PGS.TS NGUYӈN XUÂN TRƯӠNG - TS.

TRҪN TRUNG NINH

BÀI TҰP CHӐN LӐC

HÓA HӐC 10

(Chương trình chu̱n và nâng cao)

NHÀ XUҨT BҦN ĐҤI HӐC QUӔC GIA

THÀNH PHӔ HӖ CHÍ MINH - 2006
 LӠI NÓI ĐҪU

Hóa hӑc là mӝt khoa hӑc lý thuyӃt và thӵc nghiӋm. Hóa hӑc đòi hӓi sӵ
chính xác cӫa toán hӑc đӗng thӡi vӟi sӵ linh hoҥt trong tư duy và óc tưӣng tưӧng
phong phú, sinh đӝng và sӵ khéo léo trong các thao tác thí nghiӋm.
Chúng tôi giӟi thiӋu cùng bҥn đӑc quyӇn ³Bài tұp chӑn lӑc Hóa hӑc 10´
chương trình chuҭn và nâng cao. Sách gӗm các bài tұp Hóa hӑc chӑn lӑc trong
chương trình Hóa hӑc 10 có mӣ rӝng và nâng cao, có thӇ sӱ dөng đӇ phát triӇn
năng lӵc tư duy Hóa hӑc cho hӑc sinh lӟp 10 và phөc vө ôn tұp các kì thi tú tài, thi
tuyӇn sinh đҥi hӑc, cao đҷng và thi hӑc sinh giӓi. QuyӇn sách đưӧc biên soҥn theo
chương trình mӟi cӫa Bӝ Giáo dөc và đào tҥo. Sách đưӧc chia thành 7 chương,
tương ӭng vӟi tӯng chương cӫa sách giáo khoa Hóa hӑc 10. Mӛi chương bao gӗm
các nӝi dung chính sau:
A-| óm tҳt lí thuyӃt.
B-| Bài tұp có hưӟng dүn.
C-| Hưӟng dүn giҧi
D-| Bài tұp tӵ luyӋn
E-| Bài tұp trҳc nghiӋm
F-| hông tin bә sung,
Sách có thӇ đưӧc sӱ dөng làm tài liӋu tham khҧo cho các thҫy, cô giáo, cho các
em hӑc sinh mong có đưӧc mӝt nӅn tҧng vӳng chҳc các kiӃn thӭc, tư duy và kĩ
năng môn Hóa hӑc lӟp 10.
Mһc dù chúng tôi đã có nhiӅu cӕ gҳng, nhưng do trình đӝ và thӡi gian biên soҥn
còn hҥn chӃ nên không tránh khӓi các sai sót. Chúng tôi xin chân thành cҧm ơn
mӑi ý kiӃn đóng góp cӫa các bҥn đӑc, nhҩt là các thҫy, cô giáo và các em hӑc sinh
đӇ sách đưӧc hoàn chӍnh hơn trong lҫn tái bҧn sau.

Các tác giҧ

3
Chương 1
NGUYÊN TӰ

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

I. Thành phҫn nguyên tӱ

Nguyên tӱ

Lӟp vӓ Hҥt nhân

Gӗm các electron Proton Nơtron

mang điӋn âm mang điӋn dương không mang điӋn

1. Lӟp vӓ: Bao gӗm các electron mang điӋn tích âm.
- ĐiӋn tích: qe = -1,602.10-19C = 1-
- Khӕi lưӧng: me = 9,1095.10-31 kg
2. Hҥt nhân: Bao gӗm các proton và các nơtron
a. Proton
- ĐiӋn tích: qp = +1,602.10-19C = 1+
- Khӕi lưӧng: mp = 1,6726.10-27 kg ‹ 1u (đvC)
b. Nơtron
- ĐiӋn tích: qn = 0
- Khӕi lưӧng: mn = 1,6748.10-27 kg ‹ 1u
KӃt luұn:

4
 a| H̩t nhân mang đi͏n dương, còn lͣp v͗ mang đi͏n âm
a| T͝ng s͙ proton = t͝ng s͙ electron trong nguyên t͵
a| Kh͙i lưͫng cͯa electron r̭t nh͗ so vͣi proton và nơtron
II. ĐiӋn tích và sӕ khӕi hҥt nhân
1. ĐiӋn tích hҥt nhân
Nguyên tӱ trung hòa điӋn, cho nên ngoài các electron mang điӋn âm, nguyên tӱ
còn có hҥt nhân mang điӋn dương. ĐiӋn tích hҥt nhân là Z+, sӕ đơn vӏ điӋn tích hҥt
nhân là Z.
S͙ đơn v͓ đi͏n tích h̩t nhân (Z) = s͙ proton = s͙ electron
hí dө: Nguyên tӱ có 17 electron thì điӋn tích hҥt nhân là 17+
2. Sӕ khӕi hҥt nhân
A=Z+N
hí dө: Nguyên tӱ có natri có 11 electron và 12 nơtron thì sӕ khӕi là:
A = 11 + 12 = 23 (S͙ kh͙i không có đơn v͓)
3. Nguyên tӕ hóa hӑc
- Là tұp hӧp các nguyên tӱ có cùng sӕ điӋn tích hҥt nhân.
- Sӕ hiӋu nguyên tӱ (Z): Z=P=e
- Kí hiӋu nguyên tӱ:
i

rong đó A là sӕ khӕi nguyên tӱ, Z là sӕ hiӋu nguyên tӱ.

III. Đӗng vӏ, nguyên tӱ khӕi trung bình

1. Đӗng vӏ
- Là tұp hӧp các nguyên tӱ có cùng sӕ proton nhưng khác nhau sӕ nơtron (khác
nhau sӕ khӕi A).
- hí dө: Nguyên tӕ cacbon có 3 đӗng vӏ: —   —
   — 

2. Nguyên tӱ khӕi trung bình

Gӑi i là nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa mӝt nguyên tӕ. A1, A2 ... là nguyên
tӱ khӕi cӫa các đӗng vӏ có % sӕ nguyên tӱ lҫn lưӧt là a%, b%...
a có:

5

i — n i n 
i
—
IV. Sӵ chuyӇn đӝng cӫa electron trong nguyên tӱ. Obitan nguyên tӱ.
- rong nguyên tӱ, các electron chuyӇn đӝng rҩt nhanh xung quanh hҥt nhân và
không theo mӝt quӻ đҥo nào.
- Khu vӵc xung quanh hҥt nhân mà tҥi đó xác suҩt có mһt cӫa electron là lӟn nhҩt
đưӧc gӑi là obitan nguyên tӱ.
- Obitan s có dҥng hình cҫu, obitan p có dҥng hình sӕ 8 nәi, obitan d, f có hình
phӭc tҥp.
z z z z

x x x x
y y y y

Obitan s Obitan px Obitan p y Obitan p z

V. Lӟp và phân lӟp

1. Lӟp
- Các electron trong nguyên tӱ đưӧc sҳp xӃp thành lӟp và phân lӟp.
- Các electron trong cùng mӝt lӟp có mӭc năng lưӧng gҫn bҵng nhau.
- hӭ tӵ và kí hiӋu các lӟp:
n 1 2 3 4 5 6 7
ên lӟp K L M N O P Q
2. Phân lӟp
- Đưӧc kí hiӋu là: s, p, d, f
- Sӕ phân lӟp trong mӝt lӟp chính bҵng sӕ thӭ tӵ cӫa lӟp.
- Sӕ obitan có trong các phân lӟp s, p, d, f lҫn lưӧt là 1, 3, 5 và 7
- Mӛi obitan chӭa tӕi đa 2 electron
VI. Cҩu hình electron trong nguyên tӱ
1. Mӭc năng lưӧng

6
- rұt tӵ mӭc năng lưӧng: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s ...
- Sӵ phân bӕ electron trong nguyên tӱ tuân theo các nguyên lí và quy tҳc: Nguyên
lí Pau-li, nguyên lí vӳng bӅn, quy tҳc Hun.
2. Cҩu hình electron
Sӵ phân bӕ các electron vào obitan trong nguyên tӱ tuân theo các quy tҳc
và nguyên lí:
- Yguyên lí Pauli: rên mӝt obitan có thӇ có nhiӅu nhҩt hai electron và hai
electron này chuyӇn đӝng tӵ quay khác chiӅu nhau xung quanh trөc riêng cӫa mӛi
obitan.
- Yguyên lí vͷng b͉n: ӣ trҥng thái cơ bҧn, trong nguyên tӱ các electron
chiӃm lҫn lưӧt nhӳng obitan có mӭc năng lưӧng tӯ thҩp đӃn cao.
- Quy t̷c Hun: rong cùng mӝt phân lӟp, các electron sӁ phân bӕ trên
obitan sao cho sӕ electron đӝc thân là tӕi đa và các electron này phҧi có chiӅu tӵ
quay giӕng nhau.
Cách vi͇t c̭u hình electron trong nguyên t͵:
+ Xác đӏnh sӕ electron
+ Sҳp xӃp các electron vào phân lӟp theo thӭ tӵ tăng dҫn mӭc năng lưӧng
+ ViӃt electron theo thӭ tӵ các lӟp và phân lӟp.
Thí dͭ: ViӃt cҩu hình electron cӫa Fe (Z = 26)
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s23d6 Ç 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
S̷p x͇p theo mͱc năng lưͫng C̭u hình electron
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI
1.1 Vì sao tӯ nhӳng ý tưӣng đҫu tiên vӅ nguyên tӱ, cách đây 2500 năm cӫa
Democrit, mãi đӃn cuӕi thӃ kӍ XIX ngưӡi ta mӟi chúng minh đưӧc nguyên tӱ là có
thұt và có cҩu tҥo phӭc tҥp ? Mô tҧ thí nghiӋm tìm ra electron.
1.2 Nguyên tӱ khӕi cӫa neon là 20,179. Hãy tính khӕi lưӧng cӫa mӝt nguyên tӱ
neon theo kg.
1.3 KӃt quҧ phân tích cho thҩy trong phân tӱ khí CO2 có 27,3% C và 72,7% O
theo khӕi lưӧng. BiӃt nguyên tӱ khӕi cӫa C là 12,011. Hãy xác đӏnh nguyên tӱ
khӕi cӫa oxi.

7
1.4 BiӃt rҵng khӕi lưӧng mӝt nguyên tӱ oxi nһng gҩp 15,842 lҫn và khӕi lưӧng cӫa
nguyên tӱ cacbon nһng gҩp 11,9059 lҫn khӕi lưӧng cӫa nguyên tӱ hiđro. Hӓi nӃu

chӑn 1 khӕi lưӧng nguyên tӱ cacbon làm đơn vӏ thì H, O có nguyên tӱ khӕi là
12
bao nhiêu ?
1.5 Mөc đích thí nghiӋm cӫa Rơ-dơ-pho là gì? rình bày thí nghiӋm tìm ra hҥt
nhân nguyên tӱ cӫa Rơ-dơ-pho và các cӝng sӵ cӫa ông.
1.6 Hãy cho biӃt sӕ đơn vӏ điӋn tích hҥt nhân, sӕ proton, sӕ nơtron và sӕ electron
cӫa các nguyên tӱ có kí hiӋu sau đây :
a) ”    
—— 
 —  —
 


b) —     —
 — 


 —
  

1.7 Cách tính sӕ khӕi cӫa hҥt nhân như thӃ nào ? Nói sӕ khӕi bҵng nguyên tӱ khӕi
thì có đúng không ? tҥi sao ?
1.8 Nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa bҥc bҵng 107,02 lҫn nguyên tӱ khӕi cӫa hiđro.
Nguyên tӱ khӕi cӫa hiđro bҵng 1,0079. ính nguyên tӱ khӕi cӫa bҥc.
1.9 Cho hai đӗng vӏ hiđro vӟi tӍ lӋ % sӕ nguyên tӱ : ——  (99,984%), —  (0,016%)
và hai đӗng vӏ cӫa clo :

— 
(75,53%),

— 
(24,47%).
a) ính nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa mӛi nguyên tӕ.
b) Có thӇ có bao nhiêu loҥi phân tӱ HCl khác nhau đưӧc tҥo nên tӯ hai loҥi
đӗng vӏ cӫa hai nguyên tӕ đó.
c) ính phân tӱ khӕi gҫn đúng cӫa mӛi loҥi phân tӱ nói trên.
1.10 Nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa đӗng bҵng 63,546. Đӗng tӗn tҥi trong tӵ nhiên
dưӟi hai dҥng đӗng vӏ 
 
và

 
. ính tӍ lӋ % sӕ nguyên tӱ đӗng 
 
tӗn tҥi
trong tӵ nhiên.
1.11 Cho hai đӗng vӏ ——  (kí hiӋu là H), —  (kí hiӋu là D).
a) ViӃt các công thӭc phân tӱ hiđro có thӇ có.
b) ính phân tӱ khӕi cӫa mӛi loҥi phân tӱ.

8
 c) Mӝt lit khí hiđro giàu đơteri ( —  ) ӣ điӅu kiӋn tiêu chuҭn nһng 0,10g. ính
thành phҫn % khӕi lưӧng tӯng đӗng vӏ cӫa hiđro.
1.12 Có thӇ mô tҧ sӵ chuyӇn đӝng cӫa electron trong nguyên tӱ bҵng các quӻ đҥo
chuyӇn đӝng đưӧc không ? tҥi sao ?
1.13 heo lí thuyӃt hiӋn đҥi, trҥng thái chuyӇn đӝng cӫa electron trong nguyên tӱ
đưӧc mô tҧ bҵng hình ҧnh gì ?
1.14 rình bày hình dҥng cӫa các obitan nguyên tӱ s và p và nêu rõ sӵ đӏnh hưӟng
khác nhau cӫa chúng trong không gian.
1.15 BiӃt rҵng nguyên tӕ agon có ba đӗng vӏ khác nhau, ӭng vӟi sӕ khӕi 36, 38 và A.
Phҫn trăm các đӗng vӏ tương ӭng lҫn lưӧt bҵng : 0,34% ; 0,06% và 99,6%.
ính sӕ khӕi cӫa đӗng vӏ A cӫa nguyên tӕ agon, biӃt rҵng nguyên tӱ khӕi trung
bình cӫa agon bҵng 39,98.
1.16 Nguyên tӱ Mg có ba đӗng vӏ ӭng vӟi thành phҫn phҫn trăm như sau :


Đӗng vӏ   

% 78,6 10,1 11,3

a) ính nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa Mg.
b) Giҧ sӱ trong hӛn hӧp nói trên có 50 nguyên tӱ

 , thì sӕ nguyên tӱ
tương ӭng cӫa hai đӗng vӏ còn lҥi là bao nhiêu ?
1.17 Hãy cho biӃt tên cӫa các lӟp electron ӭng vӟi các giá trӏ cӫa n = 1, 2, 3, 4 và
cho biӃt các lӟp đó lҫn lưӧt có bao nhiêu phân lӟp electron ?
1.18 Hãy cho biӃt sӕ phân lӟp, sӕ obitan có trong lӟp N và M.
1.19 VӁ hình dҥng các obitan 1s, 2s và các obitan 2px, 2py, 2p .
1.20 Sӵ phân bӕ electron trong phân tӱ tuân theo nhӳng nguyên lí và quy tҳc nào ?
Hãy phát biӇu các nguyên lí và quy tҳc đó. Lҩy thí dө minh hӑa.
1.21 ҥi sao trong sơ đӗ phân bӕ electron cӫa nguyên tӱ cacbon (C : 1s22s22p2)
phân lӟp 2p lҥi biӇu diӉn như sau :
4 4

9
1.22 Hãy viӃt cҩu hình electron cӫa các nguyên tӕ có Z = 20, Z = 21, Z = 22,
Z = 24, Z = 29 và cho nhұn xét cҩu hình electron cӫa các nguyên tӕ đó khác nhau
như thӃ nào ?
1.23 Hãy cho biӃt sӕ electron lӟp ngoài cùng cӫa các nguyên tӱ H, Li, Na, K, Ca,
Mg, C, Si, O.
1.24 Cҩu hình electron trên các obitan nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ K (Z = 19) và
Ca (Z = 20) có đһc điӇm gì ?
1.25 ViӃt cҩu hình electron cӫa F (Z = 9) và Cl (Z = 17) và cho biӃt khi nguyên tӱ cӫa
chúng nhұn thêm 1 electron, lӟp electron ngoài cùng khi đó có đһc điӇm gì ?
1.26 Khi sӕ hiӋu nguyên tӱ Z tăng, trұt tӵ năng lưӧng AO tăng dҫn theo chiӅu tӯ
trái qua phҧi và đúng trұt tӵ như dãy sau không ?
1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d...
NӃu sai, hãy sӱa lҥi cho đúng.
1.27 ViӃt câú hình electron nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ có Z = 15, Z = 17, Z =
20, Z = 21, Z = 31.
1.28 Nguyên tӱ Fe có Z = 26. Hãy viӃt cҩu hình elctron cӫa Fe.
NӃu nguyên tӱ Fe bӏ mҩt hai electron, mҩt ba electron thì các cҩu hình electron
tương ӭng sӁ như thӃ nào ?
1.29 Phҧn ӭng hҥt nhân là quá trình biӃn đәi hҥt nhân nguyên tӱ do sӵ phân ró tӵ
nhiên, hoһc do tương tác giӳa hҥt nhân vӟi các hҥt cơ bҧn, hoһc tương tác cӫa các
hҥt nhân vӟi nhau. rong phҧn ӭng hҥt nhân s͙ kh͙i và đi͏n tích là các đ̩i lưͫng
đưͫc b̫o toàn. rên cơ sӣ đó, hãy hoàn thành các phҧn ӭng hҥt nhân dưӟi đây:
(a)| 26
12
23
Mg n ?
10 Ne n 42 He
19
(b)| 9 H n 11 H
?n 42 He

(c)| 242
94 Pu n 22 1
10 Ne
?n 4 0 n

(d)| 21 D n ?
2 42 He n 01 n

1.30 BiӃt rҵng quá trình phân rã t͹ nhiên phát xҥ các tia Į 42 e 2
, ȕ 01 e và Ȗ
(mӝt dҥng bӭc xҥ điӋn tӯ). ãy hoàn thành các phương trình phҧn ӭng hҥt nhân:

10
1)|238 206
92 U  82 b
...

2)|232 208
90 h  82 b
...

11
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
1.31 Bҵng cách nào, ngưӡi ta có thӇ tҥo ra nhӳng chùm tia electron. Cho biӃt điӋn
tích và khӕi lưӧng cӫa electron. So sánh khӕi lưӧng cӫa electron vӟi khӕi lưӧng
cӫa nguyên tӱ nhҽ nhҩt trong tӵ nhiên là hiđro, tӯ đó có thӇ rút ra nhұn xét gì?
1.32 ính khӕi lưӧng nguyên tӱ trung bình cӫa niken, biӃt rҵng trong tӵ nhiên, các
đӗng vӏ cӫa niken tӗn tҥi như sau:
58 60 61 62 64
Đӗng vӏ 28 i 28 i 28 i 28 i 28 i

hành phҫn % 67,76 26,16 1,25 3,66 1 ,16

1.33 rong nguyên tӱ, nhӳng electron nào quyӃt đӏnh tính chҩt hóa hӑc cӫa mӝt
nguyên tӕ hóa hӑc?
1.34 Cho biӃt cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ mӝt sӕ nguyên tӕ sau:
a. 1s22s22p63s1 b. 1s22s22p63s23p5
c.1s22s22p2 d. 1s22s22p63s23p63d64s2
1. Hãy cho biӃt nhӳng nguyên tӕ nào là kim loҥi, phi kim?
2. guyên tӕ nào trong các nguyên tӕ trên thuӝc hӑ s, p hay d?
3. guyên tӕ nào có thӇ nhұn 1 electron trong các phҧn ӭng hóa hӑc?
1.35 әng sӕ hҥt proton, nơtron, electron trong nguyên tӱ là 28, trong đó sӕ hҥt
không mang điӋn chiӃm xҩp xӍ 35% tәng sӕ hҥt. ính sӕ hҥt mӛi loҥi và viӃt cҩu
hình electron cӫa nguyên tӱ .
1.36 BiӃt khӕi lưӧng nguyên tӱ cӫa mӝt loҥi đӗng vӏ cӫa Fe là 8,96. 10 - 23 gam.
BiӃt Fe có sӕ hiӋu nguyên tӱ Z = 26 . ính sӕ khӕi và sӕ nơtron có trong hҥt nhân
nguyên tӱ cӫa đӗng vӏ trên.
1.37 a, Dӵa vào đâu mà biӃt đưӧc rҵng trong nguyên tӱ các electron đưӧc sҳp xӃp
theo tӯng lӟp ?
b, Electron ӣ lӟp nào liên kӃt vӟi hҥt nhân chһt chӁ nhҩt? Kém nhҩt ?
1.38 Vӓ electron cӫa mӝt nguyên tӱ có 20 electron . Hӓi
a, guyên tӱ đó có bao nhiêu lӟp electron ?
b, Lӟp ngoài cùng có bao nhiêu electron ?

12
 c, Đó là kim loҥi hay phi kim ?
1.39 Cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ có ý nghĩa gì? Cho thí dө.
1.40 Các nguyên tӱ A, B, C, D, E có sӕ proton và sӕ nơtron lҫn lưӧt như sau:
A: 28 proton và 31 nơtron.
B: 18 proton và 22 nơtron.
C: 28 proton và 34 nơtron.
D: 29 proton và 30 nơtron.
E: 26 proton và 30 nơtron.
Hӓi nhӳng nguyên tӱ nào là nhӳng đӗng vӏ cӫa cùng mӝt nguyên tӕ và
nguyên tӕ đó là nguyên tӕ gì? Nhӳng nguyên tӱ nào có cùng sӕ khӕi?
1.41 Cho biӃt tên, kí hiӋu, sӕ hiӋu nguyên tӱ cӫa:
a) 2 nguyên tӕ có sӕ electron ӣ lӟp ngoài cùng tӕi đa.
b) 2 nguyên tӕ có 2 electron ӣ lӟp ngoài cùng.
c) 2 nguyên tӕ có 7 electron ӣ lӟp ngoài cùng.
d) 2 nguyên tӕ có 2 electron đӝc thân ӣ trҥng thái cơ bҧn.
e) 2 nguyên tӕ hӑ d có hóa trӏ II và hóa trӏ III bӅn.
1.42 ViӃt cҩu hình eletron đҫy đӫ cho các nguyên có lӟp electron ngoài cùng là:
a) 2s1 b) 2s22p3 c) 2s22p6
d) 3s23p3 đ) 3s23p5 e) 3s23p6
1.43 a)ViӃt cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ nhôm (Z =13). ĐӇ đҥt đưӧc cҩu hình
electron cӫa khí hiӃm gҫn nhҩt trong bҧng tuҫn hoàn nguyên tӱ nhôm nhưӡng hay
nhұn bao nhiêu electron? Nhôm thӇ hiӋn tính chҩt kim loҥi hay phi kim?
b) ViӃt cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ clo (Z =17). ĐӇ đҥt đưӧc cҩu hình
electron cӫa khí hiӃm gҫn nhҩt trong bҧng tuҫn hoàn, nguyên tӱ clo nhưӡng hay
nhұn bao nhiêu electron? Clo thӇ hiӋn tính chҩt kim loҥi hay phi kim?
1.44 Cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ lưu huǤnh là 1s22s22p63s23p4. Hӓi:
a) Nguyên tӱ lưu huǤnh có bao nhiêu electron ?
b) Sӕ hiӋu nguyên tӱ cӫa lưu huǤnh là bao nhiêu?
c) Lӟp nào có mӭc năng lưӧng cao nhҩt?

13
 d) Có bao nhiӅu lӟp, mӛi lӟp có bao nhiêu electron?
e) Lưu huǤnh là kim loҥi hay phi kim? Vì sao?
1.45 BiӃt tәng sӕ hҥt p, n, e trong mӝt nguyên tӱ là 155. Sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu
hơn sӕ hҥt không mang điӋn là 33 hҥt. ính sӕ khӕi cӫa nguyên tӱ.
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
1.46 Cho nhӳng nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ sau:

1 2 3 4
Nhӳng nguyên tӱ nào sau đây là đӗng vӏ cӫa nhau ?
A. 1 và 2 B. 2 và 3
C. 1, 2 và 3 D. Cҧ 1, 2, 3, 4
1.47 :Nguyên tӱ nào trong hình vӁ dưӟi đây có khҧ năng nhұn 3 electron trong các
phҧn ӭng hóa hӑc?

1 2 3 4
A. 1 và 2 B.1 và 3
C. 3 và 4 D.1 và 4
1.48 Hình vӁ nào sau đây vi phҥm nguyên lý Pauli khi điӅn electron vào AO?

| |  |

a b c d
A. a B. b
C. a và b D.c và d

14
1.49 Cҩu hình cӫa nguyên tӱ sau biӇu diӉn bҵng ô lưӧng tӱ. hông tin nào không
đúng khi nói vӅ cҩu hình đã cho?

| | | | |

1s2 2s2 2p3

A.Nguyên tӱ có 7 electron
B.Lӟp ngoài cùng có 3 electron
C.Nguyên tӱ có 3 electron đӝc thân
D.Nguyên tӱ có 2 lӟp electron
1.50 Khi phân tích mӝt mүu brom lӓng, ngưӡi ta tìm đưӧc 3 giá trӏ khӕi lưӧng
phân tӱ hơn kém nhau 2 đơn vӏ, điӅu đó chӭng tӓ:
A. Có hiӋn tưӧng đӗng vӏ
B. Có sӵ tӗn tҥi cӫa đӗng phân
C. Brom có 3 đӗng vӏ
D. Brom có 2 đӗng vӏ
1.51 Phát biӇu nào sau đây å
 đúng?
A.| Các electron chuyӇn đӝng xung quanh hҥt nhân theo nhӳng hình tròn.
B.| Các electron chuyӇn đӝng xung quanh hҥt nhân không theo quӻ đҥo xác
đӏnh nào.
C.| Obitan là khu vӵc xung quanh hҥt nhân mà tҥi đó xác suҩt có mһt cӫa
electron là lӟn nhҩt.
D.| Obitan cӫa các phân lӟp khác nhau có hình dҥng khác nhau.
1.52 Cho các nguyên tӱ sau N (Z = 7), O (Z = 8), S (Z = 16), Cl (Z = 17). rong
sӕ đó các nguyên tӱ có 2 electron đӝc thân ӣ trҥng thái cơ bҧn là:
A. N và S B. S và Cl
C. O và S D. N và Cl
1.53 Ion A2+ có cҩu hình electron phân lӟp ngoài cùng là 3p6. әng sӕ electron
trong nguyên tӱ A là:
A. 18 B. 19 C. 20 D. 21

15
1.54 Cҩu hình electron cӫa ion nào sau đây khác cҩu hình electron cӫa khí hiӃm ?
A. Na+ B. Cu2+ C. Cl- D. O2-
1.55 Các nguyên tӱ và ion : F-, Na+, Ne có đһc điӇm nào chung ?
A. Có cùng sӕ electron B. Có cùng sӕ nơtron
C. Cùng sӕ khӕi D. Cùng điӋn tích hҥt nhân
1.56 Mӝt nguyên tӱ có tәng cӝng 7 electron ӣ các phân lӟp p. Sӕ proton cӫa
nguyên tӱ đó là :
A. 10 B. 11 C. 12 D. 13
2 2 5
1.57 Nguyên tӱ X có cҩu hình electron là : 1s 2s 2p . Ion mà X có thӇ tҥo thành
là :
A. X+ B. X2+ C. X- D. X2-
1.58 BiӃt 1 mol nguyên tӱ sҳt có khӕi lưӧng bҵng 56g, mӝt nguyên tӱ sҳt có 26
electron. Sӕ hҥt electron có trong 5,6g sҳt là
A. 15,66.1024 B. 15,66.1021
C. 15,66.1022 D. 15,66.1023
1.59 Nguyên tӱ nào trong sӕ các nguyên tӱ sau đây có 20 proton, 20 electron, 20
nơtron?

  

A. — K B. — Ar C.  Ca D. — Cl

1.60 rong nguyên tӱ cacbon, hai electron 2p đưӧc phân bӕ trên 2 obitan p khác
nhau và đưӧc biӇu diӉn bҵng hai mũi tên cùng chiӅu. Nguyên lí hay quy tҳc đưӧc
áp dөng ӣ đây là
A. nguyên lí Pauli B. quy tҳc Hund
C. quy tҳc Kletkopski D. cҧ A, B và C
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP
1.46.| C 1.47.| D 1.48.| D 1.49.| B 1.50.| D

1.51.| A 1.52.| C 1.53.| C 1.54.| B 1.55.| A

1.56.| D 1.57.| C 1.58.| D 1.59.| C 1.60.| B

16
1.1 Hưͣng d̳n :
rong mӝt thӡi kì dài, ngưӡi ta không có đӫ các thiӃt bӏ khoa hӑc đӇ kiӇm
chӭng ý tưӣng vӅ nguyên tӱ. Sӵ phát triӇn cӫa khoa hӑc và kĩ thuұt cuӕi thӃ kӍ
XIX cho phép chӃ tҥo đưӧc thiӃt bӏ có đӝ chân không cao (p = 0,001mmHg), có
màn huǤnh quang đӇ quan sát đưӡng đi cӫa các tia không nhìn thҩy bҵng mҳt
thưӡng và nguӗn điӋn có thӃ hiӋu rҩt cao (15000V).
Thí nghiӋm phát minh electron cӫa Tom-xơn (1897)
om-xơn đã cho phóng điӋn vӟi thӃ hiӋu 15000 vôn qua hai điӋn cӵc gҳn vào
hai đҫu cӫa mӝt ӕng thӫy tinh kín đã rút gҫn hӃt không khí, áp suҩt 0,001mmHg,
thì thҩy màn huǤnh quang lóe sáng. Màn
huǤnh quang phát sáng do sӵ xuҩt hiӋn cӫa
các tia không nhìn thҩy đưӧc đi tӯ cӵc âm
sang cӵc dương, tia này đưӧc gӑi là tia âm
cӵc. ia âm cӵc bӏ hút lӋch vӅ phía cӵc
dương khi đһt ӕng thӫy tinh trong mӝt điӋn
trưӡng. hí nghiӋm này chӭng tӓ nguyên
tӱ có cҩu tҥo phӭc tҥp. Mӝt trong nhӳng
thành phҫn cҩu tҥo cӫa nguyên tӱ là các electron.
1.2 |Hưͣng d̳n:
a có mNe = 1,66005.10-27. 20,179 = 33,498.10-27 kg.
1.3 Hưͣng d̳n :
Gӑi nguyên tӱ khӕi cӫa oxi là X, ta có :
( 2X + 12,011).27,3% = 12,011
ò X = 15,99
1.4 Hưͣng d̳n: heo đӅ bài :
MO = 15,842.MH

MC = 11,9059.MH
 ——
 
— —

17
 Vұy MO và MH tính theo 1 .MC là :
12

15, 842.M H .12

MO 15, 9672
11, 9059.M H
Mo 15, 9672
MH 1, 0079
15,842 15,842
1.5 Hưͣng d̳n:
Sau thí nghiӋm tìm ra electron -loҥi hҥt mang điӋn tích âm, bҵng cách suy
luұn ngưӡi ta biӃt rҵng nguyên tӱ có các phҫn tӱ mang điӋn dương, bӣi vì nguyên
tӱ trung hòa điӋn. uy nhiên có mӝt câu hӓi đһt ra là các phҫn tӱ mang điӋn dương
phân bӕ như thӃ nào trong nguyên tӱ? om-xơn và nhӳng ngưӡi ӫng hӝ ông cho
rҵng các phҫn tӱ mang điӋn dương phân tán đӅu trong toàn bӝ thӇ tích nguyên tӱ.
rong khi đó Rơ-dơ-pho và các cӝng sӵ muӕn kiӇm tra lҥi giҧ thuyӃt cӫa om-
xơn. Hӑ làm thí nghiӋm đӇ tìm hiӇu sӵ phân bӕ các điӋn tích dương trong nguyên
tӱ.
Thí nghiӋm tìm ra hҥt nhân nguyên tӱ cӫa Rơ-dơ-pho (1911)
ĐӇ kiӇm tra giҧ thuyӃt cӫa
om-xơn, Rơ-dơ-pho đã dùng tia
z bҳn phá mӝt lá vàng mӓng, xung
quanh đһt màn huǤnh quang đӇ
quan sát sӵ chuyӇn đӝng cӫa các
hҥt z. KӃt quҧ là hҫu hӃt các hҥt z
đi thҷng, mӝt sӕ ít bӏ lӋch hưӟng,
mӝt sӕ ít hơn bӏ bұt ngưӧc trӣ lҥi.
ĐiӅu này cho phép kӃt luұn giҧ thuyӃt cӫa om-xơn là sai. Phҫn mang điӋn tích
dương tұp trung ӣ hҥt nhân cӫa nguyên tӱ, kích thưӟc rҩt nhӓ bé so vӟi kích thưӟc
nguyên tӱ. Nguyên tӱ có cҩu tҥo rӛng.
1.6 Hưͣng d̳n:
Sӕ đơn vӏ điӋn tích hҥt nhân, sӕ proton, sӕ nơtron và sӕ electron cӫa các nguyên tӱ:
a). 


có sӕ khӕi A = 7

18
 Sӕ p = sӕ e = Z = 3 ; N = 4


——  có sӕ khӕi A = 23

Sӕ p = sӕ e = Z = 11 ; N = 12


— 
có sӕ khӕi A = 39

Sӕ p = sӕ e = Z = 19 ; N = 20

 
có sӕ khӕi A = 40
Sӕ p = sӕ e = Z = 20 ; N = 20



có sӕ khӕi A = 234

Sӕ p = sӕ e = Z = 90 ; N = 144
b). —
có sӕ khӕi A = 2

Sӕ p = sӕ e = Z = 1 ; N = 1

 có sӕ khӕi A = 4

Sӕ p = sӕ e = Z = 2 ; N = 2
—

có sӕ khӕi A = 12
Sӕ p = sӕ e = Z = 6 ; N = 6
—

có sӕ khӕi A = 16
Sӕ p = sӕ e = Z = 8 ; N = 8


có sӕ khӕi A = 56
Sӕ p = sӕ e = Z = 26 ; N =30

— 
có sӕ khӕi A = 32
Sӕ p = sӕ e = Z = 15; N = 17
1.7 Hưͣng d̳n: Cách tính sӕ khӕi cӫa hҥt nhân :
Sӕ khӕi hҥt nhân (kí hiӋu A) bҵng tәng sӕ proton (p) và sӕ nơtron (n).
A=Z+N
Nói sӕ khӕi bҵng nguyên tӱ khӕi là sai, vì sӕ khӕi là tәng sӕ proton và
notron trong hҥt nhân, trong khi nguyên tӱ khӕi là khӕi lưӧng tương đӕi cӫa

19
nguyên tӱ. Nguyên tӱ khӕi cho biӃt khӕi lưӧng cӫa mӝt nguyên tӱ nһng gҩp bao
nhiêu lҫn đơn vӏ khӕi lưӧng nguyên tӱ.
Do khӕi lưӧng cӫa mӛi hҥt proton và nơtron ~1u, cho nên trong các tính
toán không cҫn đӝ chính xác cao, coi sӕ khӕi bҵng nguyên tӱ khӕi.
1.8 Hưͣng d̳n: a có AAg = 107,02.   mà A H = M H2 = 1,0079
2

AAg = 107,02 . 1,0079 = 107,865

1.9 Hưͣng d̳n:
a) Nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa hiđro và clo là:
— n —
H= ——
—

”

 n ” ”
i Cl = = 35,5
—
b). Có bӕn loҥi phân tӱ HCl khác nhau tҥo nên tӯ hai loҥi đӗng vӏ cӫa hai nguyên
tӱ hiđro và clo.
Công thӭc phân tӱ là :  
” 
”
—”   —”   —”   —” 

c) Phân tӱ khӕi lҫn lưӧt: 36 38 37 39

1.10 Hưͣng d̳n:
Gӑi tӍ lӋ % sӕ nguyên tӱ cӫa đӗng vӏ 
 
là x , % đӗng vӏ

 
là 100 - x

a có  n
—   = 63,546
—
ò 63x + 6500 - 65x = 6354,6
ò x = 72,7
Vұy % sӕ nguyên tӱ cӫa đӗng vӏ 
 
là 72,7%.

1.11 Hưͣng d̳n:

a) Công thӭc phân tӱ : H2 ; HD ; D2
b) Phân tӱ khӕi : 2 3 4
c) Đһt a là thành phҫn % cӫa H và 100 - a là thành phҫn % cӫa D vӅ khӕi lưӧng.

20
 (1×a ) 2(100 - a ) 0,1
heo bài ra ta có :

… = 22,4
100 2
= 88 ; D = 12
1.12 Hưͣng d̳n:
Không thӇ mô tҧ đưӧc sӵ chuyӇn đӝng cӫa electron trong nguyên tӱ bҵng các
quӻ đҥo chuyӇn đӝng. Bӣi vì trong nguyên tӱ, các electron chuyӇn đӝng rҩt nhanh
xung quanh hҥt nhân không theo mӝt quӻ đҥo xác đӏnh nào. Ngưӡi ta chӍ nói đӃn
khҧ năng quan sát electron tҥi mӝt thӡi điӇm nào đó trong không gian cӫa nguyên
tӱ.
1.13 Hưͣng d̳n:
heo lý thuyӃt hiӋn đҥi trҥng thái chuyӇn đӝng cӫa electron trong nguyên tӱ
đưӧc mô tҧ bҵng hình ҧnh đưӧc gӑi là obitan nguyên tӱ.
1.14 Hưͣng d̳n:
Hình dҥng cӫa các obitan nguyên tӱ s và p :
+ Obitan s : Có dҥng hình cҫu, tâm là hҥt nhân nguyên tӱ. Obitan s không có
sӵ đӏnh hưӟng trong không gian cӫa nguyên tӱ.
+ Obitan p : Gӗm ba obitan : px, py và p có dҥng hình sӕ 8 nәi. Mӛi obitan có
sӵ đӏnh hưӟng khác nhau trong không gian. Chҷng hҥn : Obitan px đӏnh hưӟng
theo trөc x, py đӏnh hưӟng theo trөc y,...
   

x x x x
y y y y

Obitan s Obitan px Obitan py Obitan p

1
1.15 Hưͣng d̳n:
Gӑi sӕ khӕi cӫa đӗng vӏ A cӫa nguyên tӕ agon là X

   
a có   …



 …

— — —

21
ò XA = 40
1.16 Hưͣng d̳n:
a có
a) Nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa Mg là
” —— ——
i   n
n 
— — —

b) Giҧ sӱ trong hӛn hӧp nói trên có 50 nguyên tӱ  , thì sӕ nguyên tӱ tương
ӭng cӫa 2 đӗng vӏ còn lҥi là:
 50
Sӕ nguyên tӱ  = x78,6 = 389 (nguyên tӱ).
10,1

50
Sӕ nguyên tӱ  = x 11,3 = 56 (nguyên tӱ).
10,1
1.17 Hưͣng d̳n:
a có
n: 1 2 3 4
ên lӟp : K L M N
Lӟp K có mӝt phân lӟp 1s
Lӟp L có hai phân lӟp 2s, 2p
Lӟp M có ba phân lӟp 3s, 3p, 3d
Lӟp N có bӕn phân lӟp 4s, 4p, 4d, 4f
1.18 Hưͣng d̳n:
+) Lӟp N có : - 4 phân lӟp 4s, 4p, 4d, 4f
—   
7

  
- 16 obitan :

  
   
+) Lӟp M có : - 3 phân lӟp 3s, 3p, 3d

22
 —  
 
7

-| 9 obitan :
  
 

 
 


1.19 Hưͣng d̳n:
VӁ hình dҥng các obitan 1s, 2s và các obitan 2px, 2py, 2p
   

x x x x
y y y y

bitan s bitan px bitan py bitan p

1.20 Hưͣng d̳n:

Sӵ phân bӕ electron trong nguyên tӱ tuân theo nguyên lý Pau-li, nguyên lý vӳng
bӅn và quy tҳc Hun.
-| Nguyên lý Pau-li : rên mӝt obitan chӍ có thӇ có nhiӅu nhҩt là 2 electron và 2
electron này chuyӇn đӝng tӵ quay khác chiӅu nhau xung quanh trөc riêng cӫa
mӛi electron.
4
hí dө : Nguyên tӕ He có Z = 2
1s2
-| Nguyên lý vӳng bӅn : ӣ trҥng thái cơ bҧn trong nguyên tӱ các electron chiӃm
lҫn lưӧt nhӳng obitan có mӭc năng lưӧng tӯ thҩp đӃn cao.
hí dө : Nguyên tӱ B (Z = 5) : 4 4 4

1s2 2s2 2p1

- Quy tҳc Hun : rong cùng 1 phân lӟp các electron sӁ phân bӕ trên các obitan
sao cho có sӕ electron đӝc thân là tӕi đa và các electron này phҧi có chiӅu tӵ quay
giӕng nhau.
4 4 4 4
hí dө : Nguyên tӱ C (Z = 6)
1s2 2s2 2p2
1.21 Hưͣng d̳n:

23
 heo nguyên tҳc Hun cho nên trong sơ đӗ phân bӕ electron cӫa nguyên tӱ cacbon
( C : 1s2 2s2 2p2) phân lӟp 2p đưӧc biӇu diӉn :
4 4

1.22| Hưͣng d̳n:

Cҩu hình electron cӫa các nguyên tӕ có :
-| Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
-| Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d14s2
-| Z = 22 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 4s2
-| Z = 24 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s1
-| Z = 29 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s1
Yh̵n xét :
+ Cҩu hình Z =20 khác vӟi các cҩu hình còn lҥi ӣ chӛ không có phân lӟp 3d.
+ Cҩu hình Z =24 và Z = 29 có 1 electron ӣ phân lӟp 4s.
1.23 Hưͣng d̳n:
Sӕ e ӣ lӟp ngoài cùng cӫa nguyên tӱ các nguyên tӕ:
H : có 1e Ca : có 2e O : có 6e
Li : có 1e Mg: có 2e
Na: có 1e C : có 4e
K : có 1e Si : có 4e
1.24 Hưͣng d̳n:
K (Z= 19) : 1s22s22p63s23p64s1
Ca (Z = 20) : 1s22s22p63s23p64s2
Vұy sӵ phân bӕ electron trên các obitan nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ K và
Ca có đһc điӇm là có 1 hay 2 electron ӣ lӟp ngoài cùng. Nhӳng electron này có
liên kӃt yӃu vӟi hҥt nhân, do đó trong các phҧn ӭng hóa hӑc, K và Ca dӉ nhưӡng đi
đӇ trӣ thành các ion dương bӅn vӳng.
1.25 Hưͣng d̳n:
Cҩu hình e cӫa F và Cl là :
F (Z = 9) 1s22s22p5

24
 Cl (Z = 17) : 1s22s22p63s23p5
Œ
| : lӟp electron ngoài cùng có 7e, nhӳng electron này liên kӃt chһt chӁ vӟi hҥt
nhân, do đó trong các phҧn ӭng hóa hӑc, F và Cl có xu hưӟng nhұn thêm 1 electron đӇ
đҥt cҩu hình bão hòa, bӅn vӳng như khí hiӃm đӭng sau chúng.
1.26 Hưͣng d̳n:
rұt tӵ theo dãy đã cho là sai, sӱa lҥi là :
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d ...
Sai ӣ vӏ trí cӫa AO 3d và AO 4s.
1.27 Hưͣng d̳n:
Cҩu hình e nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ có :
Z = 15 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
Z = 17 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 4s2
Z = 31 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d104s2 4p1
1.28 Hưͣng d̳n:
Fe Z = 26 : 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 4s2
Fe2+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d6
Fe3+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d5
1.29 Hưͣng d̳n:
26
a) 12 Mg n 01n
1023 Ye n 24 He

b) 199 ‘ n 11H
168 O n 24 He

242 22 260
c) 94 Pu n 10 Ye
104Unq n 4 01n

d) 12 c n 37 i
2 24 He n 01 n

1.30 Hưͣng d̳n:

238 206
a) 92 U
82 Pb n 8 24 He n 6 10 e
232 208
b) h 
90 82 b
6 24 He
4 10 e

25
‘. MӜT SӔ THÔNG TIN BӘ SUNG
Năng lưӧng hҥt nhân có nên đưӧc sӱ dөng ӣ ViӋt Nam?
1. Nhӳng ý kiӃn ӫng hӝ viӋc xây dӵng nhà máy điӋn hҥt nhân
Œ duy trì m͡t t͙c đ͡ tăng trưͧng kinh t͇ cao thͱ hai châu Á, kho̫ng 7,5 -
8% m͡t năm như hi͏n nay, theo nghiên cͱu cͯa t͝ng công ty đi͏n l͹c Vi͏t
Yam (EVY), tăng trưͧng ngu͛n đi͏n ph̫i đ̩t trung bình 15% m͡t năm. M͡t
s͙ nưͣc phát tri n như Pháp và Hàn Qu͙c có tͽ tr͕ng đi͏n h̩t nhân trong
t͝ng ngu͛n năng lưͫng r̭t cao (trên 60%).
Các ngu͛n đi͏n chͯ y͇u hi͏n nay cͯa nưͣc ta là thͯy đi͏n và nhi͏t đi͏n.
Thͯy đi͏n có ưu đi m t̵n dͭng tài nguyên nưͣc, nhưng ngu͛n đi͏n l̩i phͭ
thu͡c nhi͉u vào ngu͛n nưͣc. Vào nhͷng tháng 4, 5 hàng năm, ngu͛n nưͣc
cho thͯy đi͏n gi̫m làm ngu͛n cung c̭p đi͏n thi͇u hͭt d̳n đ͇n ph̫i c̷t đi͏n
luân phiên, ̫nh hưͧng không nh͗ đ͇n s̫n xṷt và kinh doanh. Yhi͏t đi͏n vͣi
các nhiên li͏u như than đá (Qu̫ng Yinh), khí đ͙t ͧ Bà R͓a-Vũng Tàu đang
góp ph̯n làm tăng mͱc đ͡ ô nhi͍m môi trưͥng ͧ Vi͏t Yam.
Œ gi̫i quy͇t n̩n thi͇u đi͏n có nhi͉u phương án đưͫc l͹a ch͕n, trong đó
có đi͏n h̩t nhân. Theo EVY đ͇n năm 2017 nưͣc ta sͅ có nhà máy đi͏n h̩t
nhân đ̯u tiên.
Yhà máy đi͏n h̩t nhân sͅ cung c̭p m͡t ngu͛n đi͏n ͝n đ͓nh, không làm tăng
khí th̫i CO2 như vi͏c đ͙t các nhiên li͏u hóa th̩ch như than đá, d̯u m͗.
Ygu͛n đi͏n h̩t nhân sͅ h͟ trͫ các nhà máy thͯy đi͏n trong mùa khô.
Yhà máy đi͏n h̩t nhân còn là bi u tưͫng cͯa m͡t n͉n khoa h͕c, công
ngh͏ tiên ti͇n.
Các nưͣc có n͉n công nghi͏p đi͏n h̩t nhân phát tri n như Yga, Pháp,
Hàn Qu͙c đang giͣi thi͏u cho Vi͏t Yam các thi͇t b͓ đi͏n h̩t nhân cͯa h͕. Tuy
nhiên, cho đ͇n nay chưa có m͡t s͹ l͹a ch͕n nhà th̯u chính thͱc nào tͳ phía
Vi͏t Yam.
2. Nhӳng ý kiӃn phҧn đӕi viӋc xây dӵng nhà máy điӋn hҥt nhân
Thͱ nh̭t là năng lưͫng h̩t nhân có đ͡ rͯi ro cao. Bài h͕c v͉ vͭ n͝ lò
ph̫n ͱng h̩t nhân ͧ Trecnobyl 20 năm trưͣc, vͣi m͡t sͱc tàn phá tương đương
400 qu̫ bom nguyên t͵ mà MͿ ném xu͙ng thành ph͙ Hirosima, làm cho m͡t khu

26
v͹c bán kính 30km đ͇n nay hoàn toàn không ngưͥi ͧ vì đ͡ nhi͍m x̩ cao v̳n còn
giá tr͓.
Thͱ hai là công ngh͏ đi͏n h̩t nhân ph̫i nh̵p vͣi giá thành r̭t cao. Yguyên
li͏u ho̩t đ͡ng cͯa nhà máy đi͏n h̩t nhân ngày càng hi͇m và ph̫i nh̵p kẖu vͣi
giá thành ngày càng cao, do đó đi͏n h̩t nhân kém tính c̩nh tranh so vͣi các
ngu͛n năng lưͫng khác.
Thͱ ba là v̭n đ͉ x͵ lí rác th̫i h̩t nhân. Œây là m͡t v̭n đ͉ r̭t phͱc t̩p, ngay
c̫ vͣi nhͷng qu͙c gia có n͉n khoa h͕c và công ngh͏ tiên ti͇n trên th͇ giͣi.
Thͱ tư là nhu c̯u nưͣc làm mát cͯa nhà máy đi͏n h̩t nhân r̭t lͣn. Trong khi
các đ͓a đi m d͹ đ͓nh xây d͹ng nhà máy đi͏n h̩t nhân cͯa nưͣc ta l̩i đ̿t ͧ nhͷng
vùng r̭t hi͇m nưͣc.
Thͱ năm là ngu͛n nhân l͹c đ v̵n hành nhà máy đi͏n h̩t nhân đòi h͗i m͡t
đ͡i ngũ có tính k͑ lu̵t và kͿ thu̵t r̭t cao, là đi͉u không th͹c hi͏n đưͫc m͡t cách
d͍ dàng ͧ nưͣc ta trong giai đo̩n trưͣc m̷t.
Chính vì nhͷng lí do trên cho nên nhi͉u nưͣc phát tri n trên th͇ giͣi như
Œͱc, Thͭy đi n, Italy ... đang có k͇ ho̩ch lo̩i b͗ các nhà máy đi͏n h̩t nhân vào
năm 2020.
Yhͷng lí do vͳa đ͉ c̵p trên đây đòi h͗i s͹ cân nh̷c kĩ lưͩng cͯa chính
phͯ trưͣc khi quy͇t đ͓nh xây d͹ng nhà máy đi͏n h̩t nhân đ̯u tiên cͯa Vi͏t Yam.
3. Còn bҥn, bҥn theo quan điӇm nào?

27
Chương 2
BҦNG TUҪN HOÀN CÁC NGUYÊN TӔ HÓA HӐC
VÀ ĐӎNH LUҰT TUҪN HOÀN

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

1. Bҧng tuҫn hoàn các nguyên tӕ hóa hӑc
a) Nguyên tҳc sҳp xӃp:
- Các nguyên tӕ đưӧc sҳp xӃp theo chiӅu tăng dҫn cӫa điӋn tích hҥt nhân nguyên
tӱ.
- Các nguyên tӕ có cùng sӕ lӟp electron đưӧc xӃp thành mӝt hàng.
- Các nguyên tӕ có sӕ electron hóa trӏ trong nguyên tӱ như nhau đưӧc xӃp thành
mӝt cӝt.
b) Cҩu tҥo cӫa bҧng tuҫn hoàn
Bҧng tuҫn hoàn các nguyên tӕ hóa hӑc là sӵ thӇ hiӋn nӝi dung cӫa đӏnh luұt tuҫn
hoàn. rong hơn 100 năm tӗn tҥi và phát triӇn, đã có khoҧng nhiӅu kiӇu bҧng tuҫn
hoàn khác nhau. Dҥng đưӧc sӱ dөng trong sách giáo khoa hóa hӑc phә thông hiӋn
nay là bҧng tuҫn hoàn dҥng dài, có cҩu tҥo như sau:
 : Sӕ thӭ tӵ cӫa ô bҵng sӕ hiӋu nguyên tӱ và bҵng sӕ đơn vӏ điӋn tích hҥt nhân,
bҵng tәng sӕ electron cӫa nguyên tӱ..
Chu kì :
Có 7 chu kì, sӕ thӭ tӵ cӫa chu kì bҵng sӕ lӟp electron cӫa nguyên tӱ gӗm :
+ Chu kì nhӓ là các chu kì 1, 2, 3 chӍ gӗm các nguyên tӕ s và các nguyên tӕ p. Mӛi
chu kì nhӓ gӗm 8 nguyên tӕ, trӯ chu kì 1 chӍ có hai nguyên tӕ.
+ Chu kì lӟn là các chu kì 4, 5, 6 ,7 gӗm các nguyên tӕ s, p, d và f. Chu kì 4 và chu
kì 5 mӛi chu kì có 18 nguyên tӕ. Chu kì 6 có 32 nguyên tӕ. heo quy luұt, chu kì 7
cũng phҧi có 32 nguyên tӕ, tuy nhiên chu kì 7 mӟi phát hiӋn đưӧc 24 nguyên tӕ
hóa hӑc. Lí do là các nguyên tӕ có hҥt nhân càng nһng càng kém bӅn, chúng có
³đӡi sӕng´ rҩt ngҳn ngӫi.
Yhóm: Có 8 nhóm, sӕ thӭ tӵ cӫa nhóm bҵng sӕ electron hóa trӏ.

28
+ Nhóm A: Sӕ thӭ tӵ cӫa nhóm bҵng sӕ electron hóa trӏ, nhóm A gӗm các nguyên tӕ s
và p. Nhóm A còn đưӧc gӑi là các nguyên tӕ thuӝc phân nhóm chính.
+ Nhóm B: Sӕ thӭ tӵ cӫa nhóm B bҵng sӕ electron hóa trӏ, nhóm B gӗm các
nguyên tӕ d và f. Nhóm B còn đưӧc gӑi là các nguyên tӕ thuӝc phân nhóm phө.
c) Nhӳng tính chҩt biӃn đәi tuҫn hoàn theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân
- Bán kính nguyên tӱ:
+ rong chu kì, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, bán kính nguyên tӱ
giҧm dҫn, vì sӕ electron ngoài cùng tăng dҫn trong khi sӕ lӟp electron không thay
đәi.
+ rong nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, bán kính nguyên
tӱ tăng dҫn, do sӕ lӟp electron tăng dҫn.
- Năng lưӧng ion hoá:
+ rong chu kì, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, năng lưӧng ion hóa
cӫa nguyên tӱ tăng dҫn, vì sӕ electron ngoài cùng tăng dҫn trong khi sӕ lӟp
electron không thay đәi.
+ rong nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, năng lưӧng ion
hóa cӫa nguyên tӱ giҧm dҫn vì electron ӣ xa hҥt nhân hơn, liên kӃt vӟi hҥt nhân
yӃu hơn.
- Đӝ âm điӋn: Đӝ âm điӋn là mӝt khái niӋm mang tính chҩt kinh nghiӋm và thay
đәi theo thang đo và chӍ có ý nghĩa tương đӕi. Đӝ âm điӋn đһc trưng cho khҧ năng
hút electron vӅ phía mình cӫa nguyên tӱ trong phân tӱ.
+ rong chu kì, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, đӝ âm điӋn cӫa nguyên tӱ
tăng dҫn.
+ rong nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, đӝ âm điӋn cӫa nguyên tӱ
giҧm dҫn.
- ính kim loҥi - phi kim:
+ rong chu kì, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, tính kim loҥi giҧm dҫn và
tính phi kim tăng dҫn.
+ rong nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, tính kim loҥi tăng dҫn và
tính phi kim giҧm dҫn.

29
ính axit - ba ơ cӫa oxit và hiđroxit:
+ rong chu kì, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, tính ba ơ giҧm dҫn và tính
axit tăng dҫn.
+ rong nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt nhân, tính ba ơ tăng dҫn và
tính axit dҫn giҧm (trӯ nhóm VII).
2. Đӏnh luұt tuҫn hoàn
ính chҩt cӫa các nguyên tӕ và đơn chҩt cũng như thành phҫn và tính chҩt
cӫa các hӧp chҩt tҥo nên tӯ các nguyên tӕ đó biӃn đәi tuҫn hoàn theo chiӅu tăng
cӫa điӋn tích hҥt nhân nguyên tӱ.
3. Ý nghĩa cӫa đӏnh luұt tuҫn hoàn
- BiӃt vӏ trí cӫa mӝt nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn, có thӇ suy ra cҩu tҥo
nguyên tӱ cӫa nguyên tӕ đó và ngưӧc lҥi.

œ ||

|||| ` | |||
 ||| |
|
a| Sӕ thӭ tӵ cӫa nguyên tӱ a| Sӕ proton và sӕ electron.
a| Sӕ thӭ tӵ cӫa chu kì a| Sӕ lӟp electron
a| Sӕ thӭ tӵ cӫa nhóm A
a| Sӕ electron lӟp ngoài cùng

- BiӃt vӏ trí cӫa mӝt nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn, có thӇ suy ra tính
chҩt hóa hӑc cơ bҧn cӫa nó.

œ ||

||||  |
|
||
 ||| ||
a| Kim loҥi.
a| Nhóm IA, IIA, IIIA
a| Phi kim
a| Nhóm VA, VIA, VIIA
a| Có thӇ là phi kim (C, Si), có
a| Nhóm IVA
thӇ là kim loҥi (Sn, Pb)

- So sánh tính chҩt hóa hӑc cӫa mӝt nguyên tӕ vӟi các nguyên tӕ lân cұn.

30
31
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI
2.1 Xác đӏnh vӏ trí (sӕ thӭ tӵ, chu kǤ, nhóm, phân nhóm) các nguyên tӕ sau đây
trong bҧng tuҫn hoàn, cho biӃt cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ các nguyên tӕ đó
như sau:
1. 1s2 2s2 2p6 3s23p6 4s2 2. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s2
2.2 Ion M3+ có cҩu hình electron lӟp ngoài cùng là 3s23p63d5.
1. Xác đӏnh vӏ trí (sӕ thӭ tӵ, chu kǤ, nhóm) cӫa M trong bҧng tuҫn hoàn. Cho
biӃt M là kim loҥi gì?
2. rong điӅu kiӋn không có không khí, cho M cháy trong khí Cl2 thu
đưӧc mӝt chҩt A và nung hӛn hӧp bӝt (M và S) đưӧc mӝt hӧp chҩt B. Bҵng các
phҧn ӭng hóa hӑc, hãy nhұn biӃt thành phҫn và hóa trӏ cӫa các nguyên tӕ trong A
và B.
2.3 Giҧ sӱ nguyên tӕ M ӣ ô sӕ 19 trong bҧng tuҫn hoàn chưa đưӧc tìm ra và ô này
vүn còn đưӧc bӓ trӕng. Hãy dӵ đoán nhӳng đһc điӇm sau vӅ nguyên tӕ đó:
1. ính chҩt đһc trưng.
2. Công thӭc oxit. Oxit đó là oxit axit hay oxit ba ơ?
2.4 Nguyên tӱ cӫa nguyên tӕ R có phân mӭc năng lưӧng cao nhҩt là 4s2.
1. ViӃt cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ R
2. Vӏ trí trong bҧng tuҫn hoàn.
3. ViӃt các phương trình hóa hӑc xҧy ra khi cho:
R + H2O  hiđroxit + H2
Oxit cӫa R + H2O 
Muӕi cacbonat cӫa R + HCl 
Hiđroxit cӫa R + Na2CO3 
2.5 Mӝt hӧp chҩt có công thӭc là MAx, trong đó M chiӃm 46,67% vӅ khӕi lưӧng.
M là kim loҥi, A là phi kim ӣ chu kì 3. rong hҥt nhân cӫa M có n - p = 4, trong
hҥt nhân cӫa A có n¶ = p¶. әng sӕ proton trong MAx là 58.
1. Xác đӏnh tên nguyên tӕ, sӕ khӕi cӫa M, sӕ thӭ tӵ A trong bҧng tuҫn hoàn.
2. Hoàn thành các phương trình hóa hӑc:

32
 0
t
a. MXx + O2 »» M2O3 + XO2
0
b. MXx + HNO 3 »»
t
M(NO3)3 + H2XO4 + NO2 + H2O
2.6 M là kim loҥi thuӝc nhóm IIA.Hòa tan hӃt 10,8 gam hӛn hӧp gӗm kim loҥi M
và muӕi cacbonat cӫa nó trong dung dӏch HCl, thu đưӧc 4,48 lit hӛn hӧp khí A
(đktc). Ӎ khӕi cӫa A so vӟi khí hiđro là 11,5.
1. ìm kim loҥi M
2. ính % thӇ tích các khí trong A.
2.7 X, Y là hai kim loҥi có electron cuӕi cùng là 3p1 và 3d6.
1. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn, hãy xác đӏnh tên hai kim loҥi X, Y.
2. Hòa tan hӃt 8,3 gam hӛn hӧp X, Y vào dung dӏch HCl 0,5M (vӯa đӫ), ta thҩy
khӕi lưӧng dung dӏch sau phҧn ӭng tăng thêm 7,8 gam. ính khӕi lưӧng mӛi kim
loҥi và thӇ tích dung dӏch HCl đã dùng.
2.8 Hòa tan hӃt a gam oxit kim loҥi M (thuӝc nhóm IIA) bҵng mӝt lưӧng vӯa đӫ
dung dӏch H2SO4 17,5% thu đưӧc dung dӏch muӕi có nӗng đӝ 20%.
Xác đӏnh công thӭc oxit kim loҥi M.
2.9 A, B là 2 kim loҥi nҵm ӣ 2 chu kǤ liên tiӃp thuӝc nhóm IIA. Cho 4,4 gam mӝt
hӛn hӧp gӗm A và B tác dөng vӟi dung dӏch HCl 1M (dư) thu đưӧc 3,36 lit khí
(đktc).
1. ViӃt các phương trình phҧn ӭng và xác đӏnh tên 2 kim loҥi.
2. ính thӇ tích dung dӏch HCl đã dùng, biӃt rҵng HCl dùng dư 25% so vӟi
lưӧng cҫn thiӃt.
2.10 Cho 0,85 gam hai kim loҥi thuӝc hai chu kǤ kӃ tiӃp trong nhóm IA vào cӕc
chӭa 49,18 gam H2O thu đưӧc dung dӏch A và khí B. ĐӇ trung hòa dung dӏch A
cҫn 30 ml dung dӏch HCl 1M.
a. Xác đӏnh hai kim loҥi
b. ính nӗng đӝ % cӫa các chҩt trong dung dӏch A.
2.11 Nguyên tӕ R có hóa trӏ cao nhҩt trong oxit gҩp 3 lҫn hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi
hiđro.
a. Hãy cho biӃt hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit.

33
 m R 16
b. rong hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro có tӍ lӋ khӕi lưӧng: … .
m
1
Không dùng bҧng tuҫn hoàn, cho biӃt kí hiӋu cӫa nguyên tӱ R.

2.12 Nguyên tӕ R ӣ chu kì 3, nhóm VA trong bҧng tuҫn hoàn. Không sӱ dөng
bҧng tuҫn hoàn, hãy cho biӃt:
a. Cҩu hình electron cӫa R.
b. rong oxit cao nhҩt cӫa R thì R chiӃm 43,66% khӕi lưӧng. ính sӕ lưӧng
mӛi loҥi hҥt cӫa nguyên tӱ R.
2.13 A và B là hai nguyên tӕ ӣ cùng mӝt nhóm và thuӝc hai chu kì liên tiӃp trong
bҧng tuҫn hoàn. әng sӕ proton trong hai hҥt nhân nguyên tӱ cӫa A và B bҵng 32.
Hãy viӃt cҩu hình electron cӫa A , B và cӫa các ion mà A và B có thӇ tҥo thành.
2.14 Hai nguyên tӕ A và B ӣ hai nhóm A liên tiӃp trong bҧng tuҫn hoàn, B thuӝc
nhóm VA, ӣ trҥng thái đơn chҩt A, B không phҧn ӭng vӟi nhau. әng sӕ proton
trong hҥt nhân nguyên tӱ cӫa A và B là 23.
1. ViӃt cҩu hình electron nguyên tӱ cӫa A, B.
2. ӯ các đơn chҩt A, B và các hóa chҩt cҫn thiӃt, hãy viӃt các phương trình hóa
hӑc (ghi rõ điӅu kiӋn) điӅu chӃ hai axit trong đó A và B có sӕ oxi hóa cao nhҩt.
2.15 Cho biӃt tәng sӕ electron trong anion AB 32  là 42. rong các hҥt nhân A và B
đӅu có sӕ proton bҵng sӕ nơtron.
1. ìm sӕ khӕi cӫa A và B
2. Cho biӃt vӏ trí cӫa A, B trong bҧng tuҫn hoàn.
2.16 әng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ mӝt nguyên tӕ R nhóm
VIIA là 28.
1. ính sӕ khӕi.
2. ViӃt ký hiӋu nguyên tӱ nguyên tӕ đó.
2.17 Mӝt hӧp chҩt ion đưӧc cҩu tҥo tӯ M+ và X2-. rong phân tӱ M2X có tәng sӕ
hҥt proton, nơtron, electron là 140 hҥt. rong đó sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu hơn sӕ hҥt

34
không mang điӋn là 44 hҥt. Sӕ khӕi cӫa ion M+ lӟn hơn sӕ khӕi cӫa ion X2- là 23.
әng sӕ hҥt proton, nơtron, electron trong ion M+ nhiӅu hơn trong ion X2- là 31.
1. ViӃt cҩu hình electron cӫa M và X.
2. Xác đӏnh vӏ trí cӫa M và cӫa X trong bҧng tuҫn hoàn.
2.18 Khi biӃt đưӧc sӕ thӭ tӵ Z cӫa mӝt nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn, ta có thӇ
biӃt đưӧc các thông tin sau đây không, giҧi thích ngҳn gӑn:
1. Cҩu hình electron 4. ính chҩt cơ bҧn
2. Sӕ khӕi 5. Hóa trӏ cao nhҩt trong oxit
3. Kí hiӋu nguyên tӱ 6. Hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi hiđro
2.19 Khi biӃt cҩu hình lӟp electron ngoài cùng cӫa nguyên tӱ mӝt nguyên tӕ nhóm
A, ta có thӇ biӃt đưӧc các thông tin sau đây không?
1. ính chҩt hóa hӑc cơ bҧn 2. Cҩu hình electron
3. Vӏ trí nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn 4. Công thӭc oxit cao nhҩt
5. Kí hiӋu nguyên tӱ 6. Công thӭc hӧp chҩt vӟi hiđro
Giҧi thích ngҳn gӑn các câu trҧ lӡi.
2.20 Mӝt sӕ đһc điӇm cӫa các nguyên tӕ kim loҥi kiӅm đưӧc trình bày ӣ bҧng sau:
Nguyên tӕ Li Na K Rb Cs

Cҩu hình electron [He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1

Bán kính nguyên tӱ (nm) 0,155 0,189 0,236 0,248 0,268

I1 520 496 419 403 376
Năng lưӧng ion hóa, kJ/mol
I2 7295 4565 3069 2644 2258

1. Giҧi thích sӵ biӃn đәi năng lưӧng ion hóa thӭ nhҩt? ҥi sao năng lưӧng ion hóa
thӭ hai lӟn hơn rҩt nhiӅu so vӟi năng lưӧng ion hóa thӭ nhҩt?
2. ҥi sao trong các hӧp chҩt, sӕ oxi hóa cӫa các kim loҥi kiӅm luôn là +1, chúng
có thӇ tҥo ra sӕ oxi hóa cao hơn hay không ?
2.21 әng sӕ hҥt proton, nơtron, electron trong hai nguyên tӱ kim loҥi A và B là
142, trong đó tәng sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu hơn sӕ hҥt không mang điӋn là 42. Sӕ
hҥt mang điӋn cӫa nguyên tӱ B nhiӅu hơn cӫa nguyên tӱ A là 12.

35
a. Xác đӏnh 2 kim loҥi A và B. Cho biӃt sӕ hiӋu nguyên tӱ cӫa mӝt sӕ nguyên
tӕ: Na (Z = 11), Mg (Z= 12), Al (Z =13), K (Z = 19), Ca (Z = 20), Fe (Z = 26),
Cu (Z = 29), Zn (Z = 30).
b. ViӃt phương trình phҧn ӭng điӅu chӃ A tӯ muӕi cacbonat cӫa A và điӅu chӃ B
tӯ mӝt oxit cӫa B.
(Trích Œ͉ thi ŒH - CŒ kh͙i B, năm 2003)
2.22 Cho 10 gam kim loҥi M (thuӝc nhóm IIA) tác dөng vӟi nưӟc, thu đưӧc 6,11
lit khí hiđro (đo ӣ 25oC và 1 atm).
a. Hãy xác đӏnh tên cӫa kim loҥi M đã dùng.
b. Cho 4 gam kim loҥi M vào cӕc đӵng 2,5lit dung dӏch HCl 0,06M thu đưӧc dung
dӏch B.
ính nӗng đӝ mol/l các chҩt trong cӕc sau phҧn ӭng. Coi thӇ tích dung dӏch trong
cӕc vүn là 2,5 l.
2.23 Mӝt hӧp chҩt có công thӭc XY2 trong đó X chiӃm 50% vӅ khӕi lưӧng. rong
hҥt nhân cӫa X và Y đӅu có sӕ proton bҵng sӕ nơtron. әng sӕ proton trong phân
tӱ XY2 là 32.
a. ViӃt cҩu hình electron cӫa X và Y.
b. Xác đӏnh vӏ trí cӫa X và Y trong bҧng tuҫn hoàn.
2.24 Cho biӃt cҩu hình electron lӟp ngoài cùng cӫa nguyên tӱ các nguyên tӕ
(thuӝc chu kǤ 3) A, M, X lҫn lưӧt là ns1, ns2np1, ns2np5.
1. Xác đӏnh vӏ trí cӫa A, M, X trong bҧng tuҫn hoàn và cho biӃt tên cӫa chúng.
2. Hoàn thành các phương trình hóa hӑc theo sơ đӗ sau:

a| A(OH)m + MXy  A1 + ...
a| A1 € + A(OH) m  A2 (tan) + ...
a| A2 + HX + H 2O
A1 € + ...
a| A1 € + HX  A3 (tan) + ...
rong đó M, A, X là các nguyên tӕ tìm thҩy ӣ câu 1.
2.25 Có 5,56 gam hӛn hӧp A gӗm Fe và kim loҥi M (hóa trӏ n). Chia A làm hai
phҫn bҵng nhau:

36
Phҫn 1: Hòa tan hӃt trong dung dӏch HCl đưӧc 1,568 lit khí H2.
Phҫn 2: Hòa tan hӃt trong dung dӏch H2SO4 đһc nóng thu đưӧc 2,016 lit khí SO2.
ViӃt các phương trình phҧn ӭng và xác đӏnh tên kim loҥi M. Các khí đo ӣ đktc.
2.26 R là kim loҥi hóa trӏ II. Đem hòa tan 2 gam oxit cӫa kim loҥi này vào 48 gam
dung dӏch H2SO4 6,125% loãng thu đưӧc dung dӏch A trong đó nӗng đӝ H2SO4 chӍ
còn 0,98%.
1. ViӃt phương trình hóa hӑc và xác đӏnh R. BiӃt RSO4 là muӕi tan.
2. ính thӇ tích dung dӏch NaOH 8% (d =1,05 g/ml) cҫn cho vào A đӇ thu đưӧc
lưӧng kӃt tӫa lӟn nhҩt.
2.27 M là kim loҥi hóa trӏ II. Hòa tan m gam M vào 200 gam dung dӏch H2SO4
loãng, vӯa đӫ thì thu đưӧc dung dӏch A và 0,672 lit khí (ӣ 54,60C và 2 atm). Chia
A thành 2 phҫn bҵng nhau:
Phҫn 1: cho tác dөng vӟi dung dӏch NaOH dư, lӑc kӃt tӫa đem nung đӃn khӕi
lưӧng không đәi thu đưӧc 1 gam chҩt rҳn.
Xác đӏnh kim loҥi M và tính nӗng đӝ % dung dӏch axit đã dùng.
Phҫn 2: làm bay hơi nưӟc thu đưӧc 6,15 gam muӕi ngұm nưӟc dҥng MSO4.nH2O.
Xác đӏnh công thӭc muӕi ngұm nưӟc.
2.28 Hòa tan 16,2 gam kim loҥi M (nhóm IIIA) vào 5 lit dung dӏch HNO3 0,5M
(d = 1,25 g/ml). Sau khi kӃt thúc phҧn ӭng thu đưӧc 5,6 lit hӛn hӧp khí NO và N2
(đktc). Ӎ khӕi cӫa hӛn hӧp khí này so vӟi hiđro là 14,4.
1. Xác đӏnh kim loҥi R.
2. ính nӗng đӝ % cӫa dung dӏch HNO3 trong dung dӏch sau phҧn ӭng.
2.29 Cҩu tҥo các lӟp electron cӫa nguyên tӱ các nguyên tӕ A, B, C, D, E như sau:
A: 2/2 B: 2/8/8/2 C: 2/7 D: 2/8/7 E: 2
1. Xác đӏnh vӏ trí cӫa các nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn.
2. Nguyên tӕ nào có tính kim loҥi mҥnh nhҩt? Phi kim mҥnh nhҩt? Nguyên tӕ
nào kém hoҥt đӝng nhҩt? Giҧi thích?
2.30 Hòa tan hӃt 46 gam hӛn hӧp gӗm Ba và hai kim loҥi kiӅm A, B thuӝc hai chu
kì kӃ tiӃp vào nưӟc, thu đưӧc dung dӏch D và 11,2 lit khí đo ӣ đktc.

37
NӃu thêm 0,18 mol Na2SO4 vào dung dӏch D thì dung dӏch sau phҧn ӭng vүn chưa
kӃt tӫa hӃt bari. NӃu thêm 0,21 mol Na2SO4 vào dung dӏch D thì dung dӏch sau
phҧn ӭng còn dư Na2SO4.
Xác đӏnh tên hai kim loҥi kiӅm.
Cho: Ba = 137, Li =7, Na = 23, K =39, Rb = 85, Cs = 133.
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
2.31 Hai nguyên tӕ A, B đӭng kӃ tiӃp nhau trong cùng mӝt chu kì trong bҧng
tuҫn hoàn, có tәng điӋn tích hҥt nhân là 25.
1. Xác đӏnh vӏ trí cӫa A, B trong bҧng tuҫn hoàn.
2. So sánh tính chҩt hóa hӑc cӫa A và B; tính ba ơ cӫa oxit tҥo thành tӯ A và B.
2.32 Hãy giҧi thích tҥi sao:
1. rong mӝt chu kì, đӝ âm điӋn tăng dҫn theo chiӅu tӯ trái sang phҧi; còn trong
mӝt nhóm, đӝ âm điӋn giҧm dҫn theo chiӅu tӯ trên xuӕng dưӟi.
2. rong mӝt chu kì, năng lưӧng ion hóa tăng dҫn theo chiӅu tӯ trái sang phҧi; còn
trong mӝt nhóm, năng lưӧng ion hóa giҧm dҫn theo chiӅu tӯ trên xuӕng dưӟi.
3. rong mӝt chu kì, tính phi kim tăng dҫn, tính kim loҥi giҧm dҫn theo chiӅu tăng
cӫa điӋn tích hҥt nhân.
2.33 Cho biӃt bán kính nguyên tӱ các nguyên tӕ sau (tính theo Å, 1Å = 10-10 m).
Nguyên tӕ Na Mg Al Si P S Cl

r (Å) 1,86 1,60 1,43 1,17 1,10 1,04 0,99

Nguyên tӕ Li Na K Rb Cs

r (Å) 1,52 1,86 2,31 2,44 2,62

Nhұn xét sӵ thay đәi bán kính cӫa các nguyên tӱ trên có tuân theo quy luұt nào hay
không? NӃu có, hãy giҧi thích tҥi sao?
2.34 X là nguyên tӕ thuӝc chu kì 3, X tҥo vӟi hiđro mӝt hӧp chҩt khí có công thӭc
H2X, trong đó X có sӕ oxi hóa thҩp nhҩt.
1. Xác đӏnh vӏ trí cӫa X trong bҧng tuҫn hoàn.

38
 2. ViӃt phương trình phҧn ӭng khi lҫn lưӧt cho H2X tác dөng vӟi nưӟc Cl2, dung
dӏch FeCl3, dung dӏch CuSO4.
2.35 R là mӝt nguyên tӕ phi kim. әng đҥi sӕ sӕ oxi hóa dương cao nhҩt vӟi 2 lҫn sӕ
oxi hóa âm thҩp nhҩt cӫa R là +2. әng sӕ proton và nơtron cӫa R nhӓ hơn 34.
1. Xác đӏnh R
2. X là hӧp chҩt khí cӫa R vӟi hiđro, Y là oxit cӫa R có chӭa 50% oxi vӅ khӕi
lưӧng. Xác đӏnh công thӭc phân tӱ cӫa X và Y.
2.36 Mӝt dung dӏch nưӟc có chӭa 35 gam mӝt hӛn hӧp muӕi cacbonat cӫa hai kim
loҥi kiӅm thuӝc hai chu kì liên tiӃp. hêm tӯ tӯ và khuҩy đӅu dung dӏch HCl 0,5M
vào dung dӏch trên. Khi phҧn ӭng xong, thu đưӧc 2,24 lit khí CO2 ӣ đktc và mӝt
dung dӏch A. hêm mӝt lưӧng nưӟc vôi trong dư vào dung dӏch A, thu đưӧc 20
gam kӃt tӫa.
1. Xác đӏnh các kim loҥi kiӅm.
2. ính khӕi lưӧng cӫa mӛi muӕi trong hӛn hӧp đҫu.
2.37 A và B là hai kim loҥi thuӝc nhóm IIA. Hòa tan hoàn toàn 15,05 gam hӛn hӧp
X gӗm hai muӕi clorua cӫa A và B vào nưӟc thu đưӧc 100 gam dung dӏch Y. ĐӇ
kӃt tӫa hӃt ion Cl- có trong 40 gam dung dӏch Y bҵng dung dӏch AgNO3 thì thu
đưӧc 17,22 gam kӃt tӫa. Hãy xác đӏnh các kim loҥi A và B, biӃt tӍ sӕ khӕi lưӧng
nguyên tӱ cӫa chúng là 3:5.
2.38 Hӛn hӧp A gӗm hai muӕi cacbonat cӫa hai kim loҥi kӃ tiӃp nhau trong nhóm
IIA. Hòa tan hoàn toàn 3,6 gam hӛn hӧp A trong dung dӏch HCl thu đưӧc khí B,
cho toàn bӝ lưӧng khí B hҩp thө hӃt bӣi 3 lit dung dӏch Ca(OH)2 0,015M, thu đưӧc
4 gam kӃt tӫa.
Xác đӏnh hai muӕi cacbonat và tính khӕi lưӧng cӫa mӛi muӕi trong hӛn hӧp A.
2.39 ĐӇ khӱ hoàn toàn 8 gam oxit cӫa mӝt kim loҥi thành kim loҥi cҫn dùng 3,36
lit H2. Hòa tan hӃt lưӧng kim loҥi thu đưӧc vào dung dӏch HCl loãng thҩy thoát ra
2,24 lit khí H2.
Xác đӏnh công thӭc cӫa oxit. BiӃt các khí đo ӣ đktc.
2.40 Bҧng dưӟi đây cho biӃt bán kính nguyên tӱ, năng lưӧng ion hóa cӫa các
nguyên tӱ nguyên tӕ chu kǤ 3

39
 Nguyên tӕ Na Mg Al Si P S Cl

r (nm) 0,186 0,160 0,143 0,117 0,110 0,104 0,099

I1 (kJ/mol) 497 738 578 786 1012 1000 1251

1. Dӵa vào các dӳ kiӋn trên hãy cho nhұn xét vӅ sӵ biӃn đәi bán kính và sӵ biӃn
đәi năng lưӧng ion hóa I1 cӫa các nguyên tӕ trong chu kǤ.
2. Cho biӃt sӵ biӃn đәi tính chҩt axit - ba ơ trong dãy oxit và hiđroxit dưӟi đây:
Na2O - MgO - Al2O3 - SiO2 - P2O5 - SO3 - Cl2O7
NaOH - Mg(OH)2 - Al(OH)3 - H2SiO3 - H3PO4 - H2SO4 - HClO4.
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
2.41 Dãy nguyên tӱ nào sau đұy đưӧc xӃp theo chiӅu bán kính nguyên tӱ tăng ?
A. I, Br, Cl, P B. C, N, O, F
C. Na, Mg, Al, Si D. O, S, Se, e.
2.42 ính chҩt kim loҥi cӫa các nguyên tӕ trong dãy Mg ± Ca ± Sr - Ba biӃn đәi
theo chiӅu :
A. ăng B. giҧm
C. Không thay đәi D. Vӯa giҧm vӯa tăng
2.43 ính chҩt phi kim cӫa các nguyên tӕ trong dãy N- P-As-Sb-Bi biӃn đәi theo
chiӅu :
A. ăng B. giҧm
C. Không thay đәi D. Vӯa giҧm vӯa tăng.
2.44 ính chҩt ba ơ cӫa hiđroxit cӫa nhóm IA theo chiӅu tăng cӫa sӕ thӭ tӵ là:
A. ăng B. giҧm
C. Không thay đәi D. Vӯa giҧm vӯa tăng.
2.45 Cho các hình vӁ sau, mӛi hình cҫu là 1 trong các nguyên tӱ Na, Mg, Al, K.

a b c d

40
a, b, c, d tương ӭng theo thӭ tӵ sӁ là:
A. Na, Mg, Al, K B. K, Na, Mg, Al
C. Al, Mg, Na, K D. K, Al, Mg, Na
2.46 Cho các nguyên tӱ a, b, c, d thuӝc nhóm IA có bán kính trung bình như hình
vӁ dưӟi đây:

a b c d
Năng lưӧng ion hóa I1 tăng dҫn theo thӭ tӵ:
A.a < b < c < d B.d < c < b < a
C.a < c < b < d D.d < b < c < a
2.47 Cho nguyên tӱ cӫa nguyên tӕ X có cҩu tҥo như sau:
Vӏ trí cӫa nguyên tӕ X trong bҧng tuҫn hoàn là:
A.|  sӕ 7, chu kì 2, nhóm VIIA.
B.|  sӕ 7, chu kì 2, nhóm VA
C.|  sӕ 5, chu kì 2, nhóm VA
D.|  sӕ 5, chu kì 7, nhóm VIIA.
2.48 Cho ion đơn nguyên tӱ X có điӋn tích 2+ có cҩu tҥo như sau:
Cho biӃt vӏ trí cӫa X trong bҧng tuҫn hoàn.
A. sӕ 10, chu kì 2, nhóm VIIIA.
B. sӕ 12, chu kì 3, nhóm VIIIA.
C. sӕ 12, chu kì 3, nhóm IIA.
D. sӕ 10, chu kì 2, nhóm IIA.
2.49 Cho cҩu hình cӫa nguyên tӕ X sau, cho biӃt kӃt luұn nào đúng?

| | | | | |

1s2 2s2 2p6 3s2

A.| X ӣ ô sӕ 12, chu kǤ 3, nhóm IIIA trong bҧng tuҫn hoàn.

41
 B.| X ӣ ô sӕ 12, chu kǤ 3, nhóm IIIB trong bҧng tuҫn hoàn.
C.| X ӣ ô sӕ 12, chu kǤ 2, nhóm IIA trong bҧng tuҫn hoàn.
D.| X ӣ ô sӕ 12, chu kǤ 3, nhóm IIA trong bҧng tuҫn hoàn.
2.50 Nguyên tӱ nguyên tӕ X, các ion Y+ và Z2- đӅu có cҩu hình electron phân lӟp
ngoài cùng là 3p6. Sӕ thӭ tӵ cӫa X, Y, Z trong bҧng tuҫn hoàn lҫn lưӧt là
A. 18, 19 và 16 B. 10, 11 và 8
C. 18, 19 và 8 D. 1, 11 và 16
2.51 әng sӕ hҥt cơ bҧn (p, n, e) trong nguyên tӱ nguyên tӕ X là 46, biӃt sӕ hҥt
mang điӋn nhiӅu hơn sӕ hҥt không mang điӋn là 14. Xác đӏnh chu kì, sӕ hiӋu
nguyên tӱ cӫa X trong bҧng tuҫn hoàn.
A. Chu kì 2, ô 7 B. Chu kì 3, ô 15
C. Chu kì 3 ô 16 D. Chu kì 3 ô 17
2.52 Hòa tan hoàn toàn 3,1g hӛn hӧp hai kim loҥi kiӅm thuӝc hai chu kì liên tiӃp
vào nưӟc thu đưӧc 1,12 lít hiđro (đktc). Hai kim loҥi kiӅm đã cho là
A. Li và Na B. Na và K
C. K và Rb D. Rb và Cs
2.53 Cho 0,64 g hӛn hӧp gӗm kim loҥi M và oxit cӫa nó MO, có sӕ mol bҵng
nhau, tác dөng hӃt vӟi H2SO4 loãng. hӇ tích khí H2(đktc) thu đưӧc là 0,224 lit.
Cho biӃt M thuӝc nhóm IIA. Xác đӏnh M là nguyên tӕ nào sau đây ?
A. Mg B. Ca C. Sr D. Ba
2.54 Hai kim loҥi X và Y đӭng kӃ tiӃp nhau trong mӝt chu kǤ có tәng sӕ proton
trong hai hҥt nhân nguyên tӱ là 25. Sӕ electron lӟp ngoài cùng cӫa X và Y lҫn lưӧt
là :
A. 1 và 2 B. 2 và 3 C. 1 và 3 D. 3 và 4
2.55 Ion M2+ có cҩu tҥo lӟp vӓ electron ngoài cùng là 2s2 2p6. Cҩu hình electron
cӫa M và vӏ trí cӫa nó trong bҧng tuҫn hoàn là
A. 1s22s22p4 , ô 8 chu kǤ 2, nhóm VIA.
B. 1s22s22p63s2 , ô 12 chu kǤ 3, nhóm IIA.
C. 1s22s22p63s 3p , ô 12 chu kǤ 3, nhóm IIA.

42
 D. 1s22s22p63s23p , ô 13 chu kǤ 3, nhóm IIIA.
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP
2.41.| D 2.42.| A 2.43.| B 2.44.| A 2.45.| B

2.46.| A 2.47.| B 2.48.| A 2.49.| D 2.50.| A

2.51.| B 2.52.| B 2.53.| A 2.54.| B 2.55.| A

2.1 Tr̫ lͥi

1. Sӕ thӭ tӵ 20, chu kì 4, nhóm IIA.
2. Sӕ thӭ tӵ 25, chu kì 4, nhóm VIIB.
2.2 Tr̫ lͥi
1. әng sӕ electron cӫa nguyên tӱ M là 26. Sӕ thӭ tӵ 26, chu kì 4, nhóm
VIIIB. M là Fe.
0
t
2. - Fe cháy trong khí clo: 2Fe + 3Cl2 »» 2FeCl3
Hòa tan sҧn phҭm thu đưӧc vào nưӟc thu đưӧc dung dӏch. Lҩy vài ml dung dӏch
cho tác dөng vӟi dung dӏch AgNO3, có kӃt tӫa trҳng chӭng tӓ có gӕc clorua:
FeCl3 + 3AgNO3  Fe(NO3)3 + 3AgCl €
Lһp lҥi thí nghiӋm vӟi dung dӏch NaOH, có kӃt tӫa nâu đӓ chӭng tӓ có
Fe(III): FeCl 3 + 3NaOH  Fe(OH)3 € + 3NaCl
0
t
- Nung hӛn hӧp bӝt Fe và bӝt S: Fe + S »» FeS
Cho B vào dung dӏch H2SO4 loãng, có khí mùi trӭng thӕi bay ra chӭng tӓ có

gӕc sunfua: FeS + H2SO4  FeSO4 + H2S (trӭng thӕi)
Nhӓ dung dӏch NaOH vào dung dӏch thu đưӧc, có kӃt tӫa trҳng xanh chӭng
tӓ có Fe(II): FeSO4 + 2NaOH  Na2SO4 + Fe(OH) 2 € (trҳng xanh)
2.3 Tr̫ lͥi
1. Cҩu hình electron cӫa nguyên tӕ đó là: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
ính chҩt đһc trưng cӫa M là tính kim loҥi.

43
 2. Nguyên tӕ đó nҵm ӣ nhóm IA nên công thӭc oxit là M2O. Đây là mӝt oxit
ba ơ.
2.4 ‘i̫i
1. Cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ R là: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
2. Nguyên tӕ A nҵm ӣ ô sӕ 20, chu kǤ 4, nhóm IIA trong bҧng tuҫn hoàn.
3. R hóa trӏ II (R thuӝc nhóm IIA).
Các phương trình hóa hӑc:
R + 2H2O
R(OH)2 + H24
RO + H2O
R(OH)2
RCO3 + 2HCl
RCl2 + CO24 + H2O
R(OH)2 + Na2CO3
RCO3 + 2NaOH
2.5 ‘i̫i
1. rong hӧp chҩt MAx, M chiӃm 46,67% vӅ khӕi lưӧng nên:
M 46,67 n
p 7
…  , ,
… . hay n - p = 4 và n¶ = p¶ ta có:
xA 53,33 x(n
p ) 8

2p
4 7
… hay: 4(2p + 4) = 7xp¶.
2xp , 8
әng sӕ proton trong MAx là 58 nên: p + xp¶ = 58.
ӯ đây tìm đưӧc: p = 26 và xp¶ = 32.
Do A là phi kim ӣ chu kì 3 nên 15 } p¶ } 17. Vұy x = 2 và p¶ = 16 thӓa mãn.
Vұy M là Fe và M là S.
2. Hoàn thành các phương trình phҧn ӭng:
0
t
a. 4FeS2 + 11O2 
2Fe2O3 + 8SO24
0
t
b. FeS2 + 18HNO3 
Fe(NO3)3 + 2H2SO4 + 15NO24 + 7H2O
2.6 ‘i̫i
1. Gӑi sӕ mol các chҩt trong hӛn hӧp đҫu: M = a mol; MCO3 = b mol.

M + 2HCl  MCl2 + H2 (1)

44
(mol): a a
MCO3 + 2HCl
MCl2 + CO2  + H2O (2)
(mol): b b
4,48
Sӕ mol H2 = = 0,2 nên: a + b = 0,2 (3)
22, 4
2a
44b
MA = 11,5  2 = 23 nên … 23 hay 2a + 44b = 4,6 (4)
a
b
heo bài: Ma + (M + 60)b = 10,8 (5)
ӯ (3), (4), (5) ta tìm đưӧc: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol; M = 24 (Mg).
2. % VH 2 = 50%; % VCO 2 = 50%.

2.7 ‘i̫i
1. Phân mӭc năng lưӧng cӫa nguyên tӱ X và Y lҫn lưӧt là:
1s22s22p63s23p1 và 1s22s22p63s23p64s23d6.
Cҩu hình electron cӫa nguyên tӱ X và Y lҫn lưӧt là:
1s22s22p63s23p1 và 1s22s22p63s23p63d64s2.
Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn ta tìm đưӧc X là Al và Y là Fe.
2. Gӑi sӕ mol các chҩt trong hӛn hӧp: Al = a mol; Fe = b mol.
a có: 27a + 56b = 8,3 (1)
2Al + 6HCl  2AlCl3 + 3H2  (2)
(mol): a 3a 1,5a
Fe + 2HCl  FeCl2 + H2  (3)
(mol): b 2b b
Khӕi lưӧng dung dӏch sau phҧn ӭng tăng thêm 7,8 gam nên: 8,3 - m H 2 = 7,8.

Vұy: m H 2 = 0,5 gam  n H 2 = 0,25 mol  1,5a + b = 0,25 (4)

ӯ (1) và (4) ta tìm đưӧc: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol.

3a
2b
mAl = 27  0,1 = 2,7 (gam); mFe = 56  0,1 = 5,6 (gam); VHCl = = 1 (lit).
0,5

45
2.8 ‘i̫i
Gӑi sӕ mol oxit MO = x mol.
MO + H2SO4  MSO4 + H2O
(mol): x x x
a có: (M + 16)x = a
98.x.100
Khӕi lưӧng dung dӏch axit H2SO4 ban đҫu = = 560x (gam).
17,5
Khӕi lưӧng dung dӏch sau phҧn ӭng = a + 560x = (M + 16)x + 560x.
(M
96)x 20
heo bài: C% (MSO4) = 20% nên: … .
(M
16)x
560x 100
ӯ đây tìm đưӧc M = 24 (magie). Oxit kim loҥi cҫn tìm là MgO.
2.9 ‘i̫i
1. Gӑi công thӭc chung cӫa hai kim loҥi là M = a mol.
M + 2HCl  MCl2 + H2 
(mol): a 2a a
Sӕ mol H2 = 0,15 mol nên a = 0,15 mol.
a có: Ma = 4,4  M = 29,33.
A và B là 2 kim loҥi nҵm ӣ 2 chu kǤ liên tiӃp thuӝc nhóm IIA nên A là Mg và B là
Ca.
0,3
2. hӇ tích dung dӏch HCl cҫn dùng = = 0,3 (lit) = 300 (ml).
1
hӇ tích dung dӏch HCl đã dùng = 300 + 25%.300 = 375 (ml).
2.10 ‘i̫i
a. Gӑi công thӭc chung cӫa kim loҥi là R = a mol.

2R + 2H2O  2ROH + H2 
(mol): a a a 0,5a
ROH + HCl  RCl + H2O

46
(mol): a a
Sӕ mol HCl = 0,03 mol nên a = 0,03 mol.
a có: Ra = 0,85  R = 28,33. Vұy hai kim loҥi là Na và K.
Gӑi sӕ mol Na = b mol và K = c mol. a có: b + c = 0,03 và 23b + 39c = 0,85.
ӯ đây tìm đưӧc b = 0,02 (mol); c = 0,01 (mol).
b. Dung dӏch A gӗm NaOH = 0,02 mol và KOH = 0,01 mol.
Khӕi lưӧng dung dӏch A = 49,18 + 0,85 - 0,015  2 = 50 (gam).
0,02  40
C% (NaOH) = .100% = 1,6%
50
0,01  56
C% (KOH) = .100% = 1,12%.
50
2.11 ‘i̫i
a. Gӑi hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit là m, hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi hiđro
là n. a có: m + n = 8.
heo bài: m = 3n. ӯ đây tìm đưӧc m =6; n = 2.
mR 16
b. Công thӭc hӧp chҩt R vӟi hiđro là H2R. heo bài: nên R = 32.
mH 1
Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron cӫa R là P, N. a có P + N = 32.
a có: P } N } 1,5P  P } 32 - P } 1,5P  12,8 } P } 16.
Mһt khác, R thuӝc nhóm VI (hóa trӏ cao nhҩt trong oxit bҵng VI) nên dӵa
vào cҩu hình electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta thҩy P = 16 thӓa mãn.
32
Vұy kí hiӋu cӫa nguyên tӱ R là: 16 R.
2.12 ‘i̫i
a. R nҵm ӣ chu kǤ 3 nên lӟp electron ngoài cùng là lӟp thӭ 3. Mһt khác, R
thuӝc phân nhóm chính nhóm VA nên nguyên tӱ R có 5 electron ӣ lӟp ngoài cùng.
Vұy cҩu hình lӟp electron ngoài cùng cӫa R là 3s23p3.
Cҩu hình electron cӫa R là 1s22s22p63s23p3.

47
 b. R thuӝc nhóm V nên hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit là V. Công thӭc oxit
là R2O5.
2R 43,66
heo bài: %R = 43,66% nên …
R = 31 (photpho).
5  16 56,34
әng sӕ hҥt electron = tәng sӕ hҥt proton = 15 (dӵa vào cҩu hình electron).
әng sӕ hҥt nơtron = 31 -15 = 16.
2.13 ‘i̫i
A và B là hai nguyên tӕ ӣ cùng mӝt phân nhóm và thuӝc hai chu kì liên tiӃp
trong bҧng tuҫn hoàn nên sӕ thӭ tӵ cӫa chúng hơn kém nhau 8 hoһc 18 đơn vӏ
(đúng bҵng sӕ nguyên tӕ trong mӝt chu kǤ).
heo bài ra, tәng sӕ proton trong hai hҥt nhân nguyên tӱ cӫa A và B bҵng 32
nên ZA + ZB = 32.
rưӡng hӧp 1: ZB - ZA = 8. a tìm đưӧc ZA = 12; ZB = 20.
Cҩu hình electron:
A : 1s22s22p63s2 (chu kǤ 3, nhóm IIA).
và B: 1s22s22p63s23p64s2 (chu kǤ 4, nhóm IIA).
Ion A2+: 1s22s22p6 và B2+: 1s22s22p63s23p6.
rưӡng hӧp 2: ZB - ZA = 18. a tìm đưӧc Z A = 7; ZB = 25.
Cҩu hình electron:
A : 1s22s22p3 (chu kǤ 2, nhóm VA).
và B: 1s22s22p63s23p63d54s2 (chu kǤ 4, nhóm VIIB).
rưӡng hӧp này A, B không cùng nhóm nên không thӓa mãn.
2.14 ‘i̫i
1. Hai nguyên tӕ A và B ӣ hai nhóm A liên tiӃp trong bҧng tuҫn hoàn, B
thuӝc nhóm VA, do đó A thuӝc nhóm IVA hoһc nhóm VIA.
heo bài: ZA + ZB = 23.
Vì: ZA + ZB = 23 và B thuӝc nhóm V, còn A thuӝc nhóm IV hoһc nhóm VI
nên A, B thuӝc các chu kì nhӓ (chu kǤ 2 và chu kǤ 3).

48
 Mһt khác, A và B không thӇ cùng chu kǤ vì hai nguyên tӕ thuӝc hai nhóm A
kӃ tiӃp trong mӝt chu kǤ hơn kém nhau 1 proton, nghĩa là ӣ ô sӕ 11 và 12 (tәng sӕ
proton bҵng 23), không thuӝc các nhóm IV và V hay V và VI.
rưӡng hӧp 1: B thuӝc chu kǤ 2. heo bài, B ӣ nhóm VA nên ZB = 7 (nitơ).
Vұy ZA = 23 - 7 = 16 (lưu huǤnh). rưӡng hӧp này thӓa mãn vì ӣ trҥng thái đơn
chҩt nitơ không phҧn ӭng vӟi lưu huǤnh.
rưӡng hӧp 2: B thuӝc chu kǤ 3. heo bài, B ӣ nhóm VA nên ZB = 15
(phopho). Vұy ZA = 23 - 15 = 8 (oxi). rưӡng hӧp này không thӓa mãn vì ӣ trҥng
thái đơn chҩt oxi phҧn ӭng vӟi phopho.
Cҩu hình electron cӫa A và B là:
A: 1s22s22p63s23p4 và B: 1s22s22p3
2. ĐiӅu chӃ HNO3 tӯ N2 và H2SO4 tӯ S.
ĐiӅu chӃ HNO3: N2  NH3  NO  NO2  HNO3



 | |
N2 + 3H2 2NH3
0 
4NH3 + 5O2 »850
»» » 4NO4 + 6H2O
C, t

2NO + O2  2NO2
4NO2 + O2 + 2H2O  4HNO3

ĐiӅu chӃ H2SO4: S  SO2  SO3  H2SO4

0
S + O 2 »»
t
SO2



 |

|
2SO2 + O2 2SO3
SO3 + H2O  H2SO4
2.15 ‘i̫i
1. Gӑi sӕ hҥt proton cӫa A là P và cӫa B là P¶, ta có:
40
P + 3P¶ = 42 - 2. a thҩy 3P¶ < P + 3P¶ = 40 nên P¶ < = 13,3.
3

49
 Do B tҥo đưӧc anion nên B là phi kim. Mһt khác P¶ < 13,3 nên B chӍ có thӇ
là nitơ, oxi hay flo.
NӃu B là nitơ (P¶ = 7)  P = 19 (K). Anion là KN 32  : loҥi

NӃu B là oxi (P¶ = 8)  P = 16 (S). Anion là S 2

3
: thӓa mãn
2
NӃu B là flo (P¶ = 9)  P = 13 (Al). Anion là Al 3
: loҥi

Vұy A là lưu huǤnh, B là oxi.

2. (P¶ = 8) : 1s 22s22p4 (ô sӕ 8, chu kǤ 2, nhóm VIA)
S (P = 16) : 1s 22s22p63s23p4 (ô sӕ 16, chu kǤ 3, nhóm VIA)
2.16 ‘i̫i
1. Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ R là P, N, E. rong
đó P = E.
heo bài: P + N + E = 28  2P + N = 28  N = 28 - 2P.
Mһt khác, P  N  1,5P  P  28 - 2P  1,5P  8  P  9,3
Vұy P = 8 hoһc 9. Do nguyên tӕ R thuӝc nhóm VIIA nên nguyên tӱ nguyên tӕ R
có 7 electron ӣ lӟp ngoài cùng.
P = 8: 1s22s22p4: loҥi
P = 9: 1s22s22p5: thӓa mãn. Vұy P = E = 9; N = 10.
1. Sӕ khӕi A= N + P = 19.
2. Ký hiӋu nguyên tӱ: 199 R

Nguyên tӕ đã cho là flo.

2.17 ‘i̫i
Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ M là P, N, E và cӫa
nguyên tӱ X là P¶, N¶, E¶. a có P = E và P¶ = E¶.
heo bài ta lұp đưӧc các sӵ phө thuӝc sau:
2(P + N + E) + P¶ + N¶ + E¶ = 140  4P + 2P¶ + 2N + N¶ = 140 (1)
2(P + E) + P¶ + E¶ - 2N - N¶ = 44  4P + 2P¶ - 2N - N¶ = 44 (2)
P + N - P¶ - N¶ = 23  P + N - P¶ - N¶ = 23 (3)

50
 (P + N + E - 1) - (P¶ + N¶ + E¶ + 2) = 31  2P + N - 2P¶ - N¶ = 34 (4)
ӯ (1) và (2) ta có: 2P + P¶ = 46 và 2N + N¶ = 48.
ӯ (3), (4) ta có: P - P¶ = 11 và N - N¶ = 12.
Giҧi ra ta đưӧc P = 19 (K); N = 20 ; P¶ = 8 (O); N¶ = 8. Vұy X là K2O.
Cҩu hình electron:
K (P = 19): 1s22s22p63s23p64s1 (chu kǤ 4, nhóm IA).
O (P¶ = 8): 1s 22s22p4 (chu kǤ 2, nhóm VIA)
2.18 Tr̫ lͥi
1. ViӃt đưӧc cҩu hình electron vì sӕ electron ӣ lӟp vӓ nguyên tӱ bҵng sӕ thӭ
tӵ Z.
2. Không biӃt sӕ khӕi vì chӍ biӃt sӕ proton bҵng Z, nhưng không biӃt sӕ
nơtron.
3. Không viӃt đưӧc kí hiӋu nguyên tӱ vì không biӃt sӕ khӕi và ký hiӋu
nguyên tӕ.
4. ӯ cҩu hình electron ta biӃt đưӧc tính chҩt cơ bҧn.
5. ӯ cҩu hình electron ta biӃt đưӧc sӕ thӭ tӵ nhóm, và đó chính là hóa trӏ
cao nhҩt trong oxit.
6. Hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi hiđro = 8 - hóa trӏ cao nhҩt trong oxit.
2.19 Tr̫ lͥi
1. BiӃt đưӧc tính chҩt cơ bҧn dӵa vào sӕ electron lӟp ngoài cùng.
2. BiӃt đưӧc cҩu hình electron vì tӯ cҩu hình lӟp electron lӟp ngoài cùng,
chúng ta có thӇ hoàn chӍnh tiӃp cҩu hình electron các lӟp bên trong.
3. Dӵa vào cҩu hình electron chúng ta biӃt đưӧc vӏ trí trong bҧng tuҫn hoàn.
4. a lұp đưӧc công thӭc oxit cao nhҩt vì hóa trӏ cӫa cao nhҩt cӫa nguyên tӕ
bҵng sӕ thӭ tӵ nhóm và bҵng sӕ electron lӟp ngoài cùng.
5. Không viӃt đưӧc ký hiӋu nguyên tӱ vì không biӃt sӕ khӕi và ký hiӋu
nguyên tӕ.
6. a lұp đưӧc công thӭc hӧp chҩt vӟi hiđro vì hóa trӏ cӫa nguyên tӕ trong
hӧp chҩt vӟi hiđro = 8 - hóa trӏ cao nhҩt trong oxit.

51
2.20 ‘i̫i
1. Năng lưӧng ion hóa thӭ nhҩt giҧm dҫn do bán kính nguyên tӱ tăng dҫn,
lӵc hút cӫa hҥt nhân vӟi electron hóa trӏ giҧm dҫn.
Năng lưӧng ion hóa thӭ hai ӭng vӟi quá trình: M+ (khí) - 1e  M2+ (khí).
Vì ion M+ có cҩu hình bӅn vӳng cӫa khí hiӃm và mang mӝt điӋn tích dương nên
viӋc bӭt đi mӝt electron khó khăn hơn nhiӅu, đòi hӓi cҫn cung cҩp năng lưӧng rҩt
lӟn.
2. Dӵa vào cҩu hình electron ta thҩy, trong các phҧn ӭng hóa hӑc các kim loҥi
kiӅm có khuynh hưӟng nhưӡng 1 electron lӟp ngoài cùng đӇ đҥt đưӧc cҩu hình bӅn
vӳng cӫa khí hiӃm. Mһt khác, các kim loҥi kiӅm là các nguyên tӕ có đӝ âm điӋn bé
nhҩt nên chúng luôn có sӕ oxi hóa +1 trong các hӧp chҩt.
Các kim loҥi kiӅm không thӇ tҥo đưӧc hӧp chҩt có sӕ oxi hóa lӟn hơn +1 vì sӵ
nhưӡng tiӃp các electron thӭ hai, thӭ ba, đòi hӓi năng lưӧng rҩt lӟn.
2.21 ‘i̫i
a. Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron và electron cӫa nguyên tӱ A là: PA, NA, EA
và B là PB, NB, EB. a có P A = EA và PB = EB.
heo bài: әng sӕ các loҥi hҥt proton, nơtron và electron cӫa hai nguyên tӱ
A và B là 142 nên: PA + NA + EA + PB + NB + EB = 142
 2PA + 2P B + NA + NB = 142 (1)
әng sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu hơn sӕ hҥt không mang điӋn là 42 nên:
PA + EA + PB + EB - NA - NB = 42  2PA + 2PB - NA - NB = 42 (2)
Sӕ hҥt mang điӋn cӫa nguyên tӱ B nhiӅu hơn cӫa nguyên tӱ A là 12 nên:
PB + EB - PA - EA = 12  2PB - 2PA = 12  PB - PA = 6 (3)
ӯ (1), (2), (3) ta có: P A = 20 (Ca) và PB = 26 (Fe)
b. ĐiӅu chӃ Ca tӯ CaCO3 và Fe tӯ Fe2O3.
ĐiӅu chӃ Ca:
CaCO3 + 2HCl  CaCl2 + CO2 4 + H2O

 Ca n Cl 2 4
CaCl 2 dpnc


52
 0
t
ĐiӅu chӃ Fe: Fe2O3 + 3CO »» 2Fe + 3CO24
2.22 ‘i̫i
a. Gӑi sӕ mol kim loҥi M là a mol.
M + 2H2O  M(OH)2 + H2 
(mol): a a

1  6,11
Sӕ mol khí H2 = … = 0,25 (mol) nên: a = 0,25
 0,082  (273
25)
a có: Ma = 10  M = 40 (Ca).
b. Sӕ mol Ca = 0,1 mol. Các phương trình phҧn ӭng:
Ca + 2HCl  CaCl2 + H2 
(mol): 0,075 0,15 0,075
Ca + 2H2O  Ca(OH)2 + H2 
(mol): 0,025 0,025
Dung dӏch B gӗm: CaCl2 = 0,075 mol và Ca(OH)2 = 0,025 mol.
CM CaCl 2 … 0,03M ; CM Ca(OH) 2 … 0,01M

2.23 ‘i̫i
a. Gӑi sӕ hҥt prroton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ X là P, N, E và cӫa Y là P¶,
N¶, E¶.
heo bài: P = N = E và P¶ = N¶ = E¶.
rong hӧp chҩt XY2, X chiӃm 50% vӅ khӕi lưӧng nên:
MX 50

 … 1  P = 2P¶.
2M Y 50 2(
 )


әng sӕ proton trong phân tӱ XY2 là 32 nên P + 2P¶ = 32.

ӯ đây tìm đưӧc: P = 16 (S) và P¶ = 8 (O). Hӧp chҩt cҫn tìm là SO 2.
Cҩu hình electron cӫa S: 1s22s22p63s23p4 và cӫa O: 1s22s22p4
b. Lưu huǤnh ӣ ô sӕ 16, chu kǤ 3, nhóm VIA.
Oxi ӣ ô sӕ 8, chu kǤ 2, nhóm VIA.

53
2.24 ‘i̫i
1. A, M, X thuӝc chu kǤ 3 nên n = 3.
Cҩu hình electron, vӏ trí và tên nguyên tӕ:
A: 1s22s22p63s1 (ô sӕ 11, nhóm IA), A là kim loҥi Na.
M: 1s22s22p63s23p1 (ô sӕ 13, nhóm IIIA), M là kim loҥi Al.
X: 1s22s22p63s23p5 (ô sӕ 17, nhóm VIIA), X là phi kim Cl.
2. Các phương trình phҧn ӭng:
3NaOH + AlCl3  Al(OH)3 € + 3NaCl
Al(OH)3 € + NaOH  NaAlO2 + 2H2O
NaAlO2 + HCl + H 2O  Al(OH)3 € + NaCl
2.25 ‘i̫i
Gӑi sӕ mol trong mӛi phҫn: Fe = x mol; M = y mol.
Phҫn 1:
Fe + 2HCl  FeCl2 + H2 
(mol): x x
2M + 2nHCl  2MCln + nH2 
(mol): y 0,5ny
Sӕ mol H2 = 0,07 nên x + 0,5ny = 0,07.
Phҫn 2:
0
2Fe + 6H2SO4 (đһc) 
t
Fe2(SO4)3 + 3SO2  + 6H2O
(mol): x 1,5x
0
t
2M + 2nH2SO4 (đһc)  M2(SO4)n + nSO2  + 2nH2O
(mol): y 0,5nx
Sӕ mol SO2 = 0,09 nên 1,5x + 0,5ny = 0,09. Vұy x = 0,04 và ny = 0,06.
M My
Mһt khác: 56x + My = 2,78 nên My = 0,54. Vұy … … 9 hay M = 9n.
n ny
a lұp bҧng sau:

54
 n 1 2 3

M 9 (loҥi) 18 (loҥi) 27 (nhұn)

Vұy M là Al.
2.26 ‘i̫i:
1. Gӑi sӕ mol oxit RO = a mol.
RO + H2SO4  RSO4 + H2O
(mol): a a a
48  6,125
Sӕ mol axit H2SO4 dư = - a = 0,03 - a.
98.100
(0,03  a).98 0,98
C% (H2SO4) sau phҧn ӭng = 0,98%  =
2
48 100
 a = 0,025 (mol).
a có: (M + 16)a = 2  M = 64 (Cu).
2. Dung dӏch A gӗm: CuSO4 = 0,025 mol; H2SO4 = 0,005 mol.
H2SO4 + 2NaOH  Na2SO4 + 2H2O
(mol): 0,005 0,01
CuSO4 + 2NaOH  Cu(OH)2 € + Na 2SO4
(mol): 0,025 0,05
0,06  40
Khӕi lưӧng dung dӏch NaOH cҫn dùng = .100 = 30 (gam).
8
30
hӇ tích dung dӏch NaOH cҫn dùng = = 28,57 (ml)
1,05
2.27 ‘i̫i
1. Gӑi sӕ mol M = a mol.
M + H2SO4  RSO4 + H2 
(mol): a a a
Sӕ mol H2 = 0,05 mol nên a = 0,05 mol.

55
Phҫn 1:
RSO4 + 2NaOH  R(OH)2 + Na 2SO4
(mol): 0,025 0,025
0
R(OH)2 

t
RO + H2O
(mol): 0,025 0,025
mRO = 1 gam  (R + 16).0,025 = 1  R = 24 (Mg).
0,05  98  100%
C% (H2SO4) = = 2,45%.
200
Phҫn 2: MgSO4.nH2O = 0,025 mol. a có: (120 + 18n).0,025 = 6,15  n = 7.
Vұy công thӭc muӕi ngұm nưӟc là MgSO4.7H2O.
2.28 ‘i̫i
1. M thuӝc nhóm IIIA nên M có hóa trӏ III.
M + 4HNO3  M(NO3)3 + NO  + 2H2O (1)
(mol): a 4a a a
10M + 36HNO3  10M(NO3)3 + 3N2  + 18H2O (2)
(mol): 10b 36b 10b 3b
a có: a + 3b = 0,25. (3)
30a
28  3b
MA = 14,4  2 = 28,8  … 28,8  30a + 84b = 7,2 (4)
a
3b
ӯ (3), (4) ta có: a = 0,1 mol; b = 0,05 mol.
M(a + 10b) = 16,2  M = 27 (Al).
2. Sӕ mol HNO3 dư = 2,5 - 4a - 36b = 0,3 (mol).
Khӕi lưӧng dung dӏch HNO3 ban đҫu = 5000  1,25 = 6250 (gam).
Khӕi lưӧng dung dӏch sau phҧn ӭng = 6250 + 16,2 - 30a - 84b = 6259 (gam).
0,3  63.100%
C% (HNO3 sau phҧn ӭng) = = 0,30%.
6259
2.29 ‘i̫i

56
 1. Vӏ trí các nguyên tӕ trong bҧng tuҫn hoàn:
A: ô sӕ 4, chu kǤ 2, nhóm IIA.
B: ô sӕ 20, chu kǤ 4, nhóm IIA.
C: ô sӕ 9, chu kǤ 2, nhóm VIIA.
D: ô sӕ 17, chu kǤ 3, nhóm VIIA.
E: ô sӕ 2, chu kǤ 1, nhóm VIIIA.
2. B là kim loҥi mҥnh nhҩt. Hai kim loҥi A, B cùng thuӝc nhóm IIA, theo
chiӅu tӯ trên xuӕng, tính kim loҥi tăng dҫn.
C là phi kim mҥnh nhҩt. Hai phi kim C, D cùng thuӝc nhóm VIIA, theo
chiӅu tӯ trên xuӕng, tính phi kim giҧm dҫn.
E là nguyên tӕ kém hoҥt đӝng nhҩt vì lӟp vӓ đã bão hòa electron.
2.30 ‘i̫i
Gӑi kí hiӋu chung cӫa hai kim loҥi kiӅm là M.
Gӑi sӕ mol trong 46 gam hӛn hӧp đҫu: M = a mol và Ba = b mol.
Các phương trình phҧn ӭng:
2M + 2H2O  2MOH + H2  (1)
(mol): a a 0,5a
Ba + 2H2O  Ba(OH)2 + H2  (2)
(mol): b b b
Sӕ mol H2 = 0,5 mol nên: 0,5a + b = 0,5  a + 2b = 1. (3)
Khi cho dung dӏch thu đưӧc tác dөng vӟi dung dӏch Na2SO4:
Ba(OH)2 + Na2SO4  BaSO4 + 2NaOH (4)
Khi thêm 0,18 mol Na2SO4, trong dung dӏch còn dư Ba(OH)2 nên b > 0,18.
Khi thêm 0,21 mol Na2SO4, trong dung dӏch còn dư Na2SO4 nên b < 0,21.

Mһt khác: Ma + 137b = 46 (5)

46  M
KӃt hӧp (3), (5) ta có: b =
137  2M
Mһt khác: 0,18 < b < 0,21  29,7 < M < 33,34.

57
Khӕi lưӧng mol trung bình cӫa 2 kim loҥi kiӅm liên tiӃp là: 29,7 < M < 33,34. Hai
kim loҥi đó là Na (Na = 23) và K ( K = 39).
2.31 Hưͣng d̳n:
1. Hai nguyên tӕ A, B đӭng kӃ tiӃp nhau trong cùng mӝt chu kì trong bҧng
tuҫn hoàn nên điӋn tích hҥt nhân hơn kém nhau 1 đơn vӏ.
heo bài ra ta tìm đưӧc: Z A = 12 và ZB = 13.
A: 1s22s22p63s2 : A thuӝc chu kǤ 3, nhóm IIA là Mg
B: 1s22s22p63s23p1 : B thuӝc chu kǤ 3, nhóm IIIA.
2. A và B đӅu là kim loҥi, tính kim loҥi cӫa A mҥnh hơn B.
Oxit BO có tính ba ơ yӃu hơn oxit AO.
2.32 Hưͣng d̳n:
1. rong mӝt chu kì, theo chiӅu tӯ trái sang phҧi, điӋn tích hҥt nhân tăng dҫn
và bán kính nguyên tӱ giҧm dҫn, điӅu đó làm tăng khҧ năng hút electron cӫa
nguyên tӱ trong phân tӱ, do đó đӝ âm điӋn tăng dҫn.
rong mӝt nhóm, theo chiӅu tӯ trên xuӕng dưӟi, bán kính nguyên tӱ tăng
dҫn và chiӃm ưu thӃ so vӟi sӵ tăng điӋn tích hҥt nhân, điӅu đó làm giҧm khҧ năng
hút electron cӫa nguyên tӱ trong phân tӱ, do đó đӝ âm điӋn giҧm dҫn.
2. rong mӝt chu kì, theo chiӅu tӯ trái sang phҧi, điӋn tích hҥt nhân tăng dҫn
và bán kính nguyên tӱ giҧm dҫn, điӅu đó làm tăng lӵc hút cӫa hҥt nhân đӕi vӟi các
electron hóa trӏ, do đó năng lưӧng ion hóa tăng dҫn.
rong mӝt nhóm, theo chiӅu tӯ trên xuӕng dưӟi, bán kính nguyên tӱ tăng
dҫn và chiӃm ưu thӃ so vӟi sӵ tăng điӋn tích hҥt nhân, điӅu đó làm giҧm lӵc hút
cӫa hҥt nhân đӕi vӟi các electron hóa trӏ, do đó năng lưӧng ion hóa giҧm dҫn.
2.33 Hưͣng d̳n:
ӯ Na đӃn Cl, bán kính nguyên tӱ giҧm dҫn tuân theo quy luұt biӃn đәi bán
kính trong mӝt chu kǤ. Đó là, trong mӝt chu kǤ, khi đi tӯ trái sang phҧi điӋn tích
hҥt nhân tăng dҫn trong khi sӕ lӟp electron ӣ vӓ nguyên tӱ không đәi, do đó bán
kính nguyên tӱ giҧm dҫn.
ӯ Li đӃn Cs, bán kính nguyên tӱ tăng dҫn tuân theo quy luұt biӃn đәi bán
kính trong mӝt phân nhóm. Đó là, trong mӝt phân nhóm, khi đi tӯ trên xuӕng dưӟi

58
sӕ lӟp electron ӣ vӓ nguyên tӱ tăng lên và chiӃm ưu thӃ hơn so vӟi sӵ tăng điӋn
tích hҥt nhân, do đó bán kính nguyên tӱ tăng dҫn.
2.34 Hưͣng d̳n:
1. heo bài ra, hóa trӏ cӫa X trong hӧp chҩt vӟi hiđro là II nên hóa trӏ cao nhҩt
trong oxit là VI.
Vұy X thuӝc chu kǤ 3, nhóm VIA trong bҧng tuҫn hoàn. X là S.
2. Các phương trình phҧn ӭng:
H2S + 4Cl2 + 4H2O  H2SO4 + 8HCl
H2S + 2FeCl3  2FeCl2 + S € + 2HCl
H2S + CuSO 4  CuS € + H2SO4
2.35 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi sӕ oxi hóa dương cao nhҩt và sӕ oxi hóa âm thҩp nhҩt cӫa R lҫn lưӧt là
+m và -n. a có: m + n = 8.
Mһt khác, theo bài ra: +m + 2(-n) = +2 · m - 2n = 2.
ӯ đây tìm đưӧc: m = 6 và n = 2. Vұy R là phi kim thuӝc nhóm VI.
Sӕ khӕi cӫa R < 34 nên R là O hay S. Do oxi không tҥo đưӧc sӕ oxi hóa cao nhҩt là
+6 nên R là lưu huǤnh.
2. rong hӧp chҩt X, R có sӕ oxi hóa thҩp nhҩt nên X có công thӭc là H2S.
Gӑi công thӭc oxit Y là SOn.
32 50
Do %S = 50% nên = · n = 2. Công thӭc cӫa Y là SO2.
16n 50
2.36 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi công thӭc chung cӫa hai muӕi là M2CO3 = a mol.
M2CO3 + HCl  MHCO3 + MCl
(mol): a a a
MHCO3 + HCl  MCl + CO 2  + H2O
(mol): 0,1 0,1 0,1 0,1
Dung dӏch A gӗm MCl = a + 0,1 mol và MHCO3 = a - 0,1 mol.

59
 MHCO3 + Ca(OH)2
CaCO3 € + MOH + H 2O
(mol): a - 0,1 a - 0,1
heo bài: sӕ mol CaCO3 = 0,2 mol nên a - 0,1 = 0,2  a = 0,3.
a có: (2M + 60).0,3 = 35  M = 28,33. Do hai kim loҥi kiӅm thuӝc hai chu kì
liên tiӃp nên đó là Na và K.
2. Gӑi sӕ mol Na2CO3 = b mol và K2CO3 = c mol.
a có b + c = 0,3 và 106b + 138c = 35.
ӯ đây tìm đưӧc b = 0,2 mol; c = 0,1 mol.
m Na 2 CO 3 … 21,2 gam; m K 2 CO 3 … 13,8 gam.

2.37 Hưͣng d̳n:

1. Gӑi công thӭc chung cӫa hai muӕi là MCl2 và sӕ mol có trong 15,05 gam
hӛn hӧp là a mol.
MCl2 + 2AgNO3
M(NO3)2 + 2AgCl €
40a
(mol): 0,8a
100
Sӕ mol AgNO3 = 0,12 mol nên 0,8a = 0,12 · a = 0,15 mol.
a có: (M + 71)a = 15,05
M = 29,33.
Như vұy, A có khӕi lưӧng nguyên tӱ nhӓ hơn 29,33, A có thӇ là Be hoһc Mg.
5 9
NӃu A là Be thì MB = = 15: loҥi
3
5  24
NӃu A là Mg thì MB = = 40: Vұy B là Ca.
3
2.38 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi công thӭc chung cӫa hai muӕi là MCO3 và sӕ mol có trong 3,6 gam
hӛn hӧp là a mol.
MCO3 + 2HCl  MCl2 + CO2  + H2O
(mol): a a

60
Khí B là CO2 = a mol. Cho toàn bӝ lưӧng khí B hҩp thө hӃt bӣi dung dӏch chӭa
0,045 mol Ca(OH)2, xҧy ra 2 trưӡng hӧp:

rưӡng hӧp 1: Ca(OH)2 dư ( a < 0,045 mol)

CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 € + H2O
(mol): a a a
Sӕ mol CaCO3 = 0,04 mol  a = 0,04 (thӓa mãn điӅu kiӋn a < 0,045 mol).
a có: (M + 60).0,04 = 3,6  M = 30. Hai kim loҥi kӃ tiӃp là Mg và Ca.

rưӡng hӧp 2: Ca(OH)2 không dư ( a  0,045 mol)

CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 € + H2O
(mol): 0,04 0,04 0,04
2CO2 + Ca(OH)2  Ca(HCO3)2
(mol): 0,01 0,005
Sӕ mol CO2 = 0,05 mol  a = 0,05 (thӓa mãn điӅu kiӋn a  0,045 mol).
a có: (M + 60).0,05 = 3,6  M = 12. Hai kim loҥi kӃ tiӃp là Be và Mg.
2.39 Hưͣng d̳n:
Gӑi công thӭc oxit là MxOy , có sӕ mol là a mol.
0
t
MxOy + yH2 »» xM + yH2O
(mol): a ay ax
a có: a(Mx + 16y) = 8 và ay = 0,15. Như vұy M.a.x = 5,6.
Đһt n là hóa trӏ cӫa kim loҥi M (1 } n }3).
2M + 2nHCl  2MCln + nH2 
(mol): ax 0,5n.a.x
a có: 0,5n.a.x = 0,1 hay n.a.x = 0,2.
M Max
Lұp tӍ lӋ: 28 . Vұy M = 28n.
n nax

61
a lұp bҧng sau:

n 1 2 3

M 28 (loҥi) 56 (nhұn) 84 (loҥi)

Vұy kim loҥi M là Fe.

x ax 2
Lұp tӍ lӋ: … … .
y ay 3
Vұy công thӭc oxit kim loҥi là Fe2O3.
2.40 Hưͣng d̳n:
1. ӯ Na đӃn Cl, bán kính nguyên tӱ giҧm dҫn tuân theo quy luұt biӃn đәi
bán kính trong mӝt chu kǤ. Đó là, trong mӝt chu kǤ, khi đi tӯ trái sang phҧi, theo
chiӅu điӋn tích hҥt nhân tăng dҫn, sӕ electron ӣ lӟp ngoài cùng tăng dҫn trong khi
sӕ lӟp electron ӣ vӓ nguyên tӱ không đәi, do đó bán kính nguyên tӱ giҧm dҫn.
Năng lưӧng ion hóa thӭ nhҩt tăng dҫn do điӋn tích hҥt nhân tăng dҫn, bán
kính nguyên tӱ giҧm dҫn, lӵc hút cӫa hҥt nhân vӟi electron hóa trӏ tăng dҫn.
2. ính chҩt axit - ba ơ trong dãy oxit và hiđroxit biӃn đәi theo chiӅu giҧm dҫn
tính ba ơ và tăng dҫn tính axit.

Na2O MgO Al2O3 SiO2 P2O5 SO3 Cl2O7

Oxit Oxit ba ơ Oxit Oxit axit Oxit axit Oxit axit Oxit
ba ơ trung lưӥng tính yӃu trung bình mҥnh axit
mҥnh bình mҥnh

NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4

Ba ơ Ba ơ Hiđroxit Axit yӃu Axit Axit Axit

kiӅm trung lưӥng tính trung bình mҥnh rҩt
bình mҥnh

62
F. HNG IN BӘ S NG
Sách giáo khoa Hóa hӑc 10 nâng cao giӟi thiӋu bҧng tuҫn hoàn dҥng dài có
rҩt nhiӅu ưu điӇm. ĐӇ có thêm thông tin, chúng tôi xin giӟi thiӋu mӝt sӕ kiӇu bҧng
tuҫn hoàn khác.
1. Dҥng kim tӵ tháp

2. Dҥng bҧng tuҫn hoàn xoáy trôn ӕc

3. Dҥng bҧng tuҫn hoàn có kí hiӋu đһc biӋt

63
64
Chương 3
LIÊN KӂT HÓA HӐC

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

I. Liên kӃt liên kӃt ion và cӝng hóa trӏ
- iên k͇t hóa h͕c là s͹ k͇t hͫp giͷa các nguyên t͙ t̩o thành phân t͵ hay
tinh th b͉n vͷng hơn.
- Các nguyên t͵ cͯa các nguyên t͙ có khuynh hưͣng liên k͇t vͣi nguyên t͵
khác t̩o thành đ đ̩t đưͫc c̭u hình electron b͉n vͷng như cͯa khí hi͇m (có 2
ho̿c 8 electron lͣp ngoài cùng).
1. Liên kӃt ion
| Đӏnh nghĩa: Là liên kӃt đưӧc hình thành do lӵc hút tĩnh điӋn giӳa các ion
mang điӋn tích trái dҩu.
| Sӵ hình thành liên kӃt ion
Nguyên tӱ kim loҥi nhưӡng electron hóa trӏ trӣ thành ion dương (cation).
Nguyên tӱ phi kim nhұn electron trӣ thành ion âm (anion). Các ion trái dҩu
hút nhau tҥo thành liên kӃt ion.
hí dө: Liên kӃt trong phân tӱ CaCl2
+ Nguyên tӱ Ca nhưӡng 2 electron tҥo thành ion dương.
Ca -
Ca2+ + 2e
+ Nguyên tӱ clo nhұn 1 electron tҥo thành ion âm.
Cl2 + 2e
2Cl-
Ion Ca2+ và 2 ion Cl- hút nhau tҥo thành phân tӱ CaCl2.
| ĐiӅu kiӋn hình thành liên kӃt ion
Các nguyên tӕ có tính chҩt khác hҷn nhau (kim loҥi và phi kim điӇn hình).
Quy ưӟc hiӋu đӝ âm điӋn giӳa hai nguyên tӱ liên kӃt  1,7 là liên kӃt ion.
Các hӧp chҩt ion có nhiӋt đӝ nóng chҧy và nhiӋt đӝ sôi cao, dүn điӋn khi tan
trong nưӟc hoһc nóng chҧy.
2. Liên kӃt cӝng hóa trӏ

65
 | Đӏnh nghĩa: Là liên kӃt đưӧc hình thành giӳa 2 nguyên tӱ bҵng mӝt
hay nhiӅu cһp electron dùng chung.
| ĐiӅu kiӋn hình thành liên kӃt cӝng hóa trӏ
Các nguyên tӱ giӕng nhau hoһc gҫn giӕng nhau, liên kӃt vӟi nhau bҵng
cách góp chung các electron hóa trӏ. hí dө Cl2, H2, N2, HCl, H2O...
Quy ưӟc hiӋu đӝ âm điӋn giӳa hai nguyên tӱ liên kӃt < 1,7 là liên kӃt cӝng
hóa trӏ.
| Liên kӃt cӝng hóa trӏ có cӵc và không cӵc
Khi cһp electron dùng chung phân bӕ đӕi xӭng giӳa hai hҥt nhân nguyên tӱ
tham gia liên kӃt thì đó là liên kӃt cӝng hóa trӏ không phân cӵc.
Khi cһp electron dùng chung bӏ hút lӋch vӅ nguyên tӱ có đӝ âm điӋn lӟn
hơn thì đó là liên kӃt cӝng hóa trӏ có cӵc.
Quy ưӟc hiӋu đӝ âm điӋn giӳa hai nguyên tӱ liên kӃt 0,4 }
< 1,7 là liên
kӃt cӝng hóa trӏ có cӵc, nӃu giá trӏ này nhӓ hơn 0,4 thì liên kӃt là cӝng hóa
trӏ không cӵc.
II. Sӵ lai hóa các obitan nguyên tӱ
1. Sӵ lai hóa
Sӵ lai hóa obitan nguyên tӱ là sӵ tә hӧp mӝt sӕ obitan nguyên tӱ trong mӝt
nguyên tӱ đӇ đưӧc các obitan lai hóa giӕng nhau, có sӕ lưӧng bҵng tәng sӕ obitan
tham gia lai hóa, nhưng đӏnh hưӟng khác nhau trong không gian.
2. Các kiӇu lai hóa thưӡng gһp
a. Lai hóa sp: Là sӵ tә hӧp 1 obitan s vӟi 1 obitan p tҥo thành 2 obitan lai hóa sp
nҵm thҷng hàng vӟi nhau, hưӟng vӅ hai phía.

   
1 s 1 p 2 lai j


b. Lai hóa sp2: Là sӵ tә hӧp cӫa 1 obitan s vӟi 2 obitan p cӫa mӝt nguyên tӱ tham
gia liên kӃt tҥo thành 3 obitan lai hóa sp2 nҵm trong mӝt mһt phҷng, đӏnh hưӟng tӯ
tâm đӃn các đӍnh cӫa tam giác đӅu.

66
      
      j



c. L hó : Là ӵ tә hӧ cӫ ob t n vӟ ob t n cӫ mӝt nguyên tӱ th m

g ên kӃt tҥo thành 4 ob t n hó đӏnh hưӟng tӯ tâm đӃn các 4 đӍnh cӫ tӭ
d Ӌn đӅu.

! " # $ ! % ! & '(

 4 j


III. Sӵ tҥo thành liên kӃt cӝng hóa trӏ

1. Liên kӃt đơn
Đưӧc hình thành do sӵ xen phӫ trөc cӫa các obitan (liên kӃt s). Các liên
kӃt s thưӡng rҩt bӅn vӳng.
hí dө: H - Cl ; H - O - H
2. Liên kӃt đôi.
Bao gӗm 1 liên kӃt s hình thành do sӵ xen phӫ trөc và 1 liên kӃt ӣ hình
thành do sӵ xen phӫ bên cӫa các obitan lai hóa. Liên kӃt ӣ thưӡng kém bӅn.
hí dө CH2 = CH2; O = C = O
3. Liên kӃt ba.
Bao gӗm 1 liên kӃt s và 2 liên kӃt ӣ.
hí dө  Š   Š 

67
IV. Hóa trӏ và sӕ oxi hóa
1. Hóa trӏ
- rong các hӧp chҩt ion: hóa trӏ (còn gӑi là điӋn hóa trӏ) chính bҵng điӋn
tích cӫa ion đó.
- rong hӧp chҩt cӝng hóa trӏ: hóa trӏ (cӝng hóa trӏ) chính bҵng sӕ liên kӃt
cӫa nguyên tӱ nguyên tӕ đó tҥo ra đưӧc vӟi các nguyên tӱ khác.
2. Sӕ oxi hóa
Sӕ oxi hóa cӫa mӝt nguyên tӕ trong hӧp chҩt là điӋn tích cӫa nguyên tӱ
nguyên tӕ đó trong phân tӱ nӃu giҧ đӏnh liên kӃt trong phân tӱ là liên kӃt ion.
Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӱ trong phân tӱ theo nguyên tҳc:
+ Sӕ oxi hóa cӫa các đơn chҩt bҵng không.
+ әng sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӱ trong phân tӱ bҵng không
. + Sӕ oxi hóa cӫa các ion bҵng điӋn tích cӫa ion đó.
+ rong hҫu hӃt các hӧp chҩt, sӕ oxi hóa cӫa hiđro là +1, cӫa oxi là -2.
V. Liên kӃt kim loҥi
- Liên kӃt kim loҥi là liên kӃt đưӧc hình thành giӳa các nguyên tӱ và ion
kim loҥi trong mҥng tinh thӇ do dӵ tham gia cӫa

|
 || .
- Các mҥng tinh thӇ kim loҥi thưӡng gһp: Lұp phương tâm khӕi, lұp
phương tâm diӋn, lөc phương.
- Các kim loҥi dүn điӋn, dүn nhiӋt tӕt, có tính dҿo, có ánh kim là do cҩu tҥo
tinh thӇ kim loҥi quy đӏnh.
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI
3.1 ViӃt cҩu hình electron cӫa Cl (Z=17) và Ca (Z=20). Cho biӃt vӏ trí cӫa chúng
(chu kì, nhóm) trong bҧng tuҫn hoàn. Liên kӃt giӳa canxi và clo trong hӧp chҩt
CaCl2 thuӝc loҥi liên kӃt gì? Vì sao? ViӃt sơ đӗ hình thành liên kӃt đó.
(rích đӅ thi tuyӇn sinh ĐH- CĐ khӕi B năm 2004)
3.2 Hai nguyên tӕ M và X tҥo thành hӧp chҩt có công thӭc là M2X. Cho biӃt:
- әng sӕ proton trong hӧp chҩt bҵng 46.
- rong hҥt nhân cӫa M có n - p = 1, trong hҥt nhân cӫa X có n¶ = p¶.

68
- rong hӧp chҩt M2X, nguyên tӕ X chiӃm  khӕi lưӧng.
”
1. ìm sӕ hҥt proton trong nguyên tӱ M và X.
2. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn hãy cho biӃt tên các nguyên tӕ M, X.
3. Liên kӃt trong hӧp chҩt M2X là liên kӃt gì? ҥi sao? ViӃt sơ đӗ hình thành liên
kӃt trong hӧp chҩt đó.
3.3 ViӃt cҩu hình electron cӫa các nguyên tӱ A, B biӃt rҵng:
- әng sӕ các loҥi hҥt cơ bҧn trong nguyên tӱ A là 34. Sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu hơn
sӕ hҥt không mang điӋn là 10.
- Kí hiӋu cӫa nguyên tӱ B là 19
9
B.

2. Liên kӃt trong hӧp chҩt tҥo thành tӯ A và B thuӝc loҥi liên kӃt gì? Vì sao? ViӃt
công thӭc cӫa hӧp chҩt tҥo thành .
3.4 X, Y, Z là nhӳng nguyên tӕ có điӋn tích hҥt nhân lҫn lưӧt là 9, 19, 8.
1. ViӃt cҩu hình electron nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ đó. Cho biӃt tính chҩt hóa
hӑc đһc trưng cӫa X, Y, Z.
2. Dӵ đoán liên kӃt hóa hӑc có thӇ có giӳa các cһp X và Y, Y và Z, X và Z. ViӃt
công thӭc phân tӱ cӫa các hӧp chҩt tҥo thành.
3.5 Mӝt hӧp chҩt có công thӭc XY2 trong đó Y chiӃm 50% vӅ khӕi lưӧng. rong
hҥt nhân cӫa X có n = p và hҥt nhân Y có n¶ = p¶. әng sӕ proton trong phân tӱ
XY2 là 32.
a. ViӃt cҩu hình electron cӫa X và Y.
b. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn, cho biӃt X, Y là nhӳng nguyên tӕ gì? Cho biӃt bҧn
chҩt liên kӃt và công thӭc cҩu tҥo cӫa phân tӱ XY2.
3.6 әng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ mӝt nguyên tӕ R nhóm
VIIA là 28.
1. ính sӕ khӕi cӫa R. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn, cho biӃt R là nguyên tӕ gì?
2. ViӃt công thӭc phân tӱ và công thӭc cҩu tҥo cӫa phân tӱ đơn chҩt R.
3. ViӃt công thӭc electron và công thӭc cҩu tҥo hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro.
3.7 Phân tӱ NH3 có cҩu tҥo dҥng chóp tam giác vӟi góc liên kӃt HNH bҵng 1070.

69
1. heo lý thuyӃt lai hóa, nguyên tӱ nitơ trong phân tӱ NH3 ӣ trҥng thái lai hóa
nào? Mô tҧ sӵ hình thành liên kӃt trong NH3 theo giҧ thiӃt lai hóa đó.
2. Giҧi thích tҥi sao góc liên kӃt trong phân tӱ NH3 lҥi nhӓ hơn so vӟi góc cӫa tӭ
đӅu (109,5o)?
3.8 Phân tӱ H2O có cҩu tҥo hình chӳ V vӟi góc liên kӃt HOH bҵng 104,50.
1. heo lý thuyӃt lai hóa, nguyên tӱ oxi trong phân tӱ H2O ӣ trҥng thái lai hóa
nào? Mô tҧ sӵ hình thành liên kӃt trong H2O theo giҧ thiӃt lai hóa đó.
2. Giҧi thích tҥi sao góc liên kӃt trong phân tӱ H2O lҥi nhӓ hơn so vӟi góc cӫa tӭ
đӅu (109,5o)?
3.9 rình bày cҩu trúc cӫa tinh thӇ nưӟc đá. inh thӇ nưӟc đá thuӝc kiӇu tinh thӇ
nguyên tӱ, phân tӱ hay ion?
2. Hãy giҧi thích vì sao nưӟc đá lҥi nәi trên bӅ mһt nưӟc lӓng?
3.10 Nguyên tӕ R có hóa trӏ cao nhҩt trong oxit gҩp 3 lҫn hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi
hiđro.
a. Hãy cho biӃt hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit.
16
b. rong hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro, R chiӃm phҫn khӕi lưӧng.
17
Không dùng bҧng tuҫn hoàn, cho biӃt kí hiӋu cӫa nguyên tӱ R.
c. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn cho biӃt R là nguyên tӕ gì? ViӃt công thӭc electron và
công thӭc cҩu tҥo oxit cao nhҩt cӫa R.
3.11 Hӧp chҩt X tҥo bӣi hai nguyên tӕ A, B và có phân tӱ khӕi là 76. A và B có
sӕ oxi hóa cao nhҩt trong các oxit là +nO và + mO, và sӕ oxi hóa âm trong các hӧp
chҩt vӟi hiđro là -nH và -mH thӓa mãn điӅu kiӋn nO = nH và mO = 3mH.
1. ìm công thӭc phân tӱ cӫa X, biӃt rҵng A cӕ sӕ oxi hóa cao nhҩt trong X.
2. BiӃt rҵng X có cҩu trúc phân tӱ thҷng. Hãy cho biӃt trҥng thái lai hóa cӫa
nguyên tӱ A và bҧn chҩt liên kӃt trong X.
3.12 X là nguyên tӕ thuӝc chu kì 3, X tҥo vӟi hiđro mӝt hӧp chҩt khí có công thӭc
H2X, trong đó X có sӕ oxi hóa thҩp nhҩt.
1. Xác đӏnh vӏ trí cӫa X trong bҧng tuҫn hoàn.
2. rong oxit cao nhҩt cӫa R thì R chiӃm 40% khӕi lưӧng. ìm khӕi lưӧng nguyên tӱ

70
cӫa R.
3. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn hãy cho biӃt X là nguyên tӕ nào. ViӃt phương trình phҧn
ӭng khi lҫn lưӧt cho H2X tác dөng vӟi nưӟc Cl2, dung dӏch FeCl3, dung dӏch CuSO4.
3.13 R là mӝt nguyên tӕ phi kim. әng đҥi sӕ sӕ oxi hóa dương cao nhҩt vӟi 2 lҫn sӕ oxi
hóa âm thҩp nhҩt cӫa R là +2. әng sӕ proton và nơtron cӫa R nhӓ hơn 34.
1. Xác đӏnh R
2. X là hӧp chҩt khí cӫa R vӟi hiđro, Y là oxit cӫa R có chӭa 50% oxi vӅ khӕi lưӧng.
Xác đӏnh công thӭc phân tӱ cӫa X và Y.
3. ViӃt công thӭc cҩu tҥo các phân tӱ RO2; RO3; H2RO4.
3.14 Cation X+ do 5 nguyên tӱ cӫa 2 nguyên tӕ hóa hӑc tҥo nên. әng sӕ proton
trong X+ là 11.
1. Xác đӏnh công thӭc và gӑi tên cation X+.
2. ViӃt công thӭc electron cӫa ion X+. Cho biӃt cҩu trúc hình hӑc cӫa ion này?
3.15 Anion Y2- do 5 nguyên tӱ cӫa 2 nguyên tӕ hóa hӑc tҥo nên. әng sӕ electron
trong Y2- là 50.
1. Xác đӏnh công thӭc phân tӱ và gӑi tên ion Y2-, biӃt rҵng 2 nguyên tӕ trong Y2-
thuӝc cùng mӝt phân nhóm và thuӝc hai chu kì liên tiӃp.
2. ViӃt công thӭc electron cӫa ion Y2-. Cho biӃt cҩu trúc hình hӑc cӫa ion này?
3.16 Có 5,56 gam hӛn hӧp A gӗm Fe và kim loҥi M (hóa trӏ n). Chia A làm hai
phҫn bҵng nhau:
Phҫn 1: Hòa tan hӃt trong dung dӏch HCl loãng, đưӧc 1,568 lit khí H2.
Phҫn 2: Hòa tan hӃt trong dung dӏch H2SO4 đһc nóng thu đưӧc 2,016 lit khí SO2.
ViӃt các phương trình hóa hӑc và xác đӏnh tên kim loҥi M. Các thӇ tích khí đo ӣ đktc.
3.17 ĐӇ khӱ hoàn toàn 8 gam oxit cӫa mӝt kim loҥi thành kim loҥi cҫn dùng 3,36
lit H2. Hòa tan hӃt lưӧng kim loҥi thu đưӧc vào dung dӏch HCl loãng thҩy thoát ra
2,24 lit khí H2. BiӃt các khí đo ӣ đktc.
Xác đӏnh công thӭc cӫa oxit. Cho biӃt sӕ oxi hóa và hóa trӏ cӫa kim loҥi trong oxit.
3.18 Khӱ hoàn toàn 4,06 gam mӝt oxit kim loҥi bҵng CO ӣ nhiӋt đӝ cao thành
kim loҥi. Dүn toàn bӝ khí sinh ra vào bình đӵng dung dӏch Ca(OH)2 dư, thҩy tҥo

71
thành 7 gam kӃt tӫa. NӃu lҩy lưӧng kim loҥi sinh ra hòa tan hӃt vào dung dӏch HCl
dư thì thu đưӧc 1,176 lit khí H2 (đktc).
1. Xác đӏnh công thӭc oxit kim loҥi.
2. Cho 4,06 gam oxit kim loҥi trên tác dөng hoàn toàn vӟi 500ml dung dӏch H2SO4
đһc, nóng (dư) đưӧc dung dӏch X và có khí SO2 bay ra.
Hãy xác đӏnh nӗng đӝ mol/lit cӫa muӕi trong dung dӏch X.
Coi thӇ tích cӫa dung dӏch không thay đәi trong suӕt quá trình phҧn ӭng.
(Trích|đ͉ thi tuy n sinh ŒH- CŒ kh͙i A năm 2003)
3.19 Hòa tan hoàn toàn 7 gam kim loҥi M trong 200 gam dung dӏch HCl vӯa đӫ
thu đưӧc 206,75 gam dung dӏch A.
1. Xác đӏnh M và nӗng đӝ % cӫa dung dӏch HCl.
2. Hòa tan 6,28 gam hӛn hӧp X gӗm M và mӝt oxit cӫa M trong 170 ml dung dӏch
HNO3 2M (loãng, vӯa đӫ) thu đưӧc 1,232 lit NO (đktc).
ìm công thӭc cӫa oxit. Cho biӃt sӕ oxi hóa và hóa trӏ cӫa M trong oxit.
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
3.20 rong mҥng tinh thӇ kim loҥi, ngưӡi ta dùng đӝ đһc khít ȡ là phҫn trăm thӇ
tích mà các nguyên tӱ chiӃm trong tinh thӇ đӇ đһc trưng cho tӯng kiӇu cҩu trúc. Vӟi
kiӇu cҩu trúc lұp phương tâm khӕi, ȡ = 68%; kiӇu cҩu trúc lұp phương tâm diӋn,
ȡ = 74%. Bҵng tính toán cө thӇ, hãy chӭng minh các kӃt quҧ trên.
3.21 hӯa nhұn rҵng các nguyên tӱ Ca, Cu đӅu có dҥng hình cҫu sҳp xӃp đһc khít
bên cҥnh nhau, thì thӇ tích chiӃm bӣi các nguyên tӱ kim loҥi chiӃm 74% so vӟi toàn
bӝ khӕi tinh thӇ. Hãy tính bán kính nguyên tӱ Ca, Cu (theo đơn vӏ Å), biӃt khӕi
lưӧng riêng cӫa các tinh thӇ kim loҥi ӣ điӅu kiӋn chuҭn tương ӭng là 1,55g/cm3 và
8,90g/cm3.
Cho biӃt: Ca = 40,08; Cu =63,55; 1 Å = 10-8 cm; 1u = 1,67.10-24 g.
3.22 rình bày bҧn chҩt liên kӃt kim loҥi. So sánh liên kӃt kim loҥi vӟi liên kӃt cӝng
hóa trӏ và liên kӃt ion.
2. Hãy giҧi thích tҥi sao các kim loҥi có nhӳng tính chҩt vұt lý đһc trưng là có ánh
kim, có tính dҿo và có khҧ năng dүn điӋn, dүn nhiӋt tӕt.

72
3.23 Kim loҥi Na có cҩu trúc mҥng tinh thӇ theo kiӇu lұp phương tâm khӕi vӟi đӝ dài
mӛi cҥnh hình lұp phương là a = 0,429 nm. Hãy tính:
1. Bán kính nguyên tӱ Na.
2. Khӕi lưӧng riêng (g/cm3) cӫa natri. Natri có thӇ nәi trên nưӟc không?
Cho biӃt khӕi lưӧng nguyên tӱ cӫa natri là 23u ( 1u = 1,67.10-24 g).
3.24 Kim loҥi Ni có cҩu trúc mҥng tinh thӇ theo kiӇu lұp phương tâm diӋn. Bán kính
nguyên tӱ cӫa Ni là r = 1,24.10-8 cm. Hãy tính:
1. Đӝ dài mӛi cҥnh hình lұp phương.
2. Khӕi lưӧng riêng (g/cm3) cӫa niken.
Cho biӃt khӕi lưӧng nguyên tӱ cӫa niken là 58,7u ( 1u = 1,67.10-24 g).
3.25 Cҩu trúc mҥng tinh thӇ cӫa hӧp chҩt ion NaCl đưӧc biӇu diӉn dưӟi đây:

rong đó các quҧ cҫu lӟn (ion Cl-) phân bӕ theo kiӇu lұp phương tâm diӋn, các quҧ
cҫu nhӓ (ion Na+) phân bӕ ӣ tâm và ӣ giӳa các cҥnh cӫa hình lұp phương.
1. ính sӕ ion Na+ và Cl- có trong mӝt hình lұp phương.
2. ính bán kính ion Na+ và Cl-.
rNa n
Cho biӃt hình lұp phương có cҥnh là a = 0,552 nm và tӍ lӋ bán kính 0,525 .
rCl 

D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM

3.26 Liên kӃt hóa hӑc trong phân tӱ H2 đưӧc hình thành nhӡ sӵ xen phӫ cӫa các
orbitan nào?

73
 A.

B.

C.
D. Mӝt kӃt quҧ khác.
3.27 Liên kӃt hóa hӑc trong phân tӱ HCl đưӧc hình thành nhӡ sӵ xen phӫ cӫa các
orbitan nào?

A.

B.

C.
D. Mӝt kӃt quҧ khác.
3.28 Liên kӃt hóa hӑc trong phân tӱ Cl2 đưӧc hình thành nhӡ sӵ xen phӫ cӫa các
orbitan nào?

A.

B.

C.
D. Mӝt kӃt quҧ khác.

3.29 Chӑn hình vӁ mô tҧ đúng sӵ tҥo thành liên kӃt trong phân tӱ H2S .

74
A. B.

C. D.

3.30 Hình nào dưӟi đây mô tҧ sӵ lai hóa sp?

A.

B.

C.

75
 D. Mӝt đáp án khác.
3.31 Cho hình vӁ mô tҧ sӵ tҥo thành orbitan lai hóa sp2.

Sӵ lai hóa sp2 sau đây xҧy ra ӣ mӝt nguyên tӱ do:

A.| sӵ tә hӧp cӫa 1orbitan s và 2 orbitan p cӫa nguyên tӱ đó.
B.| sӵ tә hӧp cӫa 2orbitan s và 2 orbitan p cӫa nguyên tӱ đó.
C.| sӵ tә hӧp cӫa 2orbitan s và 1 orbitan p cӫa nguyên tӱ đó
D.| sӵ tә hӧp cӫa 1orbitan s và 3 orbitan p cӫa nguyên tӱ đó
3.32 Cho 3 dҥng lai hóa lҫn lưӧt như hình vӁ.

sp sp 2 sp3
Góc giӳa các orbitan lai hóa lҫn lưӧt là:
A. 1800, 1200, 109028¶ B. 1200 ; 1800 ; 109028¶
C. 109028¶ ;1200 ;1800 D. 1800 ; 109028¶ ;1200
3.33 Sӵ xen phӫ nào sau đây tҥo thành liên kӃt ı?

A.

B.

76
 C.
D. cҧ A, B, C đӅu đúng.
3.34 Sӵ xen phӫ nào sau đây tҥo thành liên kӃt ʌ.

A.

B.

C.

D.
3.35 Cho các tinh thӇ sau:

Kim cương( C ) I2 H2O

inh thӇ nào là tinh thӇ phân tӱ:
A.inh thӇ kim cương và Iӕt B.inh thӇ kim cương và nưӟc đá.
C.inh thӇ nưӟc đá và Iӕt. D.Cҧ 3 tinh thӇ đã cho.
3.36 Liên kӃt trong phân tӱ nào sau đây hình thành do sӵ xen phӫ cӫa các obitan s
A. HCl B. H2O

77
 C. Cl2 D. H2
3.37 Cho các phân tӱ N2, HCl, NaCl, MgO. Các phân tӱ đӅu có liên kӃt cӝng hóa
trӏ là
A. N2 và HCl B. HCl và MgO
C. N2 và NaCl D. NaCl và MgO
3.38 Mӝt phân tӱ XY3 có tәng các hҥt proton, electron, notron bҵng 196. rong đó
sӕ hҥt mang điӋn nhiӅu hơn sӕ hҥt không mang điӋn là 60, sӕ hҥt mang điӋn cӫa X
ít hơn sӕ hҥt mang điӋn cӫa Y trong phân tӱ là 76. XY3 là công thӭc nào sau đây ?
A. SO3 B. AlCl3 C. BF3 D. NH3
3.39 X, Y là hai nguyên tӕ thuӝc cùng mӝt nhóm A, ӣ hai chu kǤ liên tiӃp. Cho
biӃt tәng sӕ electron trong anion XY 23  là 42. Xác đӏnh hai nguyên tӕ X, Y và
XY 23  trong sӕ các phương án sau
A. Be, Mg và MgBe3 B. S, O và SO 32-
C. C, O và CO32- D. Si, O và SiO 32-
3.40 Liên kӃt trong phân tӱ chҩt nào sau đây mang nhiӅu tính chҩt ion nhҩt?
A. LiCl B. NaCl C. CsCl D. RbCl

E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP

3.26.| A 3.27.| B 3.28.| C 3.29.| A 3.30.| A

3.31.| A 3.32.| A 3.33.| D 3.34.| C 3.35.| C

3.36.| D 3.37.| A 3.38.| B 3.39.| B 3.40.| C

3.1 Hưӟng dүn:

Cl (Z = 17) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
Ca (Z = 20) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Clo nҵm ӣ ô sӕ 17, chu kǤ 3, nhóm VIIA.
Canxi nҵm ӣ ô sӕ 20, chu kǤ 4, nhóm IIA.

78
 Liên kӃt trong hӧp chҩt CaCl2 là liên kӃt ion vì Ca là kim loҥi điӇn hình, Cl
là phi kim điӇn hình.
Sơ đӗ hình thành liên kӃt:
2Cl + 2  1e  2Cl-
Ca  Ca2+ + 2e
Các ion Ca2+ và Cl- tҥo thành mang điӋn tích trái dҩu, chúng hút nhau bҵng
lӵc hút tĩnh điӋn, tҥo thành hӧp chҩt CaCl2:
Ca2+ + 2Cl-  CaCl2
3.2 Hưͣng d̳n:
1. әng sӕ proton trong hӧp chҩt M2X bҵng 46 nên : 2p + p¶ = 46. (1)
MX 8
rong hӧp chҩt M2X, nguyên tӕ X chiӃm  khӕi lưӧng nên: …
 2M M 39

n , n p, 8 2p , 8
 …  …  39p¶ = 8(2p + 1). (2)
2(n n p) 39 2(2p n 1) 39
ӯ (1), (2) ta tìm đưӧc: p = 19; p¶ = 8.
2. M là kali (K) và X là oxi (O).
3. Liên kӃt trong hӧp chҩt K2O là liên kӃt ion vì K là kim loҥi điӇn hình, O là
phi kim điӇn hình.
Sơ đӗ hình thành liên kӃt:
O + 2e  O2-
2K  2K+ + 2  1e
Các ion K+ và O2- tҥo thành mang điӋn tích trái dҩu, chúng hút nhau bҵng lӵc
hút tĩnh điӋn, tҥo thành hӧp chҩt K2O:
2K+ + O2-  K2O
3.3 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ A là P, N, E (trong
đó P = E).
a có: P + N + E = 34 và P + E - N = 10.

79
 ӯ đây tìm đưӧc P = E = 11; N = 12.
19
Kí hiӋu cӫa nguyên tӱ B là 9
B nên ZB = 9

Cҩu hình electron cӫa A, B:

A (Z = 11) : 1s2 2s2 2p6 3s1
B (Z = 9) : 1s2 2s2 2p5
2. Liên kӃt trong hӧp chҩt giӳa A và B là liên kӃt ion vì A là kim loҥi điӇn
hình (nhóm IA), B là phi kim điӇn hình (nhóm VIIA).
Sơ đӗ hình thành liên kӃt:
A  A+ + 1e
B + 1e  B-
Các ion A+ và B- tҥo thành mang điӋn tích trái dҩu, chúng hút nhau bҵng lӵc
hút tĩnh điӋn, tҥo thành hӧp chҩt AB:
A+ + B-  AB.
3.4 Hưͣng d̳n:
1. Cҩu hình electron cӫa các nguyên tӱ X, Y, Z:
X: (Z = 9) : 1s2 2s2 2p5
Y: (Z = 19) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
Z: (Z = 8) : 1s2 2s2 2p4
ính chҩt đһc trưng cӫa Y là tính kim loҥi, cӫa X và Z là tính phi kim.
2. Liên kӃt giӳa X và Y, giӳa Y và Z là liên kӃt ion.
- Sӵ hình thành liên kӃt giӳa X và Y:
X + 1e
X-
Y
Y+ + 1e
Các ion Y+ và X- hút nhau bҵng lӵc hút tĩnh điӋn, tҥo thành hӧp chҩt YX.
- Sӵ hình thành liên kӃt giӳa Y và Z:
Z + 2e
Z2-
2Y
2Y+ + 2  1e

80
 Các ion Y+ và Z2- hút nhau bҵng lӵc hút tĩnh điӋn, tҥo thành hӧp chҩt Y2Z.
- X và Z là các phi kim nên liên kӃt giӳa chúng là liên kӃt cӝng hóa trӏ. ĐӇ
đҥt đưӧc cҩu hình bӅn vӳng, mӛi nguyên tӱ X cҫn góp chung 1e, mӛi nguyên tӱ Z
cҫn góp chung 2e. Như vұy 2 nguyên tӱ X sӁ tham gia liên kӃt vӟi 1 nguyên tӱ Z
bҵng 2 liên kӃt cӝng hóa trӏ đơn nhӡ 2 cһp electron góp chung. Do đó công thӭc
phân tӱ cӫa hӧp chҩt là X2Z.
3.5 Hưͣng d̳n:
a. rong hӧp chҩt XY2, X chiӃm 50% vӅ khӕi lưӧng nên:
2M Y 50 2(p , n n , )
 1  p = 2p¶.
MX 50 (p n n)
әng sӕ proton trong phân tӱ XY2 là 32 nên p + 2p¶ = 32.
ӯ đây tìm đưӧc: p = 16 và p¶ = 8 .
Cҩu hình electron cӫa X: 1s22s22p63s23p4 và cӫa Y: 1s22s22p4
b. Dӵa vào bҧng tuҫn hoàn ta thҩy X là S, Y là O. Hӧp chҩt cҫn tìm là SO 2.
Sơ đӗ hình thành liên kӃt trong phân tӱ SO2:

O:
Liên k*t
S:
Liên k*t ³cho nh n´
O:
O
O S

ương ӭng vӟi công thӭc cҩu tҥo:

3.6 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron, electron cӫa nguyên tӱ R là P. N, E. rong
đó P = E.
heo bài: P + N + E = 28 · 2P + N = 28 · N = 28 - 2P.

81
 Mһt khác, P  N  1,5P  P  28 - 2P  1,5P  8  P  9,3
Vұy P = 8 hoһc 9. Do nguyên tӕ R thuӝc nhóm VIIA nên nguyên tӱ nguyên tӕ R
có 7 electron ӣ lӟp ngoài cùng.
P = 8: 1s22s22p4: loҥi
P = 9: 1s22s22p5: thӓa mãn. Vұy P = E = 9; N = 10.
Sӕ khӕi A= N + P = 19. R là flo.
2. ӯ cҩu hình electron cӫa F ta thҩy lӟp ngoài cùng cӫa nguyên tӱ F có 7
electron, còn thiӃu mӝt electron đӇ đҥt cҩu hình bӅn vӳng cӫa khí hiӃm gҫn nhҩt.
Do đó ӣ dҥng đơn chҩt, nguyên tӕ F tӗn tҥi dưӟi dҥng phân tӱ 2 nguyên tӱ, liên kӃt
giӳa hai nguyên tӱ là liên kӃt cӝng hóa trӏ đơn hình thành tӯ mӝt cһp electron dùng
chung.
Công thӭc phân tӱ là F2, công thӭc cҩu tҥo là F - F.
3. Công thӭc electron và công thӭc cҩu tҥo hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro như sau:

H
.. ..F .. H-F
..
Công thӭc electron Công thӭc cҩu tҥo

3.7 Hưͣng d̳n:

1. ĐӇ giҧi thích cҩu trúc hình hӑc cӫa phân tӱ NH3, thuyӃt lai hóa cho rҵng
nguyên tӱ N ӣ trҥng thái lai hóa tӭ diӋn sp3.
sp3

Sӵ hình thành các liên kӃt trong phân tӱ NH3 đưӧc giҧi thích như sau:

..
Ba obitan lai hóa chӭa electron đӝc thân
N
82
H H
H
H
 sӁ xen phӫ vӟi 3 obitan 1s cӫa 3 nguyên tӱ H
tҥo thành 3 liên kӃt ı .

Mӝt obitan lai hóa chӭa cһp electron cӫa

N không tham gia liên kӃt hưӟng vӅ mӝt đӍnh
cӫa hình tӭ diӋn.
Hình 1. Cҩu tҥo phân tӱ NH3

2. Do cһp electron không liên kӃt trên nguyên tӱ N chӍ chӏu lӵc hút cӫa hҥt
nhân nguyên tӱ N nên cһp electron này chiӃm vùng không gian rӝng hơn so vӟi 3
cһp electron liên kӃt (chӏu lӵc hút cӫa hai hҥt nhân). Do vұy nó tҥo ra lӵc đҭy đӕi
vӟi đám mây các cһp electron liên kӃt, làm các đám mây này hơi bӏ ép lҥi, do vұy
góc liên kӃt thӵc tӃ là 1070 hơi nhӓ hơn so vӟi góc cӫa tӭ diӋn đӅu.
3.8 Hưͣng d̳n:
1. ĐӇ giҧi thích cҩu trúc hình hӑc cӫa phân tӱ H2O, thuyӃt lai hóa cho rҵng
nguyên tӱ O ӣ trҥng thái lai hóa tӭ diӋn sp3.
sp3

Sӵ hình thành các liên kӃt trong phân tӱ H2O đưӧc giҧi thích như sau:
Hai obitan lai hóa chӭa electron đӝc thân sӁ xen phӫ vӟi 2 obitan 1s cӫa 2
nguyên tӱ H tҥo thành 2 liên kӃt ı .
Hai obitan lai hóa chӭa cһp electron cӫa O không tham gia liên kӃt hưӟng vӅ hai
đӍnh cӫa hình tӭ diӋn.

83
 2. Do 2 cһp electron không liên kӃt trên
nguyên tӱ O chӍ chӏu lӵc hút cӫa hҥt nhân
nguyên tӱ O nên 2 cһp electron này chiӃm
vùng không gian rӝng hơn so vӟi 2 cһp
electron liên kӃt (chӏu lӵc hút cӫa hai hҥt
nhân). Do vұy nó tҥo ra lӵc đҭy đӕi vӟi
đám mây các cһp electron liên kӃt, làm các
đám mây này hơi bӏ ép lҥi, do vұy góc liên
kӃt thӵc tӃ là 104,50 nhӓ hơn so vӟi góc cӫa
tӭ diӋn đӅu.

Hình 2. Cҩu tҥo phân tӱ H2O

3.9 Hưͣng d̳n:
Mҥng tinh thӇ nưӟc đá thuӝc kiӇu
mҥng tinh thӇ phân tӱ. Mӛi phân tӱ nưӟc
liên kӃt vӟi 4 phân tӱ nưӟc khác gҫn nó
nhҩt nҵm trên bӕn đӍnh cӫa mӝt hình tӭ diӋn
đӅu.
Như vұy, trong mҥng tinh thӇ, mӛi
phân tӱ nưӟc đӅu ӣ tâm cӫa mӝt hình tӭ
diӋn đӅu và liên kӃt vӟi 4 phân tӱ nưӟc trên
4 đӍnh nhӡ tҥo thành 4 liên kӃt hiđro.

Hình 3. Mô hình tinh thӇ nưӟc đá

2. Cҩu trúc tinh thӇ phân tӱ nưӟc đá là cҩu trúc tӭ diӋn, là cҩu trúc rӛng nên
có tӍ khӕi nhӓ hơn khi nưӟc ӣ trҥng thái lӓng, do vұy nưӟc đá nәi trên bӅ mһt nưӟc
lӓng. hӇ tích nưӟc cӫa đá khi đông đһc lӟn hơn khi ӣ trҥng thái lӓng.
3.10 Hưͣng d̳n:
a. Gӑi hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit là m, hóa trӏ trong hӧp chҩt vӟi hiđro
là n.

84
 Hóa trӏ cao nhҩt cӫa R trong oxit là m nên ӣ lӟp ngoài cùng nguyên tӱ R có
m electron.
Hóa trӏ trong hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro là n nên đӇ đҥt đưӧc cҩu hình 8 electron
bão hòa cӫa khí hiӃm, lӟp ngoài cùng nguyên tӱ R cҫn nhұn thêm n electron.
Như vұy ta có: m + n = 8. heo bài: m = 3n. ӯ đây tìm đưӧc m =6; n = 2.
MR 16
b. Công thӭc hӧp chҩt R vӟi hiđro là H2R. heo bài: nên R = 32.
2M H 1
Gӑi tәng sӕ hҥt proton, nơtron cӫa R là P, N. a có P + N = 32.
a có: P } N } 1,5P · P } 32 - P } 1,5P · 12,8 } P } 16.
Mһt khác, R thuӝc nhóm VI (hóa trӏ cao nhҩt trong oxit bҵng VI) nên dӵa
vào cҩu hình electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta thҩy P = 16 thӓa mãn.
32
Vұy kí hiӋu cӫa nguyên tӱ R là: 16 R.
c. R là lưu huǤnh. Hóa trӏ cao nhҩt cӫa S trong oxit là VI nên công thӭc oxit
là SO3. Công thӭc electron và công thӭc cҩu tҥo cӫa oxit SO3 như sau:

.. ..O ..
.. O
.. ..O .. S ..
.. .. O.. O S
.. O

Công thӭc electron Công thӭc cҩu tҥo

3.11 Hưͣng d̳n:
a. A, B có sӕ oxi hóa cao nhҩt trong các oxit là +nO và + mO nên lӟp ngoài
cùng cӫa A, B có sӕ electron là nO và mO.
A, B có sӕ oxi hóa âm trong các hӧp chҩt vӟi hiđro là -nH và - mH nên ta
thҩy đӇ hoàn thành lӟp vӓ bão hòa 8 electron, lӟp ngoài cùng cӫa A, B cҫn nhұn
thêm sӕ electron là nH và mH.
Như vұy: nO + nH = 8 và mO + mH = 8.
heo bài: nO = nH và mO = 3mH.
ӯ đây tìm đưӧc nO = nH = 4, mO = 6, nH = 2.

85
 A có sӕ oxi hóa dương cao nhҩt là +4 nên A thuӝc nhóm IV, B có sӕ oxi hóa
dương cao nhҩt là +6 nên B thuӝc nhóm VI.
rong hӧp chҩt X, A có sӕ oxi hóa +4 (nhưӡng 4 electron) nên mӝt nguyên
tӱ A liên kӃt vӟi 2 nguyên tӱ B, trong đó B có sӕ oxi hóa -2.
Công thӭc phân tӱ cӫa X là AB2.
heo bài: khӕi lưӧng phân tӱ cӫa X là 76u nên MA + 2MB = 76u.
76u
 MB < = 38u.
2
Mһt khác, B thuӝc nhóm VI và tҥo đưӧc sӕ oxi hóa cao nhҩt trong oxit là +6
nên B là lưu huǤnh. Vұy MB = 32u, suy ra MA = 76u - 2  32u = 12u. A là cacbon.
Công thӭc cӫa X là CS2.
2. heo bài, CS2 có cҩu trúc thҷng nên nguyên tӱ C ӣ trҥng thái lai hóa sp.

Cҩu hình electron lӟp ngoài cùng cӫa nguyên tӱ lưu huǤnh:
2px 2py

sp3

2s 2p sp

3s 3p

Liên kӃt trong phân tӱ CS2 đưӧc hình thành như sau:
Hai obitan lai hóa sp cӫa C xen phӫ trөc vӟi hai obitan 3p chӭa electron đӝc
thân cӫa 2 lưu huǤnh tҥo thành 2 liên kӃt .
Hai obitan 2px, 2py không tham gia lai hóa cӫa C xen phӫ bên vӟi hai obitan 3p
chӭa electron đӝc thân cӫa 2 lưu huǤnh tҥo thành 2 liên kӃt ʌ .
Như vұy, nguyên tӱ cacbon tҥo vӟi mӛi nguyên tӱ lưu huǤnh 1 liên kӃt và 1
liên kӃt ʌ . Công thӭc cҩu tҥo cӫa phân tӱ CS2 như sau:

S C S

86
3.12 Hưͣng d̳n:
1. heo bài ra, hóa trӏ cӫa X trong hӧp chҩt vӟi hidro là II nên hóa trӏ cao nhҩt
trong oxit là VI.
Vұy X thuӝc chu kǤ 3, nhóm VIA trong bҧng tuҫn hoàn.
2. R thuӝc nhóm VI nên hóa trӏ cao nhҩt trong oxit là VI, vұy công thӭc oxit
cao nhҩt có dҥng RO3. rong oxit này R chiӃm 40% khӕi lưӧng nên:
MR 40
 MR = 32.
3  16 60
3. X là S. Các phương trình phҧn ӭng:
H2S + 4Cl2 + 4H2O  H2SO4 + 8HCl
H2S + 2FeCl3  2FeCl2 + S € + 2HCl
H2S + CuSO 4  CuS € + H2SO4
3.13 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi sӕ oxi hóa dương cao nhҩt và sӕ oxi hóa âm thҩp nhҩt cӫa R lҫn lưӧt là
+m và -n.
Sӕ oxi hóa cao nhҩt cӫa R trong oxit là +m nên ӣ lӟp ngoài cùng nguyên tӱ
R có m electron.
Sӕ oxi hóa trong hӧp chҩt cӫa R vӟi hiđro là -n nên đӇ đҥt đưӧc cҩu hình 8
electron bão hòa cӫa khí hiӃm, lӟp ngoài cùng nguyên tӱ R cҫn nhұn thêm n
electron.
a có: m + n = 8. Mһt khác, theo bài ra: +m + 2(-n) = +2  m - 2n = 2.
ӯ đây tìm đưӧc: m = 6 và n = 2. Vұy R là phi kim thuӝc nhóm VI.
Sӕ khӕi cӫa R < 34 nên R là O hay S. Do oxi không tҥo đưӧc sӕ oxi hóa cao
nhҩt là +6 nên R là lưu huǤnh.
2. rong hӧp chҩt X, S có sӕ oxi hóa thҩp nhҩt nên X có công thӭc là H2S.
Gӑi công thӭc oxit Y là SOn.
32 50
Do %S = 50% nên =  n = 2. Công thӭc cӫa Y là SO2.
16n 50
3. Công thӭc cҩu tҥo cӫa SO2; SO3; H2SO4:

87
 O O O
HO
O S O S
O HO O
3.14 Hưͣng d̳n:
11
1. Sӕ proton trung bình cӫa mӝt hҥt nhân nguyên tӱ trong X+ là = 2,2. Vұy
5
mӝt nguyên tӕ trong X+ có điӋn tích hҥt nhân nhӓ hơn 2,2, nguyên tӕ đó là H (Z = 1).
a loҥi trưӡng hӧp He (Z = 2) vì He là khí hiӃm không tҥo đưӧc hӧp chҩt.
Vұy công thӭc ion X+ có dҥng: [A5-nHn]+. rong đó : (5-n).ZA + n = 11.
a lұp bҧng sau:

n 1 2 3 4

ZA (A) 2,5 (loҥi) 3 (Li) 4 (Be) 7 (N)

a loҥi các trưӡng hӧp A là Li, Be vì các ion X+ tương ӭng không tӗn tҥi.
rưӡng hӧp A là nitơ thӓa mãn vì ion amoni tӗn tҥi. Vұy X+ là ion NH
4 .

2. Công thӭc electron cӫa ion NH
4 như sau:

H
..
H
.. N .. H
..
H

Công thӭc electron Công thӭc cҩu tҥo

3.15 Hưͣng d̳n:Gӑi công thӭc cӫa Y2- là [ 5m m ]2 .

heo bài, tәng sӕ electron trong Y2- bҵng 50 nên tәng sӕ proton trong Y2- bҵng 48.
a có: (5-m)Z) + mZ* = 48. (1)
a nhұn thҩy:

88
 48
Sӕ proton trung bình cӫa mӝt hҥt nhân nguyên tӱ trong Y2- là = 9,6 nên E
5
thuӝc chu kǤ 2, F ӣ chu kǤ kӃ tiӃp vӟi E nên F thuӝc chu kǤ 3. Mһt khác, hai
nguyên tӕ E và F thuӝc cùng mӝt phân nhóm nên ZF - ZE = 8. (2)
ӯ (1), (2) ta có: 5ZE + 8m = 48.
a lұp bҧng sau:

m 1 2 3 4

ZE (E) 8 (O) 6,4 (loҥi) 4,8 (loҥi) 3,2 (loҥi)

Vұy E là O. ӯ đó suy ra F là S. Ion Y 2- cҫn tìm là ion sunfat SO 24  .

2. Công thӭc electron cӫa ion SO 24  như sau:

.. ..O .. 2- O 2-
..
.. ..O .. S .. ..O..
.. .. .. S
.. O ..
.. O O
O

Công thӭc electron Công thӭc cҩu tҥo

3.16 Hưͣng d̳n:
Gӑi sӕ mol trong mӛi phҫn: Fe = x mol; M = y mol.
Phҫn 1:
Fe + 2HCl  FeCl2 + H2 
(mol): x x
2M + 2nHCl  2MCln + nH2 
(mol): y 0,5ny
Sӕ mol H2 = 0,07 nên x + 0,5ny = 0,07.
Phҫn 2:

89
 0
t
2Fe + 6H2SO4 (đһc) »» Fe2(SO4)3 + 3SO2  + 6H2O
(mol): x 1,5x
0
2M + 2nH2SO4 (đһc) »»
t
M2(SO4)n + nSO2  + 2nH2O
(mol): y 0,5nx
Sӕ mol SO2 = 0,09 nên 1,5x + 0,5ny = 0,09. Vұy x = 0,04 và ny = 0,06.
M My
Mһt khác: 56x + My = 2,78 nên My = 0,54. Vұy … … 9 hay M = 9n.
n ny
a lұp bҧng sau:
n 1 2 3

M 9 (loҥi) 18 (loҥi) 27 (nhұn)

Vұy M là Al.
3.17 Hưͣng d̳n:
Gӑi công thӭc oxit là MxOy = a mol.
0
t
MxOy + yH2 »» xM + yH2O
(mol): a ay ax
a có: a(Mx + 16y) = 8 và ay = 0,15. Như vұy Max = 5,6.
2M + 2nHCl  2MCln + nH2 
(mol): ax 0,5nax
a có: 0,5nax = 0,1 hay nax = 0,2.
M Max
Lұp tӍ lӋ: … … 28 . Vұy M = 28n.
n nax
a lұp bҧng sau:
n 1 2 3

M 28 (loҥi) 56 (nhұn) 84 (loҥi)

Vұy kim loҥi M là Fe.

90
 x ax 2
Lұp tӍ lӋ: … … . Vұy công thӭc oxit là Fe2O3.
y ay 3
Sӕ oxi hóa cӫa sҳt trong oxit là +3, hóa trӏ cӫa sҳt là III.
3.18 Hưͣng d̳n:
Gӑi công thӭc oxit là: MxOy = a mol. a có: a(Mx + 16y) = 4,06.
0
t
MxOy + yCO 
xM + yCO2
(mol): a ax ay
CO2 + Ca(OH)2
CaCO3 + H2O
(mol): ay ay
a có: ay = 0,07. ӯ đây suy ra: Max = 2,94.
2M + 2nHCl
2MCln + nH2 
(mol): ax 0,5nax
a có: 0,5nax = 0,0525 hay nax = 0,105.
M Max
Lұp tӍ lӋ: … … 28 . Vұy M = 28n.
n nax
a lұp bҧng sau:

n 1 2 3

M 28 (loҥi) 56 (nhұn) 84 (loҥi)

Vұy kim loҥi M là Fe.

x ax 3
Lұp tӍ lӋ: … … . Vұy công thӭc oxit là Fe3O4.
y ay 4
3.19 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi hóa trӏ kim loҥi là n và sӕ mol là a mol. a có: Ma = 7.
2M + 2nHCl  2MCln + nH2 
(mol): a a 0,5na
Khӕi lưӧng dung dӏch sau phҧn ӭng tăng 6,75 gam nên:
7 - 0,5na  2 = 6,75 hay na = 0,25.

91
 a
Lұp tӍ lӋ: … … 28 . Vұy = 28n.
n na
a lұp bҧng sau:

n 1 2 3

28 (loҥi) 56 (nhұn) 84 (loҥi)

Vұy kim loҥi là Fe.

2. Gӑi sӕ mol: Fe = b và FexOy = c mol. a có 56b + (56x + 16y)c = 6,28.
Fe + 4HNO3  Fe(NO3)3 + NO  + 2H2O
(mol): b 4b b
3FexOy + (12x - 2y)HNO3  3xFe(NO3)3 + (3x - 2y)NO  + (6x - y)H2O
(12x  2y)c (3x  2y)c
(mol): c
3 3
(12x  2y)c (3x  2y)c
a có: 4b + = 0,34 và b + = 0,055.
3 3
ӯ đây tính đưӧc: b = 0,05 mol; xc = 0,045 mol và yc = 0,06 mol.
x xc 3
Lұp tӍ lӋ: … … . Vұy công thӭc oxit là Fe3O4.
y yc 4

8
Sӕ oxi hóa cӫa sҳt trong oxit là + , hóa trӏ cӫa sҳt là II và III (FeO.Fe2O3).
3
3.20 Hưͣng d̳n:
Gӑi a là đӝ dài mӛi cҥnh cӫa hình lұp phương và r là bán kính cӫa nguyên tӱ
kim loҥi.
- Đӝ đһc khít cӫa mҥng tinh thӇ lұp phương tâm khӕi.
rong mҥng thӇ lұp phương tâm khӕi, mӛi quҧ cҫu đӅu ӣ tâm cӫa mӝt hình lұp
phương và tiӃp xúc trӵc tiӃp vӟi 8 quҧ cҫu ӣ 8 đӍnh. Xét hình chӳ nhұt ABCD.
heo bài: AB = a nên ta tính đưӧc: BC = a 2 ; AC = a 3 = 4r.

D
A A D


92 C
C B


B

 |
 1
Sӕ quҧ cҫu trong mӝt hình lұp phương: 1 + 8 = 2.
8
4 3
әng thӇ tích các quҧ cҫu trong mӝt hình lұp phương: V = 2 ʌr .
3
64r 3
hӇ tích cӫa mӝt hình lұp phương: V¶ = a3 = .
3 3

V ʌ 3
Vұy: ȡ … ,
.100% = .100% = 68%.
V 8
- Đӝ đһc khít cӫa mҥng tinh thӇ lұp phương tâm diӋn. Xét hình chӳ nhұt ABCD.
heo bài: AB = BC = a nên ta tính đưӧc: AC = a 2 = 4r.

A D
A D
D a

B a C
B C
C a 2 = 4.r
1 1
Sӕ quҧ cҫu trong mӝt hình lұp phương: 6 + 8  = 4.
2 8
4 3
әng thӇ tích các quҧ cҫu trong mӝt hình lұp phương: V = 4 ʌr .
3
64r 3
hӇ tích cӫa mӝt hình lұp phương: V¶ = a3 = .
2 2

V ʌ 2
Vұy: ȡ … ,
.100% = .100% = 74%.
V 6
3.21 Hưͣng d̳n:
Gӑi bán kính nguyên tӱ Ca, Cu lҫn lưӧt là r1, r2.

93
 Xét khӕi tinh thӇ kim loҥi có thӇ tích V = 1cm3, khi đó thӇ tích chiӃm bӣi các
quҧ cҫu kim loҥi là 0,74 cm3.
Gӑi sӕ nguyên tӱ Ca, Cu có trong 1 cm3 tinh thӇ kim loҥi là lҫn lưӧt là N1, N2:
1,55 8,90
a có: N1 = ; N2 =
40, 08  1, 67.10 24 63,55  1,67.10  24
hӇ tích chiӃm bӣi N1 mӝt quҧ cҫu kim loҥi Ca là 0,74 cm3 nên:

4 1,55 4
N1. . ʌ . r13 = 0,74 cm3 ·  24
. . ʌ . r13 = 0,74 cm3
3 40,08  1,67.10 3
-8
 r1 = 1,97.10 cm = 1,97Å.
hӇ tích chiӃm bӣi N2 mӝt quҧ cҫu kim loҥi Cu là 0,74 cm3 nên:

4 8,90 4
N2. . ʌ . r23 = 0,74 cm3   24
. . ʌ . r23 = 0,74 cm3
3 63,55  1,67.10 3
-8
 r2 = 1,28.10 cm = 1,28 Å
3.22 Hưͣng d̳n:
1. rong tinh thӇ kim loҥi, ion dương kim loҥi và nguyên tӱ kim loҥi ӣ các nút
cӫa mҥng tinh thӇ. Các electron hóa trӏ liên kӃt yӃu vӟi hҥt nhân nên dӉ tách khӓi
nguyên tӱ và chuyӇn đӝng tӵ do trong mҥng tinh thӇ, lӵc hút giӳa các electron này và
các ion dương tҥo nên liên kӃt kim loҥi.
Như vұy, liên kӃt kim loҥi là liên kӃt đưӧc hình thành giӳa các nguyên tӱ và
ion kim loҥi trong mҥng tinh thӇ do sӵ tham gia cӫa các electron đӝc thân.
Liên kӃt kim loҥi và liên kӃt cӝng hóa trӏ giӕng nhau là có nhӳng electron
chung cӫa các nguyên tӱ, nhưng electron chung trong liên kӃt kim loҥi là cӫa tҩt cҧ
nhӳng nguyên tӱ kim loҥi có mһt trong đơn chҩt.
Liên kӃt kim loҥi và liên kӃt ion đӅu đưӧc hình thành do lӵc hút tĩnh điӋn giӳa
các phҫn tӱ tích điӋn trái dҩu, nhưng các phҫn tӱ tích điӋn trái dҩu trong liên kӃt kim
loҥi là ion dương kim loҥi và các electron tӵ do.
2. ính có ánh kim: rong tinh thӇ kim loҥi có các electron tӵ do có khҧ năng

94
phҧn xҥ hҫu hӃt các tia sáng trong vùng nhìn thҩy nên kim loҥi tinh khiӃt thưӡng có
ánh kim.
ính dҿo: Khi tác dөng lӵc lên tinh thӇ kim loҥi, các nguyên tӱ kim loҥi chӍ bӏ
xê dӏch vӏ trí trong mҥng tinh thӇ, liên kӃt kim loҥi vүn đưӧc duy trì nên tinh thӇ kim
loҥi chӍ bӏ biӃn dҥng mà không bӏ phá vӥ.
ính dүn điӋn: Khi nӕi hai đҫu dây dүn kim loҥi vӟi mӝt hiӋu điӋn thӃ, dưӟi tác
dөng cӫa tӯ trưӡng, các electron tӵ do chuyӇn đӝng có hưӟng gây ra dòng điӋn.
ính dүn nhiӋt: Khi đӕt nóng mӝt đҫu dây dүn kim loҥi, các electron ӣ đó sӁ
chuyӇn đӝng nhiӋt mҥnh và di chuyӇn đӃn các vùng có nhiӋt đӝ thҩp hơn, trên đưӡng
đi chúng va chҥm vӟi các nút mҥng và các electron khác, biӃn mӝt phҫn đӝng năng
thành nhiӋt năng và làm cho các vùng đó nóng dҫn lên, gây ra tính dүn nhiӋt cӫa kim
loҥi.
3.23 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi bán kính nguyên tӱ cӫa Na là r.
heo bài 15, trong mҥng tinh thӇ lұp phương tâm khӕi ta có: a 3 = 4r.

a 3
Do đó: r = = 0,186 (nm).
4
1
2. Sӕ nguyên tӱ Na trong mӝt hình lұp phương là: 1 + 8  = 2.
8
Khӕi lưӧng 2 nguyên tӱ Na trong mӝt hình lұp phương:
M = 2  23u = 46u = 46.1,67.10-24 g = 7,68.10-23 g
hӇ tích cӫa mӝt hình lұp phương:
V = a3 = (0,429.10-9 m)3 = (0,429.10-7 cm)3 = 7,89.10-23 cm3.

M 7,68.10 -23 g
Vұy: d … = - 23 3
= 0,97 g/cm3. (Giá trӏ thӵc tӃ là 0,97g/cm3).
V 7,89.10 cm
Như vұy khӕi lưӧng riêng cӫa Na nhӓ hơn khӕi lưӧng riêng cӫa nưӟc (1g/cm3)
nên Na nәi trên nưӟc.
3.24 Hưͣng d̳n:
1. Gӑi bán kính nguyên tӱ cӫa Na là r.

95
 heo bài 15, trong mҥng tinh thӇ lұp phương tâm diӋn ta có: a 2 = 4r.
4r
Do đó: a = = 3,51.10-8 (cm).
2
1 1
2. Sӕ quҧ cҫu trong mӝt hình lұp phương: 6 + 8  = 4.
2 8
Khӕi lưӧng 4 nguyên tӱ Ni trong mӝt hình lұp phương:
M = 4  58,7 u = 4  58,7  1,67.10-24 g = 392,12.10-24 g

hӇ tích cӫa mӝt hình lұp phương:

V = a3 = (3,51.10-8 cm)3 = 43,24.10-24 cm3.
M 392,12.10 -24 g
Vұy: d … = - 24 3
= 9,06 g/cm3. (Giá trӏ thӵc tӃ là 8,90g/cm3).
V 43,24.10 cm
3.25 Hưͣng d̳n:
1. ính sӕ lưӧng mӛi loҥi ion trong mӝt hình lұp phương:
1
Sӕ ion Na+ = 1 (tâm)  1 + 12 (cҥnh)  =4
4
1 1
Sӕ ion Cl- = 6 (mһt)  + 8 (góc)  = 4
2 8
2. ӯ hình vӁ ta thҩy: a = 2( r n rCl  ) nên rNa n n rCl  = 0,276 nm.
Na n

rNa n
KӃt hӧp vӟi tӍ lӋ bán kính … 0,525 ta tìm đưӧc:
rCl 

rNa n = 0,095 nm và rCl  = 0,181 nm.

‘. THÔNG TIN BӘ SUNG

Vì sao c͡t s̷t Yewdeli ͧ ̭n Œ͡ b͉n vͷng sau hơn 15 th͇ k͑?
Khi Ҩn Đӝ còn là thuӝc đӏa cӫa Anh, có mӝt nguӡi Anh dӵ đӏnh xây dӵng mӝt nhà
máy dӋt tҥi Ҩn Đӝ. ng ta đһt mua máy móc ӣ Anh, sau hai tháng lênh đênh trên
biӇn, chuyӃn tàu chӣ máy móc, thiӃt bӏ cho nhà máy dӋt tương lai đã cұp cҧng an
toàn. uy nhiên, khi kiӇm tra lҥi, ông ta rҩt

96
sӱng sӕt và thҩt vӑng khi thҩy toàn bӝ các thiӃt bӏ, do không đưӧc bҧo quҧn tӕt
trong quá trình vұn chuyӇn đã thành phӃ liӋu, han gӍ. May mҳn cho nhà công
nghiӋp là ông đã mua bҧo hiӇm cho nhà máy cӫa mình. rong thӡi gian chӡ đӧi
nhұn đưӧc tiӅn bӗi thưӡng tӯ hãng bҧo hiӇm, ông đã thăm Newdeli. ĐiӅu làm ông
ngҥc nhiên nhҩt là cӝt sҳt ӣ Newdeli đã tӗn tҥi 1500 năm mà vүn bӅn vӳng, không
có dҩu hiӋu bӏ han gӍ. Vì sao cӝt sҳt Newdeli bӅn vӳng ӣ ngoài trӡi, trong khi các
thiӃt bӏ máy móc đã bӏ phá hӫy sau hai tháng? Phҧi chăng có mӝt bí mұt nào đó vӅ
luyӋn kim, vӅ liên kӃt hóa hӑc đһc biӋt cӫa sҳt ӣ cӝt này? ng ta rҩt tò mò muӕn
biӃt điӅu bí ҭn, thҫn kì cӫa cӝt sҳt và đã bí mұt đánh cҳp mӝt mҭu sҳt nhӓ tӯ cӝt sҳt
nәi tiӃng này. ng chia mүu sҳt làm năm phҫn, sau đó gӱi đi phân tích ӣ các
phòng thí nghiӋm hàng đҫu thӃ giӟi lúc bҩy giӡ. KӃt quҧ làm ông kinh ngҥc, sҳt đӇ
chӃ tҥo cӝt là sҳt nguyên chҩt, 99,99%. Sҳt nguyên chҩt hҫu như không bӏ ăn mòn
hóa hӑc, trong khi đó thép, mӝt hӧp kim cӫa sҳt vӟi C, Mn, Si lҥi bӏ phá hӫy dӉ
dàng. HiӋn tưӧng trên đưӧc gӑi là sӵ ăn mòn điӋn hóa hӑc. HiӋn tưӧng ăn mòn
điӋn hóa hӑc gây ra nhӳng tác hҥi rҩt lӟn, phá hӫy hàng triӋu tҩn kim loҥi mӛi
năm, thiӋt hҥi kinh tӃ lên đӃn hàng tӍ SD. Ngưӡi ta đã nghiên cӭu nhiӅu cách đӇ
bҧo vӋ kim loҥi. rong đó đáng chú ý là các phương pháp bҧo vӋ bӅ mһt như sơn,
mҥ, lau dҫu, mӥ,... và phương pháp điӋn hóa.
Ҧnh bên là cӝt sҳt Newdeli ӣ Ҩn Đӝ.

97
Chương 4
PHҦN ӬNG HÓA HӐC

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

I. Phân loҥi phҧn ӭng hóa hӑc
Các phҧn ӭng hóa hӑc trong tӵ nhiên đưӧc chia thành hai loҥi, loҥi có sӵ
thay đәi sӕ oxi hóa và loҥi không thay đәi sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ. Loҥi phҧn
ӭng hóa hӑc thӭ nhҩt còn gӑi là phҧn ӭng oxi hóa khӱ.
Phҧn ӭng oxi hóa khӱ là phҧn ӭng hóa hӑc trong đó có sӵ chuyӇn electron
giӳa các chҩt phҧn ӭng; hay phҧn ӭng oxi hóa-khӱ là phҧn ӭng hóa hӑc trong đó
có sӵ thay đәi sӕ oxi hóa cӫa mӝt sӕ nguyên tӕ. Chҩt có sӕ oxi hóa tăng sau phҧn
ӭng là chҩt khӱ, chҩt có sӕ oxi hóa giҧm là chҩt oxi hóa.
hí dө: 2Na + Cl2
2NaCl là mӝt phҧn ӭng oxi hóa khӱ. Sӕ oxi hóa
cӫa Na tăng tӯ 0 lên +1, còn sӕ oxi hóa cӫa Cl giҧm tӯ 0 xuӕng -1.
Phҧn ӭng oxi hóa-khӱ có thӇ chia thành ba loҥi là: phҧn ӭng oxi hóa-khӱ
thông thưӡng, phҧn ӭng oxi hóa -khӱ nӝi phân tӱ và phҧn ӭng tӵ oxi hóa, tӵ khӱ.
0
hí dө: 2KMnO4  t

K2MnO4 + MnO2 + O2 là phҧn ӭng oxi hóa-
khӱ nӝi phân tӱ, trong đó chҩt khӱ và chҩt oxi hóa thuӝc cùng mӝt chҩt.
Cl2 + 2NaOH
NaCl + NaClO + H2O là phҧn ӭng tӵ oxi
hóa, tӵ khӱ, trong đó chҩt khӱ và chҩt oxi hóa thuӝc cùng mӝt nguyên tӕ và cùng
sӕ oxi hóa ban đҫu.
II. Sӕ oxi hóa và cách xác đӏnh sӕ oxi hóa
S͙ oxi hóa cͯa m͡t nguyên t͙ trong phân t͵ là đi͏n tích cͯa nguyên t͵ cͯa
nguyên t͙ đó, n͇u gi̫ đ͓nh r̹ng liên k͇t giͷa các nguyên t͵ trong phân t͵ đ͉u là
liên k͇t ion.
a| m
|  || |
||

|

| ||
ĐӇ xác đӏnh sӕ oxi hóa tӯ công thӭc phân tӱ ngưӡi ta dӵa vào các quy tҳc sau:
Quy tҳc 1: Sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ trong đơn chҩt bҵng 0.

98
 hí dө: Sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ Na, Fe, H, O, Cl trong đơn chҩt tương
ӭng Na, Fe, H2, O2, Cl2 đӅu bҵng 0.
Quy tҳc 2: rong hҫu hӃt các hӧp chҩt,
+ Sӕ oxi hóa cӫa H là +1 (trӯ các hӧp chҩt cӫa H vӟi kim loҥi như NaH, CaH2,
thì H có sӕ oxi hóa -1).
+ Sӕ oxi hóa cӫa O là -2 (trӯ mӝt sӕ trưӡng hӧp như H2O2, F2O, O có sӕ oxi
hóa lҫn lưӧt là -1, +1).
Quy tҳc 3: rong mӝt phân tӱ, tәng đҥi sӕ sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ bҵng 0.
heo quy tҳc này có thӇ tìm sӕ oxi hóa cӫa mӝt nguyên tӕ nào đó trong phân tӱ
nӃu biӃt sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ còn lҥi.
hí dө: ìm sӕ oxi hóa cӫa S trong phân tӱ H2SO4?
Gӑi sӕ oxi hóa cӫa S trong H2SO4 là x, ta có:
2.(+1) + 1.x + 4.(-2) = 0
x = +6
Vұy sӕ oxi hóa cӫa S là +6.
Quy tҳc 4: rong ion đơn nguyên tӱ, sӕ oxi hóa cӫa nguyên tӱ bҵng điӋn tích cӫa
ion đó. rong ion đa nguyên tӱ, tәng đҥi sӕ sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӱ trong ion
đó bҵng điӋn tích cӫa nó.
hí dө 1: sӕ oxi hóa cӫa Na, Zn, S và Cl trong các ion Na+, Zn2+, S2-, Cl- lҫn
lưӧt là +1, +2, -2, -1.
әng đҥi sӕ sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ trong các ion SO42-, MnO 4-, NH4+
lҫn lưӧt là -2, -1, +1.
hí dө 2: ìm sӕ oxi hóa cӫa N trong ion NO3- ?
Gӑi sӕ oxi hóa cӫa N là x, ta có:
1.x + 3.(-2) = -1 ò x = +5
Vұy sӕ oxi hóa cӫa N là +5.
` ||ĐӇ biӇu diӉn sӕ oxi hóa thì viӃt dҩu trưӟc, sӕ sau, còn đӇ biӇu diӉn điӋn
tích cӫa ion thì viӃt sӕ trưӟc, dҩu sau.
NӃu điӋn tích là 1+ (hoһc 1-) có thӇ viӃt đơn giҧn là + (hoһc -), nhưng đӕi vӟi
sӕ oxi hóa phҧi viӃt đҫy đӫ cҧ dҩu và chӳ (+1 hoһc -1).

99
 a| m
|  || |
|||

|

|
| |
rong mӝt sӕ phân tӱ hay ion đa nguyên tӱ có cҩu tҥo phӭc tҥp, sӕ oxi hóa
cӫa các nguyên tӱ cӫa cùng mӝt nguyên tӕ có thӇ khác nhau. ViӋc xác đӏnh sӕ oxi
hóa theo công thӭc phân tӱ chӍ cho ta sӕ oxi hóa trung bình, còn đӇ xác đӏnh
chính xác sӕ oxi hóa cӫa tӯng nguyên tӱ trong phân tӱ phҧi dӵa vào công thӭc cҩu
tҥo. ĐiӅu này đһc biӋt giúp chúng ta có thӇ thiӃt lұp các phương trình phҧn ӭng oxi
hóa - khӱ cӫa hӧp chҩt hӳu cơ khi chӍ có mӝt phҫn phân tӱ tham gia phҧn ӭng oxi
hóa - khӱ mӝt cách đơn giҧn và dӉ dàng hơn.
Nguyên tҳc: coi các cһp electron đӅu lӋch hoàn toàn vӅ phía nguyên tӱ cӫa
nguyên tӕ có đӝ âm điӋn lӟn hơn, khi đó theo sӕ electron mà 1 nguyên tӱ nhưӡng
hay nhұn đӇ xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa nó.
hí dө:
H O O -3 -1 -2
+4 CH3 CH CH2
S
o
H O S
+1
O Cl -3 o -3
Ca CH3 CH CH3
-1
Cl OH

II. Các khái niӋm cҫn nҳm vӳng và dҩu hiӋu nhұn biӃt:
1.| Sӵ oxi hóa (hay quá trình oxi hóa) là sӵ nhưӡng electron.
2.| Sӵ khӱ (hay quá trình khӱ) là sӵ nhұn electron.
3.| Chҩt oxi hóa là chҩt nhұn electron. Chҩt oxi hóa còn gӑi là chҩt bӏ khӱ.
4.| Chҩt khӱ là chҩt nhưӡng electron. Chҩt khӱ còn gӑi là chҩt bӏ oxi hóa .
Cách nhͣ: Đӕi vӟi chҩt oxi hóa và chҩt khӱ: å |
| |  (o là chҩt oxi
hóa). Đӕi vӟi quá trình oxi hóa, khӱ: chҩt oxi hóa tham gia quá trình khӱ, chҩt khӱ
tham gia quá trình oxi hóa .
5.| Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ là phҧn ӭng hóa hӑc xҧy ra trong đó có sӵ chuyӇn
electron giӳa các chҩt phҧn ӭng.
Chú ý: Do electron không tӗn tҥi ӣ trҥng thái tӵ do nên hai quá trình oxi hóa
và khӱ luôn xҧy ra đӗng thӡi (tӭc là có quá trình oxi hóa thì phҧi có quá trình khӱ

100
và ngưӧc lҥi). әng sӕ electron do chҩt khӱ nhưӡng bҵng tәng sӕ electron do chҩt
oxi hóa nhұn.
c |  | |!|
1.| Sӵ oxi hóa: là sӵ tăng sӕ oxi hóa
2.| Sӵ khӱ: là sӵ giҧm sӕ oxi hóa
3.| Chҩt oxi hóa là chҩt có sӕ oxi hóa giҧm.
4.| Chҩt khӱ là chҩt có sӕ oxi hóa tăng.
5.| Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ là phҧn ӭng hóa hӑc trong đó có sӵ thay đәi sӕ oxi
hóa cӫa mӝt hoһc nhiӅu nguyên tӕ.
IV. Dӵ đoán tính chҩt oxi hóa-khӱ cӫa mӝt hӧp chҩt dӵa vào sӕ oxi hóa
Mӝt nguyên tӕ có thӇ tӗn tҥi ӣ nhiӅu trҥng thái oxi hóa (sӕ oxi hóa) khác nhau.
hí dө:
N có thӇ có các sӕ oxi hóa : -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5.
S có thӇ có các sӕ oxi hóa : -2, 0, +4, +6
Y |"
- NӃu mӝt nguyên tӕ tӗn tҥi ӣ trҥng thái oxi hóa cao nhҩt thì chӍ có thӇ giҧm sӕ oxi
hóa nên chӍ có thӇ đóng vai trò là chҩt oxi hóa .
- NӃu mӝt nguyên tӕ tӗn tҥi ӣ trҥng thái oxi hóa thҩp nhҩt thì chӍ có thӇ tăng sӕ oxi
hóa nên chӍ có thӇ đóng vai trò là chҩt khӱ.
- NӃu mӝt nguyên tӕ tӗn tҥi ӣ trҥng thái oxi hóa trung gian thì có thӇ tăng sӕ oxi
hóa hoһc có thӇ giҧm sӕ oxi hóa nên có thӇ đóng vai trò là chҩt oxi hóa hoһc chҩt
khӱ.
Căn cӭ vào trҥng thái oxi hóa có thӇ dӵ đoán tính chҩt oxi hóa, khӱ cӫa các
nguyên tӕ trong phân tӱ.
hí dө:
rong NH3, N có sӕ oxi hóa -3 là sӕ oxi hóa thҩp nhҩt nên chӍ có thӇ tăng sӕ oxi hóa
tӭc là chӍ có thӇ đóng vai trò là chҩt khӱ trong các phҧn ӭng hóa hӑc.
rong HNO3, N có sӕ oxi hóa +5 là sӕ oxi hóa cao nhҩt nên chӍ có thӇ giҧm sӕ
oxi hóa tӭc là chӍ có thӇ đóng vai trò là chҩt oxi hóa .

101
 rong NO2, N có sӕ oxi hóa trung gian là +4 nên có thӇ là chҩt oxi hóa hay
chҩt khӱ.
| Cách xác đӏnh các sӕ oxi hóa có thӇ có cӫa mӝt nguyên tӕ:
a| Sӕ oxi hóa âm thҩp nhҩt cӫa mӝt nguyên tӕ chính bҵng sӕ electron tӕi đa
mà mӝt nguyên tӱ cӫa nguyên tӕ đó có thӇ nhұn đӇ đҥt đưӧc cҩu hình cӫa khí hiӃm
(chӍ xҧy ra đӕi vӟi các phi kim, các kim loҥi không có sӕ oxi hóa âm).
a| hí dө: Các nguyên tӕ nhóm VA (N, P,...), có 5 electron hóa trӏ, có thӇ
nhұn tӕi đa 3 electron nên sӕ oxi hóa thҩp nhҩt là -3.
Các nguyên tӕ nhóm IVA (C, Si), có 4 electron hóa trӏ, có thӇ nhұn tӕi đa 4
electron nên sӕ oxi hóa thҩp nhҩt là - 4.
Các nguyên tӕ nhóm VIIA (F, Cl, Br, I), có 7 electron hóa trӏ. Có thӇ nhұn tӕi
đa 1 electron nên có sӕ oxi hóa thҩp nhҩt là -1.
Sӕ oxi hóa dương: sӕ oxi hóa dương cao nhҩt cӫa mӝt nguyên tӕ bҵng sӕ thӭ
tӵ nhóm cӫa nó.
hí dө: các nguyên tӕ nhóm IA (Na, K,...) có 1 electron hóa trӏ nên có sӕ oxi
hóa dương cao nhҩt là +1.
Các nguyên tӕ nhóm VIIA (F, Cl, Br, I) có 7 electron hóa trӏ nên có sӕ oxi hóa
dương cao nhҩt có thӇ là +7.
Các kim loҥi thưӡng chӍ có mӝt sӕ oxi hóa dương bҵng sӕ electron hóa trӏ, vӟi
Fe có 2 sӕ oxi hóa dương là +2 và +3, Cr có 3 sӕ oxi hóa dương là +2, +3 và +6,
Cu có 2 sӕ oxi hóa dương là +1 và +2.
V. ThiӃt lұp phương trình cӫa phҧn ӭng oxi hóa - khӱ
Có mӝt sӕ cách đӇ thiӃt lұp phương trình cӫa phҧn ӭng oxi hóa - khӱ như
phương pháp thăng bҵng electron, phương pháp ion - electron, tҩt cҧ đӅu dӵa vào
nguyên lí bҧo toàn khӕi lưӧng và bҧo toàn điӋn tích. Ӣ đây chӍ đӅ cұp đӃn phương
pháp thăng bҵng electron, vì đây là phương pháp đơn giҧn nhưng lҥi có thӇ cân
bҵng hҫu hӃt các phҧn ӭng oxi hóa khӱ. Các bưӟc cân bҵng theo phương pháp này
như sau:
Bưӟc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ trong phҧn ӭng (chӍ nên biӇu
diӉn sӕ oxi hóa cӫa nhӳng nguyên tӕ nào có sӵ thay đәi sӕ oxi hóa). ӯ đó dӵa
vào dҩu hiӋu nhұn biӃt đӇ xác đӏnh chҩt oxi hóa, chҩt khӱ.

102
 Bưӟc 2: ViӃt các quá trình oxi hóa và quá trình khӱ và cân bҵng mӛi quá trình.
Bưӟc 3: ìm hӋ sӕ thích hӧp cho chҩt oxi hóa và chҩt khӱ theo nguyên tҳc:
tәng sӕ electron cho bҵng tәng sӕ electron nhұn. ӭc là đi tìm bӝi sӕ chung nhӓ
nhҩt cӫa sӕ electron cho và sӕ electron nhұn, sau đó lҩy bӝi sӕ chung đó chia cho
sӕ electron cho hoһc nhұn thì đưӧc hӋ sӕ cӫa chҩt khӱ và chҩt oxi hóa tương ӭng.
Bưӟc 4: Đһt hӋ sӕ cӫa chҩt oxi hóa và chҩt khӱ vào phương trình phҧn ӭng.
Sau đó chӑn hӋ sӕ thích hӧp cho các chҩt không tham gia vào phҧn ӭng oxi
hóa - khӱ.
Thí dө 1: Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ đơn giҧn, không có môi trưӡng

‘
  
‘  

Bưӟc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa , chҩt oxi hóa , chҩt khӱ
   

‘
  
‘  

Chҩt oxi hóa : Fe+3 (trong Fe2O3)
Chҩt khӱ: H 02
Bưӟc 2: ViӃt các quá trình oxi hóa, khӱ
2Fe+3 + 2x3e
2Fe0 (quá trình khӱ)
H02 +

2H + 2x1e (quá trình oxi hóa)
Chú ý: Khi ch̭t oxi hóa (kh͵) có ch͑ s͙ lͣn hơn 1 trong phân t͵ thì ph̫i thêm
h͏ s͙ (b̹ng ch͑ s͙ trong phân t͵) vào quá trình kh͵ (oxi hóa ) tương ͱng. ͦ thí dͭ
trên: ‘e+3, H0 có ch͑ s͙ là 2 trong phân t͵ tương ͱng ‘e2O3, H2 do v̵y c̯n thêm
h͏ s͙ 2 vào quá trình kh͵, oxi hóa .
Bưͣc 3: ìm hӋ sӕ cho hai quá trình oxi hóa và khӱ
Bӝi sӕ chung nhӓ nhҩt (BSCNN) = 6 do đó hӋ sӕ mӛi quá trình như sau:
1x‡ 2Fe+3 + 2 x 3e
2Fe0
3x‡ H02
2H+1 +2 x 1e
Bưͣc 4: Đһt hӋ sӕ chҩt oxi hóa , chҩt khӱ vào phương trình
Fe2O3 + 3H2
2Fe + 3H2O

103
 Thí dө 2: Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ trong đó chҩt oxi hóa (khӱ) còn có vai trò
làm môi trưӡng


`
 ` 
 4

Bưͣc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa , chҩt oxi hóa , chҩt khӱ





`
 ` 
 4

Chҩt oxi hóa : S+6 (trong H2SO4)
Chҩt khӱ: Cu0
Bưͣc 2: ViӃt quá trình oxi hóa, quá trình khӱ:
Cu
Cu+2 + 2e (quá trình oxi hóa )
S+6 + 2e
S+4 (quá trình khӱ)
Bưͣc 3: ìm hӋ sӕ cho hai quá trình oxi hóa và khӱ
BSCNN = 2
1 x ‡ Cu
Cu+2 + 2e
1 x ‡ S+6 + 2e
S+4
Bưͣc 4: Đһt hӋ sӕ chҩt oxi hóa , chҩt khӱ vào phương trình
co H2SO4 vͳa đóng vai trò là ch̭t oxi hóa vͳa đóng vai trò là môi trưͥng nên
h͏ s͙ cͯa nó trong phương trình không ph̫i là h͏ s͙ cͯa quá trình kh͵ mà ph̫i
c͡ng thêm ph̯n tham gia làm môi trưͥng. Yhͷng hͫp ch̭t đóng hai vai trò như
v̵y thưͥng cân b̹ng h͏ s͙ cu͙i cùng.






`
 ` 


Thí dө 3: Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ phӭc tҥp: có nhiӅu chҩt oxi hóa hoһc khӱ
 

‘
   ‘  
 ‘

Bưͣc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa, chҩt oxi hóa , chҩt khӱ
     

‘
   ‘  

Chҩt oxi hóa : O2 0

104
 Chҩt khӱ: Fe+2, S-1 (trong FeS2)
Bưͣc 2: ViӃt quá trình oxi hóa, quá trình khӱ:
co có hai ch̭t kh͵ là ‘e+2, S-1 trong m͡t phân t͵ nên l̯n lưͫt vi͇t quá trình
oxi hóa cͯa chúng r͛i c͡ng hai quá trình đó l̩i, chú ý đ̫m b̫o t͑ l͏ s͙ nguyên t͵
trong phân t͵ ‘eS2 giͷa ‘e+2 và S-1 là 1:2
1 x ‡2Fe+2
2Fe+3 + 2e (trong Fe 2O3, Fe+3 có hӋ sӕ 2)
2 x ‡2S-1
2S+4 + 10e (trong FeS 2 , S-1 có hӋ sӕ 2)
2FeS2
2Fe+3 + 4S+4 + 22e

2FeS2
2Fe+3 + 4S+4 + 22e (quá trình oxi hóa )

O 02 + 4e
2O-2 (quá trình khӱ)

Bưͣc 3: ìm hӋ sӕ cho hai quá trình oxi hóa và khӱ

BSCNN = 44
2 x ‡2FeS2
2Fe+3 + 4S+4 + 22e
11 x ‡O 02 + 4e
2O-2

Bưͣc 4: Đһt hӋ sӕ chҩt oxi hóa , chҩt khӱ vào phương trình
     


‘
     ‘   

Thí dө 4: Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ cӫa hӧp chҩt hӳu cơ

`
   ` 

Bưͣc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa , chҩt oxi hóa , chҩt khӱ
     
`
   ` 

Chҩt oxi hóa : C-8/3 (trong C3H8)
Chҩt khӱ: O 02

105
 Yh̵n xét: trong ph̫n ͱng trên ṱt c̫ các nguyên t͵ C đ͉u b͓ oxi hóa thành
CO2 nên s͵ dͭng s͙ oxi hóa trung bình đ cân b̹ng phương trình hóa h͕c.
Bưͣc 2: ViӃt quá trình oxi hóa, quá trình khӱ:
3C-8/3
3C+4 + 20e (quá trình oxi hóa )
O 02 + 4e
2O-2 (quá trình khӱ)

Bưͣc 3: ìm hӋ sӕ cho hai quá trình oxi hóa và khӱ

BSCNN = 20
1 x ‡ 3C-8/3
3C+4 + 20e
5 x ‡ O 02 + 4e
2O-2

Bưͣc 4: Đһt hӋ sӕ chҩt oxi hóa, chҩt khӱ vào phương trình
     
`
 
 ` 

Thí dө 5: Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ cӫa hӧp chҩt hӳu cơ
`
` `      `
` `     
 
Bưͣc 1: Xác đӏnh sӕ oxi hóa, chҩt oxi hóa , chҩt khӱ


 ] 
 ]
   ] 
 ] 
   ] 
 ] 




Chҩt oxi hóa : C-1 và C-2 (trong CH3-CH=CH2)
Chҩt khӱ: Mn +7 (trong KMnO4)
Yh̵n xét: trong ph̫n ͱng trên, ch͑ có hai nguyên t͵ C trong nhóm CH và CH2
b͓ oxi hóa, coi hai nguyên t͵ này là hai ch̭t kh͵ trong m͡t hͫp ch̭t vͣi t͑ l͏ 1:1
và cân b̹ng ph̫n ͱng tương t͹ như vͣi thí dͭ 3.
Bưͣc 2: ViӃt quá trình oxi hóa, quá trình khӱ:
C-1 + C-2
C0 + C-1 + 2e (quá trình oxi hóa )
Mn+7 + 3e
Mn+4 (quá trình khӱ)
Bưͣc 3: ìm hӋ sӕ cho hai quá trình oxi hóa và khӱ

106
 BSCNN = 6
3 x ‡ C-1 + C-2
C0 + C-1 + 2e
2 x ‡ Mn+7 + 3e
Mn+4
Bưͣc 4: Đһt hӋ sӕ chҩt oxi hóa, chҩt khӱ vào phương trình


 ]
 ]

 ]  ]       ]  ] 
 
(H2O và KOH không tham gia vào quá trình oxi hóa khӱ nên cân bҵng cuӕi cùng)
VI. ĐiӅu kiӋn xҧy ra phҧn ӭng oxi hóa khӱ
Khi mӝt chҩt khӱ gһp mӝt chҩt oxi hóa liӋu có xҧy ra phҧn ӭng hóa hӑc
trong mӑi trưӡng hӧp không? hӵc tӃ không phҧi như vұy. Phҧn ӭng oxi hóa khӱ
xҧy ra theo chiӅu: chҩt oxi hóa mҥnh phҧn ӭng vӟi chҩt khӱ mҥnh tҥo ra chҩt oxi
hóa yӃu hơn và chҩt khӱ yӃu hơn.
Xét hai cһp oxi hóa - khӱ: Oxh1/Kh1 và Oxh2/Kh2
Oxh1 + Kh2
Kh1 + Oxh2
Phҧn ӭng trên xҧy ra khi :
ính oxi hóa : Oxh1 > Oxh2
ính khӱ : Kh2 > Kh1
hí dө: Fe có tính khӱ mҥnh hơn Cu và ion Cu2+ có tính oxi hóa mҥnh hơn ion
Fe2+ nên Fe đҭy đưӧc Cu ra khӓi muӕi cӫa nó:

0 +2 +2 0
Fe + C u SO 4
Fe SO 4 n C u

Y |"|
+ ӯ phҧn ӭng oxi hóa - khӱ có thӇ so sánh đưӧc khҧ năng oxi hóa hoһc khӱ
cӫa các chҩt.
+ Hoһc nӃu biӃt khҧ năng oxi hóa - khӱ cӫa các chҩt có thӇ dӵ đoán đưӧc mӝt
phҧn ӭng oxi hóa - khӱ có xҧy ra hay không.
VII. Các chҩt oxi hóa, chҩt khӱ thưӡng gһp
1.| Đơn chҩt có thӇ là chҩt oxi hóa, có thӇ là chҩt khӱ

107
 a| Chҩt oxi hóa có thӇ là các đơn chҩt phi kim như: C, N2, O2, Cl2, Br2,..
nhӳng nguyên tӱ có cҩu hình electron lӟp ngoài cùng ns2np2 (C, Si), ns 2np3 (N, P),
ns2np4(O, S), ns2np5 (F, Cl, Br, I). rong đó các halogen và oxi là nhӳng đơn chҩt
oxi hóa mҥnh nhҩt.
a| rong các nhóm IVA, VA, VIA, VIIA tính oxi hóa giҧm theo chiӅu tăng
dҫn cӫa bán kính nguyên tӱ.
a| Chҩt khӱ điӇn hình là nhӳng nguyên tӱ có sӕ electron ӣ lӟp ngoài cùng
chӭa tӯ mӝt đӃn ba electron. Các kim loҥi kiӅm và kiӅm thә ӣ các nhóm IA và IIA,
là nhӳng chҩt khӱ mҥnh. rong tӯng nhóm A, theo chiӅu tăng cӫa điӋn tích hҥt
nhân, bán kính nguyên tӱ cӫa kim loҥi tăng và khҧ năng khӱ cӫa chúng cũng tăng
lên. hí dө trong nhóm IA, tính khӱ yӃu nhҩt là liti (Li) và tính khӱ mҥnh nhҩt là
xesi (Cs) trӯ nguyên tӕ Fr là nguyên tӕ phóng xҥ.
a| Các phi kim cũng thӇ hiӋn tính khӱ như C, Si, H2.
a| Có thӇ tóm tҳt sӵ biӃn thiên tính chҩt oxi hóa - khӱ cӫa các đơn chҩt trong
bҧng tuҫn hoàn theo bҧng sau:
2.| Các hӧp chҩt có thӇ là chҩt oxi hóa hoһc là chҩt khӱ. Các chҩt oxi hóa như
KMnO4 (kali pemanganat), K2Cr2O7 (kali đicromat), KClO3 (kali clorat),
NaClO (natri hipoclorit),...Các axit như H2SO4 đһc nóng, axit HNO3. Các
hӧp chҩt chӭa oxi cӫa halogen có tính chҩt oxi hóa biӃn đәi theo chiӅu sau:
HClO HClO2 HClO3 HClO4
ChiӅu tăng tính axit, chiӅu giҧm cӫa tính oxi hóa.
|
` ||
- Vӟi KMnO4 tùy theo môi trưӡng xҧy ra phҧn ӭng mà Mn+7 bӏ khӱ xuӕng các
trҥng thái oxi hóa khác nhau:
+ Môi trưӡng axit (H+): Mn+7
Mn+2 (tӗn tҥi ӣ dҥng muӕi Mn2+)
+ Môi trưӡng trung tính (H2O): Mn+7
Mn+4 (tӗn tҥi ӣ dҥng MnO2)
+ Môi trưӡng kiӅm (OH -): Mn+7
Mn+6 (tӗn tҥi ӣ dҥng K2MnO4)
hí dө:
(1) 2KMnO4 + 10KI + 8H2SO4
2MnSO4 + 5I2 + 6K2SO4 + 8H2O

108
 (2) 2KMnO4 + 6KI + 4H 2O
2MnO2 + 3I2 + 8KOH
(3) 2KMnO4 + H2O2 + 2KOH
2K2MnO4 + O 2 + 2H2O
- Vӟi HNO3 tùy theo bҧn chҩt cӫa chҩt khӱ và nӗng đӝ cӫa axit mà N+5 bӏ khӱ
xuӕng các trҥng thái oxi hóa khác nhau: N+4 (NO2), N+2 (NO), N+1 (N2O), N0
(N2), N-3 (NH4NO3).
hí dө:
(1) Fe + 6HNO3đһc, nóng
Fe(NO3)3 + 3NO 24 + 3H2O
(2) Fe + 4HNO3loãng
Fe(NO3)3 + NO4 + 2H2O
3.| Các hӧp chҩt khӱ như H2S, NH3, CO, ...
4.| Mӝt sӕ chҩt vӯa có tính oxi hóa vӯa có tính khӱ như H2O2, SO2, ...
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI
4.1 Cho các phҧn ӭng hóa hӑc dưӟi đây, phҧn ӭng nào là phҧn ӭng oxi hóa khӱ?
1) 2Na + 2H2O
2NaOH + H24
2) CO2 + Ca(OH)2
CaCO3 + H2O
0
t
3) NH4NO3 
N2 + 2H2O + 1/2 O 2
0
t
4) 2Ag + 2H2SO4 đ 
Ag2SO4 + SO 24 + 2H2O
5) ZnO + 2HCl
ZnCl2 + H2O
4.2 Cân bҵng các phương trình phҧn ӭng sau theo phương pháp thăng bҵng
electron:
0
t
1) Al + Fe2O3 
Al2O3 + Fe
2) Al + NaNO3 + NaOH + H2O
NaAlO2 + NH3
3) Mg + HNO 3
Mg(NO3)2 + N2O + NO + H2O.
BiӃt V N 2O : VNO = 1:1
0
t
4) C6H5-CH3 + KMnO4 »»
C6H5-COOK + KOH + MnO2 + H2O
0
t
5) KMnO4 »» MnO2 + K2MnO4 + O2
4.3 Hãy giҧi thích vì sao
a. NH3 chӍ thӇ hiӋn tính khӱ?

109
 b. S vӯa thӇ hiӋn tính oxi hóa vӯa thӇ hiӋn tính khӱ?
c. H2SO4 chӍ thӇ hiӋn tính oxi hóa?
Cho thí dө minh hoҥ đӕi vӟi mӛi trưӡng hӧp.
4.4 Cho dãy sau: Fe2+ Cu2+ Fe3+
Fe Cu Fe2+
BiӃt rҵng, theo chiӅu tӯ trái sang phҧi tính oxi hóa tăng dҫn và tính khӱ
giҧm dҫn. Hӓi:
a. Fe có thӇ tan trong dung dӏch FeCl3 và dung dӏch CuCl2 đưӧc không?
b. Cu có thӇ tan trong dung dӏch FeCl2 và dung dӏch FeCl3 đưӧc không?
4.5 Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ Cl, N, Mn, C trong các chҩt sau:
a. HCl, Cl2, HClO, HClO2, HClO3, HClO4
b. NH3, N2, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5
c. KMnO4, K2MnO4, MnO 2, MnSO4, Mn
d. C, CO2, Na2CO3, CO, Al4C3, CaC2, CH2O
Hãy nhұn xét vӅ sӕ oxi hóa cӫa mӝt nguyên tӕ?
4.6 Cho 19,2 g Cu tác dөng hӃt vӟi dung dӏch HNO3. ҩt cҧ lưӧng khí NO sinh ra
đem oxi hóa thành NO2 rӗi sөc vào nưӟc cùng vӟi dòng khí oxi đӇ chuyӇn hӃt
thành HNO3. ính thӇ tích oxi (đktc) đã tham gia vào quá trình trên.
4.7 Cho ag hӛn hӧp A gӗm FeO, CuO, Fe3O4 (có sӕ mol bҵng nhau) tác dөng vӯa
đӫ vӟi 250ml dung dӏch HNO3 thu đưӧc dung dӏch B và 3,136 lit hӛn hӧp NO2 và
NO có tӍ khӕi so vӟi hiđro là 20,143. ính a và CM cӫa HNO3.
4.8 ĐӇ m g phoi bào sҳt (A) ngoài không khí sau mӝt thӡi gian biӃn thành hӛn hӧp (B)
có khӕi lưӧng 30g gӗm Fe và các oxit FeO, Fe3O4, Fe2O3. Cho B tác dөng hoàn toàn
vӟi axit nitric thҩy giҧi phóng ra 5,6 lit khí NO duy nhҩt (đktc). ính m?
4.9 Hòa tan hӃt 4,431g hӛn hӧp Al và Mg trong HNO3 loãng thu đưӧc dung dӏch
A và 1,568lit (đktc) hӛn hӧp hai khí (đӅu không màu) có khӕi lưӧng 2,59g, trong
đó mӝt khí bӏ hóa nâu trong không khí.
1.ính thành phҫn % vӅ thӇ tích mӛi khí trong hӛn hӧp.
2. ính sӕ mol HNO3 đã tham gia phҧn ӭng.

110
 3. Cô cҥn dung dӏch A thu đưӧc bao nhiêu gam muӕi khan?
4.10 ĐiӋn phân dung dӏch chӭa 0,02 mol FeSO4 và 0,06mol HCl vӟi dòng điӋn
1,34 A trong 2 giӡ(điӋn cӵc trơ, có màng ngăn). ính khӕi lưӧng kim loҥi thoát ra
ӣ katot và thӇ tích khí thoát ra ӣ anot (đktc). Bӓ qua sӵ hòa tan cӫa clo trong nưӟc
và hiӋu suҩt điӋn phân là 100%.
4.11 ĐiӋn phân 200ml dung dӏch hӛn hӧp Cu(NO3)2 và AgNO3 trong 4 giӡ vӟi
dòng điӋn 0,402A thì kim loҥi trong dung dӏch thoát ra hӃt (không có khí hiđro bay
ra). Xác đinh CM cӫa mӛi muӕi, biӃt khӕi lưӧng kim loҥi thu đưӧc là 3,44g.
4.12 Dung dӏch X chӭa HCl, CuSO4, Fe2(SO4)3. Lҩy 400ml dung dӏch X đem điӋn
phân bҵng điӋn cӵc trơ, cưӡng đӝ dòng điӋn 7,72A, đӃn khi ӣ katot thu đưӧc 5,12g
Cu thì dӯng lҥi. Khi đó ӣ anot có 2,24 lit mӝt chҩt khí bay ra (đktc). Dung dӏch sau
điӋn phân tác dөng vӯa đӫ vӟi 1,25 lit dung dӏch Ba(OH)2 0,2M và đun nóng dung
dӏch trong không khí cho các phҧn ӭng xҧy ra hoàn toàn thì thu đưӧc 56,76g kӃt
tӫa.
1.| ính thӡi gian điӋn phân.
2.| ính CM cӫa các chҩt trong dung dӏch ban đҫu.
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
4.13 Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ N, S, Zn, Cr, Na, Fe trong các chҩt
và ion sau:
a) NH4+, Li3N, HNO2, HNO3, NO3-, KNO3
b) Na2S, H2S, S, SO 2, H2SO3, SO3, H2SO4, SO42-
c) Zn, ZnCl2, ZnO, Zn2+, ZnO22-
d) Cr, CrCl2, Cr 2O3, Cr2SO4, CrO3, K2Cr2O7
e) Na, NaH, NaNO3, Na2O, NaBr
f) Fe, Fe(OH)2, Fe(OH) 3, FeCl3, FeS, FeO, Fe 2O3
Có nhұn xét gì vӅ sӕ oxi hóa cӫa các kim loҥi?
4.14 Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ Mn, Cr, Cl, P trong các hӧp chҩt
sau: Na2MnO4, (NH4)2Cr2O4, KClO3, CaOCl2, NaClO, H3PO4, H4P2O7
4.15 Xác đӏnh sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӱ C trong các chҩt sau:
a) CH3-CH2-CH3 b) CH3-CH2-CH=CH2

111
 c) C6H5-CH3 d) CH3-CH2-CH=O
e) CH3-COO-CH2-CH3 f) HCOOH
4.16 Xác đӏnh vai trò cӫa các chҩt trong các phҧn ӭng sau:
1) Fe + H2SO4
FeSO4 + H24
0
2) SO2 + 2NaOH 

t
Na2SO3 + H2O
0
t
3) KNO3 »» KNO2 + 1/2O24
4) BaCl2 + Na2SO4
BaSO4 + 2NaCl
0
5) S + O 2 

t
SO2
6) 3Al + 3Cl2
2Al Cl3
4.17 Phҧn ӭng nào sau đây là phҧn ӭng oxi hóa khӱ? NӃu là phҧn ӭng oxi hóa -
khӱ hãy chӍ rõ chҩt oxi hóa, chҩt khӱ, sӵ oxi hóa và sӵ khӱ?
1) CaO + H2O
Ca(OH)2
0
t
2) CuO + H2 »»
Cu + H2O
3) Fe3+ + 3OH-
Fe(OH)3
4) Fe + NO3- + 4H+
Fe3+ + NO + 2H 2O
5) Cl2 + 2NaOH
NaCl + NaClO + H 2O
6) Ag+ + Cl-
AgCl

4.18 rong các quá trình sau đây, quá trình nào là quá trình oxi hóa ? Quá trình
khӱ ? Cҧ quá trình oxi hóa và quá trình khӱ? Không phҧi quá trình oxi hóa lүn quá
trình khӱ?
1) Na
Na+ + e
2) Cl2 + 2e
2Cl-
3) OH- + H+
H2O
4) NH3 + H+
NH4+
0
5) 3Fe + 2O 2 

t
Fe3O4

112
 6) Fe2+
Fe3+ + e
7) MgO + 2HCl
MgCl2 + H2O
4.19 Các loҥi phҧn ӭng sau: phҧn ӭng hóa hӧp, phҧn ӭng phân tích, phҧn ӭng thӃ
có phҧi là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ không? Cho thí dө minh hoҥ?
4.20 |hiӃt lұp các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp
thăng bҵng electron:|
Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ loҥi không có môi trưӡng
1) HBr + H2SO4 đһc. nóng
Br2 + SO2 + H2O
2) Cl2 + SO2 + H2O
HCl + H2SO4
0

3) C + H2SO4đ 

t
CO2 + SO 24 + H2O
o +
t , t
4) NH3 + O2 »»»  N2O + H2O
0
t
5) Fe3O4 + Al »» Al2O3 + Fe
0
t
6) CuO + H2 
Cu + H2O
7) NO2 + O2 + H2O
HNO3
8) O3 + KI + H 2O
O24 + I2 + KOH
9) H2S + Cl 2 + H2O
H2SO4 + HCl
10) H2O2 + PbS
Pb(SO4) + H2O
11) Mg + HCl
MgCl2 + H24
4.21 hiӃt lұp các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp
thăng bҵng electron:|
Phҧn ӭng oxi hóa - khӱ loҥi có môi trưӡng
1) Zn + HNO3 (rҩt loãng)
Zn(NO3)2 + NH4NO3 + H2O
2) Zn + HNO3 (loãng)
Zn(NO3)2 + NO4 + H2O
3) Zn + HNO3 (đһc)
Zn(NO3)2 + NO24 + H2O
0

4) Al + H 2SO4 (đһc) t
»»
Al2(SO4)3 + SO24 + H2O

113
 5) Al + NaOH + H 2O
NaAlO2 + H24
6) Zn + NaOH + H2O
Na2ZnO2 + H24
7) NaBr + H2SO4 + KMnO4
Br2 + MnSO4 + K2SO4 + H2O
8) K2Cr2O7 + FeSO4 + H2SO4
Cr2(SO4)3 + Fe2(SO4)3 + K2SO4 + H2O
9) H2O2 + KMnO 4 + H2SO4
O2 + MnSO2 + K2SO4 + H2O
10) Cu + KNO3 + H2SO4
Cu(SO4)2 + NO4 + K2SO4 + H2O
0
t
11) PbO2 + HCl »»
PbCl2 + Cl2 + H2O
4.22 hiӃt lұp các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp
thăng bҵng electron:|
0
t
1) KClO3 »» KCl + O 24
0

2) KMnO4 »»
t
K2MnO4 + MnO 2 + O24

» NO2 + O24 + H2O

3) HNO3 »
0
t
4) KNO3 »» KNO2 + O 24
0

5 ) HgO »»
t
Hg + O24
4.23 ViӃt các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp thăng
bҵng electron:|
0

1) NH4NO2 »»
t
N24 + H2O
0
t
2) NH4NO3 »» N2O4 + H2O
3) NO2 + NaOH
NaNO3 + NaNO2 + H2O
4) Cl2 + NaOH
NaClO + NaCl + H 2O
0
t
5) Cl2 + KOH 
KClO3 + KCl + H2O
6) Cl2 + Ca(OH)2
CaOCl2 + CaCl2 + H2O
7) K2MnO4 + H2O
KMnO4 + MnO 2 + KOH

114
4.24 Hoàn thành các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp
thăng bҵng electron:|
1) FeS2 + O2
Fe2O3 + SO24 (Fe : +2 trong FeS2)
2) As2S3 + HNO3 + H2O
H2SO4 + H3AsO4 + NO24 + H2O
3) FeCu2S2 + O2
Fe2O3 + CuO + SO2 4
(Fe : +2; Cu : +1 trong FeCu2S2)
4) FeS + H2SO4 đһc, nóng
Fe2(SO4)3 + SO24 + H2O
5) FeS2 + HNO3
H2SO4 + Fe(NO3)3 + NO 4 + H2O
6) FeI2 + H2SO4 đһc, nóng
Fe2(SO4)3 + I2 + SO24 + H2O
7) FexOy + H2SO4 đһc, nóng
Fe2(SO4)3 + SO24 + H2O
8) Fe + HNO3
Fe(NO3)3 + NmOn4 + H2O
9) FexOy + HNO3
Fe(NO3)3 + NmOn4 + H2O
10)M2(CO3)n + HNO3 đһc, nóng
M(NO3)m + NO24 + CO24 + H2O
4.25 ViӃt các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp thăng
bҵng electron .|
0

1) C2H6O + O2 »»
t
CO2 + H2O
2) CH3-CH2-OH + KMnO4 + H2SO4
CH3-COOH + MnSO4 + K2SO4
+ H2O
3) CH2=CH2 + KMnO4 + H2O
CH2OH-CH2OH + MnO 2 + KOH
4) CH3-CŠCH + KMnO4 + H2O
CH3-CO-CH3 + MnO2 + KOH
5) C6H5-CH3 + KMnO4 + H2O C6H5-COOK + MnO2 + KOH
0
t
»»

6) CH3-CHO + AgNO3 + NH3 CH3-COOH + Ag + NH 4NO3

0
t
»»

4.27 ViӃt các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp thăng
bҵng electron:|
1) Al + HNO 3
Al(NO3)3 + NO4 + N2O4 + H2O
Vӟi tӍ lӋ thӇ tích VNO : VN O = 3 : 1
2

2) FeO + HNO 3
Fe(NO3)3 + NO24 + H2O

115
 ӯ phҧn ӭng (2) có thӇ thiӃt lұp ngay phҧn ӭng (3) sau không?
3) Fe3O4 + HNO3
Fe(NO3)3 + NO24 + H2O
BiӃt Fe3O4 có thӇ viӃt dưӟi dҥng FeO.Fe2O3
4.28 ViӃt các phương trình phҧn ӭng oxi hóa - khӱ sau theo phương pháp thăng
bҵng electron:|
1) H2S + SO 2
... + H 2O
2) Al + HNO3 (loãng)
... + NO 4 + H2O
3) SO2 + H2O + Br2
H2SO4 + ...
4) FeSO4 + HNO3
... + NO 2 + ...
5) S + H2SO4
... + H2O
6) KMnO4 + K2SO3 + KOH
K2SO4 + ... +...
o
t
7) K2Cr2O7 + HCl »»  CrCl3 + ... + ... + ...
o
8) P + HNO 3 (đһc) »»
t
 NO2 + ... + ...
9) Mg + HNO 3  ... + NH4NO3 + ...
4.29 Hòa tan hoàn toàn hӛn hӧp FeS2, Fe3O4, FeCO3 bҵng dung dӏch HNO3 đһc
nóng thu đưӧc dung dӏch A và hӛn hӧp khí B gӗm NO2, CO2. Cho dung dӏch A tác
dөng vӟi BaCl2 thҩy xuҩt hiӋn kӃt tӫa trҳng. Hҩp thө toàn bӝ hӛn hӧp khí B và
dung dӏch NaOH dư. ViӃt các phương trình hóa hӑc xҧy ra.
4.30 Dүn luӗng khí H2 dư qua bình đӵng hӛn hӧp Fe3O4 và CuO, thu đưӧc chҩt
rҳn X. Hòa tan hoàn toàn X bҵng dung dӏch H2SO4 đһc nóng đưӧc dung dӏch Y và
khí Z duy nhҩt. Khí Z có khҧ năng làm mҩt màu dung dӏch Br2. ViӃt các phương
trình hóa hӑc xҧy ra.
4.31 Cho tӯ tӯ khí CO qua ӕng sӭ đӵng CuO nung nóng. Khí ra khӓi ӕng đưӧc
hҩp thө hoàn toàn vào nưӟc vôi trong dư thu đưӧc kӃt tӫa B, chҩt rҳn còn lҥi trong
ӕng vào dung dӏch HNO3 loãng dư thu đӵoc khí NO và dung dӏch C. Cho dung
dӏch NaOH dư và dung dӏch C thu đưӧc kӃt tӫa D. Nung D tӟi khӕi lưӧng không
đәi thu đưӧc chҩt rҳn E. Xác đӏnh các chҩt và viӃt phương trình hóa hӑc xҧy ra.
4.32 Hãy giҧi thích vì sao:

116
 a) HNO3 chӍ có tính oxi hóa ?
b) Zn chӍ có tính khӱ?
c) SO2 vӯa có tính oxi hóa, vӯa có tính khӱ?
Cho thí dө minh hoҥ.
4.33 Dӵ đoán tính chҩt oxi hóa - khӱ cӫa các chҩt sau:
Na, H2S, H2SO4, HBr, O2, Fe3+, Fe2+, SO2, NH3, Al, FeO, Cl-. ViӃt phương
trình hóa hӑc minh hoҥ?
4.34 Hãy kӇ tên các chҩt chӭa Cl có tính chҩt:
a) Khӱ
b) Oxi hóa
c) Vӯa có tính oxi hóa vӯa có tính khӱ?
4.35 Mӝt chҩt oxi hóa gһp mӝt chҩt khӱ có nhҩt thiӃt xҧy ra phҧn ӭng oxi hóa -
khӱ hay không? Cho thí dө minh hoҥ?
4.36 Cho các cһp oxi hóa khӱ sau: Fe2+/Fe; Cu2+/Cu; I2/2I-; Fe3+/Fe2+; Ag+/Ag;
Br2/2Br-. heo chiӅu tӯ trái qua phҧi tính oxi hóa cӫa các ion kim loҥi, phi kim
tăng dҫn; tính khӱ cӫa kim loҥi và ion phi kim giҧm dҫn. Hãy hoàn thành các phҧn
ӭng sau (nӃu có):
1) Fe + Br 2
2) Fe + AgNO3

3) Cu + FeCl3
4) Ag + CuSO4

5) KI + FeCl 3
6) Fe(NO3)2 + AgNO3

4.37 a) Vì sao kim loҥi đӭng trưӟc H trong dãy hoҥt đӝng hóa hӑc cӫa các kim
loҥi có thӇ đҭy H2 ra khӓi dung dӏch các axit.
b) Vì sao các kim loҥi đӭng trưӟc đҭy đưӧc các kim loҥi đӭng sau ra khӓi
muӕi cӫa nó? BiӃt rҵng trong dãy hoҥt đӝng hóa hӑc cӫa các kim loҥi, tính khӱ cӫa
các kim loҥi giҧm dҫn tӯ trái sang phҧi.
4.38 Hãy sҳp xӃp các kim loҥi sau theo thӭ tӵ giҧm dҫn tính khӱ: Zn, Ag, Fe, Cu.
BiӃt: Zn và Fe có thӇ đҭy H2 ra khӓi dung dӏch axit còn Cu và Ag thì không. Zn
đҭy đưӧc Fe ra khӓi muӕi cӫa nó. Cu đҭy đưӧc Hg ra khӓi muӕi cӫa nó, Hg đҭy
đưӧc Ag ra khӓi muӕi cӫa nó.

117
4.39 ính nhiӋt cӫa phҧn ӭng CO(NH2)2 (r) + H2O (l)
CO2 (k) + 2NH3 (k),
biӃt: nhiӋt cӫa các quá trình sau:
CO (k) + H2O(h)
CO2 (k) + H2 (k) H1 = - 41,3 kJ
CO (k) + Cl2 (k)
COCl2 (k) H2 = - 112,5 kJ
COCl2 (k) + 2NH3 (k)
CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k) H3 = - 201,0 kJ
Ӣ điӅu kiӋn này, nhiӋt tҥo thành cӫa HCl(k) là H4 = - 92,3 kJ/mol và nhiӋt hóa
hơi cӫa H2O là H5 = 44,01 kJ/mol.
‘ͫi ý: Đӕi vӟi loҥi toán này ta nên tìm cách tә hӧp tӯ các quá trình đã cho đӇ loҥi
đi các chҩt trung gian và đưӧc phương trình cҫn tính nhiӋt phҧn ӭng.
ӯ các dӳ kiӋn cӫa bài toán ta có:
CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k)
COCl2 (k) + 2NH3 (k) - H3 = + 201,0 kJ
COCl2 (k)
CO (k) + Cl2 (k) - H2 = + 112,5 kJ
CO (k) + H2O(h)
CO2 (k) + H2 (k) H1 = - 41,3 kJ
H2O (l)
H2O (h) H5 = 44,01 kJ
H2 (k) + Cl2 (k)
2HCl (k) 2. H4 = 2.(- 92,3) = - 184,6 kJ
Cӝng theo tӯng vӃ các quá trình trên và loҥi đi các chҩt trung gian, ta thu đưӧc phương
trình: CO(NH2)2 (r) + H2O (l)
CO2 (k) + 2NH3 (k) có nhiӋt cӫa phҧn ӭng là H = (-
H3) + (- H2) + H1 + H5 + 2. H4. hay sӕ có H = 131,61 kJ.
4.40 NhiӋt tӓa ra khi đӕt cháy hoàn toàn 1 mol rưӧu etylic ӣ 298K là 277,63 kJ.
Hӓi khi đӕt cháy hoàn toàn 1lít rưӧu này ӣ điӅu kiӋn đó thì lưӧng nhiӋt tӓa ra là
bao nhiêu ? NӃu dùng lưӧng nhiӋt này đӇ đun nưӟc (nhi͏t đ͡ ban đ̯u là 200C) thì
có thӇ đun sôi đưӧc bao nhiêu lít (hi͏u sṷt cͯa quá trình này là 70%). Cho biӃt
khӕi lưӧng riêng cӫa rưӧu là d = 0,78513 g/cm3, nhiӋt dung riêng cӫa nưӟc là
1cal/g.đӝ. Khӕi lưӧng riêng cӫa nưӟc là 1g/cm3. Mrưӧu = 46,07.
‘ͫi ý Khӕi lưӧng rưӧu đem đӕt là 1000 x 0,78513 = 785,13 (g).
”
—
Sӕ mol rưӧu là: = —”  ò nhiӋt tӓa ra là 17,042 x 277,63 =
 ”

—

4731,37 (kJ); 1kcal = 4,184 kJ 
——
  .
—

118
NhiӋt lưӧng cҫn thiӃt đӇ đun sôi 1 lit nưӟc tӯ nhiӋt đӝ ban đҫu 200C là:
—
Q = 1000 cm3 x 1g/cm3 x 1cal/g.đӝ x (100 đӝ - 20 đӝ) x = 114.285,71 cal.
”
——
—
Vұy thӇ tích nưӟc có thӇ đưӧc đun sôi là: = 9,9 (lit).
—— 
”—
Đáp sӕ : 9,9 lit nưӟc.
4.41 Phҧn ӭng nhiӋt phân là gì ? Phҧn ӭng nhiӋt phân có phҧi luôn luôn là phҧn
ӭng oxi hóa-khӱ không ? ViӃt phương trình phҧn ӭng nhiӋt phân KClO3, KMnO4,
Fe(OH)3, CaCO3, Cu(OH)2. Nhӳng phҧn ӭng nào thuӝc loҥi phҧn ӭng oxi hóa-
khӱ? ҥi sao?

4.42 NhiӋt tҥo thành cӫa H2O(h) = - 241,8 kJ.mol-1

NhiӋt hóa hơi cӫa H2O(l) = + 44,0 kJ.mol-1
NhiӋt tҥo thành cӫa HCl(k) = - 92,3 kJ.mol-1
NhiӋt tҥo thành cӫa C2H2(k) = + 226,8 kJ.mol-1
NhiӋt tҥo thành cӫa C2H6(k) = - 84,47 kJ.mol-1
NhiӋt tҥo thành cӫa CO2(k) = - 393,5 kJ.mol-1
Hãy xác đӏnh nhiӋt cӫa các phҧn ӭng:
a.| 4HCl (k) + O2 (k)
2H2O (l) + 2Cl2 (k)
b.| 4HCl (k) + O2 (k)
2H2O (h) + 2Cl2 (k)
c.| C2H2 (k) + 2H2 (k)
C2H6 (k)
d.| C2H6 (k) + O2 (k)
2CO2 (k) + 3H2O (l)
Œáp s͙: a. Ha = - 202,4 kJ
b. Hb = - 114,4 kJ
c. Hc = - 311,5 kJ
d. Hd = - 1559,7 kJ
—
4.43 Hãy tính nhiӋt cӫa phҧn ӭng: C (than chì) + O2 (k)
CO (k), biӃt:

119
 C(than chì) + O2 (k)
CO2 (k) H1 = - 393,5 kJ
—
CO (k) + O2 (k)
CO2 (k) H1 = - 283,0 kJ

Œáp s͙: - 110,5 kJ.

D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
4.44. Hòa tan hoàn toàn 2,4g kim loҥi Mg vào dung dӏch HNO3 loãng, giҧ sӱ
chӍ thu đưӧc V lít khí N 2 duy nhҩt (đktc). Giá trӏ cӫa V là
A. 0,672 lít B.6,72lít C.0,448 lít D.4,48 lít
4.45. Cho amoniac NH3 tác dөng vӟi oxi ӣ nhiӋt đӝ cao có xúc tác thích hӧp sinh
ra nitơ oxit NO và nưӟc. Phương trình hoá hӑc là
4NH3 + 5O2
4NO + 6H2O
rong phҧn ӭng trên, NH3 đóng vai trò
A. là chҩt oxi hoá. B. là chҩt khӱ.
C. là mӝt ba ơ. D. là mӝt axit.
4.46. Cho phương trình hóa hӑc phҧn ӭng khӱ hӧp chҩt Fe(II) bҵng oxi không khí
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O
4Fe(OH)3
KӃt luұn nào sau đây là đúng?
A. Fe(OH)2 là chҩt khӱ, H2O là chҩt oxi hoá.
B. Fe(OH)2 là chҩt khӱ, O2 là chҩt oxi hoá.
C. O2 là chҩt khӱ, H2O là chҩt oxi hoá.
D. Fe(OH)2 là chҩt khӱ, O2 và H2O là chҩt oxi hoá.
4.47 rong sӕ các phҧn ӭng sau, phҧn ӭng oxi hoá- khӱ nӝi phân tӱ là

 8SO2 + 2Fe2O3
A. 4FeS2 +11 O2 »»
0
t
B. CaCO3 »»  CaO + CO24
0
t
C. NH4NO3 »»  N2O + 2H2O
 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4
D. 2KMnO 4 + 10FeSO4 + 8H2SO4 »»

120
4.48 Dүn hai luӗng khí Cl2 đi qua hai dung dӏch (1) KOH loãng và nguӝi; dung
dӏch (2) KOH đһc và đun nóng. ViӃt và cân bҵng phương trình phҧn ӭng oxi hóa
khӱ. NӃu lưӧng muӕi KCl sinh ra trong hai dung dӏch bҵng nhau thì tӹ lӋ thӇ tích
clo đi qua hai dung dӏch KOH (1) và (2) bҵng bao nhiêu?
A. 3/5 B. 5/3 C. 4/5 D. 5/4
4.49 Cho ba phҧn ӭng hóa hӑc dưӟi đây
1) 2Na + 2H2O
2NaOH + H24
2) CO2 + Ca(OH)2
CaCO3 + H2O
0
t , MnO2
3) 2KClO3 
2KCl + 3O2
Các phҧn ӭng oxi hóa khӱ là
A. 1 B. 2 C. 1 và 2 D. 1 và 3.
4.50 Cho sơ đӗ phҧn ӭng
Fe3O4 + HNO3
Fe(NO3)3 + NO + H2O
Sau khi cân bҵng, hӋ sӕ cӫa phân tӱ các chҩt là phương án nào sau đây?
A. 3, 14, 9, 1, 7 B. 3, 28, 9, 1, 14
C. 3, 26, 9, 2, 13 D. 2, 28, 6, 1, 14
4.51rong các phҧn ӭng dưӟi đây, phҧn ӭng nào å
|  là phҧn ӭng oxi hoá -
khӱ?
A. Fe + 2HCl
FeCl2 + H2
B. FeS + 2HCl
FeCl2 + H2S
C. 2FeCl3 + Cu
2FeCl2 + CuCl2
D. Fe + CuSO 4
FeSO4 + Cu
4.52 rong môi trưӡng H2SO4, dung dӏch nào làm mҩt màu KMnO4?
A. FeCl3 B. CuCl2 C. ZnCl2 D. FeSO4
4.53 Phҧn ӭng nào sau đây thuӝc loҥi phҧn ӭng tӵ oxi hoá, tӵ khӱ (hay tӵ oxi hoá -
khӱ)?


A. 2KClO 3 
2KCl + 3O2

121
 B. S + 2H2SO4
3SO2 + 2H2O
C. 4NO2 + O2 + 2H2O
4HNO3
D. Cl2 + 2KOH
KClO + KCl + H 2O
4.54 Phҧn ӭng oxi hoá - khӱ xҧy ra theo chiӅu tҥo chҩt nào sau đây?
A. Chҩt kӃt tӫa
B. Chҩt ít điӋn li
C. Chҩt oxi hoá mӟi và chҩt khӱ mӟi
D. Chҩt oxi hoá yӃu hơn và chҩt khӱ yӃu hơn
4.55 Ӣ phҧn ӭng nào sau đây, H2O không đóng vai trò chҩt oxi hoá hay chҩt khӱ?
A. NaH + H2O
NaOH + H2
B. 2Na + 2H2O
2NaOH + H2
C. 2F2 + 2H2O
4HF + O 2
D. Al4C3 + 12H2O
4Al(OH)3 + 3CH4
4.56 Cho phương trình nhiӋt hoá hӑc
— —  
!
 »»»  HI; H = -26,57 kJ

Hӓi lưӧng nhiӋt toҧ ra là bao nhiêu khi cho 0,5 mol phân tӱ iot tác dөng hoàn toàn
vӟi hiđro?
A. 26,57 kJ B. 27,65 kJ
C. 26,75 kJ D. 53,14 kJ
4.57. Cho các phương trình hóa hӑc:
1.| KCl + AgNO3
AgCl + HNO 3
0
t
2.| 2KNO3 
2KNO 2 + O2
0
t
3.| CaO + C »» CaC2 + CO
4.| 2H2S + SO 2
3S + 2H2O
5.| CaO + H2O
Ca(OH)2
6.| 2FeCl2 + Cl2
2FeCl3

122
 0
t
7.| CaCO3 »» CaO + CO2
0
t
8.| CuO + H2 
Cu + H2O
Phương án nào sau đây chӍ gӗm các phҧn ӭng oxi hoá - khӱ?
A. 1, 2, 3, 4, 5 B. 2, 3, 4 , 5, 6
C. 2, 3, 4, 6, 8 D. 4, 5, 6, 7, 8
4.58 Ӣ phҧn ӭng oxi hoá - khӱ nào sau đây chӍ có sӵ thay đәi sӕ oxi hoá cӫa mӝt
nguyên tӕ?


A. KClO 3 »»  KCl + O 2


K2MnO4 + MnO2 + O2
B. KMnO4 

 KNO2 + O2
C. KNO3 »»
 
D. NH4NO3 »»  N2O + H2O
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP
4.44.| C 4.45.| B 4.46.| B 4.47.| C 4.48.| B

4.49.| D 4.50.| B 4.51.| B 4.52.| D 4.53.| D

4.54.| D 4.55.| D 4.56.| A 4.57.| C 4.58.| D

4.1 Hưͣng d̳n:

1. 2Na + 2H2O
2NaOH + H24
Phҧn ӭng trên là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ do có sӵ thay đәi sӕ oxi hóa :
Na0
Na+1
H+1
H0
2.

 
 


 
 
` 
`
  `
` 


Phҧn ӭng trên không phҧi là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ do không có sӵ thay
đәi sӕ oxi hóa .

123
 3.

-
   
Y
Y, Y
 


Phҧn ӭng trên là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ do có sӵ thay đәi sӕ oxi hóa :
N-3
N0
N+5
N0
o
4. 2Ag + 2H2SO4 đһc »»
t

Ag2SO4 + SO2 + H2O
Phҧn ӭng trên là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ do có sӵ thay đәi sӕ oxi hóa :
Ag0
Ag+1
S+6
S+4
5.
]
 ]
 ]
 ]

 ]  ` `  ] 

Phҧn ӭng trên không phҧi là phҧn ӭng oxi hóa - khӱ do không có sӵ thay
đәi sӕ oxi hóa .
4.2 Hưͣng d̳n:
 ]/  ]/ 
  ] .  .] 
1 x ‡ 2Al0
2Al+3 + 6e
1 x ‡ 2Fe+3 + 6e
2Fe0
 
 
-








 




 


-
-



 -




8x ‡ Al0
Al+3 + 3e
3 x ‡ N+5 + 8e
N-3
3)
Y2 : VNO = 1:1 ò n Y 2O : nNO = 1:1

  — 
——
 ——

 —

11 x ‡ Mg0
Mg+2 + 2e

124
 2 x ‡ N+5 + 11e
2N+1 + N+2
0






"| 
|
|
  ||  |
| |
|
|
|
1 x‡ C-3
C+3 + 6e
2 x‡ Mn+7 + 3e
Mn+4
]
] ]
 


 
 ] 
] 

1 x ‡ 2O-2
O20 + 4e
1 x ‡ 2Mn+7 + 4e
Mn+6 + Mn+4
4.3 Hưͣng d̳n:
a. rong phân tӱ NH3, N có sӕ oxi hóa -3 là sӕ oxi hóa thҩp nhҩt nên chӍ có
thӇ nhưӡng electron đӇ tăng sӕ oxi hóa tӭc là chӍ thӇ hiӋn tính khӱ.

 1-   
- 







-







 -

b. Vì S có sӕ oxi hóa 0 là sӕ oxi hóa trung gian nên S vӯa có thӇ nhұn
electron đӇ giҧm sӕ oxi hóa vӯa có thӇ nhưӡng electron đӇ tăng sӕ oxi hóa tӭc là
S vӯa thӇ hiӋn tính oxi hóa vӯa thӇ hiӋn tính khӱ.
   2
-
 - -

   2
-
 -  -
c. rong phân tӱ H2SO4, H và S có sӕ oxi hóa lҫn lưӧt là +1 và +6 đӅu là các
sӕ oxi hóa cao nhҩt cӫa các nguyên tӕ tương ӭng nên chӍ có thӇ nhұn electron đӇ
giҧm sӕ oxi hóa , tӭc là chӍ thӇ hiӋn tính oxi hóa .
Mg + H2SO4 loãng
MgSO4 + H24
Cu + 2H2SO4 đһc
CuSO4 + SO24 + 2H2O
4.4 Hưͣng d̳n:
a. Fe có thӇ tan trong cҧ hai dung dӏch FeCl3 và CuCl2 theo các phҧn ӭng sau:



‘
‘  ‘  
Kh OX OX (Kh)

125
 Vì tính khӱ : Fe > Fe 2+
tính oxi hóa : Fe3+ > Fe2+


 
‘
  ‘  

Kh1 Oxh1 Oxh2 Kh2
Vì tính khӱ : Fe > Cu
tính oxi hóa : Cu2+ > Fe2+
b. ương tӵ ta có:
Cu tan trong dung dӏch FeCl3 nhưng không tan đưӧc trong dung dӏch FeCl2.
Cu + 2FeCl3
CuCl2 + 2FeCl2
4.5 Hưͣng d̳n:
Sӕ oxi hóa cӫa các nguyên tӕ Cl, N, Mn, C lҫn lưӧt là:
a) -1, 0, +1, +3, +5, +7
b) -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5
c) +7, +6, +4, +2, 0
d) 0, +4, +4, +2, - 4, -1, 0
Nhұn xét: Sӕ oxi hóa cӫa clo là các sӕ lҿ 1, 3, 5, 7.
4.6 Hưͣng d̳n:
Cách giҧi 1:| |  | |#
3Cu + 8HNO3
3Cu(NO3)2 + 2NO4 + 4H2O (1)
(mol) 0,3 0,2
2NO + O2
2 NO2 (2)
(mol) 0,2 0,1
4NO2 + 2 H2O + O2
4HNO3 (3)
(mol) 0,2 0,05
VO2 = 22,4(0,1 + 0,05) = 3,36 lit

`
||$ % | | | |

Cu - 2e
Cu+2 4x = 0,6

126
 0,3 0,6 x = 0,15 ò VO2 = 0,15 x 22,4 = 3,36 lit

O2 + 4e
2O- 2
x 4x
4.7 Hưͣng d̳n:
`
||&:  |  | |# |
Đһt sӕ mol NO2 và NO là x và y. a có: x + y = 3,136: 22,4 = 0,14 (I)
M trung bình cӫa hӛn hӧp = (46x + 30y): (x + y) = 20,143 x 2= 40,286 (II)
Giҧi hӋ ta đưӧc x = 0,09 y = 0,05 x : y = 9 : 5 ta sӱ dөng tӹ sӕ này đӇ
viӃt phương trình tәng cӝng tҥo ra NO và NO2
CuO + 2HNO3
Cu(NO3)2 + H2O (1)
24FeO + 86 HNO3
24Fe(NO3)3 + 9 NO2 + 5NO +43H2O (2)
9N+5 + 9e
9 N+4
5N+5 + 15e
5 N+2 x 1
Fe+2 -1e
Fe+3 x 24
ương tӵ ta có:
24Fe3O4 + 230HNO3 = 72 Fe(NO3)3 + 9NO2 + 5 NO + 115H2O (3)
heo (2) và (3) thì cӭ 24 mol FeO (hoһc Fe3O4) tҥo ra 14 mol hӛn hӧp khí
(FeO, CuO, Fe3O4)
Vұy 2 0,14mol
ò = 0,12 a = 80 x 0,12 + 72 x 0,12 + 232 x 0,12 = 46,08 (g)
n HNO3 = 0,24 + (0,12 x 86): 24 + (0,12 x 230): 24 = 1,82 (mol)

Vұy C M HNO = 1,82 : 0,25 = 7,28M.

3

`
||$ % | | | |

Sӕ mol e cho = sӕ mol e nhұn = 0,09 + (0,05 x3) = 0,24 (mol)
ò Sӕ mol Fe +2 = 0,24 mһt khác n FeO = n Fe O = 0,12 (mol)
3 4

a = 0,12(80 + 72 + 232) = 46,08

127
n HNO3 = nNO + n NO 2 +3nFe + 2nCu = 0,14 + 3(0,12x4) + 2x0,12 =1,82 (mol)

Vұy C M HNO 3 = 1,82 : 0,25 = 7,28M.

4.8 Hưͣng d̳n:

`
||&: % | ||
Các phương trình hóa hӑc:
Fe + 1/2O2
FeO (1)
3Fe + 2O2
Fe3O4 (2)
2Fe + 3/2O2
Fe2O3 (3)
Fe + 4HNO3
Fe(NO3)3 + NO4 + 2H2O (4)
3FeO +10HNO3
3Fe(NO3)3 + NO4 + 5H2O (5)
3Fe3O4 +28HNO3
9Fe(NO3)3 + NO4 + 14H2O (6)
Fe2O3 +6HNO3
2Fe(NO3)3 + 3H2O (7)
Có thӇ coi Fe3O4 là FeO.Fe2O3 nên khi đó có thӇ coi lưӧng B (30g) chӍ gӗm
Fe, FeO, Fe2O3 vӟi sӕ mol tương ӭng là x, y, > 0.
a có : 56x + 72y + 160 = 30 (I)
nNO = x +y/3 = 0,25 hay 3x + y = 0,75 (II)
Sӕ mol cӫa Fe ban đҫu là x + y + 2 , ta làm xuҩt hiӋn biӇu thӭc bҵng cách nhân
(II) vӟi 8 rӗi cӝng vӟi (I) ta đưӧc 80(x + y + 2 ) = 36
Vұy n Fe = 36: 80 = 0,45 (mol) mA = 0,45 x56 = 25,2g.

`
||$: % | | | ||

Bҧy phương trình phҧn ӭng trên đưӧc biӇu diӉn bҵng các quá trình oxi hóa khӱ sau:
o
Fe  3e
Fen3
o
3 3 2
n 2e

N+5 + 3e
N+2
Do sӕ mol N = 0,25 (theo giҧ thiӃt), sӕ mol Fe là x và sӕ mol nguyên tӱ oxi là y,
theo quy tҳc bҧo toàn e ta có: 3x = 2y + 0,75 (I)

128
Mһt khác B chӍ gӗm Fe và O nên ta còn có 56x + 16y = 30 (II) giҧi hӋ ta đưӧc
x = 0,45 và m = 0,45 x 56 = 25,2 (g).
4.9 Hưͣng d̳n:
1.  |'|()| |
cӫa hӛn hӧp khí theo phương pháp đưӡng chéo:
Hai khí đӅu không màu là các oxit cӫa nitơ, trong đó khí bӏ hóa nâu trong không
khí chính là NO (M=30) , M trung bình cӫa hӛn hӧp khí là 2,59 : 0,07= 37 Vұy khí thӭ hai
có M > 37 là N2O có M = 44.

129
a thiӃt lұp đưӡng chéo N2O M = 44 7

=37

NO M = 30 7

N 2 O :
NO = 1:1 ò%N2O = 50% % NO = 50%

2.  || |*Y 3 đã phҧn ӭng theo  | | | ||

Các quá trình oxi hóa khӱ:
Mg - 2e
Mg+2
Al - 3e
Al+3
2N+5+ 8e
2N+1
N+5 + 3e
N+2
heo đӏnh luұt bҧo toàn e ta có sӕ mol e nhưӡng = sӕ mol e nhұn. NӃu gӑi n1, n2 là
sӕ mol Mg và Al ta có 2 n1 + 3 n2 = (8 x 0,035 ) + (3 x 0,035) = 11 x 0,035
biӇu thӭc 2 n1 + 3 n2 cũng chính là sӕ mol HNO3 tҥo thành muӕi, ngoài ra, sӕ mol
HNO3 chuyӇn thành N2O và NO là 3 x 0,035.
Vұy tәng sӕ mol HNO3 là : 14 x 0,035 = 0,49 (mol)
3. ính khӕi lưӧng muӕi theo phương pháp bҧo toàn khӕi lưӧng
m muӕi = m kim loҥi + m NO = 4,431 + (11 x 0,035x 62) =28,301 (g)

3

4.10 Hưͣng d̳n:

`
||&: % | |
| 
Các phương trình phҧn ӭng điӋn phân: 2HCl
H2 + Cl2 (1)
FeSO4 + H2O
Fe + 1/2O2 + H2SO4 (2)
1,34t1
m H 2 = 0,06g = ò t1 = 1,2 giӡ t 2 = 2,0 - 1,2 = 0,8 giӡ
26,8
mFe = (56 : 2)x(1,34 x 0,8) : 26,8 = 1,12g
n Cl 2 = 0,03(mol),

n O2 = 1/2 nFe = 0,01(mol)

130
 ò V khí ӣ anot = 0,04 x22,4 = 0,896 lit.
`
||$: % | | | |
 |
- ĐiӋn lưӧng Q = It = 1,34 x 2 = 2,68A.h
-| ne = It/F = 2,68 : 26,8 = 0,1 mol
-| hӭ tӵ điӋn phân ӣ katot
H+ + 1e
1/2 H2
(mol) 0,06 0,06
Fe+2 + 2e
Fe
(mol) 0,02 ò mFe = 0,02 x 56 = 1,12g
-| hӭ tӵ điӋn phân ӣ anot
Cl- - 1e
1/2 Cl2
(mol) 0,06 0,06 0,03
H2O - 2e
1/2O2 + 2H+
(mol) 0,01 ò n hӛn hӧp khí = 0,03 +0,01 = 0,04
Vkhí = 0,04 x 22,4 = 0,896 (lit).
4.11 Hưͣng d̳n:
`
||&: % | |
| 
Các phương trình điӋn phân:
2Cu(NO3)2 + 2H2O
O24 + 2Cu + 4HNO3 (1)
2AgNO3 + H2O
1/2O2 + 2Ag + 2HNO3 (2)
Đһt x, y lҫn lưӧt là sӕ mol cӫa Cu và Ag, ta có 64x + 108y = 3,44 (I)
AIt1 64It1
Mһt khác theo phương trình Faraday ta có 64x = = (II)
nF 2  26,8
108I(4 - t1 )
108y = (III)
26,8
Giҧi ra ta đưӧc x = 0,02; y =0,02 ò C M Cu(NO3 )2 = 0,1 M

C M Ag(NO3 ) = 0,1 M

131
`
||$: % | | | |
 |
- ĐiӋn lưӧng Q = It = 0,402 x 4 = 1,608 (A.h)
- Sӕ mol e nhұn là 2x + y = 1,608: 26,8 = 0,06 (I)
Mһt khác, khӕi lưӧng hai kim loҥi 64x + 108y = 3,44 (II)
Giҧi ra ta đưӧc x = 0,02; y = 0,02 ò 4
5u(3 ) 2
= 0,1

4
Ag(3 )
= 0,1

4.12 Hưͣng d̳n:

- Quá trình điӋn ly: Fe2(SO4)3
2Fe3+ + 3SO42-
(mol) x 2x 3x
2+
CuSO4
Cu + SO42-
(mol) y y y
HCl
H+ + Cl -
(mol)
- Quá trình điӋn phân:
Katot Anot
3+ 2+ -
2Fe + 2e
2Fe 2Cl - 2e
Cl2
2+
Cu + 2e
Cu
Cu thoát ra ӣ katot, chӭng tӓ Fe3+ đã bӏ điӋn phân hӃt. nCu= 5,12 : 64 = 0,08 (mol)
n Cl 2 = 2,24: 22,4 = 0,1(mol), n Ba(OH)2 = 0,2 x 1,25 = 0,25.

-| Sau khi điӋn phân xҧy ra các phҧn ӭng:

-| Ba(OH)2 + SO42-
BaSO4  + 2OH- (1)
(mol) (3x +y) (3x +y)
- Ba(OH)2 + 2HCl
BaCl2 + H2O (2)
(mol) (0,25- 3x- y) 2(0,25- 3x- y)
- Fe2+ + 2OH-
Fe(OH)2 (3)
(mol) 2x 2x 2x
- Cu2+ + 2OH-
Cu(OH)2 (4)

132
 (mol) (y - 0,08) (y -0,08)
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O
4Fe(OH)3 (5)
(mol) 2x 2x
.I.t
1. ính thӡi gian điӋn phân theo công thӭc m = (m = 7,1g, n = 2)
n.F
m.n.F 7,1.2 .96500
t= = = 2500(s)
.I 71.7,72
2. ính CM cӫa các chҩt trong dung dӏch đҫu, áp dөng| | | | |:
- Sӕ mol e thu ӣ katot = Sӕ mol e nhưӡng ӣ anot
x + 0,08 = 0,1 (mol) (I)
heo các phҧn ӭng (1,3, 4, 5): m kӃt tӫa = m6 aS + m 7u() + m8 e() = 56,76 (g)
4 2 3

233(3x + y) + 98(y - 0,08) + 107 .2x = 56,76 (II)

Giҧi ra ta đưӧc x = 0,02, y = 0,14 ò nHCl = 0,1.2 + 2(0,25 - 3x -y) = 0,3 (mol)
CM HCl = 0,3 : 0,4 = 0,75 M, C M Cu9 = 0,14 : 0,4 = 0,35 M
4

‘. THÔNG TIN BӘ SUNG

A.L.LAVOADIE. ThuyӃt oxi hóa và sӵ cҧi tә hóa hӑc
A. . avoadie (Antoine aurent avoisier), 1745-1794, là nhà hóa h͕c n͝i
ti͇ng cͯa Pháp ͧ th͇ k͑ 18. ng h͕c t̵p nhi͉u khoa h͕c t͹ nhiên, đ̿c bi͏t là v̵t lí
và trong nghiên cͱu khoa h͕c đi sâu vào hóa h͕c, th hi͏n nhi͉u tài năng ngay
khi còn tr̓, năm 21 tu͝i đưͫc thưͧng huy chương vàng cͯa Vi͏n Hàn âm khoa
h͕c Pari trong m͡t cu͡c thi vͣi đ͉ tài "Tìm phương pháp t͙t nh̭t đ th̷p sáng
đưͥng ph͙ cͯa m͡t thành ph͙ lͣn". avoadie là m͡t ͯy viên trong ban th̯u thu͇
cͯa nhà vua, đó là m͡t t͝ chͱc thu thu͇ gián ti͇p. ng r̭t giàu, xây d͹ng m͡t
phòng thí nghi͏m riêng đưͫc trang b͓ r̭t đ̯y đͯ. ng có k͇ ho̩ch thͥi gian
nghiêm ng̿t tͳng ngày dành cho khoa h͕c. ng t͝ chͱc chu đáo các thí nghi͏m,
cân đo chính xác , ghi s͙ li͏u nghiêm ch͑nh, có bà avoadie làm c͡ng tác viên và
thư kí riêng ghi chép đ̯y đͯ (bà không có con). Vào cu͙i năm 1774 và đ̯u năm
1775 sau nhi͉u thí nghi͏m v͉ đ͙t cháy các ch̭t nung kim lo̩i, v͉ hô h̭p, ông làm

133
thí nghi͏m tách thͯy ngân oxit thành thͯy ngân và m͡t khí mͣi r͛i th͵ các tính
ch̭t hóa h͕c đ̿c trưng cͯa nó.
Tháng 4/1775, ông đ͕c báo cáo trưͣc Vi͏n Hàn âm khoa h͕c Pari " u̵n văn
v͉ b̫n ch̭t cͯa ch̭t k͇t hͫp vͣi kim lo̩i khi nung nóng và làm tăng kh͙i lưͫng cͯa
chúng". Trưͣc đây avoadie cũng tin thuy͇t nhiên t͙, r͛i t͹ tách d̯n ra. ng kh̻ng
đ͓nh r̹ng s͹ tăng kh͙i lưͫng cͯa kim lo̩i đưͫc nung b̹ng kh͙i lưͫng cͯa không
khí gi̫m đi, như v̵y không ph̫i là ch̭t l͵a thay m͡t ch̭t bên ngoài nào khi k͇t hͫp
vͣi kim lo̩i mà chính là không khí. Không khí không ph̫i là m͡t v̵t th đơn gi̫n
mà là m͡t h͟n hͫp m͡t s͙ khí có tính ch̭t khác nhau.
Yăm 1777, ông c͙ng b͙ k͇t qu̫ phân tích không khí b̹ng thͯy ngân nung
nóng, k͇t lu̵n r̹ng không khí g͛m hai khí, m͡t khí thͧ đưͫc sau đưͫc g͕i là oxi
và m͡t khí không thͧ đưͫc - sau đưͫc g͕i là azot (tͳ chͷ atinh có nghĩa là không
duy trì s͹ s͙ng). avoadiê đ̿t tên oxi vͣi ý nghĩa là nguyên t͙ sinh ra oxit vì ông
có quan ni͏m sai l̯m là cͱ có oxi trong quá trình cháy mà v̵t th nào cũng t̩o
thành oxit. Yăm 1783, avoadiê xác đ͓nh đưͫc thành ph̯n cͯa nưͣc là hiđro và
oxi.
Yăm 1785, avoadiê đ͕c m͡t báo cáo công khai công kích k͓ch li͏t thuy͇t
nhiên t͙: "Các nhà hóa h͕c đã s͵ dͭng nhiên t͙ như m͡t nguyên t͙ mơ h͛...,
không đưͫc đ͓nh nghĩa m͡t cách chính xác, do đó có th s͵ dͭng tùy ti͏n cho m͕i
cách gi̫i thích mà h͕ mu͙n, ... Qu̫ th͹c, đó chính là th̯n Prôtêut luôn luôn thay
đ͝i v̓ m̿t cͯa mình".
R͛i ông phát tri n thuy͇t oxi hóa cͯa mình là thuy͇t v͉ vai trò cͯa oxi trong
các quá trình oxi hóa. Căn cͱ vào vai trò cͯa nguyên t͙ oxi trong s͹ nung kim lo̩i
ho̿c nung qu̿ng kim lo̩i, thì s͹ tách vͣi nhiên t͙ trͧ thành s͹ k͇t hͫp vͣi oxi và
s͹ k͇t hͫp nhiên t͙ trͧ thành s͹ tách oxi! Các bi u thͱc (2) và (3) bây giͥ đưͫc
hi u đúng như sau:
nung
S̷t + oxi »»»  s̷t oxit
nung
S̷t oxit + cacbon »»»  s̷t + cacbon oxit
Các kim lo̩i. lưu huǤnh, photpho và nhͷng đơn ch̭t khác đã b͓ thuy͇t nhiên
t͙ xem là hͫp ch̭t b̭y giͥ, th̵t ra là nhͷng đơn ch̭t, còn các oxit kim lo̩i, khí
sunfurơ SO2, axit sunfuric H2SO4 không còn là đơn ch̭t mà là nhͷng hͫp ch̭t.

134
 Yăm 1787, avoadiê cho in sách "Phương pháp v͉ danh pháp hóa h͕c" có s͹
c͡ng tác cͯa ba nhà hóa h͕c Pháp có tên tu͝i là ‘.đơMoovô, C. .Bectolê, A.‘.đơ
‘uôccroa.
Trong danh pháp hóa h͕c nhóm m̭y nhà hóa h͕c trình bày m͡t h͏ th͙ng
thu̵t ngͷ hóa h͕c đ̯u tiên hͫp lí và khoa h͕c. Trưͣc đó m͟i nhà hóa h͕c thưͥng
dùng h͏ th͙ng riêng cͯa mình, bây giͥ thì có m͡t h͏ th͙ng mͣi, chung, d͹a trên
nhͷng nguyên t̷c logic. Thí dͭ, theo tên g͕i cͯa hͫp ch̭t có th xác đ͓nh các
nguyên t͙ đã hóa hͫp vͣi nhau: canxi oxit đưͫc c̭u t̩o tͳ Ca và O, natri clorua
tͳ Ya và Cl. M͡t h͏ th͙ng ti͉n t͙ và h̵u t͙ đưͫc đưa ra đ bi u di͍n t͑ l͏ các
nguyên t͙ trong thành ph̯n cͯa ch̭t: cacbon đioxit giàu oxi hơn cacbon
monooxit, kaliclorat có nhi͉u oxi hơn kaliclorit, kalipeclorat có nhi͉u oxi hơn c̫
còn kaliclorua thì không có oxi.
Yăm 1789, avoadiê cho in sách "Khái lu̵n v͉ hóa h͕c" đưͫc "trình bày theo
m͡t tr̵t t͹ mͣi d͹a vào nhͷng phát minh hi͏n đ̩i". Trong công trình này ông h͏
th͙ng hóa nhͷng ki͇n thͱc tích lũy đưͫc thͥi b̭y giͥ v͉ hóa h͕c, trình bày b̹ng
m͡t ngôn ngͷ gi̫n d͓, d͍ hi u, minh h͕a b̹ng nhi͉u hình vͅ đ́p, chính xác do bà
avoadiê vͅ.
Trong b̫ng phân lo̩i các ch̭t, avoadiê chia chúng làm hai lo̩i ch̭t đơn
gi̫n và phͱc t̩p, b̫ng các ch̭t đơn gi̫n đưͫc chia làm b͙n nhóm: các khí đơn
gi̫n, các phi kim, các kim lo̩i, các "đ̭t". ng đã sai l̯m coi ánh sáng và nhi͏t là
hai nguyên t͙, là hai th͹c th v̵t ch̭t.
Thuy͇t oxi hóa và sách khái lu̵n v͉ hóa h͕c d̯n d̯n có ti͇ng vang lͣn ͧ Pháp
r͛i lan truy͉n sang các nưͣc ngoài như Œͱc, Hà an, Italia, Thͭy Œi n, Tây Ban
Yha, Ba an,...r͛i sang đ͇n nưͣc Yga.
B͓ chú: Pơrili, cu͙i đͥi mình, di cư sang MͿ s͙ng và ti͇p tͭc nghiên cͱu khoa
h͕c, có lên ti͇ng ph̫n đ͙i avoadiê không trung th͹c, kh̻ng đ͓nh ngưͥi phát minh ra
oxi là mình, năm 1774. ng đã nh̷c l̩i r̹ng tháng 10 ông đã k cho avoadiê nghe
là ông đã tách đưͫc thͯy ngân oxit thành khí mͣi và thͯy ngân,
Trong sách cͯa mình năm 1789, avoadiê có vi͇t "lơ l͵ng" v͉ khí oxi "oxi là
khí mà chúng tôi, ông Pơriti, ông Silơ và tôi đã cùng phát hi͏n ra g̯n như đ͛ng
thͥi". Chúng ta ngày nay có th đánh giá như th͇ này? avoadiê không ph̫i là

135
ngưͥi phát hi͏n ra oxi đ̯u tiên, nhưng là ngưͥi có công lͣn trong vi͏c kh̻ng đ͓nh
đưͫc b̫n ch̭t và ý nghĩa to lͣn cͯa oxi.

136
Chương 5
NHÓM HALOGEN
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT
I. Cҩu tҥo nguyên tӱ, tính chҩt cӫa đơn chҩt halogen
— |Cҩu hình electron nguyên tӱ
Flo, clo, brom và iot có cҩu hình electron như sau:
F:[He]2s22p5; Cl:[Ne]3s23p5; Br :[Ar]4s24p5; I:[Kr]5s25p5
‘|
: Lӟp electron ngoài cùng cӫa nguyên tӱ các halogen có 7 electron
và có cҩu hình ns2np5 (n là sӕ thӭ tӵ cӫa chu kì).
 
|
: ӯ flo qua clo đӃn brom và iot, bán kính nguyên tӱ tăng dҫn lӟp
electron ngoài cùng càng xa hҥt nhân hơn, lӵc hút cӫa hҥt nhân đӕi vӟi lӟp
electron ngoài cùng càng yӃu hơn.
|
 | |
+ : ӣ flo phân lӟp 3d có năng lưӧng quá xa các mӭc năng
lưӧng 2s và sp cho nên không thӇ bù đҳp đưӧc bҵng các phҧn ӭng hóa hӑc, do đó
flo chӍ có mӭc oxi hóa +1 , ӣ các halogen khác có phân lӟp d còn trӕng, như clo có
các sӕ oxi hóa +1, +3, + 5, +7.
- |Các halogen có đӝ âm điӋn lӟn
Các giá trӏ đӝ âm điӋn theo thang Paulinh:
F: 3,98 ; Cl: 3,16; Br: 2,96; I: 2,66
rong nhóm halogen , đӝ âm điӋn giҧm dҫn tӯ flo đӃn iot
3. ính chҩt hóa hӑc
a. Halogen là nhӳng phi kim có tính oxi hóa mҥnh : halogen oxi hóa hҫu
hӃt các kim loҥi, nhiӅu phi kim và nhiӅu hӧp chҩt. Khi đó nguyên tӱ
halogen biӃn thành ion halogenua vӟi sӕ oxi hóa -1. hí dө vӟi clo:
H2 + Cl 2
2HCl
2Fe + 3Cl 2
2FeCl3
Cu + Cl 2
CuCl2
2NaOH + Cl2
NaCl + NaOCl + H 2O Nưӟc Gia ven.
b. ính oxi hóa cӫa halogen giҧm dҫn tӯ flo đӃn iot.

137
 c. Flo không thӇ hiӋn tính khӱ, các halogen khác thӇ hiӋn tính khӱ và tính
khӱ tăng dҫn tӯ clo đӃn iot.
II. Hӧp chҩt cӫa halogen
1.| Hiđro halogenua và axit halogen hiđric
HF, HCl, HBr, HI
Hiđro halogenua là các hӧp chҩt khí dӉ tan trong nưӟc tҥo ra các dung dӏch axit
halogen hiđric. ӯ HF đӃn HI tính chҩt axit tăng dҫn, HF là mӝt axit yӃu.
ӯ HF đӃn HI tính chҩt khӱ tăng dҫn, chӍ có thӇ oxi hóa F- bҵng dòng điӋn,
trong khi đó các ion âm khác như Cl-, Br-, I- đӅu bӏ oxi hóa khi tác dөng vӟi chҩt
oxi hóa mҥnh
2.| Hӧp chҩt có oxi cӫa halogen
rong các hӧp chҩt có oxi, clo, brom, iot thӇ hiӋn sӕ oxi hóa dương còn flo thӇ
hiӋn sӕ oxi hóa âm. Do không phҧn ӭng trӵc tiӃp vӟi oxi, các hӧp chҩt có oxi cӫa
halogen đưӧc điӅu chӃ gián tiӃp.
Các hӧp chҩt có oxi quan trӑng cӫa clo như:
Nưӟc giaven: NaCl, NaClO, H2O dùng làm chҩt khӱ trùng nưӟc, chҩt tҭy trҳng
trong công nghiӋp dӋt, giҩy... Nhưӧc điӇm quan trӑng nhҩt cӫa nưӟc giaven là
không bӅn, không vұn chuyӇn đi xa đưӧc.
ĐiӅu chӃ nưӟc giaven: (điӋn phân dung dӏch muӕi ăn bão hòa không có màng ngăn)
2NaCl + 2H2O »»
šp
 2NaOH + Cl24 + H24
Cl2 + 2NaOH
NaCl + NaClO + H 2O nưӟc giaven.
Clorua vôi: CaOCl2 có công dөng tương tӵ nưӟc giaven. uy nhiên, clorua vôi có giá
thành rҿ hơn và có thӇ vұn chuyӇn đi xa, do đó đưӧc sӱ dөng rӝng rãi hơn.
ĐiӅu chӃ clorua vôi:
Ca(OH)2 + Cl2
CaOCl2 + H2O
Muӕi Bectole: KClO3 có tên quӕc tӃ là kali clorat. Chҩt này đưӧc dùng làm diêm,
điӅu chӃ oxi trong phòng thí nghiӋm.
ĐiӅu chӃ kali clorat:
0
6KOH + 3Cl 2 
70 100 C

KClO3 + 5KCl + 3H 2O

138
Các axit có oxi cӫa clo:
HClO HClO 2 HClO3 HClO4
ChiӅu tăng tính axit và đӝ bӅn, chiӅu giҧm cӫa tính oxi hóa.
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI
5.1 Nguyên tӕ clo có 2 đӗng vӏ bӅn 35
17 Cl và 37
17 Cl . Nguyên tӱ khӕi trung bình cӫa
clo trong bҧng tuҫn hoàn là 35,45. Hãy tính % các đӗng vӏ trên.
5.2 ViӃt cҩu hình electron nguyên tӱ cӫa các nguyên tӕ flo, clo, brom, iot. Dӵa
vào cҩu hình electron hãy giҧi thích tҥi sao flo luôn có sӕ oxi hóa âm còn các
nguyên tӕ halogen khác ngoài sӕ oxi hóa âm còn có thӇ có sӕ oxi hóa dương (+1,
+3, +5, +7)?
5.3 Cҩu hình ngoài cùng cӫa nguyên tӱ cӫa mӝt nguyên tӕ X là 5p5 . Ӎ sӕ nơtron
và sӕ điӋn tích hҥt nhân bҵng 1,3962 . Sӕ nơtron cӫa X bҵng 3,7 lҫn sӕ nơtron cӫa
nguyên tӱ nguyên tӕ Y . Khi cho 4,29 gam Y tác dөng vӟi lưӧng dư X thì thu
đưӧc 18,26 gam sҧn phҭm có công thӭc là YX.
Hãy xác đӏnh điӋn tích hҥt nhân Z cӫa X và Y viӃt cҩu hình electron cӫa X và Y.
5.4 Dùng thuӕc thӱ thích hӧp đӇ nhұn biӃt các dung dӏch sau đây:
a) BaCl2, KBr, HCl, KI, KOH
b) KI, HCl, NaCl, H 2SO4
c) HCl, HBr, NaCl, NaOH
d) NaF, CaCl2, KBr, Mgl2.
5.5 Có bӕn chҩt bӝt màu trҳng tương ӭng nhau là : NaCl, AlCl3, MgCO3,
BaCO3. ChӍ đưӧc dùng nưӟc cùng các thiӃt bӏ cҫn thiӃt (lò nung, bình điӋn phân
v.v...) Hãy trình bày cách nhұn biӃt tӯng chҩt trên.
5.6 Không dùng hóa chҩt nào khác hãy phân biӋt 4 dung dӏch chӭa các hóa
chҩt sau: NaCl, NaOH, HCl, phenoltalein.
5.7 Mӝt loҥi muӕi ăn có lүn tҥp chҩt CaCl2, MgCl2, Na2SO4, MgSO4, CaSO4.
Hãy trình bày cách loҥi các tҥp chҩt đӇ thu đưӧc muӕi ăn tinh khiӃt.
5.8 Nguyên tӕ R là phi kim thuӝc phân nhóm chính trong bҧng tuҫn hoàn. Ӎ
lӋ giӳa phҫn trăm nguyên tӕ R trong oxit cao nhҩt và phҫn trăm R trong hӧp chҩt

139
khí vӟi hiđro bҵng 0,5955. Cho 4,05 gam mӝt kim loҥi M chưa rõ hóa trӏ tác dөng
hӃt vӟi đơn chҩt R thì thu đưӧc 40,05 gam muӕi. Xác đӏnh công thӭc cӫa muӕi M.
5.9 ĐiӋn phân nóng chҧy a gam mӝt muӕi A tҥo bӣi kim loҥi và phi kim hóa
trӏ I (X) thu đưӧc 0,896 lit khí nguyên chҩt (ӣ đktc). Hòa tan a gam muӕi A vào
100ml dung dӏch HCl 1M cho tác dөng vӟi dung dӏch AgNO3 dư thu đưӧc 25,83
gam kӃt tӫa. Dung dӏch AgNO3 dư cho tác dөng vӟi 100 ml dung dӏch HCl 1M.
Xác đӏnh tên phi kim công thӭc tәng quát cӫa muӕi A.
5.10 Cho 31,84 gam hӛn hӧp NaX, NaY (X, Y là hai halogen ӣ 2 chu kǤ liên
tiӃp) vào dung dӏch AgNO3 dư, thu đưӧc 57,34 gam kӃt tӫa.
a) ìm công thӭc cӫa NaX, NaY.
b) ính khӕi lưӧng mӛi muӕi.
5.11 Mӝt muӕi đưӧc tҥo bӣi kim loҥi M hóa trӏ II và phi kim hóa trӏ I. Hòa tan
m gam muӕi này vào nưӟc và chia dung dӏch làm hai phҫn bҵng nhau:
- Phҫn I: Cho tác dөng vӟi dung dӏch AgNO3 có dư thì đưӧc 5,74 gam kӃt tӫa
trҳng.
- Phҫn II : Nhúng mӝt thanh sҳt vào dung dӏch muӕi, sau mӝt thӡi gian phҧn ӭng
kӃt thúc khӕi lưӧng thanh sҳt tăng lên 0,16 gam.
a) ìm công thӭc phân tӱ cӫa muӕi.
b) Xác đӏnh trӏ sӕ cӫa m.
5.12 X, Y là hai nguyên tӕ halogen thuӝc hai chu kì liên tiӃp trong hӋ thӕng
tuҫn hoàn. Hӛn hӧp A có chӭa 2 muӕi cӫa X, Y vӟi natri.

a) ĐӇ kӃt tӫa hoàn toàn 2,2 gam hӛn hӧp A, phҧi dùng 150 ml dung dӏch AgNO3
0,2M. ính khӕi lưӧng kӃt tӫa thu đưӧc?
b) Xác đӏnh hai nguyên tӕ X, Y.
5.13 Hòa tan mӝt muӕi kim loҥi halogenua chưa biӃt hóa trӏ vào nưӟc đӇ đưӧc
dung dӏch X. NӃu lҩy 250 ml dung dӏch X (chӭa 27 gam muӕi) cho vào AgNO3
dư thì thu đưӧc 57,4 gam kӃt tӫa. Mһt khác điӋn phân 125 ml dung dӏch X trên thì
có 6,4 gam kim loҥi bám ӣ catot. Xác đӏnh công thӭc muӕi.

140
5.14 Mӝt hӛn hӧp ba muӕi NaF, NaCl, NaBr nһng 4,82 gam hòa tan hoàn toàn
trong nưӟc đưӧc dung dӏch A. Sөc khí clo dư vào dung dich A rӗi cô cҥn hoàn
toàn dung dӏch sau phҧn ӭng thu đưӧc 3,93 gam muӕi khan. Lҩy mӝt nӱa lưӧng
muӕi khan này hòa tan vào nưӟc rӗi cho phҧn ӭng vӟi dung dӏch AgNO3 dư thì thu
đưӧc 4,305 gam kӃt tӫa. ViӃt các phương trình xҧy ra và tính thành phҫn phҫn
trăm khӕi lưӧng mӛi muӕi trong hӛn hӧp ban đҫu.
5.15 Hӛn hӧp A gӗm 3 muӕi NaCl, NaBr và NaI:
* 5,76 gam A tác dөng vӟi lưӧng dư dung dӏch brom, cô cҥn thu đưӧc 5,29 gam
muӕi khan.
* Hòa tan 5,76 gam A vào nưӟc rӗi cho mӝt lưӧng khí clo sөc qua dung dӏch. Sau
mӝt thӡi gian, cô cҥn thì thu đưӧc 3,955 gam muӕi khan, trong đó có 0,05 mol ion
clorua.
a) ViӃt các phương trình phҧn ӭng.
b) ính thành phҫm phҫn trăm khӕi lưӧng mӛi muӕi trong A.
5.16 Có hӛn hӧp gӗm hai muӕi NaCl và NaBr. Khi cho dung dӏch AgNO3 vӯa đӫ
vào hӛn hӧp trên ngưӡi ta thu đưӧc lưӧng kӃt tӫa bҵng khӕi lưӧng AgNO3 tham gia
phҧn ӭng. ìm % khӕi lưӧng mӛi muӕi trong hӛn hӧp ban đҫu.
5.17 Hai bình cҫu chӭa amoniac và hiđroclorua khô. Cho tӯ tӯ nưӟc vào đҫy
mӛi bình khí, thì thҩy khí chӭa trong hai bình tan hӃt. Sau đó trӝn dung dӏch trong
hai bình đó lҥi vӟi nhau. Hãy xác đӏnh nӗng đӝ mol/l cӫa các chҩt trong dung dӏch
sau khi trӝn lүn, biӃt rҵng bình chӭa hiđroclorua có thӇ tích gҩp 3 lҫn thӇ tích chӭa
amoniac, các khí đo ӣ đktc.
5.18 Hӛn hӧp A gӗm KClO3, Ca(ClO3)2, Ca(ClO)2, CaCl2 và KCl nһng 83,68
gam. NhiӋt phân hoàn toàn A ta thu đưӧc chҩt rҳn B gӗm CaCl2, KCl và 17,472lit
O2 . Cho chҩt rҳn B tác dөng vӟi 360ml dung dӏch K2CO3 0,5M (vӯa đӫ) thu đưӧc

kӃt tӫa C và dung dӏch D. Lưӧng KCl trong dung dӏch D nhiӅu gҩp lҫn lưӧng


KCl có trong A.
a) ính khӕi lưӧng kӃt tӫa A.
b) ính % khӕi lưӧng cӫa KClO3 trong A.

141
5.19 ӯ mӝt tҩn muӕi ăn có chӭa 10,5% tҥp chҩt, ngưӡi ta điӅu chӃ đưӧc 1250
lit dung dӏch HCl 37% (D = 1,19 g/ml) bҵng cách cho lưӧng muӕi ăn trên tác dөng
vӟi axit sunfuric đұm đһc và đun nóng. ính hiӋu suҩt cӫa quá trình điӅu chӃ trên.
5.20 Khi đun nóng muӕi kali clorat, không có xúc tác, thì muӕi này bӏ phân hӫy
đӗng thӡi theo hai phương trình hóa hӑc sau:
a) 2KCIO3
2KCl + 3O24
b) 4KClO3
3KClO4 + KCl
ính : - Bao nhiêu % khӕi lưӧng bӏ phân hӫy theo (a)
- Bao nhiêu % khӕi lưӧng bӏ phân hӫy theo (b)
BiӃt rҵng khi phân hӫy hoàn toàn 73,5 gam kaliclorat thì thu đưӧc 33,5 gam
kaliclorua.
5.21 Hòa tan 1,74 gam MnO2 trong 200ml axit clohiđric 2M. ính nӗng đӝ (mol/l)
cӫa HCl và MnCl2 trong dung dӏch sau khi phҧn ӭng kӃt thúc. Giҧ thiӃt khí clo thoát
hoàn toàn khӓi dung dӏch và thӇ tích cӫa dung dӏch không biӃn đәi.
5.22 ĐiӅu chӃ mӝt dung dӏch axit clohiđric bҵng cách hòa tan 2 mol hiđroclorua
vào nưӟc. Sau đó đun axit thu đưӧc vӟi mangan đioxit có dư. Khí clo thu đưӧc
bҵng phҧn ӭng đó có đӫ đӇ tác dөng vӟi 28 gam sҳt hay không?
5.23 Hòa tan 7,8 gam hӛn hӧp bӝt Al và Mg trong dung dӏch HCl dư. Sau phҧn
ӭng khӕi lưӧng dung dӏch tăng thêm 7,0 gam. Khӕi lưӧng nhôm và magie trong
hӛn hӧp đҫu là bao nhiêu gam?
5.24 Nung mA gam hӛn hӧp A gӗm KMnO4 và KClO3 ta thu đưӧc chҩt rҳn A1
và khí O2. BiӃt KClO3 bӏ phân hӫy hoàn toàn theo phҧn ӭng :


2KClO3 »» 2KCl + 3O24
còn KMnO4 bӏ phân hӫy mӝt phҫn theo phҧn ӭng :


2KMnO4 
K2MnO4 + MnO2 + O24

rong A1 có 0,894 gam KCl chiӃm 8,132% khӕi lưӧng. rӝn lưӧng O2 thu đưӧc ӣ
trên vӟi không khí theo tӍ lӋ thӇ tích $; # $:: … —#
trong mӝt bình kín ta đưӧc hӛn
hӧp khí A2.

142
Cho vào bình 0,528 gam cacbon rӗi đӕt cháy hӃt cacbon thu đưӧc hӛn hӧp khí A3
gӗm 3 khí, trong đó CO2 chiӃm 22,92% thӇ tích.
a) ính khӕi lưӧng mA.
b) ính % khӕi lưӧng cӫa các chҩt trong hӛn hӧp A.
Cho biӃt: Không khí chӭa 80% N2 và 20% O2 vӅ thӇ tích.
5.25 Cho lưӧng axit clohiđric, thu đưӧc khi chӃ hóa 200 gam muӕi ăn công
nghiӋp (còn chӭa mӝt lưӧng đáng kӇ tҥp chҩt), tác dөng vӟi MnO2 dư đӇ có mӝt
lưӧng khí clo đӫ phҧn ӭng vӟi 22,4 gam sҳt kim loҥi. Xác đӏnh hàm lưӧng % cӫa
NaCl trong muӕi ăn công nghiӋp.
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
5.26 Nêu hiӋn tưӧng và viӃt phương trình phҧn ӭng nӃu có khi cho HCl đһc tác
dөng vӟi các chҩt sau: KMnO4, KClO3 .
5.27 Nêu cách tinh chӃ :
a) Muӕi ăn có lүn MgCl2 và NaBr
b) Axit clohiđric có lүn axit H2SO4.
5.28 Cҫn bao nhiêu gam KMnO4 và bao nhiêu ml dung dӏch axit clohiđric 1M
đӇ có đӫ khí clo tác dөng vӟi sҳt tҥo nên 16,25 gam FeCl3 ?

Œáp s͙: ·<&= … % $ … ·

5.29 Hòa tan 1,74 gam MnO2 trong 200 ml axit clohiđric 2M. ính nӗng đӝ (mol/l)
cӫa HCl và MnCl2 trong dung dӏch sau khi phҧn ӭng kӃt thúc. Giҧ thiӃt khí clo thoát
hoàn toàn khӓi dung dӏch và thӇ tích cӫa dung dӏch không biӃn đәi.
Œáp s͙: CM HCl 1,6 M ; CM MnCl 0,1 M
2

5.30 Hoàn thành sơ đӗ biӃn hóa sau :




 
in
i n 
n  #

 n  n ' n 
i $


"n 


" n 

 n  !  n  

 n i n 

143
5.31 ĐiӋn phân nóng chҧy mӝt muӕi clorua kim loҥi hóa trӏ I thu đưӧc ӣ catot
6,24 gam kim loҥi và ӣ anot 1,792 lit khí (đktc).
a) Xác đӏnh công thӭc phân tӱ muӕi.
b) Cho chҩt khí sinh ra tác dөng vӟi H2 trong điӅu kiӋn ánh sáng đưӧc sҧn phҭm
X. Hòa tan X vào nưӟc đӇ có dung dӏch 1. Đӕt cháy kim loҥi trên, cho sҧn phҭm
sinh ra hòa tan vào nưӟc đӇ có dung dӏch 2. ViӃt các phương trình phҧn ӭng. Cho
1 mүu quǤ tím vào dung dӏch 1, kӃ đó thêm vào tӯ tӯ dung dӏch 2. Quan sát hiӋn
tưӧng và giҧi thích.
Œáp s͙: Công thӭc muӕi là KCl.
5.32 Hòa tan 5,37 gam hӛn hӧp gӗm 0,02 mol AlCl3 và mӝt muӕi halogenua
cӫa kim loҥi M hóa trӏ II vào nưӟc, thu đưӧc dung dӏch A. Cho dung dӏch A tác
dөng vӯa đӫ vӟi 200 ml dung dӏch AgNO3, thu đưӧc 14,35 gam kӃt tӫa. Lӑc lҩy
dung dӏch cho tác dөng vӟi NaOH dư, thu đưӧc kӃt tӫa B. Nung B đӃn khӕi lưӧng
không đәi đưӧc 1,6 gam chҩt rҳn.
Xác đӏnh công thӭc phân tӱ muӕi halogenua kim loҥi M.
Œáp s͙: Công thӭc phân tӱ cӫa muӕi là CuCl2.
5.33 Có hӛn hӧp NaI và NaBr. Hòa tan hӛn hӧp trong nưӟc. Cho brom dư vào
dung dӏch. Sau khi phҧn ӭng thӵc hiӋn xong, làm bay hơi dung dӏch, làm khô sҧn
phҭm thì thҩy khӕi lưӧng sҧn phҭm nhӓ hơn khӕi lưӧng hӛn hӧp 2 muӕi ban đҫu
là m gam.
Hòa tan sҧn phҭm trong nưӟc và cho khí clo đi qua cho đӃn dư. Làm bay hơi
dung dӏch và làm khô chҩt còn lҥi, ngưӡi ta thҩy khӕi lưӧng chҩt thu đưӧc nhӓ hơn
khӕi lưӧng muӕi phҧn ӭng là m gam.
Xác đӏnh % vӅ khӕi lưӧng cӫa NaBr trong hӛn hӧp đҫu.
Œáp s͙: % NaBr = 3,7%; %NaI = 96,3%
5.34 Đem điӋn phân 200 ml dung dӏch NaCl 2M (d = 1,1g/ml) vӟi điӋn cӵc
bҵng than có màng ngăn xӕp và dung dӏch luôn luôn đưӧc khuҩy đӅu. Sau mӝt
thӡi gian ӣ catot thoát ra 22,4 lit khí đo ӣ điӅu kiӋn 200C, 1atm. Hӧp chҩt chӭa
trong dung dӏch sau khi kӃt thúc điӋn phân là chҩt gì? Xác đӏnh C% cӫa nó.
Œáp s͙: C%NaOH = 8,32%

144
5.35 ĐiӋn phân nóng chҧy a gam muӕi A tҥo bӣi kim loҥi M và halogen X ta
thu đưӧc 0,96 gam kim loҥi M ӣ catӕt và 0,896 lit khí (ӣ đktc) ӣ anôt. Mһt khác
hòa tan a gam muӕi A vào nưӟc, sau đó cho tác dөng vӟi AgNO3 dư thì thu đưӧc
11,48 gam kӃt tӫa.
Hӓi X là halogen nào ?
Œáp s͙: X là clo
5.36 ĐiӋn phân 200 ml dung dӏch KCl 1M (d=1,15g/ml) trong bình điӋn phân
có màng ngăn xӕp vӟi cưӡng đӝ dòng điӋn I=20A, sau thӡi gian t khí thoát ra ӣ
catӕt là 1,12 lit. ính nӗng đӝ % cӫa các chҩt trong dung dӏch sau điӋn phân.
(Coi thӇ tích dung dӏch không thay đәi và nưӟc chưa bӏ điӋn phân)
Œáp s͙: C KOH = 2,474% , CKCl = 3,29% .
5.37 Hӛn hӧp A gӗm: NaOH, Na2CO3 và Na2SO4. Lҩy 1 gam A hòa tan vào
nưӟc rӗi thêm dung dӏch BaCl2 cho đӃn dư, thu đưӧc kӃt tӫa B và dung dӏch C.
hêm tӯ tӯ dung dӏch HCl vào dung dӏch C cho đӃn khi đưӧc dung dӏch trung tính,
cҫn dùng 24 ml dung dӏch HCl 0,25M. Mһt khác, 2 gam A tác dөng vӟi dung dӏch
HCl dư, sinh ra đưӧc 0,224 lit khí (đktc).
a) Xác đӏnh thành phҫn phҫn trăm tӯng chҩt trong hӛn hӧp A.
b) ính thӇ tích dun dӏch HCl 0,5M phҧn ӭng vӯa đӫ vӟi 0,5 gam A.
c) ính thӇ tích dung dӏch HCl 0,5M tác dөng vӟi kӃt tӫa B.
Œáp s͙: a) hành phҫn cӫa A: 53% Na2CO3 ; 24% NaOH; 23% Na2SO4.
b) 16ml dung dӏch HCl.
c) 20ml dung dӏch HCl 0,5M.
5.38 Dung dӏch X đưӧc tҥo thành bҵng cách hòa tan 3 muӕi KCl, FeCl3, BaCl2.
NӃu cho 200 ml dung dӏch X phҧn ӭng vӯa đӫ vӟi 100 ml dung dӏch Na2SO4 1M ,
hoһc vӟi 150 ml dung dӏch NaOH 2M; hoһc vӟi 300 ml dung dӏch AgNO3 2M .
rong mӛi trưӡng hӧp đӅu thu đưӧc kӃt tӫa lӟn nhҩt.
a) ính nӗng đӝ cӫa mӛi muӕi trong dung dӏch X.
b) ính khӕi lưӧng muӕi khan thu đưӧc khi cô cҥn 200 ml dung dӏch X.
Œáp s͙: [BaCl2]=[KCl]=[FeCl 3]=0,5M; m=44,5g.

145
5.39 Hòa tan m gam hӛn hӧp gӗm NaBr và NaI vào nưӟc đưӧc dung dӏch A.
Cho A phҧn ӭng vӟi brom dư sau đó cô cҥn dung dӏch thu đưӧc duy nhҩt mӝt
muӕi khan B có khӕi lưӧng (m - 47) gam. Hòa tan B vào nưӟc và cho tác dөng vӟi
clo dư sau đó cô cҥn dung dӏch thu đưӧc duy nhҩt mӝt muӕi khan C có khӕi lưӧng
(m-89) gam. ViӃt các phương trình phҧn ӭng hóa hӑc và tính % khӕi lưӧng cӫa
mӛi muӕi trong hӛn hӧp ban đҫu.
Œáp s͙: 40,71% NaBr và 59,29%NaI
5.40 Mӝt khoáng vұt có công thӭc tәng quát là: aKCl.bMgCl2.cH2O. Nung
27,75 gam khoáng vұt trên đӃn khӕi lưӧng không đәi thҩy khӕi lưӧng chҩt rҳn
giҧm 10,8 gam. Hòa tan chҩt rҳn đó vào trong nưӟc rӗi cho tác dөng vӟi AgNO3
dư thì thu đưӧc 43,05 gam kӃt tӫa. Lұp công thӭc cӫa khoáng vұt trên.
Œáp s͙: KCl.MgCl2.6H2O.
5.41 Mӝt dung dӏch là hӛn hӧp các muӕi NaCl, NaBr, NaI. Sau khi làm khô
20ml dung dӏch này thu đưӧc 1,732 gam chҩt rҳn. Lҩy 20ml dung dӏch muӕi phҧn
ӭng vӟi brom rӗi làm bay hơi thu đưӧc 1,685 gam chҩt rҳn khô. Sau đó cho clo tác
dөng vӟi 120ml dung dӏch trên, sau khi bay hơi thu đưӧc 1,4625 gam kӃt tӫa khô.
a) ính nӗng đӝ CM cӫa tӯng muӕi trong dung dӏch.
b) ính khӕi lưӧng brom và iot có thӇ điӅu chӃ đưӧc tӯ 1m3 dung dӏch.
Œáp s͙: NaCl 1M; NaBr 0,2M; NaI 0,05M.
  —  |||| ! 


5.42 Chia 8,84 gam hӛn hӧp MCl và BaCl2 thành hai phҫn bҵng nhau. Hòa tan
phҫn 1 vào nưӟc rӗi cho phҧn ӭng vӟi AgNO3 dư thu đưӧc 8,61 gam kӃt tӫa. Đem
điӋn phân nóng chҧy phҫn 2 đӃn hoàn toàn thu đưӧc V ml khí X ӣ 27,3oC và 0,88
atm. NӃu sӕ mol MCl chiӃm 80% sӕ mol trong hӛn hӧp, xác đӏnh kim loҥi M và
tính thành phҫn % khӕi lưӧng hӛn hӧp đҫu. ính V.
Œáp s͙: Kim loҥi là Na
%m NaCl 52,94%
%m BaCl 2 47,06%

V = 0,84lit

146
5.43 ӯ mӝt tҩn muӕi ăn có chӭa 5% tҥp chҩt, ngưӡi ta điӅu chӃ đưӧc 1250 lit
dung dӏch HCl 37% (d = 1,19 g/ml) bҵng cách cho lưӧng muӕi ăn trên tác dөng
vӟi axit sunfuric đұm đһc và đun nóng. ính hiӋu suҩt cӫa quá trình điӅu chӃ trên.
Œáp s͙: H% = 92,85%
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
5.44 Phҧn ӭng nào sau đây đưӧc dùng đӇ điӅu chӃ clo trong phòng thí nghiӋm ?
7
A. 2NaCl »»»  2Na + Cl2
7
B. 2NaCl + 2H2O »»»
·
 H2 + 2NaOH + Cl2

 
C. MnO2 + 4HClđһc »»  MnCl2 + Cl2 + 2H2O
D. F2 + 2NaCl
2NaF + Cl2
5.45 Clorua vôi là muӕi cӫa kim loҥi canxi vӟi 2 loҥi gӕc axit là clorua Cl- và
hipoclorit ClO-. Vұy clorua vôi gӑi là muӕi gì?
A. Muӕi trung hoà B. Muӕi kép
C. Muӕi cӫa 2 axit D. Muӕi hӛn tҥp
5.46 Khí Cl2 điӅu chӃ bҵng cách cho MnO2 tác dөng vӟi dd HCl đһc thưӡng bӏ lүn
tҥp chҩt là khí HCl. Có thӇ dùng dd nào sau đây đӇ loҥi tҥp chҩt là tӕt nhҩt?
A. Dd NaOH B. Dd AgNO3 C. Dd NaCl D. Dd KMnO4
5.47 Dùng loҥi bình nào sau đây đӇ đӵng dung dӏch HF?
A. Bình thuӹ tinh màu xanh B. Bình thuӹ tinh mҫu nâu
C. Bình thuӹ tinh không màu D. Bình nhӵa teflon (chҩt dҿo)
5.48 Chҩt nào sau đây chӍ có tính oxi hoá, å
 có tính khӱ?
A. F2 B. Cl2 C. Br2 D. I2
5.49 Có 4 chҩt bӝt màu trҳng là vôi bӝt, bӝt gҥo, bӝt thҥch cao (CaSO4.2H2O) bӝt
đá vôi (CaCO3). ChӍ dùng chҩt nào dưӟi đây là nhұn biӃt ngay đưӧc bӝt gҥo?
A. Dung dӏch HCl B. Dung dӏch H 2SO4 loãng
C. Dung dӏch Br2 D. Dung dӏch I2

147
5.50 Đә dung dӏch chӭa 1g HBr vào dd chӭa 1g NaOH. Dung dӏch thu đưӧc làm
cho quǤ tím chuyӇn sang màu nào sau đây?
A. Màu đӓ B. Màu xanh
C. Không đәi màu D. Không xác đӏnh đưӧc
5.51 Phҧn ӭng nào sau đây đưӧc dùng đӇ điӅu chӃ khí hiđro clorua trong phòng thí
nghiӋm?

A. H2 + Cl2 

2HCl
B. Cl2 + H2O
HCl + HClO
C. Cl2 + SO2 + 2H2O
2HCl + H2SO4

D. % 
 )  NaHSO4 + HCl
 »»
(| 7 

5.52 rong các phҧn ӭng hoá hӑc, đӇ chuyӇn thành anion, nguyên tӱ cӫa các
nguyên tӕ halogen đã nhұn hay nhưӡng bao nhiêu electron?
A. Nhұn thêm 1 electron B. Nhұn thêm 2 electron
C. Nhưӡng đi 1 electron D. Nhưӡng đi 7 electron
5.53 Clo không phҧn ӭng vӟi chҩt nào sau đây?
A. NaOH B. NaCl C. Ca(OH) 2 D. NaBr
5.54 Nhұn đӏnh nào sau đây 
 khi nói vӅ flo?
A. Là phi kim loҥi hoҥt đӝng mҥnh nhҩt
B. Có nhiӅu đӗng vӏ bӅn trong tӵ nhiên
C. Là chҩt oxi hoá rҩt mҥnh
D. Có đӝ âm điӋn lӟn nhҩt
5.55 Nhӳng hiđro halogenua có thӇ thu đưӧc khi cho H2SO4 đһc lҫn lưӧt tác dөng
vӟi các muӕi NaF, NaCl, NaBr, NaI là
A. HF, HCl, HBr, HI B. HF, HCl, HBr và mӝt phҫn HI
C. HF, HCl, HBr D. HF, HCl .
5.56 Đӕt nóng đӓ mӝt sӧi dây đӗng rӗi đưa vào bình khí Cl2 thì xҧy ra hiӋn tưӧng
nào sau đây?

148
 A. Dây đӗng không cháy
B. Dây đӗng cháy yӃu rӗi tҳt ngay
C. Dây đӗng cháy mҥnh, có khói màu nâu và màu trҳng.
D. Dây đӗng cháy âm Ӎ rҩt lâu
5.57 Hӛn hӧp khí nào sau đây có thӇ tӗn tҥi ӣ bҩt kì điӅu kiӋn nào?
A. H2 và O2 B. N2 và O2 C. Cl2 và O2 D. SO2 và O2
5.58 Dãy nào sau đây sҳp xӃp đúng theo thӭ tӵ giҧm dҫn tính axit cӫa các dung
dӏch hiđro halogenua?
A. HI > HBr > HCl > HF B. HF > HCl > HBr > HI
C. HCl > HBr > HI > HF D. HCl > HBr > HF > HI
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP
5.44.| C 5.45.| D 5.46.| C 5.47.| D 5.48.| A

5.49.| D 5.50.| B 5.51.| D 5.52.| A 5.53.| B

5.54.| B 5.55.| D 5.56.| C 5.57.| C 5.58.| A

5.1 Hưͣng d̳n:

–p dөng công thӭc:
aA n bB
A
100
rong đó là nguyên tӱ khӕi trung bình
a, b là % đӗng vӏ
, B là nguyên tӱ khӕi cӫa đӗng vӏ
heo đҫu bài ta có hӋ phương trình sau:

7 a.35 n b.37
35,45

100
 100 a n b
Giҧi hӋ phương trình ta có :
a = 77,5%
b = 22,5%

149
5.2 Hưͣng d̳n:

Nguyên tӕ Cҩu hình electron

F 2s22p5

Cl 3s23p5

Br 4s24p5

I 5s25p5

Flo luôn có sӕ oxi hóa âm bӣi vì: Lӟp ngoài cùng cӫa nguyên tӱ flo không
có obitan d, còn mӭc 2p và mӭc 3s chênh lӋch năng lưӧng quá cao nên flo không
có trҥng thái kích thích đӇ hình thành sӕ oxi hóa dương. Mһt khác flo có đӝ âm
điӋn lӟn nhҩt nên ngay cҧ sӕ oxi hóa +1 cũng không xuҩt hiӋn.
Các nguyên tӕ halogen khác ngoài sӕ oxi hóa âm còn có thӇ có sӕ oxi hóa
dương(+1, +3, +5, +7) bӣi vì: các electron ns và np có khҧ năng bӏ kích thích
chuyӇn sang nd,

4 4 4 4
+1
s p d

4 4 4 4 4
+3
s p d

4 4 4 4 4 4
+5
s p d

4 4 4 4 4 4 4
+7
s p d

150
5.3 Hưͣng d̳n: Cҩu hình electron cӫa nguyên tӕ X là:
1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p5
ӯ đó rút ra ZX = 53 = pX (sӕ proton)
nX
heo đҫu bài ta có: … 1,3962 > n X … 74 (sӕ nơtron)
pX
AX = p X + nX = 53 + 74 = 127
nX
mһt khác : … 3,7 > n Y … 20
nY
phҧn ӭng cӫa X và Y:
Y + X
YX
4,29 18,26
AY MYX
AY 4,29 AY 4,29
…  … > A Y … 39
M YX 18,26 A Y n 127 18,26

A Y … p Y n n Y  39 … p Y n 20  p Y … 19 … Z Y
Vұy cҩu hình electron cӫa nguyên tӕ Y là:
1s22s22p63s23p64s1
Vұy X là iot và Y là kali.
5.4 Hưͣng d̳n:
a) Dùng quǤ tím nhұn biӃt HCl, KOH.
Dùng dung dӏch H2SO4 nhұn biӃt BaCl2 còn lҥi KI, KBr.
Dùng khí Cl2 phân biӋt các dung dӏch KI và KBr.
b) Dùng quǤ tím nhұn biӃt HCl, H2SO4.
Dùng dung dӏch BaCl2 phân biӋt HCl và H2SO4.
Dùng dung dӏch AgNO3 đӇ phân biӋt dung dӏch KI và NaCl (AgI màu vàng tươi;
AgCl màu trҳng).
Hoһc đӕt : KI ngӑn lӱa màu tím; NaCl ngӑn lӱa màu vàng.

151
c) Dùng quǤ tím nhұn biӃt dung dӏch các dung dӏch NaOH, HCl, HBr.
Dùng Cl2 phân biӋt HCl và HBr hoһc dùng AgNO3 cũng phân biӋt đưӧc AgBr
(màu vàng) và AgCl (màu trҳng).
d) Cho bӕn mүu thӱ tác dөng vӟi dung dӏch Na2CO3 có hai mүu thӱ có
phҧn ӭng tҥo kӃt tӫa là CaCl2 và MgI2.
Phân biӋt hai mүu thӱ CaCl2 và MgI2 bҵng Cl2.
Còn lҥi phân biӋt NaF và KBr cũng bҵng Cl2.
5.5 Hưͣng d̳n:
Lҩy tӯng lưӧng muӕi nhӓ đӇ làm thí nghiӋm:
- Hòa tan vào H2O, tҥo thành 2 nhóm:
+ Nhóm I : an trong H2O là NaCl và AlCl3
+ Nhóm II : Không tan là MgCO3 và BaCO3
- ĐiӋn phân dung dӏch các muӕi nhóm I (có màng ngăn) :
2NaCl + 2H2O » » » » » 2NaOH + Cl24 + H2 4
'|&|·
%|%*

?
2AlCl3 +6H2O $   
2Al(OH)3 + 3Cl24 + 3H24
| |!|*

Khi kӃt thúc điӋn phân, ӣ vùng catot cӫa bình điӋn phân nào có kӃt tӫa keo xuҩt
hiӋn, đó là bình chӭa muӕi AlCl3, bình kia là NaCl.
- hu khí H2 và Cl2 thӵc hiӋn phҧn ӭng :
H2 + Cl2
2HCl
Hòa tan muӕi nhóm II vào dung dӏch HCl :
MgCO3 + 2HCl
MgCl2 + CO24 + H2O
BaCO3 + 2HCl
BaCl2 + CO 24 + H2O
ĐiӋn phân dung dӏch NaCl (có màng ngăn) đӇ thu dung dӏch NaOH.
Dùng dung dӏch NaOH đӇ phân biӋt muӕi MgCl2 và BaCl2. ӯ đó tìm đưӧc
MgCO3 và BaCO3 :
MgCl2 + 2NaOH
Mg(OH)2 + 2NaCl
BaCl2 + 2NaOH
Ba(OH)2 + 2NaCl
5.6 Hưͣng d̳n:

152
 - a nhӓ lҫn lưӧt mӝt mүu thӱ vào ba mүu thӱ còn lҥi đӃn khi nào thҩy 2
mүu thӱ nhӓ vào nhau biӃn thành màu hӗng thì cһp đó là dung dӏch NaOH và
phenolphtalein. Còn lҥi là dung dӏch NaCl và dung dӏch HCl. Chia ӕng nghiӋm có
màu hӗng thành hai phҫn. Lҩy hai mүu thӱ đӵng dung dӏch NaCl và dung dӏch
HCl, mӛi mүu thӱ đә vào mӝt ӕng nghiӋm màu hӗng, mүu nào làm màu hӗng mҩt
đi là dung dӏch HCl (vì axit trung hòa hӃt NaOH, nên môi trưӡng trung tính,
phenolphtalein không đәi màu). a phân biӋt đưӧc dung dӏch HCl và dung dӏch
NaCl.
- Ӕng nghiӋm tӯ màu hӗng chuyӇn sang không màu, lúc này chӍ chӭa
NaCl và phenolphtalein. a dùng nó đӇ nhұn biӃt dung dӏch NaOH bҵng cách nhӓ
vào mӝt trong hai ӕng nghiӋm chưa biӃt, ӕng nghiӋm nào biӃn thành màu hӗng đó
là NaOH, ӕng còn lҥi là phenolphtalein.
5.7 Hưͣng d̳n:
- Hòa tan muӕi ăn vào nưӟc cҩt.
- hêm BaCl2 dư đӇ loҥi ion SO42- ӣ dҥng BaSO4 kӃt tӫa trҳng.
Phương trình phҧn ӭng:
BaCl2 + Na 2SO4
BaSO4 + 2NaCl
BaCl2 + MgSO4
BaSO4 + MgCl2
BaCl2 + CaSO4
BaSO4 + CaCl2
- Lӑc bӓ kӃt tӫa BaSO4.
- hêm Na2CO3 dư đӇ loҥi ion Mg2+, Ca 2+, Ba2+dư
MgCl2 + Na2CO3
2NaCl + MgCO 3
CaCl2 + Na 2CO3
2NaCl + CaCO3
BaCl2 + Na 2CO3
2NaCl + BaCO3
- Lӑc bӓ kӃt tӫa MgCO3, CaCO3, BaCO3.
- hêm dung dӏch HCl đӇ loҥi bӓ Na2CO3 dư
Na2CO3 + 2HCl
2NaCl + CO24 + H2O
- Cô cҥn dung dӏch ta thu đưӧc muӕi ăn tinh khiӃt.
5.8 Hưͣng d̳n:

153
Đһt hóa trӏ cӫa R là x và nguyên tӱ lưӧng là R
Hӧp chҩt vӟi oxi có công thӭc R2Ox
Hӧp chҩt vӟi hiđro có công thӭc RH8-x
,
heo đҫu bài : ,
—+ …  
,
,
 +
2 ,
  +
ò …  
,
—+
11528 +|a —|
ò ,|…|
0809

x 1 2 3 4 5 6 7

R -5,53 8,72 22,97 37,22 51,47 65,72 79,97

nghiӋm loҥi loҥi loҥi loҥi loҥi loҥi nhұn

Vұy R là brom, viӃt phương trình M tác dөng vӟi Br2, lұp phương trình tìm công
thӭc muӕi

M + Br2
MBry
2
theo ptpư: M gam (M + y.80) gam
theo đҫu bài: 4,05 gam 40,05 gam
ò 40,05.M = 4,05.(M + y.80)
ò M = 9y

y 1 2 3

M 9 18 27

nghiӋm loҥi loҥi nhұn

Vұy M là nhôm
ò Công thӭc cӫa muӕi là AlBr3

154
| Hưͣng d̳n:
Kí hiӋu M, X lҫn lưӧt là khӕi lưӧng nguyên tӱ cӫa kim loҥi M và phi kim X, n
là hóa trӏ cӫa kim loҥi.

§  n
 M

MX n »»» X2  (1)
2
xn
(mol) x x
2
MXn + nAgO3  M(O3)n + nAgX (2)
(mol) x mol nx mol
Hl + AgO 3  Agl + HO 3
(mol) 0,11 = 0,1 0,1
Khӕi lưӧng kӃt tӫa AgX là : 25,83 - (0,1  143,5) = 11,48 (g)


có trong muӕi A : …  (mol)

nAgX thu đưӧc (phương trình 2) = 0,08 (mol)
——
& % … … —


X = 143,5 - 108 = 35,5 ; X là Cl
Vұy muӕi A có công thӭc tәng quát MCl.
5.10 Hưͣng d̳n:
a) Phương trình phҧn ӭng cӫa NaX và NaY vӟi AgNO3.
NaX + AgNO3
AgX + NaNO3
a a
NaY + AgNO3
AgY + NaNO3
b b
- Lұp hӋ phương trình (gӑi sӕ mol NaX: amol; sӕ mol NaY: bmol)






- …
—  7 

||
|| 
||
|| …
—
|| ||

—

—
- … 

 
||
||  —||
|| … 


155
ò
—

Vì
|
| - 
| —| -
ò X = 80 < 80,13 nên X là brom và Y = 127 > 83,13 nên Y là iot.
Công thӭc cӫa 2 muӕi là: NaBr và NaI.
b) ò mNaBr = 0,28  103 = 28,84 (g)
mNaI = 0,02  150 = 3 (g)
5.11 Hưͣng d̳n:
a) Gӑi công thӭc phân tӱ muӕi cӫa kim loҥi M hóa trӏ II và phi kim X hóa trӏ I là
MX2.
MX2 + 2AgNO3
2AgX + M(NO3)2
MX2 + Fe
M + FeX2
Dӵa vào phương trình phҧn ӭng rút ra:
0,16.M X n 178
MM
2,87
Vì X là phi kim hóa trӏ I và muӕi AgX là kӃt tӫa trҳng ò X là nguyên tӕ halogen
trӯ F.
Nguyên tӕ halogen:
Cl Br I
MX : 35,5 80 127
MM : 64 66,5 69,1
Chӑn loҥi loҥi

Chӑn MX = 35,5 ò X là Cl và MM = 64 ò M là Cu
Công thӭc phân tӱ muӕi là CuCl2.

b) Sӕ mol cӫa 1/2 lưӧng muӕi ban đҫu là:

0,16
a … … 0,02 (mol)
64 - 56

156
 (a là sӕ mol MgX2 trong 1/2 lưӧng muӕi ban đҫu)
Khӕi lưӧng muӕi CuCl2 ban đҫu:
m = 2  (0,02  135) = 5,4 (g)
5.12 Hưͣng d̳n:
a)  i
 | | —
| |

Các phương trình phҧn ӭng:

NaX + AgNO3
NaNO3 + AgX
NaY + AgNO3
NaNO3 + AgY
–p dөng đӏnh luұt bҧo toàn khӕi lưӧng ta có:
mA + · %%(
= · %%(
+ mkӃt tӫa

2,2 + 0,03.170 = 0,03.85 + mkӃt tӫa

mkӃt tӫa = 4,75 (g)
b) Đһt X > & > Y
ò Na & + nAgNO3
NaNO3 + Ag & 
 i
 | | i  || |


|& % & ||…| |‹|— 



ò & = 158,3 -108 = 50,3

X và Y là các halogen liên tiӃp, vұy đó phҧi là brom (M = 80) và clo (M = 35,5)
5.13 Hưͣng d̳n:
Đһt kí hiӋu kim loҥi là B.
Đһt kí hiӋu halogen là X.
Công thӭc cӫa muӕi sӁ là BXn
BXn + AgNO3
nAgX + B(NO3)n
27g 57,4g

157
ò 13,5g 28,7
BXn »»»
špšš
 B + nX
13,5g 6,4g 7,1g
rong 13,5 (g) BXn có 7,1 (g) X, vұy trong 28,7 (g) AgX cũng chӍ có 7,1 (g) X
ò mAg = 28,7 - 7,1 = 21,6 (g) ò nAg = 0,2 (mol).
rong AgX tӍ lӋ kӃt hӧp theo sӕ mol nAg : nX = 1 : 1 ò nX = 0,2 (mol).
—
&  |…| ||…|


Suy ra X là clo
BCln + nAgNO3
nAgCl + B(NO3)n

(mol) 0,2

—

& ) … …  


ò MB + 35,5n = 67,5n ; MB = 32n
* NӃu n = 1 MB = 32 (loҥi)
* NӃu n = 2 MB = 64 ò B là Cu.

5.14| Hưͣng d̳n:

Khi sөc khí Cl2 vào dung dӏch chӭa hӛn hӧp ӣ muӕi NaF, NaCl, NaBr chӍ có NaBr
tác dөng.
Đһt sӕ mol hӛn hӧp ban đҫu: NaF : a (mol) ; NaCl: b (mol); NaBr: c (mol).
ViӃt các phương trình phҧn ӭng và lұp hӋ phương trình.
7

n

n — 


n

n

 
 n  



—

158
 Giҧi hӋ phương trình ta có:
— 
 … —  .·% … …  hay 8,7%

 
 …   .·% … …  hay 48,5%

  —

 …   .·%) … …   hay 42,8%

5.15 Hưͣng d̳n:
Đһt sӕ mol NaCl: a (mol); NaBr: b (mol); NaI: c (mol)
a) Các phҧn ӭng vӟi brom dư:
2NaI + Br2
2NaBr + I 2
c mol c mol
Hӛn hӧp A: 58,5a + 103b + 150c = 5,76
sau phҧn ӭng vӟi brom: 58,5a + 103 (b + c) = 5,29
ò 47c = 0,47
* Các phҧn ӭng vӟi Cl2
2NaBr + Cl2
2NaCl + Br2
2NaI + Cl2
2NaCl + I2
(mol) 0,01 0,01
NӃu Cl2 chӍ phҧn ӭng vӟi NaI thì khӕi lưӧng hӛn hӧp muӕi sau phҧn ӭng vӟi
Cl2 là
5,76 - 1,5 + 0,585 = 4,845g.
heo đӅ bài hӛn hӧp sau phҧn ӭng chӍ có 3,955 (g). Vұy Cl2 đã phҧn ӭng vӟi cҧ
NaBr.
mhӛn hӧp = 3,955 (g), trong đó có 0,05 (mol) NaCl và còn lҥi là NaBr.

    
nNaBr còn lҥi = … —(mol)
—

ính sӕ mol NaBr tham gia phҧn ӭng.

159
1 mol NaBr thay thӃ bҵng 1 mol NaCl khӕi lưӧng giҧm 44,5 g.
x mol NaBr thay thӃ bҵng x mol NaCl khӕi lưӧng giҧm 4,845 - 3,955 = 0,89 (g)
0,89
ò x… … 0,02
44,5
Sӕ mol NaBr có trong 5,76g = 0,02 + 0,01 = 0,03

 — ——
 % … … … 
 
% theo khӕi lưӧng
NaCl: 20,3%; NaBr: 53,66%; NaI: 26,04%
F &, | Hưͣng d̳n:
NaCl + AgNO3
AgCl + NaNO 3
(mol) a a a
NaBr + AgNO3
AgBr + NaNO 3
(mol) b b b
170a - 143,5a = 188b - 170b
26,5a = 18b
 —
…
 
 
 —

—

 
 
 — ” 

—

%NaCl =  —* ”*
” 

%NaBr = 100 - 27,84 = 72,16%

5.17| Hưͣng d̳n: Đһt thӇ tích cӫa amoniac là V

Bình cҫu chӭa hiđroclorua là 3V

„ $ sau khi trӝn = 4V

160
 Phương trình phҧn ӭng:
NH3 + HCl
NH4Cl
phҧn ӭng theo tӍ lӋ 1:1 vӅ sӕ mol  theo tӍ lӋ 1:1 vӅ thӇ tích
$
ò Sau phҧn ӭng lưӧng HCl còn dư mol

$
õ … … 
&
||$
$
õ%   … … ———&
||$
5.18 Hưͣng d̳n: Các phҧn ӭng khi nhiӋt phân:
2KClO 3
2KCl n 3O 2 4 (1)
Ca(ClO 3 ) 2
CaCl 2 n 3O 2 4 (2)
Ca(ClO) 2
CaCl 2 n O 2 4 (3)


 »»  


/ »» /

 ||
|/ (
|||(
€||
| /|||

ính:
17,472
n O2 0,78 (mol)
22,4
n CaCl2 n K 2CO 3 n CaCO 3 0,36 . 0,5 0,18 (mol)

a) Khӕi lưӧng kӃt tӫa C = 0,18 . 100 = 18 (g)

b) Gӑi x và y là sӕ mol KClO3 và KCl trong A.
heo đӏnh luұt bҧo toàn khӕi lưӧng

 
 — ———
tәng sӕ mol KCl trong B = x + y … … 

(trong đó 32 và 111 là KLP cӫa O2 và cӫa CaCl2).
Mһt khác :

161
 +

—  … 


Giҧi hӋ phương trình, ta có: x = 0,4
||— 
||—
|*|
 | |


*
 
5.19 Hưͣng d̳n: Lưӧng NaCl nguyên chҩt:
1000kg  89,5% = 895kg
Lưӧng HCl thu đưӧc theo lí thuyӃt :
2NaCl + H2SO4
Na2SO4 + 2HCl
58,5 g 36,5g
895kg x = 558,42kg
Lưӧng HCl thu đưӧc theo thӵc tӃ:
1250 lit  1,19kg/lit  37% = 550,375 kg
HiӋu suҩt cӫa quá trình điӅu chӃ:


H% =  —. …  .

5.20 Hưͣng d̳n:


2KClO3 »» 2KCl + 3O24 (a)
(mol) a a

4KClO3 


3KClO4 + KCl (b)
i
(mol) b

7 ”

ni 
— 

i 

n 

 ”

i
… —  i …  và a = 0,4


162
 —   
%m phân hӫy theo (a) : … .


%m phân hӫy theo (b) : 33,33%
5.21
||&( ||||
||||||||||||& ||||
|||| ||||
||||  (
||—|·||||||||||||·|||||||||||—|·
 |·||||||·||||||| |·
Sӕ mol MnO2 đã đưӧc hòa tan trong axit clohiđric là :

—”
 
”
 
)1|·||&|%|0%|/+
|
#| … ·
—
Nhìn vào phương trình phҧn ӭng, ta thҩy 1mol MnO2 tác dөng vӟi 4 mol HCl tҥo
nên 1mol MnCl2. Vұy 0,02mol MnO2 đã tác dөng vӟi 0,08mol HCl tҥo nên
0,02mol MnCl2.
Sӕ mol HCl còn lҥi trong dung dӏch là : 0,4 - 0,08 = 0,32 (mol)
Nӗng đӝ cӫa HCl còn lҥi trong dung dӏch là :

 —
CM HCl = … —·2

Nӗng đӝ cӫa MnCl2 trong dung dӏch là :

  —
C MnCl2 = … —||·2

5.22 Hưͣng d̳n:
4l
n 2  nl 2
l 2 
2 2  (1)
3l 2
2 e  2 el 3 (2)
heo (1)

163
 — —
  …   …  …  ·
 

& #  @ … …  ·

heo (2) : NӃu Fe phҧn ӭng hӃt thì cҫn :



  …  A …   …  ·

&
 — …  · |  ·

ò Lưӧng Cl2 thu đưӧc sau phҧn ӭng (1) không đӫ hòa tan 28 (g) Fe.

5.23| Hưͣng d̳n:

Các phương trình hóa hӑc
2Al + 6HCl
2AlCl3 + 3H24 (1)
(mol) x 1,5x
Mg + 2HCl
MgCl2 + H24 (2)
(mol) y y
Đһt x, y lҫn lưӧt là sӕ mol cӫa Al và Mg trong hӛn hӧp, theo bài ra ta có:
27x + 24y = 7,8 (I)
(1,5x + y)2 = 0,8 (II) giҧi ra ta đưӧc x = 0,2, y = 0,1
Vұy m Al = 0,2 x 27 = 5,4 (g) và m Mg = 0,1x24 = 2,4 (g).

5.24 Hưͣng d̳n:

a) Các phҧn ӭng nhiӋt phân


2KClO3 »» 2KCl + 3O24 (1)


2KmnO4 »» K2MnO4 + MnO 2 + O24 (2)
Gӑi n là tәng sӕ mol O2 thoát ra tӯ (1) và (2). Sau khi trӝn n mol O2 vӟi 3n mol
 
không khí (trong đó có   
!      ta thҩy tәng sӕ

164
  
mol O2 bҵng (1 + 0,6) n = 1,6n. Vì sӕ mol cacbon … …  và theo điӅu kiӋn
—
bài toán, sau khi đӕt cháy thu đưӧc hӛn hӧp 3 khí, nên ta có 2 trưӡng hӧp:
Trưͥng hͫp 1: NӃu oxi dư, tӭc 1,6n > 0,044, thì cacbon chӍ cháy theo phҧn ӭng
C + O2
CO2 (3)

 —
4|
|.%
|1|·|+-|
0|+,|%|3%||| … —

Các khí gӗm: oxi dư, nitơ, CO2

ò (1,6 n - 0,044) + 2,4n + 0,044 = 0,192

0,192
ò n 0,048 (mol)
4
Khӕi lưӧng mA = khӕi lưӧng chҩt rҳn còn lҥi + khӕi lưӧng oxi thoát ra.

 —
· …

 … — 
%
—

Trưͥng hͫp 2: NӃu oxi thiӃu, tӭc 1,6n < 0,044, thì cacbon cháy theo 2 phҧn ӭng:
C + O2
CO2 (3)

2C + O2
2CO (4)
Các khí trong hӛn hӧp có N2 (2,4n), CO2 (n') và CO (0,044 - n').
Như vұy tәng sӕ mol khí = 2,4n + 0,044. heo các phҧn ӭng (3), (4) thì
 / 
n O2 = —  /n


 / …
    …  

—
Giҧi ra có n = 0,0204
 —
$5|·/ …
 
… ——%
—

b) ính % khӕi lưӧng các chҩt trong A.

165
heo phҧn ӭng (1): n KClO = 122,5 . 0,012 = 1,47 (g)
3

Đӕi vӟi trưӡng hӧp 1:

——
./(
… … ——.
— 

 ./&( … —  —— … 
.
Đӕi vӟi trưӡng hӧp 2:
——
./( … … — .
——
 ./&( … —  —  … .
5.25 Hưͣng d̳n: Các phҧn ӭng hóa hӑc:
|||%|||||
|||| )( ||||||||||%)( |||||
|||||
|||—|·||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||—|·
|+|…| |·|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||| |·
|||||
|||||&( |||||||||& ||||
|||  (|||
||| 
|·||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||—|·|
|·||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||·
|
 |||||
|||||||  |||||||||||  


|·|||||||||||| |·
|·||||||||·|

Sӕ mol Fe cҫn tác dөng vӟi clo là: |…||·

heo ba phương trình phҧn ӭng trên ta thҩy 2 mol Fe phҧn ӭng vӟi 3 mol Cl2 ; 1
mol Cl2 đưӧc tҥo nên tӯ 4 mol HCl và 1 mol HCl đưӧc tҥo nên tӯ 1 mol NaCl.
Vұy 0,4 mol Fe phҧn ӭng vӟi 0,6 mol Cl2 ; 0,6 mol Cl2 đưӧc tҥo nên tӯ 2,4 mol
HCl và 2,4 mol HCl đưӧc tҥo nên tӯ 2,4 mol NaCl.
Khӕi lưӧng NaCl có trong muӕi ăn công nghiӋp là :
58,5 . 2,4 = 140,4 (g)
Hàm lưӧng phҫn trăm cӫa NaCl trong muӕi ăn công nghiӋp là :

166
 — —
…  .


‘. THÔNG TIN BӘ SUNG

`

Muӕi ăn, NaCl, là hӧp chҩt có chӭa clo đã đưӧc loài ngưӡi biӃt đӃn tӯ thӱa xa
xưa. hӡi trung cә, các nhà giҧ kim thuұt đã biӃt điӅu chӃ các axit clohidric bҵng
cách cho axit sunfuric tác dөng lên muӕi ăn
Chúng ta biӇu diӉn bҵng phương trình hóa hӑc tәng quát sau:
H2SO4 + 2NaCl ĺ Na2SO4 + 2HCl
Vào thӃ kӍ 16, nhà hóa hӑc Đӭc Glauber đã nhұn xét là khi dùng nưӟc cưӡng
toan đӇ hòa tan kim loҥi hay khoáng vұt thì thҩy có khói màu lөc thoát ra. Ngày
nay chúng ta hiӇu thӵc chҩt nưӟc cưӡng toan như sau
HNO3 + 3HCl ĺ 2Cl + NOCl + 2H 2O
2Cl ĺ Cl2
ҩt cҧ nhӳng điӅu nói trên mӟi chӍ là tia sáng đӇ con ngưӡi lҫn bưӟc đi tìm
clo. Năm 1774, nhà hóa hӑc tài năng hөy ĐiӇn Sile lҫn đҫu tiên tìm ra đưӧc
nguyên tӕ clo. ng đã dùng axit clohidric tác dөng lên khoáng vұt pirolu it
(MnO2)
4HCl + MnO2 ĺ MnCl2 + 2H2O + Cl2
ng mô tҧ chҩt khí thoát ra có màu vàng lөc, và có mùi như mùi nưӟc cưӡng
toan đun nóng. Rҩt có thӇ trong sӕ nhӳng đӝc giҧ ham muӕn hiӇu biӃt hóa hӑc, có
ngưӡi sӁ hӓi Sile làm sao mà có đưӧc khoáng vұt trên. Câu hӓi như vұy là rҩt cҫn
thiӃt đӕi vӟi nhӳng ngưӡi nghiên cӭu khoa hӑc. Nhà bác hӑc tên tuәi Pháp,
Pasteur, ngưӡi đã tìm ra vacxin chӕng bӋnh chó dҥi, đã nói rҵng biӃt ngҥc nhiên
đúng lúc trên bưӟc đưӡng nghiên cӭu là bҳt đҫu cӫa sӵ phát minh.
Giӳa thӃ kӍ 18, hөy ĐiӇn là mӝt nưӟc nәi tiӃng cӫa Châu Âu trong viӋc cung
cҩp kim loҥi đen hҧo hҥng. LuyӋn kim và nghӅ mӓ rҩt thӏnh vưӧng ӣ hөy ĐiӇn.
Cho nên rҩt dӉ hiӇu rҵng, các nhà hóa hӑc luôn luôn đi tìm quһng mӟi.Lҥi có mӝt
em hӑc sinh nào đó thҳc mҳc: Sile có biӃt rҵng mình đã tìm ra nguyên tӕ hóa hӑc
mӟi không?

167
 Mӝt câu hӓi thұt là thông minh, không dӉ gì trҧ lӡi ngҳn gӑn đưӧc. Oxi là
nguyên tӕ hóa hӑc cùng ngày sinh vӟi clo, tác giҧ tìm ra oxi cũng chӍ biӃt mô tҧ
điӅu mҳt thҩy, chӭ không biӃt rҵng mình tìm ra nguyên tӕ mӟi. Sӕ phұn Clo cũng
như vұy.
ìm ra oxi trong lӏch sӱ hóa hӑc, là mӣ mang cho sӵ thҳng lӧi cӫa thuyӃt oxi
vӅ sӵ cháy và sӵ sөp đә cӫa thyӃt nhiên tӕ (hay thuyӃt Phlogittôn)
ìm ra clo, trong lӏch sӱ hóa hӑc mӣ màn cho mӝt quan niӋm đúng đҳn và
đҫy đӫ hơn vӅ axit (Lavodiê nhҫm rҵng hӉ axit là đӅu chӭa oxi)
Đӝc giҧ có thӇ tìm hiӇu kĩ vҩn đӅ này trong lӏch sӱ hóa hӑc. Chúng tôi chӍ nói
thêm rҵng: Nhà hóa hӑc Pháp Lavoadiê cho rҵng tính chҩt cӫa axit là do oxi sinh
ra. Vҩn đӅ nêu ra không gһp ngưӡi tranh cãi, bӣi vì phҫn lӟn axit (H2SO4, HNO3,
H3PO4 đӅu có chӭa oxi, nhưng khi bҳt đҫu tìm ra clo và tương ӭng vӟi nó là axit
clo hiđric, thì ngưӡi ta vүn quyӃt đoán là trong axit phҧi có oxi(hai nhà hóa hӑc
kiên trì nhҩt quyӃt ý kiӃn này là Lavoadiê và Bec eniut). hӃ là bao nhiêu nhà bác
hӑc bӓ công tìm kiӃm oxi trong axit này, nhưng tҩt thҧy đӅu vô hiӋu. Phҧi chӡ cho
đӃn khi tìm ra hai nguyên tӕ điӇn hình nӳa trong nhóm Halogen là brom và iot
(nӱa đҫu thӃ kӍ 19), ӭng vӟi chúng là axit HBr, HI thì thuyӃt oxi sinh axit mӟi chӏu
thua hoàn toàn (1870).
Vҩn đӅ lí thú kéo theo sau viӋc tìm ra clo là: rong phҧn ӭng điӅu chӃ khí clo
tӯ khoáng vұt MnO2, khi cô muӕi còn lҥi, ngưӡi ta thҩy còn lҥi nhӳng tinh thӇ màu
hӗng. Màu sҳc lҥ lùng này, gây sӵ chú ý cӫa các nhà khoa hӑc. Sӵ tìm ra clo đã
dүn đӃn sӵ tìm ra nguyên tӕ mӟi Mangan. Dùng quһng MnO2 đӇ điӅu chӃ clo là
mӝt phҧn ӭng đҳt tiӅn chӍ đưӧc dùng trong các phòng thí nghiӋm hiӋn nay, không
thӇ dùng cho công nghiӋp đưӧc.
Clo có nhu cҫu lӟn trong viӋc tҭy trҳng vҧi sӧi, cho nên các nhà hóa hӑc tìm
cách điӅu chӃ clo công nghiӋp cho rҿ hơn.
Ngưӡi ta tìm cách thay Pirolu it bҵng vôi tôi, còn oxi thì lҩy ӣ không khí, tӭc
là lҫy cӫa công!
Phương pháp điӅu chӃ đҫu tiên là cӫa Veldon, phương trình có dҥng tәng quát
12HCl + 4Ca(OH)2 + O2 ĺ 4CaCl2 + 2Cl2 + 10H2O
Phương pháp thӭ hai là phương pháp Dicon, có phҫn ưu điӇm hơn

168
 4HCl + O2 ĺ 2Cl2 + 2H2O, chҩt xúc tác trung gian là muӕi đӗng
clorua. Vӟi sӵ phát triӇn cӫa công nghiӋp điӋn hóa, ngày nay ngưӡi ta sҧn xuҩt
NaOH tӯ muӕi ăn và thu đưӧc sҧn phҭm phө là khí clo. Ӣ nưӟc ta, nhà máy hóa
chҩt ViӋt rì thӵc hiӋn phҧn ӭng này bҵng phương pháp điӋn phân
2NaCl + 2H2O ĺ 2NaCl + H2 + Cl2
Sҧn phҭm phө ӣ hai điӋn cӵc là khí clo và khí hiđro, chúng ta vүn nghe nói
axit clohidric cӫa nhà máy. Chính vì hӑ đã tұn dөng sҧn phҭm phө đӇ thӵc hiӋn
phҧn ӭng tәng hӧp sau đây:
H2 + Cl2 ĺ 2HCl
Đҫu chiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt, khí clo đã bӏ giӟi quân sӵ Đӭc sӱ dөng
làm chҩt đӝc hóa hӑc. Hàng nghìn binh lính Pháp đã chӃt vì hít phҧi khí clo.
ên gӑi clo là là lҩy tӯ tiӃng Hi Lҥp "Cloros" có nghĩa là "vàng _ lөc".
Năm 1811, nhà hóa hӑc Đӭc I. Shweiger đӅ nghӏ gӑi là "Halogen", theo tiӃng
Hi Lҥp có nghĩa "tҥo muӕi". hұt vұy, clo (cũng như nhӳng nguyên tӕ cùng nhóm)
rҩt dӉ dàng hóa hӧp vӟi kim loҥi đӇ tҥo thành muӕi.
Clo ӣ dҥng lӓng đưӧc nhà vұt lí kiêm hóa hӑc Anh Faraday tìm ra năm 1823

169
Chương 6
NHÓM OXI - LƯU HUǣNH

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

I. ính chҩt cӫa oxi và lưu huǤnh
Cҩu hình electron
Nguyên tӱ oxi có cҩu hình electron 1s22s22p4, có 2 electron đӝc thân.
Nguyên tӱ S có cҩu hình electron: 1s22s22p63s23p4, có hai electron đӝc thân.
Nguyên tӱ S có phân lӟp 3d trӕng, khi bӏ kích thích có thӇ 1 electron tӯ phân lӟp
3p sang 3d khi đó có 4 electron đӝc thân:
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 3d1
Hoһc thêm 1 electron nӳa tӯ phân lӟp 3s sang 3d, lúc này S* có 6 electron đӝc thân.

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
1s2 2s2 2p6 3s1 3p3 3d2
2.ính chҩt vұt lí
Oxi là mӝt chҩt khí không màu, không mùi, hơi nһng hơn không khí. Oxi ít
tan trong nưӟc, oxi hóa lӓng khi bӏ nén ӣ áp suҩt cao và nhiӋt đӝ thҩp. Oxi lӓng là
mӝt chҩt lӓng màu xanh nhҥt, sôi ӣ -183oC.
Oxi có dҥng thù hình là o on (O3). ҫng khí o on là tҩm áo giáp che chӣ
rái đҩt khӓi các tia cӵc tím, bҧo vӋ sӵ sӕng trên hành tinh xanh.
Lưu huǤnh là chҩt rҳn màu vàng, nhiӋt đӝ nóng chҧy tương đӕi thҩp
o
(113 C). Lưu huǤnh không tan trong nưӟc, nhưng tan đưӧc trong các dung môi
hӳu cơ. Khi bӏ đun nóng lưu huǤnh thành dҿo, màu hơi nâu, sau đó nӃu tiӃp tөc
đun nóng mҥnh sӁ tҥo ra hơi lưu huǤnh có màu nâu sүm.
3. ính chҩt hóa hӑc
Oxi và lưu huǤnh là các phi kim có tính oxi hóa mҥnh. Nguyên tӕ oxi có
đӝ âm điӋn lӟn thӭ hai, chӍ sau flo. Oxi có thӇ oxi hóa hҫu hӃt các kim loҥi (trӯ

170
vàng và bҥch kim) và mӝt sӕ phi kim, trong các phҧn ӭng đó sӕ oxi hóa cӫa oxi
giҧm tӯ 0 xuӕng -2.Lưu huǤnh tác dөng vӟi nhiӅu kim loҥi và mӝt sӕ phi kim.
rong các phҧn ӭng sӕ oxi hóa cӫa lưu huǤnh biӃn đәi tӯ 0 xuӕng -2 (hӧp chҩt vӟi
kim loҥi và hiđro) và tӯ 0 lên +4 hay +6 (hӧp chҩt vӟi oxi, axit, muӕi).
II. ính chҩt các hӧp chҩt cӫa oxi, lưu huǤnh
Nưӟc (H2O) là hӧp chҩt quan trӑng nhҩt cӫa oxi, có vai trò vô cùng quan
trӑng đӕi vӟi toàn bӝ sӵ sӕng trên rái đҩt. Phân tӱ nưӟc có liên kӃt cӝng hóa trӏ
phân cӵc, là dung môi tӕt cho nhiӅu chҩt. Giӳa các phân tӱ nưӟc có các liên kӃt
hiđro, vӟi năng lưӧng liên kӃt nhӓ hơn nhiӅu so vӟi liên kӃt cӝng hóa trӏ nhưng có
ҧnh hưӣng quan trӑng đӃn các tính chҩt vұt lí cӫa nưӟc như nhiӋt đӝ nóng chҧy,
nhiӋt đӝ sôi cao. Loài ngưӡi đang đӭng trưӟc nguy cơ cҥn kiӋt nguӗn nưӟc sҥch,
do các hoҥt đӝng sҧn xuҩt thҧi các chҩt đӝc hҥi làm ô nhiӉm nguӗn nưӟc sông
ngòi, ao hӗ và đҥi dương.
Hiđro peoxit (nưӟc oxi già, H2O2) vӯa có tính chҩt oxi hóa vӯa có tính khӱ.
Chҩt này có nhiӅu ӭng dөng trong công nghiӋp, làm chҩt tҭy trҳng, bҧo vӋ
môi trưӡng, khӱ trùng trong y tӃ...
3. Hӧp chҩt quan trӑng nhҩt cӫa S là axit sunfuric H2SO4 trong đó lưu huǤnh có sӕ
oxi hóa +6. Axit sunfuric H2SO4 là mӝt trong nhӳng hóa chҩt cơ bҧn, ӭng dөng
rӝng rãi trong sҧn xuҩt phân bón hóa hӑc, chҩt tҭy rӱa, sơn, chҩt dҿo, luyӋn kim,
phҭm nhuӝm, dưӧc phҭm, hóa dҫu...
ính chҩt axit
H2SO4 + 2NaOH
Na2SO4 + 2H2O
H2SO4 + CuO
CuSO4 + H2O
H2SO4 loãng + Fe
FeSO4 + H24
H2SO4 + Na2CO3
Na2SO4 + H2O + CO24
ính chҩt oxi hóa mҥnh cӫa H2SO4 đһc, nóng.
o
2H2SO4 đһc + Cu
t CuSO4 + SO24 + 2H2O
o
4H2SO4 đһc + 3Mg
t 3MgSO4 + S + 4H2O
H2SO4 đһc là mӝt chҩt rҩt háo nưӟc, có thӇ làm khô đưӧc nhiӅu chҩt khí ҭm.

171
Oleum là dung dӏch H2SO4 hҩp thө SO3, có công thӭc H2SO4.nSO3 (n có thӇ nhұn
giá trӏ nguyên hoһc thұp phân).
4. Lưu huǤnh còn có các hӧp chҩt như H2S (có trong thành phҫn mӝt sӕ suӕi nưӟc
khoáng nóng như Mӻ Lâm - uyên Quang), SO2 và axit H2SO3, các muӕi sunfua,
sunfit, sunfat.
Dung dӏch H2S trong nưӟc gӑi là axit sunfuhiđric. Đây là mӝt axit yӃu, hai nҩc.

B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI

6.1 rong tӵ nhiên oxi có 3 đӗng vӏ bӅn 16
8 O; 17
8 O và 18
8 O . Nguyên tӱ khӕi
cӫa oxi trong bҧng tuҫn hoàn là 15,999. ҥi sao có sӵ mâu thuүn này.
6.2 Có 5 lӑ đӵng khí riêng biӋt các khí sau: O2, Cl2, HCl, O3, SO2. Làm thӃ
nào đӇ nhұn ra tӯng khí?.
6.3 Mӝt hӧp chҩt đưӧc tҥo thành tӯ các ion M+ và X22-. rong phân tӱ cӫa
M2X2 có tәng sӕ hҥt proton, nơtron và electron là 164. rong đó sӕ hҥt mang điӋn
nhiӅu hơn hҥt không mang điӋn là 52. Sӕ khӕi cӫa M lӟn hơn sӕ khӕi cӫa X là 23
đơn vӏ.
әng sӕ hҥt electron trong M+ nhiӅu hơn trong X22- là 7 hҥt.
- Xác đӏnh các nguyên tӕ M, X và viӃt công thӭc cӫa phân tӱ M2X.
- ViӃt cҩu hình electron (dҥng chӳ và dҥng obitan) cӫa nguyên tӕ X
6.4 Cho 100 lit hӛn hӧp A gӗm H2, O2, N2. Đem đӕt hӛn hӧp rӗi đưa vӅ nhiӋt
đӝ và áp suҩt ban đҫu, sau khi cho H2O ngưng tө thu đưӧc hӛn hӧp B có thӇ tích
64 lit. rӝn vào B 100 lit không khí (20% thӇ tích O2) rӗi đӕt và tiӃn hành tương tӵ
trên thì thu đưӧc hӛn hӧp C có thӇ tích 128 lít. Hãy xác đӏnh thӇ tích các chҩt trong
hӛn hӧp A, B, C. BiӃt các thӇ tích đo cùng điӅu kiӋn.
6.5 Có 4 lӑ mҩt nhãn đӵng 4 dung dӏch : HCl, H2SO4, BaCl2, Na2CO3, hãy
nhұn biӃt lӑ nào đӵng dung dӏch gì mà không đưӧc dùng bҩt cӭ thuӕc thӱ nào.
6.6 Mӝt loҥi muӕi ăn có lүn tҥp chҩt CaCl2, MgCl2, Na2SO4, MgSO4, CaSO4.
Hãy trình bày cách loҥi các tҥp chҩt đӇ thu đưӧc muӕi ăn tinh khiӃt.
6.7 ChӍ dùng quǤ tím làm thӃ nào đӇ phân biӋt đưӧc dung dӏch các chҩt sau
đây: Na2SO4, Na2CO3, NH4Cl.

172
6.8 Có 6 lӑ không nhãn đӵng riêng biӋt tӯng dung dӏch sau: K2CO3,
(NH4)2SO4, MgSO4, Al2(SO4)3, FeSO4 và Fe2(SO4)3. Dùng dung dӏch xút hãy nhұn
biӃt dung dӏch trong mӛi lӑ?
6.9 Dung dӏch A chӭa các ion : SO42-, SO32-, CO32-. Bҵng nhӳng phҧn ӭng hóa
hӑc nào có thӇ nhұn biӃt tӯng loҥi anion có trong dung dӏch.
6.10 Cho mӝt lưӧng Cu2S tác dөng hoàn toàn vӟi dung dӏch HNO3 đun nóng.
Phҧn ӭng tҥo thành dung dӏch A1 và làm giҧi phóng ra khí A2 không màu, bӏ hóa
nâu trong không khí. Chia A1 thành 2 phҫn. hêm dung dӏch BaCl2 vào phҫn 1,
thҩy tҥo thành kӃt tӫa trҳng A3 không tan trong axit dư. hêm lưӧng dư dung dӏch
NH3 vào phҫn 2, đӗng thӡi khuҩy đӅu hӛn hӧp, thu đưӧc dung dӏch A4 có màu
xanh lam đұm.
a) Hãy chӍ ra A1, A2, A3, A4 là gì?
b) ViӃt các phương trình phҧn ӭng trong các quá trình hóa hӑc vӯa nêu trên.
6.11 Cho biӃt tәng sӕ electron trong anion AB32- là 42. rong các hҥt nhân A
cũng như B sӕ proton bҵng sӕ nơtron.
a) ính sӕ khӕi cӫa A, B
b) ViӃt cҩu hình và sӵ phân bӕ electron trong các obitan cӫa các nguyên tӱ
A, B.
6.12 Hai nguyên tӕ A, B có các oxit ӣ thӇ khí tương ӭng là AOn, AOm, Bm và
BOi. Hӛn hӧp (I) gӗm x phân tӱ gam AOn và y phân tӱ gam AOm có khӕi lưӧng
phân tӱ trung bình là 37,6. Hӛn hӧp (II) gӗm y phân tӱ gam AOn và x phân tӱ gam
AOm có khӕi lưӧng phân tӱ trung bình là 34,4. BiӃt tӍ khӕi hơi cӫa Bm so vӟi BOi
là 0,8 và x < y.
a) Xác đӏnh các chӍ sӕ n, m, i và tӍ sӕ x/y.
b) Xác đӏnh các nguyên tӕ A, B và các oxit cӫa chúng.
c) Cho biӃt tính tan cӫa các chҩt trên trong nưӟc và tính chҩt hóa hӑc cơ bҧn
cӫa các dung dӏch cӫa chúng.
6.13 Đӕt cháy chҩt X bҵng O2 vӯa đӫ ta thu đưӧc hӛn hӧp khí duy nhҩt là CO2
và SO2 có tӍ khӕi so vӟi hiđro bҵng 28,667 và tӍ khӕi hơi cӫa X so vӟi không khí
nhӓ hơn 3. Xác đӏnh công thӭc phân tӱ cӫa X.

173
6.14 Cho mӝt lưӧng chҩt A tác dөng hӃt vӟi mӝt lưӧng dung dӏch H2SO4 vӯa đӫ,
tҥo ra chҩt B, C và 7,458 lit khí D ӣ 300C, 1 atm. Ӣ cùng nhiӋt đӝ, áp suҩt, tӍ khӕi
hơi cӫa D so vӟi hiđro bҵng 2,286 lҫn tӍ khӕi hơi cӫa nitơ so vӟi hiđro.
a) A, B, C là chҩt nào? ViӃt phương trình phҧn ӭng cө thӇ cho quá trình trên.
BiӃt rҵng trong các phҧn ӭng đó các chҩt đӅu có hӋ sӕ như nhau trong các phương
trình; A có thӇ là mӝt trong các chҩt K2CO3, K2SO3, KHCO3, KHSO3.
b) ính khӕi lưӧng các chҩt: A, B, C và H2SO4 nguyên chҩt.
6.15 rong mӝt bình kín dung tích không đәi chӭa a mol SO2 , a mol O2 và mӝt
ít bӝt xúc tác V2O5; áp suҩt và nhiӋt đӝ trong bình là P atm và t0C. Nung nóng bình
mӝt thӡi gian, sau đó đưa nhiӋt đӝ bình vӅ t0C, áp suҩt trong bình lúc này là P¶.
Lұp biӇu thӭc P theo P và h (hiӋu suҩt phҧn ӭng). Hӓi P¶ có giá trӏ trong khoҧng
nào, biӃt rҵng ӣ t0C các chҩt đӅu ӣ thӇ khí.
6.16 Cho m gam hӛn hӧp bӝt Fe và S vӟi tӍ lӋ sӕ mol sҳt bҵng 2 lҫn sӕ mol lưu
huǤnh, rӗi đem nung (không có oxi), thu đưӧc hӛn hӧp A. Hòa tan A bҵng dung
dӏch HCl dư thu đưӧc 0,4 gam chҩt rҳn B, dung dӏch C và khí D. Sөc khí D tӯ tӯ
qua dung dӏch CuCl2 dư thҩy tҥo ra 4,8 gam kӃt tӫa đen.
a) ính hiӋu suҩt phҧn ӭng tҥo thành hӛn hӧp A (theo S). ính m.
b) Cho dung dӏch C tác dөng vӟi H2SO4 đһc, nóng dư. ính thӇ tích khí thoát
ra ӣ điӅu kiӋn tiêu chuҭn.
6.17 Cho a gam hӛn hӧp gӗm FeS2 và FeCO3 vӟi sӕ mol bҵng nhau vào mӝt
bình kín chӭa lưӧng dư oxi. –p suҩt trong bình là p1 atm. Đun nóng bình đӇ phҧn
ӭng xҧy ra hoàn toàn rӗi đưa bình vӅ nhiӋt đӝ ban đҫu, áp suҩt khí trong bình lúc
này là p2 atm, khӕi lưӧng chҩt rҳn thu đưӧc là b gam. BiӃt rҵng thӇ tích chҩt rҳn
trong bình trưӟc và sau phҧn ӭng là không đáng kӇ. Hãy xác đӏnh các tӍ sӕ p1/p2 và
a/b.
6.18 Hӛn hӧp ban đҫu SO2 và O2 có tӍ khӕi hơi đӕi vӟi H2 bҵng 24. Cҫn thêm
bao nhiêu lit O2 vào 20 lit hӛn hӧp ban đҫu đӇ hӛn hӧp mӟi có tӍ khӕi hơi so vӟi
H2 bҵng 22,4. hӵc hiӋn phҧn ӭng vӟi hӛn hӧp mӟi và xúc tác V2O5. Hӓi sau phҧn
ӭng hӛn hӧp có khí gì và thӇ tích hӛn hӧp là bao nhiêu?
(BiӃt rҵng thӇ tích các khí đo trong điӅu kiӋn tiêu chuҭn, hiӋu suҩt phҧn ӭng 100%).

174
6.19 ӯ 800 tҩn quһng pirit sҳt (FeS2) chӭa 25% tҥp chҩt không cháy, có thӇ
sҧn xuҩt đưӧc bao nhiêu m3 dung dӏch H2SO4 93% (D = 1,83 g/ml) ? Giҧ thiӃt tӍ lӋ
hao hөt là 5%.
6.20 Hòa tan 0,4 gam SO3 vào a gam dung dӏch H2SO4 10% thu đưӧc dung dӏch
H2SO4 12,25%.
a) ính a.
b) hêm 10 ml dung dӏch Ba(OH)2 0,5 M vào dung dӏch thu đưӧc ӣ trên lӑc kӃt
tӫa thêm tiӃp 50 ml dung dӏch NaOH 0,8 M vào nưӟc lӑc rӗi cho bay hơi thu đưӧc
6,44 gam chҩt rҳn X. Xác đӏnh công thӭc cӫa X.
c) Lҩy 48,3 gam X hòa tan trong V ml H2O thu đưӧc dung dӏch 8%. ính V.
( D H O = 1g/ml).
2

C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN

6.21 X, Y là hai nguyên tӕ liên tiӃp nhau trong mӝt nhóm A. Cҩu hình e ngoài
cùng cӫa X là 2p4.
a) ViӃt cҩu hình e và xác đӏnh vӏ trí X, Y trong bҧng tuҫn hoàn.
b) ViӃt công thӭc e và công thӭc cҩu tҥo cӫa phân tӱ tҥo nên tӯ X và Y
6.22 Dung dӏch hiđropeoxit có nӗng đӝ 30% và khӕi lưӧng riêng 1,51g/cm3.
Dung dӏch hiđropeoxit bӏ phân hӫy theo phҧn ӭng sau:
+
 ( ||»» ||  (||
||( 
ính thӇ tích khí oxi thu đưӧc (đktc) khi cho 100ml hiđropeoxit trên phân hӫy.
Œáp s͙: 14,92 lít oxi
6.23 Hӛn hӧp khí o on và oxi có tӍ khӕi hơi so vӟi hiđro bҵng 20. Hãy xác đӏnh
thành phҫn phҫn trăm theo thӇ tích cӫa các khí trong hӛn hӧp. Dүn 2,24 lit hӛn
hӧp khí trên đi qua dung dӏch KI dư. ính khӕi lưӧng iot tҥo thành.
$( …| . |$(
…| .|
Œáp s͙:
· ! |…|— %·

6.24 Ngưӡi ta có thӇ điӅu chӃ oxi tӯ các chҩt sau: KMnO4, KClO3, H2O2, H2O. Hãy
viӃt các phương trình phҧn ӭng minh hӑa và so sánh thӇ tích khí oxi thu đưӧc (trong
cùng điӅu kiӋn) khi phân hӫy cùng mӝt khӕi lưӧng chҩt ban đҫu.

175
6.25 Nêu hiӋn tưӧng và viӃt phương trình phҧn ӭng nӃu có khi cho H2SO4 đһc
tác dөng vӟi các chҩt sau: KMnO4, KClO3, H2O2, H2O..
6.26 Mӛi ӕng nghiӋm chӭa mӝt trong các dung dӏch sau: KI, BaCl2, Na 2CO3,
Na2SO4, NaOH, (NH4)2SO4, nưӟc clo. Không dùng thêm chҩt khác, hãy trình bày
cách nhұn biӃt mӛi chҩt trên.
6.27 Cho hӛn hӧp gӗm FeS và CuS vӟi tӍ lӋ mol 1 : 1 tác dөng vӟi dung dӏch
HNO3 thu đưӧc dung dӏch A và khi B. A tҥo thành kӃt tӫa trҳng vӟi BaCl2; đӇ
trong không khí B chuyӇn thành màu nâu B1. Cho dung dӏch A tác dөng vӟi dung
dӏch amoniac tҥo ra dung dӏch A1 và kӃt tӫa A2. Nung A2 ӣ nhiӋt đӝ cao đưӧc chҩt
rҳn A3. ViӃt các phương trình phҧn ӭng dҥng phân tӱ.
6.28 ính lưӧng FeS2 cҫn dùng đӇ điӅu chӃ mӝt lưӧng SO3 đӫ đӇ tan vào 100
gam H2 SO4 91% thành oleum chӭa 12,5% SO3 . Giҧ thiӃt các phҧn ӭng đưӧc thӵc
hiӋn hoàn toàn.
Œáp s͙: mFeS2 = 45gam
6.29 rӝn 400ml HCl vӟi 100ml H2SO4 đưӧc dung dӏch A. ĐӇ trung hòa 10ml
dung dӏch A cҫn 40ml dung dӏch NaOH 0,4M. Cô cҥn dung dӏch sau khi trung hòa
đưӧc 1,036 gam muӕi khan.
ính nӗng đӝ mol/l cӫa dung dӏch HCl, H2SO4 và cӫa các muӕi trong dung
dӏch sau trung hòa.
Œáp s͙: [HCl] = 0,875M; [H2SO4] = 2,25M;
[NaCl] = 0,14M; [Na2SO4] = 0,09M;
6.30 Hӛn hӧp A gӗm FeCO3 và FeS2. A tác dөng vӟi dung dӏch axit HNO3 63%
(khӕi lưӧng riêng 1,44 g/ml) theo các phҧn ӭng sau:
 
 n 

0
n 
n 
n 
—
 # n 

0
n  #
 n 
n 
 
đưӧc hӛn hӧp khí B và dung dӏch C. Ӎ khӕi cӫa B đӕi vӟi oxi bҵng 1,425. ĐӇ
phҧn ӭng vӯa hӃt vӟi các chҩt trong dung dӏch C cҫn dùng 540 ml dung dӏch
Ba(OH)2 0,2M. Lӑc lҩy kӃt tӫa, đem nung đӃn khӕi lưӧng không đәi, đưӧc 7,568
gam chҩt rҳn (BaSO4 coi như không bӏ nhiӋt phân). Các phҧn ӭng xҧy ra hoàn
toàn.

176
 a) X là muӕi gì ? Hoàn thành các phương trình phҧn ӭng (1) và (2).
b) ính khӕi lưӧng tӯng chҩt trong hӛn hӧp A.
c) Xác đӏnh thӇ tích dung dӏch HNO3 đã dùng (giҧ thiӃt HNO3 không bӏ
bay hơi trong quá trình phҧn ӭng).
· B (
…  %
Œáp s͙: · B ) …  %
$ %(
‹
 ·

6.31 Đun nóng hӛn hӧp gӗm 5,6 gam bӝt sҳt và 3,2 gam bӝt lưu huǤnh sau
phҧn ӭng thu đưӧc hӛn hӧp A. Cho A tác dөng vӟi dung dӏch HCl dư thu đưӧc
2,24 lit hӛn hӧp khí B và m gam chҩt rҳn C. Cho biӃt tӍ khӕi hơi cӫa B so vӟi hiđro
là 13.
a) Xác đӏnh thành phҫn phҫn trăm theo thӇ tích cӫa các khí trong B.
b) ính hiӋu suҩt cӫa phҧn ӭng sҳt và lưu huǤnh; tính giá trӏ cӫa m.
  |”
* | |
* |
Œáp s͙:
 |”
* || | |

6.32 ӯ 100 tҩn quһng pirit sҳt (FeS2) chӭa 15% tҥp chҩt không cháy, có thӇ
sҧn xuҩt đưӧc bao nhiêu m3 dung dӏch H2SO4 98% (d = 1,84) ? Giҧ thiӃt tӍ lӋ hao
hөt là 10%.
Œáp s͙:
 2 4 98 C ‹ 69,3m3

6.33 Cho 9,52 gam hӛn hӧp Na2SO4, Na2SO3 và NaHSO3 tác dөng vӟi dung
dӏch H2SO4 loãng dư, thu đưӧc 1,008 lit khí A (đktc). Mһt khác 9,52 gam hӛn hӧp
trên phҧn ӭng vӯa đӫ vӟi 72 ml dung dӏch NaOH 0,5M.
1- ính khӕi lưӧng mӛi chҩt trong 9,52 gam hӛn hӧp trên.
2- Khí A làm mҩt màu vӯa đӫ 200 ml dung dӏch nưӟc brom. ính nӗng đӝ
mol/l cӫa dung dӏch nưӟc Br2 đã dùng?
m Na 2 SO4 4,642g; mNa 2 SO3 1,134g;
Œáp s͙:
m NaHSO4 3,744g; CM Br2 0,225M.

177
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
6.34. Khi cho 20 lít khí oxi đi qua máy tҥo o on, có 9% thӇ tích oxi chuyӇn
thành o on. Hӓi thӇ tích khí bӏ giҧm bao nhiêu lít? (các điӅu kiӋn khác không thay
đәi)
A. 2 lít B. 0,9 lít C. 0,18 lít D. 0,6 lít
6.35. rong phҧn ӭng



n

Phát biӇu nào sau đây đúng khi nói vӅ phân tӱ H2O2?
A. Là chҩt oxi hoá
B. Là chҩt khӱ
C. Vӯa là chҩt oxi hoá, vӯa là chҩt khӱ.
D. Không là chҩt oxi hoá, không là chҩt khӱ
6.36. Ӣ phҧn ӭng nào sau đây H2O2 vӯa đóng vai trò chҩt oxi hoá, vӯa đóng vai
trò chҩt khӱ?
A. H2O2 + 2KI
I2 + 2KOH
B. Ag2O + H2O2
2Ag + H2O + O2
C. 2H2O2
2H2O + O2
D. H2O2 + KNO2
H2O + KNO 3
6.37. Cho nә hӛn hӧp gӗm 2ml hiđro và 6ml oxi trong bình kín. Hӓi sau khi nә,
đưa bình vӅ nhiӋt đӝ phòng, nӃu giӳ nguyên áp suҩt ban đҫu, trong bình còn khí
nào vӟi thӇ tích bҵng bao nhiêu?
A. 4ml O2 B. 2ml O2 C. 1ml H 2 D. 5ml O 2
6.38. NӃu 1gam oxi có thӇ tích 1 lít ӣ áp suҩt 1atm thì nhiӋt đӝ bҵng bao nhiêu?
A. 35oC B. 48oC
C. 117oC D. 120oC
6.39. Cһp chҩt nào sau đây có phҫn trăm khӕi lưӧng đӗng như nhau?
A. Cu2S và Cu2O B. CuS và CuO
C. Cu2S và CuO D. Không có cһp nào.

178
6.40. Dùng 300 tҩn quһng pirit (FeS2) có lүn 20% tҥp chҩt đӇ sҧn xuҩt axit H2SO4
có nӗng đӝ 98%. BiӃt rҵng hiӋu suҩt phҧn ӭng là 90%. Khӕi lưӧng axit H2SO4
98% thu đưӧc là
A. 320 tҩn B. 335 tҩn C. 350 tҩn D. 360 tҩn
6.41. Đӕt cháy hoàn toàn 8,96 lít H2S (đktc) trong oxi dư, rӗi dүn tҩt cҧ sҧn phҭm
vào 50 ml dung dӏch NaOH 25% (D= 1,28). Nӗng đӝ % muӕi trong dung dӏch là
A. 47, 92% B. 42, 96% C. 42,69% D. 24,97%
6.42. Cho sơ đӗ cӫa phҧn ӭng
H2S + KMnO4 + H2SO4
H2O + S + MnSO 4 + K2SO4
HӋ sӕ cӫa các chҩt tham gia phҧn ӭng là dãy sӕ nào trong các dãy sau?
A. 3, 2, 5 B. 5, 2, 3 C. 2, 2, 5 D. 5, 2, 4

6.43. Cho các chҩt và ion sau Cl, Na2S, NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, 
 , #
 ,

)(
 , Na, Cu. Dãy chҩt và ion nào sau đây vӯa có tính khӱ, vӯa có tính oxi hoá?

A. Cl, Na2S, NO2, Fe2+ B. NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, #

 

C. Na2S, Na2S, %(
 , NO2 D. Cl, Na2S, Na, Cu

6.44. Dãy chҩt và ion nào sau đây chӍ thӇ hiӋn tính khӱ trong các phҧn ӭng hóa
hӑc?
A. H2S và Cl- B. NH3 và I-
C. Na và S2- D. Fe2+ và Cl-
6.45. ính chҩt đһc biӋt cӫa dd H2SO4 đһc, nóng là tác dөng đưӧc vӟi các chҩt
trong dãy nào sau đây mà dd H2SO4 loãng không tác dөng?
A. BaCl2, NaOH, Zn B. NH 3, MgO, Ba(OH)2
C. Fe, Al, Ni D. Cu, S, C 12H22O11 (đưӡng saccaro ơ)
6.46. Cho 21 gam hӛn hӧp Zn và CuO vào 600 ml dung dӏch H2SO4 0,5mol/L,
phҧn ӭng vӯa đӫ. % khӕi lưӧng cӫa Zn có trong hӛn hӧp ban đҫu là
A. 57% B. 62% C. 69 % D. 73%

179
6.47. Hai bình cҫu có thӇ tích bҵng nhau. Nҥp oxi vào bình thӭ nhҩt. Nҥp oxi đã
đưӧc o on hóa vào bình thӭ hai. NhiӋt đӝ và áp suҩt ӣ hai bình như nhau. Đһt hai
bình trên hai đĩa cân thҩy khӕi lưӧng cӫa hai bình khác nhau 0,21 gam. Sӕ gam
o on có trong bình oxi đã đưӧc o on hóa là
A. 0,63 B. 0,65 C. 0,67 D. 0,69
6.48 ĐӇ trӯ nҩm thӵc vұt, ngưӡi ta dùng dung dӏch CuSO4 0,8%. Lưӧng dung dӏch
CuSO4 0,8% pha chӃ đưӧc tӯ 60 gam CuSO4.5H2O là:
A. 4800 gam B. 4700 gam C. 4600 gam D. 4500 gam
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP
7.34.| D 7.35.| C 7.36.| C 7.37.| D 7.38.| C

7.39.| C 7.40.| D 7.41.| B 7.42.| B 7.43.| B

7.44.| C 7.45.| D 7.46.| D 7.47.| A 7.48.| A

6.1 Hưͣng d̳n:
rong tӵ nhiên oxi có 3 đӗng vӏ bӅn 16
8 , 17
8  và 18
8  . Nguyên tӱ khӕi cӫa oxi
trong bҧng hӋ thӕng tuҫn hoàn là 15,999. ĐiӅu mâu thuүn này xҧy ra do sӵ hөt
khӕi. Khi hình thành hҥt nhân nguyên tӱ, mӝt phҫn khӕi lưӧng cӫa các hҥt proton
và nơtron đã chuyӇn thành năng lưӧng. heo công thӭc cӫa Anhxtanh:
E = mc2, trong đó E là năng lưӧng, m là khӕi lưӧng và c là tӕc đӝ cӫa ánh sáng.
6.2 Hưͣng d̳n:
Khí Cl2 có màu vàng lөc nhҥt.
Dùng giҩy tҭm hӗ tinh bӝt và dung dӏch KI nhұn biӃt đưӧc O3:
O3 + 2KI + H 2O
O2 + I2 + 2KOH
I2 làm hӗ tinh bӝt chuyӇn màu xanh.
Dùng quǤ tím ҭm nhұn biӃt đưӧc HCl và SO2. Còn lҥi là khí O2.
- Phân biӋt lӑ khí HCl và SO2 bҵng dung dӏch nưӟc brom. SO2 làm mҩt màu dung
dӏch brom.
SO2 + Br2 + 2H2O
2HBr + H2SO4
6.3| Hưͣng d̳n:

180
 Gӑi p, , n là sӕ proton, sӕ electron và sӕ nơtron trong mӝt nguyên tӱ M.
p¶, ¶, n¶ là sӕ proton, sӕ electron và sӕ nơtron trong mӝt nguyên tӱ X.
heo điӅu kiӋn bài toán ta có phương trình:
2(2 + n) + 2(2 ¶ + n¶) = 164 (1)
(4 + 4 ¶) - 2(n + n¶) = 52 (2)
( + n) - ( ¶ + n¶) = 23 (3)
(2 + n - 1) - 2(2 ¶ + n¶) + 2 = 7 (4)
Giҧi hӋ (1), (2), (3), (4) ta đưӧc = 19 ò M là kali: ¶ = 8 ò X là oxi.
Công thӭc phân tӱ cӫa hӧp chҩt là K2O2
Cҩu hình electron cӫa nguyên tӕ X

4 4 4 4 4
O
1s2 2s2 2p4
6.4 Hưͣng d̳n: |
Phҧn ӭng : 2H2 + O2
2H2O lӓng (1)
Sau lҫn phҧn ӭng (I) hӛn hӧp có thӇ tích giҧm : 100 - 64 = 36 (lit)
Suy ra VH (đã phҧn ӭng) + 2 VO (đã phҧn ӭng) = 36 (lit)
2 2

rong đó VH (đã phҧn ӭng) = 2 VO = 24 (lit)

2 2

Sau lҫn phҧn ӭng (II) hӛn hӧp có thӇ tích tiӃp tөc giҧm:
100 + 64 - 128 = 36 (lit)
Chӭng tӓ trong B còn H2 dư, suy ra O2 trong hӛn hӧp A có 12 (lit) và đã phҧn
ӭng hӃt.
Ӣ lҫn phҧn ӭng (II):
VH 2 (cũng phҧn ӭng) = 24(lit)

VO2 phҧn ӭng = 12(lit)

—
Mà VO2 trong 100 (lit) không khí = …  (lit) > 12 (lit) O2 phҧn ӭng,

chӭng tӓ sau phҧn ӭng (II) H2 đã hӃt, vì O2 dư.

181
 VO2 dư = 8(lit)

vұy sau 2 lҫn phҧn ӭng VH 2 : 24 + 24 = 48 (lit)

KӃt luұn : hh A có : 48 (lit) H2 ; 12 (lit) O2; 40 (lit) N2

hh B có : 24 (lit) H2 ; 40 (lit) N2
hh C có : 8 (lit) O2 dư; 120 (lit) N2
6.5 Hưͣng d̳n:
Lҫn lưӧt cho mүu thӱ tác dөng vӟi ba mүu thӱ còn lҥi ta có kӃt quҧ :
HCl H2SO4 BaCl2 Na2CO3

1 HCl CO24

2 H2SO4 BaSO4 CO24

3 BaCl2 BaSO4 BaCO3

4 Na2CO3 CO24 CO24 BaCO3

Dӵa vào bҧng trên ta thҩy khi cho mӝt mүu thӱ nhӓ vào 3 mүu thӱ kia sӁ xҧy ra
mӝt trong bӕn trưӡng hӧp. rong các trưӡng hӧp trên, duy nhҩt chӍ có Na2CO3 hai
lҫn thӱ có khí và mӝt lҫn có kӃt tӫa. BaCl2 có hai lҫn thӱ có kӃt tӫa. H2SO4 vào 3
mүu thӱ còn lҥi, mӝt lҫn có kӃt tӫa và mӝt lҫn có khí bay ra. HCl vào 3 mүu thӱ
còn lҥi, chӍ có mӝt lҫn có khí bay ra.
H2SO4 + HCl
dung dӏch trong suӕt.
H2SO4 + BaCl2
BaSO4 + 2HCl
H2SO4 + Na2CO3
Na2SO4 + CO24 + H2O
6.6 Hưͣng d̳n:
- Hòa tan muӕi ăn vào nưӟc cҩt.
- hêm BaCl2 dư đӇ loҥi ion SO42- ӣ dҥng BaSO4 kӃt tӫa trҳng.
Phương trình phҧn ӭng:
BaCl2 + Na 2SO4
BaSO4 + 2NaCl

182
 BaCl2 + MgSO4
BaSO4 + MgCl2
BaCl2 + CaSO4
BaSO4 + CaCl2
- Lӑc bӓ kӃt tӫa BaSO4.
- hêm Na2CO3 dư đӇ loҥi ion Mg2+, Ca 2+
MgCl2 + Na2CO3
2NaCl + MgCO3
CaCl2 + Na 2CO3
2NaCl + CaCO3
- Lӑc bӓ kӃt tӫa MgCO3, CaCO3.
- hêm dung dӏch HCl đӇ loҥi bӓ Na2CO3 dư
Na2CO3 + 2HCl
2NaCl + CO24 + H2O
- Cô cҥn dung dӏch ta thu đưӧc muӕi ăn tinh khiӃt.
6.7 Hưͣng d̳n:
Cho mӝt mүu quǤ tím vào các mүu thӱ, mүu thӱ nào làm quǤ tím hóa xanh là
dung dӏch Na2CO3, quǤ tím hóa đӓ là dung dӏch NH4Cl, quǤ tím không đәi màu là
Na2SO4 vì:
Na2CO3 là muӕi cӫa ba ơ mҥnh (NaOH) axit yӃu nên thӫy phân tҥo ra dung
dӏch có tính ba ơ.
Na2CO3 + H2O ¼ NaHCO3 + NaOH
NH4Cl là muӕi cӫa axit mҥnh (HCl) và ba ơ yӃu nên thӫy phân tҥo ra dung
dӏch có tính axit.
NH4Cl + H2O ¼ NH3 + H2O + HCl

Na2SO4 là muӕi cӫa axit mҥnh (H2SO4) và ba ơ mҥnh (NaOH) nên không bӏ
thӫy phân.
6.8 Hưͣng d̳n:
Lҩy tӯ mӛi dung dӏch mӝt ít đӇ làm thí nghiӋm.
- Nhӓ dung dӏch NaOH vào tӯng dung dӏch:
+ Dung dӏch nào không có hiӋn tưӧng gì là K2CO3.
+ Dung dӏch nào thҩy phҧn ӭng xҧy ra có khí mùi khai bay ra. Đó là
(NH4)2SO4

183
 (NH4)2SO4 + 2NaOH
2NH34 + Na2SO4 + 2H2O
+ Dung dӏch nào thҩy có kӃt tӫa xuҩt hiӋn, đӇ lâu ngoài không khí kӃt tӫa
không đәi màu. Đó là MgSO4:
MgSO4 + 2NaOH
Mg(OH)2 + Na2SO4
+ Dung dӏch nào thҩy có kӃt tӫa keo trҳng xuҩt hiӋn, nhӓ tiӃp NaOH đӃn dư,
kӃt tӫa tan . Đó là Al2(SO4)3.
Al2(SO4)3 + 6NaOH
2Al(OH) 3 + 3Na2SO4
Al(OH)3 + NaOH dư
NaAlO2 + 2H2O
+ Dung dӏch nào thҩy xuҩt hiӋn kӃt tӫa trҳng và kӃt tӫa dҫn dҫn chuyӇn sang
màu nâu đӓ khi đӇ ngoài không khí. Đó là FeSO4.
FeSO4 + 2NaOH
Fe(OH)2 + Na2SO4
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O
4Fe(OH)3(màu nâu đӓ)
+ Dung dӏch nào thҩy xuҩt hiӋn kӃt tӫa màu nâu. Đó là Fe2(SO4)3.
Fe2(SO4)3 + 6NaOH
2Fe(OH)3(màu nâu đӓ) + 3Na2SO4
6.9 Nhұn biӃt tӯng loҥi anion trong dung dӏch A: a có thӇ tiӃn hành theo
nhiӅu cách khác nhau. Sau đây giӟi thiӋu 2 cách.
Cách 1 :
- Cho dung dӏch A tác dөng vӟi dung dӏch axit HCl:
Dung dӏch A + HCl
hӛn hӧp khí + dung dӏch B
SO32- + 2H+
SO24 + H2O
CO32- + 2H+
CO24 + H2O
- Cho hӛn hӧp khí lҫn lưӧt qua dung dӏch KMnO4 và sau đó là dung dӏch
Ca(OH)2. a thҩy:
+ Dung dӏch KMnO4 bӏ nhҥt màu do phҧn ӭng:
5SO2 + 2KMnO4 +2H2O
K2SO4 + 2MnSO4 + 2H2SO4
Chӭng tӓ trong hӛn hӧp khí có SO2, suy ra dung dӏch A có SO32-.
+ Dung dӏch Ca(OH)2 bӏ vҭn đөc hoһc vҭn đөc rӗi trӣ nên trong suӕt do các
phҧn ӭng:

184
 CO2 + Ca(OH)2
CaCO3 + H2O
CO2 + CaCO3 + H2O
Ca(HCO3)2
Chӭng tӓ trong hӛn hӧp có khí CO2, suy ra trong dung dӏch A có CO32-.
- Dung dӏch B tác dөng vӟi BaCl2 thҩy có kӃt tӫa:
SO42- + BaCl2
BaSO4 + 2Cl-
Chӭng tӓ trong dung dӏch A có ion SO42-.
Cách 2:
- Dung dӏch A + BaCl2
hӛn hӧp kӃt tӫa C:
SO42 + Ba2+
BaSO4
SO32- + Ba 2+
BaSO3
CO32- + Ba2+
BaCO3
- Cho kӃt tӫa C tác dөng vӟi axit HCl:
+ Chҩt không tan là BaSO4, suy ra dung dӏch A có ion SO42-.
+ Chҩt tan là BaSO3 và BaCO3:
BaSO3 + 2HCl
BaCl2 + SO24 + H2O
BaCO3 + 2HCl
BaCl2 + CO24 + H2O
Nhұn biӃt khí SO2, CO2 đӇ suy ra có ion SO32- và CO32- như cách 1.
6. 10 Hưͣng d̳n :
a) ChӍ ra các chҩt
A1 là dung dӏch gӗm Cu(NO3)2, H2SO4 và HNO3 dư.
A2 là khí NO
A3 là kӃt tӫa BaSO4
A4 là dung dӏch chӭa ion phӭc [Cu(NH3)4]2+

b) Các phương trình phҧn ӭng:

3Cu2S + 22HNO3
6Cu(NO3)2 + 3H2SO4 + 10NO4 + 8H2O
2NO + O2
2NO2

185
 H2SO4 + BaCl2
BaSO4 + 2HCl
NH3 + H+
NH4+
Cu2+ + 4NH3
Cu(NH3)4)2+
6.11 Hưͣng d̳n :
a) Gӑi x, y: sӕ proton trong các hҥt nhân cӫa A, B ta có:
x + 3y = 42 - 2 = 40

Do đó y < … —


 B phҧi thuӝc chu kǤ 2. Vì là phi kim (tҥo anion)


nên B chӍ có thӇ là F, O hoһc N.
+ NӃu là F: (y = 9) thì x = 40 - (3  9) = 13 ò Al (loҥi)
+ NӃu là O:(y = 8) thì x = 40 - (3  8) = 16 đó là S (đúng)
+ NӃu là N: (y = 7) thì x = 40 - (3  7) = 19 ӭng vӟi K (loҥi)
Vұy: A là S có sӕ khӕi: 16 + 16 = 32
B là O có sӕ khӕi : 8 + 8 = 16
b) Cҩu hình electron và sӵ phân bӕ electron cӫa:

4 4 4 4 4 4 4 4 4
S
1s2 2s2 2p6 3s2 3p4

4 4 4 4 4

O 1s2 2s2 2p4

6.12 Hưͣng d̳n :
a) Xác đӏnh các chӍ sӕ n, m, i và tӹ sӕ x/y.
Đһt khӕi lưӧng mol nguyên tӱ cӫa 2 nguyên tӕ A, B lҫn lưӧt là A, B.
* Hӛn hӧp : x mol AOn và y mol AOm có khӕi lưӧng mol phân tӱ trung bình
&— .
+
—

—·
&— … …

+


186
 —+
·
ò 
…
 (1)
+

* Hӛn hӧp II: x mol AOm và y mol AOn có khӕi lưӧng mol phân tӱ trung
bình 2

x(A n 16m) n y(A n 16n)

2 34,4
xny
—·+

ò 
…
 (2)
+

ò (1) - (2)
—+
·  ·+  
…

+

·    +
ò …  (3)
+

Vì x + y > 0 và x < y (theo đӅ bài)
Nên m - n > 0 ò m > n (4)
* Ӎ khӕi hơi cӫa BOm so vӟi BOi :
)
—·
… …  (5)
)
—
)
—·
ò | — · |  (6)
)
—
So sánh (4); (6) ta có : n < m < i
Các oxit ӣ thӇ khí thưӡng có dҥng tәng quát
XOK trong đó 1 } K } 3
ò 1 } n < m < i } 3 ò n = 1; m = 2 và i = 3
(2) ӹ sӕ x/y
hay n = 1; m = 2 vào (2) ta có :



…    … —
 …


 

187
 b) Xác đӏnh A, B và các oxit cӫa chúng.

* hay n = 1; m = 2 và
 vào (1) thì đưӧc:


A = 12. Vұy A là cacbon
* hay m = 2 và i = 3 vào (5) thì đưӧc :
B = 32. Vұy B là lưu huǤnh.
Vұy các oxit tương ӭng cӫa A là: CO và CO2.
Các oxit tương ӭng cӫa B là : SO 2 và SO3.
c) ính tan cӫa các oxit và tính chҩt hóa hӑc cơ bҧn cӫa các dung dӏch.
CO : rҩt ít tan trong nưӟc.
Có tính khӱ :


Fe2O3 + 3CO »» 2Fe + 3CO2
CO2 : ít tan trong nưӟc:
Dung dӏch có tính axit yӃu, không bӅn:
CO2 + H2O ¼ H2CO3

SO2 : tan nhiӅu trong nưӟc.

Dung dӏch có tính axit, không bӅn
SO2 + H2O ¼ H2SO3

Dung dӏch có tính khӱ hoһc có tính oxi hóa

H2SO3 + Br2 (dd) + H2O
H2SO4 + 2HBr (tính khӱ)
H2SO3 + 2H2S
3S + 3H2O (tính oxi hóa )
SO3: tan nhiӅu trong nưӟc tҥo thành axit mҥnh
SO3 + H2O
H2SO4
Dung dӏch H2SO4 loãng có tính axit mҥnh
H2SO4 + Zn
ZnSO4 + H24
Dung dӏch H2SO4 đұm đһc nóng có tính oxi hóa mҥnh.
6.13| Hưͣng d̳n:

188
 & hӛn hӧp khí CO2 và SO2 : 28,667  2 = 57,334
rong hӛn hӧp khí : Gӑi sӕ mol CO2 là x, sӕ mol SO2 là y
+
 + —
… 

 …
+
 
 ( —
… .
 )(

Suy ra trong hӧp chҩt X sӕ mol nguyên tӱ C là 1 và sӕ mol nguyên tӱ S là 2.

Công thӭc đơn giҧn (CS2)nOD.
n chӍ có thӇ = 1 vì nӃu n = 2; = 0 thì MX = 152
MX
So vӟi không khí  3 . rái vӟi giҧ thiӃt
28

n = 1 và = 1 thì MX = 92 so vӟi không khí m


cũng trái vӟi giҧ thiӃt.

Vұy công thӭc CS2 (cacbon đisunfua)là công thӭc cӫa X.
CS2 + 3O2
CO2 + 2SO2
6.14 Hưͣng d̳n:
&1
a) heo giҧ thiӃt : …   & 1 … & %   … 
&%

A là mӝt trong các chҩt K2CO3, K2SO3, KHCO3, KHSO3. Vұy khi tác dөng
H2SO4 khí đưӧc giҧi phóng sӁ là CO2 hoһc SO2 vӟi M = 64 thì D là SO2 vұy A là
mӝt trong hai chҩt K2SO3 hoһc KHSO3.
b) ính khӕi lưӧng các chҩt A, B, C và H2SO4 nguyên chҩt.
* A là K2SO3
    
ò 
   

189
 $
Sӕ mol khí D :  1 … … 
·

K2SO3 + H2SO4
K2SO4 + H2O + SO 2 4
0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol
·  · / )(
 … 
 —  … gam

m B (m K 2 SO 4 ) 0,3  174 52,2 gam

  #
    gam

 
  —
gam

* A là KHSO3
KHSO3 + H2SO4
KHSO4 + H2O + SO 24
0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol
·  ·/)(
 … 
 —  …
(g)

   #
   — (g)

· · (  … 
 — … (g)

  #
    (g)

6.15 Hưͣng d̳n:

BiӇu thӭc tính P¶ theo P và h (hiӋu suҩt phҧn ӭng)
2SO2 + O2 ¼ 2SO3

Ban đҫu : a mol a mol 0

Phҧn ӭng vӟi: ah mol ah/2 mol ah mol
HiӋu suҩt h%
 +

Cân bҵng (a - ah) mol    ô mol ah mol

- әng sӕ mol ban đҫu nt = a + a = 2a (mol)

190
 +
- әng sӕ mol sau phҧn ӭng: ns = a - ah + a -
+

ah a(4  h)
nS 2a 
2 2
a có :
  /
     +
ò  '/… '
   
 
* NӃu h = 0 (không phҧn ӭng): P¶ = P
* NӃu h = 1 (hiӋu suҩt 100%):
— 
/ 
 
Vұy P¶ phҧi có giá trӏ trong khoҧng:

| /| 

6.16 Hưͣng d̳n :
a) Gӑi x là sӕ mol S có trong m gam hӛn hӧp. Suy ra sӕ mol Fe sӁ là 2x.
Gӑi x1 là sӕ mol S tham gia phҧn ӭng khi nung:
a có :


Fe + S »» FeS (1)
(mol) x1 x1 x1
Sau khi nung, trong hӛn hӧp A có :
(x - x1) mol S
(2x - x1) mol Fe
và x1 mol FeS
- Hòa tan A trong axit HCl dư:
Fe + 2HCl
FeCl2 + H24 (2)
FeS + 2HCl
FeCl2 + H2S4 (3)
Còn lҥi 0,4 gam chҩt rҳn B là lưu huǤnh dư

191
 
nS = x - x1 = … — (mol) (I)


Dung dӏch C gӗm HCl dư và FeCl2 vӟi sӕ mol là 2x. Khí D gӗm H2 và H2S
Sөc khí D tӯ tӯ vào dung dӏch CuCl2 dư, chӍ có H2S phҧn ӭng:
CuCl2 + H2S
CuS + 2HCl (4)
KӃt tӫa đen tҥo thành là CuS.
heo (1), (2), (4):

nCuS = x1 = …  mol (II)

KӃt hӧp (I) và (II) ta có : x - x1 = 0,0125
x = 0,0125 + 0,05 = 0,0625
- HiӋu suҩt phҧn ӭng tҥo thành hӛn hӧp A:


heo S : h% =  —* *


b) Dung dӏch C gӗm HCl dư và FeCl2 vӟi sӕ mol là 0,125 . Cho dung dӏch C tác
dөng vӟi H2SO4 đһc, nóng dư chӍ có FeCl2 phҧn ӭng.
2FeCl2 + 4H2SO4
Fe2(SO4)3 + SO24 + 4HCl + 2H2O
2mol 1mol
—
—
0,125 | | | |

ò #
| |
| | |— 

6.17 rong a gam hӛn hӧp gӗm x mol FeCO3 và x mol FeS2
Các phương trình phҧn ӭng đӕt cháy:


4FeCO3 + O2 »» 2Fe2O3 + 4CO24 (1)
— —
x   x


4FeS2 + 11O2 


2Fe2O3 + 8SO24 (2)

192
 —— —
x + + 2x

— ——
Như vұy sau phҧn ӭng (1), (2) đã dùng hӃt +||n|| +| |+| mol O2, nhưng
 
lҥi tҥo ra 3x mol khí CO2 và SO2. Do đó, sӕ mol khí trong bình trưӟc và sau phҧn
—
ӭng không thay đәi. Như vұy, tҥi cùng mӝt nhiӋt đӝ thì p1 = p 2 hay … —.

heo (1), (2) : a = 116x + 120x = 236x (g)
b = 0,5x  160 + 0,5x . 160 = 160x (g)

+
… … —
 —+
6.18 Hưͣng d̳n :
rong hӛn hӧp SO2, O2 có & — = 24  2 = 48
gӑi  #
là x và 
là y

+

 + —
…   …
+
  —
 #
chiӃm 50% hӛn hӧp.


chiӃm 50% hӛn hӧp

rong 20 lít hӛn hӧp #


— lít hay

—
 )( …  ( … mol.

Gӑi thӇ tích O2 thêm vào là a
hӛn hӧp sau khi thêm O2 có   | |  ò  = 22,4  2 = 44,8

— —

   n    n   
ò   
| | |
— —

n n
  

193
 ò a = 5 lit
Phương trình phҧn ӭng:
#
||||||||n|||||||||
||


|| #

— —
(mol)
  
theo trên ta có oxi dư
sau phҧn ӭng hӛn hӧp có khí SO3 , O2 .

ò sӕ mol khí bӏ giҧm mol ò thӇ tích bӏ giҧm 5 lit.

hӇ tích hӛn hӧp sau phҧn ӭng 20 + 5 - 5 = 20 (lit)
6.19 Hưͣng d̳n:Phҧn ӭng đӕt cháy pirit sҳt:


4FeS2 + 11O2 »» 2Fe2O3 + 8SO24
4 mol 8 mol
Các phҧn ӭng chuyӇn SO2 thành H2SO4
V2 O 5
2SO 2 n O 2  
2SO 3
SO 3 n H 2 O
H 2 SO 4
Lưӧng FeS 2 có trong 800 tҩn quһng: 800 - (800. 0,25) = 600 tҩn = 600000000g

Sӕ mol FeS2 = || |
|
— 
Sӕ mol FeS2 thӵc tӃ chuyӇn thành SO2:
5000000 - (5000000 . 0,05) = 4750000 mol
theo các phương trình phҧn ӭng ta có sӕ mol SO2 bҵng sӕ mol H2SO4 và bҵng 2
lҫn sӕ mol FeS2 đã phҧn ӭng: 4750000 . 2 = 9500000 mol
Lưӧng H2SO4 đưӧc tҥo thành : 98 . 9500000 = 931000000g = 931000 kg


—
+3|-+
|2|0%|/+
| )( |
.#| …  ·

—
 

6.20 Hưͣng d̳n :

194
a. Khi hòa tan SO3 vào dung dӏch xҧy ra phҧn ӭng:
SO3 + H2O
H2SO4
Khӕi lưӧng cӫa H2SO4:
  —.
· … ·· 
·4 …
…  
—|%
 —.
Khӕi lưӧng dung dӏch: mdd = 0,4 + a. a có:
0,49
0,1a
 … .100 … 12,25 ò a = 19,6 gam
0,4
a
b. Sӕ mol H2SO4 là
0,4 19,6.10%
y n 0,025 mol
80 100%.98
Sӕ mol Ba(OH)2 là x = 0,01.0,5 = 0,005 mol; Sӕ mol NaOH là = 0,05.0,8 = 0,04
mol.
Khi thêm các dung dӏch trên ta có phҧn ӭng:
Ba(OH)2 + H2SO4
BaSO4 + 2H2O (1)
2NaOH + H2SO4
Na2SO4 + 2H2O (2)
heo phương trình phҧn ӭng (1) và (2) x + /2 = 0,025 = y do đó H2SO4 phҧn ӭng
hoàn toàn, lӑc bӓ kӃt tӫa BaSO4 thì trong dung dӏch chӍ còn Na2SO4 vӟi sӕ mol là:
0,02 mol. Khi cho bay hơi dung dӏch thu đưӧc Na2SO4.nH2O (X). Vұy MX =
6,44/0,02 = 322 (g).
MX = (2.23 + 96 + 18n) = 322 ӏ n = 10
Vұy X là Na2SO4 .10H2O
c. Khi hòa tan 48,3 gam X (Na2SO4 .10H2O) nX = 48,3/322 = 0,15 mol
ӏ mct = 0,15.142 = 21,3 gam.

a có:
m ct .100 21,3.100
m dd … … … 266,25 gam
 8
Vұy khӕi lưӧng cӫa nưӟc cҫn lҩy là: m = 266,25 - 48,3 = 217,95 (g)

195
 V = m/D = 217,95 ml.

‘. THÔNG TIN BӘ SUNG

Nguyên tӕ lưu huǤnh
à nguyên t͙ phi kim thͱ hai đưͫc bi͇t đ͇n tͳ thͥi r̭t xa xưa. Trong thiên
nhiên, nhi͉u nơi đã có m͗ lưu huǤnh. Œó cũng là lí do đ con ngưͥi sͣm bi͇t lưu
huǤnh
Vào thͥi Hôme (Kho̫ng th͇ k͑ 12-9, TCY), nhͷng ngưͥi c͝ Hi ̩p đã bi͇t
đ͙t lưu huǤnh đ ṯy u͇ nhà c͵a, dùng khí thoát ra (SO2) đ ṯy tr̷ng sͫi v̫i.
Ygưͥi xưa tin r̹ng, cái mùi và màu xanh cͯa ng͕n l͵a lưu huǤnh có th xua đu͝i
đưͫc ma quͽ.....
ưu huǤnh t͹ sinh đưͫc th̭y ͧ nhͷng nơi g̯n các núi l͵a h͕at đ͡ng. Các khí
thoát ra tͳ mi͏ng núi l͵a thưͥng là hͫp ch̭t cͯa lưu huǤnh, nên có gi̫ thuy͇t cho
r̹ng lưu huǤnh t͹ sinh là k͇t qu̫ cͯa ph̫n ͱng cͯa các ch̭t khí đó
2H2S + SO2 ĺ 3S + 2H2O
Ygoài ra s͹ ho̩t đ͡ng lâu b͉n cͯa các vi sinh v̵t trong đ̭t cũng là nguyên
nhân t̩o thành lưu huǤnh t͹ sinh. Yhͷng m͗ lưu huǤnh này thưͥng ͧ xa núi l͵a
và không có chͱa t̩p ch̭t asen. í do đáng tin c̵y ͧ ch͟, trong quá trình ho̩t
đ͡ng đ chuy n các hͫp ch̭t sunfua thành lưu huǤnh, các vi sinh v̵t đã tránh
không đͭng đ͇n asen, m͡t ch̭t đ͡c vͣi chúng.
Vào thͥi Home (kho̫ng th͇ k͑ 12- 9, TCY), nhͷng ngưͥi c͝ Hi ̩p đã bi͇t
đ͙t lưu huǤnh đ ṯy u͇ nhà c͵a, dùng khí thoát ra (SO2) đ ṯy tr̷ng sͫi v̫i.
Ygưͥi xưa tin r̹ng, cái mùi và màu xanh cͯa ng͕n l͵u lưu huǤnh có th xua đu͝i
đưͫc ma quͽ
Thͥi trung c͝ đã biêt dùng lưu huǤnh và hͫp ch̭t cͯa lưu huǤnh đ đi͉u ch͇
mĩ pẖm và chͷa b͏nh ngoài da. Thu͙c súng có tên "Hi ̩p" mà ngưͥi Hi ̩p
năm 670 đã dùng đ đ͙t cháy chi͇n thuy͉n cͯa Ai c̵p, có thành ph̯n ( ưu huǤnh,
than, diêm tiêu) và t͑ l͏ g̯n như thuôc súng ngày nay
Tính ch̭t cháy đưͫc và kh̫ năng hóa hͫp d͍ dàng vͣi nhi͉u kim lo̩i cho lưu
huǤnh có v͓ trí ưu đãi đ͙i vͣi các nhà gi̫ kim thuât thͥi trung c͝.

196
 Thͥi trung c͝ các nhà gi̫ kim thu̵t tin tưͧng mù quáng r̹ng: Các kim lo̩i
đưͫc c̭u t̩o tͳ s͹ k͇t hͫp cͯa Thͯy Ygân và ưu huǤnh. S͹ k͇t hͫp theo nhͷng t͑
l͏ khác nhau thì t̩o thành các kim lo̩i khác nhau và đ̿c bi͏t là đ t̩o thành kim
lo̩i vàng thì ph̫i pha tr͡n thͯy ngân và lưu huǤnh theo m͡t t͑ l͏ "hoàn h̫o nh̭t".
Hơn 1000 năm, các nhà gi̫ kim thu̵t đã tìm ki͇m trong vô v͕ng các t͑ l͏ hoàn
h̫o đó nh̹m đi͉u ch͇ đưͫc Vàng.

197
Chương 7
TӔC ĐӜ PHҦN ӬNG VÀ CÂN BҴNG HÓA HӐC

A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT

I. Tӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc
1. Khái niӋm vӅ tӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc
- ӕc đӝ phҧn ӭng là đӝ biӃn thiên nӗng đӝ cӫa mӝt trong các chҩt phҧn ӭng hoһc
sҧn phҭm trong mӝt đơn vӏ thӡi gian.
hí dө: Nӗng đӝ ban đҫu cӫa N2O5 là 2,33M, sau 184 giây nӗng đӝ là 2,08M.
ӕc đӝ trung bình cӫa phҧn ӭng trong khoҧng thӡi gian 184 giây tính theo N2O5 là:
1
 N2O4 +
N2O5 »» 2
2
2,33  2, 08

… … 1,36.103 ol / l.s
184
C2  C1 O`
+ Công thӭc tәng quát tính tӕc đӝ phҧn ӭng : V hay
…
t2  t1 Ot

: tӕc đӝ trung bình

rong đó: C: biӃn thiên nӗng đӝ
t: biӃn thiên thӡi gian
- әng quát:
+ NӃu: A + B  C +D
»» ò V = K. õA . õB

+ NӃu : nA + mB »»
 pC + qD ò V = K. õA n. õB m

(trong đó K là hҵng sӕ tӕc đӝ phҧn ӭng)

- heo qui ưӟc: nӗng đӝ tính bҵng mol/l, thӡi gian có thӇ là giây, phút, giӡ.
- ӕc đӝ phҧn ӭng đưӧc tính bҵng thӵc nghiӋm.
2. Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn tӕc đӝ phҧn ӭng
a. Ҧnh hưӣng cӫa nӗng đӝ
Khi tăng n͛ng đ͡ ch̭t ph̫n ͱng, t͙c đ͡ ph̫n ͱng tăng.

198
b. Ҧnh hưӣng cӫa áp suҩt
Œ͙i vͣi ph̫n ͱng có ch̭t khí tham gia, khi tăng áp sṷt, t͙c đ͡ ph̫n ͱng tăng.
c. Ҧnh hưӣng cӫa nhiӋt đӝ
Khi tăng nhi͏t đ͡, t͙c đ͡ ph̫n ͱng tăng.
d. Ҧnh hưӣng cӫa diӋn tích bӅ mһt
Œ͙i vͣi ph̫n ͱng có ch̭t r̷n tham gia, khi tăng di͏n tích b͉ m̿t, t͙c đ͡ ph̫n
ͱng tăng.
e. Ҧnh hưӣng cӫa chҩt xúc tác
Ch̭t xúc tác là ch̭t làm tăng t͙c đ͡ ph̫n ͱng, nhưng không b͓ tiêu hao trong
ph̫n ͱng.
3. Ý nghĩa thӵc tiӉn cӫa tӕc đӝ phҧn ӭng:
Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn tӕc đӝ phҧn ӭng đưӧc vұn dөng nhiӅu trong đӡi sӕng
sҧn xuҩt như:
+ NhiӋt đӝ ngӑn lӱa axetilen cháy trong oxi cao hơn rҩt nhiӅu so vӟi cháy
trong không khí, nên tҥo nhiӋt đӝ hàn cao hơn.
+ Nҩu thӵc phҭm trong nӗi áp suҩt nhanh chín hơn so vӟi nҩu ӣ áp suҩt thưӡng.
+ han, cӫi có kích thưӟc nhӓ sӁ cháy nhanh hơn than, cӫi có kích thưӟc lӟn.
+ Dùng chҩt xúc tác, chӑn nhiӋt đӝ thích hӧp, tăng áp suҩt chung cӫa hӋ khi
tәng hӧp NH3 tӯ N2 và H2.
II. Cân bҵng hóa hӑc
1. Phҧn ӭng mӝt chiӅu, phҧn ӭng thuұn nghӏch và cân bҵng hóa hӑc
a. Phҧn ӭng mӝt chiӅu
- hí dө: Phân hӫy KClO3 có xúc tác MnO2, phҧn ӭng xҧy ra như sau:
MnO2
2KClO3 
t0

2KCl + 3O 24

Phҧn ӭng này chӍ xҧy ra theo mӝt chiӅu tӯ trái sang phҧi. Ph̫n ͱng như th͇
đưͫc g͕i là ph̫n ͱng m͡t chi͉u. Dùng mũi tên chӍ chiӅu phҧn ӭng.
b. Phҧn ӭng thuұn nghӏch

199
 - Trong cùng đi͉u ki͏n ph̫n ͱng x̫y ra theo hai chi͉u trái ngưͫc nhau g͕i là
ph̫n ͱng thu̵n ngh͓ch.

Phҧn ӭng thuұn

hí dө: Cl2 + H2O HCl + HClO
Phҧn ӭng nghӏch

- Nhұn xét: Cl2 phҧn ӭng vӟi H2O tҥo HCl va HClO, đӗng thӡi HCl và HClO sinh
ra cũng tác dөng lҥi vӟi nhau tҥo lҥi Cl2 và H2O.
c. Cân bҵng hóa hӑc
- Cân b̹ng hóa h͕c là tr̩ng thái cͯa ph̫n ͱng thu̵n ngh͓ch khi t͙c đ͡ph̫n ͱng
thu̵n b̹ng t͙c đ͡ ph̫n ͱng ngh͓ch (Vthuұn =Vnghӏch).
hí dө: H2(k) + I2(k) 2HI(k)
d. Hҵng sӕ cân bҵng (tính theo nӗng đӝ) cӫa phҧn ӭng thuұn nghӏch:

NӃu : A + B C +D ò K
õC .õc
õA .õB
әng quát: nA + mB pC + qD

õC õc
p q

K
õA õB
n m

2. Sӵ chuyӇn dӏch cân bҵng hóa hӑc

- S͹ chuy n d͓ch cân b̹ng hóa h͕c là s͹ di chuy n tͳ tr̩ng thái cân b̹ng này sang
tr̩ng thái cân b̹ng khác do tác đ͡ng cͯa các y͇u t͙ tͳ bên ngoài lên cân b̹ng.
2NO2 (khí màu nâu đӓ) N2O4(khí không màu)
3. Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn cân bҵng hóa hӑc
a. Ҧnh hưӣng cӫa nӗng đӝ
- Khi tăng hoһc giҧm nӗng đӝ mӝt chҩt trong cân bҵng, thì cân bҵng bao giӡ cũng
dӏch chuyӇn theo chiӅu làm giҧm tác dөng cӫa viӋc tăng hoһc giҧm nӗng đӝ chҩt
đó.
b. Ҧnh hưӣng cӫa áp suҩt

200
- Khi tăng hoһc giҧm áp suҩt chung cӫa hӋ cân bҵng, thì cân bҵng bao giӡ cũng
dӏch chuyӇn theo chiӅu làm giҧm tác dөng cӫa viӋc tăng hoһc giҧm áp suҩt đó.
c. Ҧnh hưӣng cӫa nhiӋt đӝ
- Phҧn ӭng tӓa nhiӋt ( OH < 0 ): là phҧn ӭng xҧy ra có tӓa năng lưӧng dưӟi dҥng
ánh sáng hoһc sӭc nóng.
- Phҧn ӭng thu nhiӋt ( OH > 0 ): là phҧn ӭng xҧy ra có hҩp thө năng lưӧng.
- Phương trình nhiӋt hóa hӑc: là phương trình hóa hӑc có ghi cҧ hiӋu ӭng nhiӋt.
- Khi tăng nhiӋt đӝ, cân bҵng chuyӇn dӏch theo chiӅu phҧn ӭng thu nhiӋt, nghĩa là
chiӅu làm giҧm tác dөng cӫa viӋc tăng nhiӋt đӝ và khi giҧm nhiӋt đӝ, cân bҵng
chuyӇn dӏch theo chiӅu phҧn ӭng tӓa nhiӋt, chiӅu làm giҧm tác dөng cӫa viӋc giҧm
nhiӋt đӝ.
KӃt luұn (nguyên lý Lơ-Sa-tơ-liê):
M͡t ph̫n ͱng thu̵n ngh͓ch đang ͧ tr̩ng thái cân b̹ng khi ch͓u m͡t tác đ͡ng
tͳ bên ngoài như bi͇n đ͝i n͛ng đ͡, áp sṷt, nhi͏t đ͡, sͅ chuy n d͓ch cân b̹ng
theo chi͉u làm gi̫m tác đ͡ng bên ngoài đó.
d. Vai trò cӫa chҩt xúc tác
- Chҩt xúc tác làm tăng tӕc đӝ phҧn ӭng thuұn và nghӏch vӟi sӕ lҫn như nhau, cho
nên không làm ҧnh hưӣng đӃn cân bҵng hóa hӑc.
4. Ý nghĩa cӫa tӕc đӝ phҧn ӭng và cân bҵng hóa hӑc trong sҧn xuҩt hóa hӑc.
- Quá trình sҧn xuҩt axit H2SO4, dùng lưӧng dư không khí (tăng nӗng đӝ oxi) đӇ
phҧn ӭng: 2SO2 + O2 2SO3 , OH < 0 chuyӇn dӏch theo chiӅu thuұn.
- әng hӧp NH3 trong công nghiӋp theo phҧn ӭng:
N2(k) +3H2(k) 2NH3(k), OH < 0
Ngưӡi ta phҧi thӵc hiӋn phҧn ӭng này ӣ nhiӋt đӝ thích hӧp, áp suҩt cao và dùng
chҩt xúc tác.

B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI

7.1 rong quá trình đӕt cháy các nhiên liӋu như than đá, dҫu mӓ và khí thiên
nhiên, làm thӃ nào đӇ nâng cao hiӋu suҩt cung cҩp nhiӋt ?

201
7.2 Các yӃu tӕ như nhiӋt đӝ, áp suҩt chҩt khí, chҩt xúc tác và diӋn tích bӅ mһt chҩt
rҳn có ҧnh hưӣng lӟn đӃn tӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc. ùy theo phҧn ӭng hóa hӑc cө
thӇ mà vұn dөng mӝt, mӝt sӕ hay tҩt cҧ các yӃu tӕ trên đӇ tăng hay giҧm tӕc đӝ
phҧn ӭng. rong nhӳng trưӡng hӧp dưӟi đây, yӃu tӕ nào trong sӕ các yӃu tӕ trên
ҧnh hưӣng đӃn tӕc đӝ phҧn ӭng?
a. Sӵ cháy diӉn ra nhanh và mҥnh hơn khi các viên than tә ong đưӧc ép
vӟi các hàng lӛ rӛng .
b. Khi cҫn ӫ bӃp than, ngưӡi ta đұy nҳp bӃp lò làm cho phҧn ӭng cháy cӫa
than chұm lҥi.
c. Phҧn ӭng oxi hóa lưu huǤnh đioxit tҥo thành lưu huǤnh trioxit diӉn ra
nhanh hơn khi có mһt vanađi (V) oxit (V2O5).
d. Đá vôi đưӧc đұp nhӓ, chín nhanh và đӅu hơn khi nung đá vôi ӣ dҥng cөc
lӟn.
e. hӭc ăn sӁ nhanh chín hơn nӃu đưӧc nҩu trong nӗi áp suҩt.
7.3 Nghiên cӭu sӵ phө thuӝc cӫa tӕc đӝ phҧn ӭng tәng hӧp hiđro iotua vào nhiӋt
đӝ, trong mӝt khoҧng nhiӋt đӝ xác đӏnh, ngưӡi ta biӃt rҵng khi nhiӋt đӝ tăng
lên 250C thì tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc này tăng lên 3 lҫn. Hӓi:
a. ӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc trên tăng lên bao nhiêu lҫn khi nhiӋt đӝ tăng tӯ
250C lên 750C ?
b. ӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc trên giҧm bao nhiêu lҫn khi nhiӋt đӝ giҧm tӯ
1700C xuӕng 950C ?
7.4 Bҧng sӕ liӋu sau đây cho biӃt thӇ tích khí hiđro thu đưӧc theo thӡi gian phҧn
ӭng giӳa kӁm dư vӟi axit clohiđric. Hãy vӁ đӗ thӏ biӇu diӉn sӵ phө thuӝc thӇ tích
khí hiđro theo thӡi gian.
a. ӯ đӗ thӏ hãy cho biӃt khoҧng thӡi gian nào phҧn ӭng xҧy ra nhanh nhҩt?
Ӣ thӡi điӇm phҧn ӭng kӃt thúc, hình dҥng đӗ thӏ như thӃ nào?

hӡi gian (s) 0 20 40 60 80 100 120 140

hӇ tích H2(ml) 0 20 30 35 38 40 40 40

b. NӃu xác đӏnh đưӧc nӗng đӝ cӫa axit clohiđric theo thӡi gian phҧn ӭng, thì
đӗ thӏ biӇu diӉn sӵ phө thuӝc đó có dҥng như thӃ nào?

202
7.5 Khi bҳt đҫu phҧn ӭng, nӗng đӝ cӫa mӝt chҩt là 0,024 mol/l. Sau 20 giây phҧn
ӭng, nӗng đӝ cӫa chҩt đó là 0,020 mol/l. Hãy tính tӕc đӝ trung bình cӫa phҧn ӭng
này trong thӡi gian đã cho.
7.6 Cho phҧn ӭng hóa hӑc:
H2(k) + I2(k) ƒ 2HI(k)
Công thӭc tính tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng trên là v = k [H2] [I2]. ӕc đӝ cӫa phҧn ӭng
hóa hӑc trên sӁ tăng bao nhiêu lҫn khi tăng áp suҩt chung cӫa hӋ lên 3 lҫn?
7.7 Hãy cho biӃt ngưӡi ta đã sӱ dөng biӋn pháp nào đӇ tăng tӕc đӝ phҧn ӭng hóa
hӑc trong các trưӡng hӧp sau đây:
a. Rҳc men vào tinh bӝt đã đưӧc nҩu chín (cơm, ngô, khoai, sҳn...) đӇ ӫ rưӧu.
b. Dùng quҥt thông gió trong bӉ lò rèn.
c. Nén hӛn hӧp khí nitơ và hiđro ӣ áp suҩt cao đӇ tәng hӧp amoniac.
d. Nung hӛn hӧp bӝt đá vôi, đҩt sét và thҥch cao ӣ nhiӋt đӝ cao đӇ sҧn xuҩt
clinke, trong công nghiӋp sҧn xuҩt xi măng.
e. Dùng phương pháp ngưӧc dòng, trong sҧn xuҩt axit sunfuric. Hơi SO3 đi
tӯ dưӟi lên, dung dӏch axit H2SO4 đһc đi tӯ trên đӍnh tháp hҩp thө xuӕng.
7.8 rong mӛi cһp phҧn ӭng sau, phҧn ӭng nào có tӕc đӝ lӟn hơn?
a. Fe + ddHCl 0,1M và Fe + ddHCl 2M ӣ cùng mӝt nhiӋt đӝ.
b. Al + ddNaOH 2M ӣ 250C và Al + ddNaOH 2M ӣ 500C.
c. Zn (hҥt) + ddHCl 1M ӣ 250C và Zn (bӝt) + HCl1M ӣ 25 0C.
d. NhiӋt phân KClO3 và nhiӋt phân hӛn hӧp KClO3 vӟi MnO2.
7.9 Cho phҧn ӭng hóa hӑc:
A2 + 2B 2AB
ӕc đӝ cӫa phҧn ӭng trên đưӧc xác đӏnh bӣi biӇu thӭc: v = k . [A2].[B]2.
Hӓi tӕc đӝ phҧn ӭng trên sӁ thay đәi như thӃ nào khi:
a.| tăng áp suҩt chung cӫa hӋ lên 10 lҫn.
b.| tăng nӗng đӝ cӫa B lên 3 lҫn.
c. giҧm nӗng đӝ A2 xuӕng 4 lҫn.
”
| Cho phҧn ӭng hóa hӑc đang ӣ trҥng thái cân bҵng:

203
 E
N2(k) + O 2(k) »»»» |2 5
|67 
 2NO(k); H>0
Hãy cho biӃt sӵ chuyӇn dӏch cân bҵng hóa hӑc trên khi tăng nhiӋt đӝ?
”

| ӯ thӃ kӹ XIX, ngưӡi ta đã nhұn ra rҵng trong thành phҫn khí lò cao (lò
luyӋn gang) vүn còn khí cacbon monoxit (CO). Ngưӡi ta đã tìm đӫ mӑi
cách đӇ phҧn ӭng hóa hӑc xҧy ra hoàn toàn, tuy nhiên khí lò cao vүn còn
CO. Hãy cho biӃt nguyên nhân cӫa hiӋn tưӧng trên?
A.| Lò xây chưa đӫ đӝ cao.
B.| NhiӋt đӝ cӫa lò còn thҩp.
C.| Phҧn ӭng luyӋn quһng thành gang không hoàn toàn.
D.| Mӝt nguyên nhân khác.
”
| Cho phương trình hóa hӑc
o
F2OG Ht
2SO2 (k) + O 2(k) 2SO3 (k); H = -192kJ
Cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn dӏch vӅ phía nào khi:
a.| ăng nhiӋt đӝ cӫa bình phҧn ӭng?
b.| ăng áp suҩt chung cӫa hӛn hӧp?
c.| ăng nӗng đӝ khí oxi ?
d.| Giҧm nӗng đӝ khí sunfurơ ?
”
| Sҧn xuҩt amoniac trong công nghiӋp dӵa trên phương trình hóa hӑc sau :
p xt
2N2(k) + 3H2(k) 2NH3(k) ; H = -92kJ
Cân bҵng hóa hӑc sӁ chuyӇn dӏch vӅ phía tҥo ra amoniac nhiӅu hơn khi thӵc hiӋn
nhӳng biӋn pháp kĩ thuұt nào? Giҧi thích.
”
| Phҧn ӭng hóa hӑc sau đã đҥt trҥng thái cân bҵng:
2NO2 N2O4 ; H = -58,04kJ.
Cân bҵng hóa hӑc sӁ chuyӇn dӏch theo chiӅu nào khi:
A.| ăng nhiӋt đӝ?
B.| ăng áp suҩt chung ?
C.| hêm khí trơ agon và giӳ áp suҩt không đәi ?

204
 D.| hêm chҩt xúc tác?
Hãy giҧi thích sӵ lӵa chӑn đó.
7.15 Sӵ tăng áp suҩt ҧnh hưӣng như thӃ nào đӃn trҥng thái cân bҵng cӫa các phҧn
ӭng hóa hӑc sau:
a) 3O2(k)  2O3(k)
»»
»
»

b) H2(k) + Br2(k) 2HBr(k)

c) N2O4(k) 2NO2(k)
7.16 Phҧn ӭng hóa hӑc sau, diӉn ra trong tӵ nhiên đang ӣ trҥng thái cân bҵng:
CO2 + H2O + CaCO 3 Ca(HCO3)2
Khi tăng lưӧng CO2 cân bҵng hóa hӑc sӁ chuyӇn dӏch sang chiӅu nào?
7.17 rong công nghiӋp, đӇ điӅu chӃ khí than ưӟt, ngưӡi ta thәi hơi nưӟc qua
than đá đang nóng đӓ. Phҧn ӭng hóa hӑc xҧy ra như sau :
C (r) + H2O (k) CO(k) + H2(k); H = 131kJ
ĐiӅu khҷng đӏnh nào sau đây là đúng?
A. ăng áp suҩt chung cӫa hӋ làm cân bҵng không thay đӓi.
B. ăng nhiӋt đӝ cӫa hӋ làm cân bҵng chuyӇn sang chiӅu thuұn.
C. Dùng chҩt xúc tác làm cân bҵng chuyӇn sang chiӅu thuұn.
D. ăng nӗng đӝ hiđro làm cân bҵng chuyӇn sang chiӅu thuұn.
7.18 Clo tác dөng vӟi nưӟc mӝt phҫn nhӓ theo phương trình hóa hӑc sau:
Cl2(k) + H2O(l) HClO + HCl
Hai sҧn phҭm tҥo ra đӅu tan tӕt trong nưӟc tҥo thành dung dӏch. Ngoài ra
mӝt phҫn lӟn khí clo tan trong nưӟc tҥo thành dung dӏch có màu vàng lөc nhҥt gӑi
là nưӟc clo. Nưӟc clo, đӵng trong bình kín, dҫn dҫn bӏ mҩt màu theo thӡi gian,
không bҧo quҧn đưӧc lâu, vұn dөng nhӳng hiӇu biӃt vӅ chuyӇn dӏch cân bҵng hóa
hӑc hãy giҧi thích hiӋn tưӧng trên.
7.19 Sҧn xuҩt vôi trong công nghiӋp và thӫ công nghiӋp đӅu dӵa trên phҧn ӭng
to
hóa hӑc: CaCO3(r) CaO(r) + CO2(k), H = 178kJ

205
 a.| Hãy phân tích các đһc điӇm cӫa phҧn ӭng hóa hӑc nung vôi.
b.| ӯ nhӳng đһc điӇm đó, hãy cho biӃt nhӳng biӋn pháp kĩ thuұt nào
đưӧc sӱ dөng đӇ nâng cao hiӋu suҩt cӫa quá trình nung vôi.
7.20| Mӝt phҧn ӭng hóa hӑc có dҥng:
A(k) + B(k) 2C(k); H>0
Hãy cho biӃt các biӋn pháp cҫn tiӃn hành đӇ chuyӇn dӏch cân bҵng hóa hӑc sang
chiӅu thuұn?
7.21| Cho các phҧn ӭng hóa hӑc
C(r) + H2O (k) CO(k) + H2(k); H = 131kJ (1)
I2 OJ
2SO2(k) + O2(k) 2SO3(k); H = -192kJ (2)
a.| Hãy so sánh các đһc điӇm cӫa hai phҧn ӭng hóa hӑc trên.
b.| Nêu các biӋn pháp kĩ thuұt đӇ làm tăng hiӋu suҩt sҧn xuҩt.
7.22 Cho phҧn ӭng hóa hӑc:
2NO(k) + O2(k)
2NO2(k)
ӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc trên đưӧc tính theo công thӭc v = k [NO]2[O2]. Hӓi ӣ
nhiӋt đӝ không đәi, áp suҩt chung cӫa hӋ đã tăng bao nhiêu lҫn khi tӕc đӝ cӫa phҧn
ӭng tăng 64 lҫn?
7.23| Ngưӡi ta đã sӱ dөng nhiӋt cӫa phҧn ӭng đӕt cháy than đá đӇ nung vôi:
C(r) + O 2 (k)
CO2(k); H = - 393,5kJ (1)
tK
CaCO3(r) CaO(r) + CO2(k) ; H = 178kJ (2)
BiӋn pháp kĩ thuұt nà sau đây å
 đưӧc sӱ dөng đӇ tăng tӕc đӝ phҧn ӭng nung
vôi?
A.| Đұp nhӓ đá vôi vӟi kích thưӟc thích hӧp.
B.| Duy trì nhiӋt đӝ phҧn ӭng thích hӧp.
C.| ăng nhiӋt đӝ phҧn ӭng càng cao càng tӕt.
D.| hәi không khí nén vào lò nung vôi.

206
7.24 Đӗ thӏ nào sau đây biӇu diӉn sӵ biӇn đәi tӕc đӝ phҧn ӭng thuұn theo thӡi
gian? Sӵ biӇn đәi tӕc đӝ phҧn ӭng nghӏch theo thӡi gian? rҥng thái cân bҵng hóa
hӑc?

v v

a. b.
t (thӡi gian) t (thӡi gian)

c.
t (thӡi gian)

7.25 rong nưӟc ngҫm thưӡng có ion Fe2+ dưӟi dҥng muӕi sҳt II hiđrocacbonat và
sҳt II hiđroxit. Nưӟc sinh hoҥt có chӭa Fe2+ ҧnh hưӣng xҩu đӃn sӭc khoҿ cӫa con
ngưӡi. ĐӇ loҥi bӓ Fe2+, trong mӝt phương pháp đơn giҧn, rҿ tiӅn, nguӡi ta dùng oxi
không khí oxi hóa Fe2+ thành hӧp chҩt Fe3+ (có đӝ tan trong nưӟc nhӓ) rӗi lӑc đӇ
thu nưӟc sҥch. ĐӇ tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng oxi hóa Fe2+ ngưӡi ta sӱ dөng biӋn
pháp kĩ thuұt nào? Giҧi thích.
7.26 Gҫn đây, khi thám hiӇm Nam cӵc, các nhà khoa hӑc đã tìm thҩy nhӳng đӗ
hӝp do các đoàn thám hiӇm trưӟc đӇ lҥi. Mһc dù đã qua hàng trăm năm, nhưng các
thӭc ăn trong nhӳng đӗ hӝp đó vүn trong tình trҥng tӕt, có thӇ ăn đưӧc. Hãy giҧi
thích và liên hӋ vӟi viӋc bҧo quҧn thӵc phҭm bҵng cách ưӟp đá hay dùng tӫ lҥnh.
7.27 rong phòng thí nghiӋm, đӇ tăng tӕc đӝ cӫa mӝt sӕ phҧn ӭng hóa hӑc, ngoài
các biӋn pháp như tăng nӗng đӝ, nhiӋt đӝ, ngưӡi ta còn dùng máy khuҩy. ác dөng
cӫa máy khuҩy là gì?
7.28 Hãy trình bày thí nghiӋm đӕt cháy dây sҳt mҧnh trong bình khí oxi. Vұn dөng
lí thuyӃt phҧn ӭng hóa hӑc đӇ giҧi thích cách tiӃn hành thí nghiӋm trên.

207
7.29 Làm thӃ nào đӇ điӅu khiӇn các phҧn ӭng hóa hӑc theo hưӟng có lӧi nhҩt cho
con ngưӡi?
7.30 ӕc đӝ cӫa phҧn ӭng tăng bao nhiêu lҫn nӃu tăng nhiӋt đӝ tӯ 2000C đӃn
2400C, biӃt rҵng khi tăng 100C thì tӕc đӝ phҧn ӭng trên tăng hai lҫn.
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN
7.31 Hãy chӑn tӯ hoһc cөm tӯ cho sҹn trong bҧng dưӟi đây vào chӛ trӕng trong
câu sau :
ӕc đӝ phҧn ӭng là đӝ biӃn thiên ...(1)... cӫa mӝt trong...(2)... hoһc sҧn phҭm phҧn
ӭng trong ...(3)... thӡi gian.
A. B. C. D.

(1) khӕi lưӧng nӗng đӝ thӇ tích phân tӱ khӕi

(2) các chҩt phҧn ӭng các chҩt tҥo các chҩt bay các chҩt kӃt
thành hơi tӫa

(3) mӝt khoҧng mӝt đơn vӏ mӝt mӑi khoҧng

7.32 Chӑn các tӯ, cөm tӯ cho dưӟi đây điӅn vào chӛ trӕng (1), (2),... cho thích hӧp.
ӕc đӝ phҧn ӭng là ...(1)...cӫa mӝt ...(2)....phҧn ӭng hoһc ...(3)... trong mӝt
...(4).... thӡi gian. ӕc đӝ phҧn ӭng hóa hӑc phө thuӝc vào nhiӋt đӝ, nӗng đӝ và áp
suҩt đӕi vӟi ...(5)...
A. B. C. D.
(1) sӵ thay đәi đӝ biӃn thiên đӝ tăng đӝ giҧm
(2) trong các chҩt giai đoҥn sӕ chҩt loҥi hӧp chҩt
(3) chҩt xúc tác chҩt trung gian chҩt ban đҫu sҧn phҭm phҧn ӭng

(4) chu kì khoҧng đơn vӏ biӃn thiên

(5) chҩt lӓng chҩt rҳn chҩt khí chҩt tan
hӭ tӵ điӅn tӯ: 1... 2.... 3... 4..... 5.....
7.33 Chӑn các tӯ, cөm tӯ cho dưӟi đây điӅn vào chӛ trӕng (1), (2),... cho thích hӧp.

208
 Khi tăng nӗng đӝ chҩt phҧn ӭng, tӕc đӝ phҧn ӭng ...(1)... Đӕi vӟi phҧn
ӭng có chҩt khí tham gia, khi tăng áp suҩt, ...(2)... phҧn ӭng tăng. Đӕi vӟi phҧn
ӭng có chҩt rҳn tham gia, khi tăng ....(3)... bӅ mһt, tӕc đӝ phҧn ӭng ...(4).... Lưu ý
đӕi vӟi phҧn ӭng hóa hӑc có chҩt ...(5)....tham gia, nӗng đӝ cӫa chúng không ҧnh
hưӣng đên tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng.

A B. C. D.

(1) giҧm không đәi biӃn đәi tăng

(2) khӕi lưӧng tӕc đӝ hiӋu suҩt thӇ tích

(3) diӋn tích kích thưӟc hình dҥng đӝ dày

(4) biӃn đәi tăng giҧm không đәi

(5) Lӓng khí Rҳn tan

hӭ tӵ ghép nӕi: 1... 2.... 3... 4..... 5......

7.34 Hãy ghép mӋnh đӅ ӣ cӝt A vӟi cӝt B sao cho phù hӧp.

Cӝt 1 Cӝt 2
1 Đӕi vӟi phҧn ӭng có chҩt khí tham a tӕc đӝ phҧn ӭng giҧm.
gia, khi tăng áp suҩt

2 Đӕi vӟi phҧn ӭng có chҩt khí tham b cân bҵng hóa hӑc chuyӇn
gia, khi giҧm áp suҩt dӏch theo chiӅu thuұn.

3 Đӕi vӟi phҧn ӭng tӓa nhiӋt, khi tăng c tӕc đӝ phҧn ӭng tăng.
nhiӋt đӝ

4 Đӕi vӟi phҧn ӭng tӓa nhiӋt, khi giҧm d cân bҵng hóa hӑc chuyӇn
nhiӋt đӝ dӏch theo chiӅu nghӏch.

e cân bҵng hóa hӑc không bӏ

chuyӇn dӏch.

hӭ tӵ ghép nӕi: 1. .............. 2. .............. 3. .............. 4. ...............

209
7.35 Khi đӕt 19,4 gam muӕi sunfua cӫa mӝt kim loҥi hóa trӏ II thì cҫn vӯa đӫ 6,72
lít khí oxi (đktc) thì thu đưӧc khí A. Khí A sinh ra đưӧc oxi hóa tiӃp bҵng khí oxi
có xúc tác V2O5 tҥo thành chҩt lӓng B ӣ điӅu kiӋn thưӡng. Hòa tan B vào nưӟc thu
đưӧc dung dӏch làm đӓ giҩy quǤ tím.
a. Xác đӏnh kim loҥi trong muӕi sunfua.
b. ính sӕ ml dung dӏch KOH 33,6% (d = 1,33g/ml) cҫn dùng đӇ trung hòa
lưӧng axit thu đưӧc ӣ trên.
c. Cho biӃt các biӋn pháp kĩ thuұt cҫn thiӃt đӇ tăng hiӋu quҧ quá trình oxi
khí A trong công nghiӋp?
Đáp sӕ: a. Kim loҥi hóa trӏ II là Zn
b. 50,12 9(ml).
c. Dùng xúc tác, tăng nӗng đӝ oxi, duy trì nhiӋt đӝ thích hӧp.
7.36 Nén 2,0 mol N2 và 8,0 mol H2 vào mӝt bình kín có thӇ tích 2,0 lít (chӍ chӭa
sҹn chҩt xúc tác vӟi thӇ tích không đáng kӇ) đã đưӧc giӳ ӣ nhiӋt đӝ không đәi. Khi
phҧn ӭng đҥt tӟi cân bҵng, áp suҩt các khí trong bình bҵng 0,8 lҫn áp suҩt ban đҫu
(khi mӟi cho các chҩt vào bình chưa xҧy ra phҧn ӭng). ính nӗng đӝ các chҩt ӣ
trҥng thái cân bҵng.
1 5
Đáp sӕ: õY 2 (mol/l); õH 2 (mol/l); õYH 3 … 1 (mol/l).
2 2
7.37 Hӓi tӕc đӝ mӝt phҧn ӭng hóa hӑc tăng bao nhiêu lҫn khi nhiӋt đӝ tăng tӯ
250C đӃn 850C. BiӃt khi tăng nhiӋt đӝ lên 100C, tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng trên tăng lên
3 lҫn. Ngưӡi ta nói rҵng hӋ sӕ nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng đã cho bҵng 3.
Đáp sӕ: ӕc đӝ phҧn ӭng tăng 36 lҫn = 729 lҫn.
7.38 rong các cân bҵng sau, cân bҵng nào sӁ chuyӇn dӏch và chuyӇn dӏch theo
chiӅu nào khi giҧm dung tích cӫa bình phҧn ӭng xuӕng ӣ nhiӋt đӝ không đәi.
a) CH4(k) + H 2O(k) CO(k) + 3H2(k)
b) CO2(k) + H2(k) CO(k) + H2O(k)
c) SO2(k) + O2(k) 2SO3(k)
d) N2O4(k) 2NO2(k)

210
7.39 Hãy cho biӃt ngưӡi ta lӧi dөng yӃu tӕ nào đӇ tăng tӕc đӝ phҧn ӭng trong các
trưӡng hӧp sau:
a) Dùng không khí nén, nóng thәi vào lò cao đӇ đӕt cháy than cӕc (sҧn xuҩt
gang).
b) Nung đá vôi ӣ nhiӋt đӝ cao đӇ sҧn xuҩt vôi sӕng.
c) NghiӅn nguyên liӋu trưӟc khi đưa vào lò nung đӇ sҧn xuҩt clanhke (sҧn
xuҩt xi măng)
7.40 Nӗng đӝ ban đҫu cӫa SO2 và O2 trong hӋ: 2SO2 + O2 2SO3 tương ӭng
là 4 mol/l và 2 mol/l. ӣ nhiӋt đӝ không đәi, nӃu tăng áp suҩt hӛn hӧp phҧn ӭng lên
hai lҫn thì cân bҵng chuyӇn dӏch theo chiӅu nào? (trҧ lӡi theo kӃt quҧ tính toán).
7.41 Khí NO2 nhӏ hӧp theo phҧn ӭng thuұn nghӏch: 2NO2 N2O4. rong đó:
NO2 là khí màu nâu; N2O4 là khí không màu.
a) Khi giҧm áp suҩt cӫa hӋ phҧn ӭng, cân bҵng chuyӇn dӏch theo chiӅu nào?
Giҧi thích.
b) Khi ngâm bình chӭa NO2 vào nưӟc đá, thҩy mҫu nâu cӫa bình nhҥt dҫn.
Hãy cho biӃt phҧn ӭng tӓa nhiӋt hay thu nhiӋt? Giҧi thích.
7.42 Cho 15 gam axit CH3COOH tác dөng vӟi 9,6 gam rưӧu CH3OH có xúc tác là
H2SO4 đһc. Chia hӛn hӧp sau phҧn ӭng thành hai phҫn bҵng nhau:
Phҫn 1: Cho tác dөng vӟi lưӧng dư BaCl2 thu đưӧc 23,3 gam kӃt tӫa.
Phҫn 2: Cho tác dөng vӟi KHCO3 thu đưӧc 5,6 lít khí CO2(ӣ đktc).
ính hҵng sӕ cân bҵng cӫa phҧn ӭng.
7.43 Cho khí HI vào mӝt bình kín có dung tích là 5 lít, rӗi đun nóng đӃn nhiӋt đӝ
xác đӏnh thì xҧy ra phҧn ӭng: 2HI(khí) H2 (khí) + I2(khí) ; H =- 52kJ. NӃu
nӗng đӝ ban đҫu cӫa HI là 0,5 mol, khi ӣ trҥng thái cân bҵng nӗng đӝ mol/l cӫa
các chҩt trong phҧn ӭng õHI , õH2 và õI2 lҫn lưӧt là bao nhiêu?
7.44 Cho năng lưӧng liên kӃt cӫa H2O là 971 kJ/mol; cӫa H2 là 435,9 kJ/ mol. cӫa O2 là
498,7 kJ/mol. NhiӋt cӫa phҧn ӭng: 2H2O »»
 2H2 + O2 là bao nhiêu?

211
7.45 Khi đӕt cháy 2,0 mol hiđro photphua (PH3) thì tҥo thành điphotphopentoxit (P2O5),
nưӟc và giҧi phóng 2440 kJ. Hãy tính nhiӋt tҥo thành PH3, biӃt nhiӋt tҥo thành P2O5 là
1548 kJ/mol và nhiӋt tҥo thành H2O là 286 kJ/mol.
7.46 rong mӝt bình kín chӭa khí propan đưӧc đóng kín bҵng pittong. Đӕt nóng bình
lên tӟi 5270C , phҧn ӭng xҧy ra trong bình: C3H8 C3H6 + H2
Vӟi hҵng sӕ cân bҵng là 1,3 . 10-3. ҥi thӡi điӇm cân bҵng C3H8 chiӃm 80% thӇ tích.
a) ính thành phҫn % thӇ tích cӫa C3H6 và H2.
b) ính nӗng đӝ các chҩt lúc cân bҵng và áp suҩt cӫa hӋ tҥi nhiӋt đӝ đã cho.
c) NӃu sӱ dөng pittong đӇ nén thӇ tích bình còn mӝt nӱa thӇ tích ban đҫu tҥi
nhiӋt đӝ không đәi. ính áp suҩt cân bҵng trong bình.
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM
7.47 Cho phҧn ӭng hóa hӑc:
Fe, P
N2 + 3H2 2NH3 ; H < 0.
rong phҧn ӭng tәng hӧp amoniac, yӃu tӕ nào sau đây å
| thay đәi trҥng
thái cân bҵng hóa hӑc?
A. Nӗng đӝ cӫa N2 và H2.
B. –p suҩt chung cӫa hӋ.
C. Chҩt xúc tác Fe.
D. NhiӋt đӝ cӫa hӋ.
7.48 Sӵ tăng áp suҩt có ҧnh hưӣng như thӃ nào đӃn trҥng thái cân bҵng hóa hӑc
cӫa phҧn ӭng:
H2 + Br 2 2HBr
A. Cân bҵng chuyӇn dӏch sang chiӅu thuұn.
B. Cân bҵng dӏch chuyӇn theo chiӅu nghӏch.
C. Cân bҵng không thay đәi.
D. Phҧn ӭng trӣ thành mӝt chiӅu.
7.49 Cho phҧn ӭng : X
Y

212
ҥi thӡi điӇm t1 nӗng đӝ cӫa chҩt X bҵng C1, tҥi thӡi điӇm t2 (vӟi t2ú t1), nӗng đӝ
cӫa chҩt X bҵng C2. ӕc đӝ trung bình cӫa phҧn ӭng trong khoҧng thӡi gian trên
đưӧc tính theo biӇu thӭc nào sau đây ?
1  2 2  1 1  2 1  2
A. 8 … B. 8 … C. 8 … D. 8 … 
1   2  2  1  2  1  2  1
7.50 Khi cho cùng mӝt lưӧng dung dӏch axit sunfuric vào hai cӕc đӵng cùng
mӝt thӇ tích dung dӏch Na2S2O3 vӟi nӗng đӝ khác nhau, ӣ cӕc đӵng dung dӏch
Na2S2O3 có nӗng đӝ lӟn hơn thҩy kӃt tӫa xuҩt hiӋn trưӟc.
ĐiӅu đó chӭng tӓ ӣ cùng điӅu kiӋn vӅ nhiӋt đӝ, tӕc đӝ phҧn ӭng:
A. Không phө thuӝc vào nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
B. Ӎ lӋ thuұn vӟi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
C. Ӎ lӋ nghӏch vӟi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
D. Không thay đәi khi thay đәi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
Hãy chӑn đáp án đúng.
7.51 Đӕi vӟi các phҧn ӭng có chҩt khí tham gia, khi tăng áp suҩt, tӕc đӝ phҧn
ӭng tăng là do
A. Nӗng đӝ cӫa các chҩt khí tăng lên.
B. Nӗng đӝ cӫa các chҩt khí giҧm xuӕng.
C. ChuyӇn đӝng cӫa các chҩt khí tăng lên.
D. Nӗng đӝ cӫa các chҩt khí không thay đәi.
Hãy chӑn đáp án đúng.
7.52 Đӗ thӏ dưӟi đây biӇu diӉn sӵ phө thuӝc cӫa tӕc đӝ phҧn ӭng vào nhiӋt đӝ.
1|7|
+,|%

%+6|7|
||||
||||||||||
ӯ đӗ thӏ trên, ta thҩy tӕc đӝ phҧn ӭng:

213
 A. Giҧm khi nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng tăng.
B. Không phө thuӝc vào nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng.
C. Ӎ lӋ thuұn vӟi nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng.
D. Ӎ lӋ nghӏch vӟi nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng.
7.53 Đӗ thӏ dưӟi đây biӇu diӉn sӵ phө thuӝc cӫa tӕc đӝ phҧn ӭng vào nӗng đӝ
chҩt phҧn ӭng.
1|7|
+,|%

|||||||||||%7%|7
|||||||||||+8|+,|%

ӯ đӗ thӏ trên, ta thҩy tӕc đӝ phҧn ӭng

A. Giҧm khi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng tăng.
B. Không phө thuӝc vào nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
C. Ӎ lӋ thuұn vӟi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
D. Ӎ lӋ nghӏch vӟi nӗng đӝ cӫa chҩt phҧn ӭng.
| Cho các phương trình hóa hӑc sӱ dung cho các bài tұp 7.54, 7.55, 7.56 sau :
a) 2SO2 (k) + O2(k) 2SO2 (k)
b) H2 (k) + I2(k) 2HI(k)
c) CaCO3 (r) CaO (r) + CO2 (k)
d) 2Fe2O3 (r) + 3C (r) 4Fe (r) + 3CO2 (k)
e) Fe (r) + H 2O (h) FeO (r) + H 2 (k)
f) N2 (k) + 3H2 (k) 2NH3 (k)
g) Cl2 (k) + H2S (k) 2HCl (k) + S (r)
h) Fe2O3 (r) + 3CO (k) 2Fe (r) + 3CO 2 (k)
7.54 Các phҧn ӭng có tӕc đӝ phҧn ӭng tăng khi tăng áp suҩt chung cӫa hӋ là:

214
 A. a, f. C. a, c, d, e, f, g.
B. a, g. D. a, b, g.
7.55. Các phҧn ӭng có tӕc đӝ phҧn ӭng giҧm khi tăng áp suҩt cӫa hӋ là
A. a, b, e, f, h. C. b, e, h.
B. a, b, c, d, e. D. c, d.
7.56. Các phҧn ӭng có tӕc đӝ phҧn ӭng không thay đәi khi tăng áp suҩt cӫa hӋ là
A. a, b, e, f. C. b, e, g, h.
B. a, b, c, d, e. D. d, e, f, g.
Hãy chӑn đáp án đúng.
7.57 Đӏnh nghĩa nào sau đây là đúng ?
A. Chҩt xúc tác là chҩt làm thay đәi tӕc đӝ phҧn ӭng, nhưng không bӏ tiêu
hao trong phҧn ӭng.
B. Chҩt xúc tác là chҩt làm tăng tӕc đӝ phҧn ӭng, nhưng không bӏ tiêu hao
trong phҧn ӭng.
C. Chҩt xúc tác là chҩt làm tăng tӕc đӝ phҧn ӭng, nhưng không bӏ thay đәi
trong phҧn ӭng.
D. Chҩt xúc tác là chҩt làm thay đәi tӕc đӝ phҧn ӭng, nhưng bӏ tiêu hao
không nhiӅu trong phҧn ӭng.
7.58 Khi cho cùng mӝt lưӧng nhôm vào cӕc đӵng dung dӏch axit HCl 0,1M, tӕc
đӝ phҧn ӭng sӁ lӟn nhҩt khi dùng nhôm ӣ dҥng nào sau đây?
A. Dҥng viên nhӓ.
B. Dҥng bӝt mӏn, khuҩy đӅu.
C. Dҥng tҩm mӓng.
D. Dҥng nhôm dây.
Hãy chӑn đáp án đúng.
7.59 Khi cho axit clohiđric tác dөng vӟi kali pemanganat (rҳn) đӇ điӅu chӃ clo, khí
clo sӁ thoát ra nhanh hơn khi:
A. Dùng axit clohiđric đһc và đun nhҽ hӛn hӧp.
B. Dùng axit clohiđric đһc và làm lҥnh hӛn hӧp.

215
 C. Dùng axit clohiđric loãng và đun nhҽ hӛn hӧp.
D. Dùng axit clohiđric loãng và làm lҥnh hӛn hӧp.
7.60 rong mӝt bình kín chӭa 10 lít nitơ và 10 lít hiđro ӣ nhiӋt đӝ 00C và 10 atm.
Sau phҧn ӭng tәng hӧp NH3, lҥi đưa bình vӅ 00C. BiӃt rҵng có 60% hiđro tham gia
phҧn ӭng, áp suҩt trong bình sau phҧn ӭng là:
A. 10 atm B. 8 atm C. 9 atm D. 8,5 atm
7.61 ӕc đӝ cӫa phҧn ӭng sӁ tăng lên bao nhiêu lҫn khi tăng nhiӋt đӝ tӯ 20oC đӃn
100oC, nӃu hӋ sӕ nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng đã cho bҵng 2?
A. 256 lҫn B. 265 lҫn C. 275 lҫn D. 257 lҫn
7.62 Hҵng sӕ cân bҵng Kc cӫa phҧn ӭng chӍ phө thuӝc vào yӃu tӕ nào sau đây?
A. Nӗng đӝ B. –p suҩt C. NhiӋt đӝ D. Chҩt xúc tác.
7.63 BiӃt nhiӋt tҥo thành cӫa Ca(OH)2, H2O, CaO tương ӭng là -985,64;-286;
- 635,36 (kJ). NhiӋt phҧn ӭng toҧ ra khi tôi 56 gam vôi là
A.- 46,28 kJ B.-64,82kJ C.- 64,28 kJ D.- 46,82 kJ
7.64 Mӝt phҧn ӭng thuұn nghӏch đҥt đӃn trҥng thái cân bҵng khi nào?
A. Phҧn ӭng thuұn đã kӃt thúc
B. Phҧn ӭng nghӏch đã kӃt thúc
C. ӗc đӝ cӫa phҧn ӭng thuұn và nghӏch bҵng nhau.
D. Nӗng đӝ cӫa các chҩt tham gia phҧn ӭng và cӫa các chҩt sҧn phҭm
phҧn ӭng bҵng nhau
7.65 Xét phҧn ӭng thuұn nghӏch sau:
 2HI (k)
»»
H2 (k) + I2 (k) »
»
Đӗ thӏ biӇu diӉn sӵ biӃn thiên tӕc đӝ phҧn ӭng thuұn và phҧn ӭng nghӏch theo
thӡi gian:

216
 Œ
  
 
 

 
 

  






 
  





 


ҥi thӡi điӇm nào phҧn ӭng đҥt trҥng thái cân bҵng?
A. 0 giây B. 5 giây C. 10 giây D. 15 giây
7.66 Cho hình vӁ vӅ cách thu khí trong phòng thí nghiӋm bҵng cách dӡi nưӟc.
Hình vӁ bên có thӇ áp dөng đӇ thu đưӧc nhӳng khí nào trong các khí sau đây?
A)H2, N2, O2, CO2, HCl, H2S
B)O2, N2, H2, CO 2, SO2,
C)NH3, HCl, CO2, SO2, Cl2
D)NH3, O2, N2, HCl, CO 2
7.67 Nhұn đӏnh nào sau đây đúng?
A. Hҵng sӕ cân bҵng KC cӫa mӑi phҧn ӭng đӅu tăng khi tăng nhiӋt đӝ
B. Phҧn ӭng mӝt chiӅu không có hҵng sӕ cân bҵng KC.
C. Hҵng sӕ cân bҵng KC càng lӟn, hiӋu suҩt phҧn ӭng càng nhӓ.
D. Khi mӝt phҧn ӭng thuұn nghӏch ӣ trҥng thái cân bҵng cũ chuyӇn sang mӝt
trҥng thái cân bҵng mӟi ӣ nhiӋt đӝ không đәi, hҵng sӕ cân bҵng KC biӃn đәi.
7.68 Cho phҧn ӭng nung vôi CaCO3
CaO + CO2
ĐӇ tăng hiӋu suҩt cӫa phҧn ӭng thì biӋn pháp nào sau đây å
 phù hӧp?
A. ăng nhiӋt đӝ trong lò B. ăng áp suҩt trong lò
C. Đұp nhӓ đá vôi D. Giҧm áp suҩt t rong lò
7.69 Cho phҧn ӭng 2SO2 + O2 »»
 2SO3

217
Nӗng đӝ ban đҫu cӫa SO2 và O2 tương ӭng là 4 mol/L và 2 mol/L. Khi cân bҵng,
có 80% SO2 đã phҧn ӭng, hҵng sӕ cân bҵng cӫa phҧn ӭng là
A. 40 B. 30 C. 20 D. 10
7.70 Phҧn ӭng giӳa hai chҩt A và B đưӧc biӇu thӏ bҵng phương trình hóa hӑc sau
A + B
2C
ӕc đӝ phҧn ӭng này là V = K.õA .õB . hӵc hiӋn phҧn ӭng này vӟi sӵ khác nhau
vӅ nӗng đӝ ban đҫu cӫa các chҩt:
rưӡng hӧp 1 Nӗng đӝ cӫa mӛi chҩt là 0,01 mol/l.
rưӡng hӧp 2 Nӗng đӝ cӫa mӛi chҩt là 0,04 mol/l
rưӡng hӧp 3 Nӗng đӝ cӫa chҩt A là 0,04 mol/l, cӫa chҩt B là 0,01 mol/l.
ӕc đӝ phҧn ӭng ӣ trưӡng hӧp 2 và 3 lӟn hơn so vӟi trưӡng 1 sӕ lҫn là
A. 12 và 8 B. 13 và 7 C. 16 và 4 D 15 và 5
7.71 BiӃt nhiӋt tҥo thành CH4 là -75kJ/ mol; cӫa CO2 là -393 kJ/mol và cӫa H2O là
 CO2 + 2H2O là
-286 kJ/ mol. NhiӋt cӫa phҧn ӭng CH4 + O2 »»
A. -900 kJ B. -890 kJ. C. -880 kJ D. -870 kJ
7.72 Cho phương trình hoá hӑc

 
 
 2NO(k);
»»»»»
N2(k) + O2(k) »»»»
» H>0
Hãy cho biӃt cһp yӃu tӕ nào sau đây đӅu ҧnh hưӣng đӃn sӵ chuyӇn dӏch cân bҵng
hoá hӑc trên?
A. NhiӋt đӝ và nӗng đӝ B. –p suҩt và nӗng đӝ
C. Nӗng đӝ và chҩt xúc tác D. Chҩt xúc tác và nhiӋt đӝ
7.73 Cho hình vӁ mô tҧ sӵ điӅu chӃ clo trong phòng thí nghiӋm như sau:
Dd HCl đһc

MnO2

Eclen sҥch đӇ thu

khí Clo

dd NaCl dd H2SO4 đһc

218
Vai trò cӫa dung dӏch NaCl là:
A.Hòa tan khí clo. B.Giӳ lҥi khí hiđroclorua.
C.Giӳ lҥi hơi nưӟc D.Cҧ 3 đáp án trên đӅu đúng.
7.74 Khí hiđroclorua là chҩt khí tan rҩt nhiӅu trong nưӟc tҥo thành dung dӏch axit
clohdric.rong thí nghiӋm thӱ tính tan cӫa khí hidroclorua trong nưӟc, có hiӋn
tưӧng nưӟc phun mҥnh vào bình chӭa khí như hình vӁ mô tҧ dưӟi đây.
Nguyên nhân gây nên hiӋn tưӧng đó là do:
A. khí HCl tác dөng vӟi nưӟc kéo nưӟc vào bình.
B. HCl tan mҥnh làm giҧm áp suҩt trong bình.
C. trong bình chӭa khí HCl ban đҫu không có nưӟc.
D.ҩt cҧ các nguyên nhân trên đӅu đúng
7.75 Cho dung dӏch HCl đһc vào ӕng nghiӋm đӵng MnO2. Dөng cө thí nghiӋm
đưӧc lҳp như hình vӁ bên.
dd HCl
HiӋn tưӧng xҧy ra trong thí nghiӋm bên là: đһc

A.Có khí màu vàng sinh ra, đӗng thӡi có kӃt tӫa
B.ChӍ có khí màu vàng thoát ra
Mn
C.Chҩt rҳn MnO2 tan dҫn O

D.Cҧ B và C
7.76 Cho thí nghiӋm đưӧc lҳp như như hình vӁ sau:
Ӕng nghiӋm 1 đӵng HCl và Zn, ӕng nghiӋm nҵm ngang chӭa bӝt S, ӕng nghiӋm2
chӭa dung dӏch Pb(NO3)2 . Phҧn ӭng xҧy ra trong S
ӕng nghiӋm nҵm ngang là:
1
A.Zn + 2HCl ĺ ZnCl2 + H2
B.H2 + S ĺ H2S Zn +
2
dd
HCl Pb(NO3)2
C.H2S + Pb(NO 3)2 ĺ PbSĻ + 2HNO3
D.2HCl + Pb(NO3)2 ĺ PbCl2Ļ + 2HNO3

219
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP

7.47.| C 7.48.| C 7.49.| C 7.50.| B 7.51.| A

7.52.| C 7.53.| C 7.54.| A 7.55.| D 7.56.| C

7.57.| B 7.58.| B 7.59.| A 7.60.| B 7.61.| A

7.62.| C 7.63.| C 7.64.| C 7.65.| C 7.66.| B

7.67.| A 7.68.| B 7.69.| A 7.70.| C 7.71.| B

7.72.| A 7.73.| B 7.74.| B 7.75.| D 7.76.| B

7.1 ĐӇ nâng cao hiӋu suҩt cung cҩp năng lưӧng cҫn đӕt các nhiên liӋu vӟi các
biӋn pháp kĩ thuұt sau:
- Dùng dư không khí đӇ cung cҩp oxi cho phҧn ӭng cháy hoàn toàn.
- Đұp nhӓ than đá đӃn kích thӭc thích hӧp đӇ tăng diӋn tích tiӃp xúc giӳa
than và khí oxi.
- Sӱ dөng các đӝng cơ đieden và các đӝng cơ đӕt trong đӇ nâng cao hiӋu
suҩt sӱ dөng dҫu mӓ và khí thiên nhiên.
7.2 Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn tӕc đӝ phҧn ӭng trong mӛi trưӡng hӧp đã cho là:
a. ăng diӋn tích bӅ mһt cӫa chҩt rҳn tham gia phҧn ӭng (than đá) làm tăng
tӕc đӝ phҧn ӭng.
b. Giҧm nӗng đӝ chҩt tham gia phҧn ӭng (khí oxi) làm giҧm tӕc đӝ phҧn ӭng.
c. V2O5 là chҩt xúc tác, làm tăng tӕc đӝ phҧn ӭng.
d. Giҧm kích thưӟc hҥt đӇ tăng tӕc đӝ phҧn ӭng.
e. hӭc ăn sӁ nhanh chín hơn nӃu đưӧc nҩu trong nӗi áp suҩt, ngưӡi ta đã
sӱ dөng yӃu tӕ nhiӋt đӝ và áp suҩt cao đӇ tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa
hӑc.
7.3 a. ӯ 250C lên 750C, nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc đã tăng thêm là:
75 0C - 250C = 500C. Do đó, tӕc đӝ phҧn ӭng tăng thêm = 32 = 9 (lҫn).
b. ӯ 1700C xuӕng 950C, nhiӋt đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc đã giҧm đi là:
1700C - 950C = 750C. Do đó, tӕc đӝ phҧn ӭng giҧm = 33 = 27 (lҫn)

220
7.4 a.  (ml)










hӡi gian t (s)

ӯ 0 đӃn 20 giây là đoҥn đӗ thӏ dӕc nhҩt, khoҧng thӡi gian có tӕc đӝ phҧn
ӭng cao nhҩt.
Đoҥn đӗ thӏ nҵm ngang, khi thӇ tích hiđro đҥt cӵc đҥi (40ml) là khi phҧn
ӭng hóa hӑc kӃt thúc, axit clohiđric đã phҧn ӭng hӃt.
b. CM HCl

0
thӡi gian t (s)
Dҥng đӗ thӏ biӇu diӉn sӵ phө thuӝc cӫa nӗng đӝ axit HCl theo thӡi gian.
7.5 ӕc đӝ phҧn ӭng trung bình:
C1 - C 2 0, 024  0, 020
v = = 0,0002 (mol/L.s)
t 20
7.6 ‘i̫i: v = k [3H2] [3I2] = 9.k. [H2] [I2]
Như vұy tӕc đӝ phҧn ӭng tăng 9 lҫn.
7.7 a. Men rưӧu là mӝt loҥi xúc tác sinh hӑc. Chҩt xúc tác đã đưӧc sӱ dөng đӇ
tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc.
b. BӉ lò rèn có mөc đích tăng nӗng đӝ cӫa oxi không khí, do đó làm tăng
tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng cháy cӫa than đá.

221
 c. Nén hӛn hӧp khí nitơ và hiđro ӣ áp suҩt cao đӇ tăng nӗng đӝ cӫa hai
chҩt khí, làm tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc.
d. Dùng biӋn pháp tăng nhiӋt đӝ đӇ tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc.
e. Dùng phương pháp ngưӧc dòng, anhiđrit sunfuric đi tӯ dưӟi lên, axit
sunfuric 98% đi tӯ trên đӍnh tháp hҩp thө xuӕng đӇ tăng diӋn tích tiӃp xúc giӳa các
chҩt, do đó, làm tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng hóa hӑc.
7.8 a. Ӣ cùng mӝt nhiӋt đӝ, cһp chҩt Fe + ddHCl 0,1M có tӕc đӝ phҧn ӭng xҧy
ra chұm hơn so vӟi cһp chҩt Fe + ddHCl 2M, do nӗng đӝ HCl nhӓ hơn..
b. Hai cһp chҩt Al + ddNaOH 2M ӣ 250C và Al + ddNaOH 2M ӣ 500C chӍ
khác nhau vӅ nhiӋt đӝ. Cһp chҩt thӭ hai có nhiӋt đӝ cao hơn nên có tӕc đӝ phҧn
ӭng cao hơn.
c. Hai cһp chҩt Zn (hҥt) + ddHCl 1M ӣ 250C và Zn (bӝt) + HCl1M ӣ 250C
chӍ khác nhau vӅ kích thưӟc hҥt. Cһp chҩt thӭ hai có kích thưӟc hҥt nhӓ hơn, do đó
có tӕc đӝ phҧn ӭng cao hơn.
d. NhiӋt phân KClO3 và nhiӋt phân hӛn hӧp KClO3 vӟi MnO2. rưӡng hӧp
thӭ hai có xúc tác nên có tӕc đӝ phҧn ӭng cao hơn.
7.9 Khi tăng áp suҩt chung cӫa hӋ lên 10 lҫn thì nӗng đӝ cӫa mӛi chҩt cũng tăng
10 lҫn, do đó v2 = k[10A2][10B]2

2
ò = 10 x 102 = 1000 (lҫn).



2
b. ăng nӗng đӝ cӫa B lên 3 lҫn, tương tӵ ta có = 32 = 9 (lҫn).



3 1
c. Giҧm nӗng đӝ A2 xuӕng 4 lҫn, tương tӵ ta có = tӕc đӝ phҧn ӭng

4
giҧm 4 lҫn.
7.10| Xét phương trình hóa hӑc:
N2 (k) + O2(k)  2NO (k);
»»
»
» H>0

Đһc điӇm cӫa phҧn ӭng hóa hӑc trên là thuұn nghӏch, phҧn ӭng thuұn thu
nhiӋt và tҩt cҧ các chҩt tham gia và tҥo thành đӅu là chҩt khí. uy nhiên, tәng sӕ

222
mol khí trưӟc và sau phҧn ӭng không thay đәi, do đó áp suҩt không ҧnh hưӣng gì
đӃn sӵ chuyӇn dӏch cân bҵng.
Khi tăng nhiӋt đӝ phҧn ӭng đã cho chuyӇn sang chiӅu nghӏch.
7.11 Đáp án C.
Phҧn ӭng hóa hӑc khӱ sҳt oxit bҵng cacbon monoxit là không hoàn toàn. Do đó,
dù có tăng chiӅu cao cӫa lò đӃn bao nhiêu đi nӳa thì chӍ gây lãng phí, trong thành
phҫn cӫa khí lò cao vүn có khí CO.
7.12 Xét phương trình hóa hӑc
 2SO3 (k)
»»
2SO2 (k) + O 2(k) »
» H = -192kJ

a. Khi tăng nhiӋt đӝ cӫa bình phҧn ӭng cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn
dӏch vӅ phía nghӏch, vì phҧn ӭng thuұn tӓa nhiӋt.
b. Khi tăng áp suҩt chung cӫa hӛn hӧp cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn
dӏch vӅ chiӅu thuұn vì sau phҧn ӭng có sӵ giҧm thӇ tích.
c.| Khi tăng nӗng đӝ khí oxi cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn dӏch vӅ
phía thuұn.
d.| Khi giҧm nӗng đӝ khí sunfurơ cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn dӏch
vӅ chiӅu nghӏch.
7.13| ĐӇ thu đưӧc nhiӅu amoniac, hiӋu quҧ kinh tӃ cao có thӇ dùng các biӋn pháp
kĩ thuұt sau đây:
-| ăng nӗng đӝ N2 và H2.
-| ăng áp suҩt chung cӫa hӋ lên khoҧng 100 atm, vì phҧn ӭng thuұn có
sӵ giҧm thӇ tích khí.
-| Dùng nhiӋt đӝ phҧn ӭng thích hӧp khoҧng 400 -4500C và chҩt xúc tác
đӇ tăng tӕc đӝ phҧn ӭng tҥo thành NH3. Chú ý rҵng chҩt xúc tác không
làm chuyӇn dӏch cân bҵng.
-| ұn dөng nhiӋt cӫa phҧn ӭng sinh ra đӅ sҩy nóng hӛn hӧp N2 và H2
-| ách NH3 ra khӓi hӛn hӧp cân bҵng và sӱ dөng lҥi N2 và H2 còn dư.
7.14| a. Khi tăng nhiӋt đӝ cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn sang chiӅu
nghӏch. Bӣi vì phҧn ӭng thuұn tӓa nhiӋt.

223
 b. Khi tăng áp suҩt chung cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn sang
chiӅu thuұn. Bӣi vì sau phҧn ӭng thuұn có sӵ giҧm thӇ tích khí.
c.| Khi thêm khí trơ agon và giӳ áp suât không đәi thì nӗng đӝ cӫa hai khí
đӅu giҧm, tuy nhiên tӕc đӝ phҧn ӭng thuұn sӁ giҧm nhanh hơn và do đó cân bҵng
hóa hӑc cӫa phҧn ӭng sӁ chuyӇn sang chiӅu nghӏch.
d.| Khi thêm chҩt xúc tác không làm chuyӇn dӏch cân bҵng hóa hӑc.
7.15 ĐӇ đánh giá tác đӝng cӫa áp suҩt cҫn so sánh sӵ biӃn đәi cӫa thӇ tích khí
trưӟc và sau phҧn ӭng. NӃu sau phҧn ӭng có sӵ giҧm thӇ tích thì áp suҩt tăng làm
cân bҵng chuyӇn dӏch theo chiӅu thuұn và ngưӧc lҥi, áp suҩt không có ҧnh hương
tӟi cân bҵng cӫa các phҧn ӭng không thay đәi thӇ tích khí.
a) 3O2(k) O3(k)
Phҧn ӭng (a) có sӵ giҧm thӇ tích, cân bҵng chuyӇn theo chiӅu thuұn khi áp suҩt tăng.
b) H2(k) + Br 2(k) 2HBr(k)
Phҧn ӭng (b) không có sӵ thay đәi thӇ tích, cân bҵng không phө thuӝc vào áp suҩt.
c) N2O4(k) 2NO2(k)
Phҧn ӭng (c) có sӵ tăng thӇ tích, cân bҵng chuyӇn theo chiӅu nghӏch khi áp suҩt tăng.
7.16 Các hoҥt đӝng cӫa con ngưӡi đang làm tăng hàm lưӧng CO2 trong khí
quyӇn. Nhӡ cân bҵng này trong tӵ nhiên điӅu tiӃt, chuyӇn sang chiӅu thuұn cho
nên đã làm chұm quá trình nóng lên toàn cҫu.
7.17 Đáp án B.
ăng nhiӋt đӝ cӫa hӋ làm cân bҵng chuyӇn sang chiӅu thuұn.
7.18 Nưӟc clo dҫn dҫn bӏ mҩt màu theo thӡi gian, không bҧo quҧn đưӧc lâu là do
quá trình phân hӫy HClO
 HOCl + HCl
»»
Cl2(k) + H2O(l) »
» (1)

 2HCl + O24
»»
2HClO »
» (2)

Phҧn ӭng (2) làm cho [HClO] giҧm, cân bҵng hóa hӑc cӫa phҧn ӭng (1) chuyӇn
dӏch theo chiӅu thuұn, clo sӁ phҧn ӭng vӟi nưӟc cho đӃn hӃt, do đó nưӟc clo
không bӅn.

224
7.19 Sҧn xuҩt vôi trong công nghiӋp và thӫ công đӅu dӵa trên phҧn ӭng hóa hӑc:
 CaO(r) + CO2(k),
»»
CaCO3(r) »
» H = 178kJ

a.| Các đһc điӇm cӫa phҧn ӭng hóa hӑc nung vôi:
a| Phҧn ӭng thuұn nghӏch.
a| Phҧn ӭng thuұn thu nhiӋt.
a| Phҧn ӭng thuұn cӫa chҩt rҳn có tҥo ra mӝt chҩt khí.
b.| Nhӳng biӋn pháp kĩ thuұt đӇ nâng cao hiӋu suҩt nung vôi:
a| Chӑn nhiӋt đӝ thích hӧp.
a| ăng diӋn tích tiӃp xúc cӫa chҩt rҳn (CaCO3) bҵng cách đұp nhӓ đá
vôi đӃn kích thưӟc thích hӧp.
a| hәi không khí nén (trong công nghiӋp) hay chӑn hưӟng gió thích
hӧp đӇ tăng nӗng đӝ khí oxi cung cҩp cho phҧn ӭng đӕt cháy than,
đӗng thӡi làm giҧm nӗng đӝ khí cacbon đioxit.
7.20| A(x) + B(x) 2C(x) H>0
a| Phҧn ӭng trên không có sӵ thay đәi vӅ sӕ mol khí trưӟc và sau phҧn
ӭng, do đó áp suҩt không có ҧnh hưӣng đӃn sӵ chuyӇn dӏch cân bҵng.
a| Phҧn ӭng thuұn thu nhiӋt, do đó tăng nhiӋt đӝ làm cân bҵng chuyӇn
sang chiӅu thuұn.
a| ăng nӗng đӝ các chҩt A và B hay giҧm nӗng đӝ C cũng làm chuyӇn
dӏch cân bҵng sang chiӅu thuұn.
7.21|
a. So sánh các đһc điӇm cӫa hai phҧn ӭng hóa hӑc:

% |# |
| 
| ‘|
|  
|
|

C(r)+H2O (k) CO(k)+ H2(k); Phҧn ӭng thuұn - Phҧn ӭng thuұn thu
H = 131kJ (1) nghӏch nhiӋt.
- Sau phҧn ӭng thuұn
tăng thӇ tích khí.

225
 L2OM Phҧn ӭng thuұn - Phҧn ӭng thuұn tӓa
2SO2(k)+O2(k) 2SO3(k);
nghӏch nhiӋt.
H = -192kJ(2)
- Sau phҧn ӭng thuұn
giҧm thӇ tích.
- Cҫn chҩt xúc tác.

b. Các biӋn pháp kĩ thuұt đӇ làm tăng hiӋu suҩt sҧn xuҩt.
- Đӕi vӟi phҧn ӭng (1) : ăng nhiӋt đӝ, tăng nӗng đӝ cӫa hơi nưӟc.
- Đӕi vӟi phҧn ӭng(2) : NӃu giҧm nhiӋt đӝ cân bҵng chuyӇn sang chiӅu
thuұn, tuy nhiên ӣ nhiӋt đӝ thҩp tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng thҩp làm cho quá
trình sҧn xuҩt không kinh tӃ. Ngưӡi ta chӑn nhiӋt đӝ thích hӧp, dùng chҩt
xúc tác 2ON và tăng áp suҩt chung cӫa phҧn ӭng.
v2
7. 22 Đһt x là sӕ lҫn tăng cӫa áp suҩt. heo bài ra ta có = 64 = x3 ò x = 4.
v1
7.23 Chӑn đáp án C.
7.24 Đӗ thӏ a biӇu diӉn sӵ biӇn đәi tӕc đӝ phҧn ӭng thuұn theo thӡi gian.
Đӗ thӏ b biӇu diӉn sӵ biӇn đәi tӕc đӝ phҧn ӭng nghӏch theo thӡi gian.

v v

a. b.
t(thӡi gian) t(thӡi gian)
Đӗ thӏ c biӇu diӉn trҥng thái cân bҵng hóa hӑc.

c,
t(thӡi gian)

226
7.25 ĐӇ loҥi bӓ Fe2+, trong mӝt phương pháp đơn giҧn, rҿ tiӅn, nguӡi ta dùng oxi
không khí oxi hóa Fe2+ thành hӧp chҩt Fe3+ (có đӝ tan trong nưӟc nhӓ) rӗi lӑc đӇ
thu nưӟc sҥch. ĐӇ tăng tӕc đӝ cӫa phҧn ӭng oxi hóa Fe2+ ngưӡi ta sӱ dөng giàn
mưa. Nưӟc ngҫm sau khi hút lên bӇ chӭa đưӧc qua giàn mưa vӟi mөc đích tăng
diӋn tích tiӃp xúc cӫa nưӟc vӟi oxi không khí.
7.26 Nam cӵc là nơi lҥnh nhҩt rái đҩt. NhiӋt đӝ ӣ vùng này có thӇ xuӕng hàng
chөc đӝ dưӟi không. Ӣ nhiӋt đӝ đó, các phҧn ӭng hóa hӑc phân hӫy thӭc ăn hҫu
như không xҧy ra. ĐiӅu này giҧi thích vì sao đã qua hàng trăm năm, nhưng các
thӭc ăn trong nhӳng đӗ hӝp đó vүn trong tình trҥng tӕt, có thӇ ăn đưӧc. ĐӇ giҧm
tӕc đӝ phҧn ӭng phân hӫy thӭc ăn, ngưӡi ta bҧo quҧn thӵc phҭm bҵng cách ưӟp đá
hay dùng tӫ lҥnh.
7.27 rong phòng thí nghiӋm, đӇ tăng tӕc đӝ cӫa mӝt sӕ phҧn ӭng hóa hӑc, ngoài
các biӋn pháp như tăng nӗng đӝ, nhiӋt đӝ, sӱ dөng chҩt xúc tác..., ngưӡi ta còn
dùng máy khuҩy. Máy khuҩy là mӝt thiӃt bӏ cho phép tăng tӕc đӝ khuӃch tán cӫa
các chҩt tham gia phҧn ӭng, do đó tăng khҧ năng tiӃp xúc cӫa các chҩt và tăng tӕc
đӝ phҧn ӭng hóa hӑc. Ngưӡi ta thưӡng dùng máy khuҩy trong trưӡng hӧp các chҩt
phҧn ӭng cҫn đưӧc trӝn là các chҩt lӓng khác nhau, hay chҩt lӓng và chҩt rҳn.
7.28 Dây thép đưӧc quҩn thành hình lò xo đӇ tăng bӅ mһt tiӃp xúc cӫa dây thép
vӟi oxi. Mүu than nóng đӓ có tác dөng khơi mào phҧn ӭng. han cháy cung cҩp
nhiӋt, nâng nhiӋt đӝ cӫa dây thép đӃn nhiӋt đӝ cháy. Dây thép cháy trong oxi kèm
theo hiӋn tưӧng tӓa nhiӋt mҥnh, các hҥt sҳt tӯ oxit (Fe3O4) nóng đӓ bҳn tung tóe.
Do đó, đáy bình cҫn có mӝt lӟp nưӟc mӓng nhҵm bҧo vӋ bình thӫy tinh tránh bӏ
nӭt, vӥ.
7.29 ĐӇ điӅu khiӇn các phҧn ӭng hóa hӑc theo hưӟng có lӧi nhҩt cho con ngưӡi,
trưӟc hӃt cҫn biӃt rõ đһc điӇm cӫa phҧn ӭng hóa hӑc:
÷| Phҧn ӭng mӝt chiӅu hay thuұn nghӏch?
÷| Phҧn ӭng thu hay tӓa nhiӋt?
÷| Phҧn ӭng có sӵ tăng hay giҧm thӇ tích khí?
÷| Phҧn ӭng cҫn chҩt xúc tác?
÷| Phҧn ӭng đӗng thӇ (cùng trҥng thái rҳn, lӓng, khí) hay dӏ thӇ?

227
 Căn cӭ vào đһc điӇm cӫa phҧn ӭng đӇ tác đӝng theo hưӟng tăng tӕc đӝ phҧn
ӭng, chuyӇn dӏch cân bҵng theo chiӅu có lӧi nhҩt.
7.30 ‘i̫i
Gӑi V200 là tӕc đӝ phҧn ӭng ӣ 2000C
Vұy ӣ V210 = 2V200
V220 = 2V210 = 2.2V200 = 22.V200
V230 = 2V220 = 2.2V210 = 2 x 2 x 2V200 = 23.V200
V240 = 2V230 = 2.2V220 = 2 x 2 x2 V210 = .2.2.2.2V200 = 2 4.V200
Vұy tӕc đӝ phҧn ӭng tăng 24 = 16 lҫn.
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG
1. i͏u lưͫng oxi trên trái đ̭t có h͇t không?
Hàng ngày, ngưͥi, v̵t, cây c͗... đ͉u hút vào m͡t lưͫng oxi và th̫i CO2.
Hãy cͱ ḽy m͡t ngưͥi trưͧng thành làm thí dͭ, m͟i ngày anh ta thͧ ra trên dưͣi
400 lít CO2. i͏u lâu dài, có lúc nào đó lưͫng oxi trong không khí dùng h͇t và th͇
giͣi ch͑ còn l̩i CO2 hay không?
Vào năm 1898, nhà v̵t lý h͕c ngưͥi Anh là Kenvin đã t͗ ra lo l̷ng: "co s͹
phát tri n cͯa công nghi͏p và dân s͙ gia tăng, 500 năm sau, lưͫng oxi trên m̿t đ̭t sͅ
b͓ s͵ dͭng h͇t và loài ngưͥi sͅ di͏t vong?". úc đó, Kenvin đã ch͑ xem xét v̭n đ͉ tͳ
m͡t phía: tiêu hao oxi và s̫n sinh CO2, nhưng còn phía khác là tiêu hao CO2 và sinh
ra O2.
Yhà khoa h͕c Thͭy SͿ Cheniba đã làm thí nghi͏m sau: Cho lá cây xanh
vào nưͣc r͛i đ dưͣi ánh m̿t trͥi. Không lâu sau, tͳ các lá cây thoát ra nhi͉u
bóng khí nh͗. Khi Cheniba dùng ͙ng nghi͏m nh͗ thu khí thoát ra r͛i cho m͡t que
diêm đã t̷t vào, que diêm bùng cháy mãnh li͏t. Căn cͱ vào đó ông cho r̹ng đó
chính là oxi và ch͑ có oxi mͣi duy trì s͹ cháy.
Sau đó Cheniba li͉n th͝i khí CO2 vào nưͣc. ng nh̵n th̭y, khi lưͫng CO2
th͝i qua càng nhi͉u thì các bóng khí tͳ lá cây xanh thoát ra càng m̩nh. Tͳ đó,
Cheniba k͇t lu̵n: "cưͣi tác dͭng cͯa ánh sáng m̿t trͥi, lá cây xanh h̭p thͭ CO2
và th̫i ra khí oxi".

228
 Yhư v̵y, đ͛ng c͗, rͳng bi n mênh mông có ̱n ḓu m͡t bí m̵t sau đây:
"cưͣi tác dͭng cͯa ánh sáng m̿t trͥi, ch̭t di͏p lͭc cͯa cây c͗ h̭p thͭ CO2 trong
không khi, CO2 sͅ cùng vͣi nưͣc do r͍ cây hút lên hóa hͫp thành tinh b͡t, đưͥng,
đ͛ng thͥi đ thoát ra O2, ngưͥi ta g͕i quá trình này là quang hͫp". Theo tính
toán, cͱ 3 cây lͣn m͟i ngày h̭p thͭ vͳa h͇t khí CO2 do ngưͥi lͣn thͧ ra. M͟i
năm, các lo̩i cây xanh trên toàn th͇ giͣi h̭p thͭ đ͇n hàng v̩n ṱn CO2.
Còn có m͡t tác nhân khác khó th̭y hơn, đó là đ̭t đá. Chú ý đ͇n cân b̹ng hóa
h͕c:
CaCO3 + H2O + CO2 Ca(HCO3)2
Các lo̩i đ̭t đá b͓ gió mưa mài mòn, lâu ngày b͓ phong hóa như ngưͥi ta
thưͥng nói: Yưͣc ch̫y đá mòn. Yhư CaCO3 trong đá vôi dưͣi tác dͭng cͯa CO2
và nưͣc sͅ hòa tan CaCO3, sau đó đưͫc nưͣc mưa cu͙n đi vào sông r͛i ra bi n.
cưͣi tác dͭng cͯa nhi͏t l̩i t̩o thành CaCO3 và l̷ng xu͙ng đáy bi n t̩o thành
lͣp nham th̩ch mͣi. Hàng năm do s͹ phong hóa có th tiêu t͙n tͳ 40 đ͇n 70 tri͏u
ṱn CO2 . Ygưͥi ta đã tính toán và th̭y r̹ng kh̫ năng đi͉u ch͑nh lưͫng CO2 trong
khí quy n cͯa bi n và các đ̩i dương là r̭t lͣn, có th lên đ͇n hàng trăm tri͏u ṱn
CO2 trong m͡t năm.
Yhư v̵y, th͇ giͣi nh̭t đ͓nh sͅ không bi͇n thành m͡t th͇ giͣi đ̯y CO2.
Theo k͇t qu̫ đo đ̩c cͯa m̭y trăm năm trͧ l̩i đây, hàm lưͫng CO2 trong b̯u khí
quy n có tăng lên, nhưng tăng ch̵m. Vi͏c tăng hàm lưͫng CO2 là m͡t nguy cơ
làm cho Trái đ̭t nóng lên, gây ra nhͷng bi͇n đ͝i b̭t thưͥng v͉ khí h̵u. Các k͇t
qu̫ quan sát cho bi͇t trong 100 năm vͳa qua, nhi͏t đ͡ trung bình cͯa Trái Œ̭t đã
tăng 0,60 C. S̷p tͣi lúc các cư dân B̷c C͹c ph̫i s͵ dͭng tͯ l̩nh và đi͉u hòa nhi͏t
đ͡, n͇u như tình hình không đưͫc c̫i thi͏n.
Vì v̵y n͇u ta không chú ý coi tr͕ng vi͏c b̫o v͏ môi trưͥng, hàm lưͫng CO2
trong khí quy n cao vưͫt quá giͣi h̩n nh̭t đ͓nh, đi͉u đó sͅ t͝n h̩i lͣn cho con
ngưͥi. Yhͷng tr̵n bão lͣn g̯n đây như Katrina ͧ MͿ, bão Sao Mai ͧ Trung Quôc
là m͡t s͹ c̫nh báo nghiêm kh̷c cͯa thiên nhiên đ͙i vͣi s͹ phá hͯy môi trưͥng cͯa
con ngưͥi. Công ưͣc Kyoto quy đ͓nh duy trì mͱc th̫i CO2 ngang vͣi năm 1997. Tuy
nhiên đ th͹c hi͏n đưͫc đi͉u đó không ph̫i d͍ dàng, nguͥi ta ưͣc tính chi phí cho
nưͣc MͿ duy trì lưͫng CO2 th̫i ra khí quy n như 1997 là b̹ng kho̫ng 2% ‘cP
năm, tͱc là trên 200 tͽ USc, đi͉u này đ͛ng nghĩa vͣi vi͏c ph̫i đóng c͵a nhi͉u nhà

229
máy gây ô nhi͍m, hàng lo̩t công nhân th̭t nghi͏p, lͫi nhu̵n cͯa nhà đ̯u tư sͭt
gi̫m... . Œó chính là lí do lͣn nh̭t mà nưͣc MͿ, cho đ͇n thͥi đi m hi͏n t̩i (2006)
v̳n chưa phê chu̱n công ưͣc Kyoto.
2. Ch̭t xúc tác là gì ?
1. Xúc tác
Ch̭t xúc tác là nhͷng ch̭t làm tăng t͙c đ͡ ph̫n ͱng hóa h͕c, nhưng không b͓
tiêu hao sau ph̫n ͱng.
Có nhiӅu cách phân loҥi xúc tác, dӵa trên các tiêu chí khác nhau.
NӃu dӵa vào chӭc năng xúc tác, có thӇ chia xúc tác thành nhӳng loҥi sau:
- Xúc tác axit - ba ơ.
- Xúc tác oxi hóa - khӱ
- Xúc tác lưӥng chӭc...
Còn nӃu dӵa vào trҥng thái phân tán cӫa xúc tác, có thӇ chia xúc tác thành
- Xúc tác đӗng thӇ (chҩt phҧn ӭng và chҩt xúc tác cùng pha)
- Xúc tác dӏ thӇ (chҩt phҧn ӭng và chҩt xúc tác khác pha)
Các chҩt xúc tác trên thӃ giӟi có giá trӏ thương mҥi khoҧng 5 tӹ SD/năm (1997),
tҥo ra mӝt lưӧng hàng hóa khoҧng 5000 tӹ SD, tӭc là bҵng khoҧng 1/2 tәng thu
nhұp quӕc dân cӫa nưӟc giàu nhҩt thӃ giӟi là Hoa KǤ.
2. Xúc tác - trong công nghiӋp hóa hӑc vô cơ
Trong công nghi͏p Hóa h͕c vô cơ có ba quy trình xúc tác đưͫc áp dͭng ͧ
quy mô lͣn, đó là:
a| T͝ng hͫp amoniac (YH3).
a| Oxi hóa amoniac thành các oxit cͯa nitơ đ s̫n xṷt axit nitric
(HYO3).
a| Oxi hóa khí sunfurơ thành anhiđric sunfuric đ s̫n xṷt axit sunfuric
(H2SO4).
a. әng hӧp amoniac (NH3).
N2 + 3H2 2NH3; H = - 92kJ

230
 Ygưͥi ta tìm ki͇m m͡t ch̭t xúc tác ho̩t đ͡ng t͙t và ͝n đ͓nh đ chuy n h͏
đ͇n tr̩ng thái cân b̹ng ͧ nhi͏t đ͡ th̭p nh̭t có th . Trong kho̫ng nhͷng năm
1905 - 1910, các nhà hóa h͕c như Haber, Bosch và Miltasch t̩i phòng thí nghi͏m
BAS‘ đã có nhͷng c͙ g̷ng b͉n b͑ đ tìm ch̭t xúc tác thích hͫp. Các k͇t qu̫
nghiên cͱu cho th̭y m͡t s͙ kim lo̩i có ho̩t tính xúc tác như wonfam, urani, s̷t,
ruteni và osimi. Tuy nhiên đ͡ b͉n cͯa các ch̭t xúc tác k trên không cao. Sau
nhi͉u năm nghiên cͱu vͣi các qu̿ng s̷t, ngưͥi ta đã đ̩t đưͫc ti͇n b͡ vưͫt b̵c
vͣi m͡t lo̩i qu̿ng s̷t đ͇n tͳ vùng ‘allivare ͧ Thͭy Œi n. Phân tích thành ph̯n
cͯa lo̩i xúc tác này, th̭y r̹ng có m͡t ít oxit nhôm và oxit kali. Tͳ đó ngưͥi ta cho
r̹ng Al2O3 và K2O là nhͷng ch̭t trͫ xúc tác cho s̷t. B̷t đ̯u tͳ năm 1914, lo̩i
xúc tác ‘e/ Al2O3 và K2O đưͫc s͵ dͭng ͧ quy mô lͣn ͧ nưͣc Œͱc. o̩i xúc tác
này cho đ͇n nay v̳n còn đưͫc s͵ dͭng.
b. Oxi hóa amoniac
4NH3 + 5O2
4NO + 6H2O
B̹ng phát minh đ̯u tiên v͉ xúc tác cho ph̫n ͱng oxi hóa YH3 là do
Kuhlman năm 1938. Ch̭t xúc tác đưͫc s͵ dͭng là mu͡i b̩ch kim (Pt). ͱng dͭng
công nghi͏p đ̯u tiên cͯa xúc tác này ph̫i chͥ đ͇n khi ngưͥi ta s̫n xṷt đưͫc
amoniac có đ͡ s̩ch cao. Œ b̫o v͏ xúc tác ͧ nhi͏t đ͡ cao, ngưͥi ta đã s͵ dͭng
hͫp kim cͯa Pt vͣi 10% Rh, v̵t li͏u này t͙t hơn nhi͉u so vͣi Pt nguyên ch̭t.
Ygưͥi ta d͏t xúc tác thành lưͣi, đưͥng kính sͫi là 0,06mm, vͣi 1050 l͟ /cm2.
c. Xúc tác oxi hóa lưu huǤnh đioxit.
2SO2 + O2
2SO3
Ph̫n ͱng oxi hóa SO2 là m͡t công đo̩n trong quá trình s̫n xṷt axit H2SO4.
Trưͣc đây ngưͥi ta dùng xúc tác Pt trên ch̭t mang. Tuy nhiên lo̩i xúc tác này r̭t
d͍ b͓ ng͡ đ͡c bͧi các hͫp ch̭t cͯa asen. Ygày nay, xúc tác cho ph̫n ͱng oxi hóa
SO2 đưͫc đi͉u ch͇ b̹ng cách làm nóng ch̫y V2O5 trong oxit cͯa kim lo̩i ki͉m.

231
 Mөc lөc

LӠI NÓI ĐҪU ................................ ................................ ................................ ... 3

Chương 1 ................................ ................................ ................................ ........... 4
NGUYÊN TӰ................................ ................................ ................................ ..... 4
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............... 4
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............... 7
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................. 12
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ ........ 14
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............. 16
‘. MӜT SӔ THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ............................. 26
Chương 2 ................................ ................................ ................................ ......... 28
BҦNG TUҪN HOÀN CÁC NGUYÊN TӔ HÓA HӐC ................................ . 28
VÀ ĐӎNH LUҰT TUҪN HOÀN ................................ ................................ .... 28
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............. 28
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............. 32
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................. 38
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ ........ 40
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............. 43
F. HNG IN BӘ S NG ................................ ................................ ............... 63
Chương 3 ................................ ................................ ................................ ......... 65
LIÊN KӂT HÓA HӐC ................................ ................................ .................... 65
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............. 65
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............. 68
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................. 72
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ ......... 73
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............. 78
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ................................ .............. 96
Chương 4 ................................ ................................ ................................ ......... 98
PHҦN ӬNG HÓA HӐC................................ ................................ .................. 98
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............. 98
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............109
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................111
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ .......120
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............123
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ................................ ............133
Chương 5 ................................ ................................ ................................ ........137
NHÓM HALOGEN................................ ................................ ........................ 137
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............137
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............139

232
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................143
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ .......147
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............149
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ................................ ............167
Chương 6 ................................ ................................ ................................ ........170
NHÓM OXI - LƯU HUǣNH ................................ ................................ .........170
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............170
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............172
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................175
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ .......178
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............180
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ................................ ............196
Chương 7 ................................ ................................ ................................ ........198
TӔC ĐӜ PHҦN ӬNG VÀ CÂN BҴNG HÓA HӐC................................ .....198
A. TÓM TҲT LÍ THUYӂT ................................ ................................ ............198
B. BÀI TҰP CÓ LӠI GIҦI ................................ ................................ ............201
C. BÀI TҰP TӴ LUYӊN................................ ................................ ................208
D. BÀI TҰP TRҲC NGHIӊM ................................ ................................ .......212
E. ĐÁP ÁN VÀ HƯӞNG DҮN GIҦI BÀI TҰP ................................ ............220
‘. THÔNG TIN BӘ SUNG ................................ ................................ ............228
Mөc lөc ................................ ................................ ................................ ...........232

233