You are on page 1of 15

jusbrasil.com.

br
9 de Outubro de 2016

Mecanismospacficosdesoluodecontrovrsias
internacionais

SEMINRIOMECANISMOSPACFICOSDESOLUODE
CONTROVRSIASINTERNACIONAIS

1.INTRODUO

1.1Motivosdacriaodosistemadesoluopacficadecontrovrsias
internacional

1.2Finalidades

1.3Princpiosquenorteiamassoluespacficasdosconflitos
internacionais

2.ASMODALIDADESDERESOLUOPACFICASDE
CONTROVRSIAS

2.1Meiosdiplomticos

2.1.1.Negociaodiretaentreaspartes

2.1.2Intervenodeterceiros

2.1.2.1Bonsofcios

2.1.2.2Mediao
2.1.2.3SistemaConsultivo

2.2Meiospolticos

2.2.1.SurgenaeminnciadeguerraentreosEstadosenvolvidos.

2.2.2.rgospolticosdasNaesUnidas

2.2.3.OrganizaesRegionais

2.3.Meiosjurisdicionais

2.3.1.Arbitrageminstitucionalouadhoc

2.3.1.1.AarbitragemrealizadaporchefesdeEstado,comissesmistase
tribunaisarbitrais.

2.3.2.Tribunaisinternacionais

2.3.2.1.Consisteemsubmeterolitgioaumtribunaljudicirio,composto
dejuzesindependentes,cominvestidurapretritaaolitgioesubsiste
suasoluo.

2.3.3.CorteInternacionaldeJustia

2.3.4.TribunalPenalInternacional

3.CONTEXTOHISTORICODERUANDA

3.1.Asdiferenastnicasprovenientesdacolonizaobelgatornaramos
Tutsiogrupomaisforte,nombitopoltico,econmicoemilitar.

3.2.Em1959,amonarquiatutsifoiderrubadapeloshutus,quesomaioria
nopas,gerandoumamigraodetutsisparaospasesvizinhos
3.3.Em1990,aFrentePatriticaRuandesa(FPR)compostaporexilados
tutsis,invadeaRuandaelutaatumacordodepazserestabelecidoem
1993.

4.OGENOCDIODERUANDA

4.1.Nanoitede6deabrilde1994,umavioquetransportavaoento
presidentesdeRuanda,JuvenalHabyarimana,foiderrubado.Extremistas
hutusculparamaFPReimediatamentecomearamumacampanhabem
organizadadeassassinato.

4.2.Umaondadeassassinatosdemotivaotnicaepolticaemque
morrerammaisde800milpessoasfoidesencadeado.Aomesmotempo,
maisdetrsmilhesdepessoasfugiramparaoutrospasesvizinhos.

4.3.OcrimedegenocdiodeRuandaentendidocomoamatana
organizadaesistemticaocorridaentreodias6dejulhoa20dejulhode
1994.

5.TRIBUNALPENALINTERNACIONALPARARUANDA

5.1.Foicriado,peloConselhodeSeguranadaONU,emnov/1994,devido
aossrioscrimescometidoscontraahumanidade,osquaislevariamauma
situaodegraveameaapazmundial.

5.2.nicopropsito:julgarosresponsveispelogenocdio,peloscrimes
contrahumanidadeepeloscrimesdeguerra.

5.3.Emdezembrode2008,oTribunalcondenouprisoperptuaostrs
principaisdirigentesdogovernohutuqueforamresponsveispelo
genocdio.

Paraessafinalidade,oart.33(1)dalistadosmtodosdesoluopacfica
dedisputasentreosEstados:

MEIOSDIPLOMTICOS
Asnegociaesdiretassoumdosmeiosque,namaioriadoscasos,trazem
osmelhoresresultadosparaasoluodedivergnciasentreEstadosso
baseadasnosbonsconstumesinternacionais.

Osproblemasdemenorcomplexidadepodemsersolucionadospormeiode
entendimentoverbalentreamissodiplomticaeoministriodasrelaes
exterioresdolocal.Jaquelesdemaiorgravidade,asoluoseralcanada
atravsdeentendimentosentreosministrosdasrelaesexterioresoupor
altosfuncionriosdosdoisgovernos.Osmeiosdiplomtiocssoosmeios
maistradicionaisedeprevenoesoluodoslitgiosinternacionais.

Bonsofcios:

Quandoasnegociaesaindanaoseiniciaramouporqualquerrazo
vieramaparalisarse,aintervenodeterceiros,pormeiodosbonsofcios,
ajudaaliviarastenses,evitandoqueasrelaesentreaspartesseagravea
pontodeseconverteremfrancahostilidade.Osinteressadosnaresoluo
deumapendncia,Estados,organizaesinternacionaisouindivduos,
notveispelasuareputaoeprestgio,podemoferecerbonsofcios,que
necessitamdaaquiescnciadoslitigantes,sobpenadecaracterizarem
intromissoindevidanosassuntosdeoutrosEstados.Asprpriaspartes
tmafaculadedesolicitaraterceirosaofertadebonsofcios,quese
resumem,svezes,noempenhopessoaldeumestadistaoudoSecretrio
GeraldaONU,paraengajaraspartesemnegociaesdiplomticas.Em
outroscasos,oferecidoumlocalneutroparaqueaspartesserenam,
comoaconteceucomacidadedeParis,quesediouasnegociaesentre
americanosevietnamitasduranteaguerraentreEUAeoVietndoNort
nasdcadasde1960e1970.Valelembrar,queasofertasdebonsofcios
estentreasatribuiesdoSecretrioGeraldaONU,queagirpor
iniciativaprprianombitodesuacompetncia,apedidodealgumrgo
daONUoudosprprioscontendores.Soexemplosdebonsofcios
oferecidospeloSecretriodaONUacrisedosmsseisdeCuba,em1962,o
conflitoentreandiaeoPaquistoem1965e1971.

Mediao:
Diferentementedosbonsofcios,amediaoamodalidadede
intervenodeterceiros,emqueaspartes,decomumacordo,escolhemo
mediador,cujaafunosugerirmedidasparaencerraroconflito.A
indicaodomediadorpressupe,antesdetudo,aconcordnciadas
partesporissomesmo,omediadorcapazdeproporsolues
mutuamenteaceitrveis.Opapeldoterceiro,nosbonsdeofcio,criarum
ambientefavorvelparaasnegociaescaminhem.Namediao,a
intervernciadoterceiromaisprofunda:omediador,convencidodo
acertodasuadeciso,tentainfluenciaraspartesaaceitaraconduta
proposta,masnopodeimpor,pelafora,aviaporeleescolhia.A
mediaofoiempregada,naAmricaLatina,pelosMinistrosdasRelaes
ExterioresdaCostaRica,GuatemalaeNicarguanoconflitoentreEl
SalvadoreHonduras,em1969,antesdoinciosdashostilidadesepelo
juristaperuanoBustamanteyRivero,quealcanouapaznotratadode
1980.

IntervenodeTerceiros:

SistemaConsultivo:aconsulta,comomtododesoluopcificade
controvrsias,podeserdefinidacomoatrocadeopinies,entredoisou
maisgovernosinteressadosdiretaouindiretamentenumlitgio
internacional,comointuitodealcanaremsoluoconciliatria.Fois,
porm,nocontinenteamericanoqueessesistemasedesenvolveue
adquiriuocarterprecisodemeiodesoluopacficadecontrovrsiase
tambmodemeiodecooperaopacficainternacional,sendoampliando
eaperfeioadona8ConfernciaInternacionalAmericana(Lima,1938),e,
finalmente,naCartadaOrganizaodosEstadosAmericanos(1967).
Inicialmente,teveemvistaapenasamanutenodapaznocontinente,
tornandoseaplicvelaqualquerquestoeconmica,culturaloudeoutra
ordem,que,porsuaimportncia,justifiqueesseprocessoeemcujoexame
ousoluoosestadosamericanostenhaminteresseemcomum.As
decisestomadasseriamconcernentesaosproblemasdemaiorurgnciae
importnciadentrodosistemainteramericanoessituaesedisputasde
todogneroquepudessemperturbarapazdasrepblicasamericanas.
Percebesequeosistemaconsultivotemdoisaspectos:odemtodopara
resoluopacficadecontrovrsiaseodoprocessoparaoestudorpido,
emconjunto,deproblemasdenaturezaurgenteedeinteressecomumpara
osestadosmembrosdaOEA.

MEIOSPOLTICOS

Osrequisitosnecessriospararecorreraessasinstnciaspolticasde
soluodeconflitosinternacionaisso,emprimeirolugarqueoconflito
sejadecertagravidadeequeconstituamumaameaaaoclimadepaz.

rgospolticosdasNaesUnidas

AAssembleiaGeraleoConselhodeSeguranadasNaesUnidastma
competnciacomumparainvestigarediscutirsituaesconflituosas,
assimcomotambmpodemdarrecomendaesarespeitodessesconflitos,
pormapenasoconselhotemopoderdeagirdemodopreventivoou
corretivo,noscasosdeameaapaz,utilizandosedaforamilitarqueos
membrosdasNaesUnidasmantmsuadisposio.

Segundoacorrentedoutrinria,osmeiospolticosnoproduzemsolues
decarterlegalmenteobrigatrioparaaspartesemconflito,assimcomo
tambmpodeserobservadonosresultadosdomeiodiplomtico.

AdesobedinciaaumarecomendaodoConselhodeSeguranaouda
AssembleiaGeraldaONUnoconsideradaumatoilcito,comoseriaa
desobedinciaaumasentenaarbitraloujudicial.

Organizaesregionais

umatentativadecomplementarosistemadaONUpormeiodossistemas
decooperaesregionais.

Ospasesmembrosprecisamrecorreraossistemasregionaisparatentar
solucionarpacificamenteascontrovrsiaslocais,antesdeprocuraraONU.

MEIOSJURISDICIONAIS
Oprimeiroaspectorelevanteaobservararespeitodasdecises
jurisdicionaisnaesferainternacionalsoobrigatriasepossuem
autoridadedecoisajulgadanostermosdoart.59doEstatutodaCorte
InternacionaldeJustia.Norevestem,entrentanto,carterexecutrio,j
queojuizourbitrointernacionalnodispedemeiosparaobrigaro
Estadoaexecutaradecisoproferida.

Arbitragem

AdivergnciaentredoisEstados,entreumEstadoeumaorganizao
internacional,ouentreduasorganizaesinternacionaispoderserobjeto
derecursoaviaarbitral.Aarbitragemoraantecede,orasucedea
ocorrnciadoconflito.Naprimeirahiptese,comuminseriruma
clausulaarbitraloucompromissria,naqualaspartesconvencionamque
asdisputaseconflitosemrelaoainterpretaoouaplicaodequalquer
dispositivoseroresolvidosporarbitragem.

Aarbitragempassaaseromtodopararesolverquaisquerlitgioseno
apenasaquelespertinentesacertotratado.

Quandoaspartesescolhemapsaeclosodoconflito,submetlo
arbitragem,elascelebramumtratadoespecficocomestafinalidade.O
compromissofirmadoconteraqualificaodaspartes,onomedos
arbitros,oobjetodolitgio,bemcomoasregrasqueregeroainstalaoe
funcionamentodotribunalarbitral.Adoutrinareconheceanecessidadede
explicitarasnormasprocessuaisemateriaisqueorientaroaatividadedos
rbitros.

Otribunalarbitralconstituisecomadesignao,pelosEstados,deumou
doisarbitrosque,porsuavez,escolheroopresidente.

Aarbitragemterminacomasentenaarbitralquetemcarterobrigatriae
definitiva,possuindoautoridadedecoisajulgada.Aspartesdevem
executladeboaf,noseadmitindoaexecuoforada,prticahabitual
nodireitointerno.
CorteInternacionaldeJustia

ACorteInternacionaldeJustiasucedeuaCortePermanentedeJustia
Internacional,queformalmenteexistiuat1946.

ACorteInternacionaldeJustiapertenceestruturadaONU,adotouo
EstatutodaCortePermanentedeJustiaInternacional.Elacompostapor
15Magistrados,eleitosparaummandatode9anos,compossibilidadede
reeleio.CompetelheresolverdisputasentreEstadosreferentes
interpretaoeaplicaodequaisquernormasdedireitointernacional.A
sededotribunallocalizaseemHaia,naHolanda,ondedevemocorreras
reunies.

Asorganizaesinternacionaiseosindivduosnofiguramcomopartes
emprocessosnaCIJ,cujajurisdioabrange,unicamente,osconflitos
interestatais.

AcompetnciadaCorteresultadavontadedosEstadossoberanamente
manifestada.

Almdacompetnciacontenciosa,aCIJtemcompetnciaconsultiva,que
seexercesobaformadeparecerespreparadosporsolicitaoda
AssembleiageraledoConselhodeSeguranaoupelasorganizaes
internacionaisespecializadasquefazempartedaONU.

AatuaodaCorteInternacionaldejustiadeparasecomobstculos
polticos,tcnicosejurdicos.Nareapoltica,muitospasesdemonstram
desconfianaemrelaoaindependenciadaCorteparaapreciarcom
imparcialidadeoslitgios.

Dopontodevistatcnico,somencionadososproblemaspertinentes
independnciadosmagistradoseasdificuldadesqueosjuzestmpara
resolverlitgioscomespecificidadesprpriasacertospasesouregies.No
campojurdico,condenaseaproibiodoacessoaosprocedimentos
contenciosos,porpartedasorganizaesinternacionaisedaspessoas
privadas,comoalgoquenomaissejustificanasociedadecontempornea.
Hoje,estocorrendoadivisodotrabalhojurisdicionalentrergos
diferentes,conformeanaturezadaatividadeporelesrealizada.ACortese
dedicariaaresoluodelitgiostradicionais,comoaatribuioe
delimitaodeterritriosemdisputa,enquantoasCortesmaisjovens
tratariamdequestesqueimprimemmaiordinamismoordemjurdica
internacional,comoosdireitosdomar.

TribunalPenalInternacional

OTribunalPenalInternacionalfoicriadopeloEstatutodeRomae
aprovadopelaConfernciadePlenipotenciriosem1998,entrandoem
vigorem2002.

OTribunalPenalInternacionalsituasenatradioinauguradapelos
TribunaisMilitaresdeNurembergueeTquio,sendoinfluenciadapelos
princpiosdeambosostribunais.Olegadoquedeixaramcompostopelos
seguintesprincpios:

1.afirmaodaresponsabilidadeporcrimesdefinidospelodireito
internacional,independentementedaexistnciadeleiinterna

2.noreconhecimentodeimunidadesdejurisdioparacrimesdefinidos
pelodireitointernacional

3.noreconhecimentodeordenssuperirorescomoescusade
responsabilidade.

OsTribunaisadhoceoTribunalPenalInternacionalnoseconfundem:os
primeirosconcorremcomasjurisdiesdomsticas,mastmprimaziano
tocanteaojulgamentodoscrimesdesuacompetnciajosegundo
excepcionalecomplementar,acionvelapenassehouverinaodoPoder
Judicirioestatal.

OEstatutodeRomanoadmiteaapresentaodereservas.OPrembulo
sublinhaocarteruniversaldosdireitoshumanosedeclaraaexistnciade
crimestogravesqueconstituemameaaavalorescomunsdetodaa
humanidadecomoapaz,aseguranaeobemestar.
OTribunalPenalInternacionalumaentidadeindependenteda
OrganizaodasNaesUnidas,comsedeemHaia.

AcompetnciadoTPIabrangersomenteosmaisgravescrimes
internacionais,comoocrimedegenocdio,oscrimescontraahumanidade,
oscrimesdeguerraeocrimedeagresso.Apenamximaqueotribunal
aplicanopodesersuperiora30anos,masnocasodecrimes
extremamentegravespoderaplicarseaprisoperptua.

Aspenasseaplicamaquaisquerindivduos,independentementede
exerceremcargospblicosoufunesgovernamentais.

ContextoHistricoRuanda

Oart.6doEstatutodeRomaaponta5comportamentosquepodem
configurarocrimedegenocdio:ohomicdiodemembrosdogrupoas
ofensasintegridadefsicaoumentaldemembrosdogrupoasujeio
intencionaldogrupoacondiesdevidadestinadasaprovocarsua
destruiofsica,totalouparcialaimposiodemedidasvoltadasa
impedironascimentonointeriordogrupoeatransfernciaforadade
crianasqueaelepertenciam.

Ogenocdioseconsuma,peloempregodocritrioquantitativo,ouseja,
semprequeoobjetivovisardestruirumapartesubstancialdogrupo.

Ogenocdioaespciedecrimecontraahumanidadeconsideradamais
gravedetodas.

Aconsagraodocrimedegenocdio,peloEstatutodeRoma,sedeuno
cinquentenriodaproclamao,pelasNaesUnidas,daConvenosobre
aPrevenoeaRepressodoCrimedeGenocdio.

INTRODUO
AsociedadeinternacionaldosEstadosestsempreembuscademeios
jurdicosparaasoluodesuascontrovrsiasafimdepoderestampar
maisseguranaetranquilidadesrelaesinternacionais.

Umdosprincipaismotivosparaacriaodessesistemaestnofatodeno
existirumaautoridadesupremanombitointernacionalcapazdeditar
regrasdecondutaefazerexigiroseucumprimentoporpartedosEstadose
dasorganizaesinternacionais.Noexisteumconjuntodenormascom
autoridademximaemmatriadeconflitosinternacionais.

Asoluopacficadecontrovrsiastemduplafinalidade:1)solucionaras
controvrsiasentreEstadoseOrganizaesInternacionais2)preveniro
recursodaforanoplanointernacional.

Oart.1daCartadaONUde1945incluiuasoluopacficade
controvrsiasentreospropsitosdaONU.

Oprincpiodasoluopacficadoslitgiosinternacionaisestconectadoa
outrosprincpiosdoDI,soeles:

Princpiodenousodeforanasrelaesinternacionais

PrincpiodenointervenonosassuntosinternoouexternodosEstados

Boafnasrelaesinternacionais

Princpiodejustiaedireitointernacional

Combasenessesprincpiosquenorteiamasoluopacficadosconflitos
internacionais,osEstadospartespodemescolherlivrementeosmeiosde
soluo.

Existemvriosacordosetratadosreferentessoluodoslitgiosentreos
Estados,tantoemnvelbilateral,comoregionalemultilateral.
mbitoInternacional:AConvenodeHaia,em1899paraaSoluo
PacficadasControvrsiasInternacionaisrevisadapelaSegunda
ConfernciadePaz,emHaia,em1907.

mbitoRegional:OTratadoAmericanosobreSoluoPacfica(Pacto
deBogotem1948)

AConvenoEuropeiaparaaSoluoPacficadeControvrsias(1957)

OprotocolodaComissodeMediaoeArbitragemdaOrganizaoda
UnioAfricana(1964)

mbitoBilateral:jqueosistemainternacionaldesoluodedisputas
noatendesnecessidadesespecficasdospases,ouelesoptampela
soluobilateraloucriamasclusulasdesoluodedisputasnos
tratadossobreinvestimentoestrangeirooudeFCN(Friendship,
CommerceandNavigationTreaty).

Nessesentido,oart.33.1daCartadaONUdeterminouqueaspartesem
umcontrovrsiaquepossaviraconstituirameaapazesegurana
internacionais,procuraroantesdetudochegaraumasoluopor
negociao,inqurito,mediao,conciliao,arbitragem,soluojudicial,
recursoaentidadesouacordosregionaisouaqualqueroutromeiopacfico
suaescolha.

Em1993assinadooAcordodeArushaqueestabeleciaapartilhadepoder
edariafimaGuerraCivil,sendosupervisionadopor2500militares
designadosatravsdaMissodeAssistnciadasNaesUnidaspara
Ruanda(UNAMIR)mediantearesoluoS/RES/872daONU.

1994quedadoaviodospresidentesdeRuandaeBurundidesencadeia
100diasdegenocdio,ondecercade800miltutsisehutusmoderados
forammortosecercade100a250milmulheresforamestupradasdurante
operodo.
OConselhodeSeguranadasNaesUnidas,atravsdaResoluo
S/RES/929,criaaOperaoTurquesa,queautorizouumaforamilitar
paraestabeleceremanteruma"zonadesegurana"nosudoestede
Ruanda,lideradapelaFrana.Osprimeiroscontingentesdaforade2.550
soldadosfrancesese500tropasafricanasentraramemRuandanodia
seguinte.

AFrentePatriticaRuandesa,criadaem1987eformadaporrefugiados
tutsiemUganda,ocupaaregiodeclarandocessarfogounilaterale
criandoumGovernodeUnidadeNacional.

CriadooTribunalPenalInternacional(TPIR)paraRuandapelo
ConselhodeSeguranadaONU,parajulgamentodepessoasresponsveis
porgenocdioseoutrasviolaesgravesdodireitointernacional
humanitrio,tendoseusprimeirosindiciamentosem1995eobtendocomo
resultado,em2012,83prisespelaacusaodegenocdio.

TribunalInternacionalCriminalparaRuanda:

FoicriadopeloCS,pelaResoluon.955,de8.11.1994

TendosecomosededoTribunalArusha,naTanznia.EsseTribunalfoi
criadoparaprocessarosindivduosresponsveispelogenocdioeoutras
sriasviolaessriasdodireitointernacionalhumanitriocometidosno
territriodeRuandaenosEstadosvizinhos.

OTribunalreguladopeloEstatuto,queestanexadoResoluon.955
doCS.OTribunalconsisteemtrsrgos:theChambersandtheAppeals
Chamber,theOfficeoftheProsecutor,andtheRegistry.

Quasedoismilhesdepessoasforamjulgadosemtribunaislocaisporseu
papelnogenocdioeoslderesdomassacre,emumtribunaldaONUna
vizinhaTanznia.AgorailegalfalarsobreetniaemRuandaogoverno
dizqueissoevitamaisderramamentodesangue,masalgunsdizemque
impedeumaverdadeirareconciliaoeapenascolocaumatampasobreas
tenses,quevoacabarfervendodenovonofuturo.
RefernciasBibliogrficas:

ACCIOLY,Hidelbrando.CASELLA,PauloBorba.NASCIMENTOESILVA,
G.E.Do.ManualdeDireitoPblicoInternacionalPblico.16ed.
ReformuladaSoPaulo:Saraiva,2008.

AMARALJR.,Albertodo.CursodeDireitoInternacionalPblico.5ed.
SoPaulo:Atlas,2015.

BBCBRASIL,EntendaogenocdioemRuandade1994:800milmortes
emcemdias.Disp.
Em:http://www.bbc.co.uk/portuguese/noticias/2014/04/140407_ruanda
_genocidio_msAcessoem:24/05/15.

CARDOSO,FernandoHenrique.EstatutodeRomadoTribunalPenal
Internacional.Disponvel
em:http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/decreto/2002/D4388.htm
Acessoem24/05/15.

ICTR,LegacyWebsite.UnitedNationsInternationalCriminalTribunal
forRwanda.Disponvelem:<http://www.unictr.org/en/>Acessoem
24/05/15.

JOENSEN,JudgeVagn.Reportonthecompletionstrategyofthe
InternationalCriminalTribunalforRwandaasat5November2014.
Disponvelem:Acessoem24/05/15.

JO,HeeMoon.Introduoaodireitointernacional.2ed.SoPaulo:LTr,
2004.

MAZZUOLI,ValeriodeOliveira.TribunalPenalInternacionaleoDireito
Brasileiro.Vol.3.2ed.SoPaulo:RevistadosTribunais,2009.

SOUZA,MrciaCardosode.GenocdioemRuanda:Umaanliseda
intervenohumanitrialuzdoDireitoInternacional.Disponvelem:
http://www.ambitojurdico.com.br/site/index.php?
artigo_id=8186&n_link=revista_artigos_leitura.Acessoem:24/05/15.

VARGAS,Getlio.CartadasNaesUnidaseoEstatutodaCorte
InternacionaldeJustia.Disponvelem:
http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/decreto/19301949/d19841.htm.
Acessoem24/05/15.

VARGAS,Getlio.Convenoparaaprevenoerepressodocrimede
Genocdio.Disp.Em:http://www2.cmara.leg.br/legin/fed/decret/1950
1959/decreto308226maio1952339476publicacaoorig....Acessoem
24/05/15.

REZEK,JosFrancisco.DireitoInternacionalPblico:CursoElementar.
10ed.SoPaulo:Saraiva,2007.

Disponvel em: http://bibigabi7.jusbrasil.com.br/modelospecas/389307182/mecanismos


pacificosdesolucaodecontroversiasinternacionais

You might also like