Histologia (gr. histos = utkanie; ac.

textus = utkanie,
tkanina, plecionka) jest nauk o budowie i czynnociach
tkanek.

z Wyrnia si:
z histologi ogln nauk o oglnej budowie i funkcjach
podstawowych tkanek organizmu;
z histologi szczegow nauk o mikroskopowej budowie
poszczeglnych narzdw i ukadw narzdw;
z histofizjologi nauk o czynnociach tkanek, w powizaniu jednak
z ich struktur;
z histochemi - nauk o metodach wybarwiania i wykrywania (reakcje
barwne) substancji chemicznych zawartych w poszczeglnych
tkankach oraz badajc w pewnym zakresie procesy biochemiczne
w tkankach;
z histopatologi nauk o budowie i funkcjach tkanek organizmu w
stanie chorobowym (mikroskopowe badanie zmian chorobowych =
patologicznych w narzdach).
Podzia tkanek
z Tkanka nabonkowa:
{ Tkanka nabonkowa paska jednowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa paska wielowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa szecienna jednowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa szecienna wielowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa walcowata jednowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa walcowata wielowarstwowa;
{ Tkanka nabonkowa walcowata wielorzdowa;
{ Tkanka nabonkowa przejciowa.
z Tkanka czna waciwa:
{ Tkanka czna waciwa luna;
{ Tkanka czna waciwa zbita:
z Tkanka czna waciwa zbita regularna (o utkaniu regularnym);
z Tkanka czna waciwa zbita nieregularna (o utkaniu nieregularnym).
z Tkanka tuszczowa:
{ Tkanka tuszczowa ta;
{ Tkanka tuszczowa brunatna.
z Tkanka chrzstna:
{ Tkanka chrzstna szklista;
{ Tkanka chrzstna sprysta;
{ Tkanka chrzstna wknista.
z Tkanka kostna:
{ Tkanka kostna grubowknista;
{ Tkanka kostna drobowknista:
z Tkanka kostna drobnowknista gbczasta;
z Tkanka kostna drobnowknista zbita.
z Krew, limfa i szpik kostny.
z Tkanka miniowa:
{ Tkanka miniowa poprzecznie prkowana szkieletowa;
{ Tkanka miniowa poprzecznie prkowana swoista serca (sercowa);
{ Tkanka miniowa gadka.
z Tkanka nerwowa.
Podstawowe 4 typy tkanek

zNabonkowa
zczna
zMiniowa
zNerwowa
Tkanka nabonkowa

z Tworzy wyciki:
z zewntrznej powierzchni organizmu (naskrek)
z wewntrznych powierzchni przewodw ukadu:
{ pokarmowego
{ oddechowego
{ moczowego,
{ rozrodczego,
{ naczy krwiononych
z Gruczoy (skupiska komrek nabonkowych o funkcji
wydzielniczej)
z Buduje narzdy zmysw (kubki smakowe, soczewk
oka, narzd suchu)
Funkcje nabonkw
z Okrywajca (okrywajcy i wycieajcy) - wyciea jamy ciaa i
narzdw, np. przewd pokarmowy, wntrze nosa
z Ochronna - polega na przesuwaniu za pomoc rzsek
niepotrzebnych drobin, ktre dostaja si do wntrza organizmu ze
rodowiska zewntrznego, na przykad z tchawicy
z Wydzielnicza - wsptworzy gruczoy wydzielnicze, wystpuje w
gruczoach wydzielniczych, wytwarzajcych hormony, potowych,
ojowych, luzwce jelita, luzwce jamy gbowej
z Adsorbcyjna (transportujca) - transportuje rne czsteczki
chemiczne przez warstw nabonkow, na przykad jelita, kanalikw
nerkowych, naczy wosowatych czy pcherzykw pucnych
z Zmysowa - ma zdolno do odbierania bodcw, wystpuje w
narzdach zmysw, np. siatkwka oka, kubki smakowe, ucho
wewntrzne,
Tkanka nabonkowa

zTkanki nabonkowe zbudowane s z

komrek cile do siebie przylegajcych.
Ubogie s w istot midzykomrkow.
Okrywaj ciao, wycielaj jamy i
przewody ciaa. Mog wywodzi si ze
wszystkich listkw zarodkowych.
zPod wzgldem czynnociowym mona
wyrni: nabonek gruczoowy, zmysowy,
powierzchniowy.
Bona podstawna laminina
Bona podstawna

z Tkanki nabonkowe le na warstwie tkanki

cznej waciwej, z ktr kontaktuj si przez
bon podstawn membrana basalis. Bona
podstawna czy nabonek mechanicznie,
transportuje substancje odywcze i metabolity
do i z tkanki cznej. Dziki temu dany nabonek
jest odywiony (w nabonkach brak naczy
krwiononych).
z Grubo bony podstawnej wynosi 0,2 um.
Nabonki s spolaryzowane i le na
bonie podstawnej
Skad bony podstawnej
z blaszka jasna: wypustki spodniej powierzchni komrek
nabonkowych + makroczsteczki glikoproteiny
lamininy; niej, pod laminin znajduj si proteoglikany
(siarczan dermatanu i heparanu + biako) czce
laminin z fibronektyn (biako odpowiedzialne za
przyleganie komrek do podoa); do blaszki tej wnikaj
wypustki cytoplazmatyczne dolnej warstwy komrek
nabonkowych
z blaszka gsta (zbudowana z kolagenu; pomidzy
czsteczkami kolagenu s wkienka kolagenowe ktre
przymocowuj bon podstawn do tkanki cznej).
z Blaszka siateczkowata wkienka siateczkowe
Biaka bony komrkowej (integryny) nabonkw cz si biakami
bony podstawnej
Bony podstawne tworz proteoglikany,
glikoproteidy i kolageny
 Poczenia midzykomrkowe

zTkanki nabonkowe zbudowane s z

komrek cile do siebie przylegajcych.
Ubogie s w istot midzykomrkow.
zNa cianach bocznych komrek nabonka
wystpuj struktury ktrych zadaniem jest:
{Uszczelnienie nabonka
{Wzmocnienie polcze midzykomrkowych
{Komunikacj midzy ssiadujacymi komrkami
Uszczelnia nabonki obwdka zamykajca
Obwdka zamykajaca tworz j biaka klaudyny i
okludyny
Obwdka zamykajca

Jelito

mikrokosmek

klaudyny i
okludyny
czy bony ssiednich
komrek
Uniemoliwia ruch biaek w
bonie
Uszczelnia nabonki
Obwdka zamykajca wyznacza drogi
transportu
Poczenia wzmacniajce

Wzmacniaj wizi midzy komrkami

zDesmosomy pasmowe
zDesmosomy dyskowe
Desmosom pasmowy

Tworz go kadhedryny wice

si z filamentami aktynowymi
Desmosom dyskowy
z czy komrki ze sob
z Tworz go biaka bony
komrkowej
kadhedryny (desmogleina
i desmokolina)
z Cytoplazmatyczna pytka
czca (desmoplakina)
z Do pytki czcej
doczaj si wkna
keratynowe cytoszkieletu
(filamenty porednie).
Desmosomy s liczne w naskrku

Obwdka
zamykajca

desmosom
z Desmosomy cz si z wkienkami
cytoszkieletu (aktyn, filamentami keratynowymi)
co zespala komrki ze sob i uniemoliwia ich
rozdzielenie.
 Ssiadujace komrki nabonkw komunikuj
si przez poczenia szczelinowe (nexus)

Kanay przezbonowe
Umoliwiaj transport midzykomrkowy
Umoliwiaja komunikcj cytoplazmy
ssiednich komrek

Cukry,
aminokwasy
jony
Poczenia komrek z macierz
midzykomrkow

z Hemidesmosom

z Przyczep ogniskowy
Hemidesmosomy

z cz si z bon
podstawn za
pomoc integryn
Przyczep ogniskowy

z Integryny
z Glikoproteidy macierzy
midzykomrkowej
(fibronektyna)
Struktury wystpujce na powierzchni komrek
nabonkowych

zmigawki (rzski)
zmikrokosmki
zstereocylia
Struktury wystpujce na powierzchni komrek
nabonkowych

z migawki (rzski) ruchome wypustki cytoplazmatyczne

(7-10 m), przesuwajce po powierzchni nabonka luz,
czstki pyw (w drogach oddechowych), kom. jajow (w
jajowodzie), plemniki (w najdrzu).
z Wystajca z komrki cz migawki odyga ma
wewntrz aparat ruchowy - aksonem, zbudowan z 9
obwodowo rozmieszczonych par mikrotubul i 2
mikrotubul centralnych.
z Obwodowe pary mikrotubul poczone s midzy sob
mostkami z dyneiny (mechanoenzym), ktre przesuwaj
je wzgldem siebie, powodujc ruch migawki. Pod
odyg znajduje ci ciako podstawne migawki (centriola)
Rzski s zbudowane z mikrotobul
Rzski
Dyneina powoduje ruch wici plemnika
zmikrokosmki nieruchome wypustki
cytoplazmatyczne (2 m) zwikszajce
powierzchni nabonka. Jeeli s bardzo
gsto uoone, nosz nazw brzeka
(rbka) szczoteczkowego i przez
zwikszenie powierzchni uatwiaj procesy
wchaniania (nabonek jelitowy, nabonek
kanalikw nerkowych).
z Mikrokosmek zawiera
wewntrz wizk
filamentw
aktynowych.
Kosmki i mikrokosmki jelita

Mikrokosmki jelita
Stereocylia

z Odmian mikrokosmkw
s stereocylia (wiksze,
zblione wielkociado
rzsek rzadko
wystpujce).
z Narzd suchu w uchu
wewntrznym (n.
Cortiego)
Kana otwierany mechanicznie komrki
rzsate narzdu Cortiego

Drgania akustyczne powoduj wibracj bony podstawnej i odksztacenie

wypustek komrek rzsatych stereocili powstanie impulsu w
komrkach nerwu suchowego
Rodzaje nabonkw

z ze wzgldu na liczb warstw komrek:

jednowarstwowe i wielowarstwowe

z ze wzgldu na ksztat komrek:

paskie,
szecienne,
walcowate
Nabonki

Jednowarstwowe Wielowarstwowe
Podzia ze wzgldu na ksztat komrek

zpaskie,

zszecienne

zwalcowate
Szczeglne typy nabonkw:
wieloszeregowy (wielorzdowy) - odmiana nabonka
jednowarstwowego walcowatego, podstawy komrek na
tym samym poziomie, jdra na rnej wysokoci
Rodzaje nabonkw jednowarstwowych

Jednowarstwowy paski Jednowarstwowy szecienny

Jednowarstwowy walcowaty
Nabonek jednowarstwowy paski

Budowa - buduj go spaszczone, wieloboczne

komrki, ktrych jdra pooone s centralnie.
W organizmie czowieka spotykane s wszdzie
tam, gdzie warstwa oddzielajca nie powinna
utrudnia transportu niezbdnych substancji.
z Wystpowanie - pcherzyki pucne, wyciela
jam opucnej (mesothelium), naczynia
krwionone i limfatyczne jako endothelium =
rdbonek
z Funkcje: filtracyjne, transportujce (transport
bierny, endo- i egzocytoza).
Nabonek jednowarstwowy paski
Nabonek jednowarstwowy paski
Srdbonek (endothelium) midzybonek (mesothelium)
W naczyniu w opucnej
Nabonek jednowarstwowy paski pcherzyki pucne
Nabonek jednowarstwowy szecienny

zBudowa : wysoko komrek jest rwna

szerokoci
zWystpowanie: w kanalikach nerkowych,
czci wydzielnicze gruczow
zFunkcje: wydzielnicze i funkcje czynnego
transportu jonw.
Nabonek jednowarstwowy
szecienny - gruczoy
Nabonek jednowarstwowy szecienny
- w kanalikach nerkowych
Nabonek jednowarstwowy
walcowaty
zBudowa - komrki palisadowe o
biegunowym uoeniu organelli. Jdra
le przy podstawie, a aparat Golgiego
nad jdrem.
zWystpowanie: bona luzowa odka.
zFunkcje: funkcje wydzielnicze i chonne.
Nabonek jednowarstwowy
walcowaty
Nabonek jednowarstwowy
walcowaty odek, jelito
Nabonek wielorzdowy (wieloszeregowy).

z Budowa - odmian nab. jednowarstwowego

walcowatego.Skada si z komrek z jdrami na
rnych wysokociach, dlatego daje obraz
pozornej wielowarstwowoci (rzekomo-
wielowarstwowy). Na wolnej powierzchni
posiada rzski lub stereocylia (due
mikrokosmki wypustki cytoplazmatyczne z
mikrofilamentami aktynowymi).
z Wystpowanie - przewody oddechowe, jajowd
z Funkcje wydzielnicze , ochronne
Nabonek wielorzdowy walcowaty
migawkowy
Nabonek wielorzdowy

Goblet cells komrki wydzielajce luz

 Nabonki wielowarstwowe
zn. w. paski rogowaciejcy naskrek
zn. w. paski nierogowaciejcy jama ustna,
przeyk
zn. w. szecienny (rzadki) przew.
wyprowadzajce gruczow potowych
zn. w. walcowaty (rzadki) spojwka
zn. w. przejciowy moczowd, pcherz
moczowy
zNabonek wielowarstwowy paski oddziela
tkank czn od rodowiska
zewntrznego. Pokrywa powierzchni
ciaa, wyciela jam ustn, przeyk i
odbytnic. Skada si z 6-20 warstw
komrek. Nazwa pochodzi od ksztatu
komrek warstwy zewntrznej. Gbiej
pooone komrki s bowiem szecienne,
a warstwa podstawna zbudowana jest z
komrek walcowatych.
Nabonek wielowarstwowy paski
Nabonek wielowarstwowy paski
rogowaciejcy
z Naskrek
z Wierzchnia warstwa
jest zrogowaciaa
(komrki s
wypenione biakiem
keratyn, filagryn i
inwolukryn)
ftp://omega.amg.gda.pl/www/wszpziu/
Naskrek z opuszki palca
N. wielowarstowwy paski nierogowaciejcy
Nabonek przejciowy drg moczowych

zwielowarstwowy z duymi komrkami

baldaszkowatymi na powierzchni o
zmiennym ksztacie (znaczna
rozcigliwo, np. w pcherzu moczowym)
n. przejciowy
Przykady lokalizacji rnych typw
nabonkw

z n. jednowarstwowy paski naczynia krwionone, pcherzyki pucne

z n. jednowarstwowy szecienny kanaliki nerkowe, przewody
wyprowadzajce gruczow
z n. jednowarstwowy walcowaty odek, jelita
z n. wieloszeregowy drogi oddechowe
z n. wielowarstwowy paski rogowaciejcy naskrek
z n. wielowarstwowy paski nierogowaciejcy jama ustna, przeyk
z n. wielowarstwowy szecienny (rzadki) przew. wyprowadzajce
gruczow potowych
z n. wielowarstwowy walcowaty (rzadki) spojwka
z n. przejciowy moczowd, pcherz moczowy
Gruczoy

zGruczoy wystpuj w dwch postaciach:

zzgrupowanie komrek zajmujce wsplne
terytorium gruczoy zwarte (linianki,
gruczoy ojowe);
zpojedyncze komrki wydzielnicze
rozproszone wrd innych komrek
(komrki endokrynowe przewodu
pokarmowego).
Gruczoy - klasyfikacja podstawowa

z gruczoy zewntrzwydzielnicze: wydzielina

transportowana jest do okrelonego miejsca
przez przewody wyprowadzajce grudczou
z gruczoy wewntrzwydzielnicze (dokrewne):
wydzielina (hormon) uwalniana jest do
przestrzeni midzykomrkowej, dostaje si do
naczy krwiononych, z krwia transportowana
jest do odlegych narzdw.
Klasyfikacja gruczow zewntrzwydzielniczych:

z Ze wzgldu na ksztat jednostek (odcinkw) wydzielniczych:

z cewkowe (odcinki w ksztacie krtkich rurek)
z pcherzykowe (odcinki ksztatu kulistego lub owoidalnego)

z Ze wzgldu na ukad odcinkw wydzielniczych i przewodw

wyprowadzajcych:
z proste (nierozgaziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy przewd
wyprowadzajcy)
z rozgazione (rozgaziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy
przewd wyprowadzajcy)
z zoone (liczne odcinki wydzielnicze, rozgaziony ukad przewodw
wyprowadzajcych)
Sposoby wydzielania gruczow

z merokrynowe = ekrynowe (gruczoy

endokrynowe, linianki; fuzja
pcherzykw wydzielniczych z bon
komrkow i uwalnianie wydzieliny;
sam proces wydzielania nie zmienia
budowy gruczou),
z apokrynowe (gruczoy egzokrynowe,
np. mlekowy, potowy wonny; fuzja
pcherzykw wydzielniczych z
zewntrzna bon nastpuje przy tym
skracanie komrek wydzielniczych),
z holokrynowe (gruczo ojowy; caa
zawarto komrek ulega
przeksztaceniu w wydzielin i jej
wydaleniu; gruczo utrzymuje si dziki
proliferacji komrek obwodowych i
przesuwanie si ich ku wiatu).
Gruczoy potowe