CHNG III

LCH S VIT NAM BC VO KHC QUO

CNG SN VIT NAM OT CHNH QUYN

Theo di i pht thanh ngoi quc, tin Nht Bn sa son

u hng ng Minh c loan truyn i rt nhanh chng. Trong
khi y th cc ng H Ch Minh, Phm Vn ng, V Nguyn
Gip cng hu ht cn b cao cp trong Mt Trn Vit Minh
u c mt Tn Tro (Tuyn Quang) hp hi ngh.(*)
(*)Sau cuc ton quc i Biu i Hi Hng Cng ngy 1 thng
5 nm 1929, t chc VNTNCMCH bin thnh hai ng Cng Sn:
ng Dng Cng Sn ng do Trn Vn Cung tc Quc Anh, Ng Gia
T tc S Quyt v Nguyn Tun tc Kim Tn thnh lp; An Nam Cng
Sn ng do Dng Hc nh cng L Vn Hin thnh lp. Cch t lu
sau mt s cn b TVCM l H Huy Tp, Trn Ph, Trn Phm H
ng ra tuyn b gii tn TVCM m lp ra ng Dng Cng Sn
Lin on. Th l trong nc Vit Nam thi y c tt c 3 ng Cng
Sn. Thng 4 nm 1930, Cao Hoi Ngha t Thi Lan n Hng Cng
nhn thy s hn n y, tm n H Tng Mu, yu cu h H phi
ngi sang Thi Lan by t cho Nguyn i Quc bit.
 Thng 8 nm 1930, Nguyn i Quc n Hng Cng triu tp i
Biu c 3 ng Cng Sn Vit Nam sang hp Hng Cng. Nh ti
kho dn xp ca Nguyn i Quc m c 3 ng hp nht, ly tn
chung l Vit Nam Cng Sn ng, l thuc trc tip vi ng
b.
Thng 2 nm 1931, sau khi v Thi Lan, Nguyn i Quc li ra lnh
cho Tng B VNCS phi i tn ln na, v l ng CS phi lnh o
c phong tro Cao Min v Ai Lao. Tn c i li ng Dng
Cng Sn ng.
Sau nhng v bo ng 1930-1931, b Php bt v st hi nhiu,
khin dn chng cm th v on ght Cng Sn. Rt kinh nghim au
thng y, thng 5 nm 1941, Nguyn i Quc triu tp hi ngh cn b
cao cp ca ng Cng Sn ti Tsin-Tsi (Trung Hoa) nhn nhn rng:
nhng ch trng bo ng khi trc l sai lm, nay phi thay i chin
thut theo ch th ca Tam Quc T, l t nay khng c l hnh
tch CS m ch c hot ng vi b mt i Quc vi b o Quc
Gia v ly danh ngha lm cch mng gii phng dn tc Vit Nam thot
ch h ca quc Php m thi. Nu nhng hnh ng m lm cho
l mt ng CS u b coi nh nhng hnh ng chng li ng, v s
b x theo ti y. Thc hin ng theo k hoch mi ny, ngy mng 8
thng 9 nm 1941, Nguyn i Quc tuyn b thnh lp Vit Nam c
Lp ng Minh Hi gi tt l Vit Minh l mt t chc hon ton
Cng Sn, nhng ci danh hiu li hon ton c v i quc v on kt
cc tng lp giai cp x hi tranh u cho c lp ca quc gia Vit
Nam.Ngoi ng CS cn c 2 ng tham gia MTVM l Dn Ch ng
v ng X hi. (Xem Chng I, Thin Th 2)
 Nm 1945, s ng vin Cng Sn cha y 2.000 ngi, cui nm
1946 ln ti gn 20.000 ngi. n u nm 1960, s ng vin CS
ln ti 50.000 ngi. Nguyn i Quc cho rng sc mnh
thay th; bn quyt nh a ng CS ra cng khai. Nhng cc c vn
Trung Cng c ch th ca lnh t Mao Trch ng khng cho php
ra cng khai, m ch cho ra tr hnh lm ng Lao ng Vit Nam.

Khi nhn c tin Nht Bn sp u hng ng Minh, hi

ngh hp gp b mc. i Biu Dn Ch ng (DC)(1) ra
v, cc cn b CS c mt lnh li hp phin ring, nhn
hun lnh c bit trong vic i ph vi cc phn t DC, cc
ng phi quc gia v cc nhm nhn dn t ng, ngm nm
trn chnh quyn nhn dn v tay DCS.
Trn nh Long, mt cn b CS thm nin c mt H Ni
lc y, tm on Xun Tn tc L Trng Ngha, mt Trung y
DC, thnh lp ngay y Ban Dn Tc Gii Phng, thnh phn
trong y ban a s l ng vin DC. Vn cp tc ot chnh
quyn c ra, mt s bn nn sch ng qun chng. Cui
cng gii php ca on Xun Tn l thuyt phc Khm Sai Phan
K Toi v Phan Anh B trng b Thanh Nin hin c mt ti
H Ni c a s tn thnh. Phan K Toi th c con trai l

1Dn Ch ng do Dng c Hin v V nh He thnh lp nm

1944.
Phan K Bo, mt phn t trong hng ng VM lm lin lc; cn
Phan Anh th c ngi em l Phan M ng vin DCS lm
lin lc.
Tt c s kin lin lc v thuyt phc Phan K Toi, Trn Vn
Lai chng ti trnh by r rng mt chng trn.
Sau 80 nm b l thuc, dn tc Vit Nam ch thm kht c
lp, v khng bit g n nhng khuynh hng chnh tr ca phe
ny vi nhm khc. Ngi dn Vit Nam ngh rng min l nc
c c lp, cn ng no, phi no lnh o cuc tranh u
ginh c lp hay cm chnh quyn cng vy, ct l Nc Vit
Nam ca ngi Vit Nam!
Mt yu t khc, ngt hai triu ng bo cht i va qua, l
cht em linh hn thc tnh ch nhng k cn sng phi phc
th ra hn cho ton dn. l hon cnh to nn cuc cch
mng m trong u c mi ngi dn Vit, khc no nh mt
kho thuc n, ch cn i ngi no hoc on th no chm ngi
la l bng n. L thuc sng c ngi chm, ngi n,
qun chng a chy theo Vit Minh Cng Sn.
Sng ngy 19 thng 8 nm 1945, vo hi 8 gi hn, on cn
b Vit Minh tt c cha ti con s 30 ngi vi 17 khu sng
lc, tin n Nh Ht Ln H Ni. My cn b ln c ngp
ngng nhng li hiu triu yu t trc my phng thanh vi rt
ng qun chng tay cm l c giy, l c giy sao vng t 5
ca tin vo, hp vi s dn chng Th ng i t sm.
n hi 10 gi bt u bin cuc biu tnh thnh tun hnh th
uy tin v pha Khm Sai ph.
Khm Sai ph lc by gi ch cn li mt mnh Bc s Nguyn
Xun Ch v 50 binh s Bo An. Bc s Ch cho gi ly my
phng thanh ni chuyn vi dn chng mt vi li, th c
tr li cc my phng thanh cho VM mn ht.
Bt c d phi thn ra tn hnh ro st, ng trong ni ra vi
dn bn ngoi, dn chng yn lng nghe. Mt lt sau, mt thanh
nin tng ra vo Khm Sai ph ni chuyn vi Phan K Toi
nhiu ln v c vi Bc s Ch na, rt sng cha vo Bc s Ch.
Trong i s phi gc b tnh ngha ring ty, ti yu cu
ng m ca.
Thng cp cc ng nht nh khng chu thay i nh!
Vng!
Ch tay vo khu sng, Bc s Ch ni:
ng h tt phi dng th on ny! Ti khng s sng! Ti
bun cho tng lai nc nh!
Bc s Nguyn Xun Ch quay vo, ra lnh cho Bo An Binh
m ca; bi ng ngh rng: H lnh cho Bo An Binh bn vo
dn chng gii tn biu tnh, liu Bo An Binh c tun lnh
khng? Nu Bo An Binh tun lnh, gii tn c cuc biu tnh
hm nay vi vi ba ngi dn b thng nh, nng, hoc t
thng th nhng ngy sau, lng cm hn ca dn chng c
VM CS kch thch, tt s a n nhng cuc bo ng ny, bo
ng khc lin tip; hi Bo An Binh c th gi cho c khi
ri vo tay VM CS c khng? M chnh cp ch huy Bo An
Binh H Ni theo VM CS ri!
Sau khi Bc s Nguyn Xun Ch ra lnh m ca cho VM CS
vo Khm Sai ph, cn b VM CS lin tc ht kh gii Bo An
Binh, ri cho v tri.
Ta Th Chnh cng nh tri Bo An Binh u m rng ca
ra mi VM CS vo.
V sau Bc s Trn Vn Lai cng c mi ti Khm Sai
ph. Cn b VM CS mi hai Bc s Nguyn Xun Ch, Trn Vn
Lai ra xe hi a qua cu Long Bin tin v mt lng qu giam
lng c hai ngi vo mt ni, c th ht lng ny ti lng khc,
mi lng giam lng vi thng; tt c n 5 thng, ngha l sau
ngy bu xong quc hi, VM CS mi a 2 Bc s v giam nha
Cng An H Ni t ngy ri tr t do. (1)
VIT NAM QUC DN NG MUN NM!

1Ti liu trn trch trong cun hi k ca Bc s Nguyn Xun Ch,

cha n hnh.
 Cp c chnh quyn Th Bc Vit, phong tro lan
khp cc tnh. Vit Minh a phng t ng ni ln, khng gp
mt sc phn ng no! Lnh Bo An chy di, quan li u hng,
mt s b bt, b git cht. Duy c 3 tnh: H Giang b VNQD
chim ng ngay t sau ngy Nht Bn u hng ng Minh.
Th n tnh Vnh Yn, VNQD cng nh chim mt vi ngy
sau khi VM CS cp chnh quyn Th . Th 3 l tnh H
ng.
Ngy 17 thng 8 nm 1945, trong khi cc cng chc tnh H
ng ng tp th dc ti sn vn ng Thnh ph, cn b VM
CS len li n h ho biu tnh ng h VM CS; nhng b Gim
c Bo An Binh l Qun Dng ngn chn kp thi nn cuc
vn ng ca VM CS khng thnh.
Sang ngy 18, Qun Dng cho m b tht tic cc binh s
thuc di quyn, ri ra lnh thit qun lut, nim yt co th
trc tri Bo An Binh, b tr canh phng cn mt.
Ngy 19, Vit Minh CS ot c chnh quyn H Ni.
Kim Giang, mt cn b VM CS dn mt s ng ng ch n
tnh H ng, uy hip Tng c H c im thnh lp y ban
Cch mng do Kim Giang lm Ch tch. H c im rt lui,
lnh cng tc x hi: c thc vic h .
 H ng b v , nc trn ngp vo thnh ph. Kim Giang
phi cn b vn ng qun chng ko n tri Bo An Binh, x
nhau tin vo, khng thm m xa n Qun Dng. Qun
Dng ra lnh bn. Kt cc dn chng b thng b cht hng
my chc ngi, s cn li u b bt giam trong tri Bo An
Binh. Cho mi n bui chiu ngy hm sau mi c th ra.
Sang ngy 21, Qun Dng c tin VM CS ot c
chnh quyn nhiu tnh. Qun Dng lm vo c th, tip t
kh gii cng nh lng thc u khng trng cy vo ni u!
Khng th no chng gi mt cch lu di c! ng bn lng
l ln rt lui trn mt chic xe hi ca qun i Nht Bn nh
ri khi tnh H ng. Khng may b VM CS chn li bt c
em tng giam.
Cch hai tun sau, em ra x trc Ta n Nhn dn theo kiu
VM CS, Qun Dng b kt n t hnh, v bn n y c thi
hnh ngay bui sng ngy hm sau ti sn tri Bo An Binh.
Trc khi trt linh hn, Qun Dng h to:
Vit Nam Mun Nm!Vit Nam Quc Dn ng Mun
Nm!
KHNG B, GIAM CM V TH TIU
Tin tc c loan truyn rt mau l: Cng Sn Vit Nam
ot c chnh quyn. T bo Tin Mi c sung cng tc
khc dng lm gung my tuyn truyn m cho Mt Trn Vit
Minh.
Chnh quyn a phng VM t ng vu cho ngi ny l
Vit gian, k kia l phn ng, c b, cng ho, bt giam v th
tiu khng bit bao nhiu m k! M y ban Hnh chnh a
phng lc by gi hu ht l nhng phn t bt ho ni ln, v
t th cng gn ngay cho ti l phn ng, l cng ho c b!
Tch thu ti sn
Ti H Ni, ngay bui ti ngy 19 thng 8, cn b Cng Sn
ko n vy s nh 23 ph Ca Nam, tr s ca VNQD, bt 8
ngi; trong s c Phm Vn H, Nguyn ng a, Nguyn
Phi Bng v Nguyn Vn T l nhng y vin trong Ban Chp
hnh Tng B nm trong vng b mt ca VNQD. Cho mi ti
sng ngy hm sau, Nguyn Vn Chn n can thip vi Khut
Duy Tin cc ngi trn mi c th ra. Cc lnh t cng nh
mt s cn b, nhng ngi m Cng Sn bit r tng tch u
ln trnh ht.
khng b tinh thn cc ng phi cch mng Quc Gia.
Sau 11 ngy cp c chnh quyn, VM CS ra lnh cho Cng
An bt cc Nguyn Th Nghip v v chng Nguyn Ngc
Sn.(*)
 (*)Nguyn Th Nghip nguyn qun ti lng ng Tu, huyn Duyn
H, tnh Thi Bnh. L con c Nguyn Th Qung, Chnh qun trong
qun i vin chinh Php.
Nguyn Th Nghip l ngi rt thng minh gan d, 18 tui thi
u p-lm, c b vo ngch th k Ta S, nm 20 tui ri b chc
v, cng my bn tr: L Vn Phc, Hong Vn Tng trn sang Trung
Hoa, ti Mng Cy b mt thm bt li giam ri a ra ta kt n mi
ngi 6 thng t treo.
Cui nm 1927, l sng lp vin VNQD. Nm 1929, b mt thm
bt, khi y gi nhim v Ch tch y ban Hnh Php Trung ng.
Ngy mng 2 thng 7 nm 1929, Hi ng Hnh kt n 10 nm
cm c lu y. u thng 8 nm 1929, trong gi pht pht vng,
Nguyn Th Nghip c Brides th ra i cng tc bt Nguyn Thi
Hc v Nguyn Khc Nhu. Tri li, sau khi nm c giy t v tin bc,
Nguyn Th Nghip i thng ln Lao Kai nh mt ng ch l Nguyn
Kim Ng sang thng Vn Nam (Trung Hoa) t chc Kiu bo ti y
thnh lp Hi Ngoi B VNQD
Nm 1934, Nguyn Th Nghip b cnh st Php bt t gii
Thng Hi.
Nm 1936, Mt Trn Bnh Dn Php ln nm chnh quyn. Nguyn
Th Nghip c tr t do, tr v nc li bt u hot ng.

Nguyn Th Nghip v Nguyn Ngc Sn, VM CS a ln

giam ti nh lng ng Ngc tc lng V, ri cch t ngy sau,
em th tiu vo bui sm thng 9 nm 1945 ti ghnh sng lng
Chm tc l lng Thy Phng, cch H Ni 10 cy s. Cn
v Nguyn Ngc Sn, L Th Thng, th a i giam ti Thi
Nguyn. o Chu Khi cng b VM CS bt trn cn lu ti mt
ngi nh ph Rollandes, H Ni, a ln T Tng hnh h v
nh p rt tn nhn, ri th tiu y.
V pha bin gii Vit-Hoa, H Ch Minh ra lnh cho n em
ca ng, nhng phn t Cng Sn trung thnh vi ch ngha,
chng li st sut mt khong ng di bin gii, do Dng
Hoi Nam, Bi Ngc Thanh, v.v ch huy, bt ht nhng anh
em cch mng, nhng ng ch ca h H trong t chc
VNCMMH t Cn Minh, Qung Chu, Liu Chu tr v
nc.
Ngi no chu theo, tc l u hng Cng Sn th c a
v H Ni ty ti s dng, nh Bi Vn Hch, Trn Ngc Tun,
Trn c Chinh v hng trm thanh nin cn b VNQD v
VNPQMH. Ngi no khng chu theo, tc thi Cng Sn
dng p lc qun s dn vo trong rng thm th tiu.
B dn vo th Cng Sn, Trn Ngc Tun, mt cn b cao
cp VNQD i tn l Trn Xun Sinh, c Tng B Vit
Minh c lm ch bt t bo Cu Quc chuyn mn tuyn
truyn bi nh VNQD.
 Bi Vn Hch cng l mt cn b cao cp VNQD i tn l
Bi c Minh. Tng B VM c lm Tng Gim c Cng An
H Ni, tra kho cc ng vin VNQD m mi cch t ngy
trc, nhng ngi y u l ng ch vi Bi Vn Hch.
Hng trm thanh nin cn b, ng vin, mt s c Tng
B VM c lm hun luyn vin cc trng Qun s, Cng Binh
xng, v.v
CH QUN CH CO CHUNG
Ngy 21 thng 8 nm 1945, cn b Cng Sn Vit Nam thc
y mt s sinh vin i hc cng mt s tr thc, chnh tr xu
thi H Ni triu tp mt cuc hp ti tr khu sinh vin i
Hc, tho kin ngh gi vo Hu, yu cu Hong Bo i v
quc gia dn tc m thoi v; tip theo li mt s in vn t H
Ni nh vo Hu thc dc nh vua.
Ti kinh Hu, t ngy 20 thng 8, thy mt s thanh
nin i cng biu ng v dn bch chng cng ng, h ho
dn chng biu tnh lp y ban Cch mng. Trc hnh ng
nh vy, m Triu nh chng c mt phn ng no!
Triu nh Hu ch cn tr li c Hong Bo i. T Th
tng n B trng rt lui mi ngi i mi ni; bi CS cho
k phao n n tai cc v B trng, l CS c cc quc gia
ng Minh ng h, c tu bay, xe tng, thit gip v sng n
rt nhiu; du Triu nh c chng li cng bng v ch! Hn
na, Triu nh l do qun i Nht Bn to nn, m Nht Bn
lc ny l k th ca ng Minh.
Gia khi y, v T lnh qun i Nht Bn Hu vo yt kin
Hong Bo i, t hin gip nh Vua qut sch CS mt cch
mau l khng kh khn g, v lc lng CS ngay Th H
Ni cng chng c g l ng k!Hung h l cc tnh l! V nht
l Trung v Nam Vit lc vn cn hon ton thuc nh
hng nh Vua.
Bi ngi trong in ngc lu vng, vua Bo i chng hiu
tnh th x hi ra sao! Hn na, triu thn th b i ht, khng
cn bit hi kin ai! Vi th c lp, nh Vua khng chp thun
ngh ca T lnh Nht Bn, trnh mt cuc ni chin, i
ti huynh tng tn.
Ngy 22 thng 8, nh Vua nh in tn mi i Biu Cng
Sn VN vo Hu thnh lp Ni Cc, thay th cho Ni Cc
Trn Trng Kim. CS phc p t chi. Cng ngy hm y, nhiu
thanh nin ko n chim gi cc cng s ti Thn Kinh, m
khng gp mt sc phn ng no!
Ngy 24 thng 8, Hong Bo i chun y li yu cu ca
y ban Cch mng H Ni: vui lng thoi v xung lm cng
dn mt nc c lp.
 im chng lnh m c Qu Ly bo hiu (nu tin l c)
n y thy chng thc. Ba vch, hai lin (Ky) mt t
(Ngu) l hnh qu Ly trong Kinh Dch: Nht m l nh dng
chi gian. Hnh Qu Ly ging ch Vng, khc l ch Vng
c nt s, qu Ly nt s li trng khng (vua khng xng
sng) ly g m chng nn qun ch! Khng nhng quc dn
xa Triu nh, c n cc ni chnh quyn, khp cc chnh
gii, cc ngnh chuyn mn thuc Triu nh, li ngay qun i
ca Triu nh, khng ni no thy mt ct nh c th dng
c!
Ngy 25 thng 8, ti Ng Mn i, Kinh Hu, v Hong
cui cng Triu Nguyn ban chiu thoi v, v trnh trng
trao quc n cng bo kim, biu hiu ngai vng cho i din y
ban Cch mng l Trn Huy Liu v C Huy Cn ri tip nhn
huy hiu Ngi cng dn th nht ca nc Vit Nam Dn Ch
Cng Ha, v ly tn l Cng dn Vnh Thy.
Ngy 29 thng 8, trong mt bn Tuyn ngn gi cc quc gia
trn th gii, Vua Bo i tuyn b: Ti thoi v v hn hnh
c lm mt cng dn ca mt quc gia c lp. V di y
l nguyn vn bi chiu thoi v:
Ngy 25 thng 8 nm 1945
Hnh phc ca dn Vit Nam
 c lp ca nc Vit Nam
Mun t c mc ch y, Trm tuyn b sn sng hy
sinh tt c mi phng din; v cng v mc ch y, nn Trm
mun s hy sinh ca Trm phi b ch cho T quc.
Xt thy iu b ch nht cho T quc lc ny l s on kt
ton th quc dn. Trm tuyn b ngy 22 thng 8 va ri
rng:
Trong gi pht nghim trng ny on kt l sng, m chia
r l cht!
Nay thy nhit vng dn ch ca quc dn Bc b ln cao
qu, nu Trm c ngi yn m i Quc hi th khng th no
trnh khi nn Nam, Bc phn tranh, thng kh cho quc dn,
li c c hi thun tin cho ngi ngoi li dng.
Cho nn mc du Trm ht sc au n ngh ti cng lao Lit
Thnh vo sinh ra t trong gn 400 nm, m mang giang sn
t nc t Thun Ha n H Tin.
Mc du Trm ht sc bi ngi cho ni lm vua 20 nm, mi
gn gi quc dn c my thng, cha lm c iu g c ch
li cho quc dn nh lng Trm mun.
Trm cng qu quyt thoi v nhng quyn iu khin
quc dn li cho mt chnh ph Cng Ha.
 Trong khi trao quyn cho Chnh ph mi, Trm ch c mong
c 3 iu sau ny:
1. i vi Tn Miu v lng tm ca Lit Thnh, Chnh ph
mi x tr th no cho c s th.
2. i vi cc ng phi tng phn u cho nn c lp
quc gia, nhng khng i st phong tro dn chng, Trm mong
Chnh ph s ly s n ha x tr, nhng phn t y cng c
th d vo s kin thit quc gia, v t rng Chnh Ph Dn Ch
Cng Ha nc ta xy p trn s on kt ca ton th quc
dn.
3. i vi quc dn, Trm khuyn ht tt c cc giai cp, cc
ng phi cho ti cc ngi Hong tc cng vy, u hp nht
m trit ng h Chnh ph Dn Ch, gi vng nn c lp
ca nc, ch ng v lng quyn luyn Trm sau 20 nm ngai
vng b ngc, bit bao ngm ng nut cay!
T nay Trm ly lm vui, c lm dn t do ca mt nc
c lp, ch Trm nht quyt khng cho ai li dng danh
ngha ca Trm hay ca Hong gia m lung lc quc dn na!
VIT NAM C LP MUN NM!
DN CH CNG HA MUN NM!
Khm th
Phng Ng k: BO I
 CHNH PH LM THI VIT NAM DN CH CNG
HA
Ch Qun ch chnh thc tuyn b co chung. Cc
ng phi cch mng dn tc, sau khi nghe ngng cng khng
h c mt phn ng chng i no! Cc ng lnh t y mnh
ai ny chy trn lnh ht!
Ngy 28 thng 8, ng H Ch Minh cng my yu nhn Cng
Sn mi t Tn Tro b mt tr v H Ni, ln n nh Trnh
Vn Bnh ph Hng o.
Ngy 29 thng 8, ng H Ch Minh thnh lp Chnh ph Lm
thi. (*)
(*)Ch tch kim ngoi giao: H Ch Minh
Ph ch tch kim tuyn truyn: Trn Huy Liu
Ni v: V Nguyn Gip
Quc phng : Chu Vn Tn
Ti Chnh: Phm Vn ng
Kinh T: Nguyn Mnh H
Lao ng: L Vn Hin
Thanh Nin: Dng c Hin
Gio dc: V nh He
T php: V Trng Khnh
 Giao thng, cng chnh: o Trng Kim
Y t, v sinh : Phm Ngc Thch
X hi: Nguyn Vn T
B trng khng gi b no: C Huy Cn, Nguyn Vn Xun

Ngy mng 2 thng 9, ti vn hoa Ba nh, thit lp bn th

T quc. C sao vng rp tri! Dn chng n tham d c ti
my trm ngn ngi!
ng 15 gi, mt ng gi cao mnh khnh t t bc ln khn
i. Trn Huy Liu (1) trnh trng gii thiu vi ng bo n d
l c Lp l c H Ch Minh ch tch Chnh ph Lm thi
ca nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha.
Gii cch mng Vit Nam ch bit Nguyn i Quc l ng
trm Cng Sn, ch cha h c nghe tn H Ch Minh l mt
nhn vt cch mng Vit Nam bao gi! Ngay c nhng ng trong
t chc VNCMMH hng ngy cc ng y n chung ng vi
ng H Ch Minh; nhng ngi ta rt th ngy khng bit chnh
H Ch Minh l ng Nguyn i Quc y! Cho nn dn chng
cn lm sao m bit c ng H Ch Minh l ai?

1Trn Huy Liu v Nguyn Vn Xun l 2 tn phn bi VNQD chy

theo lim gt Cng Sn.
 H Ch Minh c bn Tuyn Ngn c Lp ngy 02-09-1945.
Cng l giy pht a dn tc Vit Nam vo nn cai tr ca c
ti ton tr Cng Sn, mt i ha cho dn tc Vit Nam.

Ch tch H Ch Minh trnh trng c bn tuyn ngn c lp,

tuyn b nc Vit Nam hon ton t ch; on gi cao tay pht
th:
Th khng iu nh vi Php!
Th cht ch khng chu n l!
Th khng i lnh cho Php!
Th khng a ng cho Php!
 Th khng tip t cho Php!
Ln sng ngi d l gi thng cnh tay h ht vang di XIN
TH.
Ti ngy 20 thng Chn, Ch tch H Ch Minh (*) ra sc lnh
c cng dn Vnh Thy lm c vn ti cao cho Chnh ph. Vnh
Thy ng vai tr chnh tr y mt cch ht sc l ng.
(*)L con th 3 c Ph bng Nguyn Sinh Huy tc Nguyn Tt Sc,
qun lng Kim Lin, huyn Nam n, tnh Ngh An.
Ra cho i vo ngy 19-5-1890 c t tn l Nguyn Sinh Cng.
n tui i hc c i tn l Nguyn Tt Thnh.
Sau khi thi hc trng Quc hc Hu, Thnh vo Si Gn lm ty
phi cho hng Denis Frres, hng xut nhp cng v i l thng
thuyn.
Nm 1911, xung lm bi tu Latouche Trville ly tn l bi Pn
(Boy Paul) c qua M, Anh, c, ri tr li lun Ba L (Paris) bn
cnh cc c Phan Chu Trinh, Phan Vn Trng.
Nm 1918, sau ngy i Chin Th Nht kt liu, c Phan Chu Trinh
i tn cho Nguyn i Quc k vo bn Nguyn Vng gi cho Hi
Quc Lin.

Nm 1923, Nguyn i Quc sang Nga. Nm 1925 c c lm B

th cho phi on Borodine sang Qung ng, i tn l L Thy.
Nm 1927, sau khi phi on Borodine tr v Moscow, L Thy sang
c ri tr v hot ng cho Cng Sn Xim (Thi Lan), Min in,
i tn l Mai Pn Thu, ngha l Lo th: mt tay gi.
 Li tr v hot ng Cng Sn trn lnh th Trung Hoa. Nm 1942,
Nguyn i Quc tr v Vit Nam, thy ng, cho cn b phao tin l
Nguyn i Quc cht nh lc hng thc dn Php, ri tr sang
Trung Hoa ni gip gii tnh Cao Bng th b qun i Trung Hoa bt
c, Nguyn i Quc khai tn l H Ch Minh. Ri b gii v Liu
Chu, Trng Pht Khu ra lnh giam vo hang .
Theo ti liu ca mt lo cn b Cng Sn l ng Ng. V. B. th ci
tn H Ch Minh, nguyn l tn ca c H Hc Lm l con ca C La
lng Qunh i huyn Qunh Lu, tnh Ngh An, xut ngoi vo thi
ng Du, Tu ly tn l H Ch Minh, v t th vo nm 1942 ti Nam
Ninh. Nguyn i Quc c tt c 16 tn.

ng H Ch Minh thnh lp Chnh ph, cng khai ra bn

tuyn co v ra mt dn chng. Cc bo ch Qung Ty u ng
ti tin y. T lnh Trng Pht Khu, mt v tng quyt lit
chng Cng rt ly lm cng phn bi mc ch ca ng l sau
khi Nht Bn u hng ng Minh, th ng Minh s gip
cho VNCMMH ng ln lp Chnh ph; ch khng ng h cho
mt on th ring r no! Nay ng H Ch Minh phn bi
VNCMMH ra lp Chnh ph hon ton Cng Sn, l mt iu
tri vi nh ca Chnh ph Tng Gii Thch.
T lnh Trng Pht Khu lin phi Tiu Vn i din cho
T Chin Khu sang Vit Nam tm cch h tr cho
VNCMMH thnh lp chnh ph, ng thi phi 4 i i, u
l chin s trong t chc VNCMMH tr lc qun s cho Tiu
Vn.
i i I do ng Vn ch huy t ng Bo Lc tin
vo Bc Vit.
i i II do B Xun Lut ch huy t ng Bc Sn tin
vo Bc Vit.
i i III do L Tng Sn ch huy.(1)
i i IV do V Kim Thnh ch huy tin v pha ng
Hng, Mng Ci.
V ti H Ni, Tiu Vn b m mm bng vng, trch trong
Tun L Vng. V Kim Thnh ng qun li Mng Ci; cn 3
v ch huy c ng H Ch Minh mi d mt ba tic, cho phc
binh uy hip. ng Vn t st, hai v cn li u hng, B
Xun Lut c c gi chc B trng khng gi b no trong
Chnh ph H Ch Minh.
V s phn bi ny, B Xun Lut b cc ng ch ra lnh git
cht nhng trn thot c.
PHONG TRO VIT MINH XUT HIN TI NAM VIT

1L Tng Sn sau l i s ca Chnh ph H Ni ti Rangoon (Min

in).
 Ti Si Gn mi n m 24 thng 8, Thanh Nin Tin Phong
(1) cng khai i cc ng t thnh ph ko c mu ngi sao
vng ln cc ct c. Cc cng chc gi a v quan trng ti cc
cng s ng theo VM, v ngay m hm VM c i Biu
n yu cu quyn Khm Sai H Vn Ng t chc. H H vui
lng giao ngay Khm Sai ph (dinh Gia Long) cho VM v ng
c tin Hong Bo i ban chiu thoi v, m Khm
Sai Nguyn Vn Sm (2) cha v ti Si Gn.
Sng ngy 25 thng 8, cc cn b ca Thanh Nin Tin Phong
huy ng mt s ln dn chng quy t ti th snh Si gn,
d l ra mt ca Lm y Hnh Chnh Nam B do Trn Vn
Giu lm ch tch.
Mt Trn Vit Minh chnh thc ra i Nam b, khu hiu
u tin l ku gicc on th quc gia i on kt.
Cng nh H Ni, ngy mng 2 thng 9, Lm y Hnh Chnh
cng t chc mt cuc biu tnh sau Nh th c B, Si Gn.

1 T chc Thanh Nin Tin Phong do Bc s Phm Ngc Thch lm

th lnh. Trc kia gia nhp Mt Trn Quc Gia Thng Nht, khi
hay tin Hong Bo i thoi v, lin tr c tuyn b ly khai, gia
nhp Mt Trn Vit Minh, v i tn l Thanh Nin Cu Quc.
2 Nguyn Vn Sm, mt nhn s min Nam tng b Php bt i an

tr mt tnh xa, c chnh ph Trn Trng Kim c lm Khm Sai

Nam Vit. Trn ng t Hu tr v Si Gn nhn chc, Nguyn Vn
Sm b VM chn bt li Qung Ngi.
Dn chng ng i t hi 15 gi n 16 gi ri, nhng vn
khng c nghe li tuyn b c lp ca Ch tch H Ch
Minh qua lung sng in theo nh li tuyn b ca ban t chc,
m pht chc ch nghe thy my ting sng n t trong cc nh
Php kiu pha gc ng bn ra, lm cho vi thanh nin b
thit mng v mt s b thng.
Lp tc Thanh Nin Tin Phong xng ln cc nh Php kiu
bt my ngi b tnh nghi, em i nh git cht; nhng nh s
can thip ca nhn vin trong ban t chc nn h ch nh p,
ri a i giam ti s Cng An.
 CHNG IV

QUN I NG MINH TIN VO NG DNG

PHP THEO CHN QUN I ANH, N TI CHIM
NAM VIT, CAM BT, AI LAO

S bt my Php kiu a i giam. Qua ngy hm sau c s

can thip ca B Ch Huy qun i ng Minh sang gii gii
qun i Nht Bn. Trn Vn Giu bt buc phi th my ngi
Php ra. Vic ny lm cho Giu mt mt. Giu phi cho ra mt
s thng co ngy bin rng:
Chng ta th m Php kiu l t cho ng Minh thy r
tnh hiu ha ca chng ta
Nhng tin tc bt li c ngy cng tip tc lan ra trong nhn
dn. n ngy mng 4 thng 9, nhn thy c triu chng nguy
khn, VM mi triu tp mt phin khong i hi ngh ti phng
khnh tit Ta Th snh Si Gn, mi i Biu cc ng phi
Quc Gia tham d ci t hnh chnh Nam B, i Lm y Hnh
Chnh ra y Ban Nhn Dn.
 Cch t ngy sau li i ra y Ban Hnh Chnh Nam B,
Trn Vn Giu li xung lm y vin Qun s, Lut s Phm
Vn Bch c lm Ch tch y ban, Phm Ngc Thch vn gi
chc ngoi giao nh c.
Ngy mng 6 thng 9, mt s t binh Php c th ra, cc
c s Ba Son, kho n v thng khu Si Gn c qun i
Nht Bn trao tr li cho Php.
Ngy mng 10 thng 9, trong mt cuc hp bo, i t Cdile
tuyn b: Chng ti phi lp li trt t thit lp mt chnh
ph ng vi bn tuyn ngn ngy 24 thng 3 ca i tng De
Gaulle.
Phn ng li, lc lng ca Mt Trn Lin Minh t chc
cc cuc ph hoi phi trng, thng khu, tng nh cng, bi
th v bt cc kiu dn Php cng nhng ngi Vit c ting thn
Php.
Ngy 20 thng 9, i tng Gracey ra bn thng co s 1:
i tng c trch nhim khi phc li trt tng thi ra
lnh cm bo ch Vit ng xut bn, cm ngi Vit v trang.
Ngy 21 thng 9, ra lnh thit qun lut, k no ph hoi s b
nghim tr.
 Qun Anh b ln Si Gn 1945

Ngy 22 thng 9, qun i Anh n ng gi Khm Ln, Si

Gn v th ht nhng binh s nhy d Php b Nht bt giam hi
trc.
Ngy 23 thng 9, vo khong 4, 5 gi sng, Php qun bt
thnh lnh ko n chim ng cc s Cng An, Cnh st Trung
ng, kho bc, ri tha thng, chim lun Ta Th Snh (tr
s ca y Ban Hnh Chnh Nam B).Tr tay khng kp, cc yu
nhn VM chy vo ch m. Dn chng tn c t my ngy
trc, nay li tip tc tn c thm. Thnh ph Si Gn li tr vo
tay qun i Php kim sot.
 tr ming, ngy 24 thng 9, mt s Php kiu b bt cc,
b git cht, phng pht in b git mn. Cdile lin cho p dng
bin php ly v kh phn pht cho thng dn Php s dng
chng khng b; ng thi bt nhiu ngi tnh nghi l thn Vit
Cng em giam cm.
Theo li khuyn ca i tng Gracey, v Tng T Lnh
qun i ng Minh n gii gii qun i Nht Bn, th nn c
mt cuc tip xc gia Cdile vi y Ban Hnh Chnh Nam B.
Ngy mng 5 thng 10, i bn gp nhau, nhng lp trng
xa cch khng i n mt kt qu no! Cng ngy mng 5 thng
10, VM a iu kin:
Tc ht kh gii qun i Php, bt Php phi tp trung
vo mt ni. VM s tr li nm chnh quyn nh tnh th trc
ngy 23 thng 9. VM s hon ton chu trch nhim gi an ninh
trt t v tip t lng thc cho qun i Php tp trung.
D nhin l Php khng bao gi li chu iu kin y.
Cng ngy mng 5 thng 10, Tng Leclerc c mt Si
Gn, chin hm Php cng tip tc cp bn Si Gn, qun s
b kh ng; li nh c th ca ng Minh Anh Ct Li ng
h. Leclerc quyt nh dp tan phong tro chng Php thc
hin mc ch ti chim ng Dng. Trc ht, Leclerc cho
qun nhy d v b thm qun xung chim Cam Bt v Ai
Lao.
Ngy 12 thng 10, Php tung qun nh chim Gia nh, G
Vp v Ph M.
Ngy 23 v 25 thng 10, qun Anh, n tin nh chim Th
Du Mt v Bin Ha.
Ngy 29 thng 10, chim ng Vnh Long.
Ngy 30 thng 10, chim ng Cn Th.
Ngy mng 1 thng 12, Php xua qun tin chim Ban M
Thuc, ri b Nha Trang, Khnh Ha, Lt. V cch t ngy
sau, cc tnh M Tho, G Cng, Sa c, Long Xuyn, Chu c,
H Tin, Rch Gi, C Mau u b Php qun chim ng.
y Ban Hnh Chnh Nam B t Ci B rt xung C Lao
Bn Tre, thc hin theo ng k hoch Nga S: Vn Khng
Nh Trng. Cc th trn b thiu hy thnh ng tro tn, ng
giao thng b ct, cu b ph hy, v.vSc chin u lc by gi
hon ton do nhn dn t ng t chc.
NHN DN MIN NAM ON KT T NG KHNG
CHIN
Nhn dn min Nam khng phn bit ng phi v tn gio,
hp nht thnh lp 4 s on dn qun khng chin.
 Tam S on l mt trong 4 s on ni trn c thnh
lp gm cc b i vi thnh phn ln l nhng chin s ca:
Vit Nam Quc Dn ng
Vit Nam Quc Gia ng
Ban Cm T Hunh Long ng
Vit Nam Thanh Nin i Quc on
Mt phn Tnh C S Pht Gio
Tam S on do Nguyn Ha Hip, mt chin s VNQD
ch huy.
Ngy 22 thng 9 nm 1945, trc uy th ca thc dn Php
d nh bp cc ln sng cch mng ti lp ch quyn trn
lnh th ng Dng. Tt c cc chin s u ng lng hp nht
di bng c Nam B V Quc Lin Qun Tam S on,
hng hi ch lnh tiu dit qun th.
M mn chin cuc trn mt trn G Vp, t Th Ng, Cu
Bng n Tn Bnh, B Quo. Tam S on vi mt qun s
trn di 5.000 chin s gy cho tp on qun xm lc nhiu
phen tn m kinh hn trong nhng trn du kch c lit t G
Vp ti An Nhn; t Ch Cu n Ch Cy Xoi v cu Bn
Phn.
 Trong chin tuyn Cu Quan, Tha La, Tam S on vi
v kh th s gy cho qun Php vi c i bc 75 ly trong
vng mt thng khng chc thng c mt trn ny.
Mt khc, dng li th bng bin ca khu Lc Giang, Phc
Ch, Rch Trm, Tam S on pht trin mnh du kch chin,
ph hoi tim lc ca thc dn t Hc Mn n C Chi, Sui
Ct; t c Ha, Hip Ha n Lc Giang, Sc Nc. c bit
trong trn chin qun l Sc Nc gii thot c mt s ln
ng bo b thc dn bt giam ti y.
Qun s ca Tam S on tng ln ti 15.000 chin s
khi n Cao Lnh v t chc gm c:
23 B i (mi B i c qun s t 500 n 600 ngi).
Cc ban tham mu, c s chuyn mn (c kh, y t, tip t,
tnh bo, lin lc, v.v)
T min ng bng qua ng Thp Mi mnh mng snh
ly nc ng dn min Ty, Tam S on bt u gp
nhng kh khn do lc lng Cng Sn gy nn. Nht l khi n
Cao Lnh v bt buc phi dng lc lng v trang bp
v y lui cc thnh phn Cng Sn ph hoi v phn bi.
Cch 2 thng sau, qun Php t tin n Sa c, ca ng
ca ng Thp Mi, trn ngp tin vo Cao Lnh, Tng hnh
dinh ca Tam S on vo gia ma xun 1946. Trc p
lc ny, B T Lnh s on li tr v min ng, v thanh
ton mt n ln ca Php, thu c rt nhiu kh gii, thc
phm v qun nhu.
Vt khi n ny tin qun v min ng, li b mt i i
thuc lc lng Cng Sn chn nh; i tin qun ca Tam
S on nh tan v thu c 15 sng trng.
T ngy Tam S on tr li chin tuyn min ng, i
n v ny phi lm vo th lng u th ch: mt mt
phi chng Php v mt mt phi ngn nga cc cuc t kch
ph hoi, bt cc cn b, m st cp ch huy do Cng Sn iu
khin. n sau ngy k hip nh 6-3-1946, Cng Sn khng
ngn ngi b mt cung cp tin tc cho phng nh Php, tiu
dit Tam S on.
S phn bi khng chin ca Cng Sn ti Nam B l mt l
do chnh yu, khin Tam S on v B Tham Mu tr v
thnh, phn tn ha mnh trong dn chng. Ring cc cn b
VNQD trong Tam S on rt vo b mt; n lc duy
tr c s di mi hnh thc qua cc tro lu thc dn v c ti.
(1)
QUN I TRUNG HOA TIN VO BC VIT V BC
TRUNG VIT
 Qun i Trung Hoa Quc Dn ng tin vo Hi Phng
1945
Qun i Trung Hoa t tnh Vn Nam, k mang giy cao su,
ngi i t, li thi lch thch tin vo Bc Vit vo cui thng
8 nm 1945. o qun th 39 tin vo tnh Lao Kai xung ng
ti H Ni. o qun th 62 tin vo Lng Sn, Cao Bng thng
xung H Ni. o qun th 52 tin thng xung thnh ph Hi
Phng v cc tnh min duyn hi. o qun th 60 tin thng
vo Bc Trung Vit, ng ri rc t Vinh n Nng. Tng s
l 180.000 binh s thuc di quyn ch huy ca i tng L
Hn. (2)
Cc o qun Vn Nam v Qung ng tin vo Bc Vit v
Bc Trung Vit, chng coi nh l mt tnh b chim ng
ngi Trung Hoa sang cai tr. Bao nhiu nhng bit th, nhng
nh lu to ln, chng u ui gia ch chim ly . Ra tay
khng b bt ng bo ca h, nhng ngi hp tc kinh
doanh vi ngi Nht lm tin, nhiu ngi b tch thu c ti
sn, chng c tin may sm qun o, cng giy dp mi. i
ch mua thc phm, chng khng tr tin, hoc c tr th tr mt
gi r mt, gn nh mua qut. Nht l vn em tin Quan Kim
ca Trung Hoa i ly tin ng Dng mua bn (3), gy
nn bao thm ha cho dn chng Vit Nam.
i tng L Hn mi n ngy 18 thng 9 nm 1945 mi
p phi c ti H Ni, ui bn Sainteny ra khi dinh th Ton
Quyn, ri chim ng .
Bit r tnh hnh ngi Trung Hoa, cn ai hn ng H Ch
Minh! m mm trc, h H cho trch qu Tun L Vng
nh mt khay n cng y dng c ht nha phin ton bng
vng, cng hng tn nha phin ho hng em tng cho L Hn;
v cc vt qu khc cng bng vng tng cho Tiu Vn v cc
v tng lnh cao cp khc.
trn an d lun, ng H Ch Minh ra lnh cho cc bo ng
tin: Qun i Trung Hoa n y l gii gii qun i Nht
Bn, khng c tham vng g v t ai ca chng ta. Chng ta
phi t cm tnh mt thit gia hai dn tc
 Qun i Trung Hoa sang y l gip dn tc chng
ta hon thnh nn c lp ca chng ta

CHNG V

NHIM V LCH S CA CC CHIN S VNQD

CC CHIN S T TRUNG HOA TR V NC

Theo s d on ca cp lnh o VNQD Cn Minh, th

Nht Bn s b bi trn vo khong thng 9 nm 1945. Khng
ng s bi trn ca Nht Bn li sm hn, mi s xp t u
vi vng; li mt s bt ng na, Vit Minh Cng Sn cp
c chnh quyn, phe quc gia hon ton tht bi, c hi ngn
nm mt thu!
Mc du bit rng i cuc l, nhng mi ngi vn tch
cc hot ng, ng quyt ngh Nghim K T li Cn Minh
x l mi vic lin h, cn cc khu u c lnh tr v quc
ni. Thot u, Hi Ngoi B vn ng V Hng Khanh cng
my cn b p phi c tr v nc trc khi L Hn ti H Ni,
nhng cuc vn ng khng thnh. Mi n ngy mng 1
thng 9 nm 1945, V Hng Khanh cng ton th ng ch mi
t bit Cn Minh do ng Mng Khng tin vo ng Lao
Kai. S v kh m Chnh ph Trng Khnh ha vin tr cho mt
Tiu on u tin cng cha kp tip nhn.
Thi gian y qun i L Hn rm r tin vo Bc Vit, cc
bo ch Cn Minh u loan tin: i Tng L Hn nh t
chc Qun Chnh ph ti Vit Nam v hin ng tm ngi m
nhim cc c quan Hnh chnh
Xt thy rt c hi cho tin T Quc, i din Hi Ngoi
B VNQD Cn Minh lin lp mt bn kin ngh gi n
Trung ng ng b TQQD, nh chuyn n Thng Ch
Tng Gii Thch, phn khng vic lp Qun Chnh ph ti Vit
Nam. Bi vy L Hn khng thc hin c nh y.
Ngy 15 thng 9, V Hng Khanh cng cc ng ch ca ng
mi v ti th trn Lao Kai, li vp phi tnh hnh tnh Lao Kai
lc y t Hnh chnh n Qun s u trong tay VM CS.
Tnh trng l m Quang Vinh thy cc chin s VNQD v
ti Lao Kai, lo cho thn th mnh khng c g bo m, lin b
mt em mt s vng n hi l L Du Sinh cu s che ch.
L Du Sinh nguyn l Gii nghim T lnh qun i Trung
Hoa c i tng L Hn phi n Lao Kai trc gi an
ninh, v lin lc vi b i Trung Hoa sp ti. L Du Sinh li
vn l k tham , khng k g n danh ngha, v bi mn qu
qu hu, h L ha dng mi cch ngn nga mi hot ng
ca VNQD.
trnh s mu v ch, V Hng Khanh phi Triu Vit
Hng hng dn V Vit Hng, Trn Vin, Hong Hin, Nguyn
Vn Mng v Nguyn B Thnh vo Chapa dng th on chnh
tr ot chnh quyn gy c s pht ng.
Nhn thy r s hot ng c phng php ca VNQD c
c nguy hi cho mnh, m Quang Vinh tm ht li l xuyn tc
v em thm vng khn cu T lnh L Du Sinh. Du Sinh khng
ngn ngi dng v lc p bc, h lnh cho i y Vng Ngc
Tng n tr Chapa bt Triu Vit Hng cng 5 cn b tng
giam, ng thi Lao Kai, cng cho mi V Hng Khanh n
T lnh b, ri gi lun.
Xt thy bn L Du Sinh v li ring m lm tri lut Quc
T, uy hip mt cch d man, cc ng vin VNQD ngoi
nh in tn khng ngh vi chnh ph Trung ng Trung Hoa.
Tng Thng Tng Gii Thch lp tc h lnh cho L Du Sinh
phi cho VNQD c t do hot ng, v cnh co L Du
Sinh v ti lm vic bt hp php.
Ngy 12 thng 10, V Hng Khanh cng 6 cn b c L
Du Sinh tr t do, v li bt u hot ng.
 V thi gian cp bch, Triu Vit Hng, V Vit Hng, L
Tng Anh v Trng Ngha Xng c c li Lao Kai hot
ng; cn V Hng Khanh v cc ng ch ca ng vi tr v
H Ni. Hm y l ngy 20 thng 10 nm 1945, tc l ti sau L
Hn cch mt thng tri.
Trn ng tr v H Ni, h V gh qua thm cc ng ch
mi chim c 2 tnh Yn Bi v Vnh Yn.
Trong khi y H Ni, VM CS git dy. My ng vin ca
VNQD l Nguyn Vn Xun, Bi Vn Hch, Phm Quang
Chc, Trn Ngc Tun tc l Trn Quc Knh, Trn c
Chnh ng ra lp y Ban Vn ng Ci T VNQD do
Nghim Ton lm ch tch, hot ng c t ngy, nhng khng
thu ht c ai, nn t ng gii tn.Tr gio s Nghim Ton,
cn u chy theo phc v cho VM CS.
Nguyn Hi Thn, c cng qun i Trung Hoa tr v
nc t u thng 9, c i Vit Quc X ng tn ln a
v lnh t ti cao, thnh lp hai tr s cng khai: s 21 ng
Quan Thnh v ng L Ln, H Ni,ko l c VNCMMH.
Nhng Tng c mi lm B th, Nguyn Triu Lut lm
Chnh tr y vin, T Nguyn Hi Kinh ti y vin
Ngy l Song Thp c t chc ti Nh Ht Ln, H Ni.
C Nguyn Hi Thn ln din n, ch trch Cng Sn thm t.
Tiu Vn ngi cnh khuyn co c ch nn ni n cuc cch
mng Tn Hi m thi. C Nguyn lin quay li mng thng vo
mt Tiu Vn trc s hin din ca quan khch ngoi quc v
m qun chng ng o, lm cho Tiu Vn mt mt.
Sau cuc hnh l, qun i VM CS c phi n nh p tr
s ca VNCMMH ng L Ln. Kt qu qun i ca c
H b t thng mt mt s; bn VNCMMH b thng c mt
chin s. Cn tr s ng Quan Thnh, mt o qun ca c
H tin n Vn Hoa Hng u, b qun i Trung Hoa chn
li bt quay tr v, v h nghe thy ting sng n v pha L
Ln.
TRUNG NG QUC DN NG
1
Thc thi vic thng nht 3 ng cch mng: Vit Nam Quc
Dn ng, i Vit Quc Dn ng v i Vit Dn Chnh
ng, chiu quyt ngh Trng Khnh hi thng 5 nm 1945,
Trung ng ng b Quc Dn ng c cng b thnh lp.
Tr s cng khai t ti Trng Tiu Hc Hu V, H Ni t
ngy 15 thng 12 nm 1945.ng k vn l l c Sao Trng,
ng ca l bi Vit Nam Minh Chu Tri ng (*). Trung
ng ng b c t chc thnh hai b phn: b mt v cng
khai.
 (*)VIT NAM MINH CHU TRI NG
Tc gi: Hng Ln
Vit Nam! Minh Chu Tri ng.
Vit Nam! Nc thing Tin Rng!
Non sng nh gm hoa uy linh mt phng.
Xy vinh quang ngt cao bn Thi Bnh Dng.
T ngn xa ti danh lng ly khp ni.
Ting anh hng tc ghi ni sng mun i.
Mu ai cn vng c hoa.
Gic em tm thn s vi sn h.
Chung tm cng quyt ta n li th c.
Hy sinh tm huyt mong bo n n nc.
D thn ny tan tnh chn sa trng cng cam.
Th Trn nim trung thnh vi sn h nc Nam.

A) Ti cao b mt ch huy b:
Trng T Anh, Nguyn Tin H, V Hng Khanh, Nghim
K T v Nguyn Tng Tam.
B) Ch tch on cng khai:
Ch tch : Trng T Anh (VQD)
B th trng : V Hng Khanh (VNQD)
 y vin : Xun Tng (VNQD), Nguyn Tng Long
(VDC), Phm Khi Hon (VQD)
y vin Trung ng:
Tng th k Trung ng ng b : Nguyn Tng Tam
(VDC)
y vin : Nguyn Tng Bch (VDC), Chu B Phng
(VNQD), Nguyn Vn Chn (VNQD),V nh Ch
(VNQD), Phm Vn H (VNQD), Nghim K T (VNQD),
Nguyn Tin H (VQD), Phm Ngc Chi (VQD)
V sau y mt thng tri c gi i khp Chi b cng nh
chin khu, ra lnh ch c php dng danh t duy nht l Quc
Dn ng.
C quan tranh u chnh tr ca Quc Dn ng l t Nht
bo Vit Nam v t Tun bo Chnh Ngha.
ng thi m nhiu lp hun luyn: s cp, trung cp v cao
ng qun s, chnh tr.
Ti Bc Vit v Trung Vit c chia ra lm 7 Chin khu
ng b, phi cn b ph trch tng khu chng Thc, Cng
mt cch hu hiu hn.
Thi gian y, cc gii quan li, cng chc, t bn u b CS
khng b d di; bo v i sng ca h, a s nhng phn
t trong cc gii ni trn u xin gia nhp vo QD.
 Trc hon cnh c bit y, thiu hn s iu tra la chn,
ng kt np ng vin mt cch qu d dng c ngay mt
lc lng ng o chng VM CS, khin c mt s li
dng danh ngha ng lm cn.
2
V kinh t, QD khng c mt ngun li kinh t no! Mi
ngnh hot ng u trng vo s hy sinh ng gp ca cc ng
vin. Tri li, i phng c tun l vng, v cn bit bao s
quyn cng thng xuyn ca ton dn! Bao thu kha v ti
nguyn phong ph ca c mt quc gia m nhn dn ang hng
say v nn c lp.
V chnh tr, i phng nm vng c gung my hnh
chnh trong ton quc, c mt lc lng qun i, cng an, c
v hng hu, nht l cng an nhn dn. V hn na, cc cn b
cao cp u c un c Nga S, rt c nhiu kinh nghim
v tuyn truyn rt qu gi. Vn tuyn truyn c c vo
hng u, ngi dn vn cht pht d tin tng ngay. Bt c
ngi no v hnh ng no tri vi ng li ca CS l b gn
ngay cho ci danh t l phn ng, l Vit gian c nhng
l do bt b giam cm th tiu; m phn i a s dn chng th
li yn tr rng: Vit Minh Cng Sn mi thc l nhng ngi
Quc Gia yu nc nht.
 Bi vy s tuyn truyn ca cc ng phi Cch mng Quc
Gia, nht l QD khng th i su vo qun chng, bi gung
my cng an mt v ca Cng Sn qu nhiu, khin cho qun
chng khng th thu hiu u l chnh ngha Quc Gia! u l
Cng Sn Quc T!

Qun Trung Hoa Quc Dn ng n Hi Phng 1945

V phng din ngoi giao, QD trng cy phn no vo

TQQD, nhng khng may gp phi gia lc tnh th nc
Trung Hoa hi y ni b ng xy ra nhiu s rc ri v cng!
Nguyn t Hi ngh Postdam, ng Minh quyt nh sau khi
Nht Bn u hng, Qun i Trung Hoa c phi sang ng
Dng t V Tuyn 16 tr ra, thi hnh vi nhim v gii gii
qun i Nht Bn, gi trt t nhng min qun Nht chim
ng, v gip phng tin hoc gio dc, hoc gim st cho
dn chng a phng t t chc ly mt chnh ph nhn dn.
Nh ra Tng Trng Pht Khu c c gi trng trch ,
v h Trng l i tng ch huy T Chin Khu, ni tip
gip bin gii Vit-Hoa, nhng h Trng li l ngi chng i
Thng Ch Tng Gii Thch. l mt bt li cho QD.
trnh mi s nguy him c th xy ra, Tng Thng Ch
c i tng Quan Lm Trng ch huy T Tp on qun,
li l cn b cao cp trung thnh ca TQQD. Rt c li th cho
QD.
Gia khi y mt bin c quan trng xy ra, Long Vn, Ch
tch tnh Vn Nam li mu to phn chng li Chnh ph Trung
ng, khin Tng Thng Ch phi rt lnh c i tng Quan
Lm Trng, v ra lnh c i tng L Hn em o qun tnh
Vn Nam sang gii gii qun i Nht Bn pha bc ng
Dng. Tc l k iu h ly sn, cht ht tay chn ca Long
Vn, v L Hn c h ngoi vi Long Vn.
Sau khi L Hn ko ht qun i Vn Nam vo ni a Vit
Nam, Tng Thng Ch lin phi qun i Trung ng n h
Long Vn, bt gii v Nam Kinh giam gi, c L Tn Hong lm
Ch tch tnh Vn Nam.
 Ti H Ni mi c t ngy, th c tin Long Vn b
Chnh ph Trung ng bt giam. L Hn m ra chn nn tht
vng, ch mun lm xong nhim v gii gii, v vt mt s vng,
bc, chu bu ri mau tr v Trung Hoa. Tuy Thiu B Xng
vi danh ngha l i din Chnh ph Trung ng c sang hip
tr gii gii qun i Nht Bn, nhng trong thc t, h Thiu
vn phi ph thuc di quyn ca i tng L Hn. Cn Tiu
Vn vi danh ngha i din Tng Trng Pht Khu sang Vit
Nam vi nhim v l Chnh tr vin Ch o, hip tr cho
VNCMMH lp chnh ph. Ni n VNCMMH th gm
nhng thnh phn: V ng phi, VNQD, VNPQMH,
VNLMH. Nhng Tiu Vn b ri ht, thin v TI
VNG ca Cng Sn Vit Nam.
Quc Dn ng trc sau nhn c 2 cng in ca chnh
ph Trung ng Trng Khnh nh sang H Ni, bo n B
Tng Tham Mu ca i Tng L Hn tip nhn s v kh
m qun i Trung Hoa gii gii c ca qun i Nht Bn
dc theo thit l t Vit Tr n Lao Kai. i din QD n giao
thip, bn tng lnh Tu ph ln trch nhim cho nhau, ri
cui cng m lnh mt.
Cho mi ti khi qun i Trung Hoa sa son rt lui, mi phi
ngi n gp i Biu QD yu cu phi ngi n tip nhn
v kh. n khi m ca cc kho m b ngoi cnh ca cn nim
phong hn hi, du ng to bng ci mt, nhng bn trong ch
cn ton l qun, o, giy, bt tt c rch nt ca qun i Nht
Bn b li m thi! S tht 80.000 khu sng gm cc loi
tc c ca qun i Nht Bn, L Hn v b l bn ht
cho Cng Sn VN ly hng chc va-li (valise) vng a v Cn
Minh bng ng hng khng ri. Cn mt s sng n r th a
v kho cha H Khu, mnh danh l Chin li phm, cn
u na m giao cho Quc Dn ng?
Gia thi cn phi tranh u bng gii php qun s, m QD
khng c mt ngun li kinh t, thiu sng n, thiu lng thc;
qun chng li b lng on trong vng gng km ca qun i
v cng an cnh st Vit Minh Cng Sn. Hi lm sao m trnh
s tht bi khng chng th chy c? Mc du tinh thn ca
cc chin s trong hng ng QD rt cao.
Tm li, Quc Dn ng vp phi mi s khng thun tin
mt t no! T thin thi, a li n nhn ha. Nhng mc du
ng trc tnh th bt li v nguy him y, ngi chin s cch
mng QD vn c gng lm trn ngha v ca mnh i vi quc
gia dn tc.
 CHNG VI

M MU THN TNH TON CI VIT NAM CA

THC DN PHP
CHIM XONG NAM VIT PHP
NH TIN RA BC VIT

Nhn v phng Nam, ton th min Nam v nam Trung Vit,

khi la mt m, nhn dn kt hp nhau n lc t chc khng
Php. Mc du vi kh gii th s, cng khin cho qun i ca
Tng Leclerc nhiu trn phi thua ling xing.
Ngy 21 thng 2 nm 1945, c Thierry DArgenlieu t
Calcutta n Si Gn vi chc Cao y ng Dng. c bt
u t chc b my hnh chnh, dinh Thng Soi c i lm
Cao y ph, cc s ph thuc c i lm c quan c vn cho
Cao y ph. ch l danh t i mi che y d tm xm
lc, cn cng vic vn rp theo li cai tr xa. lm xong
nhim v gii gii qun i Nht Bn v gip bn ng Minh
Php chim xong Nam Vit v Nam Trung Vit, ngy 28 thng
Ging nm 1946, i tng Gracey trao li ht quyn hnh v
tng li tt c nhng kh gii cng qun nhu ca qun i Nht
Bn li cho Php. Hi 0 gi ngy mng 5 thng 3, qun i Anh,
n gi t Si Gn xung tu tr v nc.
thc hin bn tuyn ngn ngy 24 thng 3 ca i Tng
De Gaulle, Cao y Thierry DArgenlieu cho thnh lp mt chnh
ph a phng do ngi Vit Nam (*) m nhn gy uy tn
vi nhn dn; ng thi hi ng T vn Nam K cng c
thnh lp, gm 12 ngi: 8 Vit v 4 Php; nhng c 8 Ngh s
Vit u l nhng ngi c quc tch Php (**).
(*) - Th tng kim B trng B Ni v: BS Nguyn Vn Thinh
Ph Th tng: i t Nguyn Vn Xun
B trng B T Php: Quan Ta Trn Vn T
B trng B Ti Chnh: Nguyn Thnh Lp
B trng B Cng Chnh : K s Lu Vn Lang
B trng Canh nng, Thng mi, K ngh : ng Bo Ton
B trng Quc gia Gio dc : Nguyn Thnh Giang
B trng Lao ng, X hi: Khng Hu Long;Th trng:
Vn Tr, Nguyn Vn Tn, Nguyn Tn Cng.
(**) 4 Ngh s Php: Bziat, Baz, Clogne, Gressier v

8 Ngh s Vit: Nguyn Vn Thnh, Trn Thin Vng, L Vn nh,

Nguyn Thnh Lp, Trn Tn Pht, Nguyn Tn Cng, Nguyn Vn
T, Nguyn Vn Thch.
 L ngi Vit Nam cn ai mun chia ct t nc, nn gy
mt d lun bt bnh phn ut, nht nh khng chu hp tc vi
chnh ph Nam K. nh lc d lun Quc T, ngi Php
cho to ra mt ng chnh tr MA, ng Nam K (Parti
Cochinchinoirs) di s bo tr ca lut s Bziat. ng ch c
mt ngi, va l ng vin, va l lnh t, y l Nguyn Tn
Cng. Chia tr, y l ci k hoch c truyn ca thc dn,
ngi Php cho m mt trn tuyn truyn o rau mung,
ph ti, xi dn min Nam khng b dn min Bc, gn cho ci
danh t l bn cc cch vo quy ri, ph an ninh v trt t
min Nam.
Cho c thi hnh k hoch mt cch c hiu qu, thc dn
Php khai sinh thm Mt Trn Bnh Dn Nam K, c quan
ngn lun ca Mt Trn l t bo Ting Gi c ng cho
thuyt Nam K T Tr. Chnh ph Nam K t tr cch t thng
sau b st m, Th tng Nguyn Vn Thinh t st, hai Ngh s
trong hi ng T Vn Nam K l Trn Tn Pht v Nguyn Vn
Thch b m st. Ngy mng 5 thng 2 nm 1946, Tng Leclerc
tuyn b trc phin hp bo vi cc k gi Min Nam: Cng
cuc bnh nh Nam K v Nam Trung K xong.
Tng Leclerc d nh mu toan tin chim Bc Vit. Jean
Sainteny ni: Qun i Php khng kp n chim Bc Vit
v Bc Trung Vit trc ngy qun i Trung Hoa ti, c hi y
b l mt ri! Nay Bc Vit hin din c 180.000 qun lnh
Trung Hoa v 30.000 t binh Nht Bn; hn na, li cn Phi
on Hoa K nng cho chnh ph H Ch Minh. Chnh i
tng Hoa K l Gullagher ni vi i tng Php l
Alessandri Cn Minh rng: Mt du th no i na! Nc
Php cng khng th tr li hot ng bo h ng Dng.
Vy vn ng xin tu chnh quyt ngh Postdam cng khng xong.
Nay mun tin ra Bc Vit ch cn mt gii php chnh tr i
n hai tha hip:
A. Mt tha hip Php-Hoa: Trung Hoa rt qun ti min Bc
v v Php thay th vic gii gii qun i Nht Bn.
B. Mt tha hip Php-Vit: Chnh ph H Ch Minh bng
lng cho Php qun tr li Bc Vit m khng c s ngn tr g.
Bi vy ngay t thng 10 nm 1945, Cao y Thierry
DArgenlieu p phi c sang Trng Khnh thng thuyt vi
Chnh ph Tng Gii Thch. Ti Bc Vit, ngy 28 thng 9
nm 1945, ng H Ch Minh b mt gp Alessandri v Pignon,
Sainteny vit: H Ch Minh cn da vo s gip ca nc
Php mt cch hin nhin cng c a v v bt ming i
lp. (1)
Ngy 15 thng 10 nm 1945, ng H Ch Minh cng li b
mt gp Sainteny. Sainteny nhn mnh: Chng ti tha
thun chung vi nhau. H Ch Minh v ti quyt nh gi kn
nhng cuc gp g b mt cho dn chng khng bit, m
chng ti rt s tnh nng ny bng bt ca h. Ni ca chng
ti l ch ln bang lm d di s vic, v thng ch trong lc
canh khuya l ti ln sang qua nh ring H Ch Minh trong
mt bit th lin cnh cng vin Paul Bert. (2)
Ngy 30 thng 12 nm 1945, mt bn thng co cng b:
Chnh ph nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha rt sung sng
hi m vi i din nc Php. Nhng theo li Ch tch
tuyn co trc quc dn, nu Chnh ph Php mun tho lun

1 Ho Chi Minh a besoin dune facon vidente, de lappui de la France

pour se maintenir au pouvoir et museler son opposition. (Histoire
dune paix manque.)
2 Nous avions dun commun accord. Ho Chi Minh et moi, dcid de

tenir nos entrevues ignores de la population dont nous redoutions la

nervosit. Le voisinage de nos domiciles facilitait la chose et, le plus
souvent, cest la nuit que je me rendais chez Ho Chi Minh, install
dans une villa bordant le square Paul Bert. (Histoire dune paix
manque.Page 171.)
vi chng ta, Chnh ph Php phi tha nhn nn c lp ca
Vit Nam. (1)

CHNG VII

ON KT DN TC CHNG XM LNG

Qun i Php ti chim c Nam Vit v Nam Trung

Vit, chin thuyn ch qun i rc rch tin ra vnh Bc Vit.
ng trn lp trng dn tc, T Quc l trn ht. Khi Quc
gia bt buc gt b mi chnh kin bt ng, on kt vi VM
CS chng xm lng.
Ngy 23 thng 10 nm 1945, mt bn tha hip u tin c
k kt gia H Ch Minh vi Nguyn Hi Thn.Nguyn Hi
Thn v Nguyn Tng Long c mi tham gia chnh ph. n
ngy 2.11 th c Nguyn Hi Thn tuyn b x b tha hip
Ngy 8.11, c Nguyn Hi Thn tuyn b trn t bo ng
Minh i H Ch Minh phi tn trng Li th long trng di

1 Bo Quyt Chin ngy 31 thng 12 nm 1945.

l c VNCMMH Liu Chu hi cui nm 1943, H Ch
Minh tr li xin tho lun li.
Quc Dn ng khng ng , lin tc kch chnh sch
ca chnh ph. H H bt buc phi m nhng cuc hi m vi
Quc Dn ng, nhng khng mang li mt kt qu no.
Cch t ngy sau cuc hi m gia hai bn li bt u tip
din. C H tuyn b: Cc ng phi on kt, tng tuyn c
Quc hi c n nh vo ngy 23 thng 12 nm 1945.
Ngy 11 thng 11 nm 1945, ng H Ch Minh cng khai
tuyn b ng Dng Cng Sn ng t gii tn, m khng
ni r l do. S thc th ng CS vn tn ti v vn pht trin
mnh, s ng vin CS nm 1945 cha y 5.000 n cui nm
1946 ln ti gn 20.000. Hnh thc hot ng cng khai ca
DCS t y tr i, n np di chiu bi Hi Nghin Cu
Ch Ngha Mc, khng ngoi mc ch lm yn lng bn tng
lnh Vn Nam.
Ngy 19 thng 11, Tiu Vn ly danh ngha l Trng phng
Chnh tr T Chin Khu ng t chc mt hi ngh, mi lnh
t QD, c Nguyn Hi Thn v lnh t VC. Li mt cuc tha
hip ra i: 3 on th trn ng thnh lp mt chnh ph
Lin Hip, chp thun mt chnh sch chung, qun i ca nhau
khng c dng ti kh gii gii quyt nhng v bt ha, v
chm dt cc cuc cng kch trn bo ch, v.v Cui cng, quyt
nh thnh lp mt qun on a vo Nam B cng ng bo
khng chin.
Ngy mng 3 thng 12, mt bc th ng gi cho dn chng,
ch tch H Ch Minh tuyn b: Khng thy c li trong vic
thnh lp mt chnh ph mi by gi, v ngy tng tuyn c s
c t chc trong ba tun ti.
Cuc tng tuyn c, CS xp t t lu, nhng ng c vin
c la chn cn thn, m nay ch cn ba tun l, th khi
quc gia lm sao sa son cho kp! Khi quc gia tng cng
hot ng, ph kch lit mu toan bp bm ca CS.
Ngy 19 thng 12, H Ch Minh bng lng hon cuc tng
tuyn c n ngy mng 6 thng Ging nm 1946 vi l do
c th gi tuyn la nhn ti.
Ngy 22 thng 12 nm 1945, ng H Ch Minh nhng b,
dnh 70 gh trong s 350 gh, ti Quc hi cho khi Quc Gia.
Quc Dn ng 50 gh, phe c Nguyn Hi Thn 20 gh.(*)
(*)Nh trnh by Chng II, VNCMMH ch l mt mt trn
bao gm cc thnh phn: V ng phi, VNQD, VNPQMH v
VNLMH. Vy c Nguyn Hi Thn ch l mt c nhn trong thnh
phn thuc v V ng phi m thi trong T chc VNCMMH, ch
khng th VNCMMH l mt on th ring ca c Nguyn Hi Thn
c!
 Khi t Trung Hoa tr v nc th VNCMMH coi nh khng cn
na! C Nguyn Hi Thn ng vai lnh t i Vit Quc X m
VQX li khng phi l mt thnh phn trong t chc VNCMMH.
Ni rng dnh 20 gh Quc Hi cho VNCMMH l khng ng;
bi VNQD, VNPQMH v VNLMH u ng v cng v ng
mnh, hot ng ring r c ri! Cho nn chng ti phi h bt vit l
dnh 20 gh Quc Hi cho phe c Nguyn Hi Thn.

Vin l do rng v t th gi, khi Quc Gia sa son khng

kp.
Mt bn tuyn ngn on Kt c cng b, cng nhau
tha thun rng ngay khi Quc Hi hp, Chnh Ph Lm Thi
phi t chc thnh lp Chnh Ph Khng Chin.
Trc ngy tng tuyn c, qun i Trung Hoa c tnh lm
cho tnh hnh ri ren thm, v h hay rng Sainteny v H Ch
Minh c nhng cuc tip xc b mt lin tip, y h ra khi
Bc V Tuyn 16. H tm c c gy chuyn, l qun i ca
Tng Leclerc ngc i ngi Trung Hoa Ch Ln (Nam
B). H gy mt phong tro bi Php H Ni.
Ngy mng 6 thng Ging nm 1946, cuc tng tuyn c
c tin hnh trong bu khng kh ha hon, d nhin l VC bt
buc dn chng phi bu cho nhng ngi do VC a ra, v cng
ch nhng ngi mi c tn trong danh sch ng c vin, m
dn chng bt buc phi hc thuc lng t trc.
Nh cuc tng tuyn c ny, CS khoc c b o dn
ch, v ngay t sau ngy ot c chnh quyn, tt c hot ng
ca CS u c gng mong c ng Minh tha nhn, nhng
ngoi tr Nga S, Anh hon ton ng v phe vi Php; cn Hoa
K lc u ng h CS v sau mi nhn thy l Cng Sn, nn
lm l.
CHNH PH LIN HIP
Ngy tng tuyn c Quc Hi (9.1.46), H Ch Minh tuyn
b vi P. M. Dessinges, phng vin bo Khng Chin: Chng
ti khng ght nc Php vi dn tc Php, chng ti rt khm
phc h, chng ti khng mun dt b nhng mi lin lc
rng buc cht ch gia hai dn tc.
Trong v xung t Php-Hoa v giy bc 500 ng, ngy
10.11.1945, cnh st VM bo v ngi Php.
Ngy 12.1, H Ch Minh trong mt bi din vn ni rng, phi
phn bit ngi Php dn ch vi ngi Php thc dn.
Ngy 14.1, trong mt tic tr tht i bo ch Trung Hoa, H
Ch Minh tuyn b rng ng mun kt cht tnh hu ngh Vit-
Php.
Ngy 18.1, i pht thanh Bch Mai ca tng vn ha Php.
 Ngy 20.1, t bo ca VM bng Php vn La Rpublique
ngh phi thng lng vi Php.
T ngy 11.2, H Ch Minh v Sainteny giao thip mt thit.
Tha hip Vit-Php hon ton do H Ch Minh v Jean Sainteny
son tho ra, khng c mt ng phi Quc Gia no hay bit, v
h chng Php kch lit. Hai ngi tho lun tng cu tng ch,
nhiu cuc ci v v danh t c Lp. Sau cng H Ch Minh
chu thng thuyt vi Sainteny trn cn bn c lp, nhng nm
trong khun kh Lin Hip Php.
Ngy 18.1, Sainteny vo Si Gn, lc Leclerc tm gi chc
Cao y ng Dng. Leclerc nh in v Php: Mun i
n tha thun phi dng ngay ting c lp. Nhng im chnh
ca tha hip cng c nh in v cho c DArgenlieu
Ba L ng ny trnh by vi chnh ph. Leclerc ra lnh cho
Sainteny tip tc tho lun, v phi t ti tha hip vo u
thng Ba ti.
Vn thi gian lc rt cn thit, cc chin c c
chun b. Leclerc mun rng khi ng ti H Ni, mt chnh ph
phi ra mt ng, v khng mun H Ch Minh phi tr li
chin khu tuyn chin vi Php.
Ngy 19 thng Ging, Sainteny tr ra H Ni. Ti H Ni, H
Ch Minh b phn i kch lit ngay Tng B Vit Minh. Theo
h th thng lng vi Php ch l phn bi li th c lp, phn
bi nhn dn.
Mt cuc biu tnh ln do nhm Thit Thc t chc vo
ngy 19 thng Hai, i quyn hnh li cho Bo i.
Trong cuc gp H Ch Minh, Sainteny nhn mnh Tha
hip sp ti phi do mt chnh ph gm i din ng phi
chnh tr Vit Nam.
H Ch Minh b t vo tnh trng kh x, h H khng mun
chu trch nhim, nn tr li vi Sainteny rng: C th Bo
i ng ra k kt tha hip vi Php. H Ch Minh mun trt
bt trch nhim cho phe i lp v chm dt cc cuc tn cng
ca phe n
Vo hi 7 gi sng, H Ch Minh li tm Vnh Thy ti nh
ring i l Gambetta (1), v ni vi C vn Vnh Thy rng:
Tnh trng tr nn nguy ngp, vi tnh cch Cng Sn, Vit Minh
khng th em li c lp cho Vit Nam c, v cc cng quc
khng tin, ng mun trao quyn li cho Vnh Thy, cn ng s
gi C vn Ti cao. Vnh Thy tr li suy ngh.
Hi 13 gi, ng H Ch Minh li ti nh Vnh Th. Vnh
Thy e ngi VM li dng s thay i chc Ch tch tr ra

1 L cng th ca c l c, nay dnh cho C vn Vnh Thy .

chin khu chng li chnh ph. Nhng H Ch Minh cam oan
vi Vnh Thy rng Vnh Thy c t do chn ngi lp
chnh ph v VM cng sn sng tham gia.
V Tng B DCS khng ng , nn n hi 19 gi, H
Ch Minh li thn n nh Vnh Thy tr li cho Vnh Thy bit
rng H Ch Minh khng chu nhng b v cng quyt ng
ra m ng ly trch nhim.
Xt nhng iu kin ca Sainteny li ph hp vi k hoch
ca Tiu Vn l m rng thnh phn chnh ph c ch k ca
phe Quc Gia i lp. H Ch Minh ch thn n thm Tiu
Vn, yu cu gy p lc vi khi Quc Gia, cc ng phi
Quc Gia lin i chu trch nhim vi CS Vit Nam v tha
hip sp c k kt vi Php v cng khng c th tn cng
chnh ph h H c na! y cng l l do chnh khin H
Ch Minh li chnh quyn.
Ngy 24 thng 2, ti S qun Trung Hoa vi s hin din ca
Tiu Vn, mt tha hip v chnh ph Lin Hip c k kt. H
Ch Minh, Nguyn Hi Thn vn gi chc Chnh, Ph Ch tch,
cn 10 B trng th CS v DC gi 4 b, QD v phe Nguyn
Hi Thn (VNCMMH) gi 4 b, cn 2 b quan trng l Ni v
v Quc phng c trao cho cc nhn s khng ng phi.
 Ngy mng 2 thng 3, quc hi triu tp hp ti Nh Ht Ln.
Quc hi chp thun s tham d 70 i Biu ca khi Quc Gia
v chp thun cho Chnh Ph Lm Thi t chc, chp thun
thnh phn Chnh Ph Khng Chin, v y ng H Ch Minh
ng ra lp chnh ph. Quc Hi cn chp thun thnh phn ban
C vn do Vnh Thy lm Ch tch; ng thi chp nhn mt y
Ban Khng Chin gm 9 y vin m Ch tch l V Nguyn
Gip, ph Ch tch l V Hng Khanh. Mt y ban D tho Hin
php v mt y ban Thng trc Quc Hi cng c thnh lp
gm 15 y vin, hon ton trong tay Vit Minh Cng Sn m
Ch tch y ban l nh hc gi Nguyn Vn T.
Chnh ph c thnh lp ngay bui ti hm . Chnh ph
nhm hp phin u tin ngy mng 4 thng 3 nm 1946, quyt
ngh:
Gn gi sinh mnh v ti sn ca cng dn Vit Nam v cc
ngi ngoi quc c ng trn lnh th Vit Nam.
Duy tr tnh hu ngh vi cc nc ng Minh, nht l i
vi Trung Hoa Dn Quc.
Cng dn Vit Nam khng th hn g cng dn Php, nhng
cng dn Vit Nam ht sc chng li ch thc dn, v cng
quyt gi vng c lp. Chnh ph Vit Nam ch nhn iu nh
vi Chnh ph Php theo nguyn tc Dn Tc T Quyt ng
vi Hin Chng i Ty Dng. (*)
(*)C vn Chnh ph: Vnh Thy (Trung Lp)
Ch tch Chnh ph: H Ch Minh (CS)
Ph Ch Tch: Nguyn Hi Thn (VNCMMH)
Ngoi giao: Nguyn Tng Tam (QD)
Ni v: Hunh Thc Khng (Trung lp)
Kinh t: Chu B Phng (QD)
Ti chnh: L Vn Hin (CS)
Quc phng: Phan Anh (Trung lp)
Y t: Trng nh Tri (VNCMMH)
Gio dc: ng Thi Mai (CS)
T php: V nh He (DC)
Cng chnh: Trn ng Khoa (DC)
Canh Nng: B Xun Lut (VNCMMH)

QUN I PHP TIN VO BC VIT

Ngy 22 thng 2 nm 1946, Leclerc phi Trung t Repiton
n Trng Khnh yu cu phi c mt quyt nh sm. Cc nh
ngoi giao Trng Khnh c lm vic sa i hip c.
Ngy 26, Repiton Preneuf ti Th Trung Hoa, cuc thng
thuyt bc vo giai on kt thc, ch cn nhng im chi
tit cn c gii quyt. B ngoi giao Php cho Meyrier ton
quyn gii quyt vn ny.
Cng ngy 26 thng 2, ti H Ni, mt bn thng co c
cng b: Ngy 25 thng 2, Ch tch H Ch Minh hi m
vi Jean Sainteny tnh chuyn m cuc thng thuyt chnh
thc. ng H li nhc mt ln na: Vit Nam l mt nc
c lp cn phi hp tc vi cc nc bn.
Sainteny cng cho hay: Nc Php tha thun nhn rng,
Vit Nam c mt chnh ph, mt quc hi, mt qun i v mt
nn hnh chnh ring bit trong khi Lin Hip Php. Hai ngi
trao i quan im v vn i din Vit Nam ngoi quc,
v ng rng phi to bu khng kh ha hon, trc khi m
nhng cuc thng thuyt; ng thi phi nh ch ngay c trn
cc bi chin trng.
Ngy 28 thng 2, Hip c Php-Hoa c k kt. Trung
Hoa tha nhn ch quyn Php ti ng Dng,Php b T
Gii Thng Hi, Hn Khu, Qung ng, hon li Qung
Chu Vn, bn ng thit l Vn Nam, sa i quy ch ngi
Trung Hoa ng Dng, khu min thu Hi Phng, chuyn
ch c min thu hng ha khi qua Bc Vit. c bit l hip
c quy nh rng, qun i Php s th qun i Trung Hoa
hin ng bc ng Dng t ngy mng 1 n 15 thng Ba,
v chm nht l ngy 31. Mt tha hip gia hai b tham mu
gii quyt vn th tc.
Nhng tha hip ny ch gii quyt vn nguyn tc, v ch
lin can ti Tng Thng Ch v B trng b Ngoi giao Trung
Hoa. V pha Php, i tng Salan c gi v H Ni thi
hnh tha hip trn. i t Crpin, bn ca Leclerc v l ngi
hiu bit rt nhiu v Trung Hoa cng vi Trung t Repiton
Preneuf v i tng Chin Th Sun, Th trng b Tc chin
kim Th trng Bc Kinh l nhng ngi bt tay vo vic thc
hnh tha hip.
Hi 11 gi ngy mng 1 thng Ba, ngi ta tha thun v
nhng cn bn do Crpin ngh. Repiton Preneuf in v cho
Leclerc: c tha thun, hm i c th ln ng. Nhng
vo lc 22 gi tc l gi n nh k tha hip, Crpin ch thy
c thuc vin m thi. Trng Khnh cho rng ch chp thun vic
rt qun v nu i tng Marc Arthur cho php. Tuy nhin vic
thay th c tin hnh. V thc t, b Tham mu Trung Hoa
khng mun ri b Bc Vit mt cch mau l nh vy.
HIP NH S B 6.3.1946
 Vn Bn Hip nh S B 6/3/1946 k gia Sainteny v H Ch Minh

Sau khi nhn c in tn ca Repiton Preneuf, ngy mng

1 thng 3, Leclerc ra lnh cho ton th hm i ln ng, khng
qun t trong tnh trng sn sng (nu cn) thc hin nh
trung lp ha H Ni. Cuc hnh qun Bentr c t chc,
nu ngy mng 6 thng 3, cc nh ngoi giao, cc chnh khch
khng tha thun, chin tranh chc chn kh trnh.
 H Ni no ng, ng l Quc Hi c triu tp vo mng
3 thng 3, nhng V Nguyn Gip quyt nh triu tp ngay vo
ngy mng 2 thng 3. Cha y 5 ting ng h mi vic c
gii quyt.
Ti H Ni, i vi cc tng t Trung Hoa, nhng cuc tranh
lun khng em li mt kt qu no! L Hn v Trng Khnh,
Tng Chu Phc Thnh tm thay th ch huy, nhng tham mu
trng ca L Hn l Ma Ing tuyn b ng khng bit ti cc
cuc thng thuyt qun s Trng Khnh, v ng ch nhn
c nhng ch th d b c cuc thng thuyt m thi. Nu
qun i Php b, Trung Hoa bt buc phi bn.
m mng 4 rng ngy mng 5 thng 3, trong sut 7 ting
ng h, t hi 21 gi n 4 gi sng, i tng Salan, Trung t
Repiton Preneuf, i t Lecomte thng lng vi cc Tng
Trung Hoa: Chao, Ma Ing, Chen Chang, cc tng ny cho rng
h khng th no hnh ng nh ngi Anh Nam Vit; nu h
ngi Php b, h s lm cho ngi Vit gin m thi, v
ngi Trung Hoa Bc Vit s b ngc i tn st.
Mt cm gic nng n bao trm ngy mng 5 thng 3. Bui
sng B Tham mu Trung Hoa H Ni nh nhng b th Ho
Ying Chen li nh in ra lnh cho qun i Trung Hoa khng
bng lng cho qun i Php b. Do phi k tha hip vi
H Ch Minh bng bt c gi no! Tuy nhin n hi 17 gi, hi
ngh Php-Hoa li nhm hp vi cc nhn vt ngy hm trc.
Cc tng lnh Php bo cho cc tng lnh Trung Hoa hay
tin hm i Php tin vo Bc Vit. Nu ngy hm sau m
tha hip cha c k kt, chin tranh tt s xy ra, cc v tng
lnh Trung Hoa H Ni s phi chu trch nhim trc chnh
ph Trng Khnh v trc d lun Quc T. Tnh trng cng
thng, c th no cc v tng lnh Trung Hoa li nht nh
khng theo mnh lnh ca Trng Khnh khng?
Tng Chao khuyn Salan nn tho lun vi H Ch Minh,
v ng thi ng chy ngay li nh H Ch Minh.Thy Tng
Chao n vo lc 21 gi, h H ht sc ngc nhin. Tng Chao
ni vi H Ch Minh: Ti sao cc ng khng tho lun vi qun
Php? Qun i h ti, cc ng s phi lao mnh vo chin
tranh!
H Ch Minh khng hiu g v s thay i thi ca cc
tng lnh Trung Hoa c! H Ch Minh ln ting phn i ngi
Trung Hoa xen vo ni b Vit Nam.
Tng Chao ra v, tin tng rng tha hip Vit-Php sp
thnh v ng cho cc tng lnh Php hay, l ng s ra lnh cho
Trung on ng Hi Phng khng c n sng. Nhng tha
hip Vit-Php vn cha c. n qu na m nhng cuc mc
c li i n ch b tc, Sainteny, Pignon ra v, yu cu H Ch
Minh hy suy ngh k, ngy mai c l qu mun, v qun i
Php tin ti Vnh Bc Vit.
Sng sm hm sau, Hong Minh Gim li nh Sainteny v
bo tin rng: H Ch Minh chp nhn nhng iu kin ca
Php. Hai bn tha thun hi m vo bui tra son tho
vn kin v chnh thc k kt vo hi 16 gi.
Ti Hi Phng, t sng sm ngy mng 6 thng 3, hm i
Php tin vo ca Cm. Hm i tn ra v cc tu nh tin
ti ch u. Tng Valluy trn chic Triomphant, inh ninh
tng rng mi vic xong xui. C ng u Tng Wang Hu
Huan ngi Mn Chu ch huy khu vc Hi Phng li ly c rng
cha chnh thc nhn c tin v tha hip Php-Hoa nn ng ra
lnh n sng.
Lc by gi vo hi 8 gi ri sng, i bc Trung Hoa bt
u n. Tu LCI pht ha, nhng tu Triomphant vn tip tc
dn u hm i tin vo, mc du b pho kch. Mt vin n
tri ph trng tu Triomphant n tung phng thuc, lm thit
mng 24 ngi.
n hn 20 pht sau, c lnh ca Leclerc, Valluy cho n
sng bn tr li. Kho n dc ca qun i Trung Hoa b chy.
i bn bn nhau d di. Sau cng Php phi giao thip vi cc
tng lnh Trung Hoa. n hi 11 gi ting sng mi ngng n.
Trong thnh ph Hi Phng, cn b VC h ho dn chng
treo c k nim l chin thng ca Vit-Hoa, gy xc ng trong
qun chng rt mnh, nht l gii Hoa kiu H Ni.
Ti H Ni, vo hi 9 gi sng, Ta Cao y Php tip nhn
c tin ny. Vo lc 12 gi ri, Sainteny v Pignon tho lun
vi H Ch Minh v Hong Minh Gim.
Tha hip hon ton do H Ch Minh v Jean Sainteny son
tho ra, khng c mt ng phi quc gia no hay bit! V h
chng Php kch lit; cn H Ch Minh th thn Php, bi hai
iu li sau y:
Chnh ph ca ng c mt cng quc cng nhn;
C th gi v phng tin t chc o qun hng
mnh.
K tha hip Vit-Php, H Ch Minh d bit th no cng b
dn chng cho l phn bi, VM s mt uy tn, nn th no cng
phi li ko mt lnh t phe i lp quc dn thy rng, phe
quc gia cng chp thun. Hn na, theo kin ca Php, tha
hip th no cng phi c ch k ca phe i lp, tc Quc Dn
ng.
 Trc gi k tha hip, H Ch Minh triu tp Hi ng
Chnh ph, duy khim dim c mt B trng B Ngoi giao:
ng Nguyn Tng Tam, m tm u cng khng thy. H Ch
Minh phi ngi i mi ng V Hng Khanh, h V ch l ph
Ch tch y ban Khng chin m thi, c lin h g n Hi ng
B trng. Trc hi ngh, Ch tch H Ch Minh a ra vn
v l do phi k tha hip vi Php. Ri yu cu Hi ng c
mt v i din cng Ch tch Chnh ph k tha hip; nhng
khng mt v B trng no chu nhn trch nhim. Cui cng
H Ch Minh ngh gii php l Hi ng b thm kn c
mt v i din. Kt qu khi m thm th c 3 thm trng, cn
cc thm khc u ghi tn V Hng Khanh; ba l thm trng l
nhng l thm ca V Hng Khanh, Chu B Phng v Trng
nh Tri.
n 16 gi, ti bit th ca Tng Gim c Ngn Kh,vi s
hin din ca Ch tch H Ch Minh, V Hng Khanh, Hong
Minh Gim v cc quan st vin Anh, M, Trung Hoa cng i
Biu ca Php l Louis Caput, (1) i tng Salan, Lon Pignon,
Jean Sainteny.
Hip nh c long trng k kt: Jean Sainteny i din cho
Php. H Ch Minh, V Hng Khanh i din cho Vit Nam.

1
Louis Caput l B th nhm Mc-xt Vit Nam.
 K xong hip nh, Sainteny ni vi H Ch Minh:
Ti rt mng ngi ta trnh c chin tranh.
H Ch Minh tr li:
Ti ly lm bun, v thc t, cc ng l ngi thng cuc.
Cc ng cng nn bit rng, ti mun hn th ny Nhng ti
t ngh ngi ta khng th no c tt c nhng iu mong mun
trong mt ngy c!
HIP NH S B
Gia hai ng cng cam kt vi nhau:
Mt bn l Chnh ph Cng Ha Php quc do ng Sainteny
thay mt, ngi c y nhim ca c DArgenlieu, Cao
y Php, quyn i din Php quc Cng Ha.
V mt bn l Chnh ph Vit Nam do Ch tch H Ch Minh
v v i Biu c bit ca Hi ng Tng trng, ng V Hng
Khanh thay mt.
C tha thun nhng iu sau y:
1. Chnh ph Php nhn nhn nc Cng Ha Vit Nam l
mt nc t do, c chnh ph ring, ngh vin ring v ti chnh
ring trong Lin Bang ng Dng v Lin Hip Php quc.
 V vn thng nht ba k, chnh ph Php cam kt ng
chun nh ca dn chng Vit Nam do mt cuc trng cu dn
.
2. Chnh ph Vit Nam ng thun sn sng n rc qun i
Php n thay th qun i Trung Hoa, ng theo Hip c Quc
T hoch nh.
Mt hip c ph nh theo hip nh s b ny s nh r
phng thc cuc thay th y.
3. Nhng iu quy nh trn s c thi hnh lp tc ngay sau
khi trao i ch k, mi bn cam kt phi dng mi phng
cch cn thit chm dt th hn, gi qun i mnh v tr
c v gy ra bu khng kh thun tin, m cuc thng thuyt
y thn mt v chn thnh.
Nhng cuc thng thuyt y s cp n vn ngoi giao
ca Vit Nam, hin ch tng lai ca ng Dng v quyn li
kinh t cng vn ha ca Php Vit Nam. H Ni, Si Gn hoc
Lt s c chn lm ni hi ngh.
Lm ti H Ni, ngy 6.3.1946
K tn:
H Ch Minh, V Hng Khanh v Sainteny
 PH C CA HIP NH S B 6-3-1946
Gia hai bn Vit-Php tha thun vi nhau nhng iu
nh sau:
1. Cc lc lng qun i hot ng:
a) V phn Vit Nam c 10.000 ngi vi cc cp ngch Vit
Nam thuc quyn ch huy ca chnh ph Vit Nam.
b) V phn Php c 15.000 ngi hin ang V Tuyn 16
tr ra Bc. Qun lnh phi hon ton nguyn qun Php, tr
mt s t b i trng nom t binh Nht.
Cc b i Vit-Php trn y u phi do b ch huy Php
gm c i Biu Vit Nam iu ng. S tng gim, phn phi,
s dng cc b i s ch nh trong mt hi ngh tham mu gia
cc i Biu Vit-Php. Hi ngh ny s thnh lp mt khi cc
n v Php b ht ln t Vit Nam.
Cc hi ng hn hp s c ra i cc cp bc gn gi
tnh giao ho v s hp tc ca lin qun Vit-Php.
2. B i Php chia lm 3 hng:
a) Cc n v c nhim v trng nom t binh Nht. Cc n
v ny s hi hng khi t binh Nht ri khi ng Dng. Thi
hn ca h y l 10 thng.
 b) Cc n v, cng tc vi Vit qun gi trt t an ninh
trn lnh th Vit Nam s rt v mi nm l mt phn nm v
hn 5 nm.
c) Cc n v c nhim v phng ng cc cn c chin lc
ng cc ni no u c ch nh r rt v mi phng din.
3) Chnh ph Php cam kt khng dng t binh Php v cc
mc ch qun s.
Lm ti H Ni, ngy 6.3.1946
K tn:
H Ch Minh, V Hng Khanh v Sainteny

PHN NG V HIP NH 6.3

Sau khi hay tin Tng Th k V Hng Khanh cng Ch
tch H Ch Minh k Hip nh S b vi Php, cc kha sinh
lp Cn b Nguyn Thi Hc Ng X (Khu ngoi thnh H
Ni) lin bi kha, nhiu hc vin khc st mt. Gim c
Trng Cn b l Phm Vn H cng ng tnh vi hc vin,
hng dn mt phi on i Biu n tr s Trung ng ng
b cht vn.
Ban Chp hnh Trung ng ng b VNQD cng triu tp
cuc hp bt thng, cht vn si ni Tng Th K h V. Cc
y vin u trch c h V c ti, t lm mt vic ti quan
trng n vn mng quc gia, n ng, m khng a ra tho
lun trc vi Tng B.
Ti cc khu ng b, c mt s cn b ng vin gy phong
tro ly khai vi Trung ng, i thay K hiu, lnh o nhn
dn chng li chnh ph hp tc vi k th ca dn tc.
Thy vic k kt Hip nh c nh hng tai hi, Trung ng
ng b phi c L Khang i cc chin khu gii thch. Nh vy
ln sng cng phn m du dn v s chng i Vit Minh
(VMCS) cng tm ha hon trong mt thi gian my thng bi
nhng tha hip on kt.
C l V Hng Khanh khng hay bit g v Hip c gia
Php v Trung Hoa c k kt Trng Khnh. Trong c
khon quy nh rng: Qun i Php s thay th qun i Trung
Hoa hin ng Bc ng Dng t ngy mng 1 n ngy 15
thng 3 nm 1946, v chm nht l ngy 31 thng 3. Nn h
V th tay vo k Hip nh 6/3 vi ng H Ch Minh cho
qun i Php b ln Bc Vit.
V Hng Khanh khng bit rng qun i Trung Hoa rt lui
l phe Quc Gia mt sc hu thun, mt ch ta.
Qu tht vy, ngy 18.3.1946, qun i Php rm r ko ln
t Bc, th n u thng 5.1946, qun i Trung Hoa bt u
rt lui. Cc ng Nguyn Hi Thn, Nguyn Tng Tam cng
hng trm ng ch ca hai ng ko nhau lnh sang Trung Hoa.
Ri V Hng Khanh cng v con v cc yu nhn khc cng
phi rt lui ln chin khu Vit Tr vo thng tun thng 6.1946.
13 thng 7 nm 1946, Vit Cng gi to v n Nh Hu, tn
st bit bao ng ch, m vn bi nh thanh danh VNQD
mi l phn quan trng. V, tip theo chnh ph H Ch Minh ra
lnh nh ph cc chin khu ng, khin phi tan r dn dn,
thit mng mt bit bao thanh nin ng vin u t! Cui cng
V Hng Khanh cng v con ca ng li lnh sang Trung Hoa
mt ln na.
C l h V cho vic mnh c mi k vo Hip nh 6.3 l
mt vinh d chng!!!
QUN I PHP B, VNH THY LU VONG
Ngay sau khi k xong hip nh, V Nguyn Gip cng V
Hng Khanh thn xung Hi Phng iu nh vi vin tng
Mn Chu ch huy qun i Trung Hoa ti khu vc y, cho
chin hm Php c cp bn. Nhng v b Tham mu ca
Tng L Hn lm cch kh d, nn phi i mi n ngy
18 thng 3, Tng Valluy mi em c qun rm r ko ln
Hi Phng. Khut Duy Tin tc trc sn hng dn vo
Th H Ni.
 Sau 12 thng tri, l c Tam Ti vng bng, bit bao nhiu
ng bo b tnh nghi thn Php b mng v tay VM! L c
Tam Ti y hm nay li ngo ngh pht phi tung bay trc vin
Radium ph Richaud (dinh Cao y Php), H Ni. Kiu dn
Php x nhau i n rc vui mng hoan h nhit lit; nhng vi
nhn dn Vit Nam th t thi hoi nghi, nhn thi cuc vi
cp mt lo u cng phn.
dp d lun qun chng ng xn xao phn i khp ni.
Mt mt Tng B VM phi cn b i khp cc tnh t chc mt-
tinh gii thch; mt mt t chc ngay mt cuc mt-tinh ti
Nh Ht Ln H Ni vo ngay bui chiu ngy mng 7 thng 3,
v chnh H Ch Minh cng V Nguyn Gip ng ln gii thch
trc mt m ng qun chng Th d bng bt m cng
d im lm.
Hip c Php-Hoa n nh r rng thi hn qun i
Trung Hoa trit thoi chm lm n ngy 31 thng 3 l cng. V
trn thc t, k t ny 25 thng 3 nm 1946, qun i Trung Hoa
khng cn gi nhim v an ninh trt t na; nhng qun i
Trung Hoa vn c lm trn, khng chu rt lui, coi nh khng c
Hip c Php-Hoa k kt ngy 28 thng 2 nm 1946.
Ngy 18 thng 3, ngy qun i Php ting vo Th Bc
Vit, cng l ngy m H Ch Minh y C vn Vnh Thy cm
u phi on sang Trung Hoa vi mc ch gy tnh thn thin
Vit-Hoa.
Vnh Thy t khng mun sang Trung Hoa ngay lc ny, v
phi on cha c Chnh ph Trung Hoa chnh thc nh in
tip nhn, e khng t c ht m v tt nhin s khng c s
tip n trng th. Nhng Ch tch H Ch Minh th c nht nh
phi on phi ln ng sang Trung Hoa vo sng sm ngy
18, mc du C vn Vnh Thy khng mun tham d phi on
cng khng sao!
Nhn thy ng H Ch Minh c nh kin g ri nn mi
c C vn Vnh Thy sang Trung Hoa mt cch vi vng nh
vy! Nay bng nhin thay i thi mt cch qu nhanh chng,
e c s khng hay s xy n cho Vnh Thy! Nn vo hi 23
gi m 17, Nguyn Tng Tam, V Hng Khanh cng Nghim
K T thn n i l Gambetta tm Vnh Thy, khuyn ng nn
i ngay sm mai; nu khng, e s xy ra nhiu iu ng tic bt
ng!
Sm sau, Nghim K T n n Vnh Thy cng hai nhn
vin trong phi on l Nguyn Cng Truyn, H Ph Phng
(CS) sang Gia Lm p phi c i Cn Minh, ri sang Trng
Khnh.
 T HI NGH LT N HI NGH
FONTAINEBLEAU
Ngy 24 thng 3 nm 1946, Cao y DArgenlieu chnh thc
mi Ch tch H Ch Minh hi kin trn chin hm Emile Bertin
u ti Vnh H Long. Cuc n tip v Ch tch nc Vit Nam
Dn Ch Cng Ha rt l trng th. Tip n cuc hi m: v
pha Php c Tng Leclerc, Cao y DArgenlieu v cc cng
s vin; bn pha Vit Nam c Ch tch H Ch Minh, Ngoi
trng Nguyn Tng Tam v Hong Minh Gim.
xc tin vic thi hnh Hip nh mng 6 thng 3, hai bn
Php v Vit u ng chn Lt lm khung cnh ni hp
hi ngh. Cuc hp c tr nh khai din vo ngy 17 thng 4
nm 1946.
D hi ngh Lt, phi on Vit Nam gm c Nguyn
Tng Tam Ngoi trng (trng phi on), V Nguyn Gip,
V Trng Khnh, Hong Xun Hn, V Vn Hin, Trnh Vn
Bnh, Nguyn Mnh Tng, C Huy Cn, Nguyn Vn Huyn
v Dng Bch Mai.
Phi on Php gm c:
A) Max Andr (trng phi on), Pierre Mesmer, Bousquet,
Bourgoin, DArcy, Pierre Gourou.
 B) Lon Pignon, Albert Torel, Ner, Guillanton v i tng
Salan.
Phin hp thot u gp mun vn kh khn, nht l vn
Nam b, mt vn nan gii. Phi on Php tuyn b trng
trn l khng thm quyn gii quyt vn Nam b. Theo
quan nim ca Php, th tnh hnh Nam b c n nh, mt
s ri!
Hi ngh Lt, lp trng i bn xa cch nhau mt tri
mt vc, hu nh sp tan v th Si Gn, mt Chnh Ph Nam
K T Tr c thnh lp, c phi on sang Php trc tip giao
thip vi chnh ph Ba L.
Mt bu khng kh hn hc kh th a vo hi ngh. Kt
qu, Hi ngh Lt chm dt trong hoi nghi bi quan, tin bo
bt kh hp tc. Hai phi on r o ra v vi nhn nh ring v
thm ring.
V pha Php, Chnh ph Ba L hin ang lng cng, hn
na, Php mun gy mt vi v c coi nh s kin ri nh
vic thnh lp Chnh Ph Nam K T Tr, vic chim ng
X Mi Ban M Thut, khng ngoi nh nm uy th trong
vic thng thuyt tng lai.
 Hi ngh Lt tht bi, H Ni bt u di c bt nhng
ming n v ch, v cho phao n tin Php sp nh chim Bc
Vit. Cuc xung t gia Php v Vit thng xy ra lun lun.
Ngy mng 8 thng 6, CS t chc biu tnh i st nhp Nam
b. Bo ch cng kch kch lit thc dn Php.
Ngy 25 thng 6, Php chim ng dinh Ton quyn v s
Ti chnh H Ni. CS t chc lm reo bi cng v ty chay tip
t lng thc cho Php cc tnh.
Hi ngh Lt tht bi, tuy vy Ch tch H Ch Minh vn
tip xc vi i din Php H Ni, tr liu hi ngh Ba L,
bi:
Ba L c ng CS bn gip ;
Ngi Php mi thot khi vng n l c Quc X, chc
s bnh vc quan im ca Chnh ph Vit Nam.
chun b khng chin, thu ht mt kh nng ca mi tng
lp nhn dn, Chnh ph H Ch Minh xng thnh lp Mt
Trn Lin Hip Quc Dn Vit Nam gi tt l Lin Vit, bao
gm tt c cc ng phi, tn gio v mi tng lp nhn dn. Ch
tch Trung ng Lin Vit l c Hunh Thc Khng, ph ch
tch l Tn c Thng (CS), b th l C Huy Cn (CS), y vin
l Trn Huy Liu (CS), Phm Ngc Thch (CS), Ng T H
(Cng Gio), Nguyn Tng Long (QD).
 Cng nh Hi ngh Tr b Lt, chnh ph c Ngoi trng
Nguyn Tng Tam lm Trng phi on i d hi ngh ti
Php, nhng Nguyn b trng khng i Php m lnh sang
Trung Hoa (*).
(*)Khng i d hi ngh Php, li lnh sang Trung Hoa, CS loan tin
m l ng Nguyn Tng Tam m 2 triu bc ca Chnh ph l s
tin kinh ph ca on i d hi ngh; tc l ng Tam ly cp 2 triu
ng ca cng qu.
LS Trn Vn Tuyn khi y lm ng l vn phng B Ngoi giao l
mt nhn chng quan trng vit trn bo Cng Ha v v y, theo
nguyn vn nh sau:
Nguyn khi ng Nguyn Tng Tam nhn danh l i Biu
QD gi chc b trng Ngoi giao trong chnh ph Lin hip vo u
thng 3.1946, ti lm ng l vn phng cho ng Nghim K T ang
lm Th trng. Lc ch cch mng cha chuyn qua giai on
chnh tr, hnh chnh nn chnh ph cha c ngn sch. ng H Ch Minh
bo B trng Ti chnh l L Vn Hiu lm cho B Ngoi giao mt
ngn phiu hai triu ng. Ngn phiu lm tn ti (Trn Vn Tuyn). S
QD c tin mua thm sng, ng H Ch Minh cn thn ra lnh cho Hin
khng c mt lc a c hai triu ng ny cho chng ti, v cn dn
ch c a dn dn nhiu nht mi ln l 5 vn ng l cng. Hin
chuyn lnh ny cho Nguyn Xun Khot gim c Ngn kh.
Lc ng cn tin mua sng, qun i Trung Hoa ha bn.
Anh Tam bn vi ti tm cch lnh s tin ni trn ra.
 Ti mang ngn phiu sang s Ngn kh, gp ng Khot xin lnh tin,
Khot nhc li lnh ca B Ti Chnh ch c a 5 vn mi ln. Ti
bo Khot:
Ngn phiu ghi 2 triu th ng cho lnh 2 triu. Lnh xong, ti s gi
li qu Ngn kh, ri lnh dn.
N li ti, Khot chu. Ti lnh c tin ri, ti gi li 5 vn ng
chi tiu trong b. Cn bao nhiu gi ht vo qu. S tin ny ti
vo mt t st ring, ngoi buc tn ti.
Hai hm sau, vi s tha thun ca Hin v Khot, ti ly thm 35
vn gi sang cho phi on Thin ch Vnh Thy Nghim K T, lc
Trng Khnh.
Hm sau na, ti ti ly 10 vn chi tiu v phi on tham d hi
ngh tr b Lt.
Ti ch hai hm na, hi bui sng ti sang ngn kh. Sau khi c
mt ng ch Ngn kh cho bit Khot i hp bn b Ti chnh, ti bo
ng Th qu tr ti nt s tin ti gi trong t st, ng ny ngn ng, xin
ti hi ng gim c. ng Gim c i vng khng xin c lnh.
ng th qu lng tng.

Ti bo ng: Tin ti gi, ng tn ti, nay ti ly ra, m cn ngn

ng.
Th l ng chu a ht ch tin cn li cho ti.
S tin tr mt s gi li chi tiu cho b, ti a cho anh
Nguyn Tng Tam. Anh Tam trao li cho ban ti chnh ca ng mua
c 1.000 khu sng v n dc.
 Sng n ny c phn pht cho cc ng ch thanh nin tranh u
chng VC sut gii sng Hng H v chng Php Phong Th.
Bit ti ly ht tin. Khot sang b Ngoi giao v u bt tai xin
ti tr li. L d nhin chng ti khng chu.
Khi chng ti b nc lu vong sang Trung Hoa, i pht thanh v
bo ch VC chi bi chng ti n cp tin ca Chnh ph, ca nhn dn.

Phm Vn ng c c thay th lm trng phi on. Phi

on ln ng sang Php vo ngy 28 thng 5 nm 1946. Ch
tch H Ch Minh cng cng i vi phi on, nhng tuyn b
vi t cch ring, t nhiu hy vng vo ng ch Thorez
ng gi chc ph Th tng Php.
Phi on sang ti Php, Chnh ph Php c trng trnh rt
nhiu ngy gi, cha chu chnh thc n tip.H Ch Minh cng
phi on phi chu chc ti 15 ngy Biarrits.
Sau khi c hnh cuc n tip chnh thc, Chnh ph Php
chn thnh ph Fontainebleau lm ni hi ngh, cch Ba L hng
50 cy s, vin c Ba L ng c cuc hi ngh Ha Bnh Quc
T, b n o khng tin.
Hi ngh Vit-Php hp Fontainebleau rt cuc cng cng
chung s phn nh hi ngh Lt. Hi ngh tan v, phi on
sa son ra v, c ngi xung Marseille p tu v nc.
H Ch Minh cn c nn li Ba L giao thip vi Marius
Moutet, Tng trng B Php quc Hi ngoi. Cuc ni chuyn
ngm y em li mt kt qu l vo hi na m 14 thng 9,
ng H Ch Minh g ca nh Marius Moutet i k Tha hip
n Modus Vivendi gm 2 iu khon hng ko di thi gian
v gi th din cho c ng v.
Sau khi t bit Marius Moutet ra v khch sn. ng H Ch
Minh ni vi tn thm t Php:
Ti va k bn n t hnh (Je viens de signer un
condamnation mort).
Phi on Phm Vn ng v n Vit Nam khng cn ng
hong nh bui ra i, li gii thch ca cc cn b tuyn truyn
v bo ch ca CS tr nn v hiu lc. Nhng lun iu Vit-
Php, Vit-M, Vit-Hoa thn thin v Php Mi, Php dn ch
mn trn, t n sp trng thy.
 CHNG VIII

ON KT GIAI ON CHM DT
TRUNG NG QUC DN NG CI T

Ch chuyn chnh ca Cng Sn Quc T l khng cho

php bt c mt l tng no khc vi l tng ca h c tn
ti. Vn on kt sng chung i vi Cng Sn ch l vn
giai on.
C hi y n vi Cng Sn, bi mt c Php-Hoa. Qun
i tip phng Trung Hoa bng lng rt lui, nhng cho qun i
Php n thay th, l nhng ngi Quc Gia ht im ta.
Lnh t VNCMMH, c Nguyn Hi Thn (*) b sang
Qung Ty t hi cui thng 3, Nguyn Tng Tam cng b
sang Vn Nam t cui thng 5, V Hng Khanh cng rt lui v
chin khu Vit Tr t thng tun thng 6, mt s cn b cao cp
khc v cng tc c bit cng rt lui v cc chin khu.
(*)C Nguyn Hi Thn chnh tn l Nguyn Vn Thng, t l Cm
Giang, sinh nm 1869 ti lng i T, ph Thng Tn, tnh H ng.
u T Ti nm Tn Mo (1891), xut ngoi vo thi ng Du. Thng
3.1946, sau ngy Hip nh S b ra i, c b chc ph Ch tch Chnh
 ph Lin Hip sang tnh Qung Ty t lu, ri ri sang Qung ng. Ch
tch tnh Qung ng l Dip Kim Anh, nguyn cng c Nguyn Hi
Thn cng l i trng trng Hong Ph ngy trc, nay thy c
Nguyn trc cnh lu vong, 2 con mt li b la, h Dip xut cng qu
tr cp cho c Nguyn mi thng hai t go (t Tu) v 200 ng bc
Hng Kng. Nm 1949, Hng Qun lan trn khp lc a Trung Hoa, bt
c Nguyn Hi Thn a v gim th ti Nam Ninh. Nm 1954 v bun
phin m th bnh, t th ti y. Th 85 tui.

Bi l do trn, vo thng tun thng 7 nm 1946, chiu nhu

cu ng v, Trung ng ng b QD c t chc li gm
mt quyn Tng Th K v 11 y vin: Phm Vn H tr l (i
din ng giao thip vi chnh quyn), Nguyn Tin H quyn
Tng Th K Trung ng ng b, Nghim K T, Chu B
Phng, Khi Hng, V nh Tr, Nguyn Xun Tng, Nguyn
Vn Chn, Nguyn Tng Long, Nguyn Tng Bch, Phan
Khi, Hng Vn (*).
(*)Hng Vn chnh tn l V Ti, sinh nm 1910 ti lng Dng
n, tng Chin n, qun Tam K (Qung Nam). Nm 1934 l gim
c trng Tiu hc ch Tr ti th x Tam K. Nm 1946, sau ngy Phan
Xun Thin tc Phan Kch Nam b bt tr s n Nh Hu, th Hng
Vn c c thay th lm i din cho Tht Khu ng b bn cnh
Trung ng ng b.
 Chin tranh Vit-Php bng n (19.12.46), Hng Vn ln v hot
ng ti min Trung, i tn l Phng Bnh. B CS bt c Thanh
Ha, giam cm mi n nm 1949, sau khi iu tra bit r l lch, CS
em Hng Vn ra x bn ti Thanh Ha.

n thng 9.1946, li v c mt s Trung y, ngi b CS bt,

ngi lnh ra ngoi quc. Trung ng QD phi t chc thu hp
gm c 7 ngi: Nguyn Tin H tc Phan Trm (1) quyn Tng
th k, Phm Vn H tr l, Nguyn Vn Chn kinh ti, Nguyn
Xun Tng t chc, V nh Tr tc V Hong tuyn hun,
Nguyn nh a giao t, Hong Bnh ch nhim vn phng
thng trc ti tr s s 83 ph Hng y, H Ni.
n ngy 20 thng 10.1946, ng H Ch Minh v ti Hi
Phng, truyn n phn i h H c ri khp mi ni. Tha
m khuya Cng An CS n vy ta bo Vit Nam s 80 ph
Quan Thnh.
Trong ta bo m y hin din c gia nh Khi Hng, Phan
Khi, Nguyn Mng Cng, Nguyn Xun Tng, V nh Tr tc
V Hong, Hng Vit, H L cng mt s n cng.

1Nguyn Tin H tuy vn gi chc v quyn Tng Th k, nhng ng

phi lnh nn Cng Sn, phi lun trong S qun Trung Hoa, H
Ni. Mc du vy, vn c s tip xc b mt thng xuyn vi cc
ng ch ngoi.
 Thy Cng An CS n vy i khm xt. Khi Hng ra lnh
ng cht ca, ri rt ht ln lu. p ph ca khng c, Cng
An CS n sng bn ln, trn lu tc thi cng bn xung.
Bn nhau sut hai ting ng h, th b Ni v em theo Ban
lin lc gm i Biu CS v i Biu QD ti can thip. Hai
bn ngng bn. Kt qu Cng An CS b cht v b thng vi ba
ngi; bn QD: Nguyn Xun Tng v Nguyn Mng Cng b
n st qua ngoi da.
Tt c u b mi v Nha Cng An, gi mt mt tun l ri
tr t do. Nht bo Vit Nam li lo xut bn nh thng l.
V N NH HU
V sao li c v n Nh Hu?
Nguyn t hi ngh Fontainebleau tht bi, na m ng H
Ch Minh n g ca nh Marius Moutet k mt Tm c
u hng Php; th Vit Nam cc ng phi Quc Gia cng thy
r b mt tht ca VMCS v phn ng mnh lit, nht l H Ni
v Hi Phng. Cc chin s VNQD phn khng rt si ni khi
nghe Tm c c k kt mt cch m mui v nhc nh. H
xch ng qun chng hc tp cc iu khon bn nc ca Tm
c 15.9.1946 v chun b lc lng ch ngy ng H Ch Minh
v nc cht vn v phn i.
 Mt cao tro chng Tm c 15.9 do cc ng phi Quc Gia
lnh o, nhn y pht ng mnh m v lan trn trong nhn
dn, k c nhng ngi V ng phi. D lun qun chng bt
u phn ng v cc li th long trng ca C H khi ra mt
nhn dn trc Vn Hoa Ba nh ngy l c Lp mng 2
thng 9 nm 1945.
Ngay c trong hng ng cn b ca CS lc y cng hoang
mang giao ng, v mt tin tng lnh t ca h khng phi l
t! Thm vo , khi qun i Tu cha rt ht, th Php n
chim ngay ph Ton quyn, s Ti Chnh, m Chnh ph H
Ch Minh ch phn i ly l bng cch nh cng bi th ri thi;
nn s cng phn ca nhn dn bc pht d di.
Trc tnh trng y Tng B CS thy cn phi n p dp
tt ngay phong tro ny v ngy to ra nhng v n nh V n
Nh Hu :
Ly c gii nghim m lng bt cho ht cc chin s Quc
Gia hin cn li trong nc, ang xch ng qun chng phn
i h H v Tm c 15.9.
nh lc hng qun chng nhn dn, khng cho h tm
ch trng vo Tm c 15.9 va k kt mt cch nhc nh cng
s tht bi ca phi on Fontainebleau v ngy v ca ng H
Ch Minh sp ti.
 V th nn mi chn mt tr s ca VNQD (bt c tr s
no) c iu kin tha mn c k hoch ngy to ca h
sp em thi hnh. Lun th mt cng i vic: p o d lun
qun chng v n p lun VNQD.
Trc khi thc hnh nh, V Nguyn Gip tm gp i t
Crpin tm thi lm i din cho Ta Cao y Php, phn trn
l do phi dng nhng bin php cng rn i vi nhng phn
t phn ng, ph hoi s hp tc gia Php v Cng Sn VN,
ng thi V Nguyn Gip cn yu cu i t Crpin gip cho
mt s chuyn vin s dng trng pho tn cng cc chin
khu ca VNQD m CS hin thiu s chuyn vin y. Li yu
cu ca V Nguyn Gip c Crpin nhit lit tn thnh, ha
sn sng gip mi khi Gip yu cu.
V Nguyn Gip tuyn b l c mt tn cng an n mt bo
vi Gip rng: Trong khi y b c v VNQD bt giam ti s 9
ph n Nh Hu (Bonifacy), y lng tai nghe trm c nhng
ngi cng tc trong c quan y bn nhau d nh n ngy 14
thng 7 (14 Juillet) ny, nhn dp Php mi Chnh ph chng ta
n d l duyt binh, VNQD s c phi on qun cm t n
hnh thch nhn vin Chnh ph chng ta; v ngi ch huy trong
c quan n Nh Hu, y thng nghe thy mi ngi u nhc
n tn Tr.
 Th l V Nguyn Gip quyt nh nhm vo tr s s 9 ph
n Nh Hu, khng cn bit c s thc hay l khng?
Cn nh s 9 ph n Nh Hu lc y l Tr s ca Ban Tuyn
hun Tht Khu ng b VNQD t Nam Ngi mi thuyn
ra ng trn tng lu; lp di l ni ang m mt lp chnh tr
hun luyn cho cc cn b t cc khu a v.
Nguyn bit th s 9 ph n Nh Hu ny trc kia qun i
Nht Bn chim ; n khi Nht u hng ng Minh, qun i
Trung Hoa li thay qun i Nht lun y; kp khi qun i
Trung Hoa tr v nc, h trao li cho VNQD, mi t thng
5.1946. Trong khi qun i Trung Hoa bit th y, c mt s
qun nhn thuc loi Tu ph b cht; cht bng mi cch:
v ng i, nay mi c n no n bi thc m ln ra cht,
cht v bnh ph thng, v.v ng bn cho o h vi ngay bn
hng hay sau nhng gc chui gn ngay cnh bit th.
Nh thu khon Nguyn Duy Hi l ngi c trao ph vic
sa sang li ngi bit th ny trc khi c dng lm tr s
VNQD c cho chng ti bit rng vi ngy trc khi rt lui,
bn Tu ph cn mi vi dp thm ngoi vn bit th mt s
qun nhn Tu ph mi cht na.
CNG SN DN CNH
 Ti hm y (12.7.46), s Qun v Thnh ph H Ni hp vi
T lnh b ra lnh gii nghim ton thnh; ri li dng thi gian
gii nghim vng ngi qua li, sai S Cng An Bc b xung
Nh thng Bch Mai v Ph Don ch mt s xc cht v tha
nhn (1) em vt trong tr s n Nh Hu ca VNQD, ng
thi cho mai phc sng ng y xung quanh ri bt u m
cuc t kch vo.

Nh s 7 ph n Nh Hu (ngy xa)

1ng Nguyn Vn Huyn khi y lm th k nh thng Bch Mai

cho bit rng m 12.7.1946, Cng An CS xung nh thng Bch
Mai ly i 3 xc cht v tha nhn.
 u tin bn VNQD chng tr mnh lit v khng cho h
c t tin xm nhp tr s. Cui cng binh s CS phi dng
n p lc sng n mi p vo c. Th l ang m h bt tt
c nhng ngi c trch nhim ti b mt mang i, trong s
c: Phan Kch Nam (1), Nguyn Vn Phc, Nguyn Ch, Phan
Qun, Phm Vn Thng, v.v vi mt s giy t, trong s c
mt ti liu quan trng l chng trnh k hoch o chnh Chnh
ph H Ch Minh.
Khi VM ot c chnh quyn, Phan Xun Thin lin ra H
Ni, c gii thiu gia nhp VNQD. c Trung ng ng
b y nhim lm Ch nhim Tht Khu ng b.
Ti tr s n Nh Hu b CS khng b, Phan Xun Thin tc
Phan Kch Nam b bt giam ti Nha Cng An Bc b.Sau mt
thi gian CS a sang giam ti ngc tht Ha L vo s-lim n
chm. Cho mi ti gn ngy chin tranh Vit-Php (12.1946), CS
a Phan Kch Nam ln giam vo Hm kn (Cachot), ti lao
tnh Ph Th, CS lin em Phan Kch Nam cng 12 ngi khc,
trong s c L Khang ra bi c gn lao Ph Th th tiu.

1Phan Kch Nam chnh tn l Phan Xun Thin nguyn qun ti qun
in Bn, tnh Qung Nam, theo o Tin Lnh, u T Ti t thi
Php thuc, khng chu ra lm cng chc, sng bng ngh dy hc ti
cc trng T thc, c th gi hot ng cch mng.
 Sng hm sau (13.7), CS cho khai qut cc xc cht ngoi
vn ln, xc chn lu c, xc mi chn cng c (s xc m
Cng An Bc b mi mang ti ti hm trc), lp thnh bin
bn; ri mi bo ch, ng bo cng nh mt s ngi ngoi quc
n xem chp hnh quay phim; ri cho trng by hnh nh ti
phng Thng tin cho cng chng vo xem, tuyn truyn vu co
trc d lun rng:
VNQD lp ring ni s 9 n Nh Hu mt Hc
im, chuyn cp ca v bt cc git ngi, th tiu nhng
thng dn v ti, v s thc chng minh. (1)
Trong lc bn CS dng ng ngy to v n Nh Hu
vu khng VNQD th c Hunh Thc Khng, B trng B Ni
v, quyn Ch tch Chnh ph; c Hunh hon ton b bt mt,
nn khng hay bit g c! n lc h dn cnh xong, v loan
truyn ra, ri mi trnh ln c Hunh, th c ch cn bit dm
chn la tri: Khng ng bn Vit Quc li c nhng hnh ng
qu tn c nh th! Th l ngy hm sau, h ln c k mt

1Ti liu ny tm thy trong tp h s ca tn L, l i i trng

CS b c quan an ninh ca Hi ng An Dn thnh ph H Ni bt
c hi nm 1947. Tn L khai: Chnh y l ngi c V
Nguyn Gip c ra ng iu khin vic vo chim v canh gc c
quan n Nh Hu, ri em xc cht t cc nh thng n chn
xung, dn cnh khm xt, khai qut nhng xc cht y ln, vu co
cho VNQD cp ca, bt cc, git ngi bi nh.
bn vn ca vn phng B Ni v kt ti cc hnh ng kht
mu k trn, v ph Ch tch cng ban hnh mt quyt nh
cng quyt tr ti nhng k lm vic phi php.
ng bo Th lc y c rt nhiu ngi bit r s tht
cu chuyn vu khng ny, nhng v p lc chnh quyn CS c ai
dm h mi! Cn nhng ngi c tn tui, c uy tn ca phe
Quc Gia trong Chnh ph Lin Hip th xut ngoi cng
mt lc hoc trc khi qun i Trung Hoa rt lui. Nhng k
chm chn cn li trong nc th ang tm cch ln trnh
khi b st hi; ly ai u m ty vt nh, thanh minh s v
trc ng bo, trc lch s!
Cng ngy 13.7.1946, V Nguyn Gip h lnh cho b i
a phng c php tn cng vo ht thy cc chin khu
VNQD tr tr s Trung ng H Ni.
Ri thi cuc bin chuyn nhanh chng, n cui thng
12.1946, cuc hn phi bt c d gia Php v Cng Sn Vit
Nam tan r ri bng n ton quc khng chin, th l mi ngi
i mi ng; v n Nh Hu chm trong mt nghi n ca lch s.
Mi v sau ny khi c Hunh Thc Khng v Qung Ngi
lnh o Lin Khu V chng Php (1947), thnh thong cng c
i ngi b mt t t thut li s tht v v n Nh Hu vi
c. C Hunh tr mt kinh ngc nhng ri cng ch cn bit
chp ming th di khng ni qua mt li. Cho n nay, i
vi ci cht ca c Hunh Thc Khng Qung Ngi cng thm
mt nghi n trc lch s. (1)

CHNG IX

VNQD T CHC CC CHIN KHU CHNG THC

DN PHP V CNG SN
NHT CHIN KHU
1
Nht Chin Khu gm cc tnh: Hi Dng, Kin An, Hi
Phng, Qung Yn, Hn Gai v Mng Ci c thnh lp t
thng 11 nm 1945. Chin s Nguyn Vn Lc c y nhim
lm Ch nhim Tnh ng b tnh Hi Dng kim Ch nhim
Nht Chin Khu.
T sau ngy ot c chnh quyn, CS ra lnh bt giam
v th tiu mt s ln cu ng vin VNQD ti cc a phng
thuc Nht Chin Khu. Ch nhim Nguyn Vn Lc ht

1B khuyt theo ti liu ca Gio s Nguyn Vn Mi v ng Nguyn

Ch.
sc can thip vi Ch tch y ban Hnh chnh CS a phng,
vi B trng B Ni v Hunh Thc Khng, vi c Ch tch
H Ch Minh, vi Hong Hu Nam nhng cng u v hiu qu.
Mc du gp bao cn tr, Ban t chc ca Tnh ng b
VNQD Hi Dng cng lin lc c vi nhng phn t c
cm tnh tnh l v cc ph, huyn: Vnh Bo, Ninh Giang, Kim
Thnh lp thm c nhiu Chi b hot ng cc a phng
y. Truyn n, bo ch t Trung ng gi v u c phn
pht khp mi ni.
Ti Hi Phng, tr s cng khai ca VNQD c thit lp
t thng 12 nm 1945. Ch nhim Thnh ng b l Bch Thi
Tng (1).
i lp vi t bo Dn Ch ca CS Hi Phng, Nht
Khu ng b VNQD cho xut bn nht bo Sao Trng cng
ti Hi Phng lm c quan lin lc v tranh u chnh tr cho
ng min duyn hi.

1Bch Thi Tng l con trai c Bch Thi Bi, b CS bt cc Khu

T V Vit Quc Kin An vo cui nm 1946. a ln giam Nha
Cng An, ri vo Ha L, H Ni. Trc ngy chin tranh Vit-Php
(12.1946), a ln giam Phc Yn, ri Vnh Yn, ri Thi Nguyn,
ri L Than ti Bc Cn. Mt tch vo 1948-1949 cng vi Nguyn
Triu Lut, ng V Tr, L Th, Trnh Nh Tu, Thanh Minh, v.v
 Cuc x xt vi CS bt u l v Thnh ng b Hi Phng
bt my cn b tuyn truyn la bp dn chng ca VC giam vo
tr s. Phn ng li, CS cho t chc mt cuc biu tnh, tuyn
truyn dn chng cc lng thuc vng ngoi i hoan h cuc
on kt cc ng phi, tp trung ti trc ca Nh Ht Ln Hi
Phng, ri cn b CS hng dn dn chng xng vo tr s
VNQD.
Trc tnh th vn bt c d, chin s ng gc trc tr s
VNQD phi n sng bn cht tn cn b ch huy ny. Qun i
Trung Hoa hay tin, lin n can thip kp thi, tch thu kh gii
ca c hai bn, v gii tn cuc biu tnh li dng.
Tip n hi thng tun thng 4 nm 1946, Php qun huy
ng chin xa ph my tr s t v ca CS ri tha dp bn
i bc vo tr s VNQD ph hy hn bc tng pha trc,
tr th v my bi bo ca Sao Trng kch lit cng kch
v Php ko qun vo Hi Phng hi thng 3.1945. V c d b
tc chin t trc nn b i VNQD bn tr li, git cht
mt i y Php ch huy chin xa.
T sau ngy mng 6 thng 3 nm 1946, cc hot ng ca
VNQD Hi Phng cng nh Hi Dng bt u km phn
pht trin. n cui thng Ba, nhng cn b v ng vin hot
ng kh u rt dn ra Phn khu Mng Ci, mt cn c a
tng i vng chc hn.
Ngy 13 thng 7 nm 1946, ngy CS tn cng vo tr s n
Nh Hu H Ni, cng l ngy m V Nguyn Gip h lnh
tng tn cng cc khu chin. Cc tr s ca VNQD Hi
Dng, Hi Phng u b Cng qun ln n nh p, nn b tan
r t y.
2
Ti Mng Ci, nguyn t thng Ging nm 1944, Dng T
Dn tc Chu Thnh Lin t Trung Hoa v lin lc vi cc nh
cch mng Mng Ci hot ng. Tip n ngy mng 7
thng 7 nm 1945, mt s chin s cng V An Quc (1) ly c
mt s v kh ca qun i Nht Bn a ra ngoi.
Ngy mng 7 thng 7 nm 1945, V Kim Thnh l trm
trng giao thng lin lc ca VNCMMH ti ng Hng,
Mng Ci, ch huy mt s ng ch v nh ui Nht qun
chim c thnh Mng Ci.
n hi 12 gi ngy 21 thng 7, Nht qun tng phn cng.
V lc lng ch qu mnh, V Kim Thnh cng cc ng ch
ca ng phi rt qun ra khi bin gii, tm ng huyn Phng

1V An Quc chnh tn l Vi Vn Lu, khi y c Nht qun tn

dng, giao cho gi chc Gim c Bo An Binh, Mng Ci.
Thnh, cch Mng Ci 60 cy s.Cch 3 ngy sau, li mt
trn giao chin vi Nht qun xy ra Nguyn L, cch Mng
Ci 5 cy s.
n sau ngy Nht Bn u hng ng Minh, V Kim Thnh
lnh o mt s chin s t huyn Phng Thnh quay v chim
ng Mng Ci. V An Quc c c gi chc Nht S
Trng kim Cnh b T lnh, Dng T Dn ph trch Chnh
tr qun, chnh, tng s hn 400 ngi, phn phi i chim ng
cc n H Ci, m H, Tin Yn, Ca ng, Cm Ph.
Ngy mng 9 thng 9 nm 1945, V Kim Thnh ra lnh tp
trung qun Qung Yn, nh ui qun Php.Khi V An Quc
em qun i vo n Hn Gai, mt s cn b CS lin tm n
ngh hp tc cng chung sc chng xm lng.
Hai ngy sau CS vit th mi V An Quc cng cp ch huy
n tr s CS cng son tho k hoch tn cng Php. Cuc
hp y do Nguyn Bnh (!) lm ch ta. Vin danh ngha on
kt hp tc, CS ra lnh phn tn qun i ca V An Quc i ni
khc.
Bit mc mu, s qun i y nht nh gii tn khng chu
i. Mt mt CS dng v lc a V An Quc v Hi Phng, ri
a n tri giam Hi An. Cch t ngy, V An Quc trn
thot v nh c Bit ng Qun VNQD bo v a c v
Hn Gai.
Cch 4 thng sau, ni b bng pht sinh mt bin c kh quan
trng, c k toan lt V Kim Thnh, nn ngay hi 24 gi ngy
15 thng 2 nm 1946, B T lnh triu tp mt cuc hp cn b
bt thng i n quyt ngh l phi thay i l c gii quyt
vn ni b.
Sng hm sau (16.2.1946), B T lnh c i Biu n gp
V Kim Thnh trnh by nhng vic xy ra, v quyt ngh ca
cuc hp hm qua, ri mi V Kim Thnh vo thnh gi chc
Qun trng nh c; nhng h V t Tu lu, c v Tu,
thnh kin Tu, nn nht nh t chc, em v con tr sang t
Tu.
Hi 12 gi ngy 12 thng 2 nm 1946, l c Quc Dn
ng c thng ln k i. V An Quc c Trung ng
ng b VNQD y nhim l Tng T lnh Nht Chin Khu.
Ngy 15 thng 5, Cng qun huy ng mt tiu on n nh
Mng Ci. VNQD qun s ch c 4 i i; nhng nh bi
c ch qun.
Mt tun sau, ngy 22, Cng qun li vin thm 2 tiu on
phi hp vi tiu on trc ko n tn cng.Mt trn di trn
15 cy s, Quc Dn Qun nh ui, Cng qun phi chy ra
gii t Tr C, n Mi Ngc trt xung thuyn rt lui.
Tha thng, B T Lnh QD phi mt o qun n nh
chim li cc n H Ci, m H v Tin Yn.
Gi c trn hai ngy, th thy lc, khng qun Php t
ngoi mt b tin ln nh vo; mt mt Cng qun t Bnh Liu,
nh Lp nh xung. V lc lng qu chnh lch, Quc Dn
Qun phi rt lui v m H.
Cch 4 ngy sau, Php qun li bn i bc t ngoi khi vo,
khng qun ym h cho lc qun t Tin Yn xung tn cng;
Quc Dn Qun phi rt lui v H Ci.
n 9 gi sng ngy mng 4 thng 8, chin hm Php tin
n hi khu H Ci, bn i bc vo n, tip theo l 2 phng
pho c tin n oanh tc nh v bo ym tr cho lc qun
tin nh H Ci. Quc Dn Qun chin u sut 3 ting ng
h, ri rt lui v Phn Mi ngh mt m, sng hm sau rt v
Mng Ci. Mng Ci t y tr nn c lp khng cn lin lc
c na!
Cm hn v s tht bi chua cay hi thng 5, Cng qun tha
c hi Quc Dn Qun ng lm vo c th, b mt em vng,
gi, thuc phin cng hin cho cp ch huy qun i a phng
Trung Hoa. B T Lnh Quc Dn Qun nhn thy tnh th
khng th chng tr ni vi Php v CQ v li c qun i Trung
Hoa gip sc, nn h lnh gii tn. Mt s cn b b l mt phi
lnh sang Trung Hoa, cn phn ng li phn tn v cc a
phng hot ng trong bng ti.
Vt qua bin gii, cc chin s Mng Ci tm ng ln Cn
Minh, li tip tc hot ng vi Hi Ngoi B VNQD ti y.

NH CHIN KHU
1
Nh Chin Khu gm cc tnh: Bc Ninh, Bc Giang, Lng
Sn. Tr s ca VNQD c thit lp ti cn c qun s ca
ng p Cu (Bc Ninh) t thng 2 nm 1946, Ch nhim
Tnh ng b l V Vn c, Qun s y vin trng l An
Sinh tc Phan Ch Thnh.
VQD cng thit lp tr s cng khai ti p Cu do V
nh Huyn ph trch, c t lu li di tr s ln tnh l Bc
Giang. Cn ti Lng Sn, VNPQH ng qun ngay ti trong
thnh, do Nng Quc Long ch huy.
VNQD ng qun p Cu c t ngy, CS em qun
n bao vy. Quc, Cng dn qun nh nhau lin tip hai trn,
nhng Quc Dn Qun chim c ngn i cao, mt a im
qun s ti quan trng, nn Cng qun khng chng c ni phi
rt lui.
T sau ngy QD v CS ra bn tuyn ngn on kt, Nh
Chin Khu cng nh cc chin khu khc ca VNQD u tm
yn tnh mt thi gian; v li ch trng ca VNQD khng
nh dng gii php qun s chin khu ny.
Sang n u thng 7 nm 1946, s on kt gia QD v
CS hu nh tan v hon ton, V Nguyn Gip ra lnh bao
vy, v bt u tn cng cc cn c qun s ca VNQD. Trung
ng ng b ra lnh cho Qun s y vin trng An Sinh phi
rt ht c cu v Tam Chin Khu.
nh rt v Chin Khu Vit Tr, nhng ng giao thng b
chn. Trung ng ng b li ra lnh cho rt qun ln tnh Bc
Giang hp tc vi Tnh ng b VQD.
Ln ti Bc Giang, li gp phi gia lc ni b Tnh ng b
VQD tranh ginh nhau cp ch huy gia V nh Huyn v
Phm Cao Hng.
Xt thy tnh hnh ni b VQD ti Bc Giang ri ren v
phc tp v cng, nn An Sinh nh dn 200 Quc Dn Qun vo
vng Cai Kinh, Yn Th l chin khu ca ng t chc t u
nm 1945. Nhng cng vn vp phi vn giao thng b cn
tr, khng th no rt lui v y c. Nn bt buc phi li
Bc Giang hp tc vi VQD. Sau mt thi gian, li cng
VQD cng rt ln Lng Sn vi mc ch lin kt vi Phc
Quc Qun, gy thnh mt lc lng hng hu chng Cng
Sn v Thc Dn.
n Lng Sn cng li vp phi tnh trng tranh ginh nhau
a v ch huy nh Bc Giang gia V nh Huyn v Phm
Cao Hng. Nng Quc Long th t nhin b mt b thnh ko
qun rt ln ng ng vi dng l ng cho CQ ko qun
vo nh VNQD v VQD.
Thnh Lng Sn b trng sut mt m, mi n sm ngy
hm sau, Quc Dn Qun mi hay bit. An Sinh lin ra lnh em
Quc Dn Qun tin vo thnh ng gi, thng ng k ln k
i; cn qun i ca VQD vn ng li K La.
CS hay tin, bn huy ng qun s ng o n vy trng
trng ip ip pha ngoi thnh. Quc dn qun phi chia lc
lng lm hai: mt phn li gi thnh, mt phn phi n gip
sc Phm Cao Hng gi mt K La.
Sau nhiu trn giao phong kch lit, Cng qun phi rt lui.
Li tip n s mu thun gia Huyn v Hng bt u tr nn
cng ngy cng kch lit, c h i n mt cn mt mt. Nhn
thy khng th s tranh chp ni b ko di thm mi, An
Sinh bt buc phi ng ra ha gii c hai bn. Cu chuyn xch
mch gia Huyn v Hng c chm dt, li cng bt tay nhau
hot ng nh thng.
Thnh ph Lng Sn v K La khng c nh sng in
t lu. kin thit thnh ph, v i din VNQD cho vn ti
than v huy ng th thuyn tr li lm vic, thnh ph li bt
u c in. ng thi dn chng c ku gi v hp tc, cc
ca hng li bt u m ca bun bn tr li, l ng k tung bay
pht phi khp mi nh, tinh thn Quc Gia c ph bin su
rng vo qung i qun chng. V mt qun s cng c tng
cng v chun b lun lun. Xung quanh tnh l, Cng qun
tng gia bao vy kinh t v n sng uy hip lin tip sut ngy
m. Quc Dn Qun vn gi vng c tnh th; nhng dn lm
vo cnh ht lng thc, mi ngy qun i ch c n c mt
ba cm, v li qun s li qu chnh lch, tip vin khng th
no c nn t lng quyt phi rt lui.
2
Mt m vo cui thng 8 nm 1946, Quc Dn Qun bt u
rt khi thnh ph Lng Sn. Va n a u K La th chm
trn vi Cng qun. Quc Dn Qun lm vo trng hp tin
thoi lng nan. Ch huy Quc Dn Qun cng quyt m con
ng mu i. Thot qua mt m rong rui trong ng
rng, 5 gi ri sng ngy hm sau n Tam Lung, li b lt vo
vng vy ca Cng qun, tc l hu qun ca Cng qun vy
PQQ ng ng.Tin qun do Phm Cao Hng ch huy i
thot; cn hu qun do An Sinh ch huy phi ng u vi Cng
qun.Trn nh ko di n 8 ting ng h mi nh bi c
Cng qun i thot. Tuy vy, cng phi b li mt kh nhiu qun
dng cng mt s kh gii hng nng, v c mt s t qun chy
lc ln khu PQQ ng ng.
Tin n n Bo Lm gip gii Trung Hoa, QDQ tp trung
ti y ngh ngi.
Ti ng ng, PQQ hay tin, lin phi lin lc n Bo Lm,
yu cu phi i Biu n tip nhn s qun chy lc n.
Phm Cao Hng c phi i. Nng Quc Long ngh mi ton
b QDQ tr li ng ng hp tc vi PQQ. Nhng ngh ny
b cp ch huy QDQ bc b, v ng tr li Chin Khu Cai
Kinh, v y khng nhng l ni him yu m vn qun lng
cng khng n ni phi qu lo u. Nhng mun tin n Chin
Khu Cai Kinh, trc ht phi phi ngi i tm ng. n khi
tm c ng, ngha l phi i ng vng bin gii. Lp tc
ton b ln ng, ngy ngh m i, cng c khi ngy i m
ngh ty theo tng chng ng. Ng gia rng hoang, ung
nc khe sui, cn n th thiu thn cc kh v cng.
 Rng r 15 ngy i ti lng La Pht, mt a im tch tr rt
nhiu lng thc ca VC, c qun i ng gi.QDQ lin nh
chim La Pht, lng thc tr nn y , nhng v n dc li
thiu v trong nhng ngy i rng, qun s v qu mt nhc, nn
ln vt bt mt s n dc ng.
B mt kho lng, VC chuyn thm binh s n tn cng, uy
hip sut ngy m. QDQ bt buc phi vt qua bin gii mua
n; nhng s n mua c ngy no ch dng bn tr li
CQ trong ni ngy hm y.
CQ tn cng rng r sut mt thng tri lin tip, QDQ phn
thiu n, phn binh s li b m nhiu, thuc men khng c ly
mt cht, nn c mt s cht. Gia khi y li pht sinh ni phn,
c k manh tm thng ng bo tin cho CQ bit r tnh hnh
khng hong ca QDQ. t nhin mt phong th do mt bn tay
b mt t trong vn phng cp ch huy QDQ, trong th CQ vch
r ng ht tnh hnh ni b ri ren, ri ngh hp tc.
Mt cuc hp cn b qun, chnh c triu tp, ton th
cng quyt bc b ngh ca CQ ri tp trung binh s gii thch
mi l do, h lnh chun b rt lui. Lc lng QDQ khi y hin
cn hn 400 ngi: VNQD cn 210 ngi, VQD hn 200
ngi.
 Cui thng 9 nm 1946, vo hi 1 gi khuya, QDQ m con
ng mu rt qua bin gii. V c k ni phn, CQ ko n vy
kn ba mt. QDQ va nh va tin sang a phn huyn Minh
Giang thuc tnh Qung Ty (Trung Hoa).
Trc khi rt khi La Pht, mt s gm 50 ngi: gi, m,
n b, tr con xin c tr v nguyn qun, v khng cn sc
i theo. Khi h tr v n Lc Bnh, b CS bt ht gi li, ri ch
n m khuya, bt lt ht qun o, dn ra ging khi, y ht
xung chn sng.
3
Sang qua bin gii, chiu lut Quc T, ton b QDQ b chnh
ph a phng tc ht kh gii, ri tp trung K M, mt n
tin tuyn, gip bin thy Vit-Hoa.
Sau mt thng ngh ngi, v lin lc c vi Tnh ng b
TQQD Qung Ty, ton th QD c chuyn n Minh
Giang v chia lm ba ton: 1 ton n Ninh Minh; 1 ton Minh
Giang; 1 ton T Lc; lng thc c tip t mt cch chu
o.
Nh vy, tinh thn v vt cht ca ton b c khi phc.
Cp ch huy bt u t chc hun luyn chnh tr, vn ha v tng
gia sn xut, ph ry trng la, u, sn, ng, v.v
 Thng Ging 1947, bt lin lc c vi cc ng ch Cai
Kinh, Yn Th.
Sang thng 2, t Minh Giang, QDQ ko v nh n T Lng
do Php qun n tr, chim c mt s v kh, ri truyn n
ku gi ng bo xit cht hng ng vi QDQ nh ui Thc
Cng, ri rt lui.
Tr v Minh Giang, cc chin s VNQD chiu m Ch
Nguyn Qun khp gii bin gii Ung Chu, Khm Chu, Thp
Vn i Sn, Tnh Ty, hun luyn thnh mt o qun hng
mnh, ch c hi tr v nc dit Thc Cng cu quc.
n u nm 1948, cc chin s VNQD li ko v tp kch
mt n binh Php ti Cao Bng, ni tip gip bin gii Trung
Hoa, vi mc ch thm d lc lng v ng li giao thng.
Vi s mng chng Thc Dn v Cng Sn, cc chin s
VNQD n tr Ninh Minh, Minh Giang v T Lc cng c
mt s ng ch tham gia vo hng ng Quc Qun Trung Hoa
nh dp Hng Qun ti cc a phng y.

T CHIN KHU
1
 T Chin Khu gm cc tnh: Hng Yn v Thi Bnh,
nhng Thi Bnh ch c mt s t ng vin sang hot ng chung
vi cc ng ch Hng Yn.
T u thng 11 nm 1945, Chnh ph Cng Sn tuyn truyn
m v tng tuyn c Quc Hi. Cc chin s VNQD Hng
Yn ri truyn n, cng biu ng phn i li tuyn c bp bm
y.
Ngy mng 10 thng 12, Chnh quyn CS huy ng cng an,
cnh st n vy nh bt Nguyn Huy Th, Phm Duy Kiu,
on B Xch, V ng, Nguyn Trung Qut, Trnh Th Hng,
on Mnh Ch Tt c hn 40 ngi em giam vo lao x tnh
Hng Yn.
Ngy 13 thng 2 nm 1946, hai ng vin l o Danh Qu
v Lc (1) huy ng mt s ng ch v trang nh ph lao x
Hng Yn, gii cu c tt c cc ng ch ra, thit lp tr s
cng khai ngay ti th x Hng Yn.
Thnh phn Ban Chp Hnh Tnh ng b Hng Yn, gm
c 7 ngi:
Ch nhim Tnh ng b: Phm Duy Kiu

1o Danh Qu sinh qun ti lng Lin Phng, huyn Tin L, tnh

Hng Yn. o Danh Qu b CS th tiu vo cui nm 1949 nguyn
qun. Cn Lc cng l ng vin VQ ngi cng huyn vi Qu.
 Ph Ch nhim kim lin lc: V ng
Tng b th: Nguyn Huy Th
Ph t qun s: Nguyn Vn Xuyn
y vin Ti chnh: Nguyn Trung Qut
y vin T chc: H Qu c tc Giang Khi
y vin qun s: Danh Giao tc Quc Tn
VNCMMH cng thit lp tr s cng khai th x Hng
Yn, do Gio Thng, Nguyn Thng c v Hinh ph trch.
Tnh ng b VNQD Hng Yn mua c 521 khu sng
trng v sng lc cng hai chic xe hi c phng tin di
chuyn i tuyn truyn v lp chi b cc ph, huyn trong tnh;
tr huyn Vn Lm gip ph Thun Thnh tnh Bc Ninh.
Mt cuc xung t m mu xy ra gia Quc v Cng
vo hi thng 3 nm 1946. Nguyn hm y cc chin s VNQD
huyn Ph C mi Ban Chp Hnh Tnh ng b v huyn
d l thnh lp Huyn ng b.Khi cng tc xong, trn ng
tr v th x Hng Yn, qua n Vng (Tin X) b Cng qun
phc kch. Hai bn n sng, sau 30 pht giao chin, Cng qun
rt lui em theo 3 xc cht; VNQD b t thng 2 chin s: i
Cn v Tng Un.
 Ngy 17 thng 6, Tnh ng b VNQD t chc l k nim
13 lit s Yn Bi ti sn qun vt th x Hng Yn, c mi
i Biu cc on th bn v thn ho nhn s cng Chnh quyn
VC trong tnh n tham d rt ng o.
Trc gi hnh l, xy ra chuyn tranh lun si ni v vn
treo c. i Biu chnh quyn CS i treo l c sao vng ln
trn hai l ng k VNQD v VNCMMH. i Biu VNQD
l Nguyn Huy Th cng quyt khng chu, cho rng l c
sao vng ch l l c ring ca Mt Trn Vit Minh, ch khng
phi l Quc k; vy th ch c th treo ngang hng vi hai l
ng k ca VNQD v VNCMMH m thi. Bi vy cuc l
k nim ngy hm y khng c p lm.
Sau cuc hnh l, ban t chc ra lnh bin thnh cuc biu
tnh v trang tun hnh qua cc ph trong th x, trng khu hiu:
o Vit Minh Cng Sn c ti. V cng t y gia Vit
Quc v Vit Cng tuyt giao.
Cng nh cc chin khu ng b khc, t trung tun thng 7
nm 1946, CS bt u ra lnh cho cng an theo di cc ng vin
VNQD. Nhng ngi t tr s Tnh ng b tr v lng, ra
khi Th x mt cy s, l b cng an CS dng v lc uy hip bt
cc em i mt tch; nhng ng vin t cc a phng n Th
x cng vy. Nhng ng vin hot ng cc ph, huyn cng
u b cng an CS khng b; ng thi cn ngm cm v bt
giam nhng ngi em lng thc n tip t cho nhn vin Tnh
ng b.
Tnh ng b Hng Yn phi lin lc ln Trung ng ng
b bo co v xin ch th, c i m khng tr v!Bt c d,
Nguyn Huy Th phi ch thn ln H Ni; trn ng tr v
n khong gia ng H Ni Hng Yn th b cng an CS
n bt (*).
(*)Nguyn Huy Th sinh ngy mng 6 thng 5 nm Tn Hi (1911)
ti lng Trung Lp, huyn M Ho, tnh Hng Yn.
Nm 1928 l Hc Sinh on ca VNQD ti Thnh b Hi Phng,
ph trch cng tc nh n binh tnh Kin An. B Hi ng Hnh
hp ti Kin An x pht lu i Cn o nm 1930.
Nm 1945 c tr t do tr v nguyn qun.
L chin s hot ng tch cc chng Thc Cng. n ngy
11.10.1946, b cng an CS n bt vo khong gia ng H Ni
Hng Yn a i giam kn. n ngy 28.12.1946, em chn sng ti
lng i Quan, ph Khoi Chu, tnh Hng Yn.

Tr s Tnh ng b VNQD Hng Yn t y tr nn c

lp hiu qunh, khng cn ai qua li, ch cn mt s nhn vin,
nhng ngi c nhim v v mt m sng n m thi! Mi v
sau, mt n cn b, ch V Th Ngn t H Ni v thot Hng
Yn, mi c bit r tnh hnh ri ren v nguy ngp ng xy
ra H Ni.
Hng Yn l mt tnh min ng bng, khng c cn c a
v qun s, tin thoi v l. Cc chin s, nhng ngi cn li
tr s th x Hng Yn, quyt nh mo him m con ng mu
rt lui v D Ch, mt lng tr ph, li c nhiu ng vin thuc
huyn Tin L cng tnh.
Trn ng rt lui v ti lng o ng, b CS em qun
phc kch. Mt trn c chin din ra. Bn VNQD b cht v
b thng 24 ngi; CS b cht v b thng hn 30 ngi.
V D Ch, cc chin s VNQD quy t ng ch cc lng
ln cn, t chc thnh Mt Lng Chin u Chng Cng Sn.
Thit lp tr s, tuyn truyn kt np thm ng ch, t chc kinh
ti, v.v
CS trc ht thi hnh chnh sch bao vy kinh t, phi qun
i bao vy bn mt lng D Ch ngoi vng 1 cy s, ngn cn
khng cho nhng ngi l mt vo lng, chn mi s mua bn
tip t.
bo v kinh t, v la ma thng 10 nm 1946, cc chin
s D Ch mang theo v kh ra ng lng gt la nhng phn
rung ca mnh v lm lng thc. CS huy ng qun i n
tn cng. Ch nhim Phm Duy Kiu (1) b bt sng v mt s
hn 30 chin s b cht v b thng.
V ng c cc ng ch c ln lm ch nhim thay th
ng ch Phm Duy Kiu. n ti ngy 18 thng 12 nm 1946,
CS cho bc loa cha vo lng D Ch ku gi cc chin s
VNQD ra hp tc thng nht qun i chng xm lng.
Thc dn Php nh chim Hi Phng v lm le tin nh
chim khp ni.
Sau cuc hi ngh, cc chin s D Ch c V Ban ln chi
gc phng thanh tr li: ng hp tc v thng nht qun i
chng xm lng; nhng bn no gi kh gii bn y di l c
ca ng mnh; khng c khng b bt b gia nh nhau v
phi th ht cc chin s VNQD m cng an bt gi t
trc

1
Phm Duy Kiu b VC bt a v vi gia nh ca c lng L
Chi, huyn Tin L, tnh Hng Yn. CS d u hng, vit th ku gi
cc ng ch D Ch ra hp tc, Phm Duy Kiu cng quyt khng
chu; ri sau 4 ngy, C t t trc mt mi ngi trong gia nh.
Phm Duy Kiu l ngi gia nhp VNQD ngay t ngy ng mi
thnh lp. Sau v n Bazin, C b HH kt n 5 nm y ra Cn
o.
 Chnh quyn CS tr li ng chu cc iu kin, v c hn
ngy gi mi ht cc chin s D Ch ra nh lng cng chnh
quyn CS k t giao c.
n ngy gi c n nh CS huy ng dn chng vc
biu ng nu cao khu hiu:
Hoan nghnh anh em VNQD bit t T quc trn ht.
Cng nhau on kt, t th qun ht.
Khi ra ti nh lng D Ch, cc chin s VNQD ng pha
ng sn nh; qun i CS ng pha bn Ty.Sau khi lm l
cho c, cn b CS yu cu c hai bn cng kh gii trc sn
nh, cng nhau vo c trong nh k t Giao c. C hai bn
u h to khu hiu:
T th qun ht! Cng nhau on kt chng xm lng!
Ting h trong nh lng ang vang di, th ngoi sn nh
bng t t pha m m ko ti hng ngn ngi, gm n ng,
n b, tr con, khc no n ong v t, cp i ht tt c s sng
n ca c hai bn trc sn nh.
Cc chin s D Ch pht chc tr nn tay khng. By gi
Cng qun ko thm ti dng v lc uy hip mi V ng sang
lng Ngha Ch, mt lng k cn cng Ch tch y ban Hnh
chnh Huyn tho lun, ri a V ng i giam Chi L (thuc
tnh H Nam).
 Cn li s 300 chin s, n m 19 thng 12 nm 1946, CS
em qun i n mi ht i, ni thc l i cng qun i
chnh ph nh gic Php.
Cng qun dn n cnh ng lng Hong X, tc gi lng
Vng, cng huyn; y c o sn nhiu dy giao thng
ho su. CS ra lnh th tiu ht.
Cn cc chin s cc a phng trong tnh Hng Yn,
nhng ngi m CS bit ch danh c hot ng, u b bt a
n tri giam L B S, tn mt ao ph th ca CS huyn
Thch Thnh, tnh Thanh Ha.

NG CHIN KHU
1
Ng Chin Khu ng b gm cc tnh: H Nam, Nam
nh, Ninh Bnh.
T cui ma h nm 1945, Trn Trng Long tc Long Xng
cng mt s cn b c Trung ng ng b VNQD phi
xung tnh Nam nh hp vi s cn b a phng pht ng
phong tro. Ni lin lc b mt t ti mt cn nh ti ph Bn
Thc, v mt a im lin lc khc ti s 2 Ph Ga, Nam nh.
Sau ngy 19 thng 8 nm 1945, VC ot c chnh quyn
tnh Nam nh, em lc lng cng an cnh st n bao vy ni
lin lc ca Vit Quc Ph Ga. Hai bn n sng, bn VNQD
tp trung ha lc tn cng rt mnh, khin VC phi rt lui. Nhn
thng y, cc cn b VQ thnh Nam thu lun 4 cn nh Ph
Ga, thit lp tr s cng khai tranh u.
Cn A l tr s ca VNCMMH.
Cn B l tr s ca VNQD.
Cn C l c quan hun luyn qun, chnh.
Cn D l c quan bo v tr s.
Sau khi Tnh ng b c thnh lp, hot ng cng khai
th c mt s ng bo Cng gio x Bi Chu v Pht Dim
n xin tham gia, on kt trn phng din cch mng dit Cng
v kin quc. Bi vy s thanh nin Cng gio t hai gio khu
y n d lp qun, chnh rt ng, nn phi t thnh vn
hun luyn cp tc, mi kha 7 ngy cho 200 thanh nin, do Cn
b Qun s l ng ch Bo ph trch.
Ban Chp hnh Tnh ng b lin tnh n vn mua sm
thm v kh, lp khu chin u ti C L v Bi Chu; ng thi
phi cn b i lin lc vi cc ng ch Ninh Bnh, Thi Bnh
v H Nam thnh lp Tnh ng b cc ni y.
u thng Ging nm 1946, QD v CS k tha hip on
kt ti H Ni, c ph bin i khp cc Chin khu ng b,
mt s ng vin trong gio gii tnh Nam nh: gio Thng,
gio Chng, gio Qunh, gio i c chnh quyn CS tr t
do.
Tha c hi Quc-Cng on kt, mt s cn b CS len li
vo c trong t chc VNQD lm gin ip, chia r hng ng
v ph hoi, mt khc, CS ngm khng b bt cc i Biu Cng
gio, Gio khu Bi Chu th tiu; khin cc cn b ng vin
VNQD hoang mang phn tn rt lui dn. Tr s cng khai lc
c cn c my ngi do gio Thng ph trch, ko di c t
thng ri rt v hot ng ti Gio khu Pht Dim, Bi Chu do
ng ch Bch Dn lnh o.
2
Pht Dim khi y c cha L Hu T c chnh ph H Ch
Minh mi ra lm c vn, nn cc ngi trong gio khu u c
che ch.
Nm 1946, li dng mt cuc bo ng ca CS m st mt
on trng Thanh Nin Cng Gio ca khu Bi Chu, lng dn
cng phn, t t chc biu tnh chng i, ph Ty Cng An v
phi b ca CS. Cc cn b a phng ca VNQD da vo
t chc cc on t v, di quyn ch huy ca c Cha L Hu
T.
Np di hnh thc t chc cng khai hp php, nn cc c
s t chc ti Pht Dim, cc ng vin VNQD quy t c rt
ng ng ch, m lp hun luyn, tuyn truyn; vic ng ch
l c cn b lin lc vi Gio khu Thanh Ha, mu chim
li chnh quyn tnh y, song cng vic khng thnh.
n nm 1949, sau khi Php qun b Pht Dim, cc ng
vin VNQD mt phn nm vng c t v Cng gio, nn
lun lun tm mi cch mua thm v kh ct giu mt ni,
mu i s nu gp thi c.
VC vn coi Pht Dim l ci gai nhn lm tr ngi vic tin
trin chnh sch Cng Sn cc khu Cng gio a phng, nn
ngm ko i qun n tn cng, ly danh ngha gii phng Pht
Dim vi m mu l n p tiu dit Cng gio l phn chnh v
phn ph l tiu dit cc chin s VNQD. V CS tha bit chin
s VNQD m a s l ng bo cng gio Pht Dim. Nhng
khi CS ko qun v n Gia Kim, th ton th cn b VNQD
thn i sch ng ch huy t v chin u. n pht cui cng,
CS b tht bi nng n phi rt lui.
Tm li, Pht Dim trong giai on CS ot chnh quyn cho
n khi di c vo min Nam, cn b VNQD tuy c hot ng
trong vng b mt vi tnh cch hot ng cho Tn gio tn
ngng m thi, ch chnh thc danh ngha tranh u trn hnh
thc ng coi nh khng c g ng k!
 Trong cc bui hi tho, cc c Cha vn cao tinh thn
tranh u ca cc ng ch VNQD v s hot ng ti gio khu.
LC CHIN KHU
1
Vo cui thng 8 nm 1945, mt s cu chin s VNQD
tnh Thanh Ha c Trung ng ng b ra mt lnh gp rt
thnh lp mt chin khu ti min Trung, pht trin ng vin,
hun luyn chnh tr, qun s, v nht l v mt tuyn truyn
chnh ngha su rng trong qun chng.
Sau cuc hp bt thng, cc chin s Thanh Ha u tn
thnh ly n in Gi Linh lm cn c a, v ni y tri qua
mt thi k oanh lit ca vua Ng m hin nay vn cn di tch,
thnh p bng t, chu vi bng 20 mu ta, mt thnh rng 5
thc, cao 2 thc l du vt hin thi, cn trc kia cao bao
nhiu th khng r!
Ch nhn n Gi Linh l c Trn Vn Gion, mt v tc nho,
nhc ph ca c ng ch Hong Vn Tng (1) v li l thn ph

1Hong Vn Tng l mt sng lp vin VNQD, b mt thm bt giam

sau v m st Bazin vo thng 2 nm 1929.Trong thi gian Hi ng
Hnh thm vn trong ngc tht Ha L, H Ni th anh Hong Vn
Tng b cm nng.Thy kh lng sng c, ch tch HH cho v
anh a v vi gia nh Thanh Ha. a v ti nh th anh Hong
Vn Tng t th. Hong Vn Tng c ngi con trai c nht l Hong
Vn Bch cng b CS git cht vo nm 1946.
ca ng ch Trn Vn Bn (1) nn s iu nh rt nhanh chng;
c Trn vui lng hy sinh tt c sn nghip v gia nh cho ng.
Thu xp xong mi vic, Trn Phc n c c ra bo co
vi Trung ng ng b. Ngy mng 2 thng 10 nm 1945, n
tr v Thanh Ha mang theo 2 sng trung lin, 10 sng trng,
100 tc n, mt s n c v bn danh hiu Lc Khu
ng b cng mt s cn b hun luyn vin. Gi Linh t y
tr thnh Lc Chin Khu ng b v l trng hun luyn
v b s cp ca ng.
Mi n ngy 15 thng 12 nm 1945, nhn mt cuc cc chin
s Gi Linh t chc mt cuc tp trn gi, CS mi hay l Gi Linh
c qun i, nhng li hiu lm t chc ny l ca a ch chng
li chnh quyn Cng Sn, nn t v mun iu nh v hp tc.
trnh s va chm n mu v ch, v c th gi chun
b mt cuc cp chnh quyn tnh Thanh Ha sau ny, mt hi
ngh c triu tp ti Gi Linh, a s tn thnh thuyt iu
nh ha hon; nn c s gp g gia i Biu Gi Linh l
Trn Phc n (2) v i Biu CS l L Kiu, ch tch UBKCHC
tnh Thanh Ha. Vic c Phc n lm i Biu thng thuyt

1 Nm 1952, Trn Vn Bn b CS bt em n lng Lai Triu, git

bng 7 pht sng trng mi cht.
2 L con th 5 ca c Trn Vn Gion.
l bi cc chin s Gi Linh mun sau ny c th bo m tnh
mng cng nh ti sn ca gia nh h Trn p Gi Linh.
Cuc thng thuyt ko di t ngy 20 thng 12 n ngy 15
thng Ging nm 1946, hai bn k kt bn Giao c hp tc, v
bt kh xm phm tnh mng v ti sn Gi Linh. Sau khi k kt,
CS em 5 xe hi hng nng vo Gi Linh chuyn ch cc chin
s v v kh di chuyn ra th x Thanh Ha.
2
Ngy mng 8 thng 2 nm 1946, nhn mt cuc i tp luyn
theo thng l, cc chin s Gi Linh tha c hi chim lun
s Nng Giang lm tr s, ng k VNQD ln u tin tung
bay di vm tri tnh Thanh Ha. V nhu cu cn thit, cc
chin s y li chim lun c khch sn T Dn ca ng Trn
H, v li dng tnh th c bit, c ng Trn H l ng
vin VQD\. lm Ch tch y nhim di quyn lnh o ca
L Khang.
m rng phm vi hot ng, cc chin s VNQD chim
lun khu qun nhu ca CS ng thi bt cc c C Son v lm
c vn (1).

1C C Son l mt nh cch mng thi ng Du, sau khi mn n

pht lu, c v tu cha o Vin, gn thnh ph Thanh Ha. t ra
vn Bt cc, s thc ch l mt th on trnh cho o Vin
T khi b VC tn ph tr th.
 Thanh th v nh hng ca VNQD Thanh Ha lc by
gi rt ln lao v su rng. Nhn dn nhn nhp n nghe pht
thanh hng ngy t hi 16 gi ri n 18 gi ri, khin CS
phi tc ti v cng, nhiu ln nh dng p lc qun s
gii tn tr s nhng u b cc chin s VNQD chng i rt
kch lit, mc du i khi phi mu.
c nhn dn ngy cng ng h nhit lit, nht l nhng gia
nh c thn nhn hin cn b giam gi cc lao x Lao Bo,
Cn Ln, v.v
Gia khi y mt v mu ni b xy ra. Nguyn nhn ch
v mt ng vin l Trn Trng Thm, c lnh mang mt khu
sng lc t Trung ng v cho Tnh ng b Thanh Ha s
dng; nhng Thm khng chu np cho y ban Qun s. Ban
kim sot d bit, cho i li sng nhng Thm nht nh lnh
mt. gi k lut ng, Tnh ng b Thanh Ha bt buc
phi x t Trn Trng Thm, mc du Thm l con mt bc lo
thnh ng knh trng.
V s i hi ca nhn dn v nht l ca mt s ng anh em
cu binh s, nn Tnh ng b li phi lp thm nhiu c s ph
thuc, tng cng l 28, c ni hun luyn, tuyn truyn l
thuyt v gii thch vch trn mt n CS do y vin Tuyn truyn
V nh Tuyn ph trch. Trong khi y th v ca ng Trn H
 li dng a v ca chng lm nhiu chuyn by, c hi n
thanh danh ng nn b cc ng ch mi ng Trn H v; mt
s nh a i c Tun (1) ln thay, nhng a s li tn thnh
c ng ch Lu Vn Thiu. L Khang rt tn thnh v ngh
vi Trung ng ng b cng c chp thun; ng thi cn
c n ng ch Th Xun gi trng trch tip t v kh.
Trn ng t H Ni vo Thanh Ha, ng ch Lu Vn
Thiu v ch Xun b cng an CS n bt ngay dc ng, a
thng vo giam cm ti lao x tnh Ngh An: mt s v kh quan
trng cng b CS tch thu mt.
Tnh ng b Thanh Ha c tin, lp tc y cho ban tnh
bo tm cho c s v kh y tng tr u, v y cho c v
phi lng bt cho c tn Hng l cnh st trng CS ti Thanh
Ha.
Lnh ban ra, ch trong vng mt tun l, ban c v tc
c 100 khu sng trng ca CS ti cc n l v bt c
tn Hng. Hng b bt, CS c ngay tn Hong ln thay. Hong
gi thi d dt, nn cc chin s VNQD d b hot ng, t
b ngn tr.

1i c Tun bt hiu Tchya l mt vn s, nguyn qun Thanh

Ha.
 3
Cng tc ng ang pht trin mnh m, bng ngy mng
6 thng 4 nm 1946, Trung ng ng b ra mt lnh cho ton
th ng vin phi rt lui. L Khang lin triu tp hi ngh ly
kin chung.(*)
(*)L Khang chnh tn l L Vn Ninh sinh nm Qu Su (1913) l
con c L Vn Chm v Trn Th m ti lng Phng ng, tng Phng
Thnh, ph Thiu Ha, tnh Thanh Ha.
Thu thiu thi, tng hc ht nm th 3 trng Trung hc H Ni,
b sang Trung Hoa lm ngh dy hc t ti ga Khai Vin, ri thi u vo
ngch kim sot S Ha Xa H Ni Vn Nam. Nguyn l ng vin
T Quc T. n nm 1933, gia nhp VNQD ti Hi Ngoi b Vn
Nam i tn l L Khang
L mt ng vin, mt cn b nhit thnh v gng mu, ti ba li
lc, c cc ng ch rt knh phc v mn yu.
Vo cui thng 7 nm 1946, L Khang t tr s Trung ng Hu
V ra i, qua trng hc Hng Than, b cng an trm chn bt i giam ti
Nha Cng An, ri Ha L, H Ni vo s-lim n t hnh. Cho n trc
t ngy chin tranh Vit-Php bng n, CS a anh em ln giam lao x
tnh Ph Th. Sang 1947, khi hay tin qun i Php sp nh vo Ph
Th, CS lin em L Khang, Phan Kch Nam cng 11 ngi khc ra th
tiu bi c gn lao x Ph Th.
 Hi ngh tranh lun rt si ni, cui cng i ti quyt ngh:
ty theo s can m v ti nng ca mi ngi, ai c th sang
Trung Hoa hc hi thm th nn xut ngoi; cn ai li th nn
tr trn vi qun chng tm cch ph hoi CS bng mi cch phn
tuyn truyn v gy ri ch.
Kt qu s ngi xin i rt ng, trn ng rt lui ra H Ni
v s t chc km chu o, nn khi ra ti Ph L, qun i v
cng an CS bt c mt s a v giam Thanh Ha v
Ngh An trong s c Vn, Bi Anh Tun v ch ng Trn
H
Nhng ngi li phi bo v tr s, phi lo chng i vi
CS mt cch tch cc. CS tm mi cch khng b; ban ngy
phc kch khp ni chn bt cc ngi lin lc; ban m tt
in phng s ri lon, tha c nh p. Nhng cc chin s
VNQD vn bnh tnh xp t k hoch khng km phn linh
ng, tr hnh ri rt lui dn dn, v tn mc vo Ngn Mc (Nh
Xun), Ba Lng (Tnh Gia). Mt s c Cai Ch v Cm B
Thc gip , che ch mt cch tn tnh. V th nn mi c mt
s ng vin lnh o phong tro khng Cng Mu Thn, Ba
Lng trong nhng nm 1947, 1948 v 1949 mt cch anh dng,
do s kinh nghim chin u ti Tnh ng b Thanh Ha,
Lc Chin Khu VNQD.
 THT CHIN KHU
Tht Khu B VNQD c thnh lp vo cui thng 10
nm 1945, gm cc tnh: Qung Bnh, Qung Tr, Tha Thin,
Nng (th x), Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn
(Trung Vit) do Phan Xun Thin tc Phan Kch Nam (*) l
ngi gp rt nhiu cng lao vo vic xy dng bui u; v
ng thi cng l Ch nhim Ban Chp Hnh Khu ng b.
(*)Phan Xun Thin tc Phan Kch Nam chnh qun ti Qun in
Bn thuc tnh Qung Nam, theo o Tin Lnh, u T Ti thi Php
thuc nhng khng chu ra lm cng chc, sng bng ngh dy hc ti
cc trng T thc, c thi gian hot ng cch mng.
Phan Xun Thin b cng an VC bt, khi chng n vy khm tr s
n Nh Hu, H Ni vo ngy 12.7.1946, em giam vo s-lim (cellule)
n t hnh ti Ha L, H Ni. Trc ngy chin tranh Vit-Php bng
n, chnh quyn VC a ln giam ti lao x tnh Ph Th, giam di hm
kn (cachot) gia sn. Cho n mt m vo u nm 1947, VC dn ra
khu t hoang gn lao x tnh Ph Th h st cng vi L Khang v 11
ngi khc.
 K tip n Lin Hu (1), Hong Bo (2), Bu Nim v V
Ti tc Hng Vn (*).
(*)V Ti sinh nm 1910 ti Dng n, tng Chin n, qun Tam
K, tnh Qung Nam. Sau ngy tt nghip bc tiu hc ti Tam K, V
Ti tip tc tng hc bc trung hc ti Quc Hc Qui Nhn. n nin
kha th 3, v lm lun Php vn c tnh cch cch mng, b mt thm
Php theo di, v sau khi b bt giam, v bt c trong tp sch c
mt s truyn n chng Php, nn b kt n 7 thng t v giao v
nguyn qun qun thc.
1932, tr ra H Ni tip tc tng hc ti trng Hng Bng.
1933, tr v chnh qun m trng T thc Tiu hc.
1934, trng T thc Tiu hc c di chuyn n th x Tam K,
i tn l trng ch Tr. Sau t lu b vo Si Gn kinh doanh thng
mi; thng 8.1945, sau ngy VC o chnh, V Ti b VC theo di, nn
anh phi ln ra H Ni, lin lc v c gia nhp VNQD ly b danh l
Hng Vn, c c lm i din cho Tht Khu ng b, hot ng
cng khai ti Tr s s 7 ng n Nh Hu, H Ni.
n sau ngy Php qun b ln H Ni, cc ng phi Quc Gia
b VC khng b, Tr s n Nh Hu b n p v vu khng bi nh.
Hng Vn trn thot, co u trc, vn y phc gi lm Hoa kiu, d
b b mt hot ng.

1 Lin Hu chnh tn l Nguyn Tn Qu, b VC bt giam ln th nht,

anh trn thot. n thng 5.1946, li b VC bt giam ln th hai cng
vi Nguyn n D. C hai ngi cng b cng an VC th tiu.
2 Hong Bo chnh tn l Tn Tht Dt, chnh qun ti Tha Thin.
 n ngy 19.12.1946, H Ni b trit tn c, Hng Vn lnh vo
tnh Thanh Ha i tn l L Phng Bnh, nhng cng khng thot khi
bn tay cng an VC. B bt giam Thanh Ha, nhng VC khng iu tra
c l lch.Khng may sau c ngi ng hng tn l V Tun Khanh
bit tin V Ti n thm, nn b l hnh tch. Cng c ngi li ni l do
em gi Hong o nhn din c ra.
Tng tch b l, V Ti b CS st hi vo nm 1949 ti Thanh Ha
(Theo ti liu ca ng V Khc Tr ti Si Gn).

Tht Chin Khu ng b c thnh lp gia khi chnh

sch theo di v khng b gt gao ca chnh quyn Cng Sn.
Di s vut ve la gt kho lo ca cc t chc cu quc ca
Mt Trn Vit Minh ng thi ton thnh; nn c s ng b
ang trong thi k phi thai, s pht trin khng c ng
u, phong tro tng i kh vng chc l Tha Thin v Hu,
ri sau l Qung Nam, ng vin kh ng, tinh thn tranh u
cng mnh, cn ti cc tnh khc: Qung Bnh, Qung Tr, Qung
Ngi, Bnh nh, Ph Yn th c s mi t chc sau, lc lng
cn non yu, nn s hng ng ca nhn dn cha c rng ri.
TNH NG B THA THIN
Tht Khu B sau khi t chc xong Tr s b mt t ti
Kinh Hu, nn Tnh b Tha Thin cng c lu xy dng
trc tin vo cui thng 10.1945, gm mt s tr thc, tiu t
sn nh: Qu Lm, Phan Kinh, Nguyn Vn Thuyt, Ng Vn
Hu, v.vQu Lm c c lm Ch nhim Tnh ng b.
Phong tro pht trin t thnh th vi s tham gia ca cc gii
tr thc, tiu thng, tiu a ch, thanh nin, hc sinh v th
thuyn k tip lan dn v cc ph, huyn thn qu: Qung in,
Hng in, Hng Thy, v c s hng ng ng o ca
cc v thn ho, nhn s v nng dn gic ng ti cc a phng
.
Nhng s tuyn truyn chng i chnh sch c ti phi nhn
ca Cng Sn hot ng mnh m nht l ti Th x Hu; cn cc
min nng thn thi s hot ng ca ng vin gi tnh cch
ngm ngm, b mt bo tn c s trong thi k phi thai non
yu.
V sau Tnh ng b Tha Thin cn cung cp cho cc kha
hun luyn ca Tht Khu b m ti H Ni v cc chin khu
Bc Vit mt s cn b v th hun; ng thi li vn ng c
mt s tin kh cho qu ca Khu b nhng nm 1945-1946.
TNH NG B QUNG NAM
Cng vo cui thng 10.1945, Phan Xun Thin sau khi t
chc xong Hu v Tha Thin tr vo Qung Nam bt lin lc
vi Phan B Ln in Bn, ri thng vo Th x Tam K gp
Trng Phc Tng, b danh Lm Cc, tho lun vic t chc
VNQD.
Sau t ngy, Tnh ng b VNQD lm thi tnh Qung
Nam thnh lp ti mt a im thuc x Xun An, qun Tam
K.
Ban Chp hnh do Trng Phc Tng lm Ch nhim,
Phan B Ln b danh Qunh Dng (sau li i l L Lin) lm
B th (tc l ph Ch nhim). Cc y vin vn ng l Lng
Vnh Thut b danh Hm Sn, ph trch Tn gio vn l V Ngc
Cn b danh Kim Thch, v.v
Vi c tm lng nhit thnh hy sinh, vi tinh thn tch cc, v
hng say hot ng ca a s cn b v ng vin c s, ng
dn dn c pht trin kh nhanh chng, t thnh th n nng
thn trn hu khp tm ph, huyn ca tnh Qung Nam. Vi
thnh phn tham gia gm c: gio s, tr thc, thanh nin, hc
sinh, cng nhn, thn ho, tiu t sn v nng dn. Tinh thn
tranh u ca cn b v qun chng ng vin kh cao. Bt chp
c mi mnh khe th on da dm, khng b chia r ca CS,
anh em quyt tm xy dng cch mng. V th, nn sau mt thi
gian n lc cng tc, vo cui thng 11.1945, cc huyn ng
b trong tnh Qung Nam, ln lt t chc c cc Ban Chp
hnh lm thi, gm nhn s v cn b kh y . Huyn b Ha
Vang do H Qu Thch, Nguyn Tch, Nguyn Vn v Nguyn
Bt ph trch. Huyn b in Bn do Phan Tng, Phan Cm v
Phan V ph trch. Huyn b Duy Xuyn do Phan Ng, Bi Lun
v Bi Hong ph trch. Huyn b Qu Sn do H C, Phan Mt
v Nguyn nh Thip ph trch. Huyn b Thng Bnh do
Nguyn ip, Nguyn Vn Diu, V Duy im v Ng c ph
trch. Huyn b Tam K do Nguyn Th, Nguyn n, V Tng,
Nguyn Honh, v.v ph trch. Huyn b Tin Phc do Phan
Thanh, Nguyn Long, L Trng Thch v Phan Thng ph trch.
Th b Hi An do Chu nh Thm, Phan Khoang, v.v ph
trch.
Di cc Huyn b u c t chc X b (nhng khng ng
u ti mi a phng) v Chi b; s ng vin chnh thc v
d b cng ty theo hon cnh v tnh hnh mi ni m s lng
nhiu t khc nhau, v hnh thc sinh hot cng c phn khc
nhau.
Ban u Tnh b nng v ch trng tuyn truyn pht trin
trong mi gii, v gio dc cng c c s t thnh th n nng
thn, iu tra ch tnh, gy ti chnh cho ng; ri ln lt gi
mt s thanh nin cn b v th hun ti Khu b, v c phi ra
tham gia chin u ti cc chin khu ca ng Bc Vit; trc
sau n 20 ngi. S cn b ny u do cc Huyn b la chn
ri gii thiu ln.
Lc lng ca ng ngy mt bnh trng v nh hng rt
ln n qun chng. Uy tn ca CS ngy cng st m v suy sp
dn, v nht l vo dp cui nm 1945, ng trc s bnh trng
nhanh chng ca cc phong tro Quc Gia i lp, trc s hoi
nghi ca d lun Quc T v chnh ph H Ch Minh, nn CS
cp tc cho t chc mt cuc Tng tuyn c bp bm, gp
thnh lp mt Quc Hi b nhn hng hp php ha chnh quyn
ca h v che y mt n Cng Sn c ti.
ph m mu xo quyt ca CS, Tht Khu ng b
ngm pht nhiu truyn n o cuc Tng tuyn c phn
dn ch , v trong lc cc ng c vin ca CS ra mt cc c tri
trong cc cuc hi tho cng khai mt vi a im nh Hi
An, Duy Xuyn, Tam K, v.v Vit Quc cho t chc cuc cht
vn, gy cn si ni h uy tn ca CS trc cng chng. V v
th, s th hn gia on th Cng Sn vi Vit Quc ngy cng
su sc thm.
trn p sc bnh trng ca phong tro cch mng
VNQD. Ngy mng 3 Tt, nm Bnh Tut (4.2.1946), chnh
quyn CS ti Tam K em cng an n xt nh Trng Phc
Tng, lc sot khp ni tm ti liu. Mc du bn chng
khng h tm c mt giy t g bt hp php, chng cng c
bt Trng Phc Tng v giam gi ti huyn l Tam K mt
t lu, ri a v giam gi ti lao x Hi An. Bi h Trng v
qu hng say vi ch ngha, hot ng tch cc, v nhiu khi cn
t ra chng i chnh quyn CS mt cch bc l cng khai.
Trong khi h Trng b giam gi ti lao x Hi An, thi mt
phi on ca UBHC Trung b do Tn Quang Phit cm u i
thanh tra cc tnh min Nam. Khi phi on ving thm lao x
Hi An, Trng Phc Tng ng ln cht vn s bt b v l,
v phn i hnh ng c ti, bn dn hi nc ca CS lm cho
v trng phi on h Tn, mt lnh t Tn Vit Cch Mng
ng mt ht th din trc mt s ng ngi. Nn sau ,
chnh quyn CS ra ngh nh an tr Trng Phc Tng (1) v
hn nh, v a ln giam ti lao x Nghi H, mt min nc c
thuc qun Qu Sn; ri b CS th tiu ti y vo nm 1947.
Nghi H, ni y k tip l m chn hng trm chin s u t ca
Vit Quc trong sut thi k t 1947 n 1950. Hoc v bnh

1 Trng Phc Tng b danh Lm Cc sinh nm 1911, chnh qun

ti x Xun An, qun Tam K, tnh Qung Nam (nay l tnh Qung
Tn). L ch nhim u tin ca Tnh ng b Lm Thi VNQD
Qung Nam (1945). Nm 1947 b CS th tiu ti qun Qu Sn thuc
tnh Qung Nam.
hon, hoc b cng an CS dn i th tiu tng lot 3, 4 ngi vo
hi 2, 3 gi sng.
Thng 3-1946, Tnh ng b Qung Nam triu tp mt
khong i Hi ngh rt quan trng nhn nh v tnh hnh
tng qut, kim im li cng tc thc hin, ra chng trnh
hot ng mi v nht l cng c li ban chp hnh Tnh ng
b, sau thi gian Trng Phc Tng b chnh quyn CS bt
gi.
Hi ngh hp ban m ti cha Quang Triu (ca ngi Trung
Hoa) ti th x Hi An. Tham d hi ngh c L Minh i din
Trung ng ng b H Ni, V Ti tc Hng Vn i din Khu
ng b v cn c ng i din cc Huyn B: Phan B Ln,
Lng Vnh Thut, L Trng Thch, Nguyn n, V Ngc Cn,
H C, Phan Ng v cn c mt s ng ch thuc thnh phn
tr thc mi gia nhp ng: Hong Tng, Phan Khoang, Hunh
Ha, V K, Phan Khi v Trn Th S (n gio vin).
Sau 5 ting ng h kim im v tho lun si ni, hi ngh
i n mt vi quyt nh quan trng nh sau:
Bu Phan Khi lm Ch nhim tng trng cho Tnh ng
b, Phan B Ln vn l B th; v b xung vo Ban Chp hnh
Tnh cc ng ch: Hong Tng ph trch T Chc, Hunh Ha
ph trch Ti Chnh, Phan Khoang ph trch Tuyn Nghin
Hun, L Thn ph trch c V. (1)
M lc quyn rng ri trong ni b c phng tin
xc tin ng v.
y mnh cng tc Tuyn truyn gic ng qun chng
lt mt n Quc Gia Dn Ch gi hiu ca b l VC v vch trn
mi s la bp nguy hi ca ch Cng Sn ch trng c ti
ng tr trc d lun nhn dn.
Chun b k hoch v lc lng tranh u sau ny, khi
xt ra cn thit v thun li.
V l do a d ca tnh Qung Nam qu rng ri, v v
ng v mi ngy mi nng n phc tp, nn hi ngh ng c
ng ch Nguyn n tc Thi chu trch nhim tip xc vi cc
Huyn b: Qu Sn, Thng Bnh, Tam K, Tin Phc phi
hp cng tc ti cc Huyn b thuc min Nam tnh Qung Nam
cho c cht ch v thun li.
Th theo tinh thn cc quyt ngh trn, sau mt hi ngh
rng ri gm i Biu ca bn Huyn b thuc min Nam tnh
Qung Nam c triu tp, hp mt ti nh ng ch Kim Thch

1L Thn tc L Tm b CS bt cc hi thng 10.1946, ngay trc tr

s Trung ng ng b s 83, ph Hng y, H Ni, sau a v
Qu Sn giam cm mt thi gian, ri th tiu lun ti .
vo thng 4.1946, hin din c: H C, Nguyn nh Thip i
din Huyn b Qu Sn; Nguyn Diu, Ng c i din
Huyn b Thng Bnh; Phan Thanh, Nguyn Long, Phan
Thng i din Huyn b Tin Phc; Nguyn Honh, V
Ngc Cn, Nguyn n i din huyn Tam K. Ch ta Hi
ngh l Phan Thanh, Th k Nguyn n.
Nhn nh rng v a d tnh Qung Nam qu rng, s lin
lc thng xuyn Vn phng Tnh b c phn xa xi v gp nhiu
tr ngi, v b CS theo di ro rit. Sau khi tho lun k cng, hi
ngh quyt nh chn Tam K lm a im lin lc ca cc
Huyn b Qu Sn, Thng Bnh, Tuyn Phc, nhn cng vn
ch th v cc ti liu ca Tnh ng b a v. Nguyn n, V
Tng chu trch nhim phn pht cho c tin li.
Cc Huyn b phi thng xuyn trao i tin tc, kinh
nghim cho nhau bit sau khi tng kt mi thng, v cc Huyn
b cn phi hp gip ln nhau trong mi cng tc cn thit,
nng cho phong tro qun chng chng trng thnh.
T y, c s Khu ng b ni chung, v Tnh ng b
Qung Nam ni ring, cng ngy cng pht trin mnh trong mi
tng lp nhn dn, a s dn chng tnh Qung Nam hoc trong
t chc, hoc c cm tnh vi ng, v hu ht cc UBHC x
u c chi b VNQD.
 Cc bo ch i lp vi ch CS ca on th cng nh ca
cc nhm, phi c cm tnh vi ng nh: Vit Nam, Chnh
Ngha, ng Tm, Thit Thc, Hi Cng Gio, v.v t H Ni
a vo, u c ph bin su rng trong qun chng. Ngoi ra
my Huyn ng b ln cn pht hnh Ni San mi thng hai
k, tho lun thun ty vn ni b, trao i kinh nghim
cng tc v khch l tinh thn u tranh ca ng ch. Huyn b
Duy Xuyn c t Quc Gia, Huyn b Tam K c t Dn Vit.
Ngoi ra, cc ng ch lnh o Huyn b Tam K cn li dng
cc t chc qun chng ca CS nh l Chi on Vn Ha Cu
Quc, che y phn no t chc cch mng, v lm hnh thc
tranh u bn cng khai v hp php cho ng. V nhn nhng
ngy k nim Phan Chu Trinh (26-3-1946), ngy k nim 13 v
Lit s Yn Bi (17-6-1946), nhng bui din kch ca nhm Anh
V t ngoi Bc vo, v.v Mt s cn b ng c trnh vn
ha cao ng n din thuyt trc mt s qun chng rt
ng o, v c hoan nghnh nhit lit.
Song song vi phong tro qun chng rm r cc huyn
min Nam tnh Qung Nam, cc huyn Duy Xuyn, in Bn,
cc ng ch Vit Quc cng c nhng hnh thc pht ng bn
cng khai tng t nh Tam K, nu cao mc tiu tranh
u, lan rng nh hng ca ng trong mi tng lp nhn dn.
 Trc s pht trin su rng mau chng ca Tht Khu b
VNQD, Cng Sn bn hp nhau t mu k ph hoi. Vo
khong thng 7 nm 1946, UBHC tnh Qung Nam em n nh
c Phan Khi mt bc cng in ca B Tuyn Truyn Chnh
ph H Ch Minh, km theo mt phong th ring ca Phan Bi
mi c ra H Ni d hi ngh Vn ha Ton quc. Sau cuc mt
ngh, cc ng ch u ng c Phan Khi ra i.(*)
(*)Phan Khi ra H Ni, c khng chu nh Phan Bi (Phan Thao
l con trai c, Phan Bi tc Hong Hu Na, L Vn Hin, L Th
Xuyn u l lp con em ca c, v cn l my cn b CS c tn tui),
m li n vi Khi Hng ti Tr s Ta bo Vit Nam ng Quan
Thnh.

n gn ngy chin tranh Vit-Php bng n, c Phan b chnh quyn

H Ch Minh mi ln Vic Bc. Rng r sut 9 nm khng chin, c
phng s cho khng chin bng cch phin dch cc sch Hn, Php ra
Vit Vn.
Sau ngy Hip nh Genve (1954) ra i, Chnh ph h H a c
v gi H Ni dnh cho c mt phng lu 3, tr s Hi Vn ngh
ng Gambetta c. C Phan li tip tc vic phin dch nh c. Ri t
lu sau, c ng ra lm Ch nhim kim Ch bt bo Nhn Vn t
ch u tranh t tng chng i Cng Sn n cng. Bo xut bn
c my s, b Chnh quyn VC ra lnh cm.
Kt lun c Phan Khi ch tn thnh cuc khng chin chng thc
dn Php, nhng c chng i li ch ngha v nhn o c ti ca CS.
Phan Khi tin sinh t trn ngy 10.1.1959 ti H Ni.
 Cch t ngy sau Phan Khoang cng c mi tham d hi
ngh Vn ha Ton quc, bi vy Phan Khoang lin c CS tr
t do cho ra thng H Ni. Phan B Ln c c lm Ch nhim
Tnh ng b, thay th Phan Khi.
Ban Chp hnh Tnh ng b Qung Nam cm thy tnh th
cng ngy cng gay go, n lc cn phi cu xt li vn .
Mt cuc khong i Hi ngh c cp tc triu tp, gm c
Ban Chp hnh Tnh ng b v i Biu cc Huyn ng b
hp Hi An, c Hong Tng lm Ch nhim; tip hi ngh
quyt nh a mt b phn ra hot ng cng khai, giao thip
vi chnh quyn CS mt bui l ra mt c c hng long trng
ti Cu lc b thnh ph Hi An.
Ra cng khai, mi khi c cuc mt-tinh (meeting) ng o
hng 1, 2 vn ngi v t tp ti sn Vn ng Hi An, Hong
Tng i din cho ng, ln din n pht biu kin v cc vn
Cu quc Kin quc, lin quan n vn mng dn tc. Mt
ging ni trm hng v nh mi li din t t tng gin d gn
gng, nn thu ht c rt nhiu cm tnh ca qun chng v
lm tng uy tn cho on th Vit Quc Qung Nam.
Trc ngy 17.6.1946, k nim C ng Trng v cc Lit
S Yn Bi, Tnh ng b Qung Nam c t chc ti Th x Hi
An mt cuc trin lm v thnh tch tranh u ca ng trong
giai on 1927-1930. Cuc trin lm ny tuy khng c y
ti liu, nhng c hnh thc hp dn, nn thu ht c kh
ng khn gi v gy c nhiu nh hng cho ng trong
qun chng cc gii.
Ban Chp hnh Tnh ng b Qung Nam li b xung ng
ch Phan Ng vo ph t Tuyn Hun; Nguyn nh Thip vo
ph t Trinh st v Lin lc; ng thi c i Biu v Tht
Chin Khu B v Trung ng ng b thnh th kin v tnh
hnh v nhim v cho c sng t hn, v lu n k hoch
ti chnh chi ph cho sinh hot ng.
Ti mt vi huyn trong tnh Qung Nam, Chnh quyn CS
a phng t r thi phn dn ch, bt b giam gi vi
cn b Vit Quc mt cch v c, khng cn m xa n lut
php, vi dng l gy hoang mang s hi km hm s pht
trin ca VQ. V th vi ni, cn b ng i cng tc vng ho
lnh hoc i ban m, u c mang theo bn mnh v kh nh
nh sng lc, hoc lu n phng s bt cc, hoc m st
ca cng an CS.Khng kh chng i cng nh s th hn gia
hai ng Cng Sn v Vit Quc mi ngy mi tng thm. Lc
by gi tnh Qung Nam, chnh quyn tuy nm trong tay CS
nhng ng v mt qun chng, th nh hng hu nh phn
lm hai kh r rt. Mt na c khuynh hng ng v Mt Trn
Vit Minh; mt na tin tng v hng v t chc VNQD mc
du h cha gia nhp ng, cha ng gp g cho ng.
ri rc nhiu ni, UBHC x nm trong tay mt s cn b
Vit Quc, nn mnh lnh ca thng cp Chnh quyn CS
khng c thi hnh y , nhiu cuc quyn gp ca CS b
tht bi. Cn b CS trong cc cuc hi tho hc tp hay mt-tinh
b cht vn, b ch diu hoc b o, lm cho uy tn ca b l
Cng Sn i lt Quc Gia b gim st rt nhiu. Phong tro
i lp bnh trng mau l, khng nhng ring trong tnh Qung
Nam, m cn c nh hng rng ri ra cc tnh ln cn. Khin
bn lnh t CS Min Trung v cng bc tc v lo s.
TNH NG B QUNG NGI
Ban u Nguyn Hong t chc mt Chi b Ty Kh Tng
tnh l Qung Ngi; k L Gim t chc T Ngha, Bnh Sn,
Sn Tnh, v.v
Mt i Hi c t chc ngay trong Tr s Hp tc x Nhn
dn ca qun Bnh Sn. Tnh ng b u tin c thnh lp
vo cui nm 1945.
Ch nhim: V Pht
B Th: Trn Hong
y vin kinh ti: V Hu
 y vin lin lc cc khu b: Phm nh Ngh
y vin: Trang Ngc Din
y vin: T nh M

Trn thc t, sinh hot ca Vit Quc Qung Ngi trong thi
k ny khng my bnh trng su rng nh Qung Nam,
nhng rt c nhn tm. Bi mt phn v s khng b i quy
m v khc lit ca Vit Minh Cng Sn Qung Ngi vo
nhng ngy u ca cuc bo ng cp chnh quyn hi thng
8.1945, c trn 3.000 ngi b st hi th thm, m phn ng
l n b v tr em v ti. Bo Gi Mi ca nhm thanh nin
H Ni vo hi y ln ting l X u Rng Nh Sung.
Nn gy hoang mang s hi trong tinh thn ca dn chng a
phng; mt phn v thiu cn b hng dn; v phn na v xa
xi, lin lc tr nn kh khn, thiu thn v ti liu hc tp,
i ln cn b Qung Ngi phi mo him ra lin lc vi y vin
Nguyn n Tam K (Qung Nam) nhn cc ti liu cn thit
nh ng Quy, Chnh Cng v bo ch, v.v
Thng 3 nm 1946, mt phi on ca UBHC Trung B do
Tn Quang Phit cm u i thanh tra cc tnh min Nam. Cng
i vi h Tn cn c Linh mc Trc v Nguyn Duy Trinh ri
Qung Nam n Qung Ngi.
 Khng b l c hi, Phan Quang Bng, mt cn b Vit Quc
c bit trc tin ny, lin mt cho i lin lc vi nhng gia
nh c thn nhn b CS st hi tn nhn d man, ku gi tt c
u tang n d cuc gii thch vi ng bo ca phi on
Tn Quang Phit ti rp chiu bng tnh l Qung Ngi.
ng l a s dn chng bui hi ny phi l ngi ca
UBHC L Trung nh t chc a n. C ng u! Tri li,
ton l thn nhn nn nhn CS trong thi k khi ngha cp
chnh quyn hi cui nm 1945. Hng ngn ngi u tang
cha, tang chng, tang con, khc st mt rt l th thm.
Phi ng theo a s, Tn Quang Phit v Nguyn Duy Trinh
phi ghi chp vo s tay lia la khng ngt, mc du l nhng tr
gi di bp bm b ngoi che mt thin h. Phi on ha s trnh
ln Chnh ph Trung ng p dng ng lut l trng pht cho
cng bng i vi dn chng Qung Ngi, ngha l s bt bn
kht mu phi n n mu, v.v
CS Qung Ngi tha bit v ny l do cn b Vit Quc
ngm chi mnh mt v rt au. Nhng sau v ny, sinh hot VQ
ti Qung Ngi bnh trng mnh, u u cng c tr thc
vi cc gia nh khng theo Cng Sn n tip nng nhit; c
bit l Trng Cao ng, mt chin s Quc Gia c tn tui
Qung Ngi.
 Khng bao lu, cc ng vin VQ Qung Ngi b cng an CS
khng b lin tc, nhng Tnh ng b vn hot ng u, cho
n thng 7 nm 1946, CS ngy to v Cu Chim Sn, th CS
khng b lan trn d di n Qung Ngi: Chi b Kh Tng ca
Nguyn Hong b bt ht vi y ti liu, cc ng ch khc
b khm nh, c bit nh cc ng ch Ngha L. Nguyn
Hong b bt, t lu c th ra vi iu kin cho vo Mt Trn
Lin Vit nh con c mi trc mt anh em; cn Phan Quang
Bng nh c Bc s Son c cm tnh gip , trn thot khi
Qung Ngi.
T sau v khng b ny, cc hot ng ca Tnh ng b tm
lng, v v Tht Khu b cng tm rt vo b mt, nn Tnh
ng b lin lc trc tip vi Trung ng H Ni, v sau vi
Tnh ng b Nam nh.
Tip n nhng thng vo cui nm 1946, mi hot ng u
ngm ngm, v mt s ng ch cn lt ngoi li ca cng an
CS u tham gia vo t chc Lin Hip Quc Dn (LHQD)
ca Trn C.
Khi chin tranh Vit-Php bng n (19.12.1946), cng an CS
chng mt m li na bt mt s cn b VQ, trong s c
Phm nh Ngh a i an tr ti Minh Long.
 T chc Trn C toan v trang cp chnh quyn, m mu b
pht gic. Trn C v V nh Yn b t hnh, Trn Gim 20
nm t, cht trong lao. Tuy mang danh LHQD, nhng a s
u l cn b ng vin VQ hoc cm tnh vi VQ. Sau v ny
CS nm ly t chc Lin Hip v bin n thnh Lin Vit.
QUNG BNH, QUNG TR, BNH NH V PH YN
Cc tnh ng b ny trong khong thi gian 1945-1946, v
xa cch Khu ng b, v b cng an CS theo di qu gt gao, nn
c s xy dng chm chp, mi tnh ch mi t chc c vi
chi b trong gii tr thc, tiu t sn.Lp cn b phn ln n
nay qua i, nn s thu tp ti liu rt kh, i c dp xin c
gng b khuyt sau. c bit Tnh ng b Qung Bnh do c
T Xng (1) lm Ch nhim. Tnh ng b Qung Tr do c
Ph Bng L Nguyn Lng lm Ch nhim.
TH ON N P CA CNG SN

1T Xng gi chc Ch nhim Tnh ng b Qung Bnh c hn

mt thng, b CS bt cc, ri b vo bao b th xung sng, theo ging
sng Nht L tri v trc mt thnh ph Nng.
 Cu Chim Sn ti tnh Qung Nam

Trc s bnh trng ca lc lng Vit Quc Tht

Khu b, nht l cc tnh Tha Thin v Qung Nam, trc s
hng nhit lit ca nhn dn cc gii, trc dn kh ho hng
truyn thng ca cch mng Nam-Ngi. X y Trung Vit Trn
Hu Dc, Nguyn Duy Trinh, T Hu ca Cng Sn ni ring,
Tng B Vit Minh ni chung, quyt nh n p i lp gi
vng a v ca h. Mun ginh ly chnh ngha v d b la bp
qun chng, che y b mt c ti phi nhn, khng ngn ngi
dng nhng th on ba t, vu khng b i m bn chnh tr
gian c vn thng dng gi vng ngi thng tr. V th H
Ni h xp t ngy to v n Nh Hu, th min Trung, h
cng xp t gi to v Cu Chim Sn trit h cho k c
sc hot ng ca cc ng vin VNQD tnh Qung Nam.
 Trc t lu, bn cn b cao cp CS nh Phan Bi, Phan
Thao lp k mi c Ch nhim Phan Khi ra H Ni, trnh
cho c s lin ly m h sp to ra, v trnh d lun bt li cho
Mt Trn Vit Minh.
Ty Cng An CS Qung Nam do Hunh Lm, Trnh Quang
Xun cm u, nhn lnh ca thng cp b tr cng vic n p
theo mt k hoch chung. Trc ht ngm vn ng tn Nguyn
Phc, tc gi l Ph nh lm ngh th rn, nh gm cu
Chim Sn thuc huyn Duy Xuyn tnh Qung Nam.
Ri mt m vo h tun thng 7 nm 1946, khi chuyn xe
la ch binh s tip vin cho mt trn Nam b chy n cu
Chim Sn, bn dng ngng li, v thy c t la ra hiu bo
nguy. Tng l c ngi b nn, nhng xung xem, thi li thy
c ngi ng tho inh b lon di gm cu; l theo li
khai ca ti x trn chuyn xe la y.
Ri ngay ngy hm sau, Ph nh cng a con trai ca y 15
tui, c Ty Cng An i n. V c s d dnh mua chuc
vi gi c xong xui, bt p Ph nh phi khai l nhng ng
vin VNQD do Phan B Ln t chc vi y ph cu Chim Sn,
cp kh gii ca on qun i Nam b, ng c s kh gii
cp chnh quyn tnh Qung Nam. K tip, cng an CS li c
thm tng tn khc, buc Ph nh phi k cung. Nm c t
cung khai ca Ph nh, cng an ra lnh lng bt Phan B Ln,
Hunh Ha, Phan Ng v mt s ng vin khc em v giam,
ri dng cc hnh tra tn d man tn c hn c mt thm thi
Php thuc, bt buc phi nhn nhng iu hon ton ba t.
Trong khi cn b CS m chin dch tuyn truyn xuyn tc
rm r khp ni h uy th VNQD, gy d lun hoang mang
trong dn chng, v ly c khng b rng ri cc c s ca
VQ cc huyn in Bn, Duy Xuyn, bt hng lot 4, 50
ngi v khm xt nh ca, cng tay gii v huyn l hoc Ty
Cng An giam gi nh p tra tn cc chin s VQ cc k d
man v nhn o, nht l v th on c nhn, m h bt nhiu
lng dn v ti (khng phi l ng vin VQ hay ng phi i
lp no), nh gia nh h To, h Thiu huyn in Bn, v
gia nh h Nguyn huyn Duy Xuyn v tra tn cc hnh n
b mng ti ch. Cnh tng khng khip ny din ra sut 3, 4
thng tri lin bn trong cc phng khai thc hoc giam gi ca
cng an CS.
V pha cn b VQ b bt giam vn khng khi khng chu
nhn s vu co , h yu cu c i cht vi nhng can nhn
khai l c hi hp vi h, nhng cc ng s kia li khng
h nhn din Phan B Ln, Hunh Ha, Phan Ng,
 Ph nh khi thy nhng ngi m mnh bt buc phi khai
ra c lnh mt s tin thng, khng ng chnh mt y thy
nhng ngi y li b tra tn qu d man, m y cng khng c
th ra, y quay li hi hn, ri x o dng lm dy treo c t t
trong phng x. Cn a con ca y, v bit r m mu y, CS thy
khng th tha c na, buc lng em p cho cht lun!
Hong Tng, i Biu cng khai ca Tnh ng b Qung
Nam, i ln n gp Ch tch UBHC v Ty trng Cng An
Qung Nam xin c gp mt Phan B Ln l B th Tnh b
hi v v cu Chim Sn y trc mt chnh quyn cho r
chn gi, v Tnh ng b VQ Qung Nam khng h ch trng
nhng vic bo ng khng hp chnh ngha nh th! Nh cm
quyn CS c ha hn dy da hoi, tr hon ht tun ny sang
tun khc, khng h dm cho Hong Tng c gp mt Phan
B Ln ln no c.
ng thi cc huyn Tam K, Qu Sn, i Lc, Ha
Vang, Thng Bnh, Tin Phc, cc Ban chp hnh a phng
ln lt b ph v, cc ng vin b bt b giam cm, tra tn tn
nhn. Chnh quyn CS mn c l ngn nga hot ng chnh tr
bt hp php (khng khai bo), quyn tin tri php, ph ri an
ninh, n p cc t chc i lp. D lun dn chng hoang
mang, v cha phn bit c tri phi. Phong tro VQ c phn
gim st trc cn khng b, song c mt s cn b v ng vin
c s trung kin, v qu phn n, nn vn ngm tuyn truyn gii
thch v th on c ti v la bp ca Cng Sn. V th ri
rc nhiu ni, cc cn b b bt cc, lao x khng cn ch nm,
cc cp lnh o li cng b giam gi nghim mt hn.
K tip thi cuc c phn nghim trng, hi ngh Phng-ten-
n-b-l (Fontainebleau) gia Cng Sn vi Php tht bi, chin
tranh c c sp bng n, khng kh chnh tr a phng li
cng nng n hn. Hong Tng cng vi my ng ch b mt rt
ra Trung ng H Ni thnh th kin, hu tm mt gii php
thch ng cho cuc tranh u chung ca ng. Trc khi ra i,
Hong Tng (1) y nhim li cho Nguyn Long (tc Ti Nguyn)
l Ch nhim Huyn ng b Tin Phc, quyn Ch nhim
Tnh ng b Qung Nam.
Chng bao lu, cuc ton quc khng chin (19.12.1946)
bng dy, t nc m chm trong khi la, cc ni cng nm
tri bao cnh au thng qun qui trong cc ngc t ca CS.
nh lng Nghi H (thuc huyn Qu Sn) ti om, ca ng kn
mt sut ngy m, nht trn 5, 60 chnh tr phm, ngy hai
ba go hm vi mui m. Tri Tr Linh (thuc min ni Qu

1 Hong Tng tc Hong Binh, nguyn qun ti huyn Thng Bnh,

tnh Qung Nam, (nay l Qung Tn), t th nm 1957 ti Nha
Trang.
Sn), ni rng su nc c, voi gm vn h l ni an ngh
ngn thu ca mt s cn b VQ u t hy sinh v ng ngha.
Trng hai trn xc cht nm thy, mn t Tr Linh
chn sp nga;
Chiu mt manh kp tre thm by tm, gi hn T Quc
chng ngay gian.
Hai cu i trn do mt ng ch Duy Xuyn cht tri
Tr Linh sau vi thng, tc cnh sinh tnh, phn nh kh
y s y a v nhn o cc chin s di bn tay st ca
ch Cng Sn. Nhng c c v nguy him hn na l vo
khong thng 3.4.1947, CS gi v lm lnh phng thch cho mt
s cn b VQ b giam gi cc tri Nghi H, Tr Linh nh cc
ng ch V Tng, Nguyn Th, Nguyn Honh, L Thn, H
C, Phan Cp, Qu Thch, gii v nguyn qun; ri tha
lc i m, gia ng m hi, vt xc xung cc h su. Trong
khi , cc UBHC Huyn v Chi Cng An a phng cho cc
thn nhn n hi cc can nhn trn, ti sao c tr t do v
nh, li khng n trnh din vi cc c quan an ninh? Thc l
th on va n cp va la lng ca bn c ti kht mu!
Cng trong thi gian y nhiu ni, mt s cn b VQ cha
b bt trong cc v ni trn, hoc c tha v sau mt thi k
giam gi, u ln lt b bt cc v m st mt cch v cng hn
nht nh: Phan i, Nguyn ng Tam K, Chu nh Thm
Thng Bnh, Phm Ph K i Lc, Nguyn Tch Ha
Vang
Nguyn Long quyn Ch nhim Tnh ng b thay th
Hong Tng c t lu, cng b cng an CS bt nt.n sau
ngy chin tranh Vit-Php bng n, v mua chuc lng dn
chng, CS th Nguyn Long v hp tc.n nm 1952,
Nguyn Long li b cng an CS bt giam ri b x bn cng khai
ti Tin Phc cng vi Bi n Qu Sn.
THT KHU NG B T CUI 1946 N 1948.
Cui 1946 sang u nm 1947, tt c lp cn b nng ct ca
VNQD trn trnh t Qung Tr tr vo, tm lin lc vi nhau,
qua Bc s Bu Hip (1) v lo ng ch Phan Vn Kinh (*).
(*)Phan Vn Kinh l Ch nhim Tht Khu ng b. Nm 1955,
trn sang Cam Bt, ri t th ti y. Nm 1964, cc chin s VQ t chc
l truy iu ti Si Gn. Phan Quang Bng c cu i khc nh sau:
Ni Thn Kinh gp mt ti nng, b ng danh li, theo ting nhn
quyn, Cng Sn, Thc Dn tng trn mt;
t Cam Bt trnh by c qu, nut hn giang sn, gi thn khch
a, Kiu Bo, Vit Quc chnh au lng.

1Bc s Bu Hip nguyn trc l ng vin VQD, sau gia nhp

vo VNQD. B CS st hi Hu vo khong nm 1952.
 Quy t v Hu, tham gia vo cng cuc t chc nn hnh
chnh Tnh, Qun, X Cn nhng cn b qu cng khai bit
r tn tui, thi hot ng v bo ch. V hai t chc c thnh
lp ngay c Hu: cng c Tht Khu ng b v Tnh
ng b Tha Thin, t chc tun bo Sng Mi lm ting ni
ca Tht Khu ng b.
V cng tc ni b, th sau khi c bit r ci cht ca hai
ng ch V Ti v Phan Kch Nam, cc anh em u c Phan
Vn Kinh v Bu Hip m trch thay th. S ph t trong cng
tc trn cn c cc chin s: Phm Nh Phin, Trn Kim Hi,
Nguyn Mnh Huyn, Vnh Th, Nguyn Lng, Nguyn Khoa
Ton nhit lit hot ng. V sinh hot ca Tun bo Sng
Mi do cc chin s: Phan Quang Bng, L Hu Khi, Phan Ng
tc o Gin, Phan Khoang, Phan Thng, Thnh Danh, Nguyn
Quc Tr ph trch.
Vic lm tuy ht sc thn trng, nhng nh cm quyn Php-
Vit thi y ht sc lm kh d, c th nguy hi n tnh mng
l khc, rt cuc c quan an ninh ca Php do Gic-Danh
(Georgin) v Trn Trng Sanh cng nh lm ng cho cc chin
s hot ng, min l ng c chi bi chng nhiu! Ni vy thi,
ni dung Tun bo Sng Mi cng vn lm cho bn pha Php
cng nh Vit ra lnh ng ca 3 thng. Hi trng Hi ng
Chp chnh Trn Vn L k ngh nh cho ti bn, Cao y Php
Lebris li ra lnh ng ca, v cn cho mt thm Php khng b
Phan Quang Bng.
Nh c cc t chc ni trn, anh em VQ Tht Khu ng
b li c dp lin lc vi Trung ng H Ni, tip tc sinh hot
trong nhng nm k tip. (1)
TAM CHIN KHU: CHIN KHU HA LC
Tnh Sn Ty t sau ngy Nht o chnh Php (9.3.1945),
Tnh ng b VNQD do Phng ng ng lnh o tham
chnh di danh ngha Thanh Nin Bo An on. Nhng vn
l nhng phn t cch mng, nn b ng trong cng vic hnh
chnh, li vp phi bn quan li thc dn xo tr. Phn khc,
ch hnh ng km cng quyt v khng thng nht. S kt np
ng vin vo t chc li qu ba bi khin n ngy phong
tro cp chnh quyn ca VC lan trn n tnh Sn Ty, ch huy
Bo An Binh l Phan K Nhn ng tnh vi Phan K Vin c
lnh ca cha l Khm Sai Phan K Toi phn li VNQD, quay
ra u hng, trao ht lc lng Bo An Binh li cho Cng Sn.

1B khuyt v Tht Chin Khu theo ti liu ca c ng ch

Nguyn n v mt s chin hu c lin h.
 lm ch c tnh th tnh Sn Ty, CS ra lnh bt Tnh
on trng Thanh nin l Chnh Lc Sn v Nguyn Vn Phc
em chn sng.(1)
Tnh ng b Sn Ty b ph lng, Phng ng ng cng
cc ng ch ca ng rt lui v x Sn ng, mt khu tam gic
l rt quan trng ca khu Tn Lnh lp c s chnh n li hng
ng.
c t ngy CS em qun n nh lin tip hng thng. S
b bao vy cht ch, Phng ng ng cng cc ng ch
VNQD li rt lui vo Ha Lc thuc khu Xun Mai gip chn
ni B (Ha Bnh) v ni Ba V (Sn Ty), cch con sng B,
lp Chin Khu Th Him. Nhng gp phi thy th li qu
c, cc ng ch b m, b cht nhiu, thuc men cng nh lng
thc u thiu thn lm vo c th.
Trc hon cnh bt li y, Khut Duy Tin (2) ko i i
binh m CS n tn cng lin tip. Nguyn Khc Trch (3) b t
trn, Phng ng ng (4) b bt trn ging bnh: nhng nht

1 Nguyn Vn Phc tc Gio Phc, nguyn qun ti lng Ngc Thp,

ph Quc Oai, tnh Sn Ty, b HH kt n 2 nm t v v n
Bazin u nm 1929.
2 Khut Duy Tin l anh em con c con cu vi Phng ng ng.

3 Nguyn Khc Trch l con trai c Nguyn Khc Nhu.

4 Phng ng ng sinh nm 1909 ti x Sn ng, huyn Tng

Thin, tnh Sn Ty gia nhp VNQD t nm 1928.

nh khng chu nhc; h Phng cn li quyn sinh. Vn
Chnh b CS n bt th tiu ngay trn ng xuyn rng tr v
H Ni. Mt s b cng an CS bt i giam ri th tiu ln; nhng
mt s ln trn thot chy n hp tc vi cc ng ch chin
khu Vit Tr, Vnh Yn.
TAM CHIN KHU: CHIN KHU H GIANG
1

Rng ni tnh H Giang

u nm 1944, Hi Ngoi b VNQD ti Cn Minh phi mt

s cn b tt nghip trng Qun S Cn Hun on v
Qun Quan Hc Hiu gm c Nguyn Vn Vnh, Trnh nh
Lng (tc H Tam), Dng Th Phng, V Tm Ba, Nguyn
nh S, Nguyn Vn Tm, Lu c Thi v Nguyn Vn Trng
i hot ng ti cc bin khu. Nhng cn b ny ngoi ng v
cn ph trch cng tc ip bo cho Hnh Doanh ca qun i
Trung Hoa Dn Quc. Giy t chng th u do Tng Hnh
Doanh ti Trng Khnh cp pht.
on cn b ny xut pht t huyn Khai Vin (Vn Nam)
vo lc sp sa l Giao Tha m 29 thng Chp nm Qu Mi
(24-01-1944). Ngy 25 thng Ging ti huyn Vn Sn ( Wen-
Shan) V Tm Ba v Nguyn nh S li y vi qun i
Trung Hoa lm trm lin lc. Cn Nguyn Vn Vnh, Trnh nh
Lng, Dng Th Phng tin v pha bin gii tnh H Giang
do Nguyn Vn Vnh ch huy. Nguyn Vn Tm, Lu c Thi
v Nguyn Vn Trng tin v hot ng pha bin gii tnh Lao
Kai.
Tin ti bin gii tnh H Giang, on cn b tm lp c s
Bt B, mt ch nh thuc M-l-p, cch n Qun B (H
Giang) mi cy s ng rng. Sau mt thi gian hot ng,
cng tc i su dn vo ni a tnh H Giang, qua cc lng xm
tip gip bin gii, tin n nhng t chc lin lc v tuyn
truyn vo cc th trn: ng Vn, Qun B, Thanh Thy, v.v
Thi gian ny Nguyn Vn Vnh c lnh chuyn i cng tc
a phng khc, v ni y c trao li cho Trnh nh Lng
ph trch.
 Chnh quyn Php khi y bit tin c cch mng Vit Nam
v hot ng bin gii, nhng vn cha r thuc ng phi no
nn s b tr canh phng cng nghim mt. Lnh dng c lnh
truy n nhng ngi l mt lui ti a phng. Ban u tuy c
tr ngi t nhiu cho cng tc tuyn truyn vn ng, nhng tri
li, chnh quyn Php v tnh truyn b hai ch cch mng
vo trong u c qun chng, gin tip gip cho on cn b
VNQD khai thc c hi tip xc vi qun chng, gii thch cao
tro cch mng v bn phn ngi dn vong quc.
Sang thng 2 nm 1945, Trnh nh Lng thnh lp c
mt chin khu ti Mng Gun, cch n Qun B 16 cy s
ng rng, ko di ti gip n Thanh Thy. Dn a phng
gm c: Th, Mn, Yao, v.v thuc phm vi nhng lng nm
trong chin khu u tham gia t chc, c chia thnh nhiu n
v qun s, mnh danh l Dn Qun Cch Mng. Mi n v l
mt i i, nhng i i trng c y vin Trung ng Hi
Ngoi b VNQDl Hong Quc Chnh chng nhn l tuyn th
v cp pht chng minh th trong mt bui l i hi.
K mt s cn b v ng vin VNQD t Cn Minh cng
tip tc c phi n tng cng hot ng cho chin khu, khin
cho c Php ln Nht thm phn e ngi.
 t nhin vo hi 22 gi ngy 13 thng 8 nm 1945, ton
cng tc gin ip Hoa K hot ng gn trm lin lc ca
chin khu Ma-li-ba (M-li-P) bo cho bit: Nht Bn u
hng ng Minh v iu kin. Tc thi mt hi ngh c triu
tp do y vin V Quang Phm ch ta (Hong Quc Chnh vng
mt v i cng tc xa). Cuc tho lun rt si ni. Ch ta hi
kin, th a s ngh c Trung y V Quang Phm cp tc ln
Cn Minh xin ch th Trung ng thi hnh. Trnh nh Lng
bc ngh , yu cu ton th ng ch hin din ti hi ngh
phi nhp ni v khi hnh ngay sau khi bui hp b mc, ot
chnh quyn H Giang.
Bn gi m hm , on cn b ln ng tin vo H
Giang. V Quang Phm li tr v Cn Minh tng trnh tnh
hnh v nhn mnh lnh.
2
H Giang v cc n binh Qun B, Bc Quang, on cn b
VNQD chim c c ngay t sm ngy 14 thng 8 nm
1945. V cch t ngy sau V Quang Phm, Nguyn Vn Tin,
H v hai cn b na t Cn Minh tr v H Giang, qun chnh
c t chc ngay(*)
(*)Hong Quc Chnh, Ch nhim Tnh ng b,
V Quang Phm, T lnh chin khu,
 Trnh nh Lng, Tham mu trng,
Chu Sng, Ch Tch Tnh Chnh ph
Nguyn B C, Tng B th,
S, Trng Ty Bu chnh
Chu, Trng Ty Giao thng Cng chnh,
Nguyn Vn Tho, Kinh ti

An ninh trt t c vn hi, ch ba bun bn, mi ngnh

li bt u hot ng li nh c.
Tnh th tnh H Giang khi y c h bn c lp, s lin lc
vi Trung ng ng b H Ni cng nh cc chin khu ng
b khc khng ngoi cch c ngi i tip xc, v cc ng dy
in u b gin on. C cu thng tin chin khu tuy c mt
my thu pht thanh, nhng li b h cha sa li c, nn chin
khu ng b H Giang hon ton t ng, t lc v t tc. Qun
s ring khu v v ly thm a phng c ngt 600 ngi.
V kh di do, mt s t chin khu a v, mt s ln do Php,
Nht b li, v ca qun i Trung Hoa tc ca Nht giao cho;
li thm mt phn m c nhng sng m qun i Nht Bn
qung xung sng trc khi rt v H Ni, ngoi ra cn c mt
s ln sng my, i, tiu lin, v.v v sng trng ca Php,
Nht b li, nhng tho vt b mt vi b phn, c binh
xng sa cha li. V hn na, chin khu H Giang cn li
thm c pho i cn nguyn vn vi qun dng, cht n,
thuc sng v lu n, kp mn, v.v
Sau mt thi gian ngn, mi vic chun b xong xui, ban
tuyn truyn xung phong c phi i hot ng khp cc a
phng t chc thanh nin nam n sut t Bc M, Bc Quang
n Yn Bnh X, a v c quan trung ng hun luyn chnh
tr, qun s hng ngy. V hnh chnh t chc n chu Ph
Bng, Bc Quang, ng Vn, V Xuyn v cc Bang Qung B,
Bc M, Vnh Tuy.
3
gii quyt vn Cng Sn trn ton din, phi dng ti
gii php qun s. Ni n qun s th khng th trong mt thi
gian ngn m t chc hun luyn c! Bi vy Nguyn Tng
Tam mi tip xc vi Thiu y (Lieutenant) Vin, nguyn l
Thiu y trong qun i Php, em mt s binh s di quyn
chy sang Mng T (Trung Hoa) t khi qun i Nht Bn o
chnh Php (09-03-1945) ti ng Dng.
t vn thu np, Thiu y Vin a ra iu kin m
VNQD xt khng th chp thun c.
i din Trung ng Hi Ngoi b VNQD xt thy Thiu
y Vin tuy c mt s ln binh s di quyn, nhng l ngi
ca Php, kh lng m tin cy c nn t chi ngh thu np
Thiu y Vin ca Trung y Nguyn Tng Tam.
V sau Thiu y Vin li thay i kin, bng lng ko qun
v H Giang hp tc vi VNQD m khng i hi mt iu
kin no c! Khng nhng th, c o qun ng Sao Pa cng
tnh nguyn xin v gip. Tng s hai o qun c ti hn 600
ngi.
S d Thiu y Vin thay i kin l bi cc Tng lnh
Php, quan thy ca Vin Cn Minh ra mt lnh cho Vin nn
tha c hi em qun v nc dit ngay VNQD trc, i Php
s vn ng v sau. V theo lnh ng Minh khi y, qun i
Php u b tc ht v kh v cm ngt khng c php tr li
Vit Nam. Vy nu khng phi l ngi ca VNQD th Chnh
ph Trung Hoa khng cp giy php xut cnh.
Mu toan ca b l thc dn Php l nh vy! Nhng ng
Nguyn Tng Tam vi c tm lng thnh mun sm dit Cng
Sn, cu nguy cho t nc m thi, khng hay bit v tin liu
m mu phn bi ln lao v sau ny.
Tuy vy, i din VNQD Hi Ngoi b Cn Minh vn
cng quyt khng chu thu np Thiu y Vin. Sau c s thng
tho gia Nguyn Tng Tam v Hong Quc Chnh vit th t
H Giang phi lin lc a ln Cn Minh khn khon yu cu
cho Thiu y Vin xut qun v hp tc, v tnh hnh ng
trong nc cng ngy cng thm bi ri !
i din VNQD Hi Ngoi b Cn Minh chp thun, ra
ch th cho V Lin Khai, ngi ph trch khi cp giy thng
hnh nhp ni v k hiu, phi chia o qun ca Thiu y Vin
ra lm hai ton, mt na qun s do Thiu y Vin ch huy v
chin khu Lao Kai thuc di quyn iu khin ca ng V
Hng Khanh; cn mt na qun s do Thiu y Mai ch huy th
cho v chin khu H Giang thuc di quyn ch huy ca Hong
Quc Chnh; phng khi Thiu y Vin c mun to phn
cng khng lc lng. Nhng V Lin Khai khng thi
hnh ng theo ch th, v hn na ngi a mt th t Cn
Minh v Lao Kai v H Giang li b Vit Cng bt c th tiu
dc ng.
c l ph a o qun ca Thiu y Vin v Thiu y
Mai v H Giang, Nguyn Tng Tam t Mng T tr ln Cn
Minh ly s bc 200.000 ng Hoa vin ca L Xun Lm gi
ng ch Nam Phong.
4
BA VIN TO PHN
V ti H Giang, Hong Quc Chnh vi c tm lng thnh
khn, o c cch mng em ra i x vi Thiu y Vin cng
cc anh em binh s. Ra lnh m kho ly binh phc v sng n
v trang y cho hn 600 binh s y; ng thi phong cho
Thiu y Vin ln chc i y cho thm phn s din, v t y
mi ngi xng h l Ba Vin.
Sau khi n nh ti t H Giang, Ba Vin lin ngm bt
lin lc vi mt tn thn Cng Sn l L Th He. Hong Quc
Chnh c mt bo, nhng Quc Chnh khng chu chp
thun ngh ca cc ng ch xin cu lu L Th He, Hong
Quc Chnh cho rng nu giam gi L Th He th ng bo
H Giang s cho VNQD l mt ng khng b, vy ch nn
t ngi canh chng L Th He l .
Ba Vin thy ngn tr cho s tip xc ca y bn ngh vi
Hong Quc Chnh, xin ct c mt s lnh thn tn ca y n canh
gi thay. Ba Vin cn t phi vo mt s lnh cho i Th cm
u n chim ng n Bc Quang, ri xin php ngh t ngy v
H Ni c tip xc vi Trung ng ng b. Hong Quc
Chnh chp thun.
Tha bit r m mu to phn ca Ba Vin, Hong Quc
Chnh b mt dng m nhn k, nhng kt qu khng thnh v
Ba Vin ht sc phng. Di trng li c hn 600 binh s
gm ton nhng phn t thin chin vi kh gii y . Tht
ng cu Nui ong tay o. Khi Ba Vin tr v H Ni, Hong
Quc Chnh mt phi c v theo Ba Vin tha dp th tiu
k phn bi, nhng vic cng khng thnh bi Ba Vin phng
rt cn mt.
V ti H Ni, Ba Vin n thng gp ng H Ch Minh. H
H e ngi VNQD bit, nn ngay ngy hm sau ngm phi
ngi h v a Ba Vin ln thng Thi Nguyn.
n Thi Nguyn, Ba Vin vit th, mt phi ngi a n
tn tay i Th n Bc Quang. i Th xuyn ng rng
v th x H Giang trao mt lnh cho Thiu y Hi v Thiu y
Mai.
Sm ngy mng 10 thng 10 nm 1945, hai Thiu y Hi,
Mai dn qun lnh ra bi tp nh thng l.
Vo khong 7 gi sng c mt vin n bo cho Trnh nh
Lng bit l c l qun lnh Ba Vin s khi lon vo li 9, 10
gi.
Trnh nh Lng tc thi cp bo cho Hong Quc Chnh
bit, v ngh em ngay s tin trong qu ra phn pht cho cc
ng ch hin din, ri thot ngay khi H Giang bo tn lc
lng; v hu ht cc ng ch v trang c phn phi i
ng gi cc n xa; s cn li ton nhng ngi nm dng
bnh, khng cn lc lng chng i li na!
 Gia lc y, hai tn Hi, Mai ch huy mt tiu i v trang
ton tiu lin thanh, gii hai tn lnh b tri vo T lnh b. Chng
ni vi lnh gc cng xin vo trnh vi Ch nhim Hong
Quc Chnh rng hai tn ny n cp sng. n khi c ton vo
khi cng th hai tn lnh b tri vng b chy. C tiu i h ht
bt ly n, qun Vit gian. Nhng s tht l chng ba vy
xung quanh T lnh b.
Tip tn Hi tin vo phng khch mi V Quang Phm,
Hong Quc Chnh, Trnh nh Lng ra sn, nhp vi s ng
ch do chng dn t cc ni v tp trung ti . on, tn Hi
mc trong ti ra mt l th, khng r l ca Ba Vin gi n, hay
do tn Hi vit c ln trc mi ngi. Ni dung l th quy ti
cho T lnh b VNQD H Giang phn bi chng, nn chng
phi hnh ng quyt lit, v.v
Cc c quan ngoi ph, lon qun cng n vy bt ht, tng
s gn 200 ngi tp trung c vo T lnh b.Mt hi sau, chng
th ra mt s nhn vin, nhng ngi ngoi ng. S cn li ngt
100 ngi, chng dn n giam vo lao x H Giang, ct lnh ca
chng canh gc nghim mt.
Ti cc n l, chng chia nhau i la bt bng ht cc v
trang ng vin VNQD trn 500 ngi a v giam lao x
H Giang.
 Trc bin c quan trng y, Trung ng ng b VNQD
H Ni hon ton khng hay bit g c! May thay Nguyn
Tng Tam cng va ri H Giang cch y mi 3, 4 ngy cho
nn khng b bt.
Sang ngy 14 thng 10, lon qun n qun i Cng Sn vo
th x H Giang do Lnh Thnh, mt tn st nhn li hi cm
u.
Ngy 17 thng 10 qun i Trung Hoa t H Ni em theo
mt s qun nhn Nht Bn n H Giang ph hy cc pho
i tip gip bin gii Vit Hoa. Cng Sn e s qun i Trung
Hoa n H Giang d bit vic phn lon ca chng va qua tt
s can thip, Cng Snlin vi thing mt s vng yu cu cp
ch huy qun i Trung Hoa xin tm ng qun ngoi chu
thnh H Giang 3 ngy. Trong khi y Cng Sn cp tc cho
chuyn vn ht s kh gii trong thnh ca VNQD i cc ni
khc; tip n hi 10 gi m ngy 20, Cng Sn a Hong
Quc Chnh, V Quang Phm n giam Chu V Xuyn. Mt
s cn b ng vin hng 50 hoc 60 ngi mt, trong s c Lu
c Thi, Trnh nh Lng, V Tm Ba, Nguyn nh S,
Nguyn nh Trng b a vo Cu Pht, cch th x H Giang
3cy s th tiu; nhng nh s may mn c Trnh nh Lng
thot cht v my nht ba trt xung vai. Cn li mt s,
Cng Sn a xung 5 chic thuyn, xui dng Ngi So thuc
chu Bc Quang dn vo rng dng li l git ht. Hm y l
ngy 23 thng 10 nm 1945.
Hong Quc Chnh (1) trong khi b giam V Xuyn giu
c con dao nhp rt bn, tha c hi tn lnh gc ng gc,
Chnh g c dy tri m lia la vo tn lnh gc; khng may
bn lnh ngoi nghe ting ku, lin a vo dng bng sng p
ti bi vo u Chnh, ri li ra h tc chin chn sng.
Cn V Quang Phm cng ngay sau khi y, b Cng Sn dn
n khu nh b, cch chu l V Xuyn 500 thc git cht,
ri th xc xung L Giang. Hm y l ngy 21 thng 10 nm
1945.
5
THI HNH BN N X BA VIN
Sau t ngy Trung ng ng b H Ni mi nhn c bo
co v Ba Vin to phn chin khu H Giang, v hin c
mt ti H Ni. Trung ng ng b VNQD lin lp ta n
cch mng ti cao kt n x t Ba Vin v ra lnh cho Ban m
St thi hnh bn n y.

1 Hong Quc Chnh nguyn qun ti lng An Ct, ph Vnh Tng,

tnh Vnh Yn.
 Kim Chi lnh s mng v xin hn ni 7 ngy s thi hnh xong,
nhng gp phi mt tr lc rt ln l Ban m St tuy vn i lng
kim m khng mt ai c r mt Ba Vin.
n ngy th 7, mt ng ch, anh Gip, n bo cho Kim
Chi bit Ba Vin cng Mt Mai hin ang n ung hiu cm
tm gi ch Tn Vit ngay x ca nh Kim Chi (hiu sch
Trng Xun gn Ch Hm ph Duy Tn). Kim Chi lin sang
nhn din th ng nh s phc ha ca cp trn. Kim Chi tc
tc v triu tp Ban m St: ng T Knh tc Gio Mi
(trng ban), c (Nht kiu), S, ng v Kiu Cng Dng.
Gio Mi phn cng cho S v ng vi nhim v hnh
thch Ba Vin, Kiu Cng Dng ci xe p gi lm khch qua
ng, ch khi thi hnh xong, ngi git Ba Vin s chy n
gi cp xe p y tu thot; cn Kim Chi, c v Gio
Mi th i theo iu khin v h v.
Lc y vo hi 10 gi ri sng, Ba Vin cng Mt Mai t
hng cm Tn Vit tr ra ng, snh vai nhau lng thng i b
n u ng t ph Goussard. Nhn thy l ni thun tin, Gio
Mi (1) ra lnh cho S thi hnh, nhng S m run s, ng

1Sau ngy 13 thng 6 nm 1946, Vit Cng khng b VNQD d di,

Kim Chi v Gio Mi phi tm lnh mt xung lng Tm, ngoi
thnh H Ni. c t ngy, mt n cn b VQD tn l Tuyt
lin tin ln nhn khu sng, ri i Ba Vin n ct n u ng
t, bn lun hai pht sng lc vo sau lng, Ba Vin ng gc cht
lin, cn Mt Mai b chy theo li ch chi trn thot.
ng mc ti ly bn n x t k tn Hm Xm (1) gi
vo trc ngc Ba Vin, ri nhc ci cp da ca Ba Vin ln xem,
nhng khng tm thy ti liu g, lin vt b li, chy ra cp
chic xe p ca Kiu Cng Dng tu thot v s.
Cho mi ti hi 17 gi ngy 30 thng 4 nm 1946, c hai thiu
n quen n ni ng (hiu sch Trng Xun) r ng i
do ph, nhn tin Hu cng i theo. Hai thiu n dn ng v
Hu n gc ng trc ca hiu Phc Lai, b trinh st vin
Cng Sn cha sng bt ng li khm xt. Hu gi tay hng,
ng khng chn ch, nhy x li git ngay khu sng ca trinh
st vin Cng Sn. Nhng khng may! ng v ht, lin b
chy, b CS ui theo bn trng chn v i. ng (2) b bt v
mt tch.

ng t Vng b cng an Cng Sn bt giam t lu, ri b d d quay li

phn ng ch, bo cng an Cng Sn bt Gio Mi em th tiu.
1 Hm Xm l bit hiu ca ng T Knh, tc Gio Mi, trng

ban m st VNQD. Gio Mi hy sinh rt nhiu ti sn cho

VNQD.
2 ng chnh tn l H Khc Trung, con ng H i Knh, sinh nm

1925 ti lng Kin V, ph ng Ha, tnh H ng. ng tt nghip

ti trng Qun Chnh lp Trung cp, Kha 2 ti Vnh Yn.
 TAM CHIN KHU: CHIN KHU VNH YN
1

Tnh Vnh Yn thi 1945

V thi thiu quyt on ca Trung ng Quc Dn

ng H Ni, nn ngay sau khi c lnh bt bo ng, ng
vin VNQD t cc ni v tp trung ti H Ni i khi ngha
ot chnh quyn, c h lc lng hoang mang, khng bit phi
lm g! V hay li?
L Khang thy c hi ngn nm mt thu l mt ri! Lp
tc cng mt s ng ch b ln Vnh Yn tm nh o, khi
y lm Tnh b Thanh nin Vnh Yn. Sau cuc tho lun, hai
ngi ng quyt nh huy ng ton th lc lng chim c
Vnh Phc Yn lm cn c tranh u, ng hu tin ti mt cuc
o chnh Vit Cng ton din trong tng lai.
Tnh hnh Vnh Yn khi y, mt na th trn b Cng Sn
nm gi, ring c tri Bo An Binh cha chu np k, cn i
lnh triu nh Hu, ri mi quyt nh.
Thy tnh hnh nh vy, cn b Cng Sn t chc mt cuc
biu tnh dn chng ton tnh, vi mc ch l li dng uy th
nhn dn bt buc Bo An Binh phi u hng.
Bit r nh vy, L Khang hi hp tt c cn b ti Tam Lng,
tho hoch k sch chim Vnh Yn. Nhn nh o lm
Tnh b Thanh nin, nn ngm cho cn b xm nhp vo lnh
o cc x on Thanh nin v hng dn cuc biu tnh di
hnh thc ca Mt Trn Vit Minh.
Su gi sng ngy 22 thng 8 nm 1945, trn khp cc ng
ng, nam n thanh nin, thiu nhi, nhi ng, ph lo, hng ng
chnh t. Mi on th mt trai trng cm c sao vng i u,
hai bn l hai trng sinh bng sng i km tin vo th x Vnh
Yn.
Ht on n n on kia. n hi 8 gi dn chng cc ni
tp trung tt c trc tri Bo An Binh. Gia lc , thnh lnh
mt ting sng n, ri ngay t trong m biu tnh c nhng ting
h to:
- o Vit Minh Cng Sn
-Hoan h Vit Nam Quc Dn ng
-Yu cu nhn dn h c sao vng xung.
Dt ting h, bn pha sng n, nhn dn nhn nho, khng
ai bo ai u nm ht c sao vng xung t; lp tc c mt
s thanh nin m tng b c VNQD phn pht cho tng ngi.
lm ch c cuc biu tnh, lc mt mt ngm phi
mt s thanh nin do L Thanh cm u sang tr s y ban Hnh
chnh Cng Sn h c sao vng, v mt s cn b n trc
cng tri xin vo gp Qun Cung, ch huy Bo An Binh. L
Thanh ng trc m biu tnh trnh by thnh tch v lp
trng tranh u ca VNQD ngy nay; ng thi ku gi lng
yu nc v s hiu bit ca nhn dn, yu cu ng h ng.
Cn L Khang vi li l hng hn khc trit, chim c cm
tnh ca nhn dn v qun i trong tri. Nn sau 2 gi ng
h, ca tri Bo An Binh m rng mi on cn b VNQD
vo tip nhn. Ton tnh Vnh Yn u h c sao vng, treo
ton c VNQD.
chim c c Vnh Yn, nhng bit khng sm th mun
Cng Sn cng c tnh tm cch ly li, nn u tin L Khang
bn nh vi Qun Cung thit lp ngay cc v tr phng th, lp
thnh cc i an ninh trt t trong tnh V mi chim c
chnh quyn, lng ngi cha n nh, vic phng th phn ln
nh Bo An Binh. Cn b khng phn cng, nhng nh lc
nc sng Vit Tr ang ln, v nc ngp, ng s b
nghn, s giao thng kh khn nn Cng Sn du c mun cp
li Vnh Yn cng gp nhiu tr ngi khng thc hin c. Nh
vy Vnh Yn c th gi cng c li hng ng, t chc li qun
i v triu tp cc cn b a phng li lnh nhim cc c
quan an ninh.
Qun s c Qun Mai, Linh Quang Vin, Chun y Nguyn
Vn Ninh, Nguyn Duy D, L Thanh l nhng ngi cc a
phng ti. Sau li c Trung y Minh, Thiu y Vinh, Trung s
L Huy, Vng Cc o. Chnh tr c L Khang, nh o,
Nhng Tng, Nguyn Vnh, Trn Quang, L Tun, Trn ng,
v.v
Sau khi n nh tnh hnh, L Khang gi ngh v Trung
ng ng b xin c nh o lm T lnh Tam Chin
Khu, L Khang lm ch tch chnh tr b. ngh c Trung
ng chp thun.
2
Mu toan chim li Vnh Yn. Bt u Cng Sn gi th vo
yu cu VNQD cho php thnh lp tr s ng v cho t chc
mt cuc biu tnh ti tnh.
Chnh tr b v qun v b bn nh v tha thun vi iu
kin:
1) Cho Cng Sn lp tr s, nhng cm c v trang qun s
canh gc.
2) Cho Cng Sn t chc biu tnh, nhng phi di s kim
sot ca VNQD v nht l phi trt t.
3) Khng c cho qun i v trang theo cuc biu tnh.
Cng Sn tha thun v ngay ngy hm sau phi cn b vo
nhn tr s treo c. n sng sm ngy th 3, Cng Sn sch
ng dn chng cc ni, t chc cuc biu tnh ko vo tnh l
Vnh Yn.
Tuy tha thun iu kin, nhng s tht l Cng Sn mun
li dng cuc biu tnh nh p tnh Vnh Yn.Bi vy khi
on biu tnh tin ti i Lp (u tnh) th gp nhn vin
kim sot ca VNQD, Cng Sn lin ra lnh bn. c s
phng trc nn khi Cng Sn n sng bn on kim sot, cc
cn b VNQD kp thi i ph cu thot on ny, khng
mt ai b thng v cht c.
Nghe thy ting sng n t trn n i Lp (1) xung, bit
ngay l Cng Sn dng dn chng lm mc che , B T
Lnh lp tc phi ngay mt ton Quc Dn Qun men theo
ng quan l, chn ngang pha sau on biu tnh, bn ln v tr
ca Cng Sn. ng thi li cho mt ton li vng ra pha sau
tin nh ln v tr.
Trn ny c mt trung i ca Cng Sn b hai mt tn cng
cht mt mt phn, cn hai phn trn chy l t vo cc lng mc.
Li cn mt ton biu tnh na t Tam Dng theo ng xe
la i xung, nghe ting sng n, mi ngi u tho lui, Quc
Dn Qun xung phong ln bt c 3 cn b Cng Sn v trang
tr trn trong dn chng.
on dn biu tnh hm nh c s khn kho ca cc
cn b VNQD khin khng mt ai b thit mng, nn h t
lng cm phn Cng Sn. Cc trai trng hng hi tnh nguyn xin
theo gia nhp hng ng Quc dn qun, cc ph lo mt phn ln
xin c li trong tnh lm n.
3

1n ny ng Vn Miu trn i Lp cnh lng Lp, trng

xung m Lp v pha di dc Lp.
 Sau khi cuc biu tnh li dng ca Cng Sn b dp tan,
Chnh tr b v Qun v b quyt nh em qun xung nh
chim tnh Phc Yn. Qun i n tr ti Tam Lng c lnh
chun b sng ng, thuyn b. n pht cui cng, nh o
mi cho bit l xung nh Phc Yn, sn sng c ni
ng.
K hoch nh Phc Yn c hoch nh: L Thanh, Qun
Ty s dn mt trung i u tin chim ly nh ga, ri t nh ga
tin vo chia lm hai cnh qun: mt i theo ng vo Dinh
Cng S c tin xung tri Bo An Binh, mt i theo ng ph
ti. Cn i Mai (Nguyn Vnh) s dn mt trung i tin theo
ng Tin Chu vo v cng chia ra hai cnh qun: mt cnh dc
theo ph, mt cnh theo ng vo Dinh Cng S c, ri tin
xung tri Bo An Binh.
Lnh cm khng c bn vo tri binh, mc tiu ch gip
thanh th cho cc ng ch Phc Yn chim tnh v trong Bo An
Binh c Qun in, Qun Xun lm ni ng, ngoi ph c
phn Thnh, phn Mai v Nguyn Duy Ton hot ng. Mt bn
tiu i giao cho Nguyn Duy D v L Quang lm lin lc gia
hai ton khi ti Phc Yn.
Hi 10 gi m, qun i bt u xut pht, mi trung i
dng 5 chic thuyn buc ni ui nhau tin theo hng ch nh.
Cn Ban lin lc dng hai thuyn nh cng buc ni nhau i sau
hai ton qun cch 15 pht.
Hi nc vn cn mnh mng bt ngt, da theo ng xe
la th s b l, thuyn phi bi vo trong c, thuyn lin lc
chng may gp my tay cho non nn b lc hng, bi qu xa
Phc Yn. V vy, xung n Phc Yn qu 5 gi sng. Khi
gh thuyn vo bn th c mt ng ch a phng n bo
cho bit l c hai ton qun u b tht bi. Qun in, Qun
Xun u b m st ngay trong tri. Qun Tam Lng mt ton
theo ng xe la rt ln Vnh Yn ri, cn ton pha Tin Chu
b chn nh khng b c rt lui. Thuyn lin lc phi
quay mi tr v Tam Lng, thuyn va ra khi bn chng 80
thc th b Cng Sn bit bn theo nhng khng c s thit hi
g.
Theo bo co tng thut trn nh Phc Yn, th on tuyn
truyn a ton qun ca L Thanh, phn nh nh tay v tay cho
gii nn n Phc Yn kh sm. B thuyn ln b lc mi
2 gi sng, tri cn ti mt, qun i phi dng dy lm hiu
ngm tin vo ga chn bt c mt tn lnh ca Cng Sn. Sau
khi tra hi bit c rng Cng Sn bit tin dn qun Vnh
Yn xung nh nn t ga vo ph u c b i mai phc. Tuy
bit vy, nhng L Thanh vn cng quyt cho qun tin vo
theo k hoch ca b ch huy Vnh Yn.
Bt tn lnh Cng Sn lm k a ng ngm tin vo tnh,
nhng mi tin bc vo u tnh th tn lnh dn ng vng
b chy v la ln, tc th cc nh hai bn ph n bn ra nh
ma. Gp th b, L Thanh vn khng nao nng h qun tin.
Cng Sn thy qun Tam Lng qu hng, bn rt lui vo trong
tnh.
Thy Cng qun tho lui, L Thanh chia qun lm 2 ton theo
ng k hoch tin vo. Khi vo gn n tri Bo An Binh, th
thy trong tri sng bn ra khng ngt, tip theo mt lin lc chy
ra bo cho bit Qun in v Qun Xun b m st ri.
Thy i cuc hng, L Thanh h qun rt lui, nhng v
tin vo qu su, nn ton qun tin theo ng ng vo Dinh
Cng S c b chn qu gt, ch thot ra c c 10 ngi, cn
th b cht hoc b thng nm ti trn khng ra thot.
Theo mt qun nhn trong qun i Phc Yn cho bit, th
nu ton qun Tam Lng khng vi rt lui, th tri Bo An Binh
gii quyt xong. Ti vi rt lui, nn Qun in v Qun Xun
mi b git, v trong lc trong tri cn nghe ngng binh tnh
ngoi ri mi quyt nh.
 Tm li trn nh Phc Yn chng nhng khng thu lm
c mt kt qu no! Tri li v m bao nhiu c s a
phng b tan v, mt s ln ng ch b bt git, hoc a i an
tr mt ni xa.
4
Sau khi cuc nh chim Phc Yn khng thnh, lng dn
hoang mang, Cng Sn li dng hon cnh huy ng qun i
Thi Nguyn, Phc Yn, Ph Th bao vy nh Vnh Yn.
Mt hm vo hi 5 gi sng, bng nghe ting sng n vang
tri pha n i Lp. Giy lt sau, lin lc v bo n Lp
tht th, qun i rt v v tr u tnh. B ch huy vi phi
thm mt trung i do Nguyn Vnh ch huy ra tip vin.
i bn cm c nhau n tn 10 gi sng, Cng Qun vn
khng tin thm c tc t no. Trong khi y mt trn Tam
Dng cng b Cng Sn ko qun ti cng kch. Da theo
ng xe la, i bn cm c, nhng Quc Dn ng (QD)
nh sn cn c nn Cng qun b tn tht nng n; cui cng phi
b trn tuyn rt lui khi Tam Dng. Thy mt trn Tam Dng
thng li, b ch huy QD quyt nh phn cng n Lp.
Vo hi 1 gi sng ngy hm sau, nng theo bng m,
Quc Dn Qun Vnh Yn ngm cho mt trung i len qua trn
tuyn Cng qun nh thng vo b ch huy ch. B cng kch
bt ng! Cng qun hon ton tan r, b li nhiu v kh theo
ng Tam o rt lui.
Ln th hai Cng Sn li tht bi, nhng khng v th m h
chu. Ngay ngy hm sau, qun Thi Nguyn sang tip vin trn
nh Vnh Yn, nay chuyn hng nh sang Tam Lng.
Tam Lng l mt p nh nm gia mt thung lng, ba mt l
g cao, cn mt mt l sng, cch tnh l Vnh Yn chng 4 cy
s, c mt trung i n tr di quyn ch huy ca L Thanh.
Coi thng Tam Lng t qun, Cng qun bn mt ko n
bao vy, dng lin thanh v bch kch pho bn vo p. Mt mt
dng tng tiu i t kch lin tc, xung phong vo ph ly.
Ly tre th dy c v c chun b t trc, qun trong
p bnh tnh ch i nhng ton qun t kch ca Cng Sn (CS)
tin n gn mi bn. V vy, mi khi trong p bn ra l phi c
hng lot Cng qun ng gc. nh mi khng c, L Nguyn,
i i trng quyt t i ca CS, ch thn cm qun xung
phong vo, khi n gn ly tre, lin b mt pht n bn chim do
mt dn p bn cht. Cng qun t nhin tho lui, b li chin
trng nhiu xc cht v v kh.
T sau ngy hm , tt c cc v tr ca Quc Dn Qun
Vnh Yn im lng, tuyt nhin khng nghe thy mt ting sng
n! Vic u tin Chnh tr b v Qun s b lo ngay n l vn
 o luyn cn b, cho m mt trng Qun chnh cn hun
ban. Trong , hiu trng l Trung y Minh, hun luyn qun
s l Thiu y Linh Quang Vin, L Thi Ninh v hun luyn
chnh tr l L Khang. Hc vin l cc cn b do Trung ng gi
ln, tt c l 150 ngi.Trng ny o to nn nhiu cn b
rt c lc v thu lm c nhiu thnh tch kh quan nh o
Vn K, chnh y Kim Bnh l mt trong s cc hc vin gy
thc su rng trong ton qun ny. Th n l t cc phng
tuyn:
V Thanh do Qun Ty v Nguyn Duy D ph trch
Tam Dng do L Huy ph trch
n Lp do Vng Cc o ph trch
Cng cuc xp t xong, L Khang phi mt s cn b lu
ng theo anh em qun i i vo cc thn xm trong tnh c
ng tuyn truyn, khin thanh th ng mi ngy mt bnh
trng.
5
CS thy vy e s VNQD sau ny s bao trm ht cc ni
bn quyt nh ph v. Khng mun tht bi nh hai ln trc,
ln ny CS tung ra mt qun s ln lao gn hai trung on, mt
trung on Thi Nguyn v mt trung on H Ni phi hp
qun i Phc Yn, Vit Tr bao vy nh Vnh Yn.
 Ln ny tuy Cng qun c s ng, nhng cc phng tuyn
ca VNQD c t chc hon b, nn mc du chng tn
cng bng mt ha lc qu chnh lch m vn khng th chc
thng c phng tuyn ca VNQD .
i bn cm c nhau c t ngy, th cc chin s VNQD
Vnh Yn c tin cc ng ch Hi Ngoi v ti Lao Kai
(15-09-1945). Nghe c tin , anh em qun, dn Vnh Yn lin
chuyn th th sang th cng.B ch huy ra lnh cho tp trung
qun i cc phng tuyn li, ch mt s t cm c cc v tr,
cn ton lc dc nh ch lc qun ca i phng.
Ch lc qun ca Cng Sn khi ng ti Bo Sn cch tnh
l Vnh Yn 3 cy s. Tha lc m ti tri, QDQ nh quen
ng, nng theo b rung ti st b ch huy ch n sng xung
phong vo.
Cng qun tuy c phng trc, nhng lu ngy lun
lun lm ch tnh th, nn cng c iu khinh sut.Hn na, gp
lc QDQ tinh thn ng cao , nn Cng qun khng sao cm
c ni: B ch huy ch tan v, Cng qun ti cc trn tuyn t
ng tho lui v cc cn c.
Thng trn mt cch oanh lit, QDQ c s tip n ca dn
chng Vnh Yn rt nng hu, v sau t ngy V Hng Khanh
cng mt s chin s Hi ngoi v ti Vnh Yn, t chc cuc ni
chuyn vi dn chng, gy c rt nhiu thin cm.
Li dng c hi, mt mt L Khang c Nguyn Vnh ln Yn
Bi, Bo Ngc ln Vit Tr, V Huy Hng ln Ph Th vi mc
ch l ngoi giao vi qun i Trung Hoa lp cc c s ti
cc ni y, nhng tu trung l mu tnh nh chim cc tnh .
Mt khc lp ra mt ban tu th, n lot cc ti liu lch s v l
thuyt ca ng, phn pht trong dn chng; ng thi phi cc
cn b i vo cc thn x, t chc cc c cu tnh bo, v.v
Ngoi ra, trng Qun chnh c m rng, hun luyn
khng ring g ng vin VNQD m cn cho tt c cc ng
vin ca cc on th bn nh Quc Gia Thanh Nin on
(QGTN) v i Vit Quc Dn ng (VQD) na.
Sau mt thi gian ngn, c tin Nguyn Vnh chim c
c Yn Bi, v em qun xung gip V Huy Hng chim
c c Ph Th. Thy vy L Khang phi mt trung i ln
Vit Tr, gip sc Bo Ngc chim c Bch Hc, Vit Tr v v
trang gip Th Tang t tr. n y L Khang c lnh triu
hi v cng tc ti Trung ng ng b H Ni.
VNH YN THT TH.
 n trung tun thng 6 nm 1946, Cng Sn li bt u hot
ng, nhng hot ng bng ng li chnh tr, pht thanh ku
gi on kt chng xm lng.
Th theo li yu cu, cp ch huy chin khu Vnh Yn tr li
mi i Biu Cng Sn vo bn doanh VNQD tho lun. Cng
Sn s khng dm vo nhng pht thanh yu cu VNQD phi
i Biu ra. Cp ch huy QD chp thun, phi 3 i Biu ra
gp Cng Sn. Ngi cm u on i Biu l L Thanh.
Sau cuc gp g ny, ngy hm sau, Cng Sn phi i Biu
vo th x Vnh Yn tho lun iu kin hp tc. nh o
tc thi triu tp mt cuc hi ngh cc cp gii quyt vn .
a s ch trng vn hp tc vi Cng Sn chng xm
lng v trnh tai ha ct nhc tng tn; nht l nh o,
ch trng hp tc vi Cng Sn cn c mc ch bo v ti sn
ring ca gia nh mnh. Thiu s phi mi l, cng quyt rt
lui khi chin khu Vnh Yn, n cc chin khu khc ca ng,
nguyn hy sinh phn u cho l tng Quc Gia, chng Cng
Sn (CS) n hi th cui cng.
iu kin hp tc l t hnh chnh n qun s, mi bn c
mt i Biu, CS lm chnh, VQ lm ph. Cuc hp tc
thnh.
 Sau khi gy c c s vng vng, mt thng sau CS ra
lnh phn tn QDQ thnh tng ton nh a i cc tnh xa, st
nhp vo hng ng Cng qun.
Phn tn QD xong, CS ra chiu gh lnh v khng b n
cc lp cn b chnh tr. nh o, L Thanh (1) v mng
hp tc, cng nhau thu xp rt lui v H Ni. Trn Th Phng,
mt n cn b VQ b CS em ra x t bng cch m bng ngay
ti sn vn ng trng Vnh Yn.
TAM CHIN KHU: CHIN KHU YN BI
1

1 Cui nm 1946, chin tranh Vit-Php bng n, L Thanh cng gia

nh nh o tn c t H Ni v cc lng qu, L Thanh b CS
th tiu.
 V tr tnh Yn Bi

Vo cui thng 10 nm 1945, Nguyn Vnh c phi ln

Yn Bi. Bt tay vo vic, Nguyn Vnh ngoi giao vi qun i
Trung Hoa, mn cn nh ca Hin, mt nhn vin ha xa ngay
gn ga xe la, lp tr s cng khai. Ph t Nguyn Vnh c L
Huy c mt phi lin lc vi cp ch huy Bo An Binh, nhng
Bo An Binh ng theo CS.
Nhn mn c mt s kh gii ca qun i Trung Hoa,
Nguyn Vnh, L Huy cng mt s cn b a phng bn mc
gi qun phc Trung Hoa i tun m, ri ln vo tri Bo An
Binh thuyt phc cp ch huy.
n hi 4 gi sng ngy 26 thng 10 nm 1945, mt mt
ngm thng tin cho qun i Trung Hoa bit, mt mt chia ng
cc ng ng chn tc kh gii ca ton qun tun tiu CS, ri
ngm phi qun tin chim Dinh Ch tch Chnh ph.
Tuy hnh ng b mt, nhng Tnh ng b CS cng d bit,
h s qun i Trung Hoa can thip nn vi cng b i rt lui
ln Bi Dng, ri dng thuyn sang sng. Khi qun i VQ ko
sang n tr s Tnh ng b CS th khng cn thy mt bng
ngi.
 Cng vic chim ng tnh Yn Bi din ra trong vng im
lng. Sng ngy 27 thng 10, mt tri ln cao, nhn dn thnh
Yn Bi, khi nhn ln cc v tr thy l c khc mi bit l c
s thay i ch. Nhn dn rt ngc nhin, sau c bit l
VNQD chim c tnh, th t nhin ly lm vui mng, hoan
nghnh nhit lit. Mun ngi nh mt, h lm sao m qun
c Nguyn Thi Hc cng cc Lit s b thc dn hnh hnh
trn mnh t ny hi nm 1930. H sn nim tin v ngng
m t trc.
Sau khi chim xong Yn Bi, Nguyn Vnh cho mi nhn
dn hi li ni chuyn, yu cu nhn dn c ngi i din lm
Ch tch Tnh Chnh ph. Thi Vn Phc c ton th nhn dn
c gi chc y.
V Nguyn Hi gi chc Ch tch Tnh ng b, Nguyn
Vnh gi chc v T lnh Chin Khu, Nguyn Duy D Chnh tr
v, Quang gi chc An ninh, Phm Sinh Lin lc v Tuyn hun,
Liu gi chc Kinh ti.
Cng tc c xc tin, u tin l m cc kha hun luyn
chnh tr ng v cho qun i do Nguyn Duy D ph trch. T
chc cc v tr phng th gn i Cao do Qun ng ch huy.
Tri L Dng do L Huy ch huy. G Cha do Qun Hip ch
huy. Mi v tr ng mt trung i, cn tp trung c T lnh b
 hng ngy hun luyn chnh tr. Mn kha 4 thng li ra thay
cc ton ngoi v hc.
2
Sau ngy chim ng Yn Bi c mt thng, th nhn c
mt th ca V Huy Hng, ch nhim Tnh ng b Ph Th,
yu cu cho qun xung gip sc chim Ph Th.
Sau khi em qun i nh chim tnh Ph Th xong tr v
Yn Bi th CS lin m mt mt trn bao vy Yn Bi, v t
n Cao v tri L Dng lun lun b cc i t kch ca CS
ti tn cng. Song mi ln nh vy l qun i CS li b tht bi
nng n. Tuy vy, tnh Yn Bi trong tnh trng thiu yn tnh.
Qun ng sau khi hai ln b ch tn cng, s nn co m,
Nguyn Duy D c c thay ch huy n Cao.
c tin l thay i ch huy n Cao, Cng qun (CQ) cho
l cc cuc tn cng ca mnh c nh hng, bn dn qun Ph
Th, Ngha L phi hp vi qun Yn Bi m mt trn tn cng
i quy m vo Yn Bi.
Cui thng 11 nm 1945, Cng qun chia ra lm hai cnh;
mt tin nh n Cao, mt tin nh tri L Dng.
n Cao, mt v tr rng trn 2 cy s chu vi, qun s ng
ti n ny c 20 ngi vi 2 ch huy l Nguyn Duy D v Cai
Nghi (1). Tri binh ny c xy ct t nm 1912, trc y lnh
C en c ng, sau n Php sa sang li, nn trong n sn
sng nh ca. Khi qun i Php rt lui, th qun Nht ng. n
khi qun i Trung Hoa sang gii gii, binh s Nht rt v H
Ni, qun i Trung Hoa chim ng n Cao. Khi VNQD
chim c chnh quyn, th qun i Trung Hoa giao li, li ra
ng ngoi ga Yn Bi.
Vo hi 21 gi, n Cao c mt bo CQ n tn cng n
bng hai tiu on a phng qun. T xt nu gii qun ra 4
mt, th trn tuyn qu rng, ha lc mng kh chng ni.
Nguyn Duy D cho lnh dn qun c mt mt t Bi Dng
xung, cn mt sau sng th ch chia ra hai vng gc t trn gc
cao m thi. Cng vic xp t va xong, vo hi 24 gi thy 4
mt h reo, n n nh ma ro. CQ t mt Bi Dng t tin
ti. QDQ i ch ti gn mi n sng, nn mi lot sng n l
c mt s CQ ng gc xung chn ho. i bn cm c cho n
7 gi sng, CQ mi rt lui v cc v tr cch n chng 400 thc.
Mt trn tri L Dng cng c tin, chun b sn sng
nhng v tr phng th. Tri ny khng c t chc k cng cho
lm, do CQ va n sng th t kch tin ti st n. d
nh k hoch trc, tin tuyn vn chng c vi CQ, cn qun

1 Cai Nghi Yn Bi, khng phi l Phm c Nghi Yn Bnh X.

trong n li v Bo Sn, trn a ca CQ bn theo quay sng
nhm thng nc tri qun i Trung Hoa. Qun i Trung Hoa
tng CQ tn cng mnh, tc gin c mt lin i n nh thng
vo sn CS.
B qun i Trung Hoa tin nh mt cch bt ng, CQ tht
bi nng n phi rt lui, ri tp trung qun lnh nh n Cao.
Trng Lc qun nguyn trc c t chc chin khu Lao
Kai, sau nhn thy a th Yn Bi thun tin hn, nn Ch tch
Tnh ng b V Nguyn Hi iu nh vi Trung ng cho
chuyn xung Yn Bi.
Sau hai ngy tri L Dng b tn cng th Hiu trng trng
Lc qun dn cc hc vin v gio vin xung ti Yn Bi, v
c B T Lnh tm thi nhng tri L Dng ngh ngi,
i nh bi CQ mt i Cao, ri s giao cho trng ny, v n
mi c tin nghi.
Nghe thy n Cao tin nghi, cc gio vin v hc vin
n xem ly lm ng , t xin m nhim, v ngay ngy hm
n Cao c chuyn giao cho trng Lc qun.
3
Nhn n Cao c 2 ngy, Hiu trng v cc gio vin
nhn thy cn phi tn cng dit qun i CS th hc vin mi c
th gi luyn tp, nn Cao Hng (1), Hiu trng trng Lc
Qun, xung bn nh k hoch phi hp phn cng tn cng
Cng qun.
Bn gi sng ngy hm sau, T lnh Nguyn Vnh v Nguyn
Duy D dn mt i i QDQ vng theo ng Bi Dng tn
cng, cn hc vin do chnh Hiu trng Cao Hng cng cc
gio vin ch huy tin thng vo mt trn ch.
Nm gi sng, QDQ chm phng tuyn u tin ca ch, lp
tc nh thng vo trong lc thng tht bt ng. Trn tuyn CQ
tan v lui v b ch huy. c thng li, QDQ lin truy kch. B
ch huy ch thy tin tuyn b v, lp tc quay li i ph.
Gia lc , ln a hc vin vo gip v tr ch xung phong
tin ln. CQ hai b th ch mt cch bt ng, c trung on ch
b li mt s v kh, li ln Nga Qun ri rt qua sng.
Trn ny chim c mt s v kh, T lnh Nguyn Vnh
vui lng nhng li ht cho trng Lc qun. V s thit hi: 1
gio vin (ngi Nht) l Thnh v 1 hc vin l Di b thit mng
cng 2 QDQ b thng.

1 L mt Thiu y trong b Tham mu qun i vin chinh Nht Bn.

 Sau trn phn cng thng li , Nguyn Vnh tin tng vo
trng Lc qun, quyt nh lin lc vi chin khu Lao Kai tin
nh Ngha L m rng phm vi kim sot.
Vo trung tun thng 12 nm 1945, c lnh ca T lnh b
Tam Chin Khu, Nguyn Vnh thn cm qun ln Lao Kai
phi hp vi o qun Yn Bnh X do Triu Quc Lc ch huy
tin nh Ngha L; ng thi cho lnh Nguyn Duy D chun
b i lnh tip vin.
Trc ht Nguyn Vnh ko qun nh n binh Php Than
Uyn, Vn Bn, T L, ri nh xung Ngha L. Khi qun i
ti Bn Hc cch Yn Bi 82 cy s, th nhn c lnh Trung
ng ng b bo phi nh ch cuc chin u, v k bn
Tha hip hp tc vi CS. Nguyn Vnh ra lnh ngng tin, ng
qun li Bn Hc.
Bng c vo s hp tc, ng u CS huy ng lc lng qun
s Bc Giang, Bc Kn, Thi Nguyn trn 5000 ngi n nh
QDQ ngay ti Bn Hc.
Mt trn nh rt ln, kt qu CQ b tn tht nng n phi rt
lui.
Sau trn Bn Hc, Hong Quang t tin qun ra ng ga
Tri Ht. Trong khi y CS em qun vo t ht nh ca ph
phng thc la Yn Bnh X, ni qu hng ca Hong
Quang t.
c cp bo, Hong Quang t phi rt qun t Tri Ht v
Yn Bnh X n tr, cp tc ra lnh cy la cung ng qun
lng, v s lng thc d tr b CQ t ht.
n u thng Ging nm 1946, Tnh ng b Yn Bi nhn
c lnh ca Trung ng do Trc Thnh mang ti, cho bit
Trung ng k Tha c vi CS. Hai bn bt kh xm phm
nhau v phi cho rt lui qun i t Ngha L v, nu tri lnh s
phi chu mi hu qu. c lnh, Ch tch Tnh ng b
ngh c phi Nguyn Duy D ngy m a lnh ca Trung
ng vo Ngha L yu cu rt qun.
T i bn ngng n sng, vic i li t do, v cch my
hm sau c phi on ca chnh ph Lin Hip Khng Chin do
Trn Vn Giu (CS) v L Khang (VNQD) lm i Biu i
kinh l cc tnh gii thch v s hp tc y.
4
Trc tnh th ha hon y, chin khu Yn Bi pht trin
mnh bng tuyn truyn. Cn b c tung ra khp cc lng mc
gii thch lp trng ca ng, vch r ng li ch trng ca
CS tng lai, lm cho dn chng hoi nghi Vit Minh Cng
Sn (VMCS), khin cc cn b CS lun lun ng vo th b
ng.
Mc du c tha hip gia hai ng l mt l, nhng QDQ
Yn Bi vn tch cc phng. Vo cui thng 3 nm 1946, CQ
bn mt ko n tn cng Yn Bi. Trung on a phng uy
hip n Cao v tri L Dng, trung on Thi Nguyn tin n
cng ph G Cha bng hai mt: mt mt do i i quyt t
chim n in Blanc tn cng sang G Cha, cn ch lc trung
on th t cha Bch Lm tin sang.
B tn cng c hai mt, G Cha nao nng, Qun Hip lo s,
na m b n G Cha cho Cai Nghi, t vo cu cu. T lnh
Nguyn Vnh lp tc phi Nguyn Duy D b mt dn mt tiu
i ra thay th Qun Hip c th n G Cha, lnh cho bng gi
no cng i.
V tr n G Cha c th ni rng G Cha m mt th tnh
Yn Bi coi nh mt. V G Cha l mt v tr cao nht ngay
u tnh. ng trn G Cha, trong kim sot c ton tnh,
ngoi kim sot c mt qung ng trn hai cng l t Bch
Lm sang, li cn kim sot c tt c cc g thp bao quanh
tnh Yn Bi.
 Nu chim c G Cha, CS s kim sot v uy hip c
tt c cc v tr qun s tnh Yn Bi. Bi vy trong m hm ,
i i xung phong CS xung kch vo n G Cha.
Tiu i ca Nguyn Duy D tin ti G Cha gp ton tin
phong ca ton qun xung phong ch, i bn n sng. Trong
khi y Nguyn Duy D va ti gia cu, thnh ra b nm gia c
hai ha lc: ch v QDQ.
ang vo mt tnh th him ngho, cht mt qu lu n
nm ri bn cnh, khng chm giy pht, D chp ngay ly nm
tr li, tri lu n n tung ngay trn u k iu khin khu tiu
lin, khin k y b cht bn sang mt bn ng; i i CS
khng r QDQ nhiu t th no, vi tho lui.
Sut ngy m khng ngt ting sng, QDQ vn kin tm c
th trong khi T lnh Nguyn Vnh i s gii quyt ca Trung
ng H Ni. Cho n ngy hm th nm, thy CQ vn nh v
thm bch kch pho bn sang G Cha. Tnh ring mt m th
nm, G Cha nhn c hn 100 tri n, n ni QDQ
khng thi nu cm c! B T Lnh phi nm cm phi lin
lc a n tip t cho n G Cha.
Khng th ch c mi, T lnh Nguyn Vnh vo hi vi
Hiu trng trng Lc Qun l Cao Hng. Sau khi quyt
nh k hoch, Nguyn Vnh ra mt lnh cho Trng n G
Cha, mt mt chun b qun i ch ng 3 gi sng ngy hm
sau ngm a qun sang phn cng Cng qun.
Trong khi , Cao Hng ch thn dn hc vin i vng ng
Bi Dng tin nh vo v tr n Blanc. Nghe ting sng mt
Bi Dng n, G Cha quay sng bn rt sang v tr Bch Lm,
v bn sng ton qun ca T lnh Nguyn Vnh tin qua v tr
G Cha nh thc vo v tr n Blanc. B hai cnh qun dn
nh, CQ khng cm c ni, phi rt qun vo trong n c th.
CQ rt vo trong n ly im ta l ly tre bao quanh n
in, QDQ da vo cc v tr sn c ca nh tn cng. ng trn
i cao, Nguyn Duy D cho sng my bn vo trong n in
Blanc, khin CQ b cht hi rt nhiu. Vo hi 18 gi, CQ bit
khng th cm c ni, bn tho lui ra pha sau n in, li qua
h i trn. trn G Cha trng thy r, cho n sng truy kch,
nhiu CQ b trng n cht di h, cn li mt s v ln n,
ngi n nu ngi kia tht vo ch su b cht.
CQ cha Bch Lm thy i i ng n in Blanc b
tn cng, mun em qun cu vin, nhng b v tr G Cha bn
rt qu khng th tin c.
Sau trn ny, qun i CS kinh s, vi rt sang c u Lu
chun b li hng ng.
TAM CHIN KHU: CHIN KHU PH TH
 1
Sau khi chim ng tnh Yn Bi c hn mt thng,
Nguyn Vnh tip c Mt Th ca V Huy Hng (1), Ch
nhim Tnh ng b tnh Ph Th, yu cu phi qun xung gip
tay chim Ph Th. Nguyn Vnh c phi L Thanh t Yn
Bi xung Ph Th trc m cuc ngoi giao vi T Lnh
qun i Trung Hoa.
Ngy 16 thng 11 nm 1945, Nguyn Vnh ch thn dn mt
Trung i xung Ph Th. Sau khi ngh ngi, n qu na m
mi ra lin lc vi V Huy Hng, ri chia qun i chim ng
cc c quan hnh chnh ca CS.
Vo hi 4 gi sng th bt u ngm t kch vo b ch huy
qun i CS. Khi QDQ tin vo n gia n, th bn b yn
lng, bit lt vo phc kch ca ch, Nguyn Vnh ra lnh
rt lui, nhng cha kp rt lui, th bn pha sng n. Nguyn
Vnh phi h qun tin nh mt gc tri, chim ly v tr ch,
cp c mt s sng my, v tt c ta vo v tr ch chng
vi ch.
Cm c c hn mt ting ng h, hai QDQ b t thng.
Mi ngi nao nng, th may sao ton qun ca L Huy t

1V Huy Hng nguyn qun lng Th Tang, ph Vnh Tng, tnh

Vnh Yn.
ngoi tn cng vo, nh lui mt gc tri, ch phi rt c ln
trn n bn xung.
Tuy chim c hai gc tri, nhng QDQ lc ny cng lm
vo tnh th nguy him v CQ trn lu cao kim sot c cc
v tr nn bn u trng , khin QDQ lun lun phi ta st
vo cnh ho trnh.
Thy ko di bt li, m rt lui cng kh, Nguyn Vnh cht
ngh ra mt k, ngm cho QDQ quay sng bn tr li pha tri
binh Trung Hoa ng. Nghe ting sng t pha n CS bn sang
tri binh mnh, qun i Trung Hoa lin cho quay sng ln bn
sang n binh CS.
Tng n b st , CQ phi li c xung v tr di. Li
dng c hi, T lnh Nguyn Vnh cho tn cng sang v tr CQ.
S qun i Trung Hoa can thip, CQ bn t rt lui ra ngoi,
thnh ra ng bi chuyn thng. Ngy hm sau, Lin on qun
i Trung Hoa phi mt trung i chim ng tri Bo An Binh
khng cho CQ vo tnh.
Vic gip Ph Th xong, ngy 21 thng 11, Nguyn Vnh
v L Huy tr v Yn Bi. L Thanh c phi li gi chc T
Lnh Chin Khu. V qun s, L Thanh rt c ti, tnh tnh li
bnh d, lun lun ha mnh vi mi ngi nn c ng ch v
ton th QDQ rt mn phc. L Thanh t chc c mt on
Thit Huyt Qun, u co trc, qun phc mu xanh, rt dng
cm. Tri li, V Huy Hng tuy l cn b Hi Ngoi mi v
nhng li n ha nht nht, li i giao thip vi T Lnh qun
i Trung Hoa nh lm trung gian ha gii tr li cn c cho CQ.
QDQ tr v ng v tr c ca mnh, tc l khu nh ga xe la
Ph Th.
2
Tha c hi, VC ngoi giao cng hin cho T Lnh b Trung
Hoa hai thuyn ch y giy lnh ca Php, Nht b li, cng
mt n b hng trm con.
mua chuc c lng T Lnh Trung Hoa, CQ xin php
cho qun i mnh c ra ph, vin c c c hi tip xc
QDQ thc hin mnh lnh ca Chnh Ph Lin Hip khng chin
ku gi i on Kt.
Mi khi ra ph, CQ u mang theo v kh, tri li trnh
mi s xung t c th xy ra, mi khi QDQ ra khi n binh,
theo lnh cp ch huy, khng c php mang theo v kh.
Mt hm ti ch Ph Th, CQ cy c v kh kim c gy
chuyn vi QDQ. Phi trnh ch lnh, khi c php nh tr
li th kh gii li vn chuyn n cha kp. QDQ bt buc phi
ly bt, a, n gnh ca nhng bn hng bn ch, cng gch,
chng li CQ. Nh s ng h ca ng bo vn chuyn thm
cho, CQ phi b li 2 xc cht v 2 khu sng, x nhau chy
v thnh. Mt s chy lc, ln trn ln gc my nc, v vo n
np cc nh dn ti cc ph ln cn. Bn QDQ b thng hai
ngi.
Sau cuc x xt ch Ph Th, V Huy Hng b T Lnh
Trung Hoa e da, Hng phi yu cu Trung ng ng b i
L Thanh v chin khu Vnh Yn, v xin c Nguyn Xun Mai
tc Mai en ln thay th. T y QDQ gi nguyn tnh trng th
th, khng tin khng li bc no.
Ngy 19 thng 6 nm 1946, CQ cho chuyn 3000 qun t cc
ni n bao vy Ph Th. Thot tin CQ n sng n binh nh
thng, ri tip n n khc. Sng lin tip n khng ngng
khp t pha sut 8 ting ng h. QDQ vn im ting ch lnh.
Mi n 10 gi m 19 mi c lnh: nu CQ phm n
binh no th n y mi c n sng. nh nhau lin tip sut
3 ngy m, n gn ht m qun s khng qu 300 ngi, c
ko di thi gian ch vin binh Vit Tr, ng u Vit Tr
cng ang b CQ bao vy v kch chin.
Ti ngy 21, ton th QDQ c lnh rt lui khi Ph Th
xung H Thch, ri chia lm hai ton: mt ton rt theo ng
ci, mt ton i tt xung cnh ng, tin v ga Ph c, ri theo
thit l cng tin n chin khu Vit Tr.
 TAM CHIN KHU: CHIN KHU VIT TR
1
Vo trung tun thng 9 nm 1945, Nguyn nh Phc c
Hong Quc Chnh, V Quang Phm t H Giang phi v t
chc chim c Vit Tr.

Cu Vit Tr bt qua Sng L (hnh trc 1954)

V Vit Tr, Phc tr ti qun cm u cu Bch Hc, do mt

ng ch lm ch l Vn Bch. Sau mt thi gian giao thip vi
qun nhn Nht Bn bi trn, Nguyn nh Phc c mt s
sng cha y trong 3 c quan ti (hm), th du xung dng
sng Bch Hc. Cng tc ca Phc lm b mt thiu n l Th
Bch, khch cng tr vi Phc d bit, i t co vi cng an
CS. Tc thi 4 cng an CS l K Ci, Ba Mai, Nho Mu v Bi
Vn Phong em b l n vy bt Nguyn nh Phc a i giam
gi ht ni ny n ni khc. Cui cng, CS em v giam trn
tng lu tr s y ban Hnh chnh Bch Hc cng hn 200 nn
nhn khc, m a s l quan li, k ho, a ch a phng.Sau
khi giam gi t ngy ti y, CS t chc mt m kch bn nh
my giy ti Vit Tr thu ht dn chng n xem, trong khi
, CS s ngm a mt s nn nhn i th tiu, m trong s
c Nguyn nh Phc.
T khi Nguyn nh Phc b CS bt, cc ng ch hng ngy
vn theo di, ti m m CS nh em i th tiu, th Thanh Bnh
cng Nguyn Trung T em mt s ng ch dng mu cu thot
c Nguyn nh Phc v mt s ng bo b giam vi Phc.
Ring Phc c a n chin khu Vnh Yn ph trch phng
chnh tr.
Cho mi n thng 12 nm 1945, Thiu y Hanh, Dng i
tc Qun i, i Th cng 40 ng ch v trang do Thiu y
Dng Cp ch huy t chin khu Vnh Yn b mt tin n Vit
Tr, ri chia lm 4 ton: Mt ton i vng ng ci nha pha
sau nh my giy, tin thng vo chim Th Snh; mt ton i
qua sng tin n dc Cm mai phc, ch ton th 3 ti ri ng
tn cng; mt ton nh chim S Kim Lm bn Gt; mt
ton nh chim ga xe la. Ch trong chp nhong hon ton
chim xong Vit Tr, hy sinh mt mt chin s l Hng.
 Qun chnh c t chc ngay, Dng Bnh (1) c y lm
B th Tnh ng b, thuc di quyn kim sot ca ch nhim
V Vn Minh tc Mn. Cch t ngy sau, Bo Ngc t chin khu
Vnh Yn phi ti thay th Dng Bnh lm B th, Thanh Minh
Trng ty Cng An kim Mt v, Toan nh trng phng Chnh
tr cc, K (en) Trng ty Hin binh, Dng Cp T lnh Chin
khu.
Sau khi mi c cu t chc xong, trng Qun Chnh s v
trung cp t Vnh Yn c di ti Vit Tr. Gim c hc hiu
l i y V Vn Minh, ph gim c l Thiu y Nguyn Xun
K, ging vin l Chun y Ngn, Trn Vn Li v Dng Ty
(2). Vi thng sau trng Qun Chnh ny cng ng hc vin,
cc hun luyn vin cng c tng cng thm, do cc cn b
Phan Trng Vinh, Chuyn, Khot v Bi Ngc Cung tc Vit
Cung, tc Vit Hng ph trch.
Thng 3 nm 1946, mt s chng 60 Quc Gia Thanh Nin
on t H Ni rt ln Vit Tr, ng ti nh Nguyn Hu Tip
bn Bch Hc.

1 c t lu Dng Bnh m mu to phn nn b a v chin

khu Vnh Yn lp phin ton xt x, kt n t hnh.
2 Dng Ty sau i v cng tc ti chin khu Vnh Yn. Ngy 17.

6.1946, Dng Ty lm phn, a mt tiu i cng v kh, trong s

c mt khu trung lin ra u hng VC huyn Tam Dng.
 Sau khi Chnh ph Lin Hip Khng Chin ra i, Trung
ng ng b thng tri i cc Khu ng b ra lnh on kt
chng xm lng. T cui thng 2 nm 1946, Tnh ng b Vit
Tr t chc my cuc ni chuyn v on kt: mt cuc t
chc ti sn qun Vit Tr c i Biu CS n tham d; mt
cuc t chc ti nh Bch Hc, dn chng a phng ko n
nghe cuc ni chuyn rt ng o, nhit lit loan nghnh.
n cui thng 4, tnh th bt u tr nn gay go, b T Lnh
lin cho m nhng cuc hnh qun vi tnh cch biu dng lc
lng do V Vn Minh v Dng Cp ch huy.
Cuc th nht ln Du Lm (tip gip An Lo, tr s y ban
Hnh chnh CS huyn Hc Tr) ri quay v Lu Thng, Lu H,
Vit Tr.
Cuc th hai di chuyn bng xe la t Vit Tr ln Ph c
quo ra N Lc, bui chiu tr Vit Tr.
Cuc th 3 sang Ha Loan, chiu tr v Vit Tr. n u
Ban Tuyn truyn Xung phong cng t chc ni chuyn, phn
pht bo Vit Nam v truyn n, c cng chng a
phng nhit lit hoan h hng ng.
Tip theo n chin dch T chc an dn. Ln th nht ph
cuc mt-tinh ca CS t chc ti x Minh Nng, cch Vit Tr 5
cy s. Ln th 2 ph so huyt CS cng ti x Minh Nng, bin
x ny thnh mt x thun ty Quc Gia chng Cng cc oan,
dn chng t ng x c sao vng v bt cn b CS git cht.
2
Sng ngy 17 thng 6 nm 1946, ti trung tm Tnh ng b
Vit Tr, t chc l truy nim 13 v Lit s ln my chm ca thc
dn Yn Bi nm 1930. Trc mt ng cc cp ch huy qun,
dn, chnh, hc vin Vit Tr, Bch Hc cng nhn dn cc x
thn ln cn, Trn Trung Dung ng ln tuyn b bui l lch s
theo phn th tc. Tip n l l thng ng k, dy c b t
khin mi ngi ti mt. Cuc hnh l va xong, th CS em
qun n khiu chin. QDQ lp tc qua sng Bch Hc tin ln
con v pha Vnh Tng cch Vit Tr 3 cy s dn qun ng
chin di s ch huy ca T Lnh Dng Cp. Hai bn n sng.
Sau my ting ng h, CQ yu th phi rt lui.
T sng hm sau (18-6), ngy cng nh m, CQ lin tip
ko n tn cng, nhng khng thu lm c kt qu no c.
Ti ngy 21 thng 6, CS huy ng tt c lc lng qun s t
cc ni n, gm c:
1 tiu on lnh Th
1 tiu on lnh Vnh Phc Yn
2 tiu on lnh Ph Th
2 tiu on lnh Sn Ty (m ci)
 1 tiu on lnh Thi Nguyn.
Tng cng l 7 tiu on, li thm mt s ln t v chin u,
dn qun, tng s hn 3.000 ngi ko n vy hm Vit Tr.
Theo qun bo ca CS th QDQ Vit Tr c ti trn ngn
ngi. Nhng s thc, lc lng qun s ca VNQD chin
khu Vit Tr ch c:
Trng Qun Chnh 120 hc vin
Quc Gia Thanh Nin on60 ngi
Quc Dn Qun 110 ngi
Cn b (bin vi binh) 66 ngi
Tng cng: 356 ngi
m 21 thng 6, CQ bn ph nhng khu ln cn Vit Tr, bt
u tn cng vo M Chu H, n y VNQDch c mt tiu
i trn gi di quyn ch huy ca H s Kim Anh. QDQ chin
u mt cch rt anh dng, ring Kim Anh nm ht c hai
thng lu n. Ti sng th b ha lc ca CQ tp trung qu ng
o, Kim Anh b mt vin n bn xuyn qua mm, phi cng
tiu i rt lui v Bch Hc. 5 gi sng ngy 22, tin vo M Chu
H, CQ ko c sao vng.
Lp tc tt c cc cp dn, qun, chnh t chc ngay cuc
phn cng. Ln u tin hc vin trng Qun Chnh cng Quc
Gia Thanh Nin on tp hp xut qun, gp sc vi QDQ t
khu trung lin qut vo M Chu H. n 9 gi sng, CQ phi
rt lui khi B Sao v mt khu i cao chng gi. Trn ny
v pha QDQ khng mt ai b cht, duy c gio s Mai b thng
bn tay tri, l v thiu lin lc, nn bn ng i bn nhm
phi m thi.
Dng Cp cng Trn Quc Chnh, Nguyn Vn Hin (cn
b trng Qun chnh) ch huy QDQ truy kch CQ.
CQ huy ng thm vin binh ti, trong s c 8 Php qun
c phi n ph trch iu khin trng pho. Kt qu CQ i
bi. Mt trung i trng b thng, b bt v cht vo hi 24 gi
m, cha kp khai thc ti liu; tch thu mt khu i bc 60 ly,
b i Hng Phong (chin khu Thi Nguyn) do Nng Quc
Hng ch huy b cht mt qu na. S thit hi v pha QDQ
khng qu s 10 ngi, trong s c T lnh Dng Cp b mt
vin n xc qua mm ln ti thi dng, v mt vin nm
c tay tri khng ra c; Trn Quc Chnh b gy b vai bn tri
xuyn qua ngc ti lng; Nguyn Vn Hin, Nguyn Vn ng
(Nht kiu), mt hun luyn vin trng Qun Chnh, b bn v
mt mng ngc trng thy xng sn; o Vn Ch b trng 7
pht n khp mnh v chn; Lun, mt cn b cht ti trn; H
s Kim Anh sau trn M Chu H cng t trn.
 Sau 9 ngy 9 m c chin, cp ch huy chin khu Vit Tr xt
thy n lc phi rt lui bo ton lc lng, v Ph Th,
Vnh Yn tht th, Yn Bi cng ang b bao vy, Lao Kai li
xa qu, ng giao thng b ch tn ph, vin binh khng th
kp, Vit Tr tr nn c lp. Hn na, tnh hnh sinh hot ngoi
dn chng b ngng hn t ngy CQ n sng, trong thnh ph
Vit Tr lm vo cnh thiu lng thc khng cch gii quyt.
Cuc rt lui c n nh vo hi 24 gi m 25 thng 6 nm
1946.
T sm ngy 25, khu sng i lin 13 ly do hai cn b Vng
Cc o tc Vng c v Bi Ngc Cung tc Vit Hng cng
my hc vin trng qun chnh cm c lui qun v Thnh
B. Vic lui qun xong xui, khu i lin cng c a qua
sng Bch Hc v thnh vo pht cht.
Tra ngy 25, CQ tn cng d di, nhng cng khng dm
mo him vt qua sng.
Sm ti ngy 25, QDQ sa son b Bch Hc v Vit Tr,
lnh cm xm phm n tnh mng v ti sn ca nhn dn trong
lc lnh rt lui c ban hnh. n hi 24 gi th rt lui ht
di s ch huy ca V Hng Khanh tin v pha Bc. Cuc rt
lui rt trt t v m .
 Thnh Vit Tr nh phi hy sinh ng ch Vit Hng v hai
hc vin trng Qun Chnh iu khin i lin cm c vi
ch qun lm k nghi binh. n pht cui cng, Vit Hng cng
my ng ch y i lin xung sng, ri i lt thng dn trn
thot. Trn Quc Chnh tuy b thng nhng cng trn thot
c, duy c i Ngn, Dng Cp, Nguyn Vn ng v o
Vn Ch v vt thng qu nng khng th i c, b CS a
ln bi tha ma ph c Vnh Tng chn sng, v mt s b git
ti ch vt xc xung sng Hc Tr.
PH TH, VIT TR THT TH TON TH RT LN
CHIN KHU YN BI
1
Ri Vit Tr, QDQ rt ln Gia n thuc tng Minh Nng
gp CQ, hai bn n sng. Sau 3 pht, CQ t liu th yu phi rt
lui.
T Gia n tin ln ga Ph c, ln ng ba Hng Vng.
n y gp L Vn Yn, mt cn b ng ti Chin Khu Ph
Th. Sau khi Ph Th tht th, anh Yn v mt s ng ch cng
nhng ngi ng h ng, tt c n gn 300 ngi b CS bt
dn n khu rng cch ga Tin Kin 6 cy s chn sng ht. Yn
thot cht, v CS qu mt mi, lp t khng k, L Vn Yn
nhp on cng tin ln n pha di Ph Lc, n y i tin
phong bt gp chic xe hi hiu Citroen t pha Ph Th i
xung, trong xe c mt ti x v 3 ngi ngi l ng Vn Chu,
Phm Quang Cn v Tri Chu Sng. Lp tc xe b chn li. Ba
ngi ny t gii thiu l nhn vin trong ban ha gii ca Chnh
Ph c phi n Vit Tr iu nh, v nhng cuc xung t
ca hai bn mi ri l do a phng t ng, ch khng phi l
do lnh ca b Quc phng. i tin phong nh t xe v git
cht ngay ba tn cn b CS y, nhng V Hng Khanh t hu
i c bo tin, bn ra lnh ngn li khng cho git vi, ng
thi c Nguyn Tng Long tin ln gp 3 cn b Cng Sn y,
H phn trn: Chng ti mi ton th anh em v tnh l Ph Th
chng ti khon i mt ba cm, ri anh em Vit Tr s tr
li Vit Tr, chng ti xin trao tr anh em tr v Ph Th; tnh
hnh s tr li nh c, cng nhau chung sc chng xm
lng
Xt thy nhng li ni ca ba tn cn b CS ch l nhng mu
m xo quyt, V Hng Khanh ra lnh tin qun ln thng Yn
Bi, bt ba cn b i trc hng dn. Tin n mt lng k cn
ngh ngi n cm, ri tip tc n trm Thi Bnh tm ngh mt
m ti mt lng rt ng dn c v tr mt. 5 gi sng hm sau
li bt u ln ng, mi ti hi 23 gi mi ti lng Yn K,
vo tm ngh ti nh lng y.
 TN THM KCH YN K
Sau khi ton th vo tm ngh ngi ti nh lng Yn K, th
c mt s b lo trong lng y ti nh lng ngh xin tip t.
C mt s ng ch tin tng cc v b lo, cn s khc th h
tin on l c chuyn bt thng s xy ra. S ngi ny hp
li ko nhau vo lng ng nh mt ngi dn, v nhn xt
thy c bng chng r rt l c dn lng Yn K ny hon
ton Vit Cng ha. Bi vy khi sng ng dy, h nh t nh
thiu hy lun c lng Yn K, ri s ko nhau ln ng.
B th trng h V hay tin, lin phi ng ch Nguyn
Tng Bch n ngn cn, bo dn lng ny l nhng ngi t
t sp gnh cm ra tht i anh em chng ta. Theo lnh, anh em
bnh tnh ra ti nh lng, th ng ch B th trng ra lnh cho
anh em xp hng lnh cm. Lnh ban va dt th ting sng
ca ch bt u n.
Cc ng ch li vi vng ln lng nga tip t sng n
cho QDQ. Kt cuc ch phi rt lui. Trong s anh em va b
thng va b cht mt 18 ngi. V tha c hi trong lc ln
xn, 3 tn cn b CS Chu, Cn, Sng u trn thot.
Sau khi nh dp ch qun Yn K, hu ht cc ng ch
QDQ u tr thnh trng tay, v khng cn th gi thu xp
hnh l trc khi ln ng. Trong khi y, duy ng b B th
trng cn mt gnh nng do ngi u bp Tnh ng b Ph
Th vn lo o gnh theo. Nhng sau v lng khng d i m
dm ng cn xa, bt cho gnh nng tru trn hai vai phn
no, mt kt st nh do V phu nhn nhc ra giao cho L Xun
Lm, mt ng ch hin lnh ng tin cy xch . i c mt
qung ng, cng v qu i v mt, L Xun Lm trao ci
kt st nh y cho mt thanh nin ng ch mang . Rt cuc,
i c mt on ng, cng v i v kit sc m thanh nin
ng ch y ling ci kt st y xung khe sui.
Nhng ng ch ca B th trng V Hng Khanh chng
kin v ny, u nhn nh rng l kt st ng s vng
git v chim ot ca mt cn b VQD l Hng, cn Hy
Tng tc Phm Nguyn Cnh, tc Phm Khi Hon do nhiu
ng ch can thip cu thot. Kt st ng vng y nguyn l
ca Nguyn Hu Tip chn du trc sn nh ca y Bch
Hc (Vit Tr).
MT CY MA, MT MNG NGI
Sau trn Yn K, QDQ ln ng tin v ng Ph Ninh, Hanh
C. Mt ngy yn tnh, ti n ng ba ng Hanh C, o Gi
phi ng ht, trn dc ng b ma gi tm t sut m, li thm
phn i co rut, rt thu tim, mui mng t, ai ny thn th
u ni nhng cc nh ht ng to. Sng sm ln ng i qua
cc lng u l nhng cnh vn khng nh trng, c tin cng
khng th mua c thc n!
Tuy ng di bng rng, nhng anh em u thy kht nc
cn hn l thy i! Anh i Su l trng Ty mt v tnh Ph
Th, tinh mt nhn thy pha xa 500 thc c mt ngi nh
l, c mt khm ma trong vn. i Su phn nn vi anh em
l khng cn tin mua mt vi cy ma! ng ch Thanh Vn
lin hi quanh anh em, th ng ch Phng (con ng Hai An
nguyn trng Ty cnh st H Ni) moi trong ti ra c t giy
bc 20 ng trao cho anh i Su. Anh lin vi v chy i mua
hn hoi, vi gi 20 ng, mt cy ma thi y u phi l gi r!
em v tin ra c 6 n, nh a ng ch Thanh Vn mt
n, nhng li i , m c i biu ng ch Tng th k h
V trc cho phi l. Khng nhng ng ch Tng th k
khng cm thng, khng hiu rng ng ch i Su i mua
ca dn, li mng ngay i Su l c hnh ng th ph! V
Hng Khanh va mng va cha sng vo ngc i Su. i
Su tng mnh cng l cp ch huy, yn ch l Tng th k ni
a chi thi, hay l mun bt ming thin h ch c l no
li x s nh vy c! Bi th i Su ch ci v cn ni rn:
Anh mng em th em chu! Nhng em c bit s sng u.
Anh a em kh qu!
 C ng u! V Hng Khanh n sng vo ngc i Su tht.
Tn bi kch din ra chp nhong, i Su cn gi v mt ti
ci, nhng ch mt pht sau l tt th.
i Su bo: Khng bit s sng. C l khin h V ni
nng qu tc gin. Nhng s thc mi mi l i Su tay
khng m nh gc 3 tn CS c 3 khu sng np n sn
sng Ph Th.
i Su t tin qu, c l cng l lm. Sau khi i Su
cht, hai ng ch on v Phng nh rt sng bo th ngay.
Nu ng ch Thanh Vn khng can ngn kp, th chn chn
VNQD khng cn g l thanh danh na! (1)
Li tip tc i sut ngy, ti n li ng ti mt lng gip gii
Ho Gia. Sng sau li tip tc ln ng, i cch Ho Gia 6
cy s, ti y c mt sui nc v my i cao, thnh lnh mt
lot sng t trn i cao bn xung. V Vn Minh tc thi chia
qun tin ln i, CQ phi b chy, QDQ bt c 3 tn, 3 khu
sng trng v 3 thng n.
Khi tinn trc cha Bch Lm, lc y vo hi 10 gi sng,
CQ bn ra rt mnh, tc thi QDQ dn trn tn cng li ngay.

1Ghi li theo li nhn chng l ng ch gio s Nguyn Vn Mi

tc Thanh Vn
 Trong thnh Yn Bi, cc chin s VNQD li nhm tng
CQ tn cng mnh, cng cha sng bn sang nh ma ro. V
Hng Khanh ra lnh em ng k ln cm trn nh i, trong
thnh chiu ng nhm thy, lin cha sng bn sang pha u Lu
(chin khu VC) tr lc cho cc ng ch. Ri Nguyn Vnh
hng dn anh em ra nghnh n vo thnh Yn Bi. Lc y
nhm hi 11 gi ngy 29 thng 6 nm 1946, gia lc qun v dn
Yn Bi ng vui mng yn tic chin thng CQ.
2
ON QUN TIP VIN
Cng bui chiu hm y, on xe tip vin t chin khu Lao
Kai cho Vit Tr cng ti ga Yn Bi, bi V Hng Khanh nh
in ln Lao Kai gi tip vin cho Vit Tr. c lnh, Triu Vit
Hng ra lnh cho i t Triu Quc Lc iu ng qun Yn
Bnh X v Ngha L v tip vin Vit Tr. Triu Quc Lc iu
ng qun lc hai ni y v tp trung ti Bo H. CS d bit, lp
tc iu ng qun i Tuyn Quang, Bc Mc, Lc Yn Chu
n tp kch Yn Bnh X v Ngha L, ng thi ph hoi nhiu
on ng xe la t Lang Khay tr xung. V s tp kch v
ph hoi ca CQ nn vic iu ng qun i ca Triu Quc
Lc phi nh ch.
 Tnh th qu khn trng, vic tip vin khng th tr hon
c. Triu Vit Hng cp tc ra lnh cho ch huy QDQ Chapa
l i y L Huy, iu ng mt b phn do Trung y Hong
Vn Tn ch huy cng i y Cn ch huy QDQ Mng Hum,
cp tc xut qun ngay m 22. Nhng b tri ma tm t sut
ngy m, nc chy nh thc, nn s tin qun rt chm tr,
mi n hi 11 gi sng ngy 23 mi ti Lao Kai.
Mt mt Triu Vit Hng ra lnh kin thit nhiu toa xe la
thnh mt chin ly lu ng, trang b y lng thc, kh
gii, qun nhu v em theo mt xe ng ry cng vt liu sa
cha v nhn vin lm ng, sa cha ngay tc th nhng
on ng m CS ph hoi.
Ngy 24 thng 6, Triu Vit Hng ch huy on xe chin ly
lu ng y, khi hnh t ga Lao Kai i tip vin cho chin khu
Vit Tr. Nhng ng xe la b CS ph hy qu nhiu, i c
mt chng ng li phi ngng sa cha li ng ry, mt
rt nhiu th gi, nn mi ti chiu 29 mi ti c ga Yn Bi.
V hay tin cc ng ch phi b Ph Th, Vit Tr rt lui ht
ln chin khu Yn Bi.
Yn Bi nay tr nn tin tuyn ca Tam Chin Khu ng
b. Xt thy cc c quan hnh chnh v ng b c li y
khng c li! Hn na, vn lng thc khng cung ng,
nn cp ch huy quyt nh di chuyn cc c quan ng b, mt
s QDQ v c trng Lc Qun ln chin khu Lao Kai. Cn mt
s qun i Ph Th, Vit Tr li Yn Bi t thnh phng
tuyn th nht ca Tam Chin Khu. Lnh bt u thi hnh t
ngy 30 thng 6 nm 1946.
3
KHNG HONG TRM TRNG
V Hng Khanh cng mt s cn b qun i, hc vin rt
ln c Lao Kai. B T Lnh Yn Bi c ci t li, thnh lp
mt b tham mu gm: i y Minh, Trung y Vinh, Qun Hip,
Qun K, Vng Cc o. Cn B T Lnh vn l Nguyn Vnh
v Nguyn Duy D.
Chin Khu Yn Bi lc y ng vo tnh trng b tc, hn
mt nm tri chin u, nay nhn khu li gia tng, vn lng
thc tr nn thiu thn, m s vn ti tip t ca Lao Kai li gp
rt nhiu tr ngi, thnh ra bt thng. B Tham Mu quyt nh
m mt trn chim ng Nga Qun, Bi Dng, Ph Th (Yn
Bi ) b sung lng thc.
Theo tnh bo, CS bit lc lng VNQD Yn Bi rt mong
manh, qun s khng qu 400 ngi, nn n thng tun thng
7, CS li xua qun cc ni n bao vy, ri bn t pha vo Yn
Bi sut mt ngy m. Trong khi y n Cng Thnh, QDQ
ch c 15 ngi ra chin u, ng khi chin u th c lnh rt
qun v Nga Qun tp trung nh tp hu CQ ng vy hm
Trung i QDQ do Nguyn Duy D ch huy ti Bi Dng. Trn
Bi Dng, i i CQ b thua to, b li 24 xc cht. QDQ cn
bt sng c 8 CQ, trong s c mt i i trng, 1 Trung
i trng v 1 cn b chnh tr. Tch thu c 4 sng i bc
cng mt s sng trng. a v Yn Bi, T lnh Nguyn Vnh
ly lng nhn o i vi 8 t binh bng cch ra lnh cm khng
ai c xm phm, cho n ung, cp pht o qun v i tin lm
l ph cho h v.
Cch 2 ting ng h sau, CS li ch 8 thuyn y qun i
cp tc qua sng nh nh p Bi Dng cu i i ca
mnh, nhng khng ng i i y b QDQ nh tan r! QDQ
tha thng ui thng ln Nga Qun, n u nh lin, n sng
t hi 12 gi tra cho mi ti chiu ti, CQ phi rt lui. V tri
ti, QDQ cng rt lui v n Bi Dng.
YN BI THT TH
Sau trn Bi Dng, T lnh Nguyn Vnh ra lnh cho qun
u s tr v ng v tr c. Cn CS th p dng k hoch bao
vy kinh t, ngn cn dn chng khng cho em thc phm vo
tip t. ng thi cho pht thanh ku gi on kt sut 5 ngy
m. Cui cng li vit th mi cp ch huy QDQ Yn Bi sang
cha Bch Lm hi m.
Xt thy ngun li kinh t khng c, t pha li b ch bao
vy mi ngy mt cht ch, vn lng thc khng k g gii
quyt! Nguyn Vnh cho triu tp mt hi ngh cn b ng, mi
ngi u ng c 2 i Biu l Thanh Vn (tc Nguyn Vn
Mi) v Nguyn Duy D sang cha Bch Lm gp i Biu CS.
Ngy mng 6 thng 8, Thanh Vn cng Nguyn Duy D sang
cha Bch Lm. Gi tr, trai, gi ng bo Yn Bi ai ny u c
tm hn VNQD nn CS c honh hnh g c t y u!
ng bo Yn Bi tha bit VNQD ti bc ng cng
nn h thu o ngha ca cuc iu nh v on kt sp
sa din ra.
Sng hm y, trc khi Thanh Vn v Nguyn Duy D ra i,
cc nh th v cc cha u chung, trng lin hi.
T 9 gi sng h ng y hai bn l ng, cc v tu hnh
cng xen ln vi thng dn, ai ny u nghim chnh nh i d
mt m tang. H nhn hai i Biu vi cp mt bi ai, c nhiu
ngi mun khc v mt s t khc tht. Git nc mt ca
tri xung lm rm, hai thanh nin 16, 17 tui t nhin tch
m ng nhp vi nhn vin tnh ng b, cm che ma cho
hai i Biu v theo phi on cho mi ti trm gc ca CS
u tnh.
Hai i Biu dng cm tra cha Bch Lm. Vo hi 17,
18 gi v ti u tnh, mt m ng, trong s c c hai thanh
nin kia tip n hoan h, v chnh ci cm tnh rt nng hu y
lm kh s ng bo Yn Bi rt nhiu v sau.
Cuc hi m gia hai phi on cha Bch Lm a
n s hp tc, thnh lp mt Ban Lin Kim. Mi bn c c
50 binh s li gi an ninh trt t trong th x Yn Bi, s qun
cn li, QDQ phi rt c ln Nga Qun, Ph Th v Bi Dng.
Cn CQ phi li Bch Lm v nh n ngy 11, cp ch huy
hai bn s gp nhau ga Yn Bi gii thiu Ban Lin Kim
ca c hai bn, ng thi ph bin s on kt cho dn chng th
x Yn Bi bit.
THNH MT T T THEO THNH
Sau khi tip nhn iu kin hp tc, ring Ban Lin Kim
c thnh lp ngay ngy hm sau. Sng ngy mng 10, gia lc
hai B T Lnh khai hi, th CQ ngm tin vo tnh. Tuy bit l
CS bi phn, nhng T lnh Nguyn Vnh mun em ht tm
lng thnh thc, ch yu cu B T Lnh CQ l L Giang ra lnh
cho qun i rt ra khi tnh; v c vy, mi c cuc tho lun
v chi tit. B T Lnh CQ khng nghe, dng p lc bt buc T
lnh Nguyn Vnh vo hp, Nguyn Vnh thn nhin khng
tuyn b kin nn cuc hp phi b d.
Sang ngy hm sau, cuc hp c triu tp ti tr s Tnh
Chnh ph. V pha VNQDc mt V Nguyn Hi, Nguyn
Duy D, Thanh Vn v Nguyn Vnh. Trong cuc hp CS li p
dng v lc uy hip.
Noi gng Nguyn Tri Phng, Hong Diu, thnh mt th
phi cht theo thnh, Nguyn Vnh ln vo pha sau ung
thuc c t t. Trc khi ung thuc c, Nguyn Vnh
ngm tho k hoch vi Nguyn Duy D l y thc D a s
QDQ thot ra ngoi c, ln thng Lao Kai giao li cho V
Hng Khanh.
Khi hay tin Nguyn Vnh ung thuc c, cn b CS lp
tc can thip, cho a ngay sang bnh vin cu cp v ra lnh
canh phng nghim ngt. Mt mt yu cu V Nguyn Hi ra
lnh cho QDQ ng Nga Qun, Bi Dng phi em kh gii
v np, V Nguyn Hi tr li:
Ch c T lnh Nguyn Vnh v ph T lnh Nguyn Duy
D l c quyn, theo li c hn th mt trong hai ngi phi
ln th qun i mi v, nu khng th h t tin hnh ng. Sau
V Nguyn Hi, Nguyn Vnh, Thi Vn Phc, Dng T
Dn b giam lng Dinh Tun Ph (Tr s Tnh Chnh ph), ri
sau b em i bit tch.(1)
Trong khi y Nguyn Duy D b CS bt giam gi ti y Ban
Lin Kim. CS phi cn b sang d d D. Theo li y thc ca
Nguyn Vnh, D i hi a v ti chnh, v.v CS tin l D
thc tm. CS chp thun iu kin cp giy t cho Nguyn
Duy D ln Bi Dng.
Ln ti Bi Dng, D khng gp qun i, phi ln Ph Th
mi gp B Ch Huy, bo cho h bit CS phn bi. Sau khi
nghe r, B Ch Huy cng ton th QDQ t nh nh thng v
Yn Bi.
Song xt thy lc ny CS ang nghi k, l ng nhin phi
c chun b phng, nn nu tr v tt th no cng b ch
phc kch. Sau mt hi tho lun, mi ngi u quyt nh rt
ln Lao Kai.

1 Dng T Dn nguyn qun ti tnh M Tho (Nam Vit). Trc ngy

gia nhp VNQD, chnh tn l Chu Thnh Lin, thng t ng
Hng, Qung ng (Trung Hoa), nn anh ni ting Tu rt si, nguyn
l cn b Nht chin khu. Dng T Dn tc Chu Thnh Lin rt
ln chin khu Yn Bi, chuyn trch ging dy v cch mng, chnh
tr v cn ph trch chc gim c trng chnh tr Tam chin khu.
Thnh Lin l mt ng ch n ni c ti hp dn qun chng, tnh tnh
li ngay thng nn c mi ng ch knh mn v thn yu.
 Qu nhin khi rt ln ti Ngi Hp th CQ truy kch ti ni
nhng b QDQ y lui. B ch huy QDQ li mt ton qun gi
Ngi Hp, cn ton i t t rt ln ng Bo H v phi lin
lc ln Lao Kai xin ch th. c lnh, cp ch huy ln Lao Kai
hi kin, cn qun i lu li Bo H t di quyn ch huy
ca Vng Cc o v Triu Quc Lc chng vi CQ.
QDQ ng Bo H c hn mt tun th on qun Yn
Bnh ng ti lng Bn b t kch phi b v tr rt lui. Vng
Cc o bo co v Lao Kai. Hai ngy sau c lnh phi chim
li lng Bn v ng thi c B T Lnh Lao Kai phi hc
vin trng Lc Qun xung tr chin.
Sau khi hi kin cng Hiu trng trng Lc Qun, Vng
Cc o dn mt ton qun thng ng xe la tin ln cng vi
ch lc trng Lc Qun do Dn (s quan Nht Bn) ch huy.
Nguyn Duy D dn mt ton cng mt phn i hc vin da
theo men sng tin ln v hi qun ti cu lng Bn.
Hai ton qun gp nhau ti lng Bn, da ven ng xe la.
Ch huy i sng my l Vng Khi Lin, nhng chng may
chnh Vng Khi Lin b mt pht n vo c cht ti trn.
Thy tnh hnh nh vy, hn na li thy v tr ch li th nn
bn rt trng im. Cui cng, anh em trng Lc Qun phi rt
lui v a thi hi Vng Khi Lin ln Lao Kai an tng.
 Cn li thnh Yn Bi, a s cn b u b phn tn. CS ly
c l khi trc hot ng ni khc, cn a v cho dn chng
x. Nhng thc s l trnh phn ng qu mnh ca dn chng
thnh Yn Bi.
Khi em x ci m CS gi l ta n qun s ch cn mt s
cn b trung v h cp vi mt s thn ho Yn Bi nh cc ng
lang Ln, nh gio Phm Vn c, ng Tham Tng, v.v m
thi.
CHIN KHU LAO KAI
1
u thng 8 nm 1945, Triu Vit Hng c Hi Ngoi b
VNQD Cn Minh c phi v H Ni hp tc vi cc ng
ch ot chnh quyn Bc Vit. Triu Vit Hng v ti Lao Kai
gp tri ma l, ng xe la b ngp khng chy c phi i
b n ph Lu, gp V Vit Hng t H Ni tr ln bo cho bit
Cng Sn ot c chnh quyn t ngy 19; cc ng ch b
khng b, mi ngi chy mi ni. Triu Vit Hng cng V
Vit Hng bn nhau cng tr li thnh ph Lao Kai.
a danh Lo Kai gip vi H Giang v Hon Lin Sn
Lao Kai l mt i a u. Sau khi qun i Trung Hoa nhp
Vit, gii gii qun i Nht Bn, h ly Lao Kai lm n tr
u tin do T Lnh L Du Sinh ch huy. T Lnh h L li
dng tnh th, p bc h hip nhn dn Vit Nam. Tnh trng
tnh Lao Kai l m Quang Vinh li rt s qun i Trung Hoa
nn ht sc cung phng v xu nnh L Du Sinh. H L c th
ra lnh cm khng cho Bo An Binh i tun hay eo sng ra khi
cng tri, thnh ra Cng Sn tuy c nm c tnh trng h
m, c chnh quyn, c qun i, nhng khng c s bo m
cho nhn dn, khin cho ng bo phi chu bit bao kh cc lm
than!
Cc cu ng Vin VNQD Lao Kai, phn b Cng Sn,
phn b qun i Trung Hoa khng b n p, phi phn tn mi
ngi mi ni. Mi n sau ngy V Hng Khanh cng on cn
b Hi Ngoi tr v H Ni (ngy 12 thng 10 nm 1945), cc
cn b ph trch Lao Kai mi bt u hot ng tht s. tng
cng lc lng, h kt np mt s ng vin mi v tm cc
ng ch c tp trung thnh mt lc lng, hng ngy trc tip
vi qun i Trung Hoa, can thip bnh vc quyn li v bo
m an ninh cho nhn dn, thu phc nhn tm.
V chu s hi l ca Tnh trng m Quang Vinh, nn Gii
nghim T Lnh L Du Sinh ngm tm cch ngn chn nhng
hot ng ca cc cn b VNQD, mc du c s cnh co
khng c can thip ca Chnh ph Tng Gii Thch. Cn b
VNQD ch thnh lp c mt tr s tnh ng b, hot ng
v mi phng din ng v v gip dn m thi.
Cch t ngy sau, mt i qun t Trung Hoa ti, gi l Vnh
An Nh S li mt b phn Lao Kai.Cn b VNQD
bn giao thip vi S trng h Lu. Ngy 25 thng 10, thnh
lp c i tun tra trong thnh ph, ly tn l Bin Cnh Tun
Tra i vi thnh phn:
Qun i Trung Hoa 20 ngi,
Hin binh ca VNQD 20 ngi,
Cnh st ca chnh ph Cng Sn 2 ngi
Lin tip t chc thnh i tun tra, khin dn chng trong
thnh ph Lao Kai rt ly hi lng. V h hoan h VNQD
m bo c tnh mng v ti sn cho dn c an c lc
nghip.
Nhn thy tnh hnh bt li, cn b Cng Sn bo co v H
Ni. Tng B Cng Sn bn phi mt i Tuyn truyn Xung
phong gm 10 ngi, cm u l Nguyn Vn M ln Lao Kai
m chin dch tuyn truyn thnh lp Chnh ph Nhn dn.
Nguyn Vn M cho mi i Biu VNQD n tho lun,
nhng nhn thy nhng iu kin ca i Biu VNQD a ra
i vi CS khng c li m i vi dn chng Lao Kai th
VNQD li c uy tn hn; m nu theo th on Ch nh th
v pha VNQD li khng ng .
CS nh lp tr s cng khai, nhng li s VNQD ph nn
nh phi rt vo b mt, ri ngm mu vi Tnh trng m
Quang Vinh triu tp hi ng gm cc cng chc v nh b mt
thnh lp Tnh Chnh ph gm ton tay sai ca CS. Sau khi lp
xong s tuyn b vi dn chng. Nhng mu toan y khng
thnh tu bi cn b VNQD ku gi dn chng p tan ngay.
Nhn thy tht bi r rng, i Tuyn truyn Xung phong ca
Cng Sn rt lui v chin khu Ngha L. Sau phi mt s cn
b lnh o thnh lp hai i m st; mt i nam v mt i n
t Yn Bi, Ph Th ln Lao Kai hnh ng v gy khng b.
i ph li, cc cn b VNQD phn cng nhau vo x
Cam ng, Nhc Sn tuyn truyn dn chng v lp chin khu
trn mt ngn ni thuc x Nhc Sn, vn ng dn chng x y
mn c 25 khu sng, m kha hun luyn chnh tr v qun
s cho 20 thanh nin ng vin do Thiu y Nguyn Vn Vin
ph trch, bt u t ngy mng 10 thng 11 nm 1945.
Trong thi gian y Cng Sn phi thm cn b ln Lao Kai
v ng thi c Thanh tra Hnh chnh l Trn Quang Minh ln
theo iu gii vic lp Tnh Chnh ph. Nhng rt cuc, Trn
Quang Minh cng khng may mn g hn Nguyn Vn M,
khin m Quang Minh phi tm n T lnh L Du Sinh yu
cu phi lnh Trung Hoa bo v a v H Ni cng vi Trn
Quang Minh. Chc Ch tch Chnh ph tnh Lao Kai, m
Quang Vinh y cho Hong c Tn, i l. Nhng dn chng
li khng tn nhim Hong c Tn, v lun vic ln nh trong
tnh u do cn b VNQD gii quyt. V hnh chung, Tnh
Chnh ph tnh Lao Kai lt vo tay VNQD. S ng vin
ca VNQD Lao Kai lc y ln ti con s trn 1.000 ngi
v hu ht mi ngi c qua lp hun luyn qun, chnh.
Trung ng ng b li gi ln thm 4 cn b: Ba Cao, Nguyn
Thnh, Nguyn Vn Kinh v Nguyn Vn Long. Chin khu Nhc
Sn cng vng vng, sc bo v cho dn chng. on cn
b VNQD ph trch tnh Lao Kai t chc khai hi xc nh k
hoch: mt mt dng uy lc y ht s cn b Cng Sn ra khi
thnh ph tnh Lao Kai, mt mt tr b vo ot chnh quyn
Chapa lm bi cnh m rng phm vi hot ng.
Theo k hoch nh, ng hi 1 gi m ngy 21 thng 11
nm 1945, on cn b VNQD gm c Triu Vit Hng,
Trng Ngha Xng, Nguyn Thnh, Ba Cao, Nguyn Vn
Kinh, Nguyn Vn Long cng Thiu y Vin dn 20 v trang
ng ch b mt vo Chapa. Chim ng xong Chapa vo hi 16
gi ngy 22, khng tn mt git mu, l ng k thng ln
k i thay th cho l c sao vng.
Thun theo chiu hot ng, Phm Phong Huy ch huy mt
s ng ch v trang theo phng thc chnh tr u tranh vo
ot chnh quyn Bnh L nhm ngy 25, v gii quyt xong
Phong Th vo ngy 30 thng 11.
Tr v Lao Kai, vn t ra l phi ot chnh quyn thc
s, nhng vp phi mt tr lc rt ln, bi T lnh Trung Hoa
L Du Sinh vn c d tm v lng tham v hn, ch lm le ch
ting sng n l em qun n tc kh gii ca Bo An Binh.
trnh s thit hi y, cc cn b VNQD quyt nh vn dng
phng thc u tranh, lin tip m cuc m phn vi cp ch
huy Bo An Binh, nhng li vp phi s cn tr ca hai ngi
thn cng l i Dung v i Y. Cui cng phi vn ng ring
vi ch huy Bo An Binh l Qun Ng cho m cuc ni chuyn
vi ton th binh s. Kt qu ton th Bo An Binh ng thanh
hng ng hp tc, l chuyn giao cho VNQD c thi hnh
vo ngy 12 thng 12 nm 1945.
Ngi sn, kh gii li c nhiu, cc cn b VNQD phn
phi v trang ng ch ca h i chim ng Ph Lu, Bo H,
Tri Ht, lin lc vi Ngha , Yn Bnh X, t thnh mt trn
tuyn.
 Ph n Lo Kai (nh chp t thi Thc Dn Php)

Gia khi y, ti Mng Khng v Bo H b qun th ph

Trung Hoa sang chim ng, p bc v cp bc dn chng. L
Xun Lm, mt ng vin VNQD, iu ng a phng
qun n nh dp, c Trng Ngha Xng em qun tip vin.
Sau hai ngy m kch chin, nh tan bn th ph, bt sng
c 50 tn v ton b v kh gii v Lao Kai, cn mt s trn
thot chy v Trung Hoa. c Bn H Khu v S trng S
on 200 sang Lao Kai yu cu xin cho gii v Trung Hoa tr ti.
Mng Khng v Bo H tr li an ninh trt t nh trc.
a bn m rng, thiu cn b ch huy, nn ngy 16 thng
12, Trung ng ng b phi Trc Thanh hng dn 12 cn b
ti Lao Kai. Triu Vit Hng triu tp hi ngh thnh lp Tnh
ng b. Triu Vit Hng c c lm Ch nhim y vin, tr
s Tnh ng b t ngay trong tri Bo An Binh. ng k c
thng ln k i vo hi 8 gi ngy 19 thng 12 nm 1945.
Tip sang ngy 20, cc cn b VNQD vn ng dn chng
bu li Tnh Chnh ph Lao Kai, gm 9 ngi thnh Chp Hnh
y vin hi, tuyn c theo li b phiu kn. Kt qu L Tng
Anh c bu lm Ch Tch Tnh Chnh ph. VNQD chnh
thc nm chnh quyn tnh Lao Kai.
2
Sau khi nm c chnh quyn thc s, Tnh ng b Lao
Kai quyt nh t B T Lnh Quc Dn Qun gi l Phn
Khu T Lnh, thng nht c b i ca Triu Quc Lc. Trn
Mnh Sinh c c lm T Lnh.
Gi chc T lnh, Trn Mnh Sinh y Triu Quc Lc tin
qun nh chim Than Uyn, Vn Bn, T L v Phong Du
ngn chn Cng qun Ngha L tin ln. V ng thi phi
Nguyn Xun Tn lnh o mt s cn b i hot ng Lai
Chu.
Ngy mng 1 thng Ging nm 1946, ot c chnh quyn
Lai Chu, lp Tnh ng b, c o Vn Long lm Ch nhim
y vin, o Vn Mun lm Ch tch Tnh Chnh ph, Nguyn
Vn Kinh c c lm c phi vin, lnh hai phn i Hin
binh v trang t Lao Kai n Lai Chu gi an ninh trt t.
NH UI THC DN PHP
Hip nh Vit-Php mi n ngy 6 thng 3 nm 1946 mi
c hai bn ng k kt. Th nhng ngy 18 thng 1 nm 1946,
Php qun t Trung Hoa vt vin gii, ko sang chim nh
Phong Th (Php gi l Phng T) thuc tnh Lao Kai. Cc cn
b VNQD n tr Phong Th huy ng Quc Dn Qun nh
Php. Ngy 26, hai bn gip chin sut 2 ngy m cha phn
thng bi.
Khng ng ngi ch huy Quc Dn Qun l o Vn Bao
ln em ton i ra u hng Php. Trong n ch cn li 2 phn
i Hin binh v my cn b, c thy l 28 ngi. Sau cuc huyt
chin vi mt s qun qu ng o ca Php, ch cn c 6 cn
b thot him chy c v Lao Kai, s cn li u b b mnh
ni chin a. n Phong Th tht th.
 Gia khi y nh o nhn danh T lnh Tam Chin
khu t Vnh Yn ln kinh l Phn Chin Khu Lao Kai. nh
o vo ti Bnh L, c bit Bnh L ng b Php qun bao
vy. o lin tr li Lao Kai ri v thng Yn Bi, Vnh Yn ly
vin binh. Cch t ngy sau, nh o cng Nguyn Vnh
em mt s Quc Dn Qun t Vnh Yn, Yn Bi ln tr chin
mt trn Phong Th, nhng khng th ch li. Trc tnh hnh
, ngy 18 thng 2, o quyt nh rt qun v Chapa. Ring
Nguyn Vnh phi c ht sc nh ph vng vy, m mt con
ng mu. V ngy 19, on qun mi ti Chapa, cng nh
o lui qun v gi Yn Bi, Vnh Yn. Bnh L cng tht th
nt.
Triu Vit Hng bn c T lnh Trn Mnh Sinh em hai
trung i v mt tiu i pho binh vo ng gi v tr Chapa v
-quy-h. Triu Quc Lc gi Yn Bnh X, Ngha L, Bo H,
Vn Bn v Than Uyn vi nhim v ngn nga Cng qun, cn
Triu Vit Hng chu trch nhim gi Mng Khng, Snh Ma
Ci, Bo Nhai, Ph Lu phng Cng qun v gi Mng Bo,
Mng Hum, Zy T, Trnh Tng phng Php qun.
Song song ng trc hai i ha ca dn tc: Cng Sn v
Thc Dn, B T Lnh Chin Khu Lao Kai quyt nh tm
ngng chin u vi Cng Sn dc ton lc lng chin u
chng thc dn Php.
T lnh chin khu Lao Kai ra lnh cho Hong Quang t tin
qun t Than Uyn ln nh Php ti Bnh L.L Huy cng tin
qun t Chapa vo Bnh L, kt hp vi qun Hong Quang t
cng nhau cng ph. Mt mt ra lnh cho Hong Cn, ch huy
khu Mng Hum, tin qun vo cng ph Phong Th v chn
ng khng cho qun Php vo tip cu Bnh L. V sau khi
chim lnh li c Bnh L, cc o qun ca Hong Quang
t v L Huy phi iu ng my b phn ln tin ln bao vy
Phong Th. Nhng c ba ln Quc Dn Qun tin nh thc dn
Php th c ba ln Cng Sn em qun n nh tp hu Quc
Dn Qun.
ng vo th khng th ng, Tnh ng b VNQD Lao
Kai phi gi bo co v Trung ng ng b yu cu can thip
vi Chnh Ph Lin Hip Khng Chin. T bo Vit Nam, c
quan ngn lun ca ng, cng ku gi Ch Tch H Ch Minh
ra lnh ngay cho Cng qun khng c lm tr ngi cng cuc
khng Php ca VNQD. Nhng C H lm ng khng ng
ti.
B T Lnh Quc Dn Qun Tam Chin Khu bt buc
phi ra lnh cho Triu Quc Lc v Phn Khu T Lnh Yn Bi
Nguyn Vnh hip lc tn cng Ngha L (chin khu ca Cng
Sn). Hai o qun phi hp tin ti Bn Hc th tip c lnh
Trung ng ng b phi tm nh ch mi cuc tn cng v
k tha hip vi Cng Sn. Quc Dn Qun ngng tin, ng
qun li Bn Hc i lnh mi. Ng u, Cng Sn huy ng
qun i Bc Giang, Bc Kn, Thi Nguyn trn 5000 ngi
n tn cng Quc Dn Qun ngay ti Bn Hc. Mt trn nh
ln, kt qu Cng qun b tn tht nng n phi rt lui.
n u thng Ging nm 1946, li nhn c Lnh mi ca
Trung ng ng b: k tha c, hai bn bt kh xm
phm nhau v phi rt lui qun i ang nh Ngha L v, nu
tri lnh s b nghim pht.
T , hai bn tuy khng c nhng trn nh ln, nhng Cng
Sn vn thng gy nhng trn du kch chin.Bi vy qun khu
T lnh VNQD Lao Kai tuy mun tn cng thc dn Php
nhng li e ngi Cng Sn nh tp hu nn phi tm nh ch
cuc tn cng Phong Th v Bnh L.
Trong thi gian ny, Tnh ng b VNQD Lao Kai quyt
nh mt chng trnh Kin Qun. Trc ht, qun s c
tng cng bin ch qun i theo h thng r rt t trn xung
ch huy ton khu di s iu khin duy nht ca ng. B
ch huy c t cc v tr yu im tng chu, khu vc to
thnh mt trn bao vy ton tnh rt kin c.
Trng Lc Qun c thit lp Chapa o luyn cn b
qun s do Cao Hng lm hiu trng. Tip theo, ng m cc
lp Cn Hun Ban ti Mng Hum, a im hun luyn U
Chu Phnh ngay tin tuyn, hun luyn mt s thanh nin trc
tip thc hnh chin u do Hong Cn lm hun luyn vin v
ng thi trc tip ch huy mt trn y.
V vn qun nhu, Chin Khu Lao Kai thnh lp mt Binh
Cng Xng c sng n. Vn chuyn cc my mc t Vit
Tr, Ph Th ln t Chapa do Nguyn Vn Sinh lm Gim
c.
V qun lng, thnh lp nng trng Chapa v dc theo
hai bn b sng Hng sn xut cc th ng cc, do Ch tch
Tnh Chnh ph L Tng Anh ph trch. bi p nn kinh t,
phn khu thc hnh khai thc m vng Chapa do K s
Thun v K s c lm gim c; ph trch trc tip do Chu
ng b Ch nhim Vn. (1)
V qun y, mt lp cu thng c m v hun luyn
30 n on vin trong vng 3 thng. Sau khi tt nghip, thnh
lp Ban Cu Thng gi i cc mt trn cu cha cc binh s.

1 Vn nguyn qun Vnh Yn, khng phi Vn Thanh Ha.

Mt dng ng cng c m do n cn b L c Sinh ph
trch v mt bnh vin do Tnh Chnh ph duy tr, chuyn cu
cha v iu dng cc binh s t cc mt trn a v.
V x hi, thnh lp cc on th Thanh Nin on, Ph N
on, Ban truyn b Quc ng, Ban Cu T, v.v
3
RT VO CHIN KHU SP NH LU
Mi vic ng tin hnh theo chng trnh c hoch
nh, th b CS trc tip dng v lc tng tn cng v bao vy
cht ch cc chin khu ca VNQD. Ph Th, Vit Tr, Vnh
Yn, tip n Yn Bi tht th; ch cn Lao Kai tr thnh chin
khu duy nht.
gi vng Chin Khu Lao Kai, Qun V B quyt nh
tng cng vic kin qun. Trng Qun, Chnh Vit Tr chuyn
ln, c st nhp vi trng Lc Qun Chapa v c thuyn
v Lao Kai tip tc hun luyn.
Qun i cc phn khu nay tp trung c Lao Kai. c
thng nht ch huy, nn th tiu danh t Phn Khu T Lnh v
c danh t chnh, ph c qun Bc Vit. Thnh lp Qun V
B trc tip ch huy c qun, chnh v ng v. V Hng
Khanh c c lm B Trng Qun V B, V Vn Minh lm
Tham Mu Trng. Tip n l m ban hun luyn v chnh tr
v qun s, bin ch qun thnh hai s on: S on trng th
nht l Triu Vit Hng, S on trng th hai l Triu Quc
Lc di s ch huy ca Qun V B.
Khng bao lu Ph Mi tr nn tin tuyn ca Lao Kai, cch
tnh l c hai cy s. CS chuyn ht lc lng qun s cc ni
n dn dn tht cht vng vy li, thnh ra bn pha th ch.
Tnh trng Lao Kai trong gi pht ny thc khng khc g tnh
trng Yn Bi hi trc. Tuy qun c nhiu hn Yn Bi,
nhng li gp phi qun i ca CS ng gp 10 ln, thnh ra
Lao Kai trong hon cnh th ng khng hn khng km! V
nguy nht l vn lng thc cn dn, n dc ngy mt hao
ht. Gia khi y, CQ ba mt bao vy, tn cng ngy m khng
ngng, khin VNQD ton b mt mi. Qun V B quyt nh
thay i chin lc, rt lui ra khi thnh ph Lao Kai vo chin
khu Sp Nh Lu, ni tip gip bin gii Vit-Hoa.
Trc khi rt lui khi thnh Lao Kai, Qun V B ra lnh cho
di chuyn ht nhng ngi m yu, b thng sang H Khu
(Trung Hoa), v vn chuyn ht vt liu, my mc cng thuc
men cng sang H Khu, cha cho cc ng ch v lm kinh
ti sau ny cho nhng ngi tht lc v m yu, khng th d
chin c, do Phm Sinh v V Vit Hng ph trch. L Xun
Lm c c gi nhim v lin lc gia quc ni v quc ngoi.
Trong s ngi rt lui sang H Khu c lo tng V Vn Minh
v Nguyn Xun K.(*)
(*)V Vn Minh tc Mn nguyn qun ti lng Phng Ngi, ph
Kin Xng, tnh Thi Bnh. Xut thn trong qun i Php lm n
Trung y. Gia nhp VNQD t nm 1945. V km sc kho, ng xin
php ngh sang H Khu. H Khu t lu, ri mt ngy vo thng 6
nm 1947, V Vn Minh cng ngi hu cn l Ch Bo v v chng
anh Vng a nhau t H Khu i theo dc ng st ln m Xoy
tm k sinh nhai. L ph dc ng trng vo ngh ht tc ca Vng.
Cch bn ngy sau mi ngi u quay tr v H Khu, duy thiu V
Vn Minh, m b qun o Pi-ja-ma duy nht ca V Vn Minh, th li
thy Vng mc v. Bn ngi tr v cho bit ng Minh vo ngi
miu b hoang gn ng t t. Mt nghi n t ra cho mi ngi! Nn
tc gi xin ghi ti y.

Lnh ban hnh rt khi thnh Lao Kai c n nh vo hi

8 gi sng ngy 25 thng 11 nm 1946.
MT TM THM KCH M MU TRC GI RT
LUI
Nguyn ba vo li 12 gi tra, sau khi trng Lc Qun
c lnh sp sa mt cuc hnh qun. Khi sa son hnh
trang v n tic linh nh, th gio s Thn (tn Vit Nam ca
mt gio s Nht Bn) tp hp tt c hc vin trng Lc Qun
ti ging ng ri tuyn b.
 Trong khu vc chng ta mi ngy mt thu hp, nhng
chng ta dm tuyn b cng khai rng chng ta cha thua mt
trn no! Cp lnh o y rt lui sang Tu, nhng chng ta
nht quyt khng chu trn! Khi chng ta cn ging mu Vit
chy trong ngi!
Chng ta c sng, n, chng ta s c t v s c giang
sn ring ca chng ta.
Ni n y, tt c sinh vin u nhy ma hoan nghnh Gio
s Thn, v i i vo rng lp chin khu chng Thc Dn v
Cng Sn n k cng.
Trng Lc Qun do Trng T Anh, lnh t VQD sng
lp, hc vin a s l thanh nin ng vin VQD. Thm vo
mt s thanh nin ng vin VNQD d lp. Mc du ng
trong hng ng chung Quc Dn ng, nhng trong thc t,
thiu hn s on kt cht ch, khng chu b bt ng tnh, h
vn ngm ngm chng i nhau.
Trong bui tp hp cc gio s vi sinh vin ny, c my hc
vin trong s chng i y, chy v bo co vi Tng Th K
V Hng Khanh, l cc gio s trng Lc Qun b mt may
c, m, v.v chun b ti canh khuya s t c. L xong s n
cho, ri ko nhau ra theo Vit Minh Cng Sn.
 Nghe bo co, nhng khng kp m iu tra phi kim, Tng
Th K V Hng Khanh lin ra lnh b tr , i on sinh vin
ln ng, th bao vy cht li bt ht cc gio s a ra cu Cc
Lu th tiu.
Hnh ng ny gy cm phn n cc cho lp sinh vin
trng Lc Qun, h chia r li cng chia r thm gia VNQD
vi VQD. (1)

1 Theo ti liu ca ng Trng Khnh To v mt s cu sinh vin

trng Lc Qun hin din ti Si Gn.
 THIN TH T (1947-1950)

CHNG I

CHIN TRANH VIT PHP BNG N

Qua thng 11 nm 1946, tnh hnh gia Vit Nam vi thc

dn Php li cng nghim trng thm. Php kim sot ro rit cc
cn c chin lc, nht l vic bi tr nhp cng cc kh gii ca
Chnh ph Vit Nam. Php chn xt mt chic thuyn bum ri
x sng bn. Ngy 20, Php ra lnh tn cng qut sch Cng qun
ra khi thnh ph Hi Phng, mt s thng dn ngi Vit b
cht oan. CS ra lnh cho dn chng tn c ra khi thnh ph. V
pha Php, 22 ngi cht, 64 ngi b thng. n ngy 28,
thnh ph Hi Phng hon ton lt vo tay qun i Php.
Sau v Hi Phng, CS tuyn truyn bi Php gia tng mnh
lit. Ngy 26 thng 11, cc B ti H Ni bt u tn c th tch
v dng c.
Ngy 27.11, V Nguyn Gip triu tp ti H Ni, hi ngh
cc tng lnh trong nc.
 Ngy 29.11, qun i chnh quy ri ht ra ngoi chu thnh
H Ni, thay th bng t v thnh v bt u xy dng c cu
phng th.
m 29 rng ngy 30.11, n binh Php Sn b Cng
qun tn cng.
Ngy 1.12, dn chng H Ni tn c, v Nam nh, Ph
Lng Thng, Hi Dng cng bt u.
Ngy 2.12, dn chng thnh ph Hi An (Trung Vit) c
lnh tn c.
Ngy 3.12, n lt dn chng Hu.
Ngy 4.12, Sainteny n H Ni.
Ngy 5.12, ng H Ch Minh ku gi Php phi tr li Lng
Sn v Hi Phng. Php ng thun nhng CS i qun Php phi
rt v nhng v tr c trc khi m cuc thng lng.
Ngy 11.12, Nguyn Xin, Ch tch y ban Hnh chnh Bc
b, triu tp cc Ch tch tnh ch th ng li cai tr trong
khi c chin tranh.
Ngy 12.12, mt lnh Php i cng v b Cng qun git cht
ch ng Xun.
 Tnh hnh H Ni ngy cng bi t, qun i Php ng
trong thnh, xung quanh thnh v nhng nh ph ca ngi Php
, b chng ngi vt bao vy.
Ngy 15.12, Php phn i v hiu. Tri li, chng ngi vt
tng thm.
Ngy 17.12, vo hi 9 gi 45, mt cuc xung t nh xy ra
gia qun Nhy d Php vi T v thnh ph H Ni khu Hng
Bn. Tr s Ta bo Vit Nam, s 80 ph Quan Thnh, nm
trong khu vc tc chin, nn ton th nhn vin cng n cng u
b qun i Php bt gii vo trong thnh Ca Bc giam gi. Qua
ngy 18, mt s c th ra; mt s b giam gi ti my thng
sau mi c tr t do. Li dng c hi, CS xuyn tc tuyn
truyn trn bo ch l nhng lnh t VNQD c Php n mi
vo thnh Ca Bc.
Ngy 18.12, rt nhiu v xung t gia Vit v Php xy ra.
Ngy 19.12 nm 1946, Tng ch huy qun i Php gi vn
th cho Hong Minh Gim, ngh chm dt tuyn truyn phn
i Php, ph ht hng ro v gii gii T v thnh v lng hnh
qu. n hi 18 gi, Hong Minh Gim tr li c V
Nguyn Gip ha s chm dt mi hiu lm, v vn s c
em ra tho lun trong Hi ng Tng trng hp vo ngy mai
(20.12). Mt mt ng H Chi Minh vit mt l th cho ngi bn
thn Sainteny t rt ly lm hi tic nhng v ln xn trong
my ngy va qua, v mong Php vi Hong Minh Gim s kim
ra gii php lm lng du tnh hnh. Ngi s quan lin lc ca
CS mang bc th ny cn ni vi nhng s quan Php rng H
Ch Tch mong c Php t thin ch v ng s can thip mnh
vo pha CS.
Vo bui ti 19.12, c ngi mt bo cho Php bit l m
nay CS s tn cng Php. Nhng tin nh vy thng xy ra,
nhng du sao, Php cng vn phng b. V tin ti tr, nn v
pha Php ch chun b c qun i, m khng thng bo kp
cho thng dn Php.
n hi 20 gi th n in vt tt ht, Chnh ph H Ch
Minh ra lnh tn cng Php H Ni, 1 gi 30 pht tn cng Ph
Lng Thng, 4 gi Ngh An. Cho ti sng ngy hm sau
(20.12), khp mi ni u ni dy tn cng vo qun i Php.
Chnh ph H Ch Minh da vo yu t xut k bt nhng
qun i Php h phng b, nn qun Chnh ph b tht bi.
Tuy vy qun i Php cng cht vt lm mi gii ta c Ph
Lng Thng vo ngy 27.12, Lng Sn ngy 30.12, Nam nh
ngy 15.1.1947. Ngay H Ni, Php phi chin u my ngy
rt hao tn mi gii vy c khu Php kiu. Trc giao thng H
Ni Hi Phng mi n ngy 7.1.1947 mi lp li c. V
mi ti m 17 rng 18 thng Hai nm 1947, Khng Chin Qun
mi rt khi ht Th . Ngoi giao on c mt tai Th H
Ni u nhit lit khen ngi tinh thn chin u anh dng ca
dn tc Vit Nam.
TON DN THAM GIA KHNG CHIN
1
Chng xm lng, ginh quyn t ch, ton dn khng phn
bit Tn Gio, ng phi, giai cp. T gi ch tr u vng ng
dy lm ngha v cng dn. T cn b n ng vin trong cc
c cu VNQD cng ri b c s cng dn chng tn c ra hu
phng gp phn vo cng cuc khng Php; mt s cn b v
trang rt ra bi Phc X lp cn c khng Php cho mi ti thng
2 nm 1947 mi chu rt lui.
Nhng au n thay! Ting sng xm lng n, cng l gi
pht kinh hong thm khc! Chnh ph H Ch Minhra lnh cho
cng an mt v bt giam khng bit bao nhiu ngi m k cho
xit, c gn cho mt s ngi ny l Vit Gian mt s khc
l phn ng ri em th tiu hng lot ti khp cc ni. Cn
Php, sau khi lm ch tnh hnh Th Bc Vit, cng ra tay
tr th ngi Vit, buc cho s ngi ny thn Nht, s ngi
khc l Cng Sn. Khp cc ngi nh b hoang trong thnh ph,
khng cn nh no l khng c mt vi xc cht! Khp cc hm
h ca CS o lm cng s chng Php, nay y ry nhng
xc ng bo b Php git ri ht xung ! V v i nht l hm
tr n phi c ng Minh sut chiu ngang bn cnh Ta n,
Php dn ti y hng trui ngi, bt ng xp hng, ri bn
cht, ri ht xc xung ni tr n ny. Tp trung c hng ngn
xc cht.
Cng Sn git! Thc Dn git! Khp mi ni trong t nc
chng ta, c th ni con s ln ti hng my chc vn sinh linh!
Nht l cc ng vin VNQD, nhng ngi m h bit r lai
lch, th khng ngi no thot cht bitay CS.
Trong s cn b cao cp VNQD tn c ra hu phng nh
Khi Hng, Phm Vn H, Nguyn ng a, Hong Phc Dz,
L Thanh, v.v u b CS bt giam ri th tiu.(*)
(*) Khi Hng chnh tn l Trn Khnh D l con c Tng c Trn
M, sinh nm 1897 ti x C Am, huyn Vnh Bo, tnh Hi Dng.
ng theo hc trng Trung Hc Paul Bert, ban vn chng, u T
Ti. Sau my nm kinh doanh tht bi, ng tr v H Ni, dy hc ti
trng t thc Thng Long.
Nm 1932, Khi Hng vo ban bin tp bo Phong Ha v chuyn
mc vit tiu thuyt. T 1932 n 1940, ng vit mt mnh hay cng
tc vi Nht Linh, gn 20 cun tiu thuyt c gi tr.
Nm 1940, ng bt u hot ng chnh tr, b Php bt a i an tr
tai V Bn (Ha Bnh). Nm 1943, gia nhp VNQD. Chin tranh Vit-
Php bng n, ng tn c v Nam nh, ri vo khong nm 1947, b CS
bt em i mt tch.
Phm Vn H chnh tn l Phm Vn H, sinh ngy 29 thng Chp
nm Tn Su (7.2.1901), trong mt gia nh nng dn ti lng Phn
Dng, x Tiu Tr, ph Kin Thy, tnh Kin An. Ngi anh rut ca
ng v ng u l ng vin VNQD t u nm 1928.
Ngy 15.8.1930, b mt thm bt, Hi ng Hnh Kin An kt n
pht lu chung thn, y ra Cn o. Nm 1936 c n x, hai anh em
ng li bt u hot ng cch mng rt hng hi.
Nm 1945, phong tro VM pht ng, Phm Vn Ln cng kch
v bi xch ch ngha CS kch lit, nn b VC ra lnh th tiu ti bn sng
C Trai thuc lng Kim Sn (Kin An) vo ngy 4.7.1945.
Phm Vn H b VC bt a i bit tch, mi sau nh c Chnh tng
Nga My thuc huyn Thanh Tr, H ng l ngi b VC bt giam chung
cng tri vi Phm Vn H c VC tha v. Tnh c gp Phm Nguyn
Hng l con trai ng H mi k li mi chuyn, v trao cho bi th, th
bt ca ng H ngy 22 thng Chp nm Bnh Tut (13.1.1946),
nguyn vn nh sau:

ng gi tui by mi ba,
Sinh c hai con n quc gia;
Mi chn thng Nm, Ln trm thy,
Hai nhm thng Chp, H trm ca;
Ba nm nh b hm n m,
Chn ch c lao ph c cha.
Trm ly gi v lng Phn Dng,
 Ti con bt hiu lng xin tha.
Nguyn ng a sinh nm 1887 ti lng Hnh Thin, ph Xun
Trng, tnh Nam nh, l ng vin VNQD t u nm 1928, thuc
chi b Xun Trng.
V n Bazin u nm 1929, Nguyn ng a b Hi ng Hnh
kt n 2 nm t v 5 nm bit x. Sau ngy mn hn bit x, Nguyn
ng a bn ht in sn, em v con ra H Ni kinh doanh, tin
hot ng cng tc ng. Ting sng khng chin bt u bng n, ng
cng gia nh tn c, b VC bt giam t lu, ri a n l st sinh Bnh
, H ng th tiu cng vi Phm Vn H v mt s ng ch na.

Trung ng ng b VNQD n cui nm 1946 thu hp

cn c 6 ngi, th sau t ngy, Xun Tng lnh nn sang
Trung Hoa. n ngy chin tranh Vit-Php bng n, th Phm
Vn H, Nguyn ng a v V nh Tr tc V Hong b CS
bt th tiu, duy cn li Nguyn Vn Chn v Hong Bnh.
2
T cui nm 1946 n nhng nm 1947, 1948 v 1949, khng
chin cn vo th yu: v kh th s, trang b thiu thn, b i
cha c rn luyn. Trc nhng cuc tn cng nh v bo ca
Php, khng chin ch cn bit li hay ln trnh.
Nhng ngi khng chin Quc Gia li hoc v tnh hoc
tnh th bt buc phi hp tc vi Cng Sn, dn dn b Cng
Sn ln p v nm vai tr ch ng; khin cc ngi khng chin
Quc Gia b y vo th c khng chin th ng.
Rt kinh nghim, Cng Sn p dng ng nhng nguyn
tc ca nhn dn chin tranh, mt th chin tranh ton din,
khng c gii tuyn. Ch no cng c i phng m kh tm
thy i phng u. i phng c th l ngi bn cnh
mnh, nh mnh mt cch bt ng!
Php p dng chin thut nh mnh, nh mau ca danh
tng Leclere v De Lattre de Tassigny, nhng i vi chin
tranh nhn dn, chin thut ca cc tng Php tr nn v
hiu.
Sau trn Cao Bc Lng (1950), nhiu quan st vin Ty
Phng nhn xt rng, chin tranh ng Dng l mt Trn
Gic Thc H, khc hn mi th chin tranh xy ra u,
M t trc; Php s tht bi nu khng b phng php thun
ty qun s thay th bng nhng chin thut mi ca chin
tranh nhn dn.
Qu nhin, Php chu thm bi, v khng tha mn c
nhng nhu cu ca mt loi chin tranh hon ton mi i vi
h. Php ch bit gii quyt bng phi php thun ty qun s.
 p dng gii php chnh tr, Php ch bit bt tay vi mt s
tay sai, b nhn, lu manh, u c, chnh tr xu thi, k th ca
nhn dn Vit Nam.
Php lm ln, tng rng bn ny lm c vic, khng
ng dn chng Vit Nam trng thy mt mi nhng ngi ny
li cng thm cng phn, on th Php. Ch cn tin tng vo
trng k khng chin, a ti Php b thm bi in Bin
Ph.

CHNG II

VIT NAM QUC DN NG

QUYT CHNG XM LNG
1
ng hi 2 gi ngy 25 thng 11 nm 1946, ton th cc c
quan qun, dn, chnh VNQD rt khi thnh Lao Kai, lui vo
chin khu Sp Nh Lu, mt cn c chnh yu ca ng hu
c, thuc tnh Lao Kai, gip gii Trung Hoa. S on II rt vo
gi mt trn Mng Hum, S on I lm hu v ym h cho i
tin qun rt lui. Hu v qun rt n lng Kim, t thnh phng
tuyn ng ch truy kch. Qun V B t ti Ba Xt ri ln rt
vo Zy T c s on II ng trong khu rng cm bo v.
 Sut trn cc ng ng rt lui u b CQ truy kch, nhng
u b y lui bi Quc Dn Qun (QDQ) b tr phng rt
chu o.
Khu vc Zy T, ni Qun V B tm ng, th dn ch
chuyn nghip trng cy ly nha nha phin, t cy la nn b
thiu lng thc, phi nh vo s tip t ca s on I vn
chuyn t Trnh Tng ti.
Ti Zy T, c bo co ca i tin phong tn cng Phong
Th chim c Nm Xe, Bn Mn v hin ng ni i
hu qun ti s tn cng Phong Th do Php qun chim c.
Qun V B ra lnh cho L Ch Kin xut qun mt i i
tn cng Yao San, ri nh dn xung hp lc vi Tiu B Hm
v Phm c Nghi bao vy Phong Th. ng thi li ra lnh cho
s on II iu ng mt b phn gi rng cm ym h, ri
theo sau Qun V B ng tin; cn s on I tc tc rt v Zy
T tip thu phng tuyn ca s on II lm hu v v rt sau s
on II.
Tp trung xong, Qun S V cng QDQ ln ng. i qun
hng o tin n ng ba bin gii: mt ng Zy T n,
mt ng sang lnh th Trung Hoa, mt ng qua ni cao vo
Nm Xe. V ni rng him tr, ng ch i c mt ngi,
nga khng th i c, li c ph n v tr nh ca cc gia nh
chin s i theo rt ng nn buc lng phi i nh qua t Trung
Hoa mt khong ng chng 5 cy s, li s tr v t Vit.
t nhin mt i qun trong rng nh ra chn ng, ng u
l mt i trng gi tay ra hiu ngng tin, theo lnh ca a
phng qun Trung Hoa. Qun V B xt thy cn phi tm n
qun li ngoi giao, v nh dp bn Tu ra i, s c hi
cho cng cuc cch mng tng lai.
Nhn thy tnh hnh bt li, tr ngi rt ln cho cuc hnh
qun, Qun V B quyt nh k hoch, l tha m ti Triu
Vit Hng ln em QDQ tin thng v ni a Vit Nam; cn
nhng ngi m yu v ph n th li t Tu, V Hng
Khanh s tm cch i ph.
Lnh xut qun c n nh vo hi 12 gi m ngy 15
thng 12 nm 1946, do hai ngi Mo bn th a ng i
xuyn sn, trnh mi s tr ngi.
V Hng Khanh cng s ngi li, cch t ngy sau c
b i ca s on 95 Trung Hoa ti iu nh a ln Ma n
Ty tin vic cung cp lng thc.
2
GIAO PHONG VI PHP QUN
T t Trung Hoa, hai o qun tin phong do Phm c
Nghi v Tiu B Hm v ti Mng Hum, qua rng cm n Zi
Dn Sng th ng trn vi i tin phong ca Php. Nhng v
ch tnh cha r, nn QDQ khng c lnh ui theo, m thng
tin n u dc khu rng cm, trng xung thy mt thung lng
la xp thnh ng y ng. V pha gn chn ni li c mt
ngi lng rt to cm l c Tam Ti tung bay trc gi. Phm c
Nghi v Tiu B Hm lin phn cng nhau chim ng hai v tr
trn ni cao, chiu ng nhm trng thy r Php qun ng
m b sa son cm nc. Pht chc li thy mt th dn t
trong rng chy ra, QDQ bt hi, c bit rng b ch huy qun
i Php hin t Nm Xe, c hai v tr ng trn hai ngn ni
cao trc mt bo v. Tc th hai tng Nghi , Hm chia qun
bao vy hai v tr y, ri phi hai o qun xung phong tin vo
Nm Xe vy bt b ch huy Php gia lc chng ng xm nhau
n ung; khin qun Php khng kp tr tay, b c kh gii chy
trn. Php qun hai v tr bn thy b ch huy b vy v b chy
nn khng dm khng c, cng nhau ri b v tr rt xung ni,
tn vo rng trn thot. QDQ chim ng v tr ch, thu c
mt s ln lng thc, thuc men v v kh.
Sng ngy hm sau, hai bn kch chin, Php qun nng th
phi rt lui v Phong Th. ui ch qun n Nm Mn, l ng
ba ng gia Phong Th, Mng Hum v Bnh L. QDQ chim
ng Nm Mn lm cn c tin qun.
 o qun th hai do L Ch Kin ch huy c lnh tn cng
Yao San cng hon ton thng li. Kim im li, QDQ tch
thu 57 sng b, 5 sng my hng nh, 2 sng my hng nng
cng mt s n dc. ch qun ri b v tr rt v Co Snh
Tri, ri chy v Phong Th. QDQ t thnh chin tuyn, ly v
tr Yao San lm trung tm cn c hot ng.
3
TN CNG PHONG TH, V TR TRNG YU CA
PHP QUN
n hi 16gi ngy 21.12.1946, i hu qun do Triu Vit
Hng ch huy mi ti Yao San. Cp ch huy lin khai hi tho
k koch tn cng Phong Th.
Ting sng bt u n ng 4 gi sng ngy mng 5 thng
Ging nm 1947. QDQ bn mt tn cng t, Php qun khng
ch ni, phi theo ng hm rt lui v pho i, b QDQ chn
nh bt li, ch qun x nhau theo dc sng chy v pha sau
pho i.
Pho i Phong Th xy dng rt kin c trn ni cao dc
ngc, xung quanh pho i li c chin ho chc chn, qun lc
li tp trung rt hng hu. QDQ dng sng my trung lin v
moc ch 60 cng khng ph ni, tng lp binh s c xng ln
pho i, bi ch qun bn xung v nm lu n nh ma ro.
Phn na, tri sp sng, ch qun trng thy r, th cng bt li.
QDQ ch chim c n binh, ph ng v ph x, th li
khng phi l ni c th by thnh trn a, phi c ch ti nm
bom, chc chn l s b thit hi ln. Bi vy, Tng ch huy ra
lnh cho cc o qun b mt rt lui ht ln ni rng xung quanh,
chim v tr phng phi c ch n oanh tc. Chnh cng i ri
truyn n, dn biu ng khp ph x, n binh v cm ng k
nhng ni trng yu lm nghi binh.
Tri bt u sng, vo khong 9 gi 30, phi c ch t pha
Lai Chu tin n, x sng bn xung nhng ni c cm c ca
QDQ ri bay tr v ng c.
n hi 19 gi, QDQ li bt u tn cng pho i, nhng
cng vp phi nhiu tr ngi khng th tin c, nn li c
lnh rt lui v cc v tr c ngh ngi.
9 gi sng ngy hm sau, 3 phng pho c ca ch li ko
ti nm bom v bn lin thanh xung cc khu rng ni bao quanh
Phong Th, nhng QDQ nh c a th him yu, nn khng b
thit hi g c.
Pho i Phong Th b QDQ bao vy, Php qun phi dng
phi c tip t lng thc v thuc men th d xung bi c,
nhng cng khng th no ra ly c s tip t y, bi QDQ
ttrn cc v tr cao bn xung.
Sang ngy th t, c tnh bo vin binh ca Php t Lai
Chu, Bnh L ko n. B Tham Mu QDQ lin ra lnh cho S
on II em mt i i tin chim Nm Mn ngn ch t Bnh
L n. S on I em mt i i vt qua sng chim ng
Hong Thu Ph, ngn vin binh t Lai Chu li; v mt trung i
sang gi dc Phong Th, Hong Thu Ph, chim ng ni cao,
phng ch Bnh L t ng st n.
Nhn thy binh s ng i Ch khng th chu ni moc
ch v sng my trung lin t pho i ca ch bn xung. B
Tham Mu ra lnh rt lui v v tr cao, cho binh s ngh ngi,
thnh thong li nh du kch, khin cho ch hao tn v hoang
mang.
Vy quanh Phong Th ko di hn mt thng, n dc hao
mn, khng ni tip t, nht l n moc ch. B Tham Mu
QDQ ra lnh rt lui ht v v tr Yao San, s phi ngi sang Cn
Minh (Trung Hoa) mua n moc ch v tm mua Ba-zo-ka, th
vn ph pho i mi c c gii quyt c.
Ngy mng 5 thng 2.1957, V Hng Khanh cng t Ma n
Ty qua Kim Bnh xung Bn Lang, Na Vong, Hi Lung thm
qua mt trn ca S on I, ri tr v Yao San.
 4
HI LUNG, YAO SAN B PHP NH P
Rt khi Phong Th v v tr Yao San, S on b ng ti
Hi Lung. Khi by gi qun i gm c trung i t Kch do
Vng Cc o ch huy, canh phng mt Phong Th sang, v
mt i cn v do Sang ch huy, c trch nhim canh phng mt
Ba Nm Cm.
Hm y bi qun Php chy t Son Thu v ti Hi Lung.
Lc vo khong 15 gi hn, tri cn ang nng d, ch s b
phc kch ln na, nn cho hai tiu i i trc ch lc qun,
d la ng li. Hai ton qun i u chm vng gc ca QDQ.
Qun canh gc chng nhng khng n sng, li vi b chy.
Php qun thy lnh gc QDQ b chy, lin tin ln chim v
tr cao, ri mt mt bo cho ch lc qun, mt mt n sng tn
cng vo B ch huy QDQ.
S on b QDQ va tip c tin, th ch n sng, tinh
thn tr nn hong ht, khng ai ngh n chuyn i ph, mnh
ai ny chy, tn mc vo rng, hoc chy ra v tr t Kch i
ng, hoc b chy ln M Sn, T Pnh.
 Hi Lung l mt n v dng bnh ca nhng binh s m
yu do n y t L c Sinh ph trch.(1) Sau khi Php qun
chim c, lin cho ni la t sch lng ny, v h st trn 20
QDQ v qu m yu khng chy kp, ri rt v Phong Th. Hai
chin s L c Sinh v Thiu y Nhu b Php qun bt i mt
tch.
Khi qua v tr t Kch i, Vng Cc o im lng i Php
qun qua gn ht, mi cho n sng truy kch, khin cho ch qun
b t thng mt s kh nhiu.
Tip n v tr Yao San, cng b Php qun nh p. Nguyn
trong t chc QDQ c mt thiu s qun Trung Hoa do M c
Ngha cm u, thy VNQD tn cng Phong Th khng t
mc ch, rt v Yao San. M c Ngha sinh lng phn bi, bn
phi ngi thn tn lin lc vi Php, by t tnh hnh v xi Php
vo nh p, h M s lm ni cng. iu kin gia M v Php
l bao nhiu sng n m Php chim c ca QDQ s trao c
cho M, v Php s M qun tr t Yao San ti Ba Nm Cm.
iu kin xong xui, Php bn huy ng binh s t Phong Th
ti. Vo khong na m, M mt cho mt s th tc dn Php
qun theo ng hm ln phc sn quanh v tr ca QDQ, cn
mt ton phc sn n qun tip vin t ngoi vo.

1 L c Sinh l ni nhn ca Triu Vit Hng.

 Php qun phc kch cha c n nh v tr, chng may gp
phi Cao ng, mt cn b QDQ t ngoi cng tc phi vo. S
b l mu toan, Php qun buc phi n sng bn cht Cao ng.
Ting sng n lm chn ng khp ni, khin Php qun bt buc
phi tn cng ngay ln cc v tr m ng l phi i n sng.
V tri cn dy c sng m, nn QDQ trn cc v tr va nh
va lui v h tng Qun V B.
Php qun chim c hai v tr u, nh sang Qun V B,
nhng Qun V B kp thi cng qun i rt lui vo trong
rng, duy c my ngi m yu khng chy kp, b Php qun
bn cht.(*)
(*)Trong s chin s chy thot v rng c Vng Cc o, o b
thng cnh tay rt au, cng bn ng i chy v pha Sp Nhi Lu,
nhng phn v khng thuc ng, phn v m ti, chng bit ng
no m m! Khi i ti tp lu ven ni, mi ngi phn v m, phn v
rt, nn tt c u tn thnh hy vo lu ngi ngh chc lt. Nm cha
kp ng, th nghe ting sng n lin tip, mi ngi u ng ln tip
tc chy; nhng Vng Cc o v vt thng nhc qu, nht nh liu
li tp lu. ng trc hon cnh , anh em khng cn cch no khc
hn l nh Vng Cc o li, v o l ngi cao ln qu, trong
s anh em khng mt ai c th cng ni! M khing th khng c vt g
khing.
 Trc khi chia tay, Vng Cc o ni: Thi cc anh ch i i,
chng l li m cht ht hay sao? Vt thng ca ti nhc lm, ti
khng th no i c na! nh liu vy!
T y khng cn mtai trng thy Vng Cc o u na! i thi!
Vng Cc o!
H Vng sinh nm 1915 ti lng Hi ng, huyn Kim Anh, tnh
Phc Yn. Xut thn ti trng Thiu sinh qun Php, sau xung ngch
lnh Kh Xanh. Gia nhp VNQD t nm 1945.

Yao San b Php qun nh p, cc v tr bao phng mt sau

Hong Ma Tri, T Trng Phng do hai i i ca Hong Quan
t v Phm c Nghi vn cn nguyn vn, nn sau khi Qun
V B cng qun i ko v Sp Nh Lu, lin phi Nh S
tr li quan st tnh hnh. Thy Php qun b Yao San rt v
Phong Th, Nh S lin cho ng qun li, v bo co v Sp
Nh Lu. Qun V B li tr ra ng Yao San nh trc. Tham
mu trng Tiu B Hm v tnh bt c bc th lin lc gia
Php v M c Ngha, nn lp tc ra lnh bt M c Ngha
em ra x t .
5
CNG C V TR, TIP T KH GII
ng trc hon cnh chin u, n dc hao mn khng
ni tip t! Qun V B yu cu V Hng Khanh xut ngoi mua
n dc v mui gi v cung cp; cn cc mt trn nht nh
phi gi nguyn vn trong thi gian 15 ngy, i n dc em
v ti s tn cng, ph bng c pho i Phong Th.
Ht hn 15 ngy cng cha thy n dc em vo tip t,
Qun V B nh in ra hi trng h V. c bit sng
n mua c, nhng b bn cnh binh T lnh b Cn
Minh l H Thin Chu tch thu ht, cn ng ngoi giao vi
Trung ng chnh ph nh can thip .
Khng cn bit lm cch no c! Triu Vit Hng phi
phi cn b sang Mng L, Kim Bnh (Trung Hoa), nhng cng
ch mua c c 10 hn n; vy nu ch tn cng th rt nguy
him, Qun V B buc lng phi ra lnh:
S on II rt v ng Yao San, Snh Sng, Sang Thng.
S on III rt v gi Yao San v chim cc v tr trn ni.
S on I rt v ng T Lng, Co Snh Tri, T Phnh,
M Sng, Chnh Ch Thng.
Cng c xong v tr, mt mt Chnh Cng i tip tc tuyn
truyn, t chc dn chng; mt mt iu chnh qun i, t chc
thnh du kch i nh du kch v tun phng. Mt thi gian
QDQ c ngh ngi tnh dng.
Trong thi gian y, ngt trm ng ch do Vng Ch Nam
lnh o cng t Ma n Ty (Trung Hoa) tr v Yao San. K tip,
Nguyn Bo Ngc cng dn 60 ng ch t Ma n Ty tr v,
mang theo 20 sng b, 2 sng my tiu lin v hai sng xung
phong.
Kim im cc v tr, ht thy u bo co l ht n. Bnh
qun c 3 s, th thy mi chin s ch cn 10 vin n, mi khu
sng my cn 70 vin, lng thc ch cn n 15 ngy, mui
ht khng cn mt ht.
Hon cnh c lit, tnh hnh bin chuyn, trong nc cng nh
ngoi nc tuyt v m tn. n vic b sung tip t khng hy
vng, li khng c ti nguyn kinh t, tr thnh mt m c
qun.
Mt Mng Khng v Zy T thuc phm vi hot ng ca
CS, mt Phong Th thuc phm vi hot ng ca thc dn Php.
B dn p c hai mt, d c binh hng tng mnh m khng c
tip t th cng khng th no lm trn s mng c! Bi vy
mt hi ngh cn b ng c triu tp, i n quyt ngh:
1. Rt hp chin tuyn tp trung n dc cho phng tuyn
mi.
2. Cho cc chin s c thay i ngh ngi tnh dng tinh
thn.
3. Vn ng bng mi phng php b sung qun nhu,
qun gii v qun lng.
 4. Gii tn S on III, bin ch vo S on I v II, tng
cng sc chin u.
Theo quyt ngh, trn tuyn c rt hp li, vng ngoi t
Ph Sa, M S Sn, Cu Ch, Vong M Tri, Gi Khu, Sui
Ch, T Trng Phng, T ; vng trong th t Bn N Thng,
Lao Tr, Gi Khu, Thi Ging Tri, Ph Uy, M L Tri. Ch
huy b t ti Sp Nh Lu. Cc v tr u phi p ly cho kin
c.
Sau khi rt v cc v tr mi, mt hi ngh cn b cc cp
li c triu tp nghin cu vn b cp. Ton th hi ngh
quyt nh c Triu Vit Hng sang Cn Minh (Trung Hoa) lin
lc Hi Ngoi b ca ng, gii quyt vn tip t v lin
lc vi Trung ng ng b H Ni.
Hi Ngoi b ti Cn Minh khi y vn do Trn c Thi lm
ch nhim duy tr t nm 1945 khng c s thay i, nay li c
thm Nguyn Tng Tam, Nguyn Tng Long (1), Nguyn

Nguyn Tng Long hiu T Ly, ri i l Hong o. Nguyn

1

qun Qung Nam, sinh nm 1906 Cm Ging, Hi Dng (Bc

Vit) l em rut ca Nht Linh Nguyn Tng Tam. Nm 1927, tt
nghip trng Lut, lm Tham t Ngn kh, ri Tham t Lc s ti
Ta Ty n. Nm 1932, hot ng v vn ha. Nm 1940, tham gia
Chnh tr, Ch tch VDC, ri st nhp vo VNQD. Nm 1946, b
VC khng b phi lnh sang Trung Hoa, ri t th ti y vo nm
1948.
Tng Bch v Nguyn Xun Dng tc Xun Tng tham gia,
tng cng hot ng cho Hi Ngoi b.
6
TN CNG PHO I PHONG TH CA PHP QUN
LN TH HAI
Sau khi B Ch Huy nghin cu xong k hoch, S on
II do Hong Anh Tun ch huy, c lnh tin n Tng Qua
Lnh. n y gp Php qun, hai bn giao phong ti 30 pht,
Php qun yu th phi rt v v tr Yao San, ni y ch c chng
100 lnh Php cn a s l lnh Th, Mn, Mo. B QDQ kch
chin, Php qun khng th chng ni, phi b v tr Yao San
thot vo rng. Trn ny Php qun thit hi ti 30 qun, QDQ
thu c 5 sng xung phong, 50 sng b, 5 tiu lin thanh, 2
trung lin thanh, cng rt nhiu n dc v ch b thng c 5
chin s.
Chim xong Yao San, QDQ tin ra ng ti San Thng v
Snh Sng.
S on I do Nguyn Duy D ch huy tin nh chim c
v tr M Sn. Php qun phi rt lui v li Sang Thng, QDQ
ot c mt s lng thc, n dc v 20 sng b, 2 sng
tiu lin thanh, 5 sng xung phong.
 Kim im xong, giao li v tr M Sn cho S on II; S
on I rt xung Co Snh Tri t v tr v t trm S Ngi
lin lc vi Khoa Sn.
Chin tuyn t xong, B Ch Huy t chin khu Sp Nh Lu
c chuyn n Yao San, ra lnh cho S on II tin chim Yao
San, Snh Sng, Sang Thng v Co Snh Tri. S on I tin
chim T Lng, T Pnh, Thin Sinh, Chinh Ch Thng, M L
Ph, Son Thu v M San. t thnh chin tuyn kin c
dng binh cho khe mnh, bo v dn chng c an ninh, tng
gia sn xut, chun b tn cng Phong Th.
Ngy 27 thng 4 nm 1947, V Hng Khanh t Trung Hoa
em theo v c mt s n dc n Yao San.
Cch 5 ngy sau, Triu Vit Hng cng t Mng L (Trung
Hoa) v ti Yao San, em theo mt s n dc, do s tin bn
bt mt s nga cng v t. (*)
(*)c gp cc ng ch Hi Ngoi b, Triu Vit Hng a ra
ngh:
1. Cung cp qun nhu cho chin khu Sp Nh Lu.
2. Tm cch lin lc vi Trung ng ng b H Ni, bit r tnh
hnh quc ni, v tm ti nguyn tip t mt cch trng k.
Sau nhiu cuc tip xc tho lun, kt qu Hi Ngoi b Cn Minh
khng gii quyt c mt vn no! Tht vng, Triu Vit Hng quay
 ra vn ng cc ng ch ngi Trung Hoa c mt s n dc a
v Sp Nh Lu.
Ti Sp Nh Lu, mt hi ngh c triu tp, ng thanh quyt nh
chin u chng xm lng n cng, gi ly a bn, lm bn p cho s
tin trin ca ng v tng lai, v quyt ngh m rng phm vi hot
ng, tn cng Php Phong Th.

Ngy mng 1 thng 5, Qun V B c t chc li. Tiu B

Hm c c lm Tham mu trng, Triu Quc Lc lm Chnh
v trng, Triu Vit Hng lm Tham mu ph, V Hng Khanh
vn gi chc Qun V B Trng nh c.
T chc va xong, th Php qun ko n tn cng Yao San,
nhng Qun V B c tnh bo, nn la cho Php qun tin
vo su, lt vo th gng km, QDQ mi khi th tn cng. B
yu th, ch chy tn lon, b li 14 xc cht. Trn ny ch l
trn Php qun th thch xut ng, nhng b tht bi nn
khng dm tn cng na!
Qun V B ra lnh tn cng Phong Th. Cc o qun c
lnh xut pht hi 17 gi. S on II tn cng vo ph chim c
c quan hnh chnh; S on I tn cng chim i Ch, ri tn
cng xung chim n; mt b phn sang qua sng ln chim v
tr pha ng ym h cho i qun cm t xung phong ph
pho i.
 Kt qu pho i vn khng ph c, bi o qun cm t
theo sau pho i leo ln, b tri ti en qu, chm phi dy
chung ca vng gc b mt bo ng, nn t chin ho bn ra
v lu n nm xung nh ti, khin h my ln leo ln cng
khng th no tin vo c. Tri gn sng r, cc o qun
c lnh rt v cc v tr.
7
THI HNH CHNH SCH DNG QUN V V DN
n y vn n dc t, nht l n sng ln khng mua
c, li c ra. Vy du c m trn tn cng chng na
chng qua cng ch lm gim nhu kh hoc hm ch m thi,
ch khng th ph ni pho i, th cng vn khng t c
mc ch. Qun V B quyt nh thi hnh chnh sch Dng
qun v V dn. Ra lnh phi b phng tuyn t T Lng tr v
nam, do S on I ph trch; t T Lng tr v bc, do S on
II ph trch.
S on II ng Yao Chan do Hong Vn Khu ch huy,
Nguyn Vn Ti ng Snh Sng, Hong Anh Tun ng
Sang Thng.
S on I: Phan Chn ng T Lng, Nguyn Duy D ng
T Phnh, Nguyn Vit An ng Thin Sinh, Nguyn Trng
ng M L Ph, Hong Vn Tn ng Son Thu.
 Qun V B: Hong Quang t lm Hu cn s ph s
trng, Trnh Danh lm Chnh v s ph s trng, Nguyn Bo
Ngc lm Chnh tr Ch nhim, Lu Vn Lin lm Tham mu
s ph s trng, Hong Mai lm Trng thanh cc Cc trng.
Cc b mn u thi hnh ng nhim v: qun nhu, qun
lng, tc chin, nhn s, qun s, gio dc, chnh tr, ng v,
tuyn truyn, t chc dn chng v t cc c quan hnh chnh,
trao quyn cho dn, gip v vic trng cy, cy la.
Mt thi gian kh yn tnh, qun dn hp tc v mi phng
din rt l tp np vui v. Qun lng sung tc, nhng qun nhu,
qun gii cng v sinh th hon ton thiu thn, bi ti nguyn
kinh t vn khng c, ni tip t cng khng. Vy nu c ri mt
trn rng ri, khi ch qun tng tn cng, khng n dc
tip t, ng mi li him tr, kh b tp trung binh lc. V li,
vn gio dc cn phi tip tc hun luyn ly cn b qun s
tng lai. B Tham Mu li quyt nh rt hp phng tuyn, v
m trng hun luyn qun s. Phng tuyn t t Ph Sa, M
S Sn, Cu Ch, Vong M Tri, Gi Khu, Sui Ch, T Trng
Phng, T . Ngha l t bc ch nam, hai u tip gip vi bin
gii Trung Hoa.
Ngy mng 1 thng 8 nm 1947, thnh lp Cn Hun Ban
c 200 hc vin, chng trnh hun luyn l 3 thng tt nghip,
li k tip lp khc, do Thiu tng Tiu B Hm lm gim c.
ng thi lp hi Phong K gi an ninh v qun phong,
qun k do i y Nguyn Vit An ph trch.Phng tuyn mi
va t xong, th Php cng em qun t phng tuyn i din
phng ng.
khch l tinh thn binh s, Qun V B thnh thong li
cho m cuc du kch chin vo cc v tr ch ot qun nhu,
qun lng. Tip n ma ma l, nc sui to, nn c hai bn
u n binh bt ng.
8
CH TN CNG V TR T PHNH V T TRNG
PHNG
Ma ma dn dn ht, ch bt u tn cng lin tip. Trc
ht l v tr T Phnh, cn c ca b ch huy Nht Chi i
QDQ vo gia bui sm, sng m cn bao ph dy c.
Khi cht nghe ting sng n ti mt chi gc, cp ch huy bit
ngay l ch n tn cng. Lp tc cc b phn c lnh n
cc v tr chun b tc chin. Khonh khc sau, 2 phng pho c
t ng Phong Th bay ti ln quanh T Phnh ba vng ri nho
xung bn vo trong cc vng gc, la bc chy, nhng khng
mt ai b thng v c s b tr phng.
 Cch 30 pht sau, Php qun t di chn ni tn cng ln,
QDQ lc t trn cc v tr cao mi bn xung, khin ch
khng th no tin ln c, phi rt v Phong Th.
Xt thy ng qun T Phnh khng c li g c, b ch huy
ca Nht Chi i bn rt lui v ng T Trng Phng,
tin vic lin lc vi Vong M Tri cng nh Sp Nh Lu.
Sau trn nh T Phnh, Php em 3 tiu on ch lc v 2
tiu on lnh Th Lai Chu ca o Vn n chia lm 3 mt:
mt tiu on chn qun Vong M Tri sang tip vin; mt tiu
on chn qun M Sn v mt tiu on chn qun t Sp Nh
Lu; cn 2 tiu on tn cng vo T Trng Phng.
Tn cng vo v tr T Trng Phng, Php qun c mc ch
chia i khu vc giao thng gia M Sn vi Sp Nh Lu. Nu
thc hin c th Sp Nh Lu cng nh M Sn s b c th
khng lin lc c vi nhau; khi Php qun s tn cng t
cc mt trn, tiu dit dn QDQ.
Bit T Trng Phng l ni trng yu, QDQ c th. Mt QDQ
mc du phi chng vi 2, 3 tn lnh Php nhng vn khng h
nao nng. nh sut t 7 gi sng ti hi 18 gi, Php qun
khng th chim ni T Trng Phng phi rt lui.
Trc khi rt lui, Php qun t lng Sui Ch. Kim im
li, QDQ mi ngi ch cn ng 2 vin n v mi khu sng
my cng ch cn c 15 vin m thi. Trn ny QDQ hy sinh
3 chin s, Php qun b t thng 20 tn.
Sau trn ny, ch qun n binh bt ng, nhng tnh hnh ca
QDQ cng v cng nguy ngp, lng thc thiu thn phi thay
ng khoai n, mui cng ht t lu, n dc cng ht
n mc cui cng. Nu ch qun tn cng, tt QDQ lm vo
th b tiu dit. V Hng Khanh triu tp hi ngh quyt nh t
ra ngoi nc vn ng qun nhu v qun ha. Ngy mng 5
thng 10 nm 1947, h V ri khi Sp Nh Lu sang Trung Hoa,
c Trn Vin lnh mt i qun h tng sang khi bin gii. Tip
sau t ngy, Triu Quc Lc cng b mt b sang huyn Kim Bnh
(Trung Hoa) khng tr v na!
Mt thi gian sau, ton th cn b ngh lp mt B Ch
Huy mi thay th cho Qun V B, v vng mt V Hng
Khanh v Triu Quc Lc. Hi ngh ng quyt nh c Triu
Vit Hng lm Ch tch Ch huy b. QDQ bt u chnh n li,
ng thi tr b lng thc v mua thm n dc, v.v Hi
ngh li quyt nh em mt s sng tha thi tn kho, v tru,
b nga ot c ca ch, em pht mi ly tin mua n
dc.
 Sang u thng 12 nm 1947, tha khi bt ng! Php qun
ko ti tn cng v tr M S Sn ca QDQ. i y Nguyn Vn
Ti phi b v tr rt lui v b thit mng mt hai binh s.
Khng th cho ch qun t do honh hnh, B Ch Huy
ra lnh cho Thiu t Nguyn Vn Khanh, Trung t Phm c
Nghi v i y Bi Vn Quang chia lm 3 mt tn cng vo M
S Sn. ch qun b tn tht nng n phi b M S Sn chy
trn vo rng.
Phi b v tr M S Sn, Php nh tin qun nh Ph Sa.
B Ch Huy c tnh bo, ch qun tin vo Ph Sa, cha
kp t v tr, QDQ vy nh ngay, khin cho Php qun tn tht
nng n phi b chy v Tng Qua Lnh.
Cch t ngy sau, Php qun li em ton lc tn cng vo
Vong M Tri. Ch huy QDQ l Thiu t Nguyn Vn Khanh b
t thng, n li hu ht nn i y Nguyn Trng phi ra
lnh rt lui, tun t theo chin ho b mt xung ni v v tr M
L Tri.
Chim c v tr Vong M Tri, Php qun b mt tp trung
qun ti khng ch QDQ. Nhn thy tnh hnh nguy khn,
v n dc ht qu na m khng cn cch g tip t c,
nn buc lng cho qun i M S Sn rt v ng v tr trn
ni Thi Ging Tri. Qun i T v T Trng Phng rt v
ng M L Tri. V tr tin phong ng D Sui Thng v
nhng ni quanh M L Tri.
9
QUYT NH RT LUI
Ngy 20 thng Ging nm 1948, Php qun bt u tng tn
cng. T T ch bn sang v tr QDQ D Sui Thng. T
Vong M Tri, ch bn sang uy hip M L Tri. T M S
Sn, ch bn sang uy hip Thi Ging Tri. Ri ton th ch lc
qun v tr Nn N Thng tin sang vy nh Lao Tri, rng r
sut 3 ngy m tn cng u b QDQ y lui.
ng trc tnh th qu nguy ngp, khng th duy tr c
na! Nn mt cuc hi ngh cn b c triu tp. Ton th
Tng, S u ng tnh rt lui sang Trung Hoa, v c hy sinh i
na cng bng v ch .
Theo quyt ngh, Triu Vit Hng c Trung y Phm Thanh
Tng sang ngoi giao trc vi Huyn trng huyn Kim Bnh
v Bo An cho mn mt khu tm tr; mt mt nh in ln
Cn Minh bo co vi V Hng Khanh giao thip vi chnh ph
Trung ng Trung Hoa Dn Quc bo tr.
Trong khi c i biu sang Trung Hoa giao thip, th Php
qun tng tn cng bn ng: mt do T tn cng vo D
Sui Thng, ri tn cng M L Tri; mt mt cng do Vong
M Tri tn cng sang Sp Nh Lu; mt mt do M S Sn tn
cng sang Ph Uy, Thi Ging Tri; mt mt do ng Nn N
Thng tn cng sang Lao Tri. Cn cc v tr khc bn moc ch
v i bc rt mnh lit sang v tr QDQ ym h cho ch qun
xung phong.
QDQ vn bnh tnh chin u. Hai ngy kch chin, ch qun
vn khng tin c. n hi 5 gi sng th Ba, ch ln vo
trong rng em ton ch lc tp trung bao vy v tr Lao Tri .
V n dc thiu ht, li b ch qun 3 mt tn cng kch
lit nn chng khng ni, QDQ phi rt v Gi Khu. Chim
c Lao Tri, nh c li th, ch em pho binh bn xung
Gi Khu ri em qun i chia hai ng tin vy. QDQ li b
Gi Khu rt lui v gi Thi Ging Tri v Sp Nh Lu.
T hai bn xung st nh gip l c. QDQ nht nh khng
ch tin. Mt Gi Khu, ch qun tin rt mnh, nhng h
ton no xung phong ln l c mt s cht, lm cho ch qun
phi ngng tin, ch dng sng my uy hip m thi .
Kim im li cc mt trn, QDQ mi ngi ch cn 3 vin
n, sng my mi khu cn li 20 vin, B Ch Huy ra lnh phi
c th v tr, i n 20 gi s bt u rt lui sang Trung Hoa.
Tri va hong hn, Php qun li bt u tn cng QDQ,
mi ngi ch c php gi li mt vin n phng thn, cn
li bao nhiu cc lc t chin, nh bt ch qun li. i ng
gi tun t rt yn lng, v tri ti, nn ch khng hay bit g
ht. Hm y l ngy 22 thng 2 nm 1948.
10
LI MT LN NA LNH SANG LNH TH TRUNG
HOA
m 22 thng 2 nm 1948, cc chin s VNQD t chin khu
Sp Nh Lu vt khi bin gii. Quyn ch huy c trao cho
Hong Quang t v Lu Vn Lin. Triu Vit Hng cng i
y Nguyn Xun Mai i thng ln Cn Minh, bo co vi V
Hng Khanh vn ng vi Chnh ph Trung Hoa bo tr.
Sang t Trung Hoa, chin s VNQD lu li huyn Kim
Bnh. c Tri huyn Kim Bnh l Trung Hn nh trao tr kh
gii, nhng sau li mn li mt s i qun Cnh v ca
huyn dng.
Cc b phn c chia lm 3 khu; do Huyn trng cung cp
c lng thc cho n khi t mnh canh tc c hoa li.
Sau mt thi gian yn tnh, bng xut hin mt bn th ph
a phng ni ln chng Chnh ph. Chng em ton lc chng
300 v trang thanh nin n tn cng pho i v ph huyn l
Kim Bnh. Hai ni ny tht th, huyn ng cng sp lm
nguy. Tri huyn Trung Hn nh bn tm n yu cu cc chin
s VNQD c gng gipChnh ph, v dn tiu tr bn th ph.
L vic ngha, cc chin s VNQD cng quyn ng ln
dit gic. Vi tinh thn hng hi, i tin phong tin ln phn
cng pho i. Ch c 19 ngi, trong mt gi dit tan ht 300
th ph, ui ra khi khu vc Kim Bnh.
Nhim v t thnh, ton th dn chng ua nhau hoan h
tinh thn chin s Vit Nam, v ngay ngy hm sau, cc on th
nhn dn tun t n trc huyn ng chc tng tinh thn
chin u ca cc chin s, t lng bit n, v nguyn t nay t
ht tin tng vo cc chin s Vit Nam, duy tr an ninh cho khu
vc huyn Kim Bnh bo v nhn dn.
Sau v th ph Kim Bnh, mt b phn gm cn b ng vin
ngi th ln Cn Minh, k i Khai Vin. Nhng ngi tng
sng quen lu nm t Trung Hoa khng n ni lm vo tnh
trng kh khn lm. Tri li nhng ngi mi sang l nc l
ci, ting ni khng bit, thnh ra phi sng mt cch vt vng,
k th phi i lm s bng, s than, ngi m tim ht tc, hoc
i ht tc rong; 5, 3 ngi chung mt ch, mnh ai ny sng,
km phn tng thn tng i vi nhau, gy nn bt mn mu
thun gia lp ng vin quc ni vi lp ng vin hi ngoi.
 Trong khi li b ci nn ng phi chia r b nhm, s mu
thun chia r c mi ngy mi su thm. VNQD da vo th
lc Chnh ph Trung Hoa Dn Quc; VQD da vo th lc
cc chnh khch Anh, M, Php; ri tung ra nhng lun iu ch
trch bu xu nhau, khin cho s chin s ng vin quc ni mi
lu vong c mt n tng khng tt p i vi Hi Ngoi b.
V Hng Khanh xt thy c gi mi tnh trng ny, khng
sm th mun uy tn Hi Ngoi b s mt, nn phi tm k cng
c li hng ng. Mt mt ngoi giao vi Chnh ph Trung Hoa
cho mt s thanh nin ng ch c vo tng hc ti trng Lc
Qun Hong Ph. S ngi c la i l Nguyn Duy D (on
trng), Trnh Danh, c Tn, Phm Kim Doanh, Hong
Qun, Tng, Chnh, V Ngc Sn, L Hng, Nguyn Vn H,
Phc, Hong, Dng Minh, Phan c Minh, Nguyn Trng,
Ng Huy, L Chn, Hng Hi, Hong Vn Tn, V Bn.
Sau khi cho c mt s thanh nin ng ch quc ni c
i hc, uy tn Hi Ngoi b c cao mt phn no! V cng
t cc anh em trong cc on th i lp vi Hi Ngoi b
VNQD cng c i phn e ngi.
Tnh th mi n nh cha c bao lu, ni b bng pht
sinh mu thun v vn i danh hiu Vit Nam Quc Dn
ng ra Quc Dn ng Vit Nam v khng tha nhn V
Hng Khanh l B Th trng ng do my Trung y Nguyn
Tng Tam, Xun Tng cm u, bi trc vn thay i danh
hiu quan trng nh vy m li khng t chc mt cuc i Biu
hi ngh no, khin cho cc ng vin m hoang mang v bt
mn, gy nn cuc x xt.
Sau khi V Hng Khanh t Qung Chu v Cn Minh, t vit
mt bn B Vong Lc phn trn mi l gi ton th ng vin,
bu khng kh mu thun x xt mi m du dn.

THIN TH NM (1950-1954)

CHNG I

VIT NAM QUC DN NG

GIA HAI GNG KM THC DN - CNG SN

XY DNG LI C S NG
Sau ting sng n m 19 thng 12 nm 1946, c mt s ng
vin cc ng phi Quc Gia b mc kt trong thnh ph H Ni.
Sau hn nm thng tri ln hi, tnh hnh kh yn tnh, h mi
lin lc c vi nhau.
Nhm h Nghim, h Trn, h o c Cao y Php giao
cho ra t bo Thi S thay cho t Trt T l c quan
thng tin do Chnh tr v Cao y ph ph trch.
Mc ch ca nhm h Nghim lc l mun dng t Thi
S lm c quan v i lt VNQD mi ng Ng nh Dim
(lc nm trong nh th Dng Cha Cu Th Nam ng
Thi H p) lm lnh t cng tc vi Php. V vy h Nghim
mi xin vi Php xung cng nh in v l tr s ca ta bo Vit
Nam c s 80 ng Quan Thnh lm ta bo Thi S.
ng thi xin ta nh s 90 cng ng Quan Thnh lm bn
doanh cho lnh t h Ng. Nhng s mu toan ca h Nghim
khng c cc ng ch VNQD tn thnh, v ng Ng nh
Dim cng khng tr v cn nh s 90 ng Quan Thnh, ri
sau xut dng qua u Chu.
Khng tn thnh ng li ca h Nghim, v cc ng ch
VNQD l lun rng VNQD l mt ng tng c mt lch s
chng xm lng v vang, th mc du trong cuc khng chin,
ng mnh khng ng vai tr ch ng, nhng bn phn l ng
vin VNQD khng ai c php lm hoen lch s v lm sai
lc lp trng tranh u ca ng.
 Tuy nhin quyt ngh ny c gi kn i vi nhm h
Nghim trnh s phn ng c hi cho vic xy dng li cc
c cu t chc ng. Cng v vy m mt s cn b c quyt
nh li cng tc vi h Nghim. S cn b ny c nhim v
ngn n, trnh cho nhng ng ch mi hi c khi lm lc sa
vo t chc ca h Nghim.
Cp Trung y QD cn li H Ni khi y duy c Phan Trm
th n nu trong Lnh s qun Trung Hoa, Nguyn Vn Chn
cng lnh mt mt ni kn.
C mt s ng ch lin lc c vi nhau tm t chc thnh
mt c quan duy nht Th B H Ni di s lnh o ca L
Ngc Chn tc Quang Minh. (1)
Cng tc chnh ca Th B lc l tm lin lc vi cc ng
ch b mc kt trong thnh ph, v tip c cc ng ch tr v
thnh, m ng li l th ng khng chin bng phng
php bt khng.
Vo khong li cui nm 1947, qua u nm 1948, s ng
ch hi c cng dn chng thnh ph kh ng o, v s lin
lc vi cc tnh c phn d di i phn, nn Bc B Khu
VNQD cng c ti lp.

1
L Ngc Chn xut thn tri huyn. Gia nhp VNQD t sau ngy
CS ot c chnh quyn thng 8 nm 1945.
 Hot ng ca ng cng c tch cc hn, nhiu lp hun
luyn s cp v trung cp c m ra cho tng nhm 6, 7 ng
ch mt, cung ng kp thi cn b cho cc cp v cc a
phng. ng li v ch trng tranh u ca ng lc ny
cng c ph bin qua t bch bo, tun san Ngun Sng.
Cc ngy l ca ng nh K Nim Ngy Thnh Lp ng,
Ngy Tng Khi Ngha, ngy cc v lit s ln my chm Thc
dn u c k nim xng ng bng cc cng tc ri truyn
n, dn biu ng, din thuyt ti cc trng hc, v.v
Trc s ln mnh ca VNQD, Thc Dn Php bt u
e d, tr s ph Ca Nam v mt vi ni khc ln lt b khm
xt.
chng , Bc B Khu VNQD nh phi quyt ngh
dng k khai tr Nhng Tng, Nhng Tng c tn nhim
l C vn Chnh tr cho Tng Trn h Nghim.
Nhim v ca Nhng Tng l chng cho ng v mt
chnh tr, duy tr s lin lc v gi vng tinh thn ng ch
tham chnh.
Tuy chu hy sinh cho kh nhc k, nhng vi tm lng nhit
thnh yu ng, yu T Quc, qu mn ng ch ca Nhng
Tng; s khai tr khng lm gim st s knh mn ca cc
ng ch i vi Nhng Tng. V vy m khi hay tin Nhng
Tng b k th m hi, cc ng ch u thng xt v cng.(*)
(*)Nhng Tng chnh tn l Hong Phm Trn, sinh nm Gip Thn
(1904) ti lng Ph Kh, huyn Yn, tnh Nam nh. Thn ph ca
ng u T Ti, cnh gia nh rt thanh bch. Nhng Tng bm tnh
hin hu, nhng rt thng minh. c th gio Hn hc n nm 16 tui,
ri n lm con nui ng Phm Bi Cm ph L Nhn, thuc tnh H
Nam. T hc Quc Vn v Php Vn. Nhng Tng khng c mt vn
bng no c, nhng hc lc rt uyn bc.
Nm 1924, c gii thiu vo lm tr bt cho Thc Nghip Dn
Bo H Ni, k di bt hiu Nhng Tng.
Nm 1926, cng Phm Tun Ti, Phm Qu Lm thnh lp Nam
ng Th X. Nm 1927, cng Nguyn Thi Hc, Phm Tun Ti, H
Vn Mch cng mt s ng ch khc, thnh lp VNQD. Nm 1929, b
Hi ng Hnh kt n 10 nm cm c lu y ra Cn o.
Cui nm 1936, c n x tr v nguyn qun chu nt ci n 5
nm bit x. Trong thi gian ny, Nhng Tng sinh sng bng ngh
lm thy lang v bn thuc Bc ti ch Thnh Cch thuc huyn Thanh
Lim tnh H Nam. Ngoi th gi lm ngh thy lang ht thuc, Nhng
Tng cn chuyn ch vo vic phin dch cc tc phm Trung Hoa:
Trang T Nam Hoa Kinh, o c Kinh, S K T M Thin, Ly Tao,
Mi Ty, Th Ph, v.v ton l nhng ng vn c gi tr v kh
phin dch nht. Ngoi ra cn sng tc v cho Hong Diu, Pht C
Nng T, Nguyn Thi Hc, tiu thuyt di Lan v Hu, v.v
 Sau khi mn hn 5 nm bit x, Nhng Tng mi ri ch Thnh
Cch tr ra H Ni, sinh sng vi ngh vit vn, v li bt u hot ng
cng tc ng.
Nm 1948, Nhng Tng c mi ra lm C Vn Chnh Tr cho
Tng Trn Nghim Xun Thin, nhng li sng bng ngh thy lang, m
ca hng bo ch thuc Bc ti cn nh s 128 ph Ch Hm, H Ni.
Sang ngy 26 thng 7 nm K Su (20-8-1949), vo hi 8 gi sng,
Nhng Tng va i chi t tm v, mt mi nh i ngh th c mt a
nh n mi i thm bnh cho ngi cha ca n b bnh nng, nh sau
khu nh ru. Nhng Tng t chi khng mun i, nhng sau li ngh
cu nhn nh cu ha, nn ng li khoc o ra i.
V qung ng khng bao xa, nn Nhng Tng cng a nh lng
thng i b.
i c mt qung cch nh ca ng 500 thc, th c mt tn l
mt i xe p tin ln bn mt pht sng lc xuyn qua gy cht.
C nhiu gi thuyt v ci cht ca Nhng Tng, nhng theo s
iu tra ring ca tc gi th tn l mt bn Nhng Tng cht l Nguyn
Vn Kch ngi lng Mai ng, Qunh Li, ngoi thnh H Ni, l bit
i ni thnh ca CS.
Chng c c th, l ngay sau khi Nhng Tng b m st, CS cho
tuyn truyn m hu phng, xc nhn chnh CS thi hnh xong
bn n x t Nhng Tng nm 1945.

Sau khi Nhng Tng cht ri, s mu thun gia L Ngc

Chn vi cc lnh t vn ngm ngm v tr nn quyt lit khi V
Hng Khanh v cc ng ch Hi Ngoi tr v nc ln th hai
vo thng Ging 1950.
CC CHIN S VNQD TRN NG TR LI C
HNG
1
Ti Cn Minh, cui nm 1948, V Hng Khanh a ra
ngh thnh lp Mt Trn Hi Ngoi Cch Mng Lin Minh
Khng Cng. ngh ny c gi i cc ni. Trc nh khai
hi ti Cn Minh, sau cng nh li. V mi n nm 1949, mi
chnh thc thnh lp ti Qu Lm, vi mc ch kt hp lc lng
ng phi Quc Gia lu vong, qui t li thnh mt n v trn
trng Quc T, i c hi ko qun v nc dit Cng Sn. K
hoch nh B Tham Mu Quc Qun Trung Hoa gip v kh,
binh lng v tuyn m ch nguyn qun nh chim Cao Bng,
Lng Sn, Tht Kh cho n Ph Lng Thng lm cn c
a.
K hoch c Trung Hoa Chin Lc y Vin Hi,
Ch Tch l Bch Sng Hy chp thun. Mt trn Hi Ngoi Cch
Mng Lin Minh Khng Cng c thnh lp. Ch tch l Lu
c Trung, ph Ch tch l Hong Nam Hng, Qun s y vin
trng l V Hng Khanh. y vin gm c: Nng Quc Long,
V nh Huyn, ng Kim Long, nhn vin gm c: T Nguyn
Hi, Phm Thi, Triu Vit Hng, Nguyn Duy D, Trnh Danh.
Ba nhn vin c phi i Hng Kng m mt t bo lm c
quan tuyn truyn cho Mt Trn l Phm Thi, Trnh Danh v
Nguyn Duy D.
2
Mt trn thnh lp c t thng, cha hnh ng c vic
g ng k, thi cuc Trung Hoa bng bin chuyn mt cch qu
mau l. Chnh ph Tng Gii Thch sa son rt lui khi lc
a Trung Hoa. V Hng Khanh phi triu tp hi ngh khn cp.
Hi ngh quyt nh tp hp lc lng ca on th cng ch
nguyn qun. Ni n Ch nguyn qun, V Hng Khanh
khng hiu lut Quc T cht no. Hn na ly lng thc u
lc by gi m nui mt qun s 10.000 ngi! Phn khc, khi
tr v ti Quc ni, nu Php khng bt gi, th Cng Sn h
cng tp trung s ch nguyn qun y m thi. V trang b i
ly tn l Vit Nam Kin Quc Qun, m gii php duy nht
trc hon cnh ca quc gia lc by gi, l ko qun vt bin
gii v tp trung Lc Nam, ng ri rc khp tnh Bc Giang,
i sau khi nghin cu r tnh hnh mi s c hot ng!!!
Trong lc hnh qun, t chc thnh n gin, nn ch t
Tng T Lnh l V Hng Khanh, Tham Mu Trng l Hong
Nam Hng, B th trng l Triu Vit Hng, b Tham Mu
quyt nh ra lnh cho b i trong khi tin qun v nc, c ht
sc trnh s va chm vi b i Vit Cng cng nh binh s Lin
Hip Php, t ti gii php trn.
Ngoi hai ton qun theo ng v H Giang v Lao Kai. Cn
o qun th nht gm 10.000 ngi tp trung ti Long Chu
xut pht vo hi 3 gi sng ngy 18 thng 11 nm 1949. Tuy
vy cn mt s kh ng, nhng ng vin c gia nh khng kp
thu xp, v nhng ng vin v sinh k ri rc khng kp lin
lc tp trung, nn b mc kt Trung Hoa . Ch c mt s rt
t kp theo Chnh Ph Tng Gii Thch ra thot i Loan.
3
o qun th nht tp trung Long Chu l o qun ln
nht, qua Thy Khu tin vo T Lng, mt n gip bin gii
Vit-Hoa. n ny b ph hy khng c qun i no ng gi,
nhng Cng qun vn ln qut xung quanh. KQQ (Kin Quc
Qun) cho ri truyn n gii thch lp trng. Tuy vy cng xy
ra vi trn xung t, nhng u b KQQ y lui. Ti n Phc
Ha, khng c qun no ng gi, nn khng c s g xy ra.
Phi qua sng Phc Ha, v nc to v su, nn phi bc cu
phao. Trong thi gian bc cu, CQ ko n vy nh. Mc du
ht sc ku gi v gii thch l do, nhng khng hiu qu. B
Tham Mu KQQ buc lng phi cho qun tin ln cn qut. Sau
mt vi ting ng h, nh tan CQ v vt qua sng.
Tin n gn ng Kh, gp pho i ca qun i Lin Hip
Php (LHP) ng trn ni. i tin phong KQQ lin bo cho h
bit r lp trng ca cuc tin qun. c ch huy qun LHP
tr li:
Chng ti c trch nhim gi ni y, khng c quyn cho
qun i no i qua y ht. Vy cc ng hy lui qun cch y
hai cy s chng ti bo co v b Tng Ch Huy Lng Sn
xin ch th.
V mun ha bnh t ti mc ch, V Hng Khanh ra
lnh lui qun v sau nhn c mt bc in vn: Bn qun
bng lng cho qu qun i mn ng i qua phng tuyn,
nhng c theo ng ln v Lng Sn. Nu cn, chng ti cho
khng qun ym h. Ti Lng Sn s do Quc Trng Bo i
phi ngi ln n.
8 gi sng hm sau, V Hng Khanh ra lnh tin qun, qua
ng Kh c ba cy s, t trn ni cao, t nhin CQ bn
xung nh ma. KQQ ku gi ngng bn, nhng Cng Qun li
cng bn d. Lp tc i tin phong KQQ chia lm hai cnh qun
tin theo hai bn ni, va tin va cn qut nhng tr lc. Sut
dc ng ch no cng c CQ n nh nhng u b i tin
phong KQQ y lui.
Tin n Tht Kh, ton qun lc ngh li n binh LHP mt
m. Sng sm hm sau KQQ sp sa ln ng, n trng
n Tht Kh yu cu Tng T Lnh h V cho php 3000 KQQ
vi kh gii trang b y c li n t ngy, tng cng
chin u chng vi p lc ca CQ khi hay tin KQQ va ngh li
mt m n. o qun y do Vi Vn Lu ph trch. H V
bng lng 3000 qun cho Php mn.
KQQ theo quc l s 4 tin thng vo th x Na Sm. Nhn
nhn thy Php qun c khc, nn KQQ chun b cng quyt
tin qua Na Sm. V ngay ngy hm , Tnh trng Lng Sn
l Hong Vn Ngc c phi ph Tnh trng Hong L Sinh
lm i din Chnh Ph ln Na Sm n Tng T Lnh h V v
trao mt bc in vn chc tng h V em qun v kin thit
quc gia, v cn ni thm rng: Khi i qun v Lng Sn, qun
i tm ngh do Chnh Ph Vit Nam ph trch i th, cn Tng
T Lnh th Chnh Ph sn mt phi c a v Si Gn
hi kin vi Quc Trng Bo i thng lng vic kin
quc.
 Yn ch vi tm lng thnh khn ca Chnh Ph Vit Nam v
qun i LHP, B Tham Mu nh sng hm sau s tin qun v
Lng Sn.
Sng hm sau, Ch huy trng n binh Na Sm cho bit
c 60 xe vn ti i sn ch KQQ v Lng Sn, mi chuyn
ch 1000 ngi.
Xt thy hnh ng kh nghi ca Php t hm trc, tip n
sng nay li thy Php iu ng ht cc binh s ra ngoi cc v
tr, coi b nh l chun b chin tranh, V Hng Khanh tr li:
Xe hi ring ch nhng ngi m yu v hnh l, cn
KQQ i b ht, khng cn xe.
Khng th sao c! Php nh cho ch t hnh l v mt s
ngi m yu v Lng Sn.
V Hng Khanh ra lnh tin qun. n cch ng ng 5
cy s, T lnh h V ra lnh cho n qun li ngh ngi n ung.
Sau mt hi, Php em rt nhiu xe tng, thit gip cng sng
ln i quan st v uy hip, nh lp mu tc kh gii KKQ.
4
Tip theo, i t Vincent, ch huy ti cao qun khu Cao Bc
Lng, a ngh mi V Hng Khanh v Lng Sn tho
lun. H V c Tham Mu Trng Hong Nam Hng cng S
on Trng L Vi Chi v ng T Phong lm i din vo
Lng Sn lin lc v giao thip vi Chnh Ph Vit Nam v
B T Lnh LHP. Phan Ch Thnh tc An Sinh c c i theo
lm thng dch vin. ng thi Tng T Lnh V Hng Khanh
ra lnh cho KQQ chim lnh v tr phng bt trc.
Vo Lng Sn, phi on Hong Nam Hng gp C vn o
qun LHP l Roja v i t Vincent, i t ni:
Cc ng v y, trong s b i c nhiu qun Tu, phi
tp trung v tc kh gii. l theo ng sc lut Quc T Cng
Php. Nu khng, qun Trung Cng s trn vo y, v s gy
nn nhiu chuyn kh khn cho chng ti.
An Sinh quay li hi kin Hong Nam Hng, h Hong tr
li:
Th l phi
Quay li pha i t Vincent, An Sinh tr li:
y l ch nguyn qun, v li chng ti v y l hp
tc vi Chnh Ph Quc Gia chng Cng Sn, vy tp trung
c th c; nhng chng ti phi c gi nguyn vn s kh
gii; v cng ch l kin ring ti, ti cn phi bo co vi
Tng T Lnh V Hng Khanh
n y cuc tip xc gia hai bn tm ngng, Tnh trng
Hong Vn Ngc mi phi on Hong Nam Hng v t dinh
khon i. Qua sng hm sau, L Vi Chi, ng T Phong cng
An Sinh tr ln ng ng tng trnh t s vi V Hng
Khanh; cn Hong Nam Hng ly c mt, lu li Lng Sn
tip tc tho lun vi i din Chnh Ph Quc Gia.
Ti ng ng, sau mt cuc tho lun, An Sinh li c
phi xung Lng Sn tr li i t Vincent theo k hoch ha
hon, c th gi rt lui qun. Tr li Lng Sn, An Sinh b
Php gi lm t binh.
5
Khi An Sinh tr li thnh Lng Sn, V Hng Khanh ra
lnh ri ng ng tin qun v pha Bnh Gia v Bc Giang
theo chng trnh hoch nh t trc. Hm y l bui chiu
ngy 25 thng 12 nm 1949.
Tin qun vo su 200 cy s c mt thung lng rt rng,
xung quanh chn ni c lng mc. Tin gn n ni bng ting
sng tp kch n vang. i tin phong KQQ chia ng ui
nh CS tan chy, KQQ lp tc thit lp v tr v ngh ngi, ri
c lnh i mua go v nui qun. Lnh cm ngt khng mt
ngi no c sch nhiu v bt sc vt ca dn.
M sng hm sau, VC em qun n bao vy t pha, nhng
KQQ u ng trn ni cao, CQ ch ng ng xa bn vo,
khng dm xung phong. KQQ lin phi cc i t kch xng
xung tp kch. CQ khng ch ni phi rt lui.
 Php qun phi 4 phi c n trinh st nhng khng th d
thy. Gia khi y CQ tin n tn cng, nn phi c Php mi bit
r c ni n tr ca KQQ nhng cng cha dm bn ph, v
khng thy r c v tr.
Ngh ngi mt ngy, 5 gi sng hm sau tip tc ln ng.
n gn sng im He, CQ t hai bn v tr cao bn xung chn
ng i tin phong, KQQ lp tc nh lui, sang qua sng li
b CQ n nh. KQQ lin chia lm ba i: T, hu v trung
qun ui nh CQ trn hai dy ni, cn qut k ht cho hu
qun tin ln, i hu v ang sang sng im He, phi c Php
bay ti x sng bn xung, nhng KQQ n np trnh kp. Sau
khi bn mt lot, phi c ri truyn n ch Hn ku gi ch
nguyn qun nn tr v Trung Hoa, hoc em kh gii n np
cho Php qun. Sau khi phi c Php bay i khi, CQ li ko n
tn cng, lin b pho binh KQQ tiu dit. m y, KQQ ngh li
im He.
Hm sau tin qun n Ba X, sut dc ng u b CQ
quy ri, trn khng li b phi c Php thm thnh tun phng, ra
hiu cho n binh gn Ba X bn i bc 75 ly v Lng Sn
bn sng i bc 105 ly ti uy hip cho b binh tn cng.
Pha ng Nam th Php qun n nh, pha Ty Bc th CQ
n tn cng, KQQ gia nh phi dn qun Ba X, chia
qun lm hai mt nh tan c hai ch qun. CQ rt lui, b KQQ
truy kch, bn cht mt ch o qun ca VC tn l Hong Tin
Nam, bt c y cc ti liu hun luyn tnh bo, yu ,
bo co cng tc bi th bit c r trn a gia Php vi
VC.
Lp trng ca KQQ vn khng mun ng chm n mt
qun i no, nn phi i vo khong khng ca hai mt trn,
khng may li b c hai bn cng nh mc d trc tip giao
thip gii thch l do.
trnh c mi s, u tranh cho t ti mc ch, B Tham
Mu quyt nh ngy ngh m i, v bt u i m t Ba X.
T m sng n mt khu rng, ni cao sui thm, lnh cho qun
ngh trong rng. Sut ngy hm , phi c Php bay ln tm
kim gm tht vang ng c mt gc tri, nhng cng khng tm
thy ni ngh ca KQQ. Tri ti, li chun b i. M sng
hm sau, i tin phong tin n nh tm ni ng tri ngh,
khng ng mt pho i ca Php qun hin ra. KQQ vn im
lng tin, khi hu i va i qua ln ngn ni, i cnh v ng
qua sui th nhng m sng m dn tan ht, Php qun trn
pho i (lng Lp) trng thy, lin bo ng bn sng my v
mc-ch xung. KQQ c lnh men theo b ni, vng vo chn
ni bn kia, tin ln v tr ch. Mt mt, pho binh ca KQQ bn
ph tan pho i ch v y lui ch qun.
Sau mt gi chin u, phi c ch t Lng Sn ti bn sng
lin thanh v nm bom xung. Thay i nhau, ht t ny n
t khc, sut ngy gm rt trn khng trung, nhng cng khng
t c kt qu. Cui cng ch phi dng n la bn xung
xung quanh ni thiu hy cc v tr.
Chin u sut t sng n chiu, Tng T Lnh h V ra
lnh cho KQQ rt xung ni, ri th t tin qun. Qu na m,
n mt khu rng, kim im thy hu i lc mt 60 ngi v
5 con nga, cn cc i khc u an ton. 60 ngi ny l ch
nguyn qun Trung Hoa.
Ngh ngi cm nc xong, li tip tc ln ng. i tin
phong tin n Thanh Mi, CQ ra chn ng, giao thip mt
hi lu cng khng cho i, ng thi cc v tr ca CQ trn ni
bn xung nh ma, KQQ bt buc phi tn cng, i tin v
nh vo Thanh Mi, i hu v nh vo ch v n ng M,
trung qun nh vo v tr qung gia, ct t lin lc gia ng
M vi Thanh Mi, xung phong ln cc v tr. Kt qu CQ khng
ch ni phi b chy, mt s gi tay u hng.
Vn then cht l lng thc li khng tm u ra! V Hng
Khanh ra lnh rt qun xung, k tc ln ng. Khng i c
li ng st, nn phi quay qua dy ni cao, i xuyn sang Lc
Nam. Qua mt m leo ni, sng hm sau mi ti mt ni c
lng mc, nhng cng gp cnh vn khng nh trng rung
hoang, khng th tm u ra mt ht go! Tnh c gp mt th
dn c bit cch y 3, 4 cy s c n Ba Hn, ri n
n Cao Nht do Php qun n tr.
Bit r tnh hnh, V Hng Khanh nh cho vy n Ba Hn
v Cao Nht nh cp lng thc, nhng v 5 ngy lin chin
u m khng c cm n, m qua li i sut sng khng c
ng, v sut ngy b phi c Php bay ling trn u lm ngn tr
hnh ng; nn Tng T Lnh h V ra lnh cho t v tr
ngh ngi. KQQ u phi ngi ln ni tm cc th rau v n cho
i.
6
Ngh ngi chc lt, h V ra mt lnh n hi 20 gi bt u
xut qun vy nh Ba Hn, ri tn cng n Cao Nht.
Mi vic ng chun b th thy phi c Php dn dp bay ti
ling trn khng. Mt hi sau thy i tun tiu a vo trnh hai
bc th: Mt ca Hong Nam Hng v mt ca B Ch Huy qun
i LHP. Hong Nam Hng khuyn T Lnh h V nn v hp
tc vi Chnh Ph Quc Gia, i Biu ca Chnh Ph hin c
mt Lng Sn n tip; cn B Ch Huy LHP th i ni:
Ngi v quc gia dn tc em qun v cng vi Chnh Ph
Quc Gia kin thit nc Vit Nam mi. Hin nay nc Php
trao tr ch quyn cho Vit Nam, th qun LHP y l ngi bn.
Hy vng ngi ng gy chin tranh vi chng ti na. Hin
Chnh Ph Quc Gia Vit Nam phi i Biu ln n ngi
Lng Sn. Vy mong ngi hy tr v Lng Sn cho anh em binh
s ngh ngi, ri ngi cng i Biu Chnh Ph Vit Nam p
my bay v H Ni.
em hai bc th ra nghin cu, b Tham Mu xt v hon
cnh c bit, ng trc hai th lc u hng hu, m vn
then cht l lng thc li khng c, nn quyt nh bi b d
tnh ko qun v n tr Bc Giang, m nay em thng KQQ
cng v kh v hp tc vi Chnh Ph Quc Gia do Quc Trng
Bo i lnh o.
V ngay bui ti hm y, mng 6 thng Ging nm 1950, mt
vn th gi cho B Ch huy qun i LHP Lng Sn c bit
r quyt nh .
I BIU I HI TON QUC - NN PHN HA
BT U
Thng tun thng 7 nm 1950, cc yu nhn VNQD c
mt ng H Ni. Mt i Hi i Biu ton quc c
triu tp ti s nh 2, ph Phm Hng Thi.
 Thnh phn hi ngh gm c: Mi tnh Bc Vit 1 i Biu,
Trung v Nam Vit mi phn 2 i Biu, Hi ngoi 2 i Biu.
Phin hp ngy u, nh o c c lm ch ta hi
ngh, thuyt trnh vin l Cung nh Qu (thay mt Nguyn Vn
Chn b m).
Sau khi thng qua bo co cng mt lot cht vn gay cn vi
Tng Th K V Hng Khanh, ri chng trnh ngh s mi
c ra, v chm dt cng tc ca ban chp hnh c, chng
trnh ngh s gm c:
Danh xng ca ng
Bu Ban chp hnh y vin mi
n nh chng trnh hot ng ca ng.
n y An Sinh c c lm ch ta hi ngh. Vn danh
xng ca ng c a ra tho lun.
nh o ngh i l Quc Dn ng Vit Nam.
An Sinh xin gi danh hiu c Vit Nam Quc Dn ng.
Vin l rng danh hiu c thnh danh hiu lch s, v chnh
khng phi n lm h, m l ng vin ca giai on lm xu n.
n khi ly biu quyt, danh hiu VIT NAM QUC DN
NG c a s tuyt i tn thnh.
 Sang ngy th hai, V Hng Khanh cng hai i Biu Trung
Vit vng mt, cho rng ni b thiu thin ch xy dng.
Ngy th ba, nhiu i Biu a phng v c hai i Biu
Hi ngoi cng u vng mt.
Tip n ngy th t, mc du vng mt mt s ng i
Biu, hi ngh vn tip tc lm vic, bu ban chp hnh Trung
ng Lm Thi. Ng Thc ch c c lm B Th Trng.
Cch t ngy, mt s cn b ng ngoi t chc Ng Thc
ch hp nhau n nh V Hng Khanh cht vn ri t chc mt
i Hi quyt nh yu cu V Hng Khanh tm m nhim
ng v t gi pht , vi nhim v xc tin cng cc ng ch
trong ton quc lp Trung ng ng b chnh thc v ph
nhn Trung ng ng b do Ng Thc ch lnh o.
xc tin cng tc ng v, tip sau t ngy, Th b H
Ni c thnh lp, Nguyn nh a c bu lm Ch Nhim
ri Khu b v cc Chi b cc tnh c t chc li, pht trin
thm ng vin v hot ng mnh nht l cc Chi b Vnh Phc
Yn, Kin An, Pht Dim (Ninh Bnh).
u nm 1951, nhn thy tnh hnh th gii bin chuyn
nghim trng, Trung ng ng b Lm Thi c t chc
thnh lp. V Hng Khanh c bu lm Tng Th K.
 T VNQD c hai Ban Chp Hnh Trung ng ng b,
cng khai i chi nhau, thi ua pht trin ng vin v mi cng
tc khc. Nn phn ha pht sinh bt u t y.
Xt thy ni b chia r, rt c hi cho cng tc cng nh thanh
danh ca ng, mt s ng vin tn tui ng ra lin lc, thm
d kin dung ha c hai nhm, sut my k hi ngh vn
ng thng nht ng ko di n my thng, nhng cui cng
vn khng thc hin c thng nht.
Thng 7 nm 1951, V Hng Khanh tuyn b vi t cch c
nhn ra lm B Trng Thanh Nin trong Chnh Ph Nguyn
Vn Tm. Trung ng Lm Thi t gii tn, v xt thy h V
tham gia chnh quyn lc y l khng ph hp vi ng li ca
ng.
Sau khi h V ra tham chnh, cch vi ba thng sau, mt s
ng ch ca h V ti c Thng Long, tr s t ti ng
H Xun Hng (Jabouille) c, ri truyn n phn i Chnh
Ph v mt vn phi php no .
Nguyn nh Thi, (1) Gim c Cng An, dn mt s mt
thm Php n vy tr s s 12 ng H Xun Hng, khm
xt tch thu ti liu cht y 2 xe b a v nha Cng An. Hm

1
Nguyn nh Thi, con nui Nguyn Vn Tm, Th Tng Chnh
Ph hi by gi.
y l ngy m lp hun luyn cn b, s ngi d lp c trn 30
ngi, c tin cp bo u chy thot, duy c Nguyn Vn Th
v chm chp nn b bt giam.
Mt cn b ng vit cho B Trng V Hng Khanh yu
cu can thip ni v. H V vit th tr li cho Nguyn Vn Lc,
xin trch mt cu chnh trong bc th, nguyn vn nh sau:
T nay tr i, ti khng mun bit g n cng vic
ng na! V ng c hi han g na!
Nguyn Vn Lc trao bc th cho Nguyn Vn Chn. Sau khi
c xong bc th, Chn en rt bun ru, ni vi ng Lc rng:
Thng V n th ny, th mnh phi vit th chi cho
n my cu
V cng t cho n trc khi h Ng nh tht v. Nguyn
Vn Lc vi V Hng Khanh khng cn gp mt nhau na. (1)
Ng Thc ch cng tham chnh vi chc Ph Th Tng
Chnh Ph Nguyn Vn Tm, ri b cc ng ch trong nhm ca
Ng ri truyn n phn i v khai tr. Kt qu Ng Thc ch
phi t chc, nhng ngi ch mu trong v ri truyn n, k
b bt, ngi b truy n v ri t chc cng chm lun.(*)

1
Theo li tng thut ca ng Nguyn Vn Lc.
 (*)Ng Thc ch sinh nm Bnh Dn (1897) ti lng La Kh, tnh
H ng, l mt nho gia, c ba anh em Ng Thc ch u thi u C
Nhn khoa t Mo 1915.
Sau khi thi u C Nhn, Ng Thc ch mi bt u t hc Php
Vn, thi u Brevet Elmentaire, ri vo trng Cao ng Php Chnh
(Ecole de droit et administatif). Sau khi tt nghip, c b chc Tham
T Hnh Chnh.
Ng Thc ch vn ngi thng minh, hin hu v c c, gia nhp
VNQD t u nm 1928, do Hong Vn o gii thiu vo Chi b
Thanh Ha. B bt giam v v n Bazin u nm 1929, b Hi ng
Hnh kt n 2 nm t treo. T th ti H Ni vo nm 1954.

Sau khi Trung ng Lm Thi V Hng Khanh t gii tn,

mt s thanh nin ng vin t ng ra thnh lp Cn B on
tip tc cng tc ng v.
Mt s cc v lo thnh: Hong Vn o, Nguyn Vn Lc,
L Vn Gip, Nguyn Vn Chn cng tp hp nhau thnh mt t
chc tm m nhim cng tc Trung ng Lm Thi.
u nm 1953, lo ng ch Bch Vn, trng cn b on
t H Ni vo Si Gn cng Phm Thi v Phan Ng thnh lp
mt c quan Ch o Lm Thi tin ti Trung ng ng b
chnh thc, Nguyn Vn Chn c mi lm c vn.
y ban vn ng i Hi bu Trung ng ng b hot ng
c t thng th bin c lch s quan trng n vn mng Vit
Nam xy ra! Hi ngh Quc T hp Thu S bn v nh
chin ng Dng. D lun chia i t nc Vit Nam c
loan truyn t cui nm 1953, khin nhn dn Vit Nam ht sc
hoang mang lo s, nht l hng ng cch mng Quc Gia.
 CHNG III

T NC B CHIA I CON SNG BN HI

Trn in Bin Ph qun i ca ng H khng nng

theo chin thng m trn xung nh ui qun i vin chinh
Php thu hi ton b Bc Vit? Trong thc t, bi qun i
Bc Vit qu mt mi, tnh hnh kinh t ca dn chng qu
kit qu, nn Chnh Ph H Ch Minh phi tm ngng chin,
phn khc lo s M nhy vo cuc chin th li cng nguy to! Thi
hnh ng chnh sch ca Cng Sn l li mt bc ri tin
hai bc. Cng Sn qu ch quan, qu tin thng li: Php
khng cn g! Chnh Ph Min Nam c CS coi nh khng
thnh vn ! Bi sau hip nh Genve ch mt mt vi nm l
cng. Tng Tuyn C chc chn s thnh cng, m khng tn
km mt vin n, mt git mu!,
Cn Php trong khi y Chnh Ph Mends France cn thc
hin ng li cam kt gii quyt ng k hn chin tranh ti Vit
Nam. V tnh hnh qu suy nhc ca Php, v mun cao a
v c nhn, Mends France c gng k vi Cng Sn hip nh
ngng chin vi bt c gi no! Nhng trong vic cu kt gia
Thc Dn v Cng Sn ti Genve, chng ta phi nhc n vai
tr ca Anh v Nga, hai v ng Ch Tch Hi Ngh.
V vai tr ca Anh, chc chn chng ta cn nh, t cui nm
1953, Chnh Ph Anh a ra sng kin chia i Vit Nam
gii quyt chin cuc, nh vy Min Nam s lm bnh phong che
cho Tn Gia Ba v M Lai, quyn li ca Anh ti Vin ng
coi nh c phn bo m. Vai tr ca Nga th t nh hn, c
Nga gip Php phi tr cho Nga bng chnh sch ph OTAN
(Lin Minh Bc i Ty Dng) sau ny.
Ngy 20 thng 7 nm 1954, Th Tng Mends France k
vi i din Chnh Ph H Ch Minh ti Genve hip nh chia
i t nc. Trong thi gian tho lun, i din Chnh Ph Ng
nh Dim c mt ti hi ngh, nhng khng c thng bo
nhng quan im ca hai phe lm chin. Nhng iu kin ha
bnh c chp nhn, khng c kin ca Chnh Ph Quc
Gia v Chnh Ph Min Nam khng k nhn hip nh Genve
1954.
Hoa K cng khng k vo hip nh Genve, Hoa K ch
i quyt nh. Ti hi ngh Genve, chng ta thy cc
cng quc Anh, Nga v Php nh ot vn mnh ca nc
Vit Nam qua u nhn dn Vit Nam.
 l bi hc lch s th nht v ngy 20 thng 7. t nc
b tm thi chia ct v tuyn 17, ly con sng Bn Hi lm
ranh gii. Mun tm hiu v tr cng nh hnh th con sng Bn
Hi, chic cu Hin Lng v nhng nh hng lin h ca n
ra sao?
Bn Hi l mt dng sng hp, quanh nm nc chy lng l,
bt ngun t dy Trng Sn v Ro Thanh, chy thng n
Xun M, ri xung ca Tng. Chiu di con sng, nu tnh
theo ng chim bay, t ngun ni Ty ra bin ng ch vo
khong 60 cy s. Nu k chiu di un khc quanh co theo trin
ni th chng 100 cy s, b rng ca sng Bn Hi, ch ln
nht nh qung Tng Lut ti 200 mt, khu vc cu Hin
Lng ch 170 mt; khc sng gn bi ct Ca Tng chy ra
bin ch rng c 30 mt.
n chic cu bc qua sng Bn Hi tc gi l cu Hin
Lng. Nm gia thn Vnh Linh, huyn Trung Lng, tnh
Qung Tr, cng ch l chic cu bnh thng nh trm ngn
chic cu khc trn trm ngn dng sng quen thuc nc ta;
vn l my nhp st mu en v nhng tm vn. Chiu di chic
cu c chia ra lm hai phn, mi bn qun l ng 89 mt.
Khu vc mnh danh l Phi Qun S c n nh mi bn l
5 cy s khong cch t b sng tr ra v ko di theo trin sng.
 13 nm tri qua! Chnh Ph H Ch Minh phm nhiu
lm li, CS khng nh gi ng mc tinh thn hy sinh ca
nhng con ngi quyt tm chng c ti . (1954-1967).
13 nm tri qua! Mc du Cng Sn Quc T p dng
gii php qun s mnh m cng nh chnh tr xo quyt, c
gng nhum nt min Nam ny; nhng chc chn Cng Sn
s tht bi hon ton, bi khng cn mt ai b mc mu la bp
nguy him y na!
Nu ha bnh c quay tr li, th ha bnh ny ch c th
trng cu mt khi Vit Nam thng nht di chnh th Cng
Sn
l mt li tht ra ca mt tng Cng Sn Vit Nam.
Chng ta nn thn trng khi ha bnh tr li Vit Nam.
CUC TRANH U TIP TC
1
u thng 6-1954, vn Vit Nam ti Hi ngh Genve, gii
php chia i t nc hu thnh s thc, mt s thc qu
ph phng.
Tip tc s mng u tranh, cn b on VNQD do o
Vn Vin lnh o, to c hi tip xc vi anh em binh s Vit
Nam, nht l nhng ng ch trong qun i Lin Hip Php.
Dng ngay kh gii ca Php nh ngay li Php trc, chim
ly nhng v tr then cht, ri dit CS sau.
S t chc nhm vo cc khu vc binh s Vit Nam tp trung
cc tnh ln thuc Trung Chu Bc Vit, c anh em binh s
rt tn thnh, v h u lo lng n s phn phi ri b qu hng,
b phn m t tin, ra i khng hn ngy v! Cng quyt khng
chu sng chung vi bn Cng Sn phi nhn v o.
Cng tc chun b ro rit rng r sut my thng tri, khng
ng vic y Phng Nh Php khm ph ra c. Cc tng lnh
Php mt mt truy n nhng ngi ch mu (Cn B on), mt
mt thu hi ht s v kh cng n dc, khng cho binh s Vit
Nam c php gi nh trc.
Ngy 20 thng 7 nm 1954, khi nghe tin i pht thanh loan
tin CS v Thc Dn chnh thc k hip nh chia i t nc,
ly con sng Bn Hi lm ranh gii hai min, nhn dn Bc Vit
v cng xc ng xn xao. nh l phi ra i, nhng tin ca
u m i, nh t bn r mt khng c ngi mua! l nhng
ngi th, tri li nhng ng bo thn qu, CS tm
mi cch khng cho php ri khi lng, cn ni chi n vn
bn nh t v vt dng, no lng bit bao! Mi khi i qua ph
Hm Long, ph Nh Thng au Mt, ph Halais, no sp g,
t ch, bn gh, ging nm, t o, nh ng, n ng, bt a
c n sch bo qu gi ngha l thng vng n h cm,
ng bo by ra bn vi gi r mt; ng bo mnh danh l ch
tri. C thu xp ly cht tin bng b nhau di c vo min
Nam t do.
Thc tnh m ni, nu khng c s ngn chn ca CS, con s
ng bo di c vo Min Nam ny c th ln ti hng 2, 3 triu
ngi.
Trong khi y ng phi Quc Gia tp hp thnh Mt Trn
Chng Cng, cng quyt li chin u gi C Thng
Long. Truyn n c ri khp cc tnh ln ti Trung Chu Bc
Vit, k tip nhng cuc mt-tinh v i bin thnh cuc biu tnh
tun hnh th uy c t chc ti H Ni, Hu
Nh ng cuc Php ti Bc Vit rt bi ri lo s cc ng
phi Quc Gia c th bo ng nh chim Th H Ni, ri
tip tc nh CS. Hip nh Genve s tr nn v gi tr, s lm
cho Php phi bi ri v trch nhim.
Cn CS h lo s nht l phe Quc Gia cng quyt chng i
khng chu ri khi H Ni, phn i Hip nh Genve chia i
t nc, nh vy danh ngha s thuc v phe Quc Gia, cuc
chin tranh s ko di rt c th cc cng quc trong khi t do
s gip h. Cho nn i din CS H Ni ti hi ngh Trung
Gi l Thiu tng Vn Tin Dng phn khng kch lit v hnh
ng ca phe Quc Gia H Ni.
2
Ti H Ni lc by gi, phong tro di c cng t khi, ngi
Php tha c bt cht v phng din chuyn vn, yu sch
Chnh Ph Quc Gia thi hnh Hip nh Genve c m ; mt
khc, Php v CS nh dng mu m hi nhng ngi ch chin
ph Hip nh Genve
Trong khi y nh o mu cng c lc lng v trang
on Qun Th Lu ng, v lin lc kt hp vi cc b phn
qun s a phng qun, vi mc ch chim mt chin khu,
ri m mt mt trn lu ng, t chc mt cuc hnh qun bng
ng b, ko c VNQD tin su vo khu vc CS qua Nam
nh, Ninh Bnh, Thanh Ha thng ti Trung Vit.
Tin ti u s gip cc c s nng ct ti cc a phng di
chuyn vo min Nam cao thanh th, uy tn ca ng, ph
mu m ngn chn khng cho ng bo di c vo Min Nam ca
CS. ng thi ku gi ng bo di c, gip phng tin cho
h i thot, to thnh mt lc lng di c khng l, gip phng
tin cho cc chnh khch Quc Gia v lp trng u tranh trn
trng Quc T.
 Sau khi k hoch c quyt nh, nh o xut tin
mua thm v kh, d tr lng thc, v.v tt c y .
K hoch ng tin hnh do mt s cn b ng ch ca ng
ph trch, mt trng hp xy ra khng ai ng! nh o b
Thu An phn bi, tip tay vi thc dn Php, v CS u c
nh o.
Ngoi vn chnh tr m Thu An lm tay sai cho thc dn
v CS u c nh o, cn mt l do khc, Nguyn Thu
An vn l nhn tnh ca nh o. Nm 1953, Thu An t
Si Gn ra H Ni, vn ng vi Php v Th Hin Nguyn Hu
Tr mi nh o ra lm Gim c on Qun Th Lu
ng.
gi c quyn tnh yu, Thu An khuyn o khng nn
em v con ra H Ni, nhng cng khng v th m o v Thu
An xa nhau.
Nm 1954, in Bin Ph tht th, gia nh nh o di
chuyn vo Si Gn. Thu An khuyn o li H Ni, vi mc
ch l c n c quyn vi o, c V Nguyn Gip
ha vi Thu An cho o c t do v cho tham chnh.
Nhng nh o cng quyt khng nghe, nht nh tin vo
min Nam theo k hoch tr liu.
 Thy khuyn nh o khng c, Thu An v i
cho hnh ng ca o l phi, v ngm ngm lin lc vi Php
v CS m st nh o. S d Thu An c bit r mi vic
mu tnh ca o l mi khi o m cuc hp bn vi my ng
ch thn tn u c mt Thu An tham d.
Thu An m st nh o bng cch no? Ngy 29 thng
7 nm 1954, Thu An hn nh o xung nh mnh n cm
s 1 ng Tuyn Quang, trc khi ngi vo bn n, hai ngi
khng bit bn ci nhng g vi nhau, nhng c v gay go
lm. Mt hi sau li vui v ngi vo bn n. Thu An rt cho
o mt ly ru cht , o tip ly ngi ung, nhng khng
n. Ung ht ly ru, o ku mt bun ng. Thu An sai ngi
t gi dn i-vng (divan) o nm ngh.
Sau khi n xong, Thu An gi ngi t gi tnh tr tin cng
ri cho ngh vic lun. Thu An ni l sng sm mai s i Si
Gn.
nh o ku mt v bun ng phi i nm, v ung
mt ly ru cht c liu thuc m rt mnh, sau k mu
st dng c dc chch vo mch mu o v c dc ny
phi l mt th rt mnh khin cho nh o khng kp nhn
thy g trc khi cht.(*)
 (*) nh o sinh ngy 17-7-1911 ti H Ni, l con ng nh
Tin v l chu Ni ca c Thng nh Thut.
Nm 1936, nh o l mt on vin ca nh Sng v do
nh o gn gi vi Nht Linh Nguyn Trng Tam, ri gia nhp
VDC do Nguyn Trng Tam sng lp.
Nm 1944, Mt Trn VQGLM xut hin. nh o thng
xuyn tip xc vi L Khang, Nguyn Vnh v t xin gia nhp
VNQD.

Mt cuc m st c t chc v s hnh ng khng cn ng

ngi m cng vn thi hnh mt cch d dng c!
Khng cn cch g khc! Cc ng ch cn b VNQD, mt
mt lo sp t c s vng chc vng ch hu, xch ng
phong tro nhn dn chng Cng ngay trong vng CS kim sot,
mt mt tuyn truyn khuyn khch ng ch cng nh ng bo,
nhng ngi c th tm c hi trn thot Cng An Mt V di c
vo min Nam ny.
Tm li, nm 1954, VNQD li tht bi v bt lc mt na
giang san cm t lt vo tay CS, phi ri b c s, nn tng vng
chc ca ng Bc Vit trong cng cuc chng Cng.
Tuy tht bi tm thi, nhng cng l nhng au thng
ln lao cho VNQD vy.
 THIN PH

CHNG I

THN TH NGUYN THI HC

Cuc i-cuc tnh v cuc cch mng ca ng trng

VNQD Nguyn Thi Hc

I HC SINH
Nguyn Thi Hc sinh nm Qu Mo (1902) ti lng Th
Tang, tng Lng in, ph Vnh Tng, tnh Vnh Yn. Nhng
theo hc b nh trng th Nguyn Thi Hc sinh ngy mng 1
thng 12 nm 1904. S d c chuyn chnh lch tui y l v giy
khai sinh phi khai rt bt tui i, xin vo hc trng cng
cho hp l.
Thn ph ca Nguyn Thi Hc l c Nguyn Vn Hch, mt
nng dn cht pht hin hu, mt nh Nho; thn mu l c
Nguyn Th Qunh hiu Diu T, tnh tnh khng khi cng
trc, vic t gia ni tr rt mc thao lc m ang. Gia ti ca
gia nh Nguyn Thi Hc gm c 3 mu rung, mt con tru
cy v 3 gian nh gch, 5 gian nh tre. Ngoi nhng ngy gi lm
rung, v t mu ca Nguyn Thi Hc cn ph thm ngh dt
vi v bun vi, la v bn ngay ti ch lng Th Tang.
Nguyn Thi Hc c mt ngi em gi l ch Nguyn Th
Hin v 3 ngi em trai: Nguyn Vn Nho, Nguyn Vn Lm v
Nguyn Vn N.
Nm 1906, Nguyn Thi Hc c thn ph a n th gio
Hn vn ti nh mt c T Ti ngi ng hng.
Nm 1913, trng Tiu hc Php-Vit c thit lp ti ph
Vnh Tng. Nguyn Thi Hc xp bt lng cm bt st. Hc
ht lp nh, Nguyn Thi Hc vo hc lp nht ti trng Tiu
hc Php-Vit, Vit Tr.
 Nm 1921, trng Nam S Phm chnh thc tuyn thm 45
hc sinh nm th nht, nhn dp va mi khnh thnh ti ph
Hu V gn ca Bc.
Trong s 45 hc sinh mi trng tuyn c Nguyn Thi Hc.
V mi t chc nn nh trng ch c th cho mt na s hc
sinh chng hn 100 ngi c lu tr ti trng; cn mt na
ngoi c lnh mi thng tm ng hc bng.
Nguyn Thi Hc v tnh thch t do nn tnh nguyn xin
ngoi, trong khi hc sinh tranh nhau trong trng s hc
c thun tin v mau tn ti. Nguyn Thi Hc r my bn
ng lp n tr ti hai ni gn trng: mt ngay ph
Hu V v mt ph Hng Bn (Bourrin) cng gn y. Cng
tr vi Nguyn Thi Hc cn c mt nh gio tr tui theo hc
trng Cao ng S phm l H Vn Mch.
Hc c t lu th xy ra mt vic khin cho mt s hc sinh
c u c phi bc tc m ny n ra tng cch mng. Nguyn
c mt tn Thc, mt cu thng ngn lnh cho mo Php v,
c b vo lm gim th. Thc c nhng c ch, ngn ng rt
l lng, kh v mt thi thn Php, khinh ng bo, khin
cho nhiu ngi phi ln tit. Thc khng ni ting Vit, khi
cn ni vi nhng ngi lm cng trong trng, y dng mt
th ting Vit pha ging Ty, nghe rt i chng tai.
 Hc sinh ai cng ght Thc, nhiu ngi tm ht cch cay
c ch riu, nhng y vn c mt rn nh snh khng lay
chuyn cht no! K thc th Thc bit lm v cm th nhng
anh em hc sinh tinh qui nht, trong s c Nguyn Thi Hc.
Thc rp tm lm hi cho k c, y bit c tn Kinh l con
mt tn mt thm, y ngm mua chuc c Kinh v dng lm
ch im ring cho y. Nhn c chuyn mt hc sinh b Thc
nht trn lu 3 l ni phng ng (dortoire). Hc sinh ny cu
knh la chi ra m , khin Thc phi cho ngi ln m ca.
Khi xung, anh hc sinh ny li xng thng ti Thc nh hnh
hung. Thc lin sang nh ring vin gim c, vu co hc sinh
ny lng m ngi Php v nhng cu bi Php. Vin Gim
c lp tc ra lnh ui anh hc sinh v mt cch oan c v bt
lun mt s hc sinh khc hng ngy vn t ght Thc iu
tra v tnh nghi c t chc b mt bi Php. Nhiu ngi b ui
oan, v trong trng bng pht sinh mt lung khng kh ng
vc rt kh th. Nht l sau khi c lnh cm hc sinh khng c
php tm nm tm ba bn chuyn. S kin trn c nh hng
kh su xa vo tm hn cch mng ca Nguyn Thi Hc.
Tm hn cng b kch ng hn do thi km gio dc
ca my m m dy hc, nh m Sandr m hc sinh t
mt bit hiu l m su rm, v tnh nt cc cn hay gt, hay
qut tho m ca m. Mt pha khc, tm hn cng li b
khch ng do nhng thi d dng ca bn ph n bun son
bn phn khu ph anh , ha vi nhng hnh ng hung hn
ca bn lnh Ty c hip ng bo lm tr ci cho chng.
Do , Nguyn Thi Hc t chn vic hc m anh thng
ku l hc mn. Anh khng chu hc s nc Php, nhng
n khi hc ti lch s cch mng Php th anh li rt thch th,
rt ham c v cn kho cu thm.
C mi ln m m su rm dy m t vo bui sng l y
nh m m ti ly mu bnh m, ming ph-mt v tri chui
tiu ra, va c va ngm ngom ngn; v th cho nn khng
my ngi nghe c ht cu, l d nhin l ai ny b li rt
nhiu.
Mi ln nh th, anh Hc li t v gin d, nhng khng bit
lm th no cho m b cch dy hc i, thnh thong anh ch
dn mnh bt xung bn hay ngp tht ln. M Sandr bit vy,
nhng cng c b qua. Mt hm anh Hc ngh c mt k
chc gin m, anh khng vit nhng li nhm m ha hnh
m ang ngm ngom n. Thy vy m to ting gi:
Anh Hc, anh ngi gn ca s kia, anh hy nhc li cu ti
va c.
 L d nhin l anh Hc khng c c, anh cn ng lng
tng nh ly v ca bn bn cnh c, th m li qut:
Mang v ca anh ln xem no.
Anh Hc khng ngn ngi mang v ln. M cm v qut om
sm:
Ci g th ny! Ri m cm v ca anh Hc gi cao ln cho
hc tr xem. C lp ci . Anh Hc vn im nhin. M quay
li hi:
Anh bao nhiu tui m coi ngi ln th! Nom khng c v
hc sinh t no!
Anh Hc tr li thong th tng ting:
Ti 45 tui.
Mi ngi cng ci vang. M cu knh li qut:
thng ny lo! My li nho tao phi? Ai i 45 tui m
i hc trng S phm bao gi khng?
Thy anh Hc vn trn trn ng. M cng bc mnh:
Anh sinh nm no?
Ti sinh nm Bnh Thn.
Mi ngi li ci . M cu:
Bnh Thn, Bnh Thn l ci g?
 Anh Hc vn ng t nhin. M ko gh ng dy ch vo
mt anh ni vi mi ngi:
Ka coi n ka, tht l nh qu! Ri quay li hi anh Hc:
My qu lng no?
Ti qu lng h. Anh Hc tr li ht sc bnh tnh.
Mi ngi li ph ln ci. Tuy m m khng hiu ra sao,
nhng thy mi ngi ci d qu, bit chc cu tr li c hn
xc, m xm xm bc xung bc tin li nm ly tay anh Hc,
ni:
thng ny lo, xung phng ng Gim c ngay vi tao.
Anh Hc ung dung p:
Vy ti xin i trc.
Va ra khi lp, khng hiu ngh th no, m m li li tay
anh Hc tr vo lp, y anh ngi vo ch, ri li tip tc c
m t, nh khng c chuyn g xy ra, nhng m khng cn
ngm ngom na! Nht mu bnh m, ming ph-mt n cha
ht qung qua ca s.
n cui nm th 3, Nguyn Thi Hc t gi trng S phm
v nm nh, b Chnh ph Bo h i li khon tr cp hc
bng 3 nm.
 Nm nh c sch, n k thi p-lm, Nguyn Thi Hc
cng np n ng th. Ngay bui u thi m t, anh gp phi
vin Gim kho ngi Php hc ba, khng c cm tnh vi hc
sinh bn x l Thomas, c m t cho th sinh m Thomas ch
c mi cu mt lt khng nhc li. C phng u tht vng,
th sinh no cng b tng qung.
c gn na bi, Thomas thy mt th sinh ln tui mc o
the thm, tay xch m trng, tay cun giy thi vng vng tin ra
ca.
Thomas qut hi:
! Anh kia i u th?
Ti i ra, v khng th thi c nh th ny c, Nguyn
Thi Hc tr li.
Thomas li trn mt hi d di:
Ti sao?
ng c nhanh qu, m li c c mt lt, ti khng theo
kp, ti xin b cuc.
Sao ngi khc vit c?
Xin ng th nhn xem, c bao nhiu vit kp?
Thy anh Hc i p bng bnh. Thomas bc xung tm
vai anh Hc xoay mt vng, y anh v ch. Va quay lng ln
bc, li thy anh Hc theo sau, v lm le ra ca phng thi ra
ngoi. Thomas li qut:
! Anh ny nh lm g th ny? Anh mun ti cho gi cnh
binh dn anh vo nh giam khng?
Anh Hc im tnh tr li:
Vy ti c xin ng cho ti ra ngoi, ti b cuc thi v nu
ng khng i gi Cnh binh, chnh ti cng xin i gi hu ng
ngay by gi.
Thomas gin n ti mt khng bit ni th no, li thy anh
Hc nt mt gn guc qu quyt, kh lng bt nt ni. Y s li
xy ra chuyn tng t nh vic xy ra cho y trng
Chasseloup Laubat trong Nam. (1)
Thomas lin du ging bo anh Hc:
Thi c, anh c v ch, anh s c toi nguyn.
Thomas bo anh Hc v ngi ch c, ri m ca ra i. Ai
cng tng l Thomas s i gi cnh binh ti dn anh Hc i,
hay t ra cng i trnh ng Ch kho; nhng mi ngi u on
sai ht. Mt lt sau, Thomas cng mt v gio s khc, ngi

1
Nguyn Thomas trc kia lm gio s ti trng Trung hc
Chasseloup Laubat Si Gn, v thi ngo ngh v cch dy hc
tr mt dy ca y m b hc sinh trng nh cho mt trn n
nn thn. Sau Thomas b i ra Bc dy trng Bi.
Vit Nam, l ng Dng Qung Hm vo phng thi. Thomas
nhng ch cho ng Hm c li t u bi m t. Nh m
mt s ln th sinh khng b rt oan.
Nhng mu chuyn ny biu l mt tinh thn tranh u bt
khut, gp sc nn no cng tm cch phn ng kch lit v
nhanh chng khng tnh ton n hu qu.
D nhin l Nguyn Thi Hc khng trng tuyn k thi y, li
nhn c k thi tuyn tha phi, cc bn hc khuyn anh nn ng
th, anh Hc trng tuyn; nhng n khi c ngh nh b i
nhm chc, anh Hc b khng i, m li xin vo hc ti trng
Cao ng Thng mi.
Trong cun Mesures Politiques en LIndochine, Marty,
Gim c mt thm ng Dng vit: Nguyn Thi Hc l
mt hc sinh bng bnh hay ci nhau vi thy gio
I SNG HNG NGY
Nguyn Thi Hc vc ngi tm thc m , cao 1 mt 65,
mt vung trn rng, ming rng mi dy, ru quai nn, hai tai
to v di. c bit l rng v, nhng ci ti v c duyn. Tnh
tnh hn nhin phng khong, thng thn cng quyt v c mt
c t tin l lng.
Cuc i sng ca Nguyn Thi Hc thc rt xunh xong,
gin d, t y phc n giy dp khng h chi chut. Ngoi th
ht thuc lo v thnh thong nhai tru, khng thch mt th g
khc! Nguyn Thi Hc rt bnh d, min l n sng, mn n
thch th nht ca ng l mn Ph B, sut i khng ham
mun cao sang. V tin ti: mi khi trong ti c tin l dc ht
tiu chung vi anh em, khi cn ti cng hi anh em ly mt
cch t nhin khng ngi ngng e l. Gic ng i vi Nguyn
Thi Hc thc rt l quan trng, khi bun ng, mc du gp vic
kh khn n u cng phi ng, du rng ch mt gic ngn
15 pht, ngy tht to. Khi tnh dy, gii quyt mi vic rt sng
sut v chu o. Khi ng thng hay nm sp, hai chn qup ln
trn mng.
Tuy ra i lu nm, Nguyn Thi Hc cn gi th m ca
lng mnh, l dng ln hai ch L vi N. Cn mt tnh c bit, l
mi khi ng tp trung t tng suy ngh mt vn g, th mc
du nhng ngi ngi ngay trc mt ni chuyn hoc hi han
iu g cng khng h .
Nguyn Thi Hc c mt ngi v qu nh l Nguyn Th
Cu do s nh c ca i bn cha m khi Nguyn Thi Hc
cn th u. Tuy ch Cu v lm du nh h Nguyn lu nm;
nhng cp v chng y khng bao gi li chung sng vi nhau.
n khi Nguyn Thi Hc dn thn vo cuc i cch mng,
Thi Hc gi th v thm cha m, t ti bt hiu khng nng v
thm. Cui cng xin php cha m cho ch Nguyn Th Cu c
t do i ly chng.

I CCH MNG

Nguyn Thi Hc (Tranh chn dung, cc c s VNQD dng

trong nhng lc sinh hot hoc tng nim)

V hot ng cch mng lc ban u ca Nguyn Thi Hc.

Tc gi trnh by y Chng I, Thin th Nht, di
Mc Thnh lp VNQD. Nay nhc li, thit tng l qu
tha! Vy xin trnh by tip t sau ngy Nam ng Th X ng
ca, nh gio Phm Tun Ti phi i ln trng Tiu hc Php-
Vit, Tuyn Quang vo gia nm 1927. Nguyn Thi Hc cng
H Vn Mch dn n lun tr s Nam ng Th X vi
Nhng Tng. H tr nn nhng ngi bn cng n ht nhn
vi nhau.
T sau ngy VNQD chnh thc thnh lp, cn lu 1 Nam
ng Th X tr nn tr s thng trc ca Tng B. Lp nh
di l gia nh b C, lm ngh bn xi, cho rong, v lun nu
cm thng cho Nguyn Thi Hc v cc ng ch ca h Nguyn
n.
Cn lu ca Nguyn Thi Hc , b di khng qu 9 mt, b
ngang 3 mt ri, vn vn ch c mt b gh nga g tp, 1 chic
bn v 4 chic gh cng bng g tp, va dng lm bn vit ln
bn n. Gc ny vi chic chiu vt ngn ngang, gc kia my
chic va-li bp vi mt m qun o thay, m th git cha kp
n ly.
Mi khi cc ng ch t bn phng ti th u tm n
tng lu s 6 ny. Trc khi thi cm, b C di nh thng
sai c con gi nh ca b trc 13, 14 tui, th u ln thang gc
hi ba nay c my ngi n?
 Cm bng ln, anh em c vic n, cm bnh dn, mi ngi
mi ba c 5 xu. B C c vic ghi vo s, cui thng s tnh vi
ng Hc sau. Chng my thng m b C nhn c s
tin, nhng b vn vui v bng cm rt nc nh thng, khng
bao gi c na li ta thn! Bt cm Phiu mu tr n ngn
vng. Chng ti ngh th, nhng chng bao gi lm c! Tri
li, b cn b thc dn lm kh d v chng ti.
Cc ng ch, ai mun ngh ngi chc lt hay mun ng li
m c vic tri chiu xung cn gc m nm, nu ging cht.
Qun o thay i ln ln, b no va ai ny mc, khng cn bit
l ca ai! ng ch no nu ti sn tin th b ra khao nhau chu
ph hay bn ch; nu gp khi anh em ti rng, th c vic gi
xi, cho ca b C, ri bin vo s tnh ton sau.
Nguyn Thi Hc lun lun khuyn nh ng ch: Chng ta
phi gt b ht nhng tnh ch k v t i, t kiu, th chng ta
mi tr thnh ngi cch mng c!
Mun bit r Nguyn Thi Hc khng g hn l nghe li bnh
phm ca H Vn Mch. (*)
(*)H Vn Mch dng ngi nh nhn, t cht thng minh, tnh
tnh qu cm. Nguyn qun ti lng ng H, ph Ninh Giang,
tnh Hi Dng.
Xut thn lm gio hc, c t lu H Vn Mch xin ngh
theo hc lp Cao ng S phm.
 Sau v m st Bazin thng 2 nm 1929, H Vn Mch b bt
giam, Hi ng Hnh kt n 10 nm cm c, y ra Cn o.
Trc ngy b bt giam, H Vn Mch mc bnh lao phi,
nn t th ti Cn o ngy mng 8 thng 4 nm 1932. y
anh em c dng trn m mt tm bia bng xi-mng, khc my
ch: H Vn Mch 1930 lm k nim. Mt ngi bn thn, mt
ng ch y mu lc, lun lun bn cnh Nguyn Thi Hc
ni: Anh Hc b ngoi tuy nng ny, nhng mu vic g th rt
nhiu c tr, m i ngi th rt mc chn thnh.

Thc qu vy, sau ngy ng b bi l, Nguyn Thi Hc trn

thot. Mt hm c cuc hp c triu tp ti lng Dng Quang
thuc ph Thun Thnh, tnh Bc Ninh. Cc ng ch tip tc
n a im hp t chiu hm trc. Thm t c tin mt bo
vi Php, m y Gim binh Bc Ninh em lnh Kh Xanh b
mt n mai phc xung quanh lng Dng Quang.
Nguyn Thi Hc khng h c bit s bao vy y. Sng
sm ngy hm sau, khn ng o the, tay m cp, tay xch ,
ung dung tin n lng Dng Quang. Thnh lnh gp lnh xt
hi, Thi Hc thn nhin tr li l nho s huyn c phi v
lp bin bn. T dng iu n c ch thc ging ht nh nho s
huyn. Lnh Kh Xanh khng cht nghi ng, Nguyn Thi
Hc t do ra i. Nguyn Thi Hc ung dung tin vo lng, ri
tm ng tt rt ra khi vng vy. Tri li, Phm Vn H n t
chiu hm trc, gn sng thy ng, hong ht chy ra khi
lng, b lnh tnh nghi gi li, em v giam ti Bc Ninh, mi t
lu sau mi c th.
Li mt ln khc, vo cui thng 11 nm 1929, ti lng Qunh
Kh thuc huyn Kim Thnh, tnh Hi Dng, mt cuc hp
c t chc ti nh mt ng ch l Ph tng Vnh. C mt bo,
tri huyn s ti l Nguyn Ngc Lin em lnh c v vy lng
Qunh Kh t hi 4 gi sng, i n 6 gi vo khm xt nh
Ph tng Vnh.
Nguyn Thi Hc ng ng ngy nh sm, ng ch vo lay
ng bo ng, lay n 2, 3 ln ng mi tnh dy, im nhin i
xung nh t in ng, trt b ht qun o li, ly b qun o ca
th cy mc vo, ri i nn l vc v tin ra pha rung sau nh
Ph tng Vnh cng p t vi su nng phu.
ng 6 gi, Tri huyn Lin dn lnh vo khm xt nh Ph
tng Vnh, khng thy g ko nhau ra v.
Mt hm Nguyn Thi Hc phi ch thn xung Hi Phng
ch ta mt phin hp quan trng.
ng bt u p xe la t ga Lc o vo hi 4 gi 20 pht
sng. Y phc vn theo ng kiu cc ngi dn qu nh D mi
khi ra tnh: qun mu cho lng, o the thm v khn ng, vai
vc cy d, nch kp i dp.
c bit ch t trc, khi ln xe Nguyn Thi Hc
la ch ngi vo chic gh gc toa hng ba, ni nh n bt sng.
Khng ng khi xe la sp chy, thnh lnh c hai tn thm t
mt Vit v mt Php li dn mt ngi b cng tay ln ngi i
din anh. Thong nhn, Nguyn Thi Hc nhn ngay ra ngi
b cng tay l mt ng ch, anh L Hai Kim Chi b Nam
Quch (Hi Dng).
Mt Chi b b v l, v lo ngi Hai Kim nhn ra anh, l
pht xut mt c ch no s h, khin anh b l hnh tch th nguy
to. Nguyn Thi Hc nh xung xe i chuyn sau, nhng xe
la bt u chuyn bnh nhanh ri! Mun lnh mt qua ngi
toa xe khc, th phi qua mt hai tn thm t, m chng thng
chm ch nhn theo, tht l tin thoi lng nan! Nguyn Thi
Hc nh ko vt o the che mt gi v ng.
V phn L Hai Kim, anh cng nhn ra c Nguyn Thi
Hc, ngc nhn Hc t v hiu .
xe la chy mt hi lu, Nguyn Thi Hc ng dy, dn
ging ni vi b gi k bn, c cho hai tn thm t v anh
Hai Kim nghe c:
 B coi gim ti chic d v chic va-li ny, ti i tiu mt
cht.
Ri anh thn nhin i thng v pha cu tiu, mc ci nhn
chng chc soi mi ca tn thm t Php lai.
Tha khi xe la t t tin ti ga Vt Cch, Nguyn Thi Hc
vi trt b chic o di the thm, ri m ca cu tiu nhy xung
ng ku xe ko thu i Hi Phng.
Khi ngi phu xe ti gn cu H L, nhn xt tnh hnh, thy
tnh hnh khng th qua cu ng hong c v thy lnh gc
cu rt ng, Nguyn Thi Hc lin t v thn thin iu nh
vi ngi phu xe cho anh thu li chic xe cng b qun o vi
gi 35 ng bc, gm c tin bo m chic xe khi khng may b
mt.
Nguyn Thi Hc lng lng ko chic xe khng trn cu t
pha H L sang.
Anh kia, sao khng i vo l m li nghnh ngang gia
ng, mun xe la cn cht phi khng? Ngi cnh binh gc
cu qut to.
Anh ko xe gn ti l ng, cch y vi chc thc, mt
tn thm t mc thng phc, vy Nguyn Thi Hc li.
C giy t g khng? Li y coi!
 Cho xp, xp c v, ti ko v, ti vn ko xp n s lm
y m! Nguyn Thi Hc p.
Li cho l php, bt ng lm tn thm t ngc nhin, ang
phn vn t hi, c l y chnh l anh phu xe quen.
Gia khi y t pha bn kia cu, mt chic xe hi mui trn
trong c my ngi Php ang bon bon dc.
-t ka! Dp vo bn m i i! Tn thm t ra lnh.
Di chn cu H L v pha Hi Phng, mt qun nc ch
c mt thanh nin v mt thiu n n vn li qu ngi i
Nguyn Thi Hc t lu, y l Nguyn Vn Chn v Nguyn Th
Giang.
n trc qun nc, ngi phu xe ngng li, ni vi thanh
nin trong qun: Mi ng i xe.
Nguyn Vn Chn ng dy, ung dung bc ln xe v ni to:
V ng ph Cc Ct.
V ti ni an ton, anh em u vui ci v ni:
Hy gi ly b qun o phu xe kia, sau ny giao cho Vin
Bo Tng.
Th ri khng bao lu cuc Tng Khi Ngha tht bi. Bng
c tin Nguyn Thi Hc b bt p C Vt a v giam ti ngc
tht Ha L, H Ni. V di y l mt vi giai thoi v Nguyn
Thi Hc:
Gii ph n Php H Ni yu cu Arnoux, gim c s mt
thm Bc Vit, cho h c i coi mt mi lnh t VNQD m
t ngy Tng Khi Ngha h vn lo s cho s phn ca h khng
bit s ra sao?
Arnoux vn mun trng vi phi p, v cng mun nhn dp
khoe cng, nn y nhn li cho h i coi mt Nguyn Thi Hc.
Arnoux thn dn vo ngc tht Ha L mt on hng trm ph
n Php. Ca s-lim m ra, mt m chng 20 tui but ming
hi:
O! O! O est le Gnral Nguyn Thi Hc? (ng tng
Nguyn Thi Hc u?)
Arnoux chn li v ni:
Il nest quun chef des brigants! (N ch l mt tn tng n
cp!)
Nguyn Thi Hc nghe ting nghim nht ni:
ng Arnoux, ng hy nn c l mt cht!
L ! y anh bit l !
 Va ni, y va gi cy ba-toong nh vo mt nh lnh t
cch mng rt mnh, trng vo hm rng, mu tro ra y ming,
lm Nguyn Thi Hc gy mt hai ci rng ca.
Chn b cm tay b cng, Nguyn Thi Hc mm ci ni:
Tao thy r b mt vn minh ca nc Php chng my
l th y!
Than i! Mi hn th i vi b l thc dn Php bit n
ngy no qun i c; hi anh em cch mng Quc Gia!
Gia lc y, mt m m n ging ang m con ch lng x
sng st v cu tr li ca Nguyn Thi Hc, l tay lm con ch
nhy xung t chy tung tng trong dy hnh lang. Arnoux vi
vng ui theo bt con ch, m n ln v knh cn trao li cho b
ch n. m ph n nhn Nguyn Thi Hc mt lc ri ko nhau
ra.
Ngoi s ph n Php v nhng yu nhn trong gii thc dn
Php, cn c mt ngi Vit Nam c vo xem mt Nguyn
Thi Hc l Hong Trng Phu, Tng c tnh H ng.
ng quan cng bc trung thnh nht ca Php ny theo chn
vin D thm Coppin ti s-lim giam Nguyn Thi Hc. Ca
phng va m, ch vo mt mt ngi nm nga trn s-lim, hai
chn x trong l cm, hai c tay xch bt tro li, mt nhn ln
trn sut ngy m. Coppin ni:
 Tha i nhn, ti xin gii thiu y l k lm cho chu
rut ca ngi b git!
Hong Trng Phu nh khng ch cu ni y, hi lun
Nguyn Thi Hc rng:
Thy b bt trong lc cn sng lc, lu n trong ngi,
vy ti sao thy li khng dng v kh y m thot thn?
Ch v ti khng mun git my ngi phu tun bt ti,
bi h ch l nhng k tha hnh ch th ca bn quan thy Php.
Nu ti gp bn tham quan li c khot lng dn th sng v
lu n ca ti s khng t!
Hong Trng Phu mm ci ra v khng ni cu no na!
Ngy mng 2 thng 3, Hi ng Hnh Bc Vit cho php
gia quyn Nguyn Thi Hc c vo ngc tht Ha L thm.
Nguyn Thi Hc ly t m gi ri ni: c trung tht hiu, xin
m tha th cho con.
I TNH I
 Nguyn Th Giang Thng gi l C Giang

T sau v m st Bazin, Nguyn Thi Hc eo hai ci n x

vng mt vi trt truy n rt gt gao n cc hang cng ng hp.
Nguyn Thi Hc lun lun phi ha trang, khi khoc o c sa
ng vai nh tu hnh kh hnh i khuyn gio; lc khoc o
thng nhn ng vai bc li tru, li thuc lo; hoc anh nng
phu vc cuc vc v ra ng lm rung; i khi cn ha trang
gi ph n ra ng nh m cy la; cng c khi ng vai ng l
nh D vc chic rch ra chi Kinh k thm b con h hng.
Gp bao hon cnh kh khn! Nguyn Thi Hc hot ng
cch mng hng say hn bao gi ht! Cng tc chnh l cng tc
kin ton li ng tin ti giai on cp bch Tng Khi Ngha.
Vn lin lc c coi nh vn h trng, lin lc lun phi
thay i ng ch trnh tai mt nhm ng ca mt thm. Nn
t y c y thc cho my n ng vin: Th Tm, Nguyn
Th Tnh, Nguyn Th Thnh, Nguyn Th Bc, Nguyn Th
Giang C Giang l n lin lc ng vo hng xut sc nht.
Khng nhng th, c Giang cn l mt tay tuyn truyn gii, t
chc c Binh on Yn Bi, Binh on ny lm nn cuc Tng
Khi Ngha m mng 9 rng mng 10 hi thng 2 nm 1930.
Nguyn Thi Hc hot ng cch mng mnh m trong thi
k y, mt phn ln l nh s gip ca nhn dn; v cng mt
phn phi nh tai mt v s khuyn ngn khuyn khch ca
Nguyn Th Giang v mt ng ch lun lun bn cnh bo
v l S Trch, hai ngi ny l hai cnh tay ca Nguyn Thi
Hc vy. Nhiu khi Thi Hc phi ci trang tm lnh vng Ha
Bnh, Ninh Bnh, Ph Th, ni rng ni bao la. Nguyn Th
Giang lun lun em tin tc cho Thi Hc v li em ch th ca
Thi Hc truyn i cc ni. Bt c mt cng tc no, du kh
khn n u, c ng trao ph, c Giang u thi hnh c kt
qu.
Theo iu l ca VNQD th khng kt np ph n vo ng,
m ch c s kt np vo on. Trng hp Nguyn Th Bc v
Nguyn Th Giang l mt trng hp c bit. V trc ngy
thnh lp VNQD, hai c Bc v Giang trong t chc cch
mng b mt ca c Nguyn Khc Nhu Bc Giang. n khi c
Nguyn Khc Nhu tham gia VNQD th l ng nhin c t
chc ca c cng u c tham gia VNQD.
Bc, Giang, Tnh l 3 ch em rut, con mt nh Nho ph
Lng Thng tnh Bc Giang. Vn nh thanh bch, nhng c 3
c u c cng, dung, ngn hnh hon ton. Hai c ch li c
hc t nhiu Hn vn, ch Php theo ht bc Tiu hc. C Giang
li thng minh sc so v ti ba hn c ch nhiu. Mt hi r hu,
nhan sc tuy khng p lm, nhng duyn dng v lch s v
cng. V nh ngho nn c phi thi hc sm, v lm ngh dy
tr em, nn ngi ta thng gi c gio Giang.
Mt i trai ti gi sc, li cng chung ch hng, cng cnh
ng, cng c dp gn gi bn nhau lun, nn chng my lc
ny ln nhng ting n ng iu. H cm thng v ng
quan im nh nhau, h cm thy yu nhau, v cm thy
khng th xa cch c nhau.
Mt bui chiu h, trn ng t Ph Th v min xui,
Nguyn Thi Hc cng Nguyn Th Giang cng gh vo n
Hng Vng hi m vi Ph c Chnh, L Hu Cnh v
ng Trn Nghip. Sau khi hp bn xong, Hc v Giang r nhau
ra ngoi hng gi.
 m vo khuya, L Hu Cnh bc ra sn n, vi nh
gi hai ngi vo ng. Cnh thy Nguyn Thi Hc v qu mt
mi ngi ta lng vo gc cy ng say, bn cnh c Giang
ngi tay phe phy qut xua mui v trng chng. L Hu Cnh
lng l quay gt vo mt bn vi Ph c Chnh v ng Trn
Nghip: c dp thun tin nn yu cu ng b cho php Hc,
Giang c thnh i la kt hn.
Mt ln khc li c dp qua n Hng Vng. Thi Hc cng
c Giang vo chim bi, trc bn th T, khi nhang nghi ngt,
hai ngi cng nhau th tht nng li. Th th no cng ly nhau
nhng ch thnh chnh thc sau khi cch mng thnh cng, v
c ng cho php. Thy Nguyn Thi Hc eo khu sng lc,
c Giang xin c eo, sau ny Nguyn Thi Hc c v T
Quc m mnh h no th Giang cng quyt dng khu sng ny
cht theo!
Tnh yu l mt vic ring, nhng nhim v i vi ng l
mt vic cng. Bt c cng tc g du kh n u, Nguyn Th
Giang u lm chu o.
Cuc Tng Khi Ngha tht bi. Quay v Bc Ninh, Bc
Giang, Nguyn Th Giang ang chun b vic nh chim mt
n binh Kh Xanh lm cn c a th c tin Nguyn Thi
Hc b bt, ban u c cn nghi ng, v rt c th thc dn
cho phao n tin y trn p d lun, khng b tinh thn nhng
ng vin cn thot vng ngoi, ch cha chc l s thc,
c Giang lin thu xp mi vic ri tc tc sang H Ni, tm n
L Hu Cnh. Cnh cho bit Nguyn Thi Hc b bt tht ri!
Ngoi anh Hc ra, S Trch, Ph c Chnh, Nguyn Nh Lin
cng u b bt ht.
Nghe L Hu Cnh thut li xong, c Giang nghn ngo gn
nh tt th. C rt lo cho tin ca ng, vn mnh ca T
Quc. Tinh thn c Giang tr nn khng hong, bng dng khc,
bng dng ci, gn nh mt ngi mt tr, ngi in, khin
cc ng ch ca c c mt H Ni, phi tm ht li an i v
tm mi cch bo v tnh mng cho c c th yn ti H
Ni, gin tip thm nom v gi vng tinh thn cho Nguyn
Thi Hc.
Mt ngh to bo thong xut hin trong u c c Giang,
l phi lm th no cu thot c Nguyn Thi Hc v cc
ng ch by gi? C Giang em nh bn vi cc ng ch t
chc mt cuc bo ng cp li t do cho Nguyn Thi Hc,
cc ng ch v tt c nhng ng bo b thc dn giam cm
trong ngc tht Ha L. Trong ngc tht Ha L, Nguyn Thi
Hc cng cc ng ch b mt vit mt t bo ly tn l T Nhn
Bo c v tinh thn cc ng ch v tuyn truyn cch mng
trong cc tri giam. Nhng vt liu vit bo u do ti vn ng
ca c Giang qua tay Gim th v lnh L Dng c phn s canh
gc ngc tht Ha L. C Giang cn tm mi cch gi qu
bnh v thng bo tin tc ngoi vo cho Nguyn Thi Hc.
Thi Hc cng lun lun gi th ra khuyn khch c Giang nn
tch cc hp tc vi cc ng ch ngoi ci t phng s ng
hu lm trn s mng gii phng dn tc tng lai.
n chiu ngy 16 thng 6, mt ng ch tt t chy n bo
cho c Giang bit: Ti nay Nguyn Thi Hc cng 12 ng ch
s b a ln Yn Bi hnh hnh.

Hnh Nguyn Thi Hc v C Giang

hin ang th ti bn th gia nh Vit Nam
 Tin u st nh ngang tai! C Giang lo lng bi hi, ngi
khng yn m ng cng khng yn! i tri ti, c Giang
du khu sng lc trong mnh v my tri bom trong tay ni, ri
lng lng cng my ng ch tm nhng con ng vng tin ra
ga Hng C; nhng khng th lm th no ln c trn xe la;
sau nh c my ng ch t than v th my ngm a qun o
ci trang, c Giang v my ng ch mi ln c toa xe la.
Di vm tri en ti, sng sa m mt, gi lng tng cn,
bnh xe la rt ln khng gian im lng, lng Nguyn Th Giang
cng se tht li. Cng i mt chuyn xe m khng c gp nhau,
du ch ni c mt cu thi! Bao nhiu tnh yu thng, bao
nhiu ni cm hn rn rp c vo tm hn nh n cch mng tr
tui y! Hai ging l tro xung. Thi th l ht! Ch cn my
ting ng h na thi! Nguyn Th Giang mm ming lc u
lo o bc xung ga Yn Bi.
Trng im tn canh, g gy rn bo sng. Nguyn Th Giang
cng hai ng ch ci trang thnh nng phu a phng lng l
tin n php trng.
Trc sc mnh ca thc dn, hng ro lnh, cnh binh v mt
thm vy kn, khng cho php mt ai c bn mng n gn.
Nguyn Th Giang nh xen vo ng ln trong m ngi n
xem t pha xa nhn vo. Mt ln na m mu ph php trng
li tht bi! C Giang c nn ni cm hn ut hn, khng h l
ra nt mt mt ai hay!
C Giang chng kin sut t u n cui tn bi kch chm
git d man tn bo ca qun cp nc. Cn s au n no
hn mi khi nhn thy li dao php xung, u mt ng ch
ri, mu o phun ra; ri cui cng n ngi m mnh tn th
yu qu. Nhng ging mu trong c tun ra l nhng mi dao
m vo con tim ngi lit n.
Tn thm kch h mn vo ng hi 5 gi 35 pht sng ngy
17 thng 6 nm 1930. C Giang c gng ly li bnh tnh, lng l
bc theo m ngi lui v nh tr, nm vt xung ging ngh
ngi cht lt ri mua giy bt vit hai bc th Tuyt Mnh trn
ba trang giy trng kh hp bng bt ch xanh, ngy 17 thng
6, nguyn vn nh sau:
Bc Th Nht:
Tha Thy, M,
Con cht l v hon cnh b buc con. Khng bo c th
nh, ra c nhc cho nc! Sau khi em tm lng trinh
bch dng cho chng con n Hng.
Gi con tm v ch qu cha t t, mn pht sng ny m
kt liu i con.
 a con du bt hiu knh ly,
Nguyn Th Giang.

Bc Th Hai:
Anh l ngi yu nc!
Khng lm trn c ngha v cu quc!
Anh gi ly tm linh hn cao c v chiu binh rn lnh
di sui vng!
Phi chu ng nhc nh mi c ngy mong c v vang!
Cc bn ng ch phi sng li sau anh nh cng quyn
m cu ly ng bo au kh.
Thn khng gip ch cho i!
Th khng tr c cho ngi tnh chung!
Du rng ng tr trung,
Quyt v dn chng th lng hy sinh;
Con ng tin b mng mnh,
o le hon cnh buc mnh bit sao!
By gi ht kip th o,
Gian nan b mc ng bo t y!
Du rng cht phn th ngy,
 S ng ch c ngy ghi tn;
Cht i d nhng bun phin,
Nhng m hon cnh trun chuyn buc mnh!
ng k pht phi trn thnh,
Ti thn khng c cht vinh di c!
Cc lng nh bc sa c,
Cht su cht thm c tha st sa,
Th ru! i th ru m.
i m ai bit! Ngi m ai hay!
Nguyn Th Giang

Vit xong hai bc tm th, c Giang ra ch mua my vung

vi trng tht ngang u, v ngay bui chiu ti hm y, c p
xe la tr v Vnh Yn.
T m sng hm sau, c Giang tr v lng Th Tang, vo mi
nh xa ca Nguyn Thi Hc, bo tin Thi Hc b hnh hnh
ri ly t c ng v c b Nguyn Vn Hch, tri trng li my
li tm s, tho chic ng h ng eo tay tng cho Nguyn
Vn Lm, mt sau ng h c khc ch G, ri long thong nh
ngi mt tr tin ra ci qun bn nc tr xanh di gc cy ,
tc gi l xm Mi, thuc x ng V, gip quc l 2, cch lng
Th Tang ngt mt cy s.
Ngi ung bt nc tr xanh, ngh n tnh nh n nc, m
lng au xt chua cay, tinh thn c rt l ri lon; nhng ch
quyt nh, c lin t bit b ch qun ra ng di gc cy ,
hng mt v lng Th Tang, rt khu sng lc m Nguyn Thi
Hc tng c n Hng Vng ra kt liu i mnh; hm y
l ngy 18 thng 6 nm 1930, tc ngy 22 thng 5 nm Canh Ng
(22 tui).
Mt v n mng, hng l x ng V cp bo vi Tri ph
Vnh Tng. Ph cp bo ln Tnh, Cng s Vnh Yn nh in
v s mt thm H Ni.
Thi th c Giang nm di gc cy , bn cnh c khu sng
lc phi sng nng cho mi n hi 16 gi ngy hm sau, bn
thc dn mi ko nhau n. Arnoux cn em theo Thanh Giang
v Nguyn Qu t H Ni ln nhn din.
Vin c khm nghim, Chnh quyn thc dn bt lt ht qun
o c Giang. Khi khm xt xong, khng cho php mc li ri h
lnh cho Tri ph Vnh Tng cng hng l s ti mai tng ch
khng cho php gia nh Nguyn Thi Hc lm phn s y.
 Cng s Vnh Yn li ra lnh bt o huyt su hn 3 mt,
trn p thnh nm trn, bt dn s ti phi lm im canh ni
gn m, cho mi n cui nm 1930 mi bi lnh.
Khch b hnh qua y thng thy ph kn trn nm m nh
n cch mng Nguyn Th Giang nhng b hoa ti thm, v
nhng nn nhang khi ta nghi ngt sut 5 canh. Mt chin s v
danh thi y vnh bi th:
Sng nhc sao bng s thc vinh!
Nc non cho vn kip chung tnh.
Li dao x t chng khng ngi!
Ting sng quyn sinh thip cng nh!
Mt tm can trng tri t thm,
Ngn thu vn tit qu thn kinh
Cuc i x k chi thnh bi,
Trai trung th gi phi trinh!

GIA NH NGUYN THI HC

Lng Th Tang, qu hng Nguyn Thi Hc quy vung 3
cy s, ng gip lng Sn Tang, ty gip lng Lng Ngoi, nam
gip lng Phng Vin, Thng Chng, bc gip quc l 2. Ch
r vo lng tc gi ng ba Gc , tc l ni Nguyn Th Giang
t t.
Nguyn Thi Hc c tt c 4 ngi em: Nguyn Th Hin,
Nguyn Vn Nho, Nguyn Vn Lm, Nguyn Vn N.
Nguyn Vn Nho tnh tnh ging anh. Nm 1928 cn l hc
sinh lp nht trng Tiu hc Php-Vit, Vit Tr, b thc dn ra
lnh ui ra khi trng, v l em ca Nguyn Thi Hc. Nguyn
Vn Nho bt u theo Nguyn Thi Hc dn thn vo con ng
cch mng. B Hi ng Hnh kt n x t v hai ti: git
Phm Huy Du v lm kinh ti cho ng rt to bo.
Nguyn Vn Lm, ngi em th t, ng theo hc lp nht
trng Tiu hc Vnh Tng, cng b thc dn ra lnh ui. Lm
l ngi rt thng minh, tnh tnh khng khi, tr v nh mua
sch bo t hc, thng tho c ting Php, Anh v Nht; cng t
c sch nghin cu m tr nn mt nhip nh vin lnh ngh.
Hi thng 6 nm 1946, Trn Huy Liu ln din thuyt ti tr
s UBKCHC ph Vnh Tng. Nhn dp Trn Huy Liu gh vo
thm v t mu Nguyn Thi Hc. Nguyn Vn Lm ch vo mt
Trn Huy Liu m ni:
Gia nh tao khng thm chi vi tn phn ng, phn
Quc, ct i ngay!
 Ri tm gch ling, Trn Huy Liu phi t rt lui. n cui
nm 1947, qun i Lin Hip Php hnh qun tn cng thng
du Bc Vit. Mt ton lnh nhy d xung a phng Trnh
Din, cch lng Th Tang 9 cy s; mt ton khc nhy d xung
i Me thuc khu vc ga Chng (Bch Hc), cch lng Th Tang
3 cy s, cng tin vy cht tr s UBKCHC huyn do Vit Minh
t ti lng Th Tang.
Hay tin Php qun b, dn lng Th Tang b chy ht, ch
cn mt s rt t khng chy kp, trong s c Nguyn Vn
Lm, b Php qun bt tp trung nh lng. Php qun d Lm
sut c ting ng h, nhng Lm nht nh khng chu theo, cn
mng li:
Gia nh tao l gia nh cch mng, hai anh em tao cht
bi bn tay chng my; tao khng bao gi li i theo qun cp
nc.
Lm nht nh khng theo, Php nht nh git. Lm tr li:
Nu chng my mun git tao, hy a tao v nh hy git.
Theo mun ca Nguyn Vn Lm, Php qun a v nh.
ng di cy du gi, Lm vch o phanh ngc cho Php bn.
Git xong Nguyn Vn Lm, Php qun quay vo t nh
cp tru, bt ln, g, ri ko nhau i. Hm y l ngy 19 thng
11 nm 1947.
 Nguyn Vn N, ngi em t ca Nguyn Thi Hc v cn
nh tui, nn mi n nm 1945 mi tham gia cch mng. c
theo hc nhiu lp qun, chnh ca ng. n u nm 1948,
Nguyn Vn N theo cc ng ch rt sang Trung Hoa. Nm
1949, Hng qun lan trn khp lc a Trung Hoa, Nguyn Vn
N cng mt s ng ch b mc kt khng kp tr v Vit Nam.
Gia nh Nguyn Thi Hc li cn hy sinh c ngi ch ng
ch l Nguyn Quang Triu, ngi nm bom H Ni m mng
10 thng 2 nm 1930, cng ln my chm vi Nguyn Vn Nho.
Gia nh Nguyn Thi Hc hin nay cn li mt v t mu
ngoi 80 tui cng mt chu trai c nht l Nguyn Thi Tun,
nm nay vo khong 20, l con ca Nguyn Vn Lm, ging mu
cui cng ca mt gia nh hy sinh c cho T Quc (1967).
Vit n y chng ti khng th khng ni n mt chuyn
xy ra vo hi nm 1953, chng t tnh tnh cng trc ca
v t mu ca Nguyn Thi Hc. Nguyn vo hi thng 7 nm
1953, khi y Nguyn Hu Tr lm Th hin Bc Vit ln kinh l
tnh Vnh Yn, qua ph l Vnh Tng (lng Th Tang), phi
Qun trng vo mi v t mu ca Nguyn Thi Hc ra Qun
ng tip kin nhng v t mu y khc t khng ra. Trc
khi ra v, Nguyn Hu Tr trao s tin hai ngn ng cho Qun
trng nh a vo knh biu nhng v t mu y cng nht nh
khng nhn mc du Qun trng Vnh Tng cu khn ht
li.
Mt ln khc, thy v t mu ca Nguyn Thi Hc lm rung
nhng khng c tru cy, Qun trng Vnh Tng thn dt mt
con tru n knh biu nhng v t mu y cng nht nh khng
chu nhn.

CHNG II

THI VN CA KCH CA CC NH CCH MNG

VIT NAM QUC DN NG

My Li K Thc ca nh cch mng Phan So Nam

C Khc Cu (c y l C Giang)
Thnh lnh mt ting st ngang lng,
Nut nghn tnh t xit ni nng.
My mt m xanh, tri vn hc,
Git chan cha , b khn bng!
Thn vng nh cu liu theo ct,
D tuyt thi em gi vi trng.
May na duyn sau cn gp g,
Sui vng ci n c ngy chng!

Hn Cu Tr Li (Cu l Nguyn Thi Hc)

1
Gp mnh, mnh li thn cng mnh,
Ai khin em m vi gp anh?
Vn ngh hu chung vi hu thy.
Thi th ng t chng ng sinh,
Trm nm cuc bi, du hay b?
Mt tm lng son, st vi tnh.
Gi d ma cung thy k n,
Dt nhau ta ti tn thin nh.
2
Dt nhau ta ti tn thin nh
Quyt dp cho yn sng bt bnh.
Mt nc em cn hng git mu,
N i anh cha trng tay tanh,
Trm nm th vi tri ring i,
By thc u l m chng sinh.
Mnh hi mnh ng bun b qu,
Hn cn mnh kho, phch cn linh.

Ch Khc Em (Ch l C Bc)

(Khi c tin em cht theo ngi yu)
1
Em i! Em vy, ch th sao?
Gh gm m cng tic bit bao!
Chung n cha sinh v m dng,
R ng vc thm vi b cao,
Ngi ngng gi yu, my tr mc,
Tc ti tri say, mu a o.
Hn c linh thing, dm tnh nh,
M gi, em b, ngh thng nao!
2
M gi, em b, ngh thng nao!
V n chng con nng bit bao!
N t thnh lnh tay v kp,
Nhum tri gh gm mu phun o,
Gia trng tn kh no cay ng,
Trc phn phong ba ni gi tro.
Ch c ng u em ng th!
Bin ngn y rng, ni ngn cao
Phan So Nam

Khc Nguyn Thi Hc

Nhc my trng cao, ch my trng,
Thng i khng l ng m trng!
Quyt qung nghin bt xoay gm sng,
u chu ru my thn ni sng,
Ngi du cht i lng vn sng,
Vic d hng na, ti l cng.
Nh anh nh lc khi lm bit,
Ci khc canh khuya chn ru nng.
Nhng Tng

Bt Di Thi
Vnh Phc phong trn hu,
Hn vn quyn bit ly!
Thnh nhn tn c hun.
Chin bi bo tn k,
Thin vin tng c phn,
Tm hng th bt di,
Cu an v n gi,
Quc vn bi trng bi,
(tm dch)
Vnh Yn t gi bi m,
Bit ly my bit b v ngn trng,
Thnh nhn li dn ho hng,
Ngn c chin bi, kin trung vn cn,
Tri xa xt ni c n,
Li th vng cha sn ch trai!
Cu an u xng anh ti,
L u vn nc cn di th lng!
Lam Giang

Tng Nim Nguyn Thi Hc

Yn Bi u ri mt sm no.
Lng son ngi sng vi trng sao
V dn dng ng, i! Xng trng,
V nc ra cng, hi! Mu o!
Cch mnh cha thnh! Sng ni khc,
Ti mu sm thc! Gi ma go.
Hai mi tm tui thnh nhn y,
Trang s ngn thu bc vo.
Nguyn Phan An

Hoi Nim Anh Linh Nhng Tng

T ngy anh lng l qua i,
Trng vn, nghip bo lon ti bi,
Mt l u c vn ngh y,
Lm ma lm gi khp bao ni!
Anh thc hn anh c nh nhng,
i phen gi lnh nhn thu sang.
Ti tng t nn thng anh y,
Sut mt i th mu l trn!
Anh cht khng kn trng tin a,
Khng ngi nhc li chuyn ngy xa,
C ngi cch mng m thi s.
Gc chuyn n tnh p gi ma.
i! Xt xa l mt kip Anh!
Ung thay thnh tht ting hong oanh!
Ca cho v c x lng y,
i hiu g u l li danh.
Chuyn c cng nhau lng ti gi,
Mn chn tranh u vn tr v!
Mt v dn tc giang sn y,
Th cht khng th chu nhuc nh!
Anh cht ri y ai nh u!
Mnh ti thao thc gia m su,
Khc cho mu l tro ra mt,
Cn li g qua lp bin du!
Thi xt xa chi chuyn i i.
Ca phng c hi hi anh i?
Nhng ngi cch mng m son st,
Cng chu c n ti mn i!
Anh chc cng anh HC thu xa,
Gi y cng ni chuyn say sa
Nhng ai cht v dn tc.
Hng khi ngn thu s tin a.
 Nht nh ri qua l li danh,
Ri qua, qua ht chuyn phn tranh,
Khng! Khng! Tn ngha ngi thin c,
Trang s ngy sau s chp anh.
Nguyn Phan An (*)
(*) Nguyn Phan An l bo Nguyn n, nguyn qun ti tnh Qung
Nam. Qu phn ut v CS hong hnh, m hng ng chin s quc gia b
phn ha trm trng. Nguyn Phan An mc bnh lon tr, hin nm iu
tr ti nh thng Bin Ha (1967).

Thay li v Tng Qut Cho Chng Trong Ngc Tht,

1929
Gt l a anh chic qut ny,
Khi bun cm n vui tay.
Xua con mui i ang rnh t,
ui ci rui hi chc quy ry,
Phong li nh nhung li c c,
M ra phe phy cn may.
Tnh em gi qut khi phong m,
Gt l a anh chic qut ny.
Nguyn Vn Phc
Ht Ni ( Lm ti Ha L, H Ni, 1929)

Miu
Trng ngi li ngm n ta,
Nn i t rut, ni ra nghn li.
Than i! Cng mt kip ngi,
Ti thn tru nga thit i thng minh.

Ni
Tru cy nga ci,
Ngh thn mnh thm ti li thm thng,
Cng thng minh tai mt mt phng,
Ngi mc ch, k giong cng, k qui cha!
Th rng th phch nh tru nga,
Kh ni tm hn khc c cy.
Nhn giang sn khi quc mt lc cau my,
Tng nng ni ng cay lng trng s!
Nc i cay ng bao nhiu v?
Ging n hn cng ngh li cng thng!
Bo nhau ta phi t cng!
Phm Tun Ti

S-lim On (S-lim H Ni nm 1929)

y m ngc hi su m m
Nt tm bo la hn chy gan.
Mt mnh ln lc trn sn,
ng cay nc mt, nh tan thn t!
Trong ca kn sm hm chng bit,
Ngoi ng bo cht sng khng hay!
Than i! Nng ni nc ny!
i phen hn ngt mu say v th!
Lng ho ht cm b nc go,
Thn v vng xim o t ti!
Nghin rng mun p tan tri!
Ti thn n l, cm loi d man.
Gin cho k tham vng ph ngha,
em anh em bn r cho ngi.
Bc en chi my thi i!
Nc non nh cho ngi ch trng.
C thnh bi nt gan trng s,
Cuc hng vong ro l anh hng,
Thng thay con chu Lc, Hng,
V u c chu chim lng xt xa!
Hn tinh v bao gi lp b?
Cng d trng thng k ng tm.
Git su l ch khn cm!
Dao oan nghit ct rut tm i cn.
Ngoi song st ma bun gi thm,
Bn tng nghe ting bn th than.
V u nn cuc d dang!
V u sy ngh tan n thm thng!
Lng ru r canh trng kh nhp,
m nm canh thn thc i cn.
Hi ai d st gan vng?
Cng nhau trong hi on trng l y!
Thm Chi tc C Vn
 LI TH N HNG

Bi Kch Ca Phan o Gin.

Trnh Din H Vin Norodom 1957

Nhn Vt:
C Giang
C Bc
B qun gi
Con gi b qun

Cnh 1
m khuya, di nh sng ca ngn n du ha m m, c
Bc ang khu ng K mt cch knh cn v say sa. Khu
xong c nng ngm ngha:
C Bc:
i p qu! ng K trng p qu!
Hn mt gi vt v mi khu xong,
y sc vng: tng trng ni ging Lc Hng,
y mu : huyt dng tro cch mng!
Mt ngy kia trn K i hng trng,
La nh dng, ngi pht phi tung bay.
Ting hoan h lm ni chuyn tri lay,
Mt dn tc ng ln p tan xing xch!
i ngy ! i ci ngy tuyt ch,
Cch mng thnh! Qun nghch b tiu tan.
Ton dn ca dy khc khi hon.
Ta sung sng (c ting g ca)
m khuya ai g ca?
(Tin ra ca hi)
Ai ? m khuya sao khng n la?
C Giang:
Em y m! Ch Bc! Em y m!
C Bc:
em Giang! Ch nhng tng ma t!
Sao v tr, ch trng em tht mt nhc,
V g y, nng n nm trong bc,
Ti liu hay? Cho ch c vi no!
C Giang:
Sut! Chm chm, ch ch lm n o!
Khu sng su em m ngy nhp ng!
C Bc:
Sao em c! Ai cho em, qu v hn!
Cho ch xem! Thch qu i!
! Mu thp bng l k!
! Nhng vin n ch b nh th ny!
M git ngi ta cht!
C Giang:
i! Qu ma! Mnh ra pht,
Ch coi chng cn thn ch ly c!
C Bc:
M ch hi em ai cho?
Sao em c? Ch lm sao c c?
Hy ni mau ko ngi ta on trc! (ci ma)
C Giang:
em tha!
Sng nay anh Hc mi va
C Bc:
Ca anh Hc! Sng qu nh!
M sao em c gi
C Giang:
Th chm chm cho em kp th!
C g u! Cng tc lm him ngho,
h thn, em c php mang theo.
C Bc:
Em c php?
Th sao bao ng ch khc!
Cng phi i cng tc him ngho.
M li khng c sng mang theo?
Ch khng hiu hay y l qu c bit!
Ca anh Hc thng cho ngi n kit? (ci nho)
Cho ngi anh tha thit mong thnh cng!
C Giang:
Ch gn tra, em kh ni chuyn lng
Khng! Chuyn b mt em khng c ni ( mt bn ln)
C Bc: (ci)
Thi i em! Ch hiu ri ng ri! (hi bun)
Sng y l hnh phc song i
Mt l nim hnh phc m mi ngi
Khi nhp ng u mong ch khn xit,
y l c bc n anh siu vit,
Tn nhim mnh giao cng tc him nguy,
V ban cho v kh phng nguy,
Hai l nim hnh phc ca tui xun,
Nhng iu ny em phi t cung trn,
Ch u dm! ch nh em cho bit.
C Giang: (mt pht im lng lng tng)
Ch Bc! u ui ch thu trit!
Th em c giu chng c no!
Thi tin y em tha ch vi li:
Khi nhp ng, ta th cng quyt,
em thn th hy sinh cho T QUC,
Th dm u ngh n chuyn trm nm!
Hung v nhn u c d m am,
Cnh hoa di, m coi thng d lun!
Khng! Khng! V nhn l bc anh tun,
Ngi i trn nhng tnh i hp hi,
Ngi thng yu tha thit c ging ni,
ng qun qui di chn phng Quc,
Ngi ng dy d cao ngn uc
Gi ton dn theo nh sng vinh quang,
Ch cng em theo ting gi ln ng,
V nh sng lm em say m
Vi i mt su xa nh bin thm,
V lng quyn cao, hm m, my ngi
Ngi tng trng y bc ti trai,
Em dng trn hn em cho ngi dt,
Ngi tn nhim giao cho em nhiu cng tc,
Em lm trn, ngi thng sng ny y
Bui l thing t chc th ny:
Em lc thut cho ch nghe mt cht:
Ngy hm y Ngi cng em nhn cng tc,
Qua n Hng vo gia mt bui tra.
Ngi vo n khn vi mt hi lu,
Ri trao sng cho em v ni:
Ny C Giang! Hy nhn ln ln khi,
ng ngm ngi cun cun trn nh trm
! Hn thing ca T Quc thng tm,
ng trng i by con vng ng dy,
C sm c lng dn tin cy,
ng thng c khu sng h thn,
V y trc T Tin, Tri t, Qu Thn,
C nhn ly, ri pht li tuyn th.
Em cm ng rng rng i mt l,
Va hn hoan li run s l thng.
Em a tay ly vt thing ling,
Xin Tri t Qu Thn chng gim
Con Nguyn Th Giang quyt hy sinh cho ng,
Vi sng ny con quyt thnh nhn,
Sng cng anh m thc cng cng anh con.
C Bc:
C h g em! Min lng ta trinh bch,
ng ch tt phi ng tm.
Em Giang ti l Nguyn Thi Hc phu nhn!
Vinh hin lm cho gia nh ta vy!
(Mn h nhanh)
Cnh 2
C Giang:
Nam m! Tri t! Qu Thn!
p C Vt! Tri i! p C Vt!
Th l ht! Tri i! Th l ht!
Anh hng mt l t y!
Giang sn nghing nga bit ngy no thi!
M c ri!
Vic g phi than th!
Ta ci ln! H! H! H!
H! H! H!
a! Chung quanh ta t tri nghing ng!
Tan v ri! Mng c! Hi lng i!
n Hng, li khn cn li
Nc cha gii phng! Thng ngi hng anh!
Tn nhn qu! Hi! Tri xanh cay nghit!
Kh di thay! Dn C Vt!
M ta phi i! Phi i ngay!
C Bc: (tin ti nm tay Giang u ym)
Em Giang i hy nghe ch dy!
Phi bnh tnh xng danh chin s!
Hy nut l cn rng trong cn b!
Ch lm phin bao ng ch lo cho em,
Khc v than ch t lm yu mm!
C Giang:
Em u c khc!
Em nh r li th vi anh Hc,
Sng cng anh v thc cng anh kia m!
Thi ch bung em ra! em i!
C Bc:
Em i u! Em i lm g!
Nguy him lm! Em ng khng hong,
Tm hn em cha ht cn sng lon,
Em ni nng, ci khc qu bt thng,
Bn ma t vy ba khp no ng,
H mt t l khng phng cu cha.
C Giang:
Nhng ch cn mt ba!
Ch cn mt ba na thi!
Ch Bc i? Ri vnh bit mun i!
i l sng!
Khng i l cht!
M sng hay cht quyt khng cch bit!
Em nht quyt!
Ch cho em i!
C Bc:
Em i u! Em i lm g?
Nguy him lm! Em cha nh tnh!
C Giang:
Em suy tnh,
Rt k cng!
Em phi n php trng.
C Bc:
Cht! Em mun np thn!
Khng c! ng rt cn,
N ng ch ti ba nh em vy,
C Giang:
Chnh v th em phi i Yn Bi,
C Bc: (ngc nhin)
! Em i Yn Bi,
C Giang:
Vng! Em i Yn Bi,
Chng mun cho xng tan mu chy,
Th em quyt cho mu chy xng tan!
Th xa buc tri mun vn,
Ch i! Yn Bi ngy tang mun i!
Ch cho em gi i li,
Bit ly cha m, gi t anh em!
Dng sinh cha cht bo n!
S ng ch ghi tn t bao gi!
Th xa khng th xo m,
Sng ny, bom y ng ch n vang.
C Bc:
Em quyt ti php trng,
t vn.
C Giang:
Ch hi sao ln thn,
Em c bun chi m t vn!
Khng, em c bun g u!
Ngy mai Yn Bi ri u,
Bao nhiu anh kit h cu Hn Trng!
Ai gieo bun! Ai gieo thng! Ai gieo thm!
Ai gieo tang tc! Ai km! Ai hm!
C hai mi triu ng bo,
Phi em xng trng mu o
Vit trang chin s, nu cao ngn c
M by gi my gi ri nh?
Em phi i cho kp chuyn tu chiu.
C Bc:
Em mang theo hnh l qu nhiu!
E bt tin!
Bom ny kh du kn!
Sng ny qu knh cng!
C Giang:
Ch cn l ch Nguyn Th Giang!
Ch bao t sng, gm m khng l
Bom ny em cho n
Sng ny em cho vang,
Ngy mai Yn Bi php trng,
Thc dn cng phi tht tan xng ri.
Th nh n nc n bi,
Li th my chc thnh li s xanh.
Sng cng anh thc cng anh
Cn bao ng ch phi thnh cng mau.
ng bo au kh ngp u,
Em i! Ch nh! gn
n gi tu chy
C Bc:
i! Ngy mai Yn Bi!
(mn h rt nhanh)
Cnh 3
Lo b: (ch qun gia cnh ng lng ng V)
m khuya, chc khng c l khch,
M ry ai cn dm i m!
Bn tun inh, n xt, lc, xot, tm.
Gy phin nhiu dn tnh ta on qu,
Chng c bit ba vy nhng qun l,
Nh qun mnh thi ra h ca i con.
Thiu n: (con gi lo b, trng ra tri m ti tm)
Tri ti en, nng tru khi u bun,
Ka my v sao bng, bng lin tip
Trong khng kh c g nghe khng khip
Thi mau mau
C Giang: (xut hin trong b tang)
khoan h bp, cn l hnh!
Thiu n: (ngc nhin)
M i? Khoan xc m tr xanh,
Cn c khch!
C Giang: (a tay ra hiu t chi)
Ch khng kht!
Ch gh tm trong vi pht li i.
Thiu n: (nhn ra c)
a ch Giang! Em tng khch l u u!
(im lng nhn cm ng)
Lo b:
a C Giang! Sao t lu
C Giang: (ra hiu)
Xin thp ging
m khuya thanh vng
Thiu n:
Ch ch cho ai m mc trng?
C Giang: (chm ri)
Em i! C nc non
Sp ri mng c ca tui son!
Tang Yn Bi! Em i! Tang Yn Bi!
Mu chy! Mu anh hng chy!
C bao gi thy li v nhn!
Lo b: (ng qu xung, m mt khc)
x ri! Hi tri t! Qu thn!
i non nc! T y ai dn dt?
i! Tn bo! Ci l ngi cp nc!
C Giang:
K lm sao cho ht ni cm hn!
Xin lo b lai tnh cho con.
Tha cht chuyn, ri con i ko vi!
Lo B:
C c ni.
Thiu n:
Ch k cho nghe, chng x lm sao!
C Giang:
Em l g, s phn ca anh ho!
Em i, xng trng mu o,
Cha sanh m dng c lao tc thnh.
Hin thn l n anh hng
Php trng Yn Bi c xanh nhum o.
Mi ba th cp anh ho,
Ri ri lin tip, mu tro hng kiu!
Li dao xn mnh c la,
Vit Nam Vn Tu li h cui cng.
Xa trng ch thy anh hng,
Ung dung a mt nhn trng ng bo,
chng ngi mun bit cho,
Ri ngi nghim ngh tin vo my kia.
Vit Nam Vn Tu gm ri!
Th l chm dt mt i hng anh!
Em i em, mu dng khng thnh,
Sng ny bom y ch nh khoanh tay!
Php trng Yn Bi sng nay.
N tung khng c, lnh vy qu nhiu.
Than i! Sinh t liu,
Quyt cng lit s knh yu cht cng,
M khng dim phc cht chung!
Th li th y cng khng th ri!
Thn khng gip ch cho i!
Th khng tr c cho ngi tnh chung!
Du rng ng tr trung,
Quyt v dn chng th lng hy sinh,
Con ng tin b mng mnh,
o le hon cnh buc mnh bit sao!
By gi ht kip th o,
Gian nan b mc ng bo t y!
Du rng cht phn th ngy,
S ng ch c ngy ghi tn!
Cht i d nhng bun phin,
Nhng m hon cnh chun chuyn buc mnh.
ng k pht phi trn thnh,
Ti thn khng c cht vinh di c!
Cc lng nh bc sa c!
Cht su cht thm, c tha xt xa!
Th ru! i th ru m!
i m ai bit! Ngi m ai hay!
B i! Con gi th ny,
Xin nh chuyn li cho thy m con.
V y mt cht lng son,
Gi cho ng ch hy cn sng sau.
Khuya ri! Con phi i mau,
Chc b trm tui bc u bnh an.
Cn em! Nhim v sn sng,
Nh xa gnh vc cho hng ng ta.
Ci xin bi bit lo b,
Ch i em nh! Canh g khuya!
(vi b ra i)
Thiu n: (tin theo ra ca)
Sng ri ngn c m a,
Khn tang o ch, m khuya mt mnh,
Nc non nng mt khi tnh,
Tay ai nm chic lu tinh trn tri
Lo b:
Than i! N kit v tri,
T nay luyn , khng ngi luyn chung!
Nc non vng khch anh hng,
Bao gi mi ht lao lung a y!
Tri xanh sao c qu thay!
Mi ba tun kit, mt ngy cp i!
u xanh c ti tnh g?
Thng dn cu nc ti g hi ai?
ng Hc i! ng Hc i!
Bao ln ng ti qun ti hp bn,
Mu toan ginh li giang san,
Tuy gi ti cng vo on lo nhn,
Qun ny x xc ngho bn,
Tng nghe Quc t, Tam dn lun bn,
(c ting sng ngoi ng vng li)
onh! onh!
Sng ai va mi n vang!!!
Thiu n: (ht hi chy vo)
Sng ch Giang! Sng ch Giang!
Tri i! Thm mt ci tang no nng!
Lo b: (lc u au n)
Li thing khn ti n Hng!
Con mau h lip, sp lng b y
(mn h nhanh)
HT