1 70
Mary Baker-Eddy
"giriim" (.n.).
171
Milry llilkrr-Fddy
Muy fk -hldy
Mary Baker-Eddy
"demonoloji" (.n.).
1 77
Mary Baker-Eddy
"Bilim
ve
Salk" (.n.).
1 79
Mary Baker-Eddy
Ma.ry Ba.ker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Vahye Dnm
Sistemin temeli oturtulmutur; artk yaratc bina yksele
bilecek, yeni kilise ve uzanan kulesi anlaryla evreyi n
latacaktr. Ama yeni retinin ilk yllar hangi cceler bo
yutunda, ne trden gln tara dedikodular iinde ekil
lenir! Vefasz Kennedy'nin yerine bir dzine baka renci
girer; bunlardan biri saati ra, br fabrika iisi, ay
rca ne yapacaklarn ve zamanlarn nasl geireceklerini
bilmeyen birka hizmeti kz ile ya gemi bekar kzlar
vardr. Geni omuzlu, iri yar delikanllar, bir ky okulun
daki gibi sralarda o turmu, sert ve hkmedici kadnn
tahta masasndan ellerindeki kalemlere dikte ettirdii "Bi
lim"in temel ilkelerini hantal ve nasrl parmaklaryla k
na skna yazarlar. Kadnn dudaklarndan scak ve titrek
1 99
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Son Bunalm
Her dinsel hareket bunalmlar ve gerginlikler iinde doar,
dnyaya gelii hep sancl, frtnal bir atmosferde olur.
Mary Baker'a da inan biimlenmesi srasndaki sz konu
su yaratc saatlerde tehlikeli, hatta lm tehlikesi gste
ren ruhsal sarsntlar gelir. nk hilikten mutlak kudre
te, ani ve fantastik bir dnm meydana gelmitir. Daha
206
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
"eytanl" (.n.).
214
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
35
lsa ve Dolar
Mary Baker-Eddy nc kocasnn mezarndan dnd
zaman altm bir yandayd. Altm bir ya bykanne ya
dr; bu yata baka kadnlar balarna siyah bonelerini
takarlar ve sessizce bir kede pineklerler; insanlarn ilk
kaytszlklarnn ve yorgunluklarnn bastrd bir yatr;
daha ne kadar zaman bir eyler yaplabilir ve kimin iin
yaplabilir ki? Ama dnyann saati bu hayret uyandran
kadn iin baka bir zaman gsterir. Mary Baker-Eddy,
altm bir yanda ihtiyar bir kadn olarak her zamankin
den daha cesur, daha akll, daha basiretli ve daha heye
canl .bir halde gerek iine balar.
Kar g olarak hep kendi gc olmutur, gcn
sadece direni durumlarnda toplar. Saln mitsizlii
ne, yaamnn anlamn hastalna, yukarya doru sebatl
ve inat hrsn yoksulluuna, kendine olan salam inan
cn bakalarnn inanszlna borludur. Kilise kurduu
ehir Lynn'in onu dlamas, retisinin yerst inaat
iin nemli bir kazan bile olur. nk bir kundurac ka
sabasnn alan geni planlarna dar gelir; orada dnyay
merkezinden kaldracak olduu muazzam manivela topra218
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
"lsa Bilimcileri artk malsz mlksz deiller, onlar rahat iinde yaatan
miraslar, ahlaksal, fiziksel ve ruhsal bakmdan iyiletirmek suretiyle edi
nilmitir" (.n.).
227
.)
Mary Baker-Eddy
kendine ait bir kutsal yer, kendine ait bir kilise ina edil
mesi teklif edilince "Mother Mary" kendisinin tanrlat
rlmas denemesine kar koyamaz. Birka duraksamadan
sonra izni verir. Havarileri inaat iin ivedilikle para top
larlar. Ve sanyorum ki, Roma'nn ge imparatorlarndan
bu yana ilk kez yaayan bir insan iin bir tapnak ortaya
kar. Bir Hristiyan kilisesinin aln cephesinde, normalde
Tanrya ya da bir azize ithaflarn hakkedildii yerde, ilk
kez zel kiinin ad okunur: "A testimonial to Our Be
loved Teacher, the Rev. Mary Baker-Eddy, Discoverer and
Founder of Christian Science. "38 l mekan iki kutsal ki
taptan alnan veciz szler sslemektedir: lncil'den ve Mary
Baker-Eddy'nin artk kutsallatrlm olan ncil'inden.
Kutsal evin zel kutsal blmesi, inanlmaz ama gerek,
"The mother's room" olmutur. apel ok deerli ahapla
denmi, balgam ta (kuvars) ve mermerle sslenmitir;
buras ziyaret iin bu kilisede kald zamanlarda konak
layacak yer olarak ona tahsis edilir ve kendisinden baka
hi kimsenin onu kullanmasna izin verilmez. Bu blmde
Isa Bilimi'nin sonsuza kadar devamn simgeleyen ebedi
k yanmaktadr. Pencere mozaiklerinde -baka katedral
lerde azizlerin yaamndan alnan resimler renkli olrak
gsterilirken- Mary Baker-Eddy kendi at odasnda otur
mu vaziyette, Betlehem yldzlarnn klar altnda gste
rilmektedir. Tehlikeli tanrlatrma balamtr. Yeniada
ilk kez, inanl insanlar yaayan bir kadn iin tapnak ku
rarlar; ok gemeden ona azize demeleri artc olmaz.
38
Bulutlara ekili
On dokuzuncu yzyln akam kzllnda yal bir kadn
hala sert admlarla ve kar gibi beyaz salaryla kudretin en
st basamana doru kmaktadr. Fantastik yaamnn
altmnc yanda ykselmeye balamt, yetmiincide
zenginliin ve hretin altn tepesine eriir. Ama dorua
hala ulalm deildir; ihtirasnn ls olmayan kadn,
yorulmadan, sapasalam kalbiyle daha yukarlara kmak
iin abalayp durur. llk resmi baarsndan, Chicago'daki
"Ruhun Sevin Bayram"ndan geri dnnce inanl cemaa
tin sayg saanana tutulur. Havarileri hayretle etrafn
sarar, heyecanl bekleyi herkesi sarmtr: Bu olaanst
kadn daha baka hangi mucizeyi geekletirecekti? Muh
teem yolculukla devasa Amerika'y ehir ehir dolap b
yleyici konumasyla kazanmayacak myd; btn lkede
yzlerce akademi, yzlerce cemaat ayaa kalkp bir kongre
brn izlemeyecek miydi? Btn olanaklarn onun elin
de olduu sanlr. Btn Amerika'y kendine ekmek iin
sadece ellerini uzatmas gerekmektedir.
Ama Mary Baker-Eddy'nin olaanst psikolojik de
has, nemli anlarda hep beklenmedik ve doru eyleri
yaptn gstermiti:. Btn cemaat ondan yeni ykseli
bekledii bir anda, tam da bu gergin saatte grnte
muhteem bir reddedile kendi isteiyle btn kudretini
yere alar; zaferle yurda dnerek an ve erefle kulland
silahlar birdenbire elinden atar. Dostlarn artan, taraf
tarlarnn kafasn kartran ferman gmbr gmbr
gelir, gzleri kamam mritlerinin bir anlam veremedii,
hatta lgnlk gibi grdkleri emir. Ya eseri engeller
lerse, ya muhteem bir ekilde ykselen binay tahrip
ederlerse? 1 889'daki ilk ferman, Isa Bilimi'nin en gl
kalesini ykmay, "lsa'nn ruhunun havarileri arasnda ser
best dolaabilsin diye" niversiteyi, Massachusett Meta23 1
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
armha Germe
Emsali grlmemi bir ykseli! Mary Baker-Eddy seksen
beinci yanda gcnn atsnn en tepesine km.
New York'ta devasa bir kilise, Birleik Devletler'de bir d
zine kilise ve niversite, Avrupa'da, Londra'nn gbeinde
bir ilk, ve dahas, btn evlerin arasndan sivrilen, parla
yan kubbeleriyle Boston'daki iki milyon dolarlk bazilika;
yzylmzda yeryznde hangi kadn iki solgun buruuk
eliyle bylesine Napoleon gcn ele geirmitir? Bu yeni
Peter Kilisesinin inaat, ei benzeri grlmemi bir baa
rdr; ama belki de an derecede meydan okuyan bir baa
rdr. nk birdenbire dikkatleri zerine eker; her ey242
Mary Baker-Eddy
244
Mary Baker-Eddy
Bir lspanyol ulusal kahraman; tipik ortaa valyesi olan Rodrigo Diaz'n
akma ad (.n.).
246
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
42
"bunaklk'" (.n. ) .
"ahlaki bozukluk" (.n.).
250
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
Ardllar
lsa Bilimi'nin kyaslanamaz baarsnn ezici etkisi altnda
Mark Twain, yzyl dnmnde mitsiz uyar arsn
Amerika'nn zerine frlatr. Eer muhalefet edilmezse bu
yanl retinin birka yl iinde btn lkeyi, btn dn
yay fethedeceini, nk -bu kez ciddi olan mizah yazar,
her zamanki gibi hakl olarak byle delillendirir- lsa Bili
mi'nin budalalar iin tipik bir bilim retisi olduunu ve
insanlarn bete drdnn akl fukaras olmasndan dolay
bu metafizik samaln mutlaka zafer kazanacan belirtir.
256
Mary Baker-Eddy
Mary Baker-Eddy
259
Sigmund Freud
gelir.
Nietzsche
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Karakter Portresi
Her trl dahiliin kayna drstlktr.
Boerne
Sigmund Freud
-igmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
k
Freud, yaamm anlatrken "Genlik yllarmda hekimliin
toplumdaki yerine ve faaliyetlerine kar zel bir heves
duymadm, stelik sonralan da iimde byle bir sevgi ol
mad" , biiminde kendine zg karakteristik dn vermez
tavryla dobra dobra itiraf ediyor. Bununla birlikte bu iti
rafn u szleri son derece aydnlatc bir ekilde tamam
lamaktadr: "Beni ynlendiren daha ok bir tr renme
hrsyd ve bu hrs beni doal objelerden ok insan iliki
lerine ekiyordu. " Onun bu itenlikli hevesini hibir bilim
dal karlamyordu; nk Viyana niversitesi'nin ders
katalounda ders konusu olarak " lnsani llikiler" yoktu.
te yandan gen niversitelinin ksa zaman iinde ekme
ini kazanmay dnmek zorunda olduu iin uzun
uzun zel hevesleriyle megul olmas mmkn deildi;
tersine, teki tphlarla birlikte sabrla, zorunlu on iki
smestrelik renim kaldrmndan uygun adm yrmesi
gerekiyordu. Freud daha niversiteli iken ciddi ciddi ken
di bana aratrmalarda bulunuyor, akademik olarak zo
runlu derslerini kendi serbest itirafna gre "baya ihmal
ederek" hallediyordu. Bylelikle, "hayli gecikerek" ancak
1881 ylnda, yirmi be yanda tp doktoru unvann ald.
Nice nice insanlarn yazgsdr: Tuttuu yolun gveni
lirliinden phe eden insan iin tinsel bir ar nsezili
bir ekilde hazrlanmtr ve bu insan nce bu ary hi
288
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Signund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
303
Rya Yorumu
ComIT\ent !es hommes ont-ils si peu reflechi jus
qu'alors aux accidents du sommeil, qui accusent en
l'homme une double vie! N'y aurait-il pas une nou
velle science dans ce phenomene? . . . il annonce au
moins la desunion frequente de nos deux natures.
j'ai done enfin un temoignage de la superiorite qui
distingue nos sens latents de nos sens apparents.
insanlar nasl olur da o zamana kadar insann ift yaamn ortaya koyan
uyku hali zerine bu kadar az dnm olabilirler! Bu olguyla ilgili yeni
bir bilim yok mudur acaba? ... en azndan iki doamzn sk sk blnd
n bize bildirirdi. Yani gizli duyularmz ile grnen duyularmz birbirin
den ayran bir snln bulunduu konusunda bir kannn var.
Ba/zac, louis Lambert, JBJJ (.n.).
304
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Psikanalizin Teknii
nsann i dnyasnn bu denli stnkr incelenip
ona bu denli fikirsiz ve anlaysz davranlm olma
s, dorusu hayret vericidir. Fizikten gnl iin, g
nlden de d dnya iin ne kadar da az yararlanl
m.
Nova/is
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Signund Freud
Sigmund Freud
!>igmund Freud
33 1
Seks Dnyas
Doal olmayan da doaldr. Onu her yerde grme
yen kii, hibir yerde doru grmez.
Goethe
Sigmund Freud
"Ama her zaman bir seks meselesidir, her zaman! " (.n.).
333
Sigmund Freud
.igmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Signund Freud
Sigmund Freud
Goeche
!>igmund Freud
Sigmund Frcud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
Sigmund Freud
adaki ltiban
Teklikten ve okluktan meydana gelen ve hem belir
li olan hem de belirsiz olan doutan iinde barn
dran bireyin, teklik ile okluk arasn aktaran btn
dnce sralarn gzden geirmeden nce sonsuz
lua doru belirsiz bir ekilde dalp gitmesine izin
vermek istemiyoruz.
Plato
Sigmund Freud
Sigmund Freud
364
iMGE
k i tabevi
B e n i G e r e kte n
Ta n s a yd n
Y i n e d e Seve r m i yd i n ?
H a rriet G . Lerner
iMGE
k i tabe v i
D a n s E d e n B e n l i kl e r
Ka d n l a r i n Ya k n l i k i l erde
Y re k l i D e i i m l e r K l av u z u
Salvador Dall
iMGE
k itabevi
Bi r Dah i n i n
G n cesi
U rs u l a K. Le G u i n
iMGE
k i tabevi
Ya n lsa m a l a r
Ke n t i