Professional Documents
Culture Documents
8.2. Tr li bi Dung Xa, ngoi cc ch vit bng ch Hn, cn nhiu ch vit bng hai
ch Hn hay bng cch khc:
u : Dung Xa
Dung [HV - ting Hn-Vit] (Xem 8.1.1.)
xa [N - khng phi ting Hn-Vit] (s = xa () + c = xa ())
Ghp -ngha hai ch Hn c ngha xa vit ch xa.
Cng c th ni: s c m gn ging xa (mn m) thm c c -ngha l xa.
(Mt ch mn m v , mt ch mn .)
Dng 1: Ti c mt ngi bn hin b-nh .
ti [N] (HV: toi) (m gn vi ti (?) nhng khc ngha) (Xem 8.1.4)
c [N] (c (mn m) + hu = c ()). Ghp hai ch Hn vi nhau. Mt ch
mn m (c m gn ging), mt ch mn .
mt [N] (HV: mt = mt) (Xem 8.1.2)
ngi [N] (ngi vit tt) (m gn ging) + nhn = ngi ())
bn [N] (nhn = ngi () + bn (m)
Thng-thng b th ng trc, d l mn m hay mn -ngha.
hin [HV]
b [N] (HV: b = ng) (mn m gn ging nhng khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Nu mun r hn th thm ch tiu (= b) trn/sau ch b.
nh [N] (nh (m) + tiu = nh, b ())
Dng 2: Thanh-thanh nh hoa c .
thanh [HV: thanh = xanh] (mn m) (Xem 8.1.2.)
nh [HV] (Xem 8.1.1.)
hoa [HV] (Xem 8.1.1.)
c [N] (tho = c () + c (m))
Dng 3: Tc thng b xo ngang vai .
tc [N] (tiu, bu = tc () + tc (m))
thng [HV]
b [N] (HV: b) (c m gn ging nhng khc ngha) (Xem 8.1.4.)
xo [N] (HV: x) (c m gn ging) [C th vit ch to (Min Bc)]
ngang [N] (HV: ngang = gi cao, gi cao, nghn ln) (Xem 8.1.2.)
vai [N] (lai (m) + kin = vai ()) [C khi vit: kin + lai]
Dng 4: Ngy mi gp ,
ngy [N] (nht = ngy () + ngi vit tt (m)) [Cng vit: ngi +
nht]
mi [N] (HV: mi) (c m gn ging nhng khc ngha) (Xem 8.1.4.)
gp [N] (b sc = i [cht i cht ng] + cp = kp (c m gn ging))
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 10
Tc Q B 1 Tc 6 7o Q BTg) + ngi5) [C q 68.1 230 13.86 190.38 18 452 cm /I 6 Do Q BT 0 Do Q BT 12 .30 12 143. Tc 6 7o Q BT / 6 1 Tf 13.98 12 13.98 27Tj 3.1<6 f> c Do Q BT2 .871
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 11
tng [N] (HV: tng = tng) (m gn ging, cng ngha)) (Xem 8.1.3.)
ngy [N] (nht = ngy () + ngi vit tt (m))
[Cng vit: ngi + nht]
Dng 18: Nhc tng giy .
nhc [N] (HV: dc = bn tn, ly) (m gn ging) [Vit theo ting Vit xa]
tng [N] (HV: tng = tng) (m gn ging, cng ngha)) (Xem 8.1.3.)
giy [N] (HV: chi) (C nhiu ch Nm bt u bng m gi- mn ch Hn bt u
bng m ch- hay tr- . Hay l [ch-, tr- (HV) gi- (Nm)])
Dng 19: Mi-mn thng nh
mi [N] (nch = tt-bnh () + mi (m gn ging))
mn [N] (nch = tt-bnh () + mn (m gn ging))
thng [HV] (HV: thng = bun, ru)
nh [N] (b tm = tim, lng () + nh (m gn ging)) [ch ng m: , ]
[Cng vit: (tm + nh)]
Dng 20: Nh ngy nh n .
nh [HV]
ngy [N] (HV: si = ngy-di) (khc m, cng ngha) (Xem 8.1.5)
[Cng c th ni l: nch = tt-bnh () + nghi (m gn ging)]
n [N] (HV: inh = i mt mnh)) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
[Cng c th ni l: nhn = ngi () + inh (m gn ging)]
[C th thm b nch , cho hp vi ch ngy ]
Dng 21: Mi ngy no ,
mi [N] (HV: bi = s, hn, vt qu) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
ngy [N] (nht = ngy () + ngi vit tt (m)) [Cng vit: ngi +
nht]
no [N] (HV: no (vit tt)) (c m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Dng 22: Chiu chiu a n .
chiu [N] (HV: triu) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
[i vi mt s ting a-phng, hai ting ny cng m.]
a [N] (b sc = i [cht i cht ng] () + a (m gn ging))
[Ch Hn c ch ny, m Hn-Vit l: di = di]
n [N] (HV: n) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Dng 23: Tay trong tay an tng ngn ;
tay [N] (th = tay () + ty (m gn ging))
trong [N] (long (vit tt) (m) + trung = trong, gia [()) [Ch ghi m theo ting
Vit xa. Cc m [tr] ngy nay u ghi bng ting Hn-Vit c m [l].)
[Vit khc ch trong (cng m khc ngha) dng 16.]
an [N] (y = o () + an (m))
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 13
tng [N] (HV: tng = tng) (m gn ging, cng ngha)) (Xem 8.1.3.)
ngn [N] (ch = ngn tay, ngn chn) (khc m, cng ngha) (Xem 8.1.5) [C khi
vit hai ch ch. C khi vit ch nguyn (m gn ging), hay th (=tay) +
nguyn.]
Dng 24: Chuyn hc-hnh qun c ng xa .
chuyn [N] (HV: truyn) (m gn ging)
[i vi mt s ting a-phng, hai ting ny cng m.]
hc-hnh [HV]
qun [N] (HV: quyn = lo-lng) (m gn ging)
c [N] (gia = thm () + kh (m gn ging))
[Ch Hn c ch ny, m Hn-Vit l: kh = c th]
ng [HV] (cng m, ngha gn ging)
xa [HV]
Dng 25: Mi ngy no ,
mi [N] (HV: bi = s, hn, vt qu) (c m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
ngy [N] (nht = ngy () + ngi vit tt (m)) [Cng vit: ngi +
nht]
no [N] (HV: no (vit tt)) (c m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Dng 26: Lc chia tay ,
lc [N] (nht = ngy, mt tri [ch thi-gian] () + lc (m gn ging))
chia [N] (HV: chi = cnh, nhnh) (c m gn ging) (Xem 8.1.4.)
tay [N] (th = tay () + ty (m gn ging))
Dng 27: Li nh nh hi th :
li [N] (khu = ming () + li (N) (ngy nay pht m l tri, gii) (m))
nh [N] (khinh = nh () + nh (m gn ging))
nh [HV]
hi [N] (khu = ming [t ming ra] () + hi (m gn ging))
th [N] (khu = ming [t ming ra] () + th (m gn ging))
[Ch Hn c ch ny, m Hn-Vit l: t = nhai ]
Dng 28: Bn nm lu lm ,
bn [N] (t = bn () + bn (m gn ging))
nm [N] (nam (m gn ging) + nin = nm ()) [Cng vit nin + nam]
lu [N] (lu (m) + cu = lu ())
lm [N] (HV: lm (m gn ging))
Dng 29: Tnh no cn thm !
tnh [HV]
no [N] (HV: no (vit tt)) (c m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
cn [N] (qun (m) + tn = cn ())
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 14
xa [HV]
Dng 42: V nh trng-ngng .
v [N] (n = n b con gi () + mt phn ch b (= , d sn) (m))
[N] (ti = () + = () (m gn ging))
(C hai u c ngha l , c m gn ging vi .)
nh [N] (tho = c (nh lm bng hay lp bng c, rm, r) () + nh (m gn
ging)) [Ch Hn c ch ny, m Hn-Vit l: nh, nh = n, nut]
trng [N] (mc = mt [ trng] () + long (m gn ging)) [l- (HV) tr- (Nm)]
ngng [N] (mc = mt [ ngng trng) () + cng (m gn ging))
Dng 43: Vn th tng ngy
vn [N] (HV: vn (= mp) (cng m, khc ngha) (Xem 8.1.2.)
th [HV] (Cng c th ni l ting Nm gc Hn-Vit, cn thy trong th-tn.)
tng [N] (HV: tng = tng) (m gn ging, cng ngha)) (Xem 8.1.3.)
ngy [N] (nht = ngy () + ngi vit tt (m))
[Cng vit: ngi + nht]
Dng 44: Vn nhc tng giy .
vn [N] (HV: vn (= mp) (cng m, khc ngha) (Xem 8.1.2.)
nhc [N] (HV: dc (= bn) (c m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
[Trong ting Vit, c nhiu ting cng mt ngha, cng mt vn, c a-phng
pht m vi m km nh- , c a-phng pht m vi d- .]
tng [N] (HV: tng = tng) (m gn ging, cng ngha)) (Xem 8.1.3.)
giy [N] (HV: chi) (C nhiu ch Nm bt u bng m gi- mn ch Hn bt u
bng m ch- hay tr- [Nhiu ting a-phng pht m ch- v tr- ging nhau.])
Dng 45: D nay y mai ,
d [N] (HV: du = du) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
nay [N] (ni (m gn ging) + kim = nay ())
y [N] (HV: = thp) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
mai [N] (nht = ngy () + mai (m))
[N] (HV: = ghen) (m gn ging, khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Dng 46: Nh v hin b nh ,
nh [N] (b tm = tim, lng () + nh (m gn ging)) [ch ng m: , ]
[Cng vit: (tm + nh)]
v [N] (n = n b con gi () + mt phn ch b (= , d sn) (m))
hin [HV]
b [N] (HV: b = ng) (mn m gn ging nhng khc ngha) (Xem 8.1.4.)
Nu mun r hn th thm ch tiu (= b) trn ch b.
nh [N] (nh (m) + tiu = nh, b ())
Dng 47: Nh bng hoa c i-ch ,
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 17
hoang [HV]
vng [N] (HV: vnh) (m gn ging, khc ngha)
mun [N] (mn (m gn ging) + vn = mun, mi ngn) ())
vn [N] (HV: vn = mun vn) (c m gn ging, cng ngha) (Xem 8.1.3.)
xt [N] (tm = tim, lng () + tt (m gn ging))
xa [N] (tm = tim, lng () + xa (m))
Dng 72: Trch trong Th Tnh
trch [HV]
trong [N] (long (vit tt) (m) + ni = trong ()) [Ch ghi m theo ting Vit xa.
Cc m [tr] ngy nay thng-thng ghi bng ting Hn-Vit c m [l].)
th [N] (HV: thi = th) (m gn ging, cng ngha) (Xem 8.1.3.)
tnh [HV]
Th-d: ch Nm ch Hn
(ba) (ba = tn t) [ch m]
(tam = ba) [ch ngha]
8.3.10. Vit bng hai ch Hn ghp li vi nhau (Mt ch ngha + Mt ch m) hay (Mt
ch m + Mt ch ngha)
Mt s ting c m gn ging ting Hn-Vit nhng khc ngha (nh 8.1.4.) c
vit bng ch Hn c m Hn-Vit gn ging, ghp vi mt ch Hn c cng ngha.
Th-d 1: ch Nm ch Hn
(bn) (t = bn) [ch ngha] ( trn)
[s bn (4)] (bn = vn, gc) [ch m] ( di)
(lay) (th = tay) [ch ngha]
[lay-ng] (lai = li) [ch m]
(m) (nhc = tht) [ch ngha]
[hai bn m] (m = nga) [ch m]
(m) (kim = vng, cht kim) [ch ngha]
[m vng, m bc] (m = nga) [ch m]
[HV: m = nguyn t ho hc Masurium, k hiu Ma, s NT = 43]
Th-d 2: ch Nm ch Hn
(nn) (nin = nm) [ch m]
(thnh = nn) [ch ngha]
(lng) (lng = ngm-ngha, thi) [ch m]
(tm = tim, lng) [ch ngha]
(bn) (bn = vn, gc) [ch m]
(t = bn) [ch ngha]
u ut - - un - - ui
Phm-Vn-Hi Ch Hn v Ting Hn-Vit 29
8.5. i vi ngi thi nay, tuy ch Nm kh c, nhng li gip ngi tm-hiu bit
c mt s m ting Vit xa. Th-d: C th by gi l tri, ngy xa l li; by gi l
v, ngy xa l b ...
8.6. Ngoi ra, ngi hc-hi cn thy nhng im c-bit ca Nm, c hay ln d. Th-
d nh (1) ch Nm tuy r-rng trong-sng v -ngha, (2) nhng c nhiu phin-toi:
mt ch c th c hai ba hay bn nm cch c khc nhau, (3) mi ngi vit mt li,
khng ai chu ai. (Cha c mt h-thng chung.) ...
(1) -ngha r-rng.
Th-d: trong m vit l [mn t dng HV: tr = nao nng, do d (
T Hi trang 2781b)], trong hn vit l .
(2) Mt ch c nhiu cch c.
Th-d 1: (HV: nam = ni nh) c th c l nm (trong ch Nm), nm (trong nm
canh)
Th-d 2: (HV: n = anh, ng, my [ngi th hai, s t] c th c l n (trong trnh
n), n (trong nt-n), n (trong knh-n), n (trong cu-n)
[Khng phi ch ring ch Nm, gn nh cc h-thng ch vit u nh vy. H-thng
no cng c nhng ch c nhiu li c khc nhau.]