folklor/edebiyat, cilt:17, say:68, 2011/4

ION POLISLERNN PERS STLASINA KADAR

YAKINDOU DEVLETLERYLE LKLER

Fatma Sevin Erba*

1. GR
Ionia, antik yazarlarn aktarmlar ve modern aratrmalar nda, Edremit Krfezi
gneyinden zmir Krfezine, Byk Menderes Irmana dein uzanan ve Khios (Sakz)
ile Samos (Sisam) adalarn da iine alan blgedir (Strabon, XIV. 1. 2 / Bkz. Harita
1). Herodotos Ion kentlerinin kurulduu blge hakknda unlar yazar: Panionionda
toplanan Ionlar, kentlerini bizim yeryznde bildiimiz en gzel gkyz altnda ve en
gzel iklimde kurmulardr. Ne daha kuzeydeki blgeler, ne de daha gneyde kalanlar
Ionia ile bir tutulamaz, hatta ne dousu ne de bats; kimisi souk ve slak, kimisi scak
ve kurak olur (I. 142).
Blgeye adn veren Ionlarn Hellastan yani anakara Yunanistanndan Anadolu
kylarna geli hikyesini Bronz an sona erdiren gelimelerin iinden bulup
kartmak zorundayz. M.. 12. yzylda balayan karmaa ve g dalgas btn
Yakndouyu etkilemi, geni topraklara yaylm byk krallklar ortadan kalkmtr.
Ayn ekilde Hellastaki siyasal yap da km, uzun srecek bir Karanlk a**

* Yrd. Do. Dr. Osmangazi niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm Eskia Tarihi Anabilim Dal
retim yesi
** M.. 1200lerde Bronz ann sona ermesiyle byk devletler km bu kle doru orantl olarak onlarn
tekelinde bulunan yaz da kullanlmaz olmutur. Yaznn ortadan kalkmasyla, yaklak 400 yl srecek bir karanlk
dnem balamtr. Dou Akdeniz dnyasnn bu karmak ve sisli durumundan nispeten etkilenmeyen Msrda
yaz hl kullanlmakta ve Yukar Mezopotamyada nemli bir g oda haline gelen Asurda krallar yazl
kaytlar tutturmaktadrlar. Anadolunun nemli bir blmnde olup bitenler de Asur krallarnn yaztlar ve yerel
baz hiyeroglif yazl antlar sayesinde bir bulmacann paralarn tamamlar gibi olsa da tanmlanabilmektedir.
Batya doru gittike durum deimekte, yazl belgeler, Bronz ann bitiiyle balayan ve Demir a olarak
adlandrlan dnemi aydnlatmakta tamamen yetersiz kalmaktadr. Bu nedenle Karanlk a tabiri, en ok

61
 folklor / edebiyat

balamtr (Freeman, 2003, 101). Ge dnem Yunanllarn yaatt bir efsaneye gre,
Hellastaki uygarla, kuzeybatdan gelen istilac Dorlar son vermitir. Aslnda bu
istilay destekleyen ok az arkeolojik belge olduu ve ykmn nedenlerini daha karmak
olaylarla aklamak gerektii yolunda akla yakn nermeler mevcuttur (Freeman, 2003,
101 ve 102).

Harita 1. Ionia Blgesinin Anadoludaki konumunu gsteren harita.

Dor istilas ya da Hellastaki i karklklar olsun, blge halknn koldan Anadolu

kylarna yerletii aktr (Aiol, Dor ve Ion kabileleri hakknda ayrca bkz. Thomson,
1988, 129 ve 131). Yunancann farkl lehesini konuan ve Hellasta farkl corafi
blgelerde yaayan bu halktan ilk g edenler Aiollar olmutur (ilk g Aiollarn
balattklar ve Troas blgesine yerletikleri hakknda Strabon, XIII. 1. 1) ve Anadolunun
kuzeybatsna yerlemilerdir (Akurgal, 1993b, 202). Anadoluya son olarak gelenler,
Hellas istila ettikleri iddia edilen Dorlardr ki, Anadolunun gneybatsna eski adyla
Karia blgesine yerlemilerdir (Freeman, 2003, 102).
Bat Anadolu ky eridinde kuzeyden gneye sralanan bu halk arasnda
kukusuz en fazla ne kan Ionlardr. Ionlarn Anadoluya geli tarihleri kesinlik arz
etmez. Miletos (Aydn-Balat) ve Smyrna (zmir-Bayrakl) kazlarnn nda Bat
Anadoludaki Ion kolonizasyonu*, aslnda g, M.. 10. hatta 11. yzyla kadar
Yunan Dnyas ve evresi iin anlam kazanmaktadr. Sz konusu corafyann aydnlatlabilmesi iin arkeolojik
malzemeye bavurulmakta, zellikle de seramik buluntular aratrclar ynlendirmektedir. Bu dnem Hellas
ve evresindeki yerlemelerde kullanlan geometrik desenli seramiklerden yola karak Karanlk aa ayn
zamanda Protogeometrik ve Geometrik Dnem de denmektedir. Dnemin tanmlanmas hakknda kart grler
de mevcuttur. Baz arkeolojik buluntularn yorumuna dayal olarak Karanlk an o kadar da karanlk olmad
hakknda (Freeman, 2003, 101102) ve bu dnemde yaratlan Homeros destanlarnn aslnda szl gelenein
deil yazl gelenein rn olduklar konusunda iddialar da mevcuttur (Bernal, 1998, 88).
* Eski Yunanllarn kolonizasyonu iki aamada deerlendirilmektedir. lki Bronz ann sonlarnda

62
 folklor / edebiyat

gtrlebilir (Akurgal, 1993a, 20; Akurgal, 1993b, 202). Ancak bunun Ionia gnn
balangc olarak kabul edilip edilemeyecei kesin deildir (Hooker, 1980, 120).
Ionlarn Anadoluya gelii klasik bir gelenee dayandrlmaktadr. Dorlar tarafndan
Peloponnessos (Mora Yarmadas)taki eski anayurtlarndan srlm olan Ionlar geici
olarak Atinaya yerlemiler ve Atina Kral Kodrosun gvencesi altna girmilerdi.
Sonra da onun oullarnn liderliinde Anadolu kylarna youn bir g balatmlardr.
Ionlar o zaman iin ayr bir halk olarak ele almann yanl olduunu ileri sren grler
de mevcuttur (Cook, 1970, 24). Buradaki tanma bir kolonizasyondan ok bir gtr;
yerleenler, bu durumda ana kent kabul edilmesi gereken Atinaya btnyle bal
deildirler. Kendi kendilerine bamsz bir organizasyon gelitirmi, grece olarak
ksa bir sre iinde de polis***** denilen zgn siyasi yapy oluturarak Hellastakilere
nclk etmilerdir (Sevin, 1982a, 224).
Herodotos saylar on iki olan bu Ion kentleri hakknda unlar sylemektedir:
Dile gelince hepsi ayn az kullanmazlar; drt deiik konumalar vardr. Gneyden
balayarak ilk kentleri Miletostur, hemen sonra Myus ve Priene gelir; Kariada
kurulmu olan bu kentler ayn blge dilini konuurlar. Lydiada Ephesos, Kolophon,
Lebedos, Teos, Klazomenai, Phokaia vardr. Bunlarn dili daha nce saydmz kentlerin
diline hi uymaz, hepsi de ortak bir blge dili konuurlar. Bunlardan baka Ion kenti
daha vardr ki, ikisi Samos ve Khios adalarndadr, ncs Erythrai anakaradadr.
Bunlardan Khios ve Erythrai ayn blge dilini konuur, Samoslularn ise kendilerine
zg ayr bir dilleri vardr. Bylece birbirinden ayr drt blge dili km olur ortaya
(I. 142 / Ion kentlerinin blgedeki konumlar iin bkz. Harita 2). Herodotosun verdii
bilgiyi doru kabul edersek ki, bu konuda ona gvenmemek iin hibir neden yok,
Ionlarn Anadoluya glerinin bir btn halinde ve topluca deil eitli zamanlarda
birbirinden bamsz gruplar halinde olduu sonucunu karrz. Aksi takdirde dildeki
az farkllnn blgelere gre bu kadar deiim gstermesi mmkn olmazd.

douya doru, Bat Anadolu kylarna balattklar g dalgas, ikincisi ise Eski Yunann Arkaik a
olarak adlandrlan dnemde M.. 750550 yllarnda Akdenizin dousuna ve batsna, zellikle
Gney talya ve Sicilyaya, Marmara ve Karadeniz kylarna ynelik bir yaylmadr. Kolonizasyon
en doru anlamn Arkaik Dnemde bulmaktadr. Arkaik dnemde, belirli bir Yunan polisinin ehir
kurmaya elverili sayda nfusu bir yol gstericinin nderliinde denizar blgelere yerleiyorlar ve
burada yeni bir yerleim organize ediyorlard. Geldikleri ehir ana kent, yeni kurulan ehir ise onun
kolonisi oluyordu. Ama siyasi yaylmaclktan ok ekonomikti. Oysa M.. 1100lerde gerekletii
farz edilen I. Kolonizasyon hareketi bir kolonizasyondan ok g hareketiydi. G edenlerin bir ana
kenti olmak zorunda deildi ve iin iinde ekonomik kayglardan ok daha fazlas vard. Bu nedenle
Aiol, Ion ve Dorlarn Anadoluya glerini sadece g olarak tarif etmeyi uygun gryoruz.
* M.. 9. yzyl itibaryla Helen yerlemeleri polis ad altnda bir kent devletine dnt. Fiziki
olarak iyi planlanm bir kent olmas yan sra, siyasal kurumlar ve bu kurumlarn ileyii, sorumlu
vatanda imgesiyle bir modern devlet prototipi olan polis, Eski Yunanllarn yaaynda nemli
bir yer edinmitir. lk polislerin Ioniada yani Bat Anadoluda ortaya km olmas manidardr.
Bunun nedenleri arasnda, Anadoluda Hititler zamanndan beri var olan kent fikrinin Ion gmenleri
tarafndan deerlendirilmesi (rnein Ion kent devletlerinden biri olan Ephesosun Hititler
dneminde blge krallklarndan Arzawann bakenti Apaann kalntlar zerine ina edildii
hakkndaki eitli yorumlar) ya da Ionia blgesinin hem deniz hem de kara ticareti yollarndan
rahata faydalanma imknnn sreci hzlandr saylabilir.

63
 folklor / edebiyat

Smyrnann da Ion polisleri arasnda katlmasyla Ionia polislerinin says on e

kmtr. Eskiden bir Aiol kenti olan Smyrnann Ioniallarca ele geiriliinin hikyesi
yine Herodotos tarafndan aktarlmaktadr (I. 150). Herodotosun hikyesinde gereklik
pay olduu, kendisinden sonraki antik yazarlarn anlatmlar ve arkeolojik belgeler
tarafndan da dorulanmaktadr (Akurgal, 1993a, 21).
Kuzey Egede ve gneybat Anadoluda olduu gibi dalar ky blgelere ulam
imknsz klmam, bilakis Gediz ve Byk Menderes rmak vadileri sayesinde i
blgelerle, Anadoludaki dier devletlerle rahata iliki kurmutur Ionia ve deniz
kysnda olmann kazanmlar da Ionia polislerini Eski Yakndounun dier devletleriyle
tantrmtr.

Harita 2. Smyrna ve adalar dhil olmak zere on Ion polisinin yerini gsteren
harita. Konumlar alt izilerek belirtilmitir.

Bu tanklk sayesinde Hellenler btn dou dnyasnda Ionlarn adyla

tanmlanm ve Ion ad deiik ekillerde telaffuz edilmitir. Bugn Bat Sami dilindeki
Ywn ile Asurca Yawani veya Yamani, Perse Yauna ve demotik* Msrcada Wynn ile
ayn olduunu hi kimse reddetmemektedir (Bernal, 1998, 143).
Biz de bu sylenilerin farkl bir versiyonu olarak modern Trkede onlara Yunan
diyoruz ki hepsinin etimolojik kkeni Iona dayanmaktadr. imdi bu Yunanllarn,
aslnda Ioniallarn eski zamanlarda Anadoluda ve baka yerlerde yaptklarna bakalm.

2. ION POLISLERNN DER ANADOLU DEVLETLERYLE LKLER

Herodotosun anlatt hikyeden yola karak, Anadoluya yeni gelen Ionlarn

* Eski Msrn son dneminde 25.-26. hanedanlktan itibaren kullanlmaya balanan ve hiyeroglif yaznn en
sadeletirilmi biimi olan yaz tr. Demotik kelimesinin etimolojik kkeni Eski Yunancadr ve Popler
anlamna gelir.

64
 folklor / edebiyat

balangta yerli halkn topraklarn zorla igal ettikleri, halk da i gcne baml
hale getirdikleri dnlebilir. Bu hikyeye gre, Miletosa gelen Atinal gmenler
yanlarnda hi kadn getirmemi, Karial kadnlarn erkeklerini ldrerek onlarla
evlenmilerdir (I. 146).
Daha sonra durum deimi, Ionlarn arasna baz Anadolu kavimleri karm ve
siyasi olarak varlk gstermilerdir. Bylece Anadolunun kurul, tre ve dinlerine ait
birok zellikler Ion dnyasna girmitir (Mansel, 1988, 122). Ephesostaki Artemis
tapna bu duruma gzel bir rnektir. Ionlar bu blgeye geldiklerinde Ephesostaki Ana
Tanrann tapna etrafnda yaayan Karial ve Lydiallar vard. Kendi Artemislerini
Ana Tanraya uyarladlar; bu nedenle buradaki Artemis sanatta kesinlikle Yunanl
olmayan bir karakterde temsil edilir (Bean, 1972, 160).
M.. 9. ve 8. yzyllar boyunca Ionia kentleri yerli halkla uyum salayarak ya da
mcadele ederek gelimelerini tamamlamaya abalam ve bazen birbirlerinin bazen
de yerli halkn zararna egemenlik alanlarn geniletme yoluna gitmilerdir. M.. 7.
yzyla gelindiinde Ephesos, Menderes vadisi ve kuzeye giden yol zerinde nemli bir
istasyon olan Magnesia ad Maiandrum (Manisa) igal etmiti (Boardman, 1988, 86).

2. 1. Ion Polisleri ve Phrygia

O dnemde Anadoludaki Ion polislerinin bu etkinliklerini engelleyebilecek siyasi
bir g yoktu. Phrygiallarn* komu olarak adlar gemesine ramen onlar daha ok i
blgelerde etkin idiler. M.. 8. yzyla kadar bakentleri olan Gordion, Ege kylarndan
yaklak 200 mil ieride yer alyordu (Finley, 1970, 78).
Bir anlamda Hitit Devletinin mirasn tayan Phyrgiallar ky kentlerine siyasal
adan nem vermeyip onlar gibi kara devleti oldular; ancak bu mirasn salad
kltrel zenginlikle Ion polislerini olduka etkilediler. Arkeologlar Hititlere ait kral yolu
Phryglerin devam ettirdiini kefettiler. Bu sayede ksmen de olsa dou etkisi Ioniaya
tanm olmaldr. M.. 8. yzyln sonlarndan itibaren Phrygia rnleri ve sanatsal
etkisi sadece Ioniadaki kentlere deil Hellasa kadar gitmiti (Finley, 1970, 79).
Phryg bakenti Gordionun anayollarn kesitii noktada stratejik bir konuma
sahip olmas onu, Bat, Gneybat ve Dou Anadolu blgeleri arasnda maden ticaret
ann merkezi haline getirdi (Bkz. Harita 3). Bu dnemde Ion kentlerinin kurulduu
Samos (Sisam Adas) ve Khios (Sakz Adas) gibi adalardan baka Ephesos, Smyrna
ve Miletos gibi Anadoludaki Ion kentlerinde, Hellasta Lydia ve Urartu kentlerinde
Phryg tarz demir ve tuntan buluntulara rastlanmas Phryg lkesinin merkezi konumunu
dorulamaktadr (Conka, 2006, 5657).
Ion- Phryg ilikilerine aklk getiren arkeolojik belgeler arasnda mlekler
ve bronz fibulalar zellikle nemlidir. Phryglerin maden iiliinde Ionlar olduka

* Phryg Devleti, Anadoluya dardan gelen bir halk tarafndan kurulmutur. Herodotosun aktardna gre
Phrygler Avrupadan Anadoluya gelmi bir kavimdiler ve oradayken Bryg adn tayorlard (VII, 73). En son
aratrmalar ve arkeolojik buluntular da Phryglerin Balkan ve Trak kkenli bir halk olduunu dorulamtr.
Bununla birlikte bu halk Anadolu kltrn benimsemi ve Phryg Uygarl bir Anadolu Uygarl olmutur.
Phryglerin Anadoluya ne zaman geldikleri ve devletleme sreleri ise son aratrma ve bulgularn nda yeni
boyutlar kazanmtr (ayrntl bilgi iin bkz. Wittke, 2006, 1024).

65
 folklor / edebiyat

etkilemi olduu bilinmektedir (Boardman, 1988, 88).

Bununla birlikte Gordion kazlarnda ortaya karlan bat kkenli eserlerin hibiri
M.. 700 yllarndan daha eskiye gitmez; Bat Anadoludaki ve Hellastaki Phryg
eserleri de M.. 8. yzyln son eyreinden daha eski deildir (Sevin, 1982b, 254255).
Phryglerin efsanevi kral Midasn* saltanatnn balarnda Anadolunun dousuyla
megul olduunu ve Asur kralyla atmaya girdiini ve sonunda Asur kralyla antlama
yaptn Asur kral belgelerinden biliyoruz. Bu antlamadan sonra Midasn yzn
batya evirdii arkeolojik belgelerle de dorulanm oluyor.

Harita 3. Phrygia Devletinin olas snrlarn gsteren harita

Phryg dnce zenginliinin de Ionia kentlerine bu dnemde girdii grlr;

bununla beraber yaklak olarak M.. 8. yzyln sonlarnda Phrygler, Hellen dnyasna
Fenikelilerle ilikiler sayesinde aktarlan alfabeyi Ionlardan alp kendilerine uyarladlar
(esasen Phryglerin alfabeyi tam olarak nereden aldklar tartmaldr. Phryglerin baz
Ge Hitit Krallklar ile ilikileri dnldnde kaynan Kuzey Suriye olmasnn
mmkn olduu ynnde grler mevcuttur; buna ramen alfabenin Yunanllardan
alnd daha yaygn bir kandr; grler ve deerlendirilmesi iin bkz. Kuhrt, 2010,
249).
Ionia kentlerinin Phryg Devletiyle iyi iliki iinde olduu sylenebilir. Ancak
belgelenmi bir siyasi iliki sz konusu deildir. Eski Yunan kaynaklar Kral Midasn

* Saltanat ve icraatlar M.. 8. yzyln ikinci yarsna tarihlenen Phryg Kral. Asur kaynaklarnda Mukili Mita
adyla anlan bu kral Eski Yunan efsanelerine de konu olmu, dokunduu her eyi altn yapan, eekkulakl Midas
olarak nlenmitir (Midasn saltanat dnemi ve hakkndaki son bulgular ile hem dou hem de bat kaynaklarna
yansmalar iin bkz. Vassileva, 2008, 165171).

66
 folklor / edebiyat

Aiol kenti Kymenin* kral Agamemnonun kz Demodike ile evli olduunu bildirir
(Akurgal, 1993b, 203). Yine Herodotosun yazdklarndan biliyoruz ki, Midas, krallk
tahtn Hellasta Delphoideki Apollon Tapnana hediye olarak gndermitir
(Herodotos, I. 14). Kral evlilikler ve gnderilen hediyeler Bu trafikte Ion kentlerinin
rol ne olmutur ya da olmu mudur bilemiyoruz. Btn bu anlatlarn arka perdesinde
var olan siyasi ilikiler u an iin belgelenmekten uzaktr. Ancak ticari ve kltrel
iliki hakknda arkeoloji bize yeterince malumat vermektedir.
Gordion, M.. 7. yzylda Kimmerlerin saldrsna uraynca devletin siyasi varl
ksa sre sonra sona ermi, blgede stnlk Lydiallara gemi, bununla beraber Phryg
kltrel miras yaamaya devam etmitir.

2. 2. Ion Polislerinin Lydia Devleti ile likileri

Lydia Devletinin Ionia polisleri ile ilikisi farkl bir boyut tar. nk corafi olarak
Lydia blgesi Bat Anadolu kylarna ok yakndr (Bkz. Harita 4). Lydiann bakenti
Sardeisteki Amerikan kazlarnda Karanlk a seviyesine dek inilmi ve burada bir
yerleim birimi tespit edilmitir; kale kayalk zirvelerden biri zerine kurulmutur ve
Lydia lkesinde nemli bir merkez olmay hak edecek kadar iyi bir konumdadr (Cook,
1970, s. 46). Buna ramen bu dnemde Lydia Krall, Ionia kentlerinin i blgelere
kadar ilerlemesini engelleyecek bir varlk gsterememitir. Herodotosun aktarmndan
anlald kadaryla Lydia saltanat Heraklid hanedanlnn elinde iken Sardeis, politik
gce sahip bir kralln merkezi olamamtr; ancak bir darbeyle hanedanlk Mermnadlara
gemi ve Gyges Lydia kral olmutur (I. 814).
Hemen arkasndan Phryg Devleti Kimmer saldrlaryla zayflaynca Lydia Krall
Anadoluda etkin bir siyasi g haline gelir. Gygesin kendisi de M.. 652de Kimmerler
tarafndan ldrlmesine ramen Bat Anadolu kylarndaki krfezlere aknlar yapt
ve buralarda tutunmaya alt. O ve ondan sonra gelen Lydia krallar ky kentlerine
Phrygiallardan daha fazla ilgi gsterdiler (Boardman, 1988, s. 95). Gyges dneminde
deniz kenarnda Ion kentlerine, Smyrna ve Miletosa saldrlar devam etti ve Kolophon
ele geirildi (Cahill, 2006, 96).
Gygesin Hellespontosun (anakkale Boaz) gney ky hattn kontrol altna
ald ve hatta Miletosun Abydosa (anakkale Boaz kysnda) yerleik gnderip
koloni kurmak iin Gygesin iznini ald grlmektedir (Strabon, XIII. 1. 22).

* Corafi olarak Ionia blgesine en yakn Aiol polisi, ayn zamanda Phokaia kentiyle komudur

67
 folklor / edebiyat

Harita 4. Lydia Devletinin anayurdunu iaret eden harita

Olu Ardys Ioniaya saldrlarna devam ederek Prieneyi alm ve Miletosa tekrar
saldrmtr. Lydia krallar Sadyattes ve Alyattes zamannda Miletosa aknlar devam
etmi hatta Alyattes, M.. 600 yllarnda Smyrnay yamalayarak kentin terk edilmesine
neden olmutur. Alyattesin kuatma iin ina ettii tepenin bugn hl grlebildii
bilinmektedir (Cahill, 2006, 97).
Alyattes daha sonra Klazomeniaya hareket etmitir. Ancak adalar Lydia
saldrsndan kaabilmitir. Sonuta Alyattes, Miletosla uzlamaya varr ve hatta kente
iki Athena tapna yaptrr (Cahill, 2006, 97; Boardman, 1988, 96).
Ephesos kentinin Lydia Devletiyle ilikisi daha da yakndr. Lydiann son ve
grkemli kral Kroisosun yeeni Pindarosun Ephesosun yneticisi olmas onun
Ephesosa saldrmasn engellememise de sonradan ilikiler, Kroisosun Artemis
Tapnana yaptrd stunlar sayesinde salamlar. Ephesosa ait Artemis kltne
Sardeiste de rastlanr ve Sardeisteki Artemis kltnn Ephesos tarafndan kurulduu
dnlr (Cahill, 2006, 97).
Ionia polisleri iin Lydia Devleti zel bir tehdit unsuru arz etmesine ramen
yaklak olarak M.. 7. yzyln bandan itibaren Ionia polislerinde demokratik
ynetimler iktidar ele alr ve takip eden dnemde demokrasi gelimeye devam eder.
Lydia Krallnn Ionia polislerinin gerisinde bir g oluturmas Ioniaya en ok ticari
adan zarar vermitir (Ionia ve hatta Bat Anadolunun tamamnda Lydia hegemonyas
iin bkz. Harita 5). Anadolu ilerine dek uzanan yollar sayesinde Yakndou dnyas ile
rahata ticari ilikide bulunan Ion polisleri, Lydia krallarnn bu yollar kendi kontrolleri
altna almalar nedeniyle eski rahatlklarn kaybetmilerdi. Bu nedenle Hellasn ve Ege
Denizindeki adalarn M.. 750li yllarda balattklar kolonizasyon hareketine balarda
katlma gerei duymayan Ion polisleri, Miletos ba ekmek zere M.. 7. yzyln son
eyreinde ve 6. yzyln banda eitli yerlerde koloniler kurmaya baladlar.

68
 folklor / edebiyat

Kolonizasyon hareketine katlmayan iki polis vardr: bunlar Ephesos ve Ionia

polisi olarak kabul edebileceimiz Smyrnadr. Smyrnann Gygesin yapt ilk fetih
giriiminden sonra Alyattes dnemine kadar saldrya uramamas, Ephesosun da
Kroisos dnemine kadar Lydiallardan hibir tehdit grmemesi her iki kentin Gyges
dneminden beri Lydia Krall ile baz antlamalar yaptklarn ve Lydia denetimine
giren Anadolu ticaret yollarnn denize alan limanlar olarak hizmet verdiklerini
ortaya koymaktadr. Lydia liman gibi hizmet veren bu iki kent, karayolu ticaretinin
olanaklarndan yararlandklar iin koloni kurma giriiminde bulunmam olmaldrlar
(Sevin, 1982a, 221).
Lydia Krallnn Anadolu karayollar zerindeki egemenlii elinde bulundurmas
ekonomik anlamda bir devrim yaratacak olan deiim arac sikkelerin yaratcs olmasna
olanak tanmtr. M.. 7. yzyln son yarsnda Lydiallar tarafndan icat edildiini
Herodotos bildirmektedir (I. 94). Bu haberin doruluu Lydiann bakenti Sardeiste
bulunmu olan elektrondan yaplm bakla eklindeki en eski sikkeler tarafndan
ispatlanmaktadr (Mansel, 1988, 175). Bu nemli bulu ksa sre iinde Ion polislerinde
de kullanlmaya balanmtr. Lydia sikkelerinin Ion polislerinde kullanlmas, Lydiann
Ion kentleri zerindeki siyasi stnlnn gstergesi kabul edilebilir.

Harita 5. En geni snrlara ulatnda Lydia.

Ion polislerindeki i siyasette de Lydia Krallnn glgesi hissedilmitir. Hellastaki

polislerden ok daha farkl nedenlerle ortaya kan tiranlar, Ion polislerinde kentin
haklarn ve bamszln Lydia krallarna kar savunmak amacyla baa gelmilerdir.
rnein Miletoslu tiran Trasybulas M.. 7. yzyln sonlarna doru yalnz anakentini
Lydiallara kar baaryla savunmakla kalmam, kentini byk refaha kavuturmu,
Miletoslularn Karadeniz kylarnda koloniler kurmalarnda byk rol oynamtr
(Mansel, 1988, 179).

69
 folklor / edebiyat

3. MISIRDA IONALILAR
Ion kentlerinin Dou Akdenizde faaliyet gstermeleri ve Karadenizden Msra
uzanan blgelerde koloni kurabilmeleri Lydia hegemonyas altnda ezilmediklerinin
gstergesi olmaldr. M.. 7. yzyln ortalarnda Ioniallar Msrda Naukratis adnda bir
koloni kurdular. Aslnda koloniden ok bir emporium yani ticaret merkeziydi. Helenlerin
denizar yerlerde kurduklar koloniler onlar iin yeni bir yurt oluyor ve bamsz polis
idealini onda da yaatyorlard. Ancak Naukratis, bizzat firavunun izniyle kurulan ve
grece olarak onun denetiminde olan bir ticaret ss olmaktan teye gidemedi. Bununla
birlikte Helenler bu s araclyla dou uygarlklaryla ok daha i ie hale geldiler
(Emporiumun yeri iin bkz. Harita 6).

Harita 6. Nil deltas ve belli bal merkezler

Aslnda Ionia tccarlarnn Msra gelmesinden nce Msr ile Ion polisleri
arasnda bir balant olmutu. Bu balant, Msrn Asurlular tarafndan igal edilmesi
ve Msrllarn bu igale direnileri erevesinde ele alnmaldr.
M.. 7. yzyl balarnda Msr Asurlular tarafndan igal edildi. Asur Kral
Esarhaddon, Msrllarn gneydeki geleneksel bakenti Thebese kadar ulamay baard.
Bununla birlikte Asurlular iin Msr, srekli kontrol altnda tutulamayacak kadar uzak
bir lkeydi. Kendilerine bir ibirliki bulup lkeyi onun araclyla ynetmeyi tercih
ettiler. Asurbanipal Msrdaki ynetimi Deltann bat yakasndaki Sais krallna emanet
etti (Saisin yeri iin bkz. Harita 6). Sais krallar Eski Msrda 26. hanedanlk olarak
anlrlar. Bu hanedann ilk kral I. Nekho, Asurdan bamsz hkmdarlk edememitir
(Kuhrt, 2010, 336340).
Ancak Nekhonun olu I. Psammetikos, Msr apnda hkimiyetini kabul ettirerek
26. hanedanln gerek anlamda kurucusu oldu. Asurun gten dmesini Msrn
lehine kulland ve dnemi Msr iin zenginlik ve refah dnemi oldu (Freeman, 2003,
8990).

70
 folklor / edebiyat

Msr firavunu I. Psammetikos, lkesini igal etmi olan Asurlular kovmak ve tahtna
yeniden oturmak iin, Anadoludan Msra rastlant eseri geldii Herodotos tarafndan
anlatlan (II. 152) ancak daha byk olaslkla Lydia Kral Gyges tarafndan gnderilmi
olan Ionial ve Karial askerleri hizmetine alarak kullanmtr. I. Psammetikosun M..
650 dolaylarnda Lydia Kral Gygesten destek grd, Asurbanipalin metinlerinde
bildirilmektedir; o metinlerde Gygesin bu davran Asura dmanlk olarak anlatlr
(Kuhrt, 2010, 341). Onlarn desteiyle tahtn yeniden elde etmeyi baaran firavun, bu
askerlere iki toprak paras vererek onlar dllendirmitir (Boardman, 1988, 114).
Herodotos bu olay yle aktarmaktadr: Kendisine yardm eden Ioniallarla
Kariallara, Psammetikos Nilin iki geesinde sralanm, birbiri karsna den ve
Nille ayrlan topraklar verdi (Bkz. Harita 7). Bunlara, kamplar ad verilmitir. Bu
topraklardan gayr, daha ne sz vermise hepsini yerine getirdi. Onlara Msrl ocuklar
emanet etti, Yunan dilini rensinler diye; bugn Msrda bulunan tercmanlar, o zaman
Yunan dilini renmi olan bu ocuklarn torunlardrlar. Onlara verilen yerler Nilin
Pelusion az zerindeki Bubastisin az aasna der ve deniz kysdr, Ioniallar
ve Kariallar burada uzun sre oturmulardr. Sonradan Kral Amasis* onlar buradan
Memphise aldrm ve Msrllara kar kendisini korumak iin bunlardan bir birlik
kurmutur. Onlarn Msra yerlemi olmalar sayesindedir ki, onlarla iliki kurmu
olan biz br Yunanllar, kral Psammetikos zamannda ve ondan sonra gelen krallar
zamannda Msrda neler olup bittiini tam tamna renebiliyoruz; gerekten bunlar,
baka dil konuup da Msra girebilen ilk halktrlar. Sonradan ayrldklar topraklar ben
oradan getiimde gene o halleriyle duruyorlard, gemilerini karaya ektikleri yerler ve
evlerinin ykntlar belliydi (II. 154).

Harita 7. Herodotosun anlatmna gre Msr firavunu I. Psammetikos tarafndan

Ioniallara ve Kariallara verilen topraklarn harita zerindeki konumu

* 26. hanedanln ve Pers istilasndan nceki Msrn son kral. Kendisinden nceki kral Apriese
darbe yaparak iktidara gelmitir.

71
 folklor / edebiyat

I. Psammetikos ba ekmek zere 26. hanedanlk firavunlarnn yabanc unsurlarla

desteklenmi yeni bir ordu ina ettikleri bilinmektedir. Ordunun yapsna ilikin en ilgin
ipucu, M.. 593te Kuilere* kar klan sefer srasnda Abu Simbeldeki muazzam II.
Ramses heykelinin bacana kaznm nl Yunanca duvar yazsnda yer almaktadr: Bu
yaz, Kral Psammetikos Elephantineye geldii zaman, Psammetikos ile birlikte deniz
yolculuu yapan Theoklesin olu tarafndan yazlmtr; rmak izin verdiince Kerkisi
amlardr. Yabanc dilde konuanlara (yani yabanc ordularn askerleri) Potasimto,
Msrllara Amasis komuta ediyordu (Kuhrt tarafndan aktarlmtr, 2010, 344).

Harita 8. Elephantinann yerini gsteren harita. Thebesin gneyinde

Kuilerin lkesinde yer almaktadr

Elephantine o kadar uzakta bir yerdir ki (bkz. Harita 8), Anadolu topraklarndan
kopup da buraya gelen Helenler iin ve Afrikann bu kadar ilerine yolculuk olaanst
bir tecrbe olmutur. Freemann, bu Helenler iin grdkleri karsnda o kadar
saygyla eildiler ki, kendi uygarlklarnn da -Herodotosu kastederek- Msrdan
ykseldiine inananlar oldu ifadesini kullanmas bouna deildir (Freeman, 2003, 90).
Bundan sonra Ionia kentleri Msr dnyasyla dzenli olarak ilikiye girdi ve
Naukratisin kurulmas ise Psammetikin destei ve izniyle gerekleti. M.. 650li
yllarda kurulan bu ticaret ss dierlerinden farkl olarak yalnzca Ion polislerine deil
firavunun kendisine de yarar salyordu (Boardman, 1988, 115).
lkenin kaplarn Helen ve Fenikeli tccarlara aan I. Psammetikos bu sayede
muazzam bir servet edinmitir. M.. 625 dolaylarna gelindiinde Msrn kuzeyinde
pek ok ticari s mevcuttu. Bu emporiumlardan ka tane olduu belli deildir, fakat
Msrl hkmdarlarn buralardan gmrk harc, ayrca ithalat ve ihracattan vergi
aldklar kesindir. Herhalde bu ticaretten kraliyetin olabildiince ok karl kmasn
gvence altna almak iin M.. 570ten hemen sonra Amasis btn Yunan ticaretini
* Msrn gneyinde yer alan Nubya lkesinde yaayan halk. Blge bugn Sudan lkesi snrlar
iinde yer almaktadr.
72
 folklor / edebiyat

Msrda Saise yalnzca 16 km. uzaklktaki Naukratise toplamt (Kuhrt, 2010, 345).
Kral Amasisin, 26. hanedanln dier firavunlar gibi paral askerlerle desteklenen
bir ordusu vard. rnein Ion polislerinden Samosun tiran Polykratesin Msr kralna
asker salad, tirann bu ekilde inanlmaz lde zenginletii bilinmektedir (Kuhrt,
2010, 350). Bu sayede Amasis ile Polykrates arasnda sk bir dostluun gelitii,
Amasisin Samosa pek ok hediye gnderdii Herodotos tarafndan aktarlmaktadr (II.
182).
Ionia polisleri iin Msr, Msr iin Naukratis ok zel bir anlam tamaktadr.
Naukratise Ionia kentlerinin hemen hepsinden ve adalardan tccarlar geldi ve kendi
dzenli toplumlarn yarattlar, kendi tanrlarna adanm tapnaklar yaptlar. Yine kral
Amasis zamannda ve yine Herodotos tarafndan, Amasisin Msra urayan ama orada
yerlemeyi dnmeyenlere kendi tanrlar iin tapnma yerleri yapabilsinler diye yerler
ayrd aktarlmaktadr; Ion polislerinden Khios (Sakz), Teos (Sack), Phokaia
(Foa) ve Klazomenai (Urla) ortaklaa tapnak yaptrmlar ve bu ortakla Aiol ve Dor
polislerinden bazlar da katlmtr (II. 178).
Msra ilk ayak basan Helenlerin Ioniallar olmasna ve ticari ss onlarn
kurmasna ramen Naukratis ksa srede tm Hellen dnyasnn nemsedii bir merkez
haline geldi. nk buras Afrika ve Akdeniz ticaretinde nemli bir yer oluturuyordu.
Helenler gm karlnda Msrdan hububat alyor ve gmn Msrda ve Dou
Akdenizde dolamn salyorlard (Cook, 1970, 66).

4. ION POLISLERNN PERSLER TARAFINDAN STLA EDLMES

Helen dnyasnn parlak yldz Ionia, sanatta, bilimde, felsefede ve daha pek ok
konuda nclk ediyor, denizar faaliyetleri sayesinde de gelimeye, zenginlemeye
devam ediyordu. Ancak bir sre sonra Ion polisleri zerindeki, arln pek de
hissettirmeyen Lydia hegemonyas yerini Perslere brakt.
Hi beklenmedik bir ekilde Sardeis M.. 546 ylnda Persler tarafndan tahrip
edildi ve Lydia Krall ykld. Lydiann son kral Kroisosun kaderi hakknda elikili
bilgiler vardr: bazlarna gre ldrld, bazlarna gre de nce kendini yakmak istedi
fakat baaramad, sonra Pers Kral Kyrosun danman olarak Pers lkesine gtrld
(Sevin, 1982c, 291).
Persler Eski Yakndounun gl krall Asurlarn yerine geiyorlard. Onlar gibi
Anadoluya ynelik igaller gerekletiriyorlar, Msr lkesini istila ediyorlard.
Ion polisleri de Pers saldrsndan kurtulamadlar. Persli general Harpagos Ioniann
btn anakentlerini igal etti. Phokaia ve Teosun halk kentlerini brakp denize aldlar;
Pers egemenliine girmektense uzak lkelere gmeyi yelediler (Sevin, 1982a, 232).
Adalar da igal edildi ve Samosdaki byk Hera Tapna yakld. Kyros lkesine
dnerken, pek ok Ionialy da gtrp Pers yollarnn yapm iin hizmetine almtr.
Pers ynetimi altnda Ionia bir eyalet/satraplk olarak biimlendi. Ynetim merkezi ise
Lydia bakenti Sardeis oldu. Persler, Ionia kentlerinde, kendi taraftarlar olan tiranlar
setiriyorlard (Boardman, 1988, 102).
Pers egemenlii altna giren Ion polisleri iinde Perslerle anlama yapmay
baarabilen tek polis Miletos olmutur. Miletos da Lydiallarla yapm olduu anlamay

73
 folklor / edebiyat

Perslerle yenilemi olmaldr. Aslnda Ion polisleri, Pers egemenlii altnda genel
anlamda zenginlik ve refah iindeydiler; Pers saray Ion kltrnden etkileniyor ve
Ionial baz sanatlar ve bilim adamlar gzde oluyordu. Pers lkesinin merkezinin
Ioniaya uzak olmas Ion polislerinin kontroln sadece satraplarn eline brakyordu.
Ancak Perslerin M.. 513de yaptklar skit seferi ile boazlar kontrol altna almalar
Ion polislerinin zellikle de Miletosun ekonomisine byk bir darbe vurdu. nk artk
Karadenizdeki kolonileriyle balants kesilmi oluyordu. Bunun zerine Ionia kentleri
Miletosun nderliinde M.. 500de ayaklandlar ve bu ayaklanmaya Hellastan Atina
ve Ertria kk apta destek verdi. Ionia Ayaklanmas M.. 494 ylnda Miletosun
Persler tarafndan ele geirilip tahrip edilmesi ile son buldu (Sevin, 1982a, 233).
Bundan sonra Pers Kral Dareios, Ion kentleri zerindeki basky azaltt. Hatta
Herodotos demokratik ynetimlerin ortaya kmasna izin verildiini ileri srer. Buna
karlk, Ion dnyasnn ruhu ezilmitir ve bir daha asla M.. 6. yzyldaki refah
dzeylerini yakalayamaz (Freeman, 2003, 179).
Bundan sonra Ion polisleri, Hellasta giderek ykselie geen Atina polisinin
stnlk kurma abas ve Pers mparatorluunun kurduu bask arasnda skp
kalr. Pers Ordusunu Granikosta (anakkale Biga ay) ar bir yenilgiye uratan
Makedonyal Byk skenderin Ion polislerine bahettii bamszlk ise szde
olmaktan teye gidemeyecektir.

SONU
Eskia dnyas deyince aklmza Akdeniz ve evresi uygarlklar gelir. Roma tarih
sahnesine kncaya kadar, Dou Akdeniz corafyas, bu dnyann doduu ve gelitii
yerdir. Ionia polisleri ise yle merkezi ve stratejik bir konumda yer alrlar ki, neredeyse
Akdenizin kendi dnemlerindeki btn halklaryla tanma frsatn yakalayp btn
devletleriyle ilikiye gemilerdir.
blgelerde yer alan ancak Akdenizle balants her zaman devam eden
Mezopotamya dzlklerinden, Afrika ilerine kadar Ionia polislerinden yani bizim
zmirimiz ve civarndan insanlarn izlerini bulmak mmkn olmutur. Arkeoloji
bu konuda o kadar ok malzeme vermektedir ki, bunlarn hepsini deerlendirmek bu
almann snrlarn aar.
Bizim burada yaptmz devlet dzeyindeki ilikileri incelemek olmutur. Yoksa
Ionia blgesinde oturmu insanlar kendi dnemlerinin yaman tccarlardrlar ve onlarn
uzak lkelerle kurduklar ilikiler siyasi ilikilerin ok tesinde ticari, ekonomik, kltrel
ve baka birok boyut tar. Arkeoloji de bu konuda ok malzeme verir. Ancak biz
arkeolojik malzemeye sadece devlet dzeyindeki ilikileri aa karmak balamnda
baktk ve yazl kaynaklar n plana aldk.
Btn bunlardan elde ettiimiz sonu Ion polislerinin Byk skenderin ve
Romallarn dnya devleti idealini gerekletirmek fikrinden ok nce dnyay
kendilerine mesken yaptklardr. Herodotosun ok gzel tespit ettii zere onlar
yeryznn en gzel g altnda yaayan insanlard ve bu gn ufuklarn delip
Afrika ilerine kadar gitmeyi, istila etmeden, savamadan baardlar. Bu baarlarnda
Anadolunun binlerce yllk mirasn tanmalar, benimsemeleri byk rol oynad.
Muhakkak Anadoluya geldiklerinde yerli Anadolu insannn, kendilerinden nce benzer

74
 folklor / edebiyat

tecrbeyi yaam olan Phryglerin, ou zaman kavga etseler de Lydiallarn onlara

rettikleri, onlar bilimlerin, felsefenin, sanatn ilk mealecisi yapt.
Bulunduklar konum karadan olsun denizden olsun onlar hep douya tad, onlar
da seve seve gittiler ve bin bir eit hazine ile dndler. Bu hazine M.. 6. yzylda,
modern tarihilerin Arkaik a dedikleri dnemde yle parltlar yayd ki, bugne
gelinceye kadar ne Efes unutuldu ne Milet ne de Foa

ANTK KAYNAKLAR

Herodotos, (1991), Herodot Tarihi, (ev. Mntekim kmen), stanbul: Remzi Kitabevi.
Strabon, (1993), Antik Anadolu Corafyas (Geographika: XII-XIII-XIV), (ev. Adnan Pekman),
stanbul: Arkeoloji ve Sanat Yaynlar.

MODERN KAYNAKLAR

Akurgal, E., (1993a), Eski zmir I: Yerleme Katlar ve Athena Tapna, Ankara: Trk Tarih Kurumu
Basmevi.
______ , (1993b), Anadolu Uygarlklar, stanbul: Net Turistik Yaynlar.
Bean, G. E., (1972), Aegean Turkey, London: Ernest Benn Limited.
Bernal, M., (1998), Kara Atena, (ev. zcan Buze), stanbul: Kaynak Yaynlar.
Boardman, J., (1988), The Greeks Overseas: Their Early Colonies and Trade, London: Thames &
Hudson.
Cahill, N., (2006), Lydia, Arkeo Atlas Dergisi: Demir Kayalar Phrygia ve Lydia, Say: 5, stanbul,
88-101.
Conka, S., (2006), Ekonomi: Metal Ticaret, Arkeo Atlas Dergisi: Demir Kayalar Phrygia ve Lydia,
Say: 5, stanbul, 56-57.
Cook, J. M., (1970), The Greeks in Ionia and the East, London: Thames & Hudson.
Finley, M. I., (1970), Ancient Culture and Society Early Greece: The Bronze and Archaic Ages,
London: W. W. Norton & Compony.
Freeman, C., (2003), Msr, Yunan ve Roma: Antik Akdeniz Uygarlklar, (ev. Suat Kemal Ang),
Ankara: Dost Kitabevi.
Hooker, J. T., (1980), Mycenaean Greece, London: Routledge & Kegan Paul.
Kuhrt, A., (2010), Eski ada Yakndou, Cilt: II, (ev. Dilek endil), stanbul: Trkiye Bankas
Kltr Yaynlar.
Mansel, A. M., (1988), Ege ve Yunan Tarihi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
Sevin, V., (1982a), Anadoluda Yunanllar, Anadolu Uygarlklar Ansiklopedisi, Cilt: I-II, stanbul:
Grsel Yaynlar.
Sevin, V., (1982b), Frygler, Anadolu Uygarlklar Ansiklopedisi, Cilt: II, stanbul: Grsel Yaynlar.
Sevin, V., (1982c), Lydiallar, Anadolu Uygarlklar Ansiklopedisi, Cilt: II, stanbul: Grsel Yaynlar.
Thomson, G., (1988), Tarih ncesi Ege I, (ev. Celal ster), stanbul: Payel Yaynlar.
Vassileva, M. (2008), King Midas in Southeastern Anatolia, Anatolian Interfaces Hittites, Greeks
and Their Neighbours (Proceedings of an International Conference on Cross-Cultural
Interaction, September 17-19, 2004, Emory University, Atlanta, GA), B. J. Collins, M. R.
Bachvarova and Ian C. Rutherford (eds), 165-171.
Wittke, A. M., (2006), Phrygia, Arkeo Atlas Dergisi: Demir Kayalar Phrygia ve Lydia, Say: 5,
stanbul, 2006, 10-24.

75
 folklor / edebiyat

zet
ION POLISLERNN PERS STLASINA KADAR YAKINDOU
DEVLETLERYLE LKLER

farkl Yunan lehesi konuan halklar Demir ann balarnda douya g etmi ve
Anadolunun bat kylarna yerlemilerdir. Bunlar Aioller, Ionlar ve Dorlardr. iinde Ionlar
en fazla n plana kan halk olmutur. Yerletikleri blge hem Anadolunun i kesimleriyle iletiimi
salayamaya uygundur hem de kydaki limanlar Akdenizin uzak blgelerine ulam olana
tanmaktadr. M.. 9. yzyl itibaryla Ioniada polis siyasi yaps ortaya km ve btn Yunan
dnyasna model oluturmutur. Bat Anadolu bu gelimelere sahne olurken Anadolunun dier
kesimlerinde de blgesel baz krallklar ortaya kmaya balamtr. Phryg Devleti ve Lydiann bunlar
arasnda nemli yeri vardr. Ion polislerinin ilki ile siyasi ilikisi hemen hi belgelenemez. Ancak Lydia
Krall, corafi yaknlndan da kaynakl olarak Ion polislerinin srekli irtibat halinde olduu bir
devlettir. M.. 7. yzyln ikinci yarsnda denize de alan Ioniallar Msr firavunlaryla da farkl
dzeylerde iliki kurmulardr. Bu iliki kah Msr ordusunda paral askerlik kah Msr lkesinde
ticaret yapmak eklinde olmutur. Bu youn ilikiler sayesinde Ionlar Arkaik Dnem Yunan dnyasnn
parlayan yldz olmular ve anakara Yunanistanna pek ok konuda nclk etmilerdir. Perslerin
Anadoluyu ve btn Yakndouyu ele geirmeleriyle bamszlklarn kaybeden Ion polisleri zaman
zaman bu bamszl yeniden elde etseler de son olarak Makedonya Kral Byk skender tarafndan
vergiye balanrlar.
Anahtar Kelimeler: Polis, Ionia, Yunan, Lydia, Phrygia, Anadolu, Msr, Ege, Akdeniz

Abstact

THE RELATIONSHIP BETWEEN IONIAN POLEIS AND THE OTHER

STATE OF ANCIENT NEAR EAST TILL THE PERSIAN OCCUPY
The people who spoke three different dialects of Greek had immigrated to the East in
the early Iron Age and settled down on the west coast of Anatolia. These are Aeolians,
Ionians and Dorians among whom Ionians have been the most prominent one. The area
which they had settled down was appropriate for interaction with the hinterland and also the
harbours at the coast provided communication with the farther coasts of the Mediterranean.
In the 9th century B.C, polis arised as a political structure in Ionia and this structure became
a model for the Greek World. While these events were taking place in the West Anatolia,
regional kingdoms were arising in different parts of it. Among these, Phrygian and Lydia
Kingdoms have an important place. There is no evidence of a relationship between Ion poleis
and Phrygia. On the other hand, because of its geographical proximity, Lydia Kingdom had
continious relationship with Ion poleis. Moreover, Ionians set out to the sea in the second
half of the seventh century B.C. and were in contact with Egypt pharaoh in different ways.
Sometimes it was mercenary in Egypt military and sometimes trading in Egypt lands. So
Ionians were a shining star in archaic period of Greece World and led the mainland Greece in
many ways. When Persians occupied Anatolia and the whole of Near East, Ionian poleis lost
their independence. Even though they acquired their independence for short periods,
finally they were put under tax by Macedonian king, Alexander the Great.

Key words: Polis, Ionia, Greece, Lydia, Phrygia, Anatolia, Egypt, Aegean, Mediterranean

76