Eski Mezopotamya Tarihi / K.

Krolu ZET

Tanm ve snrlar: Mesos (orta) +potomos (rmak) = ki nehir (FIRAT-DCLE)

arasnda kalan yer. Mezopotamya tarih boyunca farkl dnemlerde farkl coraf
snrlar tanmlamak iin kullanyordu. Strabon, Plinius, Tevrat.

Bugn ise K. Toros dalar, G. Basra Krfezi, D. Zagros Dalar ve B. Suriye l.

Mezopotamya coraf bir ifade olmakla birlikte ayn zamanda kltrel bir tanmdr.
Smer Akad Babil Asur gibi uygarlklarn oluturduu ortak kltr ifade eder.

Aratrma tarihi: Kutsal kitap ve antik yazarlardan ilk bilgiler edinildi. Ardndan
gezginlerin aratrmalar ile devam etti. Ardndan 19. yzylda Avrupann byk
mzeleri eser toplamak iin ilk kaz almalarn balatt (nce diplomatlar
amatr kazlar yapt). Ardndan iviyazsnn zm ile beraber gerek anlamda
bilimsel almalar balad.

ivi yazs zm: dilli (eski Perse, Elamca, Babilce) Bisutun yaztlar. lk
zen (1802) Alman dilbilimci Georg Fredrich Grotefend. Bu aratrmalarda
falan falann olu tanmlamasn kard ki bu eski Pers krallar Darius olu
Kserksese ifadesine uyuyordu. Ancak bilimsel bir alma olarak grlmedi.
Ardndan 1837de Henry Creswicke Rawlinson (iviyazsnn babas)
Grotefend ile rten sonulara ulat. Btn bu gelimeler sonunda
Assurbilimci Georg Smith birok tableti zmeyi baard.

DLLER: Mezopotamyada en yaygn konuulan diller Smerce ve Akkadcadr.

Smerce: Bilinen hibir dille dorudan bir akrabal yoktur. Ancak Smerceye
Kramerin de syledii gibi akraba olabilecek dil gurubu Ural-Altay dil grubudur. 4.
Binyln sonunda ve zellikle 3. Binylda yaygn bir ekilde konuulmaktayd. 2.
Binylda siyasi etkinliklerini kaybedince dilleri de etkinliini kaybetti ve yalnzca
resmi ilerde ve de zellikle dini konularda kullanlmaya baland. Bu dile ait ilk
belgeler 3200e tarihlense de bek halindeki birok yazl tablet daha ge bir
dneme (2800-) tarihlenir.

NOT: Hz. Nuhun olu: Yafes, Ham (Hamiler) Sam (Samiler).

Akkadca: Sami kkenli bir dildir. Sami kkenli diller yaplarndaki farkllklar
nedeniyle Bat ve Dou diye ikiye ayrlr. Dou: Akkadca, Babilce, Asurca. Bat:
Amorite (Amurru/Amuri dili), Aramice. 3. Binyln ortalarndan 1. Binyln
sonlarna kadar geni bir blgede konuulmu ve yazlmtr. Kuzeyde konuulan
Asurca ve Gneyde konuulan Babilce Akkadcann leheleridir.

Babilce: Akadcann lehesi. 2. Binyln 2. Yarsndan itibaren Anadolu D. Akdeniz

ve Mezopotamyada kltr ve diplomasi dili olarak kullanlmtr. Siyasi
merkezlerine bal olarak Gney Mezopotamya merkezli bir dil.

Asurca: Akadcann lehesi. Siyasi merkezlerine bal olarak Kuzey Mezopotamya

merkezli bir dil. Anadolu yazy Asurlu tccarlardan renmitir. Asurlu tccarlara
ait yaz arivleri 2. Binyln bana aittir.
Ugarite: Suriyenin batsnda yerel bir dildir. Bu yaz hece ls yerine alfabe
yazsna benzer ve Fenike alfabesinin temelini oluturur. 13-12. Yy. ait arivler
vardr.

Ebla Dili: Sami kkenli bir dil olmakla beraber farkl zellikler tar. Bu dile ait
bilgilerin ou K.Suriyede Halep yaknlarndaki Ebla kentindeki buluntulara
dayanr. M 2400 yllar.

Amorite: Amurru dili bat Sami kkenli bir dildir. 2. Binyln ilk yarsndan itibaren
Suriye kylarndan G. Mezopotamyaya kadar geni bir alanda kullanlm. Ancak
btnyle bu dilde belgeler yoktur.

Aramice: Bat Sami kkenli bir dildir. Alfabe yazl bir dildir. Dilleri yazl belgelere
ok aktarlmam yer adlar ve isimler dnda. ok az tablet var nk daha ok
papirsler zerine yazlyordu. 1. Binylda Akadcann yerini alm ve geni bir
corafyada konuulmutur. Mezopotamya kltrnn batya aktarlmas
(skender ile beraber) nemli bir rol vardr.

Hurrice: Kuzey Suriye evresinde 3.binyln ortalarndan 2. Binyln son eyreine

kadar etkin bir dildi. Urartuca ile ayn kkenden gelimitir.

Mitannice: K. Suriye G. D. Anadolu evresinde konuulan Hint Avrupa kkenli bir

dil.

Elamca: Smerce gibi 4. Binyln sonlarnda kullanlmaya balanmtr. Kkenleri

bilinmemekle birlikte Sami kkenli olmalar muhtemeldir.

Homo Erectus (ayakta duran insan) 1.5-2 milyon: belirgin bir dili olan bu
insanlar, bilinli avclk yapyor ve atei kontrol edebiliyorlard. lk ta aletleri bu
insan tr yapmtr. G. Dou ve K. Mezopotamyada (Suriye) arkeolojik
buluntulara rastlanmtr.

Homo Neanderthal (230.000-28.000): Modern insann (homo sapiens) atas

olarak grlse de yeni aratrmalar homo sapiensin atas olmadn ancak kuzeni
saylabileceini ortaya koymutur. Ksa tknaz ve ok gldr. llerini gmen ilk
trdr. Avc ve toplayc daha ok avc. Sapiensten daha gl daha byk
beyinliydi. Konuma yetenekleri kesin vard ancak sapiens kadar deildi. Zorlu
artlarda hayatta kalan bu tr ironik bir ekilde sapiens tarafndan yok edilmitir.
Birey & Grup.

Homo Sapiens: 60.000/50.000: modern insan.

Buzul ann Sona Erii

NOT: Tarih ncesi devirlerin tarih aral birok kaynakta farkl. Bu yzden dnem
ad yerine bin yl sylemek daha mantkl.

Paleolitik a (Eski Ta a/Kabata devri) 1.5 2 milyon-12000

Mezolitik/Epipaleotik a Orta ta a/yontma ta devri) 12000- 10000 / 10000-

8000
Neolitik a (Yeni Ta a/cilal ta devri) 10000- 5200 /8000-5000

Kalkoli6

13 bin yl nce Mezopotamya daha az kurakt ve daha ok ormana ve bitkiye

sahipti. O devrin insanlar dnyann her yerindeki insanlar gibi gezici kk
gruplar halinde avc toplayc olarak yayorlard. Genelde hareket halindeydiler;
avlayacak ya da toplayacak yiyecek bulduklar yerlerde barnak kuruyorlar ya da
maaralara yerleiyorlard. Buralarda kendilerini besledikleri srece kalyordu.

NOT: Buzul a gnmzden 14 bin yl nce son bulmutur. 12.500 yl nce

tekrar geri dnd. Dnya kurak ve souk yer haline geldi. Ortadouda evresel
bir k yaand. Kuraklk 1000 yldan uzun srd.

Mezolitik a ya da Erken Neolitik Dnem

11-12 bin yl nce iklim yava yava deierek bugnk halini ald. 10.000-
9500lerde insanlar ilk kk yerleimleri kurmaya baladlar. Bu dneme ilikin
bulgularn byk bir ksm Dou Akdeniz kylarnda edinilmektedir. Bu ksa sreli
yerleimcilerin oluturduklar kltrler Natufian/Natuf (Filistin) ve Kebara
kltrleri olarak adlandrlr. Douda ise Zarzi/Zarzian kltr (anidar
maaras) vardr daha ok avc toplayc. (16 bin-8 bin) Natufan kltrn dou
komusu, Rus steplerinden geldikleri dnlyor.

Tarm ilk olarak bugn Bereketli Hilal( olarak adlandrlan Dou Akdeniz ve
Kuzey Mezopotamyada balad. rdn vadisinde DRA adnda M 9500e
tarihlenen ve tahl ambar olan bir ky var. Bu ky ilk ky
yerleimlerinden biridir. lk tarmsal faaliyetler baladnda avclk toplayclk
birden braklmamtr. Tarm: nce mezo ardndan in Amerika Afrika.

Neolitik a - Neolitik Devrim 10.000-5200 / 8.000-5000

Dnem kendi iinde anak mleksiz neolitik a ve anak-mlekli neolitik a

olarak ikiye ayrlr.

1- anak mleksiz Neolitik/ Aseramik Neolitik

nsanlk tarihinin en nemli dnm noktalarndan biri olan bu dnemde insan

avc-toplayclktan tarma geerek retmeye balam (yabanl tahllar evrim
geirmi) ve doaya hakim hale gelmitir. Bu dnemde insanlar sistemli bir
ekilde yerleik hayata gemeye ilk kyleri kurmaya balamtr. Bu dnemde
tarmn yannda hayvanclk faaliyetleri balam ve kei koyun sr domuz gibi
hayvanlar evcilletirilmitir. Ayrca anak mlek yapm da gnlk hayata
girmitir. Btn bu gelimeler kkl bir deiiklikti ve Gordon Childe gibi kltr
tarihileri tarafndan devrim olarak nitelendiriliyordu.

Erken Neolitik ada (anak mleksiz/Akeramik) K. Mezoda, (G.D. Anadoluda)

Natuf kltrden farkl ve byk olarak yeni yaam yerleri ortaya kmtr.
(ayn, Krtik Tepe, Demirky (Diyarbakr) Hallan emi (Batman). Bu yeni
yaam alanlarnn en nemli buluntusu yap planlar ve ekilleridir (yuvarlak planl
yaplar, zgara planl yaplar, kanall yaplar, ta demeli yaplar, geni odal
yaplar vs.). Bu evrede akmaktandan ve obsidyenden ta alet yapmnda
yararlanlmtr.

1- Yapnn ekli-plan, bykl, amac LK KERP EVLER (nfus says, ambar,

yuvarlak planl KLT yaplar, din adamlar), 2- nsan kemikleri (l gmme
gelenekleri (insanlar evlerin tabanlarnn altna cenin pozisyonunda gmlyor
daha sonra mezarlk fkri) , kltler salklar, boylar, kazalar vs. ), 3- hayvan
kemikleri (evcil hayvanlarn buluntusu daha ok), 4- Kk buluntular (bitki
katkl amurdan aletler, tatan bilezik, ok ular, kilden heykelcikler, tanr
fgrleri) 5- Alet yapmnda kullanlan gereler (akmata, obsidyen)

Dnemin sonunda gelien kltr bilinmeyen sebeplerden dolay (iklim,

hayvanlarn azl vs.) km, byk yerleimler terk edilmi insanlar kk
gruplar ve gebe yaama gemitir.

2- anak mlekli Neolitik a

Mezopotamyadaki kltrler; konut tipleri, sanat anlay, anak-mlek

biimleri ve bezemelerinde grlen deiimlerle izlenebilmektedir.

Ky yaamnn balangcyla yazl belgelerin ortaya k arasnda

meydana gelen gelimeler farkl kltr adlaryla anlr. Bu kltrlerin
karakterini anak mlek tipleri, ev planlar gibi belirgin unsurlar belirler ve
bu kltrler genellikle ilk belirlendikleri yerin adyla anlmaktadr. (Hassuna,
Samarra, obeyd gibi

LK KLTRLER ve KENTLi Yaamn Alt Yaps

Hassuna Dnemi (5750-5250)

Kuzey Irakta Musul yaknlarnda kurulmu yaklak 80 adet yerleim yeri

tespit edilmi.
Avluyu evreleyen 6-7 odal evler.
Odalar iki blok halindedir: mutfak-yaam alan ya da haremlik selamlk.
Gelimi frnlar ve byk depolar.
lk bakr eyalar. Bakr hem stlarak hem de dvlerek kullanlyor.
ki eit seramik: 1-kaba, mutfakta kullanlan gri-krmz renkte 2- zenli,
krmz boyal yatay ve dikey kazma izimli, geometrik motifler.

Samarra Dnemi (5300-5100)

Orta Mezo-Zagros Da eteklerinde yamur alan yerlerde kurulmu

kltrdr.
Basit Sulama kanallarnn ald ve sulu tarmn balad ilk dnem.
Kendi has kahverengi renkli anak-mlekler.
Giderek Hassuna kltrnn yerini alm ve Kuzeye doru yaylmtr.

Halaf Dnemi (5600-4800) Halaf Hy

K.Suriye, G.D. Anadolu, K. Irak gibi geni bir corafyada yaylm kltrdr.
 Tholos tipi konut. (yuvarlak oda dikdrtgen eklem)
Kltre zg mallarn geni alana yaylmas yaygn ticarete iaret eder.
Bakrn kullanm yaygnlamtr.
Corafyasndan dolay kuru tarm.
mlek frnlar gelimi, hayvan fgrleri, geometrik desenler v.s. beyaz
boya kullanlmaya balanmtr.
Kadn tanra heykelcikleri, erkek yok.

Obeyd/Ubeyd Dnemi (5500-4000 ) Proto-Fratllar

G. Mezo merkezli bu kltr Kuzeydeki Halaf ile e zamanl kltrdr. El

Ubaid ve Eridu merkez
Kyden kasabaya gei bu dnemle birlikte balamtr. (devlet ncesi
karmak toplum)
Zamanla kuzeyde yaylm ve Halafn yerini almtr.
Tholos ev yapm yoktur. Byk salonlu etraf kk odal ve iki katl evler.
Sulu tarm yaygnlam (organize toplum) ve refah seviyesi artm, G.
Mezo ne kmaya balamtr.
Smer kltrnn atas ya da temeli olan bu kltr Mezo uygarlklar iin
nc bir rol oynamtr.
Kentler tapnaklarn evresinde yerlemilerdir.
Gerek MLEK ARKI bu dnemin sonunda ortaya kmtr.
anak-mlek standart ve bezemeler tek dze: yars bezemeli yars bo.
Ticaret olduka gelimitir. (Aa, maden, ta yok)
Tapnak mimarisi gelimitir. Drtgen planl tapnaklar. ift amal: badet,
Depolama. Tapnaklarda mhr baskl kil (BULLA) bulunmutur ki bu
merkezi ynetimi, dini snfn etkinliini gsterir. Eridu akmakta Tapna
Kentli yaamn altyaps bu dnemde olumutur.

NOT: Her ne kadar neolitik dnemde geni yzlml ve kalabalk nfuslu

yerleimler grlse de bunlar kent olarak nitelendirilemez. Zira kent olgusu bu iki
unsurla birlikte kltrel ticari ekonomik siyasal ve toplumsal birok unsurun
birleimiyle, etkileimiyle tanmlanabilir.

Uruk Dnemi (4000-3100)

Kentli yaam biiminin ortaya kn temsil eder. Uruk dnyann ilk KENTi
ve uygarldr.
Tartmal olsa da Uruk ayn zamanda dnyann ilk kent DEVLETidir.
YAZInn ortaya kt yer. (1- Resim yazs=piktografk 2- ivi yazs, hece
ll)
leri dzeyde sulu tarm, ticaret, uzman zanaatkarlar, sanat, madencilik vs.
ileri teknoloji, seri retim ve iblm.
Youn kentli nfus (40 bin evresiyle 80 bin)
Saban, tekerlekli araba, nehir tamacl bu dnemde
Byk ve rgtl i gc gerektiren byk ina projeleri (kamu binalar,
tapnaklar) inaat alan doldurularak ykseltilmi ve geni teraslar zerine
tapnaklar ina edilmitir. Kireta Tapna, Beyaz Tapnak
 Bask mhrle birlikte silindir mhr / Kalpta yaplm devrik azl kaseler
bu dnemde.
paral ev.

Cemdet Nasr Dnemi 3100-2900

Badatn 100 km gneyi.

Uruk dnemi gibi yeniliki deil. mlekler kalitesiz, Uruk gibi etkili deil.
Mor kenarl boyal (krmz-siyah) mlekler bu dnemi karakterize eder.
Ynetimle alakal belirli tarzdaki yaz tabletleri (anlalamam, baz ehir
isimleri)
Daha gl merkezi idare, organize toplum.
Sulu tarm geliip yayld.
Uruk dneminin paral evleri bu dnemde yoktur.

SMERLER /// Erken Hanedanlar Dnemi 2900-2350

Smerce bilinen hibir dille akraba deildir. Kkenleri nereye dayanyor:

Yerli mi, mezo.ya baka bir yerden mi geldiler? BLNMYOR.
G. Mezo kkenli Ubeyd kltr ile Smer kltr arasnda kesintinin
olmay Smerlerin yerli bir halk olabilecei dncesini akla getirir.
Ancak nemli kent ve nehir isimleri (Ur, Laga, Nippur/ Frat-Buranun-
Purattu, Dicle-Diglat) blgede daha nce yaam halkn varln akla
getirir. Smerler bu isimleri deitirmeden ald.
Baz kahramanlk hikayeleri Hazar blgesiyle (Orta Asya) bir bann
olabileceini dndrr.
S. N. Kramer: Smerler yerli halk deildir. 4. Binyln ikinci yarsna kadar
Smer lkesine gelmemilerdi. Geldiklerinde burada Proto-Fratllar (Ubeyd
kltr) ve Sami halklar vard. Smerler bu halklarla kararak melez ve
stn ve Sami arlkl bir kltr oluturdular. I. Ki Hanedann ilk kral
isimleri Sami kkenlidir.

NOT: Eski kavimler ile gnmz milletleri arasndaki akrabalk ilikisi dil
tartmalar ile yani dillerin akrabal ile kantlanabilir (gramer/dilbilgisi olarak
kk gvde ek ekimlerle cmle yaps ile vs kantlanr. Kelime benzerlii akrabal
gstermez.) Ancak btn flologlar Smercenin en yakn olabilecek dil grubu
olarak Ural-Altay dil grubunu gstermektedir. Trkeyle 100e yakn ortak kelime.

Bu dnem Henri Frankfort tarafndan mleklerde ve silindir mhrlerdeki stil

deiiklikleri tespit edilerek * Erken Hanedanlar I (2900-750), * Erken Hanedanlar
2 (2750-600), * Erken Hanedanlar 3a (2600-2450), * Erken Hanedanlar 3b (2450-
2350) olmak zere drde ayrlr. Ancak bu dnemle ile tarihsel gelimeler
arasnda ba kurmak olduka zordur.

I.K Hanedanl (Etana)

I.URUK Hanedanl (Meskiaggaer)

I.UR Hanedanl (Mesannepadda)

Fetret Devri (Elam)

II.K Hanedan (Hi kral ismi yok, gsz dnem)

II.URUK Hanedan (Lugalannemudu/Kurtarc Gl)

2500 Ki Kral Mesilim Kral listelerinde yok. Arkeolojik belgelerde var.

2450-2300: YARIM Dzine Krallk. Kent devletleri UMMA-LAGA atmas

Kral Listeleri ve Arkeolojik Veriler

Konunun uzmanlar tarafndan phe ile yaklalsa da Kral Listeleri dnemin

(Erken Hanedanlar Dnemi) genel bir kronolojisini izmek iin nemlidir. Zira Kral
Listeleri en eski zamanlardan sin Hanedanna (2000ler) kadar Smer kent
devletlerini yneten krallarn adlarn, hkmdarlk srelerini ve baz faaliyetlerini
alt alta sralar. Bu listeler ile arkeolojik veriler ile karlatrlarak tarihsel kurgu
yaplmaktadr. Birbirinden kopyalanan listelerin olduka ok kopyas olmasna
ramen elimizde bulunan en eski rnek M 1800lere tarihlenmektedir.

Kral Listeleri tufandan nce ve tufandan sonra olmak zere ikiye ayrlmaktadr. lk
ksm mitoloji ile i iedir ve krallar binlerce yl iktidarda kalmaktadr. Tufandan
sonra krallk yklm, yeni dzende egemenlik bir kentten dier kente geerek
devam etmitir. (Kent Devletleri Dnemi) Listelere gre lk Smer hanedan,
ayn zamanda ne kan kent, srasyla K, URUK (Erek), UR hanedanlar ve
kentleridir. Ancak arkeoloji belgeler Ki ve Uruk hanedanlarnn ada olduunu
gstermitir. Listelere gre devam edecek olursak Smer lkesinde ncelikle Ki
stnl vard ve krallar K Kral olarak anlyordu. Dolaysyla ondan sonraki
hanedanlar/kentler de K KRALI unvann kullanmtr.

NOT: Kral Listelerinde belirtilen isimlerin hepsinin gerek birer kiilii yanstp
yanstmad bilinmektedir. Ayn zamanda arkeolojik belgeler araclyla aa
kan krallarn adlarnn bu belgelerde yer almamas isimlerin nemini yok etmese
de azaltr.

Devlet Ynetimi-Toplum-Ekonomi

Smerler belli bal byk kentler etrafnda kent devleti eklinde rgtlenmi bir
topluluktur. Her kentin banda rahip-kral olarak ngrlen bir kral vard. Hemen
hemen her kent SURlarla evrilmiti. Kentin merkezinde tapnak (ziggurat) vard
ve tapnak sosyal yaamn merkeziydi. Yine kenti evresinde kente bal kyler
bulunmaktayd. EN ENS LUGAL (BEY-VAL-KRAL) gibi unvanlar en st ynetici
unvanlaryd. Bunlarn yan sra YALILAR ve ERKEKLER meclisi diye anlan 2
meclisleri vard. Edebi eserlerde nemli bir karar alrken kraln meclislere
dantn ve onlarn oluru olmadan harekete geemediini grrz.
Toplum temel olarak 3e ayrlr: SOYLULAR, SIRADAN Halk, KLELER. Bugn ircaa
edilen hemen hemen tm zanaat dallar Smer toplumunda da vard. Mesleki
anlamda toplum uzmanlam bir toplumdu. Ticaret gelimiti. Sulu tarm
gelimiti. Coraf nedenler Smerleri mecburi olarak olarak rgtl bir topluma
ve gelimi bir iblmne zorluyordu. Neticede Tanrnn terk ettii blge
(maden yok aa yok, ta yok, bataklk) cennet bahesine dntrld
(kurutma, su kanallar, gelimi ticaret).

Mito-Din-Kltr

URAKAGNA: Laga kral, dindar, ilk Pasifst, dnyann LK YAZILI TOPLUMSAL

REFORMunu yapmtr.

LUGALZAGGESSI: Umma Kral, Laga/Urakagina yendi, Sargon tarafndan

yenildi.

Kent Devleti, Yazl Hukuk, Matematik, mleki ark-Tekerlek-Yelkenli Tekne,

Mimari, Silindir Mhr ve DN

Akkadlar 2334-2150

Sami kkenli olan Akkadlarn ne zaman ve nereden Mezoya geldikleri tam

olarak bilinmese de Erken Hanedanlar Dneminde yava yava szma
eklinde ve Mezoya G. Suriyeden ya da Arap yarmadasndan geldikleri
muhtemeldir. Akkadlar Smer kltrn benimsemiler, Smerlerin
zayfladklar dnemde de iktidar ele geirmiler ve 200 yllk bir sre
iktidarda kalmlardr. Bu dnemde kltr deiiklie uramam yalnzca
iktidar deimitir. Kent devletinden imp.lua gei.
SARGON Akkadlarn bilinen ilk Kral Sargondur (ARRUKN) . Sargon
Smer saraynda (K kral Ur Zababa) bir alan iken ykselerek vezirlie
gelmi,uygun zamanda da darbe ile ynetimi ele geirmitir. Sargon ilk i
olarak Agade isminde bir bakent kurmutur (yeri bilinmiyor). 56 yllk uzun
hkmdarl dneminde 30a yakn sava yapmtr.
Kiten sonra ilk olarak G. Mezo kentlerini ele geirmitir(aa deniz).
Daha sonra Douda-Elam ve Kuzeyde Suriye, Anadolu ileri ve etkinlii
Kbrsa Girite kadar, batda belki Msra bile sefer dzenlenmi olabilir
ancak ne kadar gerek olduu bilinmiyor.
Bu fetihlerin kalc fetihlerden ziyade yama seferleri olduu
dnlmelidir.
Sami kkenli yneticiler, askeri snr garnizonlar
RMU (2278-70) syanlar bastrd, eski yerleri yeniden fethetti.
MANTUU (2270-2254) Geni corafyalarda fetihler. Toplanan 32 krala
kar sava.
NARAM-SN (2254-2218) Geni corafyalarda fetihler Kuzeyde
Ermenistana kadar, Batda Msra fetihler, Douda Elam. Evrenin Kral,
Tanr Kral.
GUTLER tarafndan yenilmi ve MEzoda siyasi hakim GUTLER olmutur.
 AR-KAL-ARR (2217-2193) Sonun balangc kuzeyde denetim
bozuluyor: Lullubiler, Gutiler ve Amuri G. ki kral daha var. 2112 III. Ur
Slalesi.

GUTLER: Zagros dalarnda yaayan sava halk, Krtlerin atalar olduu

ynnde bir kan var. Tabletlerde barbar yakp ykan olarak anlyorlar.

III. Ur Slalesi ya da Yeni Smer 2112-2000

UR-Nammu Guti egemenliinden kurtulu ve Ur-Nammu tarafndan III.Ur

hanedannn kuruluu.
nsanlk tarihinde bilinen ilk yasa koyucu ve de bu yasalar Maddi karl
olan cezalar ngryor.
ULG /AMAR-SN / U-SN / BB-SN
Ekonomik canlanma, nemli ina faaliyetleri
Amuri g (Suriye), Elam aknlar (ran) hanedanl ykm.

2. Binyl Mezopotamya Tarihi

* Yeni Gler ve Kent Devletleri- Gei Dnemi (2000-1600)

sin-Larsa

Eski Assur Krall

Eski Babil Krall

Kassitler

Hurri-Mitanni

Orta Asur Krall

Arami Gleri-Ege Gleri: Binyl Sonu Karanlk Dnem

1. Binyl Mezopotamya Tarihi

Yeni Asur Krall 1000-600

Yeni Babil Krall

Pers Krall 538-331