nacional

BOTIM I NACIONAL GRUP VITI III BOTIMIT, NR. 148 20 - 27 MAJ 2012 MIMI 30 LEK / 0,20 EURO
1/ E Diel,
20 maj 2012 Gazet javore, letrare, kulturore, politike nacional

Gazeta e prditshme online: Adresa: Ish-kinostudio Shqipria e re, Tiran

www.gazeta-nacional.com E-mail: nacionalalbania@yahoo.com, bucpapaj@yahoo.com

Shkrimtari Moikom Zeqo rrfen n Nacional metafizikn Publikohet libri pr historin e prndjekjes
ekzistenciale tek libri i tij me proza t shkurtra "Klepsidra s diaspors shqiptare nga regjimi komunist
Nse kritika hesht ahere sht e "Udha e ndrrs s
natyrshme q t mos shkruaj m thyer" i Halit Nezs
Inte r vis
visttoi
oi:: FAT M I R MI
FAT MINN GU L I faqe 2-3 Nga HA
HAMM I T AL
ALII A faqe 22

E D I T O R I AL
Shtrirja e kryengritjes shqiptare e vitit 1912 n vilajetin e Manastirit

Neoabsurde
Nga MEHMET ELEZI
Zhvillimi i kryengritjes
A
n vilajetin e Manastirit
rbr Ahmetaj, si
shkrimtar, brenda
prozs bn jet
paralele. Arbri i par,
autor tregimesh t sh-
kurta. Tregimi Riva H.
sht letrnjoftim i ktij
Nga Prof. HALIM PURELLKU - TETOV faqe 14-15
Arbri. Me dendsi dra-

N
matike q rrqeth. Me
dhimbjen e thell si ujrat nntoksore, q
vorbullojn shkatrrueshm nn dh. Me
SHBA-t do t prkujtojn prvjetorin e pest t BRENDSI
metaforat q bjn prit npr fjalit e shkurta. Memorialit kushtuar Viktimave t Komunizmit
Arbri i dyt, autor i romaneve Flethyrje pr n
varr dhe Varri i braktisur. Provokator. Cakrron Kriza e drams
gotn, n got duket pije e przier... ton kombtare
Faqe 16 Stud
Studim nngga ME XHIT P
udim REN I
PR
faqe
4

Esse, pr Vashza ullinjore

fsheh ishullin
kryengritjen e Spait Poezi nngga MUSTAFA SSP
MUS PAHIU
faqe
Nga BEDRI OKU 11

Kopshti i dashuris
S hpeshher jeta
merr kuptime t
ndryshme, sipas ve- Poezi nngga SHAHBA ZE VI
SHA S HA J
VIS
primeve ose mosve- faqe
7
primeve t njeriut, si-
domos n astet e
Heronjt e vdekjes
rndsishme perso- t Uran Kalakuls
nale apo shoqrore Studim nga URAN BUTKA
t tij. Ksisoj, them un, sht formuar faqe
8
edhe simbolika e jets s nj ish t burgo-
suri politik, n burgjet e diktaturs ko-
Poezia e
muniste, Luan Burimit... I quajtur... Olimbi Velajt
Faqe 19 Kritik nga MANJOLA BRAHAJ
faqe
18
Njeriu sht
Amerika nderon viktimat
www.radionacional.al

makin me gracka
Nga PET R AQ RI
PET RISS TO

e komunizmit n bot faqe

5
Interesi si koncept dhe
Nga BEQIR SINA, WASHINGTON D.C Faqe 21 kategori politikologjike
Esse nga Prof. ADNAN LIMANI
faqe
20

Golden Castle Cani Poe zi nngga

Vu l lnet M
Maato, AAvvdyl SSu
u la ,
Artur Shemaj, Shefqet Rexhepi
d he B ek
ekrri M
Bek Mu urselaj
rselaj
faqe
7-11
Proz nga
SPIRO MHILLI,
ARBEN SHEHU dhe
Adresa: Autostrada Tiran-Durrs km 13-t. PETRAQ ZOTO
faqe
068 20 31 078 069 42 63 790 069 48 95 838 6-17

CMYK
 2/ E Diel,
nacional INTERVIST 20 maj 2012

Shkrimtari Moikom Zeqo rrfen n Nacional metafizikn ekzistenciale tek libri i tij me proza t shkurtra "Klepsidra"

Nse kritika hesht

ahere sht e natyrshme q t mos shkruaj m
"Proza q shkruaj un sht proz metafizike, por jo sipas estetiks teologjike. Prozat e mrekullueshme t Migjenit (q s'e ka njohur Borgesin) jan n t vrtet
metafizike, thelbsisht t tilla, pavarsisht dukjes t nj realiteti t zymt dhe krcnues. Shikoni Zhakun Fatalist t Deni Dideroit, q un e kam rilexuar i
merituar kto koht e fundit. Ngjan si nj proz migjeniane. Pr nga metafizika inkandeshente dhe prvluese e ekzistencialitetit, e dilemave, ngulit, e
kundrvnieve titanike, e katastrofave dhe e shpress, e mendimit dhe kundrmendimit, e drits dhe territ. Prandaj edhe proza e Migjenit sht e pashembullt me
nj joshje t padyshimt paralajmruese. Kur them proz metafizike e kuptoj si predikat jo aq t fuqive deterministe se sa edhe e liris vetiake t njeriut t
vetmuar, por q ka kult dhe optik tr njerzimin. Pra edhe t letrsis botrore q nis prpara Homerit me Gilgameshin me dilemn e jets dhe t vdekjes, e
njjta gj q artikulohet tek mendimet shprthyese t Hamletit, apo tek meditimet migjeniane (hamletiane) tek "Vetvrasja e trumcakut."

Intervistoi: dhe krkimit t Arks s Moisiut, q mbart sh-

FATMIR MINGULI
Pyetje: N vargun e librave t tu me proza t
shkurtra, i nderuar Moikom, libri "Klepsidra" m
sht dukur m i veanti. Ka dika shum t
qart dhe njkohsisht shum ambikuide n tek-
stet e ktij libri. Dika, q e prjetoj shpesh me
joshje, me krshri pr t mos e kuptuar plot-
sisht. Ka nj mbyllje t subjekteve por n do
rast iluzioni prfundon me nj padurim t hapjes
s subjektit. Jam munduar t formuloj shkurt kt
dukuri, por kam br fraza t prafrta, pra kup-
timi prfundimtar me rrshqet, ose m humbet si
uji q s'qndron dot n pllmbn e hapur. Vsh-
tirsia e do kritiku letrar, n varsi t horizontit
kulturor, sht t bj prcaktime t pranueshme.
N librat e tu kto prcaktime m s shumti nuk
formsohen, ose ndryshojn form pareshtur.
Dua t di mendimin tuaj. Pse, si dhe qysh sht
n procesin krijues nj gj e till? sht e para-
menduar nga ju? Apo thjesht spontane,
sendrtim i improvizimit?
Prgjigje: "Klepsidra" sht letrsi e mir-
fillt, por do letrsi e mirfillt sht plot enigma
m shum t brendshme, sesa t jashtme.Nuk
besoj aspak tek kategoria e shpikur (e shpifur) e
gjoja frymzimit mistik, q i vjen shkrimtarit si
nj meteor hyjnor nga lart, pra nj vullnet i pan-
johur, q mund t emrtohet marrzishm, por
q nga jasht zotron brendsin e shkrimtarit.
Nj marrdhnie e till sht bizare, groteske, jo
e vrtet. Diku Borgesi ka thn "nuk i kam
zgjedhur un kto tema, por temat m kan
zgjedhur mua". Po ktu s'ka asgj mistike,
ndonse luhet me fjalt qllimisht si nj loj fa-
tale shkaqesh dhe pasojash n nj rrafsh ironik
t strholluar.Temat jan jasht shkrimtarit si
jan edhe pr t tjert. Por disa tema prkojn
me dshirn, ose interesin q shkrimtari befas
ose ngadal ngadal, me durim, bindet se mund
t'i shkruaj, se arrin t'i shkruaj.
Pyetje: Interesant. Dmth kur temat t zgje-
dhin ty, n t vrtet je ti q e krijon konvencio-
nin se kto tema t kan zgjedhur. Apo jo?
Prgjigje: Plotsisht e sakt. Q shkrimtari i
prket deri diku racs s iluzionistve npr
sheshet e festave, kjo nnkuptohet, por sht
dhe nj e vrtet e pjesshme. Loja e ndrlikuar
e intelektit t shkrimtarit.
Pyetje: Si vet funksioni i aparatit koh-
mats, m qartsisht rrmats i Klepsidrs an- logjikn aristoteliane, por aspak e rutinizuar me
tike. Iluzioni q Klepsidra tregon kohn nuk sht
i njjt me iden se koha nuk mund t matet.
Prgjigje: Koha nuk mund t matet. Ajo mund
t na mat ne, njerzit, sendet, universin, gjithka.
Po koha nuk e mat dot vetveten. Anjshtajni e ka
shpjeguar kt. Shkrimtari e kupton pa patur nevoj
t domosdoshme pr formulat matematikore, as
pr sentencat dykuptimshme t filozofve.
Pyetje: N Post Scriptum-in e librit ju shkru-
ani: "Klepsidra sht saga e Sizifit, lvizja lart-
Moikom
Zeqo
posht si dhe posht-lart, q jan e njjta gj n
pambarim. M shum se form e kalimshmris
s brisht, e matematiks s thrrmijave t
lvizshme sht amshimi i pamatshm dhe nj
absolute e vetmjaftueshme. uditrisht ky sh-
t edhe ligji i letrsis, artit t subjekteve (secila
pal sht subjekt i vetm dhe i shumfisht).
Karakteri klepsidar i librave nuk vihet dot n
dyshim. Origjinaliteti sht pikrisht tek lvizja,
tek vullneti i pathyer i shkrimtarve sizifian. Pa
kt lvizja zhduket, pra edhe vet Klepsidra
reale, ose si simbol."
Dua t v n dukje se n librin tuaj "Anima
Mundi" ju hulumtoni gjer n pafundsi palimp-
sestin, tek libri tjetr "Refuzimi i shkrimit" ju ngulni
kmb t vrtetoni se mendimet dhe idet e njeri-
ut nuk kufizohen nga shkrimi i tyre n gjuhn
amtare, se n astin e realizimit t shkrimit ndodh
refuzimi i shkrimit, q mendimet dhe idet t kon-
vertohen, t tjetrsohen npr gjuh t tjera q
s'jan gjuha fillestare amtare. Tek "Klepsidra"
prqendroheni tek pamatsia e kohs nga instru-
mente t matjeve t limituara kohore.Pavarsisht
formave n dukje t ndryshme substanca sht e
njjta gj. Apo s'sht kshtu?
Prgjigje: sht e njjta gj. Dhe njkoh-
sisht s'sht e njjta gj. Letrsia sht m e
ngjashme me dialektikn heraklitiane se sa me
etikn rregullatore sokratike.Parimi i lvizjes s
shumfisht (hapsira) sht dhe parimi i lvizjes
shumdimensionale n t kundrt (koha).
Pyetje: Ju besoni tek filozofimi i letrsis?
Prgjigje: Nse prsiatjet konsiderohen filo-
zofi, pa qen domosdo apo n form termi-
nologjike letrarizim i filozofis. N kt dallim ka
mjaft hulli, mundsi mendore, harlisje idesh,
madje dhe kapriiozitet subjektesh.
Pyetje: "Klepsidra" e ndjell interpretimin n
krimet (Dekalogun) e Zotit n pllaka guri. Linjat
jan t ndara n koh dhe n hapsir. Prap nj-
sohen. N t dy simbolet sht krkimi faustian
pr t vrtetn ekzistenciale t njeriut. Kjo i bn
t uditshm rrfimin, ngjarja konkrete gjat
abstragimit merr konotacione universale. Te
tregimi "Princi Hirtigr" shtjellohet takimi i dia-
loguar n Bibliotekn e Kopenhagenit me drej-
torin e saj Dr. Ostvald pr sagat nordike t shek-
ullit X ku prmendet Albania dhe princi arbr
Hirtigr, i panjohur nga kronikat. Prsri nj krkim
i ethshm pr kt personazh borgesian (jo m
kot n subjekt shfaqet shpesh fantazm e Borge-
sit plak me bastun, duke lvizur n hollin e Bib-
lioteks dhe mbi ret qiellore.)
N nj tjetr tregim flitet pr kalorsin pelegrin
Arnold Von Horf i cili krkon Malin e Hns, q
sipas nj steriotipi mitik gjendet diku n Afrik e
kinse npr shpatet e tij mund t mbrihet n Eden
(si Kolombi n kontinentin e ri). Krkon i paragjykuar
si dshtim e megjithat mbushamends. Pr ju kto
hulli jan intrigimi, q pllenon letrsin?
disa kahe, kritika vetvetiu krkon qartsi, por Prgjigje: Sigurisht. Intrigimi sht zanafil-
edhe thjeshtzim. Ajo s'mund t jet shteruese, lor, thelbi i lvizjes, prplasjeve, ngjizja e parab-
por as meditim ndihms, paraplqim, apologji. olave letrare. Koncepti i Aristotelit pr rnds-
Kjo e vshtirson shtjen. Nj esse pr kt in e intrigs n art nuk sht zbehur, nuk sht
libr mund t jet prezantuese. Nj esse e dyt e mekur. Mbijeton. Prshtatet. Kultivohet me in-
problematizon mendimin estetik. Nj esse e tret telektualisht. M befasisht. Prtej rutins. Prtej
mund ta relativizoj do subjekt. Krijohet ksh- kich-letrsis. Prtej joletrsis. Intriga si tharm
tu nj shumsi optikash. A sht keshtu? dhe substanc letrare sht e pavdekshme
Prgjigje: Nse kritika shkruan pr nj libr Libri im "Klepsidra" bazohet tek intriga q
dhe hesht ahere sht e natyrshme q t mos ndjell, shtegton, qoft edhe si alegori, por m
shkruaj m. Veprat e mira nuk e mpiksin, kufi- tepr si metafor. T krkosh gjetjen dhe kthimin
zojn, atrofizojn, nuk e nxjerrin jasht funksion- pas n koh t Princit Hitigr sht dika e ngjas-
it kritikn. Flas pr kritikn serioze. hme me krkimin e Malit t Hns si topografi
Po n t vrtet letrsia nuk shkruhet pr kri- fantaziste e Edenit, q orientohet por nuk
tikn. sht autonome nga kritika, ekzistenca e vrtetohet. Por idet nuk zhduken. Ato jan si
s cils kushtzohet paraprakisht dhe prfundi- Feniksi mitik. Prsritje ciklike.
misht nga ekzistenca e letrsis.Nj kritik pozi- Disa e quajn letrsin hermenautik. Pr
tive nuk sht se "e ngre" nivelin e veprs letrare, mua sht nj argonautik. Aventur e shpirt-
ashtu si edhe nj kritik negative s'arrin "ta ul" zuar. Lvizje heraklitiane. T arrish tek objekti i
kt nivel (natyrisht nse vepra ka nivel mbi at binjakzimit t Klepsidrs dhe Arks s Moi-
mesatar.) Shkrimtari i vrtet sht prher i siut, tek atdheu i Princit Hitigr, apo tek Mali i
vetdijshm dhe i bindur pr vlern e asaj q ka Hns sht prher nj kahje e pafundme, pa-
shkruar dhe sht moskokars, indiferent se varsisht subjekteve, emrave. Ja nj arketip
'do t thon kritikt n t gjallje t tij ose pas mendor. I madh. Ktu sht zanafilla e krkimit
vdekjes. Ky atribut sht mbijetesa e letrsis. t Gilgameshit pr utopin e njeriut t pavdek-
Nuk besoj se madhshtin e Homerit e kan shm (t zhduk vdeksin e racs njerzore),
br t till kritikt inteligjent, as trillin magjepss Itaka e Odiseut (dhe e Kavafit), Nett Valpurgjike
t Servantesit. Veprat letrare t mdha mund t t Faustit, hakmarrja homerike e Hamletit, medi-
lexohen n shekuj pa i lexuar fare kritikt, pa ditur timet Xhojsiane t Leopold Bloom-it, koordina-
se 'mendojn kritikt pr to. Kjo s'duhet harruar tat poetike t varrit t Milosaos (q sht varri i
asnjher. Ja q kshtu sht. Por edhe kritika e vet De Rads). Kshtu objektivizohet do sub-
ka rolin e saj iluminues. Edhe kjo nuk duhet shman- jektivizm trillues. do "fiction" bhet realitet.
gur. Por s'varet nga shkrimtart. Fjala e shkruar bhet materje tipografike, por
Pyetje: T'i rikthehemi "Klepsidrs". Tregi- mbas leximit bhet shpirt. M shum se procesi
mi, q i jep titullin librit, nis me nj gjetje arke- i t shkruarit letrsia sht procesi i t lexuarit.
ologjike n nekropolin romak t Durrsit. Ka nj Kjo sht pika e sublimimit mendor.
zanafill konkrete. Pastaj subjekti futet n nj M lejoni t citoj Konicn mendjempreht:
lloj labirinti, ku kryqzohen pr t'u identifikuar "Lexuesit, ve t tjerave, nga shkalla e zgjuar-
dy metafora, ajo e vet Klepsidrs kohmatse sis s tyre, niveli kulturor dhe natyra e shijeve
3/ E Diel,
20 maj 2012
t tyre, prbjn disa kategori. Shkrimtari i drej-
tohet nj dore lexuesish. Askush nuk do t dinte
t shkruante pr gjith kombin; ai q do t don-
te ta bnte kt, do t detyrohej ta prshtatte
gjuhne vet me gjuhn e dors s lexuesve me
pak t msuar - i ngjashm me nj admiral q
prshtat ecjen e skuadrs s vet t anijeve me
shpejtsin maksimale t anijes s vet m pak t
shpejt. Nj shkrimtar i till do t prfundonte
pr pasoj q t mos prdor vese 200, ose 300
fjal q formojn fjalorin e nj argati ferme. Sh-
krimtari nuk i drejtohet detyrimisht vese nj
grupi lexuesish, dhe, pr t ekonomizuar v-
mendjen e tyre, e prshtat vazhdimisht mnyrn
e vet me nivelin e tyre. Dhe me t gjitha kto
shkrimtari i vrtet mund t ndeh m t fortin
personalitet, por gjithnj edhe brenda caqeve
mendore t racs dhe dors s lexuesve t vet -
ose s paku t zhvendos kto caqe n pr-
puthje me lakoren e tyre. Stili rezulton, pra, n
nj far mnyre nga bashkpunimi i racs dhe i
dors s lexuesve me shkrimtarin. Stili sht vet
ky Trinitet, aq misterioz dhe aq i pandashm."
Shkrimtari, sipas meje, synon nivelin m t lart
konceptual t lexuesit. Por sht shkrimtari q e
krijon lexuesin dhe jo ndrsjelltas. Kur arrihet ngjiz-
ja, prputhja (por edhe kontradikta), midis tyre,
kjo sht n t vrtet letrsia. Bashkimi, rrefuzimi,
ndarja pr t'u identifikuar. Arketip pllenues.
Pyetje: Duke e par me vmendje librin tuaj
mund t ravizoj disa cikle: 1) cikli i rrfimeve ku
historicizohen mitet si "Dashuria", "K3x", "Eig-
ma e shishes n fund t detit", "Gojdhna e toks
dhe e detit", "Muzikanti Karion", "Tregim me
prralla pr vajzn Dardana", "Rozafa", "Melisa",
"Hoii, muzikanti i verbr pa vesh", "Pavde-
ksia", "Gamilja e purpurt", 2) Cikli, ku figu-
rat historike parabolizohen (madje edhe miti-
zohen) si "Vetvrasja e Teuts", "Mark Sa-
bidius Aemilia Maximus nga Scampa",
"Rrfimet", "Averoesi dhe zogu Simurg
Anka", "Concedo Nulli", "Shtpia e lagsht
e Hadit", "Andrea Manesi", "Enigma n
Napoli", "Udhtimi i shekujve", "Jul Cezari
dhe Jezu Krishti", "Fatih-name pr Ake-
hisarin", "Viti 1555", "Eskili, breshka, shqi-
ponja", "David Arianiti", "Getja dhe shqip-
tari", 3) Cikli i prozave metafizike si: "Grat
mistike", "33 Qiejt e Buds", "Peshku i dy
botve", "Mbi ujrat e amshimit",,
"Vetvrasja e Lazarit", "ndrra si realitet",
"Librat dhe furrat", "Bota e idht", "Bumer-
angu", "Pusi", "Fytyra", 4) cikli i subjekteve
thriller si "Koka mbi usht", "Thesari",
"Xhuxhat", "Fantazma e detit", 5) cikli i per-
siatjeve eseistike si: "Sekreti i madh", "For-
mula magjike", "ndrra si realitet", 6) tregimet
e prjetuara (q kan n mundsi struktura
romanesh) si "T fjeturit e shpats", "Dhjet
milion kuaj", "Shteti H", "Rrfim pr Kater-
inn", "Syt", "Kaprcim n t ardhmen" etj.
Besoj se mund t bhet ky lloj klasifikimi, apo
spektri. Por s'sht e thjesht. Kjo hekzagoni sub-
jektesh sht m tepr spontane se sa e para-
menduar. Fragmentet modelojn t trn. Nuk e
di 'mendoni ju?
Prgjigje: 'mendoj? Letrsia sht auto-
nome nga kritika. Por edhe kritika e mishron
nj lloj autonomie ndaj letrsis. Kjo dihet. Klas-
ifikimet bhen. Dhe do t bhen. Por m shpesh
kufijt prcaktues sfumohen. Ndrthuren.E tra
gjithmon fragmentizohet. Dhe kjo dihet.
Pyetje: Tregimi i gjat "T Fjeturit e
Shpats" t shqetson. N laboratorin e Insti-
tutit t Kulturs Popullore" ruhet shpata
konkrete e vitit 1813 me mbishkrimin misterioz,
q flet pr T Fjeturit e Shpells" sipas Sures 18
El Kelf t Kur'anit. Kjo shpat i prkiste Jusufit,
Agait t Jasemis nga Damasku, me origjin nga
Leskoviku i Shqipris. N shpat jan shnuar
edhe emrat e 7 djemve q pr t'i shptuar nj
persekutimi fjetn brenda shpells pr 309 e u
zgjuan prsri. Kaq mjafton pr ty Moikom dhe
shkruan pr tr legjendat e ngjashme biblike si
t profetit Jeremia, Abimelekun, oni Hamage-
lin, pr priftin mitik Gjoni i Lindjes, lufttart e
INTERVIST nacional
llahtarshm t kshtjells s Alamutit, disa per- krim timin kam thn se tregimi "Thithsi i li- ralis" Plini pr Kujtesn "ut nihil non usdem ver-
sonazhe fantazmagorik t librave t Herbert brave" sht prfaqsimi m i denj i bis redderretur auditum." ("q asgj nga ajo, q
Wellsit, pr mitet dhe heronjt e keltve, shpatn "Klepsidrs". Nj murg shqiptar, nga Kanina e sht dgjuar, t mos prsritet me fjal t njjta").
e nnujshme t liqenit t Avalonit, q u b shpa- Vlors i quajtur Nifon n Athos zbuloi befas se Kjo shemblltyr sht edhe e letrsis. N fund
ta e ngulur n gur e mbretit Artur. S'le pa per- kishte aftsin e frikshme q sapo i prekte me t fundit letrsia sht mjeshtri hulumtuese dhe
mendur dhe shpatn e Gjergj Kastriotit. gishta librat, kodikt, dorshkrimet i thithte tr prher simbolike e kujtess, ose kipci i
Duket sikur shpata e shqiptarit Jusuf mbart grmat. Thithi kshtu biblioteka t tra, vepra t historis.Por n kuptimin e vet. Jo t kroniks.
dhe pjell tr shpatat. Si nj subjekt q mund t antikve pagan dhe t mesjetarve t krish- Pyetje: Mbas botimit t 7 Miscellanea-ve me
koncentroj tr subjektet. Ja nj veori e dal- ter. Por Thithsi Nifon plas nj dit. Gjithka poezi, ju keni botuar librat me proz t shkurtr:
lueshme stili.Fare mir mund t shndrroj kt qe kish thithur shprndahen prap. Sipas parimit "Gjumasht e Efesit", "Adami i Fshehur" "Pern-
tregim n nj roman. Pse s'e ke realizuar? t lvizjes posht-lart dhe lart-posht t rrs dia 1", "Shitsit e Kaosit", "Njeriu Jeshil", "Re-
Prgjigje: Nuk e di. S'sht prher e do- s Klepsidrs. E pra ky tregim mund t bhej fuzimi i shkrimit" dhe "Klepsidra". Pra Miscella-
mosdoshme. Mendoj (besoj) se tregimi, proza e roman. Subjekt i pazakont. Tepr origjinal. Por nea-t e tregimeve. A do ta vazhdoni kt seri
shkurtr sht prova m e madhe e aftsive t mund t bhej fjala vjen nj film hollivudian. i librash dhe m tej?
nj shkrimtari. Koncentrimi sht m i mir se sa shkurtr, por mbreslns. Zgjon m tepr men- Prgjigje: I kam dhe dy libra me proz t
hipertrofizimi. Lakonikja m e fuqishme se sa e dime se sa i ka t fiksuar n shkrim. M shum shkurtr n shtyp. Shtpia botuese "EUGEN"
hollsishmja. Shum shkrimtar, madje shum hapsir. M shum koh. E plotson metaforn do t botoj sshpejti "Librin e Sinopseve",
t talentuar kan br t kundrtn. I ka trhequr e Klepsidrs."Thithsi i librave" m kujton kurse "Dituria", n vazhdim t "Refuzimit t sh-
madhsia e prozs. Shum tregime t tyre t tregimin "T murosurit" n librin "Refuzimi i krimit" librin "Vetullat hyjnore".
mrekullueshme i kan fryr pr t'i quajtur romane, shkrimit". Dy priftrinj t murosur n afreskun e Pyetje: Idea e nj opera omnia t prozs s
sipas formuls "shto miell e shto uj." Kan Shn Sofis s Konstandinopojs q do t da- shkurtr sht trheqse, por edhe sfilitse. Ita-
eksperimentuar pr t thn pedanterisht gjith- lin t gjall nj dit sipas profecive nga afresku. lo Calvino n nj libr t tij thot se ka dashur t
ka. Por letrsia asnjher nuk thot gjithka. Ajo Nifoni mund t ishte i treti. Ti Moikom operon formuloj "nj poetik t t shkruarit shkurt".
thot dika pr gjithka. Zgjatjet jan teprim. me personazhe t metaforizuar.A nuk i bn kjo Pr Calvinon kjo prirje sht m e fuqishmja n
Shpesh romani sht komentimi i mrzitshm i gj personazhet m tepr simbolik se sa real? letrsin e sotme bashkkohore.
tregimit parak.Shkrimtari nuk duhet t vetko- Prgjigje: Personazhet real jan vetm n A mendoni dhe ju kshtu?
mentoj. Kjo e hedh lexuesin. E largon. jetn konkrete biologjike. Me letrsi nuk flitet Prgjigje: Sigurisht. Kshtu mendoj. Mos
T gjith romanet dhe ato m t mdhenjt e pr njerz t till se letrsia s'sht realitet bi- harroni se kam botuar libra me proz t gjat si
m t shquarit e kan kt difekt, q mund t ologjik. "Kshtu foli Mona Liza", "Mes Laokoontit dhe
shmanget."Don Kishoti" s'vlersohet nga faqet Figurat historike n letrsi bhen person- Krishtit", "Syri i Tret" "Grishje e Florimontit"
e shumta (faqe t tr edhe mund t mos i lex- azhe letrare. Ky sht dallimi. Nga prgjithsimi dhe "Anima Mundi". E njoh peripecin e rnd
osh fare), por pr tharmin e ngjeshur t t vrteta- krijues, q i modelon, kto personazhe t artit t t prozs s gjat, madje shestimin e shum t
ve origjinale q jan t thelbit ekzistencial. Nse fjals madje historicizohen. ndrlikuar. Por kjo prvoj m ka ngulitur tek
mundesh t shkruash shkurt nj ide, pse ta sh- Fjala vjen Don Kishoti si personazh letrar njsit tekstore m lakonike. Ky kthim vjen me
kruash gjat? Ta frysh? Ta shproporcionosh? E ngjan si njeri historik, nj spanjoll kushri, xhax- pjekurin, me kultin e s qarts dhe nj lloj
matematizimi t rendit t fjalve.
Italo Calvino ka shprehur thelbin e sin-
tezs. Ai thot gjithashtu se tek Borgesi idea
e letrsis sht nj bot e ndrtuar dhe e
drejtuar nga intelekti. Kjo ide sht kundr
rryms n vij t gjat t letrsis botrore,
q priret n kah t kundrt, do t thot q do
t na jap barasvlersimin e grumbullit mag-
netik t ekzistencs, n gjuh, n thurimn e
ngjarjeve, n eksplorimin e pavetdijes. Edhe
Paul Valery (si Borgesi) si prozator dhe men-
dimtar synonte nj fitore t rregullit mbi
kaosin e bots. Tek prozat e sintezs km-
bngulse fjala e shkruar e ka nj realitet
ontologjik dhe se gjrat e bots ekzistojn
pr t vetm kur lidhen me gjrat e shkruara.
Proza t tilla jan brthama solide n rrjedhs-
hmrin dhe ndrkmbyeshmrin e
skenareve metafizik. Pra ka nj osmoz mes
fakteve reale dhe shkrimit imagjinativ.Modeli
ideal nuk sht nj ngjarje mitike, q i para-
prin t shprehurit verbal, por vet
teksti.Teksti si plhur fjalsh, koncert kup-
timesh, panair imazhesh, hapsir polifon-
ike, ku nj tem zhvillon, harlis variacionet e
panumrta.
Pyetje: Kjo mnyr t shkruari njsohet
pse? Borgesi s'shkroi kurr romane."Zhaku Fa- ha, ose vlla i Servantesit (po aq i gjall n t me prozn metafizike
talist" i Deni Dideroit sht sa nj tregim i gjat, njjtin shekull). Aq magjishm ndodh kjo gj sa Prgjigje: Proza q shkruaj un sht proz
ndonse quhet roman. do roman i suksesshm nuk shqetsohemi fare, s'na hyn n pun nse metafizike, por jo sipas estetiks teologjike.
sht nj tregim i suksesshm. Konica yn e Don Kishoti sht i shpikur dhe nuk ka ekzistu- Prozat e mrekullueshme t Migjenit (q s'e ka
quan "ekonomia e fjals, e stilit". Herbert Spen- ar n t vrtet asnjher prvese n imagji- njohur Borgesin) jan n t vrtet metafizike,
ceri (q e citon Konica) thot "Nse sht epr- natn e shkrimtarit q ja prcjell imagjinats s thelbsisht t tilla, pavarsisht dukjes t nj re-
si t shprehsh nj ide me sa t jet e mundur lexuesve t shekujve. Ngjan si iluzion optik, i aliteti t zymt dhe krcnues.
me m pak fjal, nj eprsi tjetr e till sht ta pabesueshm por shum i pranueshm dhe in- Shikoni Zhakun Fatalist t Deni Dideroit, q
shprehsh me sa t jet e mundur me m pak tim. Kjo shkakton gzim dhe dobishmri t kon- un e kam rilexuar i merituar kto koht e fundit.
rrokje". T shkruarit ngjeshur mund t jet vencionalitetit trillues. Kur flasim pr metaforiz- Ngjan si nj proz migjeniane. Pr nga metafizika
ekonomi pr ata lexues mendja e t cilve zhvil- imin e personazheve nnkuptohet pikrisht kjo inkandeshente dhe prvluese e ekzistencialitetit,
lon dhe analizon prbrenda n lexim e sipr. gj, por edhe origjinaliteti i stilit. e dilemave, ngulit, e kundrvnieve titanike, e
Ngjeshja, jo haprdarja! Epitafet epigramatik do personazh letrar sht n substanc m katastrofave dhe e shpress, e mendimit dhe
jan esenca e biografive. Proverbat lnda radio- simbolik se sa vet autori si njeri konkret. kundrmendimit, e drits dhe territ. Prandaj edhe
aktive e menuris njerzore. Le t'i kursejm M kujtohet tregimi i Borgesit "Funesi ose proza e Migjenit sht e pashembullt me nj joshje
pyjet pr letrn! Kt mundsi ta jep tregimi, m kujtesa". Flitet pr nj njeri t quajtur Funes q t padyshimt paralajmruese. Kur them proz
praktikisht sesa romani.Arsyetim i skajshm? kishte kujtes sa tr njerzit q jetojn, kan jetu- metafizike e kuptoj si predikat jo aq t fuqive de-
E moj zhanrin e romaneve t mdhenj. T pazv- ar, apo do t jetojn n kt planet. Nj njeri konkret terministe se sa edhe e liris vetiake t njeriut t
endsueshm. do tregim i madh sht poten- i ngjashm nuk ekziston. S'e beson askush. Por si vetmuar, por q ka kult dhe optik tr njerzimin.
cialisht nj roman i madh. Pse t'ia mohojm kt personazh Funesi sht uditrisht i vrtet, mad- Pra edhe t letrsis botrore q nis prpara Hom-
eliptizm t mrekullueshm tregimit? je grish intimitetet, respekt dhe frymzim. Sim- erit me Gilgameshin me dilemn e jets dhe t vde-
Pyetje: Nuk di se sa ke t drejt Moikom. bolizmi n kt hulli shrben, sht funksional, kjes, e njjta gj q artikulohet tek mendimet shpr-
Sinqerisht kjo ide m plqen sidomos pr rastin shton besimin, bn nj botkuptim inteligjent. Le t thyese t Hamletit, apo tek meditimet migjeniane
e tregimit tnd " Thithsi i librave ". N nj sh- citojm 'thot n librin VII t "Historia e Natu- (hamletiane) tek "Vetvrasja e trumcakut".
 4/ E Diel,
nacional STUDIM 20 maj 2012

Vshtrim alternativ i "Legjends s Rozafs" nga dramaturgu Ekrem Kryeziu

Kriza e drams ton kombtare

"Druaj se regjisura jon n kiz e ka t vshtir ta realizoj kt vepr me cilsin e duhur. Por duke gjykuar se edhe drama jon kombtare sht n kriz t ciln
e sfidon vepra " I biri i Rozafs", kjo m jep siguri ta shoh edhe regjisurn me kt sy. Sipas gjykimit tim kemi (ndonse t pakt) edhe regjisor q mund ta kapin
suksesin nse vetorientohen n kah t vshtrimeve t reja dhe alternativave regjisoriale t ndryshme e t larmishme."
Nga MEXHIT PRENI het Zans dhe shtojzavalleve): "Motrani, pash je e siutuata dhe m pak te bota e brendshme e pikvshtrimi im, nse i konsideron se vepra fi-
kt qiell e kt tok, pr K e Ku u flijova?!" tyre. Ndrsa te disa t tjer, m t rndsishmit n ton qoft edhe nj vler m shum. Pa hequr

V
shtrimi ndryshe
i legjends s
Rozafs si n rraf-
shin e reales dhe sureales,
t ideve, mesazheve dhe
larmis s formave artistike,
e ka orientuar dramaturgun
n formsimin e ksaj
drame duke vendosur n
qendr t saj luftn pr t
vrtetn, drejtsin dhe
mbrojtjen e jets nga bota e pist dhe e ndyr, ka
mesazhet jan universale dhe t gjithkohshme.
Njerzit me dije e shije, veanrisht special-
istt dhe kritikt me integritet, po edhe publiku
artdashs, nuk kam dyshim se do ta plqejn
dramn "I biri i Rozafs" t Ekrem Kryeziut e cila
t jep knaqsi estetike, artistike dhe kumtore,
sidomos pr at q i flet kohs son.
E vlersoj t suksesshme q n krye t hers
mnyrn si sht shestuar dhe strukturuar dra-
ma. Si sht shkrir realja me surealen n ngjar-
jet, konfliktet dhe dramat e personazheve mitik
e surealist n integrim me personazhet e bots
reale dhe historike. Mnyra si sht konceptuar
dhe trajtuar Populli, zanat e shtojzavallet, duke
zn vend t rndsishm n dram si nj kor dukurive negative, n dramn e Kryeziut Populli
moderno-klsasik n konflikt t vazhdueshm pr
t zbuluar t vrtetn n akordanc me person-
azhet kryesor. Madje edhe mnyra si sht
strukturuar ngrehina dramatike duke aplikuar for-
ma t ndryshme t teatrit total shte shkruar me
profesionalizm. Te gjith komponentt e drams
dhe mjetet shprehse dramatiko-skenike jan n
funksion t domethnies prmbajtsore t drams
dhe mesazheve t saj nga nj pikvshtrim orig-
inal. Kjo, padyshim, sht pun krijuese prej pro-
fesionisti e dramaturgut Kryeziu.
2 larmishme, t fuqishme dhe universale do t'i vler-
Druaj se regjisura jon n kiz e ka t vsh-
tir ta realizoj kt vepr me cilsin e duhur.
Por duke gjykuar se edhe drama jon kombtare
sht n kriz t ciln e sfidon vepra " I biri i
Rozafs", kjo m jep siguri ta shoh edhe regji-
surn me kt sy. Sipas gjykimit tim kemi
(ndonse t pakt) edhe regjisor q mund ta
kapin suksesin nse vetorientohen n kah t
vshtrimeve t reja dhe alternativave regjisori-
ale t ndryshme e t larmishme.
3 ternativ i drams buron nga
Drama "I biri i Rozafs" sht vepr sureal-
iste, realiste dhe ekzistenciale madje edhe klasike
edhe e realizmit magjik. Integrimi i tyre n nj bash-
ksi artistiko-skenike duke formsuar realitetin
dramatik me fantazi t jashtzanshme mbshte-
tur n legjendn e mrekullueshme t Rozafs, -
sht mjeshtror dhe orgjinal. Nprmjet nj sub-
jekti sa t thjesht aq dhe kompleks ka krijuar me
art, kurthin e vrasjes t At Lazrit ku kurthngritsi
At Kerubini akuzon dhe fajson si vrass t bi-
rin e Rozafs, Ermalin e pafajshm. Me alibin e
drejtsis lufton me kmbngulje t egr gjer n
dhunim t lirise s mendimit e qndrimit t t
tjerve pr t fshehur t vrtetn se kush sht t saj t saj n veanti. N gjykimin tim, autrori i
vrassi. Alibia e drejtsis vret drejtsin t
vrtetn, do t thoshte Albert Kamy.
Tri karakteristika unikale shoh te kjo vep.
Dramn e s vrtets, t drejtsis dhe t har- sjell risi n kndvshtrimin edhe prtej legjends,
ress e bartin gjith personazhet n mnyr speci-
fike sipas vshtrimeve t ndryshme e t kundr-
ta. Veoria e dyt sht ndrthurja e konfliktit jo
vetm midis Ermalit dhe At Kerubinit, por edhe
ndrmjet ktij t fundit me Rozafn, Arqipeshkv
Luianin, Gjergj Elez Alin, Pjetr Bogdanin, Dja-
lin e Gjon Markut etj. Si veori t tret shquaj
dimensionimin e kuptimsis q i jep autori flijim-
it t Rozafs. Ja njri prej tyre. (Rozafa u drejto-
Zana: "U flijove pr a t q le pas vetes, pr f r dram si: At Kerubini, Rozafa, Ermali, Gjergj Elez asnj presje pr vlerat q evidentova m lart,
y t I n tnd dhe f r y t e t e tyre, brez pa brezi". Alia, Populli etj. autori ka krijuar portretin psikofiz- mendoj se sht i nevojshm nj redaktim i v-
ik kompleks t tyre duke deprtuar thell n botn mendshm i disa pjesve t drams nga autori,
4 psikologjike sipas karakterit t secilit. Pa hyr n pr mnjanimin e prsritjeve n forma t ndry-
Nprmjet bmave dhe dialogve e mono- analiz t gjer nnvizoj se portreti m i realizuar shme: t ideve, mendimeve e qndrimeve sido-
logve t personazheve dimensionohet debati sht i At Kerubinit: djall veshur me veladonin e mos te personazhi kolektiv Populli. N disa ske-
dhe konflikti duke hedhur drit mbi kuptimsin priftit, brenda t cilit fshihet krimineli, vrassi. Agre- na, tablo e pjes, tejkalohet sensi i mass, ka
e jets e t vazhdimsis s saj, t sakrifics e siv pr t mbrojtur alibin e drejtsis, makivelist fuksioni i prsritjes, i theksimit, ngjyrimit dhe
flijimit, t s vrtets dhe gnjeshtrs, masht- pr t realizuar qllimin e tij, pr t zhdukur me do dimensionimit t mendimit e qndrimit zbehet,
rimit e kurthrimit, t s keqes dhe s mirs.T a mjet Oshnarin e nderuar At Lazrin q i shrbente emocionaliteti pson ulje bashk me knaqs-
s a j q duhet t r e f u z o h e t, a s a j q nuk kishs dhe popullit me devotshmri e pastrti, sa in estetike, sidomos nj pjest e fundit. Prve
duhet t h a r r o h e t dhe a s a j, q duhet t a kish hyr n zemrat e tyre. Kjo, "i prishte pun" ksaj do t dshiroja q: t sfumohet edhe nj
f I r m o h e t. Kto ide filozofike jan mishruar alibistit t drejtsis n etjen e prbindshme pr far patetetizmi q shfaqet aty ktu, jasht stilit
artistikisht ndaj dhe kan vlera t veanta. Teor- t'u ngjitur n karrier. Krejt ndyshe portretizohet poetik, eseistik, racional e dramatik dhe gjuhs
icint e letrsis Velek dhe Uoren do t thoshin: figura e Rozafs n t gjitha veprimet psikofizike me kolor t autorit q shpreh bukur mendimet
"I det filozofike, patriotike, sociale etj., kan t saj: kur kalon n heshtje n sken si hije, me dhe idet e veprs " I biri i Rozafs".
vlera n nj vepr letrare apo artistike, vetm dramn e madhe mbi shpin pa u vn re, kur bise-
nse ato mishrohen artistikisht". Kt e ka re- don me shtojzavallet si ta mbroj t birin e pafa- 9
alizuar me nivel artistik dramaturgu Kryeziu. jshm, kur shprthen kundr padejtsis q shitet N kt dram autori flet jo vetm nprmjet
si drejtsi, ligsis si mirsi, amoralitetit si moral, gjuhs me kolor, dilogut e monologut t per-
5 n ndeshje ballprball me At Kerubinin duke ia sonazheve e bmave t tyre, por edhe t atmos-
N gjyqin pa gjyqtar q i bhet t birit t jerr maskn e duke triumfuar mbi t. Nj lufttare fers si nj ndr prbrsit subastancial t ve-
Rozafs, ku rolin e kryegjytarit e lot vet kurthng- e guximshme dhe vizionare, mbrojtse e fares s prs. Flet edhe me an t paraqitjes s vizionit
ritsi At Kerubini, masa e Popullit sht vendosur jets, akuzuese e punve t pista e t ndryra t skenografik, i cili n gjykimin tim sht funk-
n qendr t drams, si nj kor modern. Ndonse bots kur ajo u flijue, q sht kumt edhe pr t sional, i bukur estetikisht dhe shprehs i ideve
t kujton korin klasik si z opozitar i mass ndaj sotmen e t nesrmen. Ndrsa personazhi i Gjergj e mendimeve, n unitet me shestimin trsor t
Elez Alis esht formsuar si lufttar, mentar e gojtar drams. Prshkrimi i vendit t veprimit t per-
sht paraqitur me nj realizm sa t ashpr aq dhe q flasin plagt e tij t hapura n mbrojtje t drejt- sonazheve dhe ngrehins skenografike me pro-
t vrtet, si nj turm e ndar m dysh q sh- sis dhe t vrtets q t mos dnohen t pafajsh- fesionalizm nga Kryeziu, sht dritare pr do
kojn nga fryn era. Megjithat n momente t mit si fajtor dhe t mos harrohet e shkuara me regjisor q do ta inskenoj dramn, pr t kup-
rndsishme kur bindet pr t vrtetn, e duar- bmat e gjmat e saj. tuar m mir at dhe pasuruar e nxitur fantazin,
troket at duke mbajtur qndrimin e duhur. Nga nj optik tjetr sht realizuar portreti si n rastin kur mund t mbshtetet kryesisht te
Nga polisemantika e tekstit n nnshtresat e kolektiv i Popullit si opozitar, ndar m dysh, si vizioni i dramaturgut duke u shkrir me t, apo
tij, lexuesi s'e ka t vshtir t bj prqasjen me e cika m sipr. Nj pjes mbshtesin At Kerubi- kur frymzohet nga teksti prshkrues dhe, me
kohn ton dhe t marr kumtin kritik ndaj duku- nin. Nj pjes Rozafn. Ky vshtrim realist sfi- fantazin e tij krijon forma e mjete t ndryshme
rive negative q prsriten e shfaqet edhe sot n don trajtimin e figurs s popullit sipas rutins e figurative, metaforike e simbolike skenografike.
forma t ndryshme, t kamufluara, strholluara e steriotipis duke e par n kompleks me ant e
mistifikuara, n ngjarje, situate e rrethana t ndry- mira dhe t kqija, her duke u gnjyer her duke 10
shme. Kto mesazhe, t cilat jan t shumta, t u zhgnjyer, here i turbullt, here i kthjellt, por Duke prmbyllur kt optik kritike theksoj
sapo kupton se cila sht e vrteta shkon n se dramaturgu Ekrem Kryeziu me dramn "I biri i
soja si thirrje pr njeriun dhe Rozafs" sjell risi n vshtrimin
shoqrin, q t lirojn alternativ t legjends, n
vetveten pr t luftuar pr t shestim e strukturim t drams
vrtetn dhe drejtsin, pr dhe n marrdhniet e person-
nj bot m t moralshme dhe azheve real me personazhet
m t prsosur q sht ndr sureal e mitik. Ktu do t
mesazhet m substanciale t nnvizoj se personazhet krye-
ksaj drame moderno-klasike. sor jan edhe simbole: Rozafa
simbol i mbrojtjes s jets dhe
6 vazhdimsis s saj. At Keru-
Vizioni dhe shestimi al- bini simbol i s keqes, i djallit,
i cili pr t realizuar egon kar-
vet legjenda e Rozafs me rieriste t tij lufton me t gjitha
prmbajtjen e saj sureale dhe mjetet pr t shkatrruar gjith-
reale, fantastike e magjike, sa ka, vetm t fitoj. Ndrsa
e jashtzakonshme aq dhe Gergj Elez Alia simbol i plagve
tragjike e dramatike, - nj q flasin: "N jet,- thot
lnd e par dhe e begat, Gjergji n dialog - nuk na mban
do t thosha e florinjt, q e bashk vetm ajo q kemi qen
ka shfrytzuar m s miri dra- dje, por mbi t gjitha ajo q do
maturgu duke aplikuar nj t bjm sbashku sot e nesr.
arsenal mjetesh moderno- E sotmja dhe e nesrmja nuk
klasike, i vetdijsuar se sa m t larmishme t kahun e duhur. Kryeziu, si personazhin ashtu duhet t ngrihen mbi krime apo kujtime t
jen ato, aq i mundshm sht realizimi i suk- edhe realitetin fikshn nuk i sheh bardhezi, por rremeKjo nuk duhet t harrohet" Bukur! No
sesshm i drams n trsi dhe personazheve n kompleks duke integruar me sukses kohrat e coment.
hapsirat dhe shkrir surealen me realen. Kjo Ndrsa n rrafshin e forms artistike do t
vetorientuar n kahjen e duhur ia ka dal me qasje sht ndr vlerat e rndsishme t moder- vlersoja si els t suksesit edhe njohjen e
guxim ksaj ndrmarjeje t vshtir. "I biri i nitetit t drams, q u shtohet vlerave t tjera t drams dhe t skens me t fshehtat e saj nga
Rozfs" sht nj dram historike me vlera q shumta, brenda relativitetit t prsosmris. dramaturgu KRYEZIU. Kt e shoh edhe si nj
mesazh pr do krijues q guxon t futet n
n strukturim dhe formsimin e personazheve 8 magjin e artit dramatik t drams, t gjej rrugt
me individualitet t spikatur, ku do t veoja At Asnj lloj pune, veprimtarie e krijimtarie nuk pr t njohur prve drams (q nga vodevili e
Kerubinin, Rozafn, Ermalin, Gergj Elez Alin, mund ta arrij t prsosurn. Ajo nuk ka limit. gjer te format e drams postmoderne), edhe
Pjetr Bogdanin, Arqipeshkv Luiani, Mis Edit, Autori e di kt, synimi i tij drejt niveleve t gjith komponentt e spektaklit ka do ta ndjej
Gjon Marku dhe Djali. eprme artistike dhe estetike n kt dram ka veten m t sigurt gjat procesit krijues. Ksh-
aritur vlera mesatare dhe t larta, ka sh sht tu mund t synohen dhe arrihen nivelet e eprme
7 shtegtim drejt t prsosurs e cila nuk ka as artistike dhe estetike duke shfrytzuar fushn e
Portretizimin e shum personazheve e shoh t maj as fund. Par nga kjo optik do t dshiro- formave, q nga fillesat e teatrit dramatik folk-
ravijzuar n dialog e debate, n konflikte, ngjar- ja q autori t rishikoj disa konstatime nga lorik e gjer te teatri total e postmodern.
5/ E Diel,
20 maj 2012
POEZI nacional

Njeriu sht N mngjes: t verdha

makin me gracka N drek: jeshile

T kuqet: n dark
N qytezn Eden
do dit vjen dhe ikn
mjeku i vetm Adam.
Nga PETRAQ RISTO
GRACKAT NJERZORE Nuk ha gj tjetr ve mollve
Dhe mjekut Adam i vjen keq kur sheh:
Njeriu sht makin me gracka intelekti: Grac- m zvoglohen gjinjt
ka - Kali i Trojs, gracka ngre Hamleti m treten qirinjt
Njeriu ngre gracka pr t tjert, ngre gracka e llrve dhe kofshve
pr veten: gracka te njeriu si kimikat tretet. nn hijet e pemve
Njeriu: makin me gracka intelekti. si hije hollohem.

Papritmas e pash veten mes nj orgjie Shpesh m shfaqet tregtari Satana:

grackash: flet ditari n nj joshje gacash
Syt: dy gracka ku ngec bishti i drits, dy
gracka jan vesht (pr shpirt t muziks!)
Pr shpirt t muziks!
N nj qoshe muzgu nj pezhishk dielli: flu-
turat e yjeve trullosen dhe ngecin
N zemrn-qytez dikush ndez fenerin, la-
birintet-vena tronditen kur ecim
Njeriu: makin me gracka intelekti.
Un ngre gracka - joshje prej bilbili, gracka
pr laraska vazhdon ngre Hamleti
Sepse un jam mbrujtur n magje Shekspiri,
Princi i Danimarks: n magje pushteti
Njeriu: makin me gracka intelekti.
Biblioteka Kombtare 14 maj, 2012
HOTELI MES MOLLVE
Hoteli mes mollve
i ngjan nj gruaje shtatlart
q mund ta quajm EVA
Pronarin e quajn Adam
ngaq do mngjes i dhemb nj brinj
diku mbi molln e zemrs
Administratori Njuton
u jep elsat dhe araft klientve
i lut q natn t mbyllin dritaret
se nga joshjet e orgazmave
mollt mund t bien
e ai t rizbulojl Ligjin e Rndess
n kndvshtrim tjetr.
Hoteli mes mollve e ka dhe Satanain:
disa burra dyshues
mngjeseve pyesin Njutonin
pr emrat e grave q bujtin n hotel
Njutoni mposht Ligjin e Rndess
ngre supet e fajit aq lart
saq kopshti tronditet
dhe mollt shkunden e bien
ose nga pjekuria
ose nga krimbat n form gjarpri
q glojn hotelin n form molle.
NJ DIT E ZAKONSHME
do mngjes
vjen nj bojaxhi
ma lyen qiellin me t bardh
i bn kapele Diellit
me gazetat e dits.
N mesdit
Diellit i merren mendt
kapelen prej gazete
e kthen n vark
e hedh n liqen
t mbytet.
Natn
bojaxhiu ikn
me shkallt e rrezeve n krah
dhe un grindem me gruan
pr ngjyrn e yjeve.
KAM DY MOLL
N KOPSHTIN TIM
Kam dy pem molle n shtpi
Kam dy moll:
Nj nn me ije roz plot stoli
Dhe bijn belholl.
Kam dy moll n kopsht
dy moll.
Shpesh
nn hijen e mollve rri
Hijet mbi krye
m ven aureol
Nga kurora e mollve
trembem gjithsesi
Kur kujtoj historit njerzore
me moll.
KALLZA N PLLMB
Marr kallzn n pllmb, e shkrmoq,
u fryj mndafshin e ndezur
Zhvishen lakuriq me vizn e holl n mes q
m kujton se jeta do vazhdoj.
Marr kallzn n pllmb, e thrrmoj:
ndjej zrin e grurit n vijn e jets
N vijn e fatit gruri do t mbij n form
femre lkur ngjyrgruri
N vijn e lavdis ajo do shkoj si n vijn e
ujit kur shtyn pendn e mullirit
e gatshme t bluhet pr t tjert: guri i
mokrrs m thrret n emr.
Shkrmoq kallza gruri n pllmb e
padashur kap dhe lulkuqen
Me karficn e halzave n kuror: me faqkat
skuqur prej turpeve.
Pastaj marr krcellin e pjekur e kthej n flaut
magjik
nse s'ke moll
Adamin ha
E vras Adamin
I pres molln e gryks
Dhe rend rrugve
Duke glltitur njhersh tri mollt e
semaforve
ME GJAGJZA LULESH,
TRFILA MAGJISTAR
Kjo kodr me gjagjza lulesh, trfila magjistar,
me epruveta rrezesh kthen vesn n ar
Thithka ka 37 rubin si kjo kodr me gjagj-
za lulesh e trfila magjistar
Dhe si kto rreze q me vesn bjn flori, me
gjinjt pr dy njerz ndez nj zjarr.
Mbledh gjagjza lulesh, trfila magjistar,
'alkimist i marr! 'alkimist i marr!
T krcejn kto kallza, kto kokrra arom Ngjitemi n kodr gjith butsi: gishtrinj
buke e lavdie mbi gjinj,
dhe kjo lulkuqe e vetmuar t kthehet pr 'gjagjza lulesh, 'trfila magjistar!
pak koh n vejush
do martohet srish vern tjetr. Moj margarit e vogl q lutesh n kish
Shkrmoq kallza n pllmbn e jets. vese, mbi ty "m do s'm do" lozin mngjeset
Mes gjagjza lulesh, trfilash magjistar q
shpirtin njerzor e kthejn n ar
NJ PIK LOT U B ORTEK Moj margarit e vogl me fatin n petale pse
dridhesh kaq me frik si mollza n kitar
O Zot, o Zot n mal t shpirtit nj pik lot u b T gjeta margarit tek merrje frym n bar
ortek mes gjagjza lulesh, trfilash magjistar
O Lot, o Lot pikoj dhe zbriti dhe Zotin vet e 'alkimist i marr! 'alkimist i marr!
bri breg
Nj lot sht brtham shpirti dhe shpirti: Po ngjitemi n kodr ku hna po hap pajn e
kopsht me qershi margarit e vogl nis t qaj, t qaj
n ciln faqe loti ndriti dhe nuk u shpall si kto lot margarite njomin pajn mes gjagj-
pasuri? za lulesh, trfilash magjistar
mbi kodr shtrihesh ti: 'magji e bardh mes
N ciln faqe ndriti loti dhe si pasuri, o miq, gjagjza lulesh, trfilash magjistar
s'u shpall zbrtheni gjagjzat trfila magjistar: dika
A s'ju duket shpesh i thjesht Zoti: thon pr mzat q rendin npr bar
gshtenjapjeks me mangall? dika pr xixllonjn habitur prmbi gji, xixl-
N mal t shpirtit nj pik lot u b ortek, lonja tjetr mburret se sht zjarr
o Zot, o Zot a e di moj ti, a e di moj ti se dhe xixllonjat
nn lot gjithshkush e gjen nj shteg se Zoti bkan dashuri
zbret n nj pik Lot. 'alkimist i marr! 'alkimist i marr!
T dy shtrir mbi kodr mes lulesh, xixllon-
jash, nn hnn q bots i shpall pajn
*** trfilat magjistar t dyve na mbajn hopa :
Xhordano Bruno ne puthemi n ajr, ne puthemi n ajr!
teksa digjet n turrn e druve
sheh Papa Vojtiln
q krkon t falur UN/ T/ PAGUAJ, VUAJ VUAJ
Disa dhelprza flake
han krcujt Nj mik
i kthejn n hi pa u ndalur... e vesh
Nga djegia e eshtrave t tij n Ar
tymi del i bardh: e bn
veladon i Paps. Armik
Nse
rastsisht
ANOREKSI je udhtar
me cilin
M quajn Eva. prej tyre
Ha vetm moll do iksh

nacional
E
ra e fort, ato dit qe ber m e furishme.
Pothuaj, kishte rrzuar n tok, gjith lu
let e pemve t kopshtijes, n nj lugin
t bleruar, pran nj lumi gjarprues, me uj t
rrmbyer dhe t ftoht.
Ndonse pranvera qe n mesin e vet, npr
pem po lidheshin frutet e para. Moti qe me re.
Ajri qe i freskt dhe i lagsht. Nj kundrmim i
ngopur bari dhe gjethesh ndihej, kudo, prreth.
N maja, akoma dukeshin ca mbetje dbore, si
ca dele, nn blegrima t tretura, midis aheve
dhe bredhave t pakt q kridheshin n qiell.
N nj pemz, akoma kishin mbetur edhe
tre lule. Tre lulebardhat e fundit, q i kishin
shptuar furis s ers. T tjerat kishin shtruar
nj qylim t larmishm posht, n tokn e avul-
luar dhe t shkrift.
- Kemi mbetur vetm ne,- tha lulja e par.
- Po jetojm nj vetmi t trefisht,-ia ktheu
lulja e dyt s shoqes.
- Prkundrazi, po jetojm nj jet t trefish-
t,- tha lulja e tret, q ndjeu nj mpakje t ujt
n trupin e vet.
- Po pse mbetm vetm ne?!- tha e dyta.
- Sepse duhet t mbesnim,- iu prgjigj lulja e
par.
- Mos deshe q edhe ne t kalbeshim n
tok, si lulet e tjera para kohe?!- tha, gati, zm-
bytazi, lulja e tret.
Nj frushllim spirale, u end mes, tyre pr
nj koh t gjat, duke ln ca drithrima sh-
kundse mbi deg. Po frynte paksa, si nj
prmndje e brymt pr to, q u shkaktoi nj
ngjethje t mbl dhe t aromt. Ret shtynin
njra-tjetrn, n skajet e zgjeruara. Valt e lumit
shkumonin mbi brigjet dhe gurt, pran tyre. Ca
hingllima kuajsh t zgjidhur, sikur e largonin
qiellin, nga bebzat e tyre t qelibarta.
- Un dua t mos fryj m!- tha lulja e tret,
gati me nj pikllim pushor.
- Kurse un dua t fryj kaq, sa t na pr-
mendi se jemi akoma gjall, mbi deg!- ia ktheu
lulja e par.
- Sa pr mua, un dua t fryj dhe t ulrij,
dhe t na degdis tutje!- u hodh e dyta dhe iu
afrua, m pran, dy shoqeve, q thuajse
prkundeshin, n ajrin e lagsht.
T dyja, gati, me sy t zmadhuar, e pan me
habi, duke mrmritur dika, nn buzt e
mbledhura, si gonxhe.
- Nuk njeh ndonj, nga ato luleshkretat aty
posht?!- foli e treta, q po kullonte nj ves t
shkrir, te petalet e hapura.
- Asnj,- ia ktheu tjetra, kokvarur.
- Ehh pra, un dua t t njoh ty! Vetm ktu,
n deg, t njoh. Po fryu nuk do t njoh m?!
Lulja e par nuk i ktheu prgjigje. Zgjati
Tregim nga ARBEN SHEHU
kokn, q posht degs dhe pa se, bukuria e
tyre, njelmbardh, po venitej. Deshi t'u thr-
riste, po iu morn mndt dhe u trhoq, men-
jher. E dinte se, askush nga ato, nuk do t'i
kthente prgjigje. U struk m tepr n deg, duke
mbajtur frymn e trallisur. Ajo, q po shihte posh-
t dhe rrethprqark, nn at refleks t dobt dhe
t przier ngjyrash, i kalli drithmn dhe e ktheu
n nj zmekshmri frglluese.
- Sido q t ndodh, sa do t'i rezistojm ksa
furie, q po vjen, moj shoqemira?!- the ajo, pa ia
shqitur syt lugins dhe pemishtes s lagur, deri
n palc.
- Sa t jet e mundur!- ia ktheu e dyta. Kalbja
m tremb!
-Mbaje veten! Asaj nuk i shptojm dot. N
mos tani, pak m von edhe ne do shoqrojm
lulzat e tjera, aty posht,- u shpreh, gjith
pikllim e treta, me syt e mbrthyera prdhe.
- At po them edhe un,- u hodh e para, me
nj guxim, paksa t tepruar. Le t fryj nj duh-
m dhe t na bashkoj me shoqet!
Valt e lumit qen br m t paqta dhe m t
lmuara. Majmalet feksnin, nn nj drit t
manushaqt. Qielli qe br m i pikzuar. Pemt
m t hajthme. Bari m i harbuar dhe m dihats.
- Po mir, ja furiu, ku do ti q t prehesh?!- iu
drejtua lulja e dyt t pars, me nj krshri t
pusht.
- Aty posht jo!- ia ktheu e para dhe u anua,
n ann tjetr.T dyja shoqet, pan njra-tjetrn,
me nj pshprim t lmuar, midis petaleve t
ndritshme.
- Po ku tjetr, nmos aty posht?!- e pyeti
lulja e tret.Qylimi, posht tyre, qe br m i
valzuar, me nj feksje t zbeht, thuajse t
ujshme. Vibrimi i aroms qe n zhbrrje.
- Dua q era, kur t fryj, t m oj diku !-
tha lulja e par, me nj z t tingullt, ku mpiksej
nj dshir e madhe.Dy luleshoqezat e tjera,
patn nj marrje fryme, ndrsa syt iu zmadhuan,
deri n zbardhje t plot.
- Edhe ju duhet t bni nj zgjedhje. Era do
vij m e furishme. Ju duhet t vendosni, m par!
- Si t vendosim ?! Ku e pyet kjo er dshirn
ton ?! Mos e ka pyetur ndonjher ?! Ajo vetm
na kput dhe na degdis, ku t'i teket,- foli lulja e tret
dhe nnqeshi hidhur, nn nj ngjyr roz, t zbeht.
- Thjesht, nj dshir apo plqim. Ku i di-
het?! Un e kam vendosur!- tha e para, me nj
ton t vendosur.
- Ku krkon t t oj era ?!- e pyeti, fry-
mamarr, e dyta.Midis tyre, ra nj pauz e gjat,
me nj ves kulluese n mes. Qe nj drithrim
tingullore. Hapsira shtonte, ca nota t kthjell-
6/ E Diel,
PROZ 20 maj 2012
Lulet n
erfryrje
t prshpejtuar.
Era qe br m kuisse. Sprdredhja e saj,
ta, n shtrirjen e saj. npr deg, linte vraga rrshqitse.
- Te djepi i asaj vajzs, q lindi pak koh m - Edhe un e kam nj dshir t vockl!- foli
par. lulja e tret, me nj z t ndar m dysh, midis
- Do q era t t degdisi aty ?!- e pyeti lulja e pikllimit dhe mirnjohjes.
tret dhe u zgjat pran saj, krejt e habitur. - Po thuaje, 'pret?! M duket se nuk kemi
- Po pse habitesh ?!- ia ktheu e para dhe u b shum koh!- i tha e para, me nxitim.
m e ndezur, n petlat e saj. - Po do m oj era, aty ku dua un?!
- Dhe ti mendon se do ta dgjoj era dshirn - Uahh edhe ti! Ndoshta ty t dgjon dhe ne
tnde ?!- i tha e dyta, n rrnqethje e sipr. jo. Po nxirre nga goja shpejt!
- Mbase. Po un vetm kt dshir kam!- Lulja e dyt mori frym thell. I pa shoqet, n
foli lulja e par, n nj ndrrim dremits. at mnyr, ku lutja e ngre vet obeliskun e vet.
Era po vrundullohej, gjithnj e m tepr. Valt - Do desha t m vrviste, mbi arkivolin e
e ajrit prplaseshin, npr deg, me nj fish- kopshtarit plak, para se ta mbulojn me dhe.
kllim t sert. Nj shtres e ujt ngrihej, nga - Pse u nda kopshtari plak, nga kjo jet?!- e
siprfaqja e lumit, si e shprndar nga jelet e pyeti lulja e par, me nj trishtim t shkrrmo-
kuajve, q vraponin n lndin. qur, n prehr.
- Po do bsh aty mbi djep?!- e pyeti e dyta. - Pas nj ore e varrosin,- plotsoi lulja e dyt,
- T'i jap, zrit t saj, ngjyrn dhe butsin me fytyr t zbardhur.- Sa i mir ka qen! Sa i
time,- ia ktheu e para, nn at gjndje t ndrrt kujdesshm, nuk na lndoi asnjher! Gjith
dhe pikuese. ditn me grshr n dor, krasiste pa pushim, i
- Ku t ka vajtur mendja?!- foli lulja e dyt prulur, i heshtur, i thinjur, sikur te flokt e tij qe
dhe vuri gishtin, te buza e saj e njelmt. situr mirsia jon e shkrrmoqur. Sa keq m vjen!
- Po ju i zgjodht dshirat?! Ku i dihet?! Dua t'i jap lamtumirn e fundit!
Mbase iu plotsohen! - Edhe ty t'u plotsoft, nj or e m par
- Kjo er nuk m duket e atill q plotson dshira!- i tha lulja e par.
dshirat,- foli, n mdyshje, lulja e tret. Qe nj e shtun mbasdreke. Ret n qiell
- Sidoqoft, un do ndjek drejtimin e dshirs qen br m t ngrysura, po akoma n prag
sime!- plotsoi e para, papritur, gjat, se do shiu. Era po mirrte nj forc tjetr, nga shtrati i
mendonin dy shoqet e tjera. lugins s ngushtuar. Korografia e luleve, posh-
Horizonti mbi maja, po bhej m i mbyllur. t tyre, ndryshonte nga asti n ast, duke nd-
Qielli, po i afrohej m pran toks. Pllangat e jekur uturimat e shtjellave t vogla.
dbors, po shkriheshin me ca re, q po Q larg, si e shoqruar nga ret, u duk ko-
dyndeshin, npr skaje t prhime. Ndrsa era rtezhi i mortjes, q po onte n varreza kopsh-
po bhej m e ngulmt, ca shtjellza lulesh t tarin plak. Po i ngjiteshin, nj t prpjete t thy-
vyshkura dukeshin se po hidhnin nj valle t er. N ann tjetr, n rrz t nj kodrine, n
artur, nn nj korografi absurde. oborin e nj shtpie dgjoheshin, mbytazi, sazet
- Un,- tha e dyta, me z t mekur, pasi ndjeu e nj dasme t pritur, ndrsa njerzit glonin,
se era po e lvizte nga dega dhe rrokjet i ngecn pran ders s madhe. Kurse, prball, n lug-
n gryk. inn e shtrir prgjat lumit, n verandn e nj
- far?!- e pyeti e para, me padurim. shtpie dykatshe, nj nn e re, po lkundte
- Po ja, do kisha dshir q era t m onte, djepin, pr t vn n gjum foshnjn e sapolin-
te pragu i dasms t iftit t ri! dur, duke i knduar nj ninull.T treja lulet kish-
- T kujt ifti?!- u hodh e treta dhe ndjeu nj in bashkuar fort duart, pasi era po bhej m e
marramndje n vshtrim. furishme. Po mbanin, njra-tjetrn, me sa fuqi
- Oh edhe ju i njihni, si nuk i njihni?! Ata, q kishin. Nj vringllim e mpreht ajri ua sh-
pothuaj, gjithnj, vinin dhe bnin dashuri, posh- kputi duart.
t pems son,- tha lulja e dyt, gati e shkrehur, - Ika un,- tha lulja e par, ndrsa e ndjeu
n nj gzim t fsheht. veten, n ajrin furits.
- Vrtet?!- tha e para. - Edhe un,- tha e dyta, n drejtim ansor,
- Kush jan ata?!- u hodh e treta. nn nj shkulm ulrits.
- Nuk ju kujtohet?! Ne mbanim frymn dhe - M'u plotsoft dshira!- brtiti e treta e prf-
gxlinim, nga nj knaqai e fsheht. Po, po, shir, nga nj val shkundse. M pas, ra nj
aty dua t vete! shi i imt dhe valt e lumit u bn m t shkum-
- T'u plotsoft dshira!- i tha lulja e par bta, duke u kapur pas jeleve t kuajve, q vrapo-
dhe e preku nga supet, ku ndjeu rrahjet e pulsit nin me kokn lart nga qielli.
7/ E Diel,
20 maj 2012
POEZI nacional

Kopshti i dashuris Tehut t

PO T KTHEHESH Nga Shahbaze Vishaj ZGJOHU
Zgjohu nga ai shtrat pikllimi
shpats
Po t kthehesh sonte, Vetmin mos e shumzo
Sonte po t kthehesh Dgjo njerzit si afrohen Nga Bekri S. Murselaj
Takohesh me vetmin time. Flake pritjen
Tek port e mbyllur Mbylli syt 1
Gjen elsin e zemrs Dhe shih si dashuria Gjakosem n'krkim
Braktisur e harruar prej motesh. Supet tua prek
T'hijes tnde
Ndjem
Po t kthehesh sonte, Edhe akull edhe zjarr jam
Pluhurit t'balts
Sonte po t kthehesh Brenda trupit tnd Zvarr duke
Takohesh me vargjet e lna prgjysm. Lerm lirshm t rrshqas Ln gjurm
N fletorn e kujtimeve Ku dashuria fle T'prhershme
Gjen gjurmn e zemrs s thyer. N shtratin e poezis sime Gjakimi pr mua
Zemrimi thyen vargun sht pr tu takuar
Po t kthehesh sonte, Heshtja vret Me hijen e shpirtit
Sonte po t kthehesh E fjala e tmerrshme Tehut t'shpats
Takohesh me fjalt e heshtura. Rrzon kshtjella, mure Jetoj pr takimin
N kopshtin Blinera Mllefi thyen heshtjen Me ndrrn e
Gjen lulen e vyshkur Kah motshme
Ku vetmia rri ngrysur,
Rri heshtur. TE TI 2
Aty
N'ndrr nis
Ku je ti
TINGUJT E DASHURIS Takimi hijen krkon
Nuk mund t vij
Jo, s'mund t vij Rrugve pa mbarim
N shtratin martesor Kmbt nuk m sjellin Tehut t'shpats
Ke rn sonte KOPSHTI I DASHURIS Ktu m ln Jeta e bn ndrrn
Ku harrimi ethshm lakmon N malin e humbur Kalorsi nis aventurn
E n shpatulln time N mbretrin tnde Ku stuhia mendet N'tehun e mpreht
Vetmia e dashuris ka rn. Ku nata e vetmia dashurohen Pa dashuri
Nj korb krrokat pambarim Mngjeset m shpiejn 3
N shtratin martesor N kopshtin e pritjes ndrra hije rnd
Ke rn sonte Te der e dhoms sate Por m kot Prplaset murit
Ku tingujt e dashuris Ku nata e vetmia ndahen Aty shiu i pranvers Zemrs
Nata i ka mbshtjell me t zez Shi malli bie papushim M lag
E krkon takimin
E hna e lodhur Pa dashuri
Me padurim
M nuk ndrion. Te shtrati i dashuris sate Vetm ndrra
Ku nata e vetmia treten M sjell te ti Tehut t'shpats
N shtratin martesor Ti flet me heshtjen Ku liqe i shtratit tnd T'lidhim bes
Ke rn sonte Val nuk ka N'gur pr takim me
Ku dhembja zemrn shtrngon Te kopshti i dashuris sate Nuk ka as dashuri Hijen e shpirtit
E hija trishtueshm vajton Ku nata puth vetmin N zhgjndrr shpirti Shkurt, 2011
Trupin e mrdhir. Ti humb buzqeshjen Ndien dhembshuri

Balad pr tre fmij DHIMBJE CIGANE

Poezi nga AVDYL SULA Nga ARTUR SHEMAJ

EJA E DASHUR, EJA!
Eja, e dashur, eja!
Nga kudo q t jesh, eja!
N stacion t par t dashuris
do t pres.
Me vellon e ndrrave rinore
do t vesh.
Rrugn do ta shtroj
me mozaikun e kujtimeve.
Pr dekor t ksaj skene
Do t marr ngjyrat e ylbereve,
t mngjeseve, t agimeve.
Pr kng dhe melodi
do u bj ftes pllumbeshave,
thllzave e bilbilave.
Udhs mbi ne,
do fluturojn dallandyshe,
gushkuq dhe trishtila.
Deri n muzg do na prcjell
dielli rrezear.
Hna fytyrpraruar
do t na pres te dera
e folezs s ndrrave
e t dashuris son.
26-29 shkurt 2012
KONTRATA E VDEKJES
-Fabul-
"O Vdekje ku je?
Thirri nj profesor krahthat.
- Eja t lutem, t bjm nj kontrat!
Kur t duash hajde m merr.
Mjaft jetova i varfr dhe i mjer.
Ve n kontrat t shnojm nj pik:
Shpirtin t'ma marrsh lehtas,
pa tmerr, pa frik.
Vdekja ngadal plakut iu afrua:
- A i ke menduar mir ato q thua?
Eja, pra, kontratn ta bjm fet e fet.
- Oh, m fal zonja Vdekje, ndrroi ai,
po nuk di t shkruaj, jam analfabet.
20 janar 2012
U ul karvani i ciganeve mbi zall,
Buz lumit
adrat i ngritn srish atje,
Tek hern e fundit.
Nj dunz e vogl kumi prgjimtare,
Nj varr,
Asnj rras guri pr shenj, as kryq
Pak bar
Mbi zallin e lumit t nxir rrin
Gur t mbetur t ve
Presin si qyqar.
Nj tuf gjineshtre mes ers qndron
Frgllon e flokt shkul
E bn si e marr.
Nj lum q derdh dhimbje Nga trungu i przhitur
Me hnen si krah t thyer pllumbi
N detin e madh humbi
BULKTHI
Pse vera iku kaq papritur?
Vjeshta turravrap me rrebesh
E mbyti zerthin tnd
Miku im i vjetr ku je futur
Thell n shpirt knga jote
M dhmeb.
Nn barin q digjet i shtrir
Rri e s'bezan i strukur,
Muzika jote s'ndihet m
U kput n mes simfonia
Jote e bukur
Thell zemres m bren
Nj trishtim q s'm le t qet.
M grryen nj mall
Gjer vers tjetr me ankth rri
Vall miku im a do jesh gjall?
RRAPI
Pem rnjthell
nde vegjeton buz prroit
Me shnja rrufesh mbi vete.
Kan bleruar sytha filizash.
Npr deg ruhen
Gjurmet e foleve si herioglife
T padeshifruara, mbetur n er.
Gjethet si prgamene ruajn
Fytyrat e strgjysherve,
Degt e vjetra e kan humbur
Kuptimin e t qnit form
Shndrruar n varka,
Lundorjn n det dhe oqeane
Ende nj deg me nj gjethe
Fergllon dhe me imazhin
E babait tim m ngjan

nacional
Uran Kalakula nj publicist zhbirues dhe nj shkrimtar i shpirtrave njerzor
Heronjt e vdekjes, t portretistit t spikatur Kalakula
"Ja sesi e paraqet portretin e tij shkrimtari-piktor, por edhe njohs i thell i filozofis, U. Kalakula: "Mustafa Bajraktari ishte nj djal i ri, rreth t njzetave, shtatlart,
por i hajthshm nga t pangrnt, me nje fytyr t pashme si t shtatoreve klasike, me dy sy t bukur e gjithmon si ndrrimtar, ku xixllonte shpesh nj shkndij e
mendimit t thell e ku, hera hers, binte hija e nj trishtimi t madh, si drithija e qiellit n nj dit vjeshte, q po mbaron. Si t gjith njerzit e przgjedhur t bots s
mendimit t thell, ku ngjizet dija e vrtet apo rivelacioni hyjnor, pra i bots s filozofve, shkenctarve e shenjtorve t fes, edhe Mustafa Bajraktari paraplqente, -
prsa ishte e mundur n ngushticn e qelive t burgut,- trheqjen n qoshen e vet, n heshtje, se i vetmjaftonte biseda e brndshme, pa fjal, pa zhurm".
Nga URAN BUTKA
U
ran Kalakulla, prpos vlerave njerzore,
kishte edhe aftsin pr t hyr e pr t
njohur botn e brendshme t njerzve,
por edhe pr ta dhn at bot t mistershme
me nj qartsi e mjeshtri t rall.Kt mund ta
bnte nj njeri i ditur, nj publicist zhbirues dhe
nj shkrimtar i shpirtrave njerzor, por edhe
nj njeri me zmr t madhe si ai.N botimin e
Fjals "21 burg komunist" dhe t Princit "Pr
bashkvuajtsit e mi nn komunizm", Kalakul-
la vizaton e pikturon portretet e bashkvuajtsve
t tij n burgjet e diktaturs e kampet e prqn-
drimit, por edhe portetet e xhelatve e t bash-
ktorturuesve, duke na dhn njhersh edhe
nj pamje realiste, komplekse dhe dramatike jo
vetm t ferrit t burgjeve, por edhe t ferrit t
jets shqiptare n kohn e diktaturs m t egr
e m tprgjakshme komuniste n Europ.N
mnyr t veant, autori jep qndresn
prometheniane t nacionalistve, demokratve
dhe qytetarve, jo vetm ne burgjet, ku ai i ka
njohur, por edhe jasht tyre, duke i quajtur mar-
tir t atdheut dhe kombit.
"M shum se shenjtor t fes, vendi yn
ka martir t Atdheut e t Kombit, -shkruan ai.
Kjo tregon se ky vend sht n vetvete nj vend
martir, si pak vende t tjer. Pr kt arsye, them
q historia jon kombtare sht nj simbioz
mes tragjikes dhe heroikes. Kur nj hero i ko-
mbit bie nn doditjen e pushtuesit t jashtm,
ve dhimbes njeriu ndien edhe nj krenari t
ligjshme. Por, kur ky hero bie nga dora gjakatare
e atij, q deri dje e quanim vlla dhe e kishim
strehuar nga armiku i jashtm, dhimbja bhet dy
her m e madhe Kshtu, pr kt jud shqiptar,
na prftohet n shpirt, natyrshm nj urrejtje
tronditse. T till ishin komunistt shqiptar,
vrass e kriminel te pabes si Enver Hoxha,
Koci Xoxe, Zoi Themeli apo Elez Mesi, q du-
hen stigmatizuar sa koh t jetoj kombi yn"
E citova kt prcaktim t tij, pr t rrfyer, jo
vetm antikomunizmin e natyrshm t intelektu-
alit dhe t qndrestarit Kalakulla, por edhe anti-
komunizmin si tipar themelor t t gjith t bur-
gosurve politik, t cilve ai u bn portretin n
librat e tij, duke i prjetsuar ata n art, si bn
njhersh dhe ish i burgosuri tjetr politik Visar
Zhiti n veprat e tij madhore pr burgologjin.
T till jan portetet e pashlyera t t burgo-
surve politik, personalitete t shquar , por edhe
njers t thjesht, q nuk prkulen as prpara
torurave e poshtrimeve nga m t paimagjin-
ueshmet, madje as prpara vdekjes, duke shpal-
osur nj moral mbijetues e rezatues, t ktyre
"heronjve t vdekjes" - si i quan vet autori.
T till jan heronjt e vdekjes, q portretis-
ti Kalakulla i jep me pak penelata n tabllo t
mdha piktoreske si te: "N burgun e vjetr t
Tirans", "N kampburgun e Fush Krujs", "
N kampburgun e Rubikut" dhe sidomos n ta-
bllot e burgut famkeq t Burrelit. N kto tab-
lo shohim portretet n grup, por secili me fizion-
omin dhe botn e tij individuale.
Por autori bn edhe portrete t veanta, si
nj piktor i portretit, duke na dhn nj galeri
portretesh t arritura, qoft te vepra "21 vjet
burg komunist", qoft edhe te botimi "Pr bash-
kvuajtsit e mi", ku jan ngrthyer 30 portrete
t paharuar, nga gjith trevat shqiptare.
Jan portrete realiste, t dhn me vrtetsi,
8/ E Diel,
KRITIK 20 maj 2012
t nderonte si fashist, megjith torturat q i b- mnyra e t vshtruarit, te drithijet e tyre".
nin. Dhe kur nj italian i moshuar, q edhe ai Portretet e martirve t fes e t kombit: at
ishte i dnuar tp kt shkak t rrinte m kmb Pjetr Mshkalls, padr Geg Lums dhe dom
dhe t mos e hante supn e burgut, i tha Palit q Ndoc Ndojs, Kalakulla i jep nn dritn e paqes
t nderonte, se nuk ishte ndonj gj e madhe, qiellore, por edhe t vetsakrifics toksore, si
nj gjest ishte! Heroi yn iu gjegj: "Pr ju ital- edhe t shrbimit t prkushtuar ndaj kombit
iant mund t jet ashtu, nj gjest partiak, por dhe kulturs.
pr ne shqiptart nuk sht ashtu, ne nuk mund Nj portret i veant sht ai i Astrit
t nderojm pushtuesit!" Delvins, i shkrimtarit kundrshtar t komu-
Uran Nse do t ndalemi paksa tek portreti i Mus- nizmit dhe letrsis s realizmit socialist. "Astrit
Butka tafa Bajraktarit, do t shohim se Kalakulla e ka Delvina si shkrimtar, jo disident si sht emr-
vizatuar ndryshe, si nj filozof t ri shqiptar, q tuar, por thjesht antikomunist, si sht n fakt,
forc dhe art. Autori i kushton vmendje por- kishte idet e tij pr kombin dhe pr Shqiprin, nuk i takon aspak shkolls parnaziane dhe aq
tretit psikologjik, por shpesh edhe detalet fizike por ishte kundr filozofis marksiste -leniniste m pak "artit pr art". Ai i takon, me jetn e tij,
dhe ato biografike, i japin mish e gjak,por edhe dhe praktiks staliniste t komunistve sh- ndjesit, qndrimin, origjinn, botkuptimin dhe
dimension kohor modelit. Ai na jep t gjall botn qiptar, ndaj edhe ata ia hngrn kokn. veprn e tij, shkrimtarve q iu kundrvun
e brendshme t personazhit, idet, cilsit e kar- Ja sesi e paraqet portretin e tij shkrimtari- menduris kriminale t komunizmit, q n ort
akterit, moralin, por edhe qndrueshmrin pr- piktor, por edhe njohs i thell i filozofis, U. e para t sundimit t tij barbar, pa br asnjher
para s keqes, solidaritetin, besimin tek ideali, Kalakulla : dhe asgjkundi kompromisin m t vogl me at
vetdijen kombtare. Nprmjet ktyre portreteve " Mustafa Bajraktari ishte nj djal i ri, rreth regjim q zgjati nj gjysm shekulli, duke e mbaj-
njohim nj pjes t mir t trurit t kombit t as- t njzetave, shtatlart, por i hajthshm nga t tur kokn lart me dinjitet, ndershmri, e pse jo,
gjsuar fatalisht nga komunizmi dhe kuptojm se pangrnt, me nje fytyr t pashme si t shta- edhe me heroizm" - shkruan Kalakulla.
demokracia q erdhi n vitet '90 i kishte dhe i ka toreve klasike, me dy sy t bukur e gjithmon si Pr portretizimin e Xhelal Koprencks, pes
rrnjt pikrisht tek kta martir t saj, madje ata ndrrimtar, ku xixllonte shpesh nj shkndij her i dnuar politik dhe m n fund i pushkatu-
q mbetn gjall n burgjet e kampet e prqn- e mendimit t thell e ku, hera hers, binte hija e ar, do t mjaftonte prshkrimi i autorit "si nj
drimit, qen pjes e rndsishme e lvizjes nj trishtimi t madh, si drithija e qiellit n nj hero vetmitar i legjends, q i ra me shpat
demokratike dhe e rrzimit t diktaturs. dit vjeshte, q po mbaron. kuedrs, e cila e trbuar e prpiu me fulqit e
Botimi me portrete hapet me Myzafer Pipn, Si t gjith njerzit e przgjedhur t bots s saj", si edhe prgjigja e Xhelalit kur e arrestuan
jo rastsisht. Autori e jep kt hero t vdekjes mendimit t thell, ku ngjizet dija e vrtet apo dhe e dnuan n emr t popullit, ai ua ktheu
n t gjitha etapat e jets s tij: rrnjt atdhetare rivelacioni hyjnor, pra i bots s filozofve, sh- flak pr flak: "Jo n emr t popullit, por n
t familjes Pipa; veprimtarit dhe interesat kul- kenctarve e shenjtorve t fes, edhe Mustafa emr t armiqve t popullit"
turore t Myzaferit t ri, n gjimnazin e Shko- Bajraktari paraplqente, - prsa ishte e mundur Kshtu vazhdojn t ravijzohen portretet e
drs: i gjall, guximtar, nxns i shklqyer, njeri n ngushticn e qelive t burgut,- trheqjen n gjalla t bashkvuajtsve nga e gjith hapsira
me humor. "Njerzit e shquar japin shenja t qoshen e vet, n heshtje, se i vetmjaftonte bise- shqiptare, q nga Mark Cufi, Engjll oba, Tom
vlerss tyre qysh n mosh t re" shkruan da e brndshme, pa fjal, pa zhurm. Sheldia, Xhevat Kallajxhi, Nino Kurti, Gjergj
Kalakulla dhe i skalit vetit e tij: "Kishte lindur, Mustafa Bajraktari ishte nj antikomunist i Komnino, Ali Kui, Dhori Grinjoti, Burim Koko-
jo pr t'i dnuar njerzit, por pr t'i mbrojtur ata". formuar dhe i vendosur. Ai e quante komunizmin shi, Fehmi Beshiri, Sknder Taka, Ahmet Niv-
Prandaj zgjodhi jurispundenc dhe u b avokat fatkeqsin m t madhe t gjith historis s ica, Sazan Hadri, Goni Treska, Pjetr Arbnori,
mbrojts i t akuzuarve politik. Ishte shnjuar njerzimit, madje, kataklizm t ers moderne. Ai Agime Pipa,Tanush Kaso etj e deri te Avzi Nela,
pr t qen atdhetar, ndaj kundrshtoi edhe fash- e prbuzte ate m shum se invazionet barbare poeti e antikomunisti, varjen e t cilit n litar e
izmin, pr kt u burgos nga fashistt n Vento- t Xhenxhis Khanit apo Atils; ai e quante nga- firmosi, diktatori i fundit, Ramiz Alia.
tene, kundrshtoi edhe nazizmin, ndaj u burgos njher murtaj t shekullit t njzet. Ai thosh- Krahas tyre portretizohen realisht edhe fig-
n kampin nazist t Prishtins, edhe komu- te se Lenini e ka prdhosur Marksin, ashtu si ky urat e diktaturs, q nga ato t pushtetarve t
nizmin, ndaj u burgos nga regjimi komunist dhe i fundit ka prdhosur Hegelin, e po ashtu, si lart e deri te ato t prokurorve, gjykatsve,
vdiq n tortura njerzore. Ishte kundr do Stalini ka tradhtuar Leninin e Trockin bashk. hetuesve, sigurimsave, kapterve t birucave,
padrejtsie e do lloj diktature. Ishte demokrat Kurse pr diktatorin shqiptar ai nuk kishte fare gardianve, spiunve, dhunuesve e shrb-
dhe liberal perndimor. Prandaj e asgjsuan qejf te fliste, ngaq kishte dgjuar pr karakter- torve t regjimit kriminal, q e bnin me zell
M.Pipn. Dha urdhr Koci Xoxe pr ta vrar pa in e tij t deformuar si dhe pr aventurat e tij detyrn e tyre, madje, shpesh e tejkalonin, si
gjyq, sepse s'guxonte ta nxirrte para gjyqit avoka- homoseksuale dhe t qnit zhigolo. M kujto- Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu, Aranit ela,
tin dhe oratorin Myzafer Pipa. Dhe martiri dha het se ai m tha njher: Nse Lenini shte i Haznedari,Mihallaq Ziishti, Meto Haleja, Llam-
shpirt , kur inkuiztort ia ponin mishin me hek- egr si mongol n moralitetin e tij aziatik, Enver bi Titani, Irakli Kocani,apo gorilla e tj. Vetm t
ur t skuqur, deri sa prekte kockn dhe viktima Hoxha sht i egr si ballkanas n imoralitetin mendosh pr torturat njerzore q i bnte Uran-
humbiste ndjenjat. Sepse kishte mbrojtur nacio- meskin perndimor. Kjo duket si hakmarrje ndaj it kryekaleci Irakli Kocani, merr vesh pr sistem-
nalistt e demokratt, sepse kishte denoncuar virtytit, q nuk ka arritur t ket kurr" in kriminal t diktaturs n Shqipri. Ja nj por-
kriminelt komunist, prfshir edhe Koci Xox- Botn shpirtrore te nj t burgosuri tjetr, tret prej ktyre monstrave: "Kryetar i trupit
en. Ky sht portreti q i bn Uran Kalakula Myrtezait, Kalakulla e prshkruan kshtu: gjykues ishte Llazi Polena, nj plak i dobt, me
Myzafer Pips. "Shpirti, kjo dhurat hyjnore n qnien njer- fytyr t fishkur si fik i thar, me nj ball t
Si e thot autori, nuk duhet t reshtim s zore, te Myrteza Bajraktari sht si dika si 'zjarri madh q i printe qerosllkut, ca vesh t med-
denoncuari komunizmin deri sa t ket jet kom- i shenjt', njher shkak dhe efekt i moralit fisnik henj si opinga, nj qaf t holl e t skuqur si
bi. Edhe un, sa t kem frym, e kam thn dhe t figurs mitike t Zarathustrs, evokuar aq bukur gjel deti, me nj pal sy pa ngjyr, si prej akulli,
do t publikoj aktin e paprecedent n historine nga Frederik Nie. sht morali cili, pr rrugn e pa asnj drit njerzore. Kishte dika pamja e tij:
e legjislacionit botror, kur M.Pipa si avokat n shptimit, krkon kthjelltsine e mendimit, qarts- dukej sikur kishte ardhur nga bota e prtejvarrit
gjyqin e nacionalistit antifashist Ndue Pali, tek in e fjals, prsosjen e veprs. Dhe n luftn e q binte era myk"
u akuzua si fashist nga xhahili Aranit ela, avoka- kundr s keqes shrben prpjekja e pandar, Nprmes ktyre portreteve, shkrimtari dhe
ti mbrojts M.Pipa, zhveshi veladonin e drejt- respektimi i do jete, bamirsia, disiplinimi publicisti Uran Kalakulla, bn portretin e asaj
sis dhe dshmoi, n cilsin e dshmitarit, pr vetvetes, besimi absolut n kultin e s mirs dhe kohe t nmur.
qndrimin burrror dhe atdhetar t t riut Ndue t s drejts. Por nse shpirti njerzor nuk shihet Krahas portreteve t t tjerve, Uran Kalaku-
Pali n Ventotene. "Zoti kryetar i gjyqit, kur ko- dhe nuk preket dot, sic do gj tjetr lndore, ai la, bn edhe autoportretin e tij, veanrisht npr
mandanti i karabinieris s burgut bnte apelin sht shkaku dhe efekti i drejtperdrejt i gjall- faqet e librave" Kur isha i vogl" dhe "21 vjet
prpara menss tri her n dit dhe t burgo- ess, i jets. Ai shfaqet vetm te fjala, levizja, burg komunist, autoportretin e qytetarit t bur-
surit politik duhet t thoshin "presente" dhe qndrimi i njeriut, vepra e, madje, deri te mimika e gosur padrejtsisht, t qndrestarit antikomunist
t nderonin alla-fashiste, Ndue Pali,nuk pranoi shprehjes s fytyrs dhe, sidomos, te syt, dhe t shkrimtarit q la pas dshmi t muara.
9/ E Diel,
20 maj 2012
FARA LULEDIELLI
Eh, sa shum farza t zeza
nga lulet e verdha t diellit,
kemi bler me kaush letre
npr rrugicat e djeshme!...
Sa trishtime kemi thrrmuar
me dhmbin e mpreht t qenit,
pr t shtyr nga vetja
kohn e amullis s hershme!...
Te thelpinjt e holl t farzave,
dielli kishte vetm emrin,
se n to ishin mbledhjet e vona
t shuplaka - autoshuplakave,
n to gjurmonin marshimet,
npr zboret e baltosur t terrenit,
duroheshin vrsuljet tinzare
nga egrsirat e lufts t klasave.
Lvozhgat e zeza kemi zhveshur
me dhmb e me thonj,
pr tu krkuar farzave lodhjen
nga aksionet vullnet-imponuara.
Kemi prtypur brengat memece,
duke prgjuar errsirn si langonj,
pr t pritur me ankth
hapat e dashurive t penguara.
N rrak-zhdaket sfilitse t trenit
q trhiqte magazina eliku,
qkur sorra natsore fillonte
t bnte vezn e art,
derisa nga shporta qiellore
e kullufiste dragoi i Adrtiatikut,
tymi i nafts na dilte przier
me gazra farash nga zorra e trash.
Npr shkollat e mbrmjes,
ku prtypej marksizm-leninizmi
dhe idet na dilnin t paasimiluara
nga kanalet kujtess s fsheht,
vaji i farzave na lubrifikonte
jashtqitjet e organizmit,
n vend t vaj ullirit q u ohej
kinezve t "miqsis s shtrenjt".
Gjith farrat e luleve me kryet
nga dielli i Lindjes proletare,
q prtypm pr t shtyr
pengun e tejzgjatur kohor,
t'i kishim mbjell qysh ather
n parcelat e ngecjes shqiptare,
do kishim zbritur n tok
gjith rrezatimin e diellit Perndimor.
MSHIR PR "ATO"
Prostitutat e lagjes
m shohin me inat,
kur anashkalojn
duke prishur turinjt.
Un s'i kam prbuzur
n jet time t gjat,
por s'u kam hedhur
as vshtrim t mir.
Kthej kokn anash,
kur gjinjt e ngritur
nxjerrin n dukje,
sikur shesin pjepr.
Qoft vajz e re ,
apo grua e rritur,
zbulojn kofsht
deri lart te brekt.
Dhe flasin hapur
me buz e me sy,
se n mes e lart
kan vetm neps,
thon pa druajtje
me tule e krthiz,
se n mes e posht
MSHIR PR "ATO"
kan vetm epsh.
Paka se zakonisht,
tek shtati i secils,
shoh shtrat moteli
pr bujts t largt,
q u ndrron klientve
vetm kontraceptivt,
si ndrron hoteli
do nat araft.
Uitmanin kam lexuar,
q i tha nj kurve:
"Gjersa dielli s't prz,
as un s't zboj..."
Dhe qysh ather
ato femra plot kusure,
nuk i urrej n thelb,
por as nuk i admiroj.
Ndoshta prostituta
ka dhe qielli n planete,
se shoh shpesh Diellin,
bn eklips te Hna,
bn edhe te haremi
rreth e qark vetes,
ndaj besoj se kurvat
dikur do bhen nna...
Ndoshta me prostitutat
duhet pir ndonj kafe,
jo, t'u jepet leksion
si t'i largohen turpit,
por t kuptojn si hiqet
litari i fatit prej qafe,
se jeta nuk sht treg,
pr t shitur trupin.
S'them t'u japim dorn
as me t mbla fjal,
por t'i ndihim pak
sa t mbahen te gishti,
pr t dal nga bataku
me mshirim social,
se prostitutat i mshiroi
edhe vet Krishti...
SY T PRGJRUAR
Qkur fillova t dalloja
figurat e uditshme,
syt m shkonin vetiu
tek m t bukurat gjra.
Shihja grat rreth djepit
n vrtitjet e prditshme,
nna ime m dukej
m e bukura nga t tra.
Pasi eca kmbadoras
pr t dal te porta,
syt m'i morn zogjt,
q ukitnin oborrin me cicrime,
m'i sprkatn diejt e trndafilt
me aroma t forta,
m'i ndezi nata jugore
me prushrimin e yjeve.
Pastaj qava mbylljen
brenda dhomave t mrzis
dhe qysh ather kuptova,
se kisha lindur me sy t uritur,
q mund t m'i qetsonte
vetm magjia e bukuris,
me rrezatimin ngazllues
n shprfaqjen e papritur.
M tej filmave ua bra ballin
ekran t reflektohej bota,
POEZI
Nga VULLNET MATO
piktorve u dhash qerpikt
pr fije liri n penela,
kngtarve ua bra syt
dy mikrofona te koka,
valltarve u dhash qepallat
pala pr fustanellat.
Bukuroshja qafsorkadhe
n pyllin me ahisht,
m shkaktoi n sy
babzin e ujkut t trbuar,
derisa vshtrimi im
e rrmbeu t trn tinzisht
dhe piu drit mrekullie
nga burimi i kulluar...
N sallonet e syve t mi,
sa dy guaska arre brenda,
kam ekspozuar gjersisht
nj Luvr t tr.
Ninzat m kan fiksuar
miliona portrete dhe bma,
mikro-kamerat aq disqe,
sa ka plazhi kokrriza rr.
Mirpo bukuria m'i vuri syt
n regjim t tejskajshm,
sikur t qe flori i mbuluar
me inerte shkmbore,
krkoi t braktisja gjumin,
dhe do vezullim t anshm,
q t zbulonte shklqimin
me prejardhje hyjnore.
Gurt dhe tullat e shkronjave
q zbraz n kantierin e syve,
ngren ndrtesa me njerz,
t do gjinie dhe moshe,
m shpalosin n prfytyrim
drama, tragjedi, intriga pabesie,
m nxitin thithjen e syve,
dhe zbrazjen n faqe boshe.
Tani flatrimi virtual i syve
m bredh npr kontinente,
prqafohet e puthet largsive
me qindra sy pa u takuar,
paraqet dhe krahasohet
me bukuri ekuivalente,
noton n oqeane vizive
me hijeshi trupash zbuluar.
Po kur vdekja t m'i mbyll
syt e lindur enkas pr bukuri,
q asnj dukuri ardhmrie
t mos shoh n arkmort?!...
Varrmihsit pas vitesh
nuk do gjejn eshtra aty,
po n vend t tyre vetm,
nj pellg t madh me lot...
Sa keq t iksh me sy t till
nga kjo bot drit - art,
ku edhe syri qiellor mbikqyr
bukurin e Toks me prgjrim,
ndrsa syt e toksorve
mbulohen me balt...
Kur meritojn edhe planet tjetr
t rilindin me kt prgjrim!...
DJALLUSHJA
DHE DJALLI
Ti je djallushja e bukur,
e mkatit n ift,
un, djalli i tradhtis
pr kurorn tjetr.
E dim t dy
se lundrojm gabim,
por s'e ndalim dot gjakun
t shkoj n zemr.
Rruga jon ka prpara
gjemba t dendur,
si n nj xhungl
me rreziqe t pritshm.
Pas do puthjeje,
q ndez epshin e mendur,
na prgjon me thumb
nj gjarpr helmatiss.
I dim dhe ato vuajtje
ku mkati na shpie,
paka se dhe ikjen nga jeta
nuk e ndalim dot.
Se ti ke at magnetin
q ka Dielli n qiell,
t trheqsh rreth vetes me gruan n jastk te koka.
planetin tim me forc.
Un jam i zgjedhuri yt,
prcaktuar nga fati,
t gzoj dhuratat
q m dehin shpirtin.
Por dhe i destinuar t jem,
lepur veshgjati,
q ha karrota te kopshti
i nj tigri t frikshm.
Dim q n ferr do shkojm
t dy t bashkuar,
t na djeg ai zjarr
q n tok e ndezm vet.
Por shpirtrisht
S'do ndjehemi t rnduar,
kur partnert tan t prehen
n parajs t qet.
Asnjri nga ne
nuk e kish marr me mend,
se kjo lidhje intime
do shkonte gjer n marrzi,
paka se t vrar
s'kemi ln asknd,
kur ti bhesh djallushja ime,
dhe un djall yt i zi...
NGA PROLETAR,
BORGJEZ I VOGL
Dikur ishte turp,
njhersh e dnueshme,
t ishe borgjez,
aq m keq kapitalist.
T kishe disa shtpi,
zotrime t kushtueshme,
kostume mode, vetura,
dush hidromasazhist.
T ngjitej epiteti
nacional
"mikroborgjez, armik",
shoqrisht i urryer
dhe krejt i papranuar.
Ndrsa n fshat, "kulak",
prbuzur nga do mik,
dhe n do hap,
nga hafijet i prgjuar.
Ndaj u martova,
me kostumin e kunatit,
me kmishn e kushririt
pr nj jav afat.
Kpuct ia mora pr tre dit
fqinjit t pallatit.
Ve muskujt kisha vet,
pr nusen n shtrat.
Sot nuk jam m proletar,
me pronn e thonjve.
Kam vetur, kompjutera,
disa telefona, biikleta,
elsat e shtpive t bijve
n plazhe verore.
Kam tre televizor
n tre dhoma t qeta.
Kam nj butik,
n gardrobat me tre kanate,
ku nuk di si ta modeloj
t paknaqurin trup.
Gruaja, nj lulishte ngjyrash
fustane dite dhe nate,
rafte pr vite-kilometra
bredhje me kpuc.
Pra, jam borgjez i vogl,
prderisa e solli koha,
t mos mbetesha pas
t tjerve n bisht.
Mbeta proletar vetm
Se t isha pasuruar me disa gra,
m kishin pushkatuar moralisht...
ARTISTT TURQ
TE MONUMENTI I
SKENDERBEUT
U gjnda kur artistt
e nj ansambli turk,
te monumenti i Sknderbeut
filluan t pozonin.
Turkeshat kukuriseshin
nn piedestalin e gurt,
pr testikujt e mdhenj
t kalit prej bronzi.
Mu duk sikur strategu
u prkul prmbi jele,
dhe u foli m bukurosheve
q gajaseshin atje:
Katragjyshet tuaja m ndiqnin
gjer n Dardanele,
nga Izmiri, Stambolli,
deri posht n Edirne;
Ato linin kokn ather
pr mjekrn time,
por un s'i prfillja
se n kokn plot halle,
bukuria arbrore
m trazonte mendimet
dhe prisja rastin t'u prija
shqipeve n male;
Ndaj mos qeshni me ato
q i varen kalit te shalt,
tani q gjoku ka ngrir
nn ndenjset e mia,
por pyesni pr shpatn
q tmerroi sulltant,
dhe e farktoi
pr gjith shekujt historia!...
 10/ E Diel,
nacional PROZ 20 maj 2012

"Knaqsia e drogs - simfonia e armve"

Fragment romani nga SPIRO MHILLI
12 shkallare dhe u ndodhn n pjesn e nnd- - E kam dgjuar.
heshme t ndrtess me dhjet kate. Ajri i rnd. - Detyron Valbonn t shesi trupin rrugve t
Duhani paf e puf. Tymi i jepte mjedisit ngjyr gri q qytetit.
herahers ahej nga dritat e kuqe e blu, q vinin - Maskarai.
nga efektet skaner dhe aparatet lazer. Tavolinat t - Do ia shkrdhej nnn. Do largohem disa
gjitha t zna. Dhe t doje, nuk kishe ku t uleshe. dit.
Djem e vajza pinin pije alkoolike ose lngje frutash. - Nuk ke viz.
Flitej me z t lart, sepse ishte e pamundur t dg- - Nga Vlora, me gomone.
joje se far thoshte shoku ose shoqja e tyre. Pav- - sht me rrezik.
llo ndiqte nga pas shoqruesin. Ndaluan n at pjes - Si gjith t tjert. E kam marr parasysh.
t lokalit ku vendi ishte i mbyllur me perde t trasha. - Athere dgjo! Para se t bsh ndonj mar-
Kaluan nga ana e banakut. N mes, tavolin ovale rzi, tako Salsanon. Tek ai do t qndrosh. Ai do
dhe rreth saj t rinj q luanin letra. t pais me ato q t duhen. Merr nj sasi dol-
- Ja ai n ball sht personi q krkoni, - tha larsh se do t kesh nevoj gjat rrugs. Me ato
grumbullonin dhe me furgona i onin n Vlor.
Sipas kushteve t motit, ata i mbanin n shtpi t
caktuara, nganjher disa dit dhe kur errsohej i
onin n breg, ku i hipnin n gomone dhe i nisnin
drejt bregut t shpress, Italis. "Gjoba" shkonte
1500 deri 2000 dollar, e t rrinje drejt. Parat n
prgjithsi dorzoheshin n dor, te sekseri, dhe
n raste t veanta, jepeshin pasi t mbrrije n
Itali. Ather dorzoheshin dollart, por n prerje
bese fluturonte koka pa nj pa dy. Asnjri nga
skafistt nuk garantonte lundrim t qet. Qllonte
q 30 a 40 vet t ngjeshur n gomone pas nj ore
vrdall npr det, midis dallgve, t prfundonin
n bregun e Shn Gjinit, ku u thoshin "Hidhuni,

D
ielli ishte n t pernduar. Rruga "Naim
Frashri" gjallronte nga ecejaket e ban
orve. Trotuart e ngusht e pr bela ishin
t zn me tezga prpara dyqaneve. Nj djal i
shkurtr ndaloi n farmacin e vetme q ndodhej
aty dhe pyeti farmacistin:
- Zotni, e dini ku e ka shtpin Zefir Luga?
Farmacisti u mendua q t kujtohej, frkoi faqen
e saporruar e tha:
- Jo m shum se njzet metra. Shtpia me dy
kate n ann e kundrt t rrugs.
- Faleminderit!
Nuk e pati t vshtir ta gjente. Trokiti n der
e jashtme. Nuk mori asnj prgjigje. Trokiti pr t
dytn her. Prsri heshtje. Hapi dern dhe ngjiti
nj pal shkall, q onin n ann e pasme t
ndrtess. Dera e siprme ishte gjysm e hapur.
Mendoi se m mir do ishte t thrriste n emr.
- Zefir, o Zefir!
Nga brenda u dgjua nj z gruaje:
- Kush sht?
- Krkoj Zefir Lugn.
- Nuk sht ktu t keqen nna. Kush je ti q e
krkon?
- Nj shok.
- Ka dal q n mngjes dhe akoma nuk sht
kthyer.
- Ku mund ta gjej?
- Pr far e doni?
- Kam sjell nj letr dhe dua t'ia jap.
- Nga Italia?
- Po nn.
- Ma jep mua.
- Kam porosi t'ia jap n dor vetm Zefirit.
- Ka ndonje haber andej?
- Nuk e di.
- Kam vajzn, Valbonn. Mos e drgon ajo.
- Jo nn.Ma ka dhn nj shok i tij. Vajzn nga marazi. U prpoqa ta bindja t vinte me mua e t
tuaj nuk e njoh.
- Futu brenda e prite. Ai duhet t vij, vetm
nse i ka dalur ndonj pun.
- Nuk ka ndonj vend ku shkon zakonisht?
- Po, shkon n nj PUB.
- Si quhet PUB-i?
-M duket se: "Dallndyshja".
- Faleminderit nn, - tha dhe u largua.
N Tiran klubet kishin mbir si kpurdhat
pas shiut dhe mbanin emra nga m t uditshmit.
Me t pyetur e gjeti. PUB-i ndodhej n rrugn e
Oxhakut, zon e nxeht pr prapsira. Te dera e
ndaloi nj djal i bshm, qethur polluboks, nga
ku i varej n qaf pjesa e dhjamosur. N dorn e
djatht mbante telefon. Syzet e diellit nuk lejonin
t'i shikoje formn e syve dhe ngjyrn e iridave. Ai
i preu rrugn dhe e pyeti:
- Ku do t shkosh?
- Dua t takoj nj mikun tim.
- Nuk lejohet, shoku.
- M ndihmo ti ather.
- Kush sht ai?
- Zefir Luga quhet.
Roja u mendua jo m shum se dy apo tre
sekonda e m pas pr t'u siguruar, pyeti.
- Kush je ti?
- Pavllo Bonata quhem. Vij nga Italia. Kam nj
letr pr Zefirin.
- Mos u mrzit. Kshtu i kemi rregullat. Njerz
t pa njohur nuk futen brenda. Ja nj vrap sa t
shkoj e ta lajmroj.
Kaluan minuta. Nga dera q mbeti paksa e
hapur, vinte zhurma shurdhuese e muziks bluz. S
fundi dera u hap dhe roja ia bri me dor Pavllo
Bonats q do t thoshte "m ndiq". Zbritn rreth
shoqruesi dhe u largua.
- Shoku, mua m krkon? - hapi bisedn Zefiri,
pr t'i thn t sapoardhurit q "un jam ai". pr t ngrn etj.etj. Kujdes, mos trhiq vmend-
Pavllo Bonata i hodhi nj vshtrim personit
pr t cilin kishte ardhur me porosi nga Roma. Ai
vinte i zeshkt, me flokt kaurel e me mustaqe
vesh m vesh. Syt e tij, sterr t zi.
- Vij nga Roma.
- Po...?
- Kam nj letr pr..., - dhe nuk arriti t mbar-
onte fjalin sepse Zefiri ia preu n mes.
- Kush e drgon?
- Bresar Stafa.
- Bresari, - tha e picroi syrin e djatht.
- Dora vet.
- Rulo, sill nj kaurel pr mikun, - iu drejtua njeri t tjetrsuar. Ia nguli syt tryezs ku ata qn-
kamerierit.
- Faleminderit. M duhet t shkoj. Doja q po- sisht e gjeti t lir. Gjaku i buiste n kok.
rosin ta oja n vend.
- Ma jep letrn dhe ta paa borxh.
Pavllos nuk i plqeu jo vetm vendi, por dhe
Zefiri me shokt, q luanin poker. U largua pa e
zgjatur m tej bisedn. Zefir Luga hapi letrn e lexoi:
Zefir! T shkruaj si shok. E marr me mend q
prmbajtja e letrs do t trondis. Nuk mund t
heshtja. Kemi qen shok. Dikur te pata krkuar
motrn, Valbonn, ta merrja pr grua. Ti dhe
prindrit e tu ma refuzuat, duke pretenduar se sh-
t e vogl. Nuk e kisha pasur fat. Nejse. Pa kaluar
tre muaj, ju e fejuat me Rushanin. Iu duk djal i
mir. N pamje t par ashtu dukej. Nuk e di se n
far rruge i rregulloi letrat dhe e mori motrn tnde
n Itali. Ju u lumturuat. Menduat: "Valbona do bj
nj jet m t mir se n Shqipri". Ktu qndron e
keqja. Nuk kaluan as dy muaj dhe Rushan Troqi e
detyroi motrn tnde e "gruan" e tij, t prostituon-
te. Dy her e kam takuar, ti e kupton, sa nuk plasa
hiqte dor nga rruga q kishte nisur. Doja ta ndih-
moja q t kthehej pran jush. Ajo, oh, ajo, t dyja
hert shkeu syt dhe me lot m'u lut t largohesha.
Kishte frik nga "i shoqi". M shum se kaq nuk
mund t them. Po pate mundsi, ndihmoje. Pr do
nevoj mund t trokassh n dern time.
Bresari.
Zefirin prmbajtja e letrs e shokoi. Motra e tij
prostitut? Megjithse vet ishte rreth t njzetave, drek mori sendet m t nevojshme dhe priti Mir-
dhe si i ri mund t bnte far t donte me vajzat,
motrs nuk ia falte, jo se kishte gabuar pr nj
moment, por sepse ishte br nga ato q thuhej "e
semaforit". Pr m tepr nuk ia falte Rushan Tro-
qit. "Paska qen i pabes maskarai. Do ia shkrd-
hej nnn" - tha me vete, hodhi letrat n tavolin
dhe u ngrit vrik.
- Zefir!
- Vazhdoni, - tha.
- Ku kshtu?
- Mos m pyesni.
Ndezi cigare dhe ia mbathi andej nga bregu i
lumit. "Nnn, nnn, o Rushan Troqi. Do e
paguash shtrenjt. Pr hundsh do t t dalin dol-
lart q nxjer nga motra ime".
Ishte errsuar kur hyri n viln e maskuar nga
ullinjt e portokallat. Aty gjeti Tefik "Xhagain".
- Zefir, 'e mir t solli?
- Shefo, sapo mora nj letr nga Italia, nga Roma.
- Kemi ndonj t re?
- Jo ashtu sikundr mendon ti.
- Po...?
- M shkruan nj shok. Ti nuk e ke njohur.
Motra ime...
- I ka ndodhur gj?
- Rushan Troqi...
do paguash skafistt. Mund t qndrosh dhe n nuk sht thell, ja ku e keni Italin", e zhdukeshin
ndonj hotel, do paguash trenin, do marrsh dika sa hap e mbyll syt. Kta duhej ta konsideronin
veten me fat, pasi kish t tjer, q n mes t detit
jen e karabinierve, sepse t rrasin brenda e t qlloheshin me breshri automatiku ose hidheshin
kthejn pa arritur t mbarosh pun. n ujt akull dhe vdisnin nga t ftohtt ose
- E kam parasysh. Dua t nisem q sonte. mbyteshin pasi nuk dinin not. Kur ndodheshin
Mos e b at gabim. Nesr dit e re, nafak e re. pran brigjeve italiane, nga frika se mos zbulo-
Edhe nj her kujdes. N Vlor t on Mirdashi. heshin nga roja bregdetare, i hidhnin refugjatt n
Rrug t mbar. det dhe vet ktheheshin. Kur gjithka u shkonte
E mbajti frymn te "Dallndyshja". E kishte t mir, bnin dhe dy rrug n nat. Dy or zgjaste
qart q po futej n nj qorrsokak e mund t mos lundrimi. Parat mblidheshin me thas e si o-
dilte, pasi bhej fjal pr veprim mafioz n nj shtet heshin n vendin e caktuar, ndaheshin sipas mar-
tjetr. Megjithat e kish nj arsye q e shtynte rveshjes s br m par. N prgjithsi drejtimin
kundr llogjiks. Ishte i drrmuar. Nuk shihte e gomoneve e bnin djem kurajoz, nga 14 deri 20
rrugzgjidhje. Kur u fut brenda, shokt pan nj vje. Kjo ishte pak a shum tabloja e ati rrugtimi
detar.
dronin, u kthye, dhe u ul n nj kolltuk, q fatmir- Zefiri u drejtua n nj klub tek "Uji i Ftoht"
dhe porositi dopio konjak. E ktheu me eks e vriste
- T zakonshmen, - i tha kamerieri q shkoi tek mndjen se ku duhej t trokiste. Bregu i detit, aty
ai sapo e pa. te "Plazhi i Ri" ishte mbushur me gomone, q
- Nj rum! qndronin t lidhura me gjalm. Ky fakt e qetsoi.
- sht mbaruar. Gomonet i kishte para syve. Banakieri pastronte
- Vodka. tavolinn e her pas here i hidhte nj sy. E kishte
- Nuk ka. t qart q klienti i tij ishte nga ata q donte t
- Ather konjak dreqi e mori. provonte "aventurn" detare. Mori celularin e me
Drejt tij shkoi nj vajz nga ato t dors, q dik bisedoi. Pas pak, n lokal u fut nj djal i
sorollateshin lokaleve dhe: shndosh. Pa prshndetur u ul n tavolinn ku
- Robo! ishte Zefiri. Zeshkan n pamje, sy t zinj depr-
Zefiri e pa e duke pasur mendjen n vend tues, t egr, si sy bishe.
tjetr nuk ia zgjati, vetm: - Shoku!
- Ik Bedrana, - i tha duke e quajtur me emrin e Zefiri e pa me mosprfillje, por i shtyr nga
nj vajze turke q kishte par dikur n kinema. kurreshtja dhe mbi t gjitha, nevoja, ia ktheu po
- Jam tr lng. Nuk do m provosh? me t njejtn monedh:
- Stafidhe je dhe asgj m shum. Largohu sa - H shoku!
nuk t kam futur ndonj shkelm bythve. - Ke ndonj hall?
- Trap! - Nuk di si t them. Besoj se zor t gjesh njeri
- Ik sa nuk m ka krcyer... n Shqipri pa halle.
Ajo u largua. Kamerieri i vuri para gotn me - Mos ke ardhur pr t'ia mbathur?
konjak. E ktheu me eks dhe si pa orn, u ua e doli - E ku t shkoj, - ia ktheu, sikur nuk kishte
jasht. shkuar n Vlor pr at qllim.
- Prtej detit, andej nga izmja.
UDHTIMI ME - Dhe sikur t doja, me se do t ikja?
GOMONE DREJT ITALIS - Lale! Kam nj shokun tim q niset sonte
E zbatoi porosin e shefit. Kaloi nj nat me natn. Po t duash, fiu...
ndrra. N shtpi nuk tha asnj fjal. Nuk donte t - Sa para krkon?
mrziste t mn. Paraditen e kaloi rrugve. N - Merremi vesh. ohu! Sefer, konjaku i shokut
sht i paguar, - tha i porsaardhuri banakierit, e t
dashin. Makina u gjend te dera e shtpis n orn dy morn nga dera.
e caktuar. Zefiri zbriti posht, shkoi te makina, hapi Zefiri e ndiqte nga pas. Diku buz trotuarit,
dern e tha:Mirdashi priste posht. nga ana tjetr e rrugs, qndronte furgoni n ngjyr
- Nisemi! blu t thell. Dy burra dhe nj grua, ulur n sedilje
- Futu! prisnin pr t'i uar n destinacion. Kur u ndodhn
Bensi kaloi Rrugn "Naim Frashri" dhe u pran makins, dgjoi:
kthye djathtas, pr t vazhduar Rrugn "e Kava- - Futu!
js". Pas 10 minutash u futn n Yzberisht e m tej - Po?
kaluan Ndroqin, Romanatin, Plepat, Kavajn, - Mos ki frik. Ja dhe kta t tre do jen me ty
Rogozhinn, Lushnjen, Fierin dhe rreth ores pes pr t njjtin qllim. Nj dyzin presin. Kur t dalin
u futn n Vlor. Kur arritn te Stadiumi "Flamur- yjet e par, gomonia niset.
tari", Zefiri tha: Zefir Luga u ul n sediljen pran drejtuesit t
- Mbaje. Tani kthehu pr n Tiran. furgonit. Mendja i "fluturonte" larg, n Rom. Me
- Sikur t qndroj deri sa t hipsh n gomone. do kusht duhej ta gjente t motrn dhe at, Rus-
- Nuk i dihet se kur do nisem. M duhet t vij hanin, shkrdhatn. Nuk e kishte mendjen se ku
vrdall sa t gjej ndonj sekser, q lidh viktimat po i onte furgoni. Makina u fut n nj zon rrug
me trafikantt. e pa rrug. Ullishte, e m tej, pisha pa mbarim.
Dihej q nga Vlora niseshin gomone me drejtim - Zbrisni! - dgjoi.
"brigjet e Italis". Pronari i tyre thuhej se ishte nj T katr pasagjert zbritn nga furgoni dhe
deputet i Kuvendit Popullor. Emri i tij nuk bhej i vshtruan prreth. Aty, nj vil me tre kate e n
ditur. Zefiri dinte punt e drogs n Tiran. Ai nuk mjedisin e mbushur me pisha, burra, gra, t rinj e t
kish si ta dinte se n Vlor ishte ngritur "shoqata reja. Kishte nga ata q mbanin fmij n duar. Do-
detare" e gomonave, q dihej nga shteti dhe nuk nin t iknin nga syt kmbt. Ata braktisnin ven-
pyeste pr ligjet n fuqi. Ajo shoqat n do rreth din pr t siguruar pun e jetes m t mir.
kishte agjensit e saja me sekser. Ata gjuanin - Luli, katr solle?
hallexhinj, q donin t largoheshin nga vendi, i (vijon numrin e ardhshm)
11/ E Diel,
20 maj 2012 POEZI nacional

VASHZA ULLINJORE FSHEH ISHULLIN

Nga MUSTAFA SPAHIU (SHKUP)

(RRUGA - ME FYTYR KAH ZOTI) me gjethe t gjata pafund t dhmbzuara

N rrugn asnjnse si gurt e etshm
nisur burimeve me gjakim pas metaforave
nxjerr msim ilirisht prsri kredhem thekshm:
nga hiri himnet e lashta shprushi amforave
V unaz vashzs ullinjore blerohet pranvera
me pamje madhshtore - ashti yn - tingllon
rruga do rrugzgjidhje shteg mbi hithra e kaaferra
ikin syt e azurt engjllor qielli me zogj kndon
Rruga s'do mdyshje me fytyr rri kah zoti, tej
merr mugullim ura me shtat harqe pa krajat
fytyrn e lan me amsim sa i mbar vjen moti
ata q zbulojn dhiat larg nga ne lngat
as erdhet e prmalluara fshehur lart n bredh
rruga zbret nga mali me potkoj rrufe t shpejt, dhe
dritn npr kupa, o perndi dikush i mbledh
ndrrat e mia npr vazna me ditt e vers krejt
Brenda nats rrugs rrudhat ju kishin shtuar
rronte me kujtime kur kishte vajt n garramete
reshin yjsi n rrugn e gjat pragun lypset kaluar
dhe monopatet i zbardhin shtregt e nj komete.
hapsirave t panjohura gjuh e nj gruaje vrer
po nxjerr sharje mrie prapa kmbans s prishur
i rraft mkati humbells rrnjt dalin tjetr ver.
(LLOGARITJA ME VETVETN - MBLEDHJA)
Llogaritja me kokrra mbledhja rri mbi binar
niset treni i paqen me vagona plot imagjinar
fare s'm del mbledhja as kohmatsi dhe pshtyma
n meskoh po m shfaqen pemt djegur nga bryma
kryeartza vallzon me muzik digjen gardhiqet
cikalore thllzat pa maska rrin t zgjuara
nn trndafilat e egr t mezhdave larg nga syri
i mhorrit t pashtjelluar nga shpez t lidhura
fshehur kaubash t mos i zen laku as druri
n udhtim ju prijn rrudhat me stin t hidhura
qepalls ngjitur lart kam gjelbrimin e dendur
t buzve t shkokluara derdhur n ujvare
q pikojn trisht thembrave t verbra endur
mbi kuaj t verdh q hingllijn si me zamare
jehuese gjeratoreve t thella nj lehon bleron
msimeve t pjesoreve kam javt epshet i ndjekin
n kulprat e lifqerit foleja mbi uj lulzon, e
vazhdimisht peshqit pa frenj rrezet fare si djegin
deri n mngjes algjebrn mes vets stint e motit
grinden herezisht me nnkresa trishtimi shpresn
e mbltojn pa rrnj, pa degza, pa mkatin e Zotit
qumshtit t'etshm me gur hobeje shkundin vesn.
(VASHZA ULLINJORE FSHEH ISHULLIN)

Llogaritjen ekzakte e vendosi n veprimin e vet Si foshnjz bonjare kacafytur me vrshime

(RRNJT LUTJE PR MKATIN)
Sonte shpirti m kndon n heshtim rri pylli
dikush futet i padukshm mkatin e gjurmon
u nxjerr rrnjve lng kan dal xhezdi hna e ylli
garojn me ujvaren mkatin pr shkrepi gozhdon
as gzim, as fat, as mkat, as mallkimi s'bhen loj
se zogjt e kaltrt si n ndrrime pr kumt n'agim
gishtat prushin e mbledhin pa kryefjal n goj, dhe
shkmbinjt jan nisur si kariatidet n udhtim
e mkati m nuk sht tuham as i hyjnueshm
dhe kalorsit pa tfillim e flakn si brir t that
n'agshole telat e harfs diellore jehojn kumbueshm
ngadhnjimi mngjesor mbi terrin e treti kt nat
Lutje pr mkatin rrugt e duan kurbanin e vet
prtokshm i prkulem ajazms mngjesore
ditn e tkurrur ndr grushta vargu se e thrret
thellsis s blerimit zemrs bien lodrat dasmore
Menuria se duron lutjen e mkatit t pagrishur
anatem e blasfemi, zbritje e pjestim nj det se krkova me ngulm gurin e verbt t urtsis
shtrati i lumit te mbledhja m del i luhatshm rri menduar kredhur n shkithje e prdllime
bhem vig e ur se gjej tjerrjen rri parehatshm e kaluara vezthyer zemrelur i them poezis
spostohem para numrave shndrrohem n fosile ardhshmria sht vez nn squk zogu do ukitje
etja e prjetshme njeriut i ringjallet me hile n ishullin e fshehur vajti nimf vashza ullinjore
katr vepriemt themelore ngapak jan me kllir srishmi m morri me tufz drite dolm shtitje
N mua przjarret aritmetika ndrr ose dshir ather e tanishmja sht zemra ime virgjrore
numrin e harrueshm ta shpik mbetm i vetmuar ritmi i sime zemr sht ritm i prjetshm zeni bes
logjikn e llogaritjes se gjej n shkjekn e arnuar dashuria q i v n lvizje diellin dhe yjt e tjer
n gjysm t rrugs ngeli kaptellit sillem fruljet n piktur futet dit e bukur Kuarnerit plot shpres
gabimisht ngatrrohem n numrin nntmbdhjet kullndriuese me fjalt e brigjeve ndizet prngaher
ndrdyshem me vetvetn futur lepur n thekr ullinjt me gjethe i gafrrojn degt e paqes me kuror
ishte njher nj dat ndryshkur gozhd'e vjetr mosha u shihet n trung vaporve u japin qndresn
fund i llogaritjes s jets doli i pakuptueshm zhduket frika palma me gjethe fmijt pehasin me dor
jo pr vlersimin tim as pr numrin e harrueshm. nga rrebeshi i shiut pulbardhat ishullit marrin kthesn
brofin njra pas tjetrs pllumbeshat ikin me trimri
(MSIM I PJESOREVE - KAM SHPRES) prore oleandrat me ngjyr trndafili przier si ylberi
vashza po vjen nga deti ndan rrugs qiparisi stoli
Bim shruese cepit t rrugs - radhiqet si bashk e art fshehtas fsheh ishullin Kuarneri.

Tashm gjersisht
Shitet nj mekanizm
Gjithka grryen -"Harro dshirat! "
Srish futzinjt
N treg Nga SHEFQET REXHEPI Gjuajn me gur
T grryen nga larg Udhtart n rrugtim
Nn veshje Parashikuesit 'KUJ NDIHEJ Edhe ata q kthehen
Nn lkur Nuk prajn s klithuri Edhe ata q nisen
Pa lnduar -"Shenja kiameti Kishte rn Si u b vall
Gjymtyrt Q s' preken Prmbys Krejt lmsh
Vetm grryen Q s' shihen". T mos ndjej asgj ' sheh e ' nuk sheh
Vetm grryen. Klinikat Derisa Orbits
Zhurm nuk ndihet Nuk kan shtretr T topiten shqisat Krejt lmsh
Gjithkah qetsi As pr qytetar Pastaj o zot Pr nj fill peri.
Fshehtsi e thell As pr mbretr. Krejt papritur Po kush pyet
Sa nuk t qet Gjithka Erdhi urdhri i Dilit I verdhw ai i bardh
N gjum. Vrdall sillet -"Harro kujtimet!" Pr zotin
Licenca nuk dihet Gjithka Aq shum Askush s' po arrin
Thon N rrath misteri Kumbonin tingujt Ta gjej dot
Prapa gjithkaje Mbshtillet. ' kuj ndihej N da mendu
Fshihet Mekanizmi grryen Lmsh, lmsh. N da shkrehu
Gjithka q prek Grryen. Si n' kob N lot.
Mpihet. Pse njeriu I zn n ankth
Kibernetika T mos jet E shkundi
Nj fjal s' e flet M i fort se Tjetri urdhr i Dilit
 12/ E Diel,
nacional INFO 20 maj 2012

CMYK
13/ E Diel,
20 maj 2012 INFO nacional

Golden Castle Cani

Mrekullia do t'ju shoqroj gjith jetn
PIRAMIDA

XHAMA
ME

Autostrada Tiran - Durrs

GOLDEN
CASTLE
CANI

PARK
CITY

Shkelqimi dhe madheshtia realizohet nga harmonizimi i arkitekturs

dhe ndriimit t larmishm t mbi 2000 dritave. Na kontaktoni "Golden Castle Cani"
Ambient i stiluar pr madheshtin e eventit tuaj. Autostrada Tiran-Durrs
Arredimi me t gjith elementt e nevojshm. Kapaciteti mbi 700 prsona. kilometri i 13-t.
Ju krijojm mundsin e organizimit t fejesave, martesave, ditlind-
jeve, seminareve, workshopeve etj. 068 20 31 078
I pajisur me nj guzhin moderne, ju mund t realizoni knaqsit tu- 069 42 63 790
aja me gatime tradicionale apo sipas krkesave tuaja. Me hapsir pr
parkim pr 300 makina.
069 48 95 838

CMYK

nacional
Shtrirja e kryengritjes shqiptare kundr-osmane e vitit 1912 n vilajetin e Manastirit
Organizimi dhe zhvillimi i
kryengritjes n vilajetin e Manastirit
"Ndrkaq, n gjysmn e dyt t korrikut 1912, kryengritja po merrte prpjestime m t mdha n vilajetin e Manastirit. U shtua ndjeshm numri i kryengritsve
n Malsin e Dibrs, n Mat, n Elbasan, n Kor, n Kolonj. Pr shtypjen e kryengritjes n kto treva pushteti drgoi trupa shtes.Por, kur nga mezi i korrikut
t vitit 1912, thuajse n t gjitha "Trevat e Siprme" t Shqipris, pra dhe n Tetov e Gostivar, pushteti "legal" osman, po zvendsohej me at shqiptar, nga
fundi i korrikut pushuan pr nj koh veprimet luftarake ndrmjet fuqive kryengritse shqiptare dhe forcave osmane."
Nga HALIM PURELLKU
Tetov
P
rgatitjet pr fillimin e kryengritjes sh
qiptare kundr-osmane, kishin filluar q
n dimrin e vitit 1911/1912. Shqiptart n
Kosov asokohe kishin filluar t punonin, ve
tjerash, edhe pr formimin e nj Komiteti t kry-
engritjes, i cili do t drejtonte organizimin dhe
zhvillimin e saj. Ideja pr nj kryengritje ko-
mbtare kundr-osmane gjeti mbshtetje edhe
ndr shqiptart e vilajetit t Manastirit. M 20
janar t vitit 1912, qe organizuar nj miting n
Dibr, n t cilin u shtrua krkesa q po ata t
drejta q iu njiheshin malsorve, me mar-
rveshjen e Podgorics (2 gusht 1911), t iu nji-
heshin edhe popullats s krahins s Dibrs.
Vendimet e ktij kuvendi iu drguan edhe de-
putetve shqiptar, n Stamboll, pr informim.
Kryengritja shqiptare kundr-osmane e cila
filloji nga mesi i muajit prill t vitit 1912, n krah-
inat e Dukagjinit, Plavs e Dibrs, do t'i tejkaloi
suazat lokale-krahinore dhe u ngrit n shkall
t kryengritje s prgjithshme shqiptare. )
Ndonse formalisht krkesat e kryengritsve
shqiptar, marr t trsi, qndronin n suaza t
privilegjeve q pushteti osman paraprakisht ua
kishte njohur malsorve (1911), shqiptart e
dinin se 'duan dhe me vendosmri shkonin
drejt qllimit t vet: "Autonomia e
Shqipris...sht ai qllimi m i lart dhe forc
e prhershme promotor, q i bn t vendosur
shqiptart pr trazira dhe kryengritje kaq t
shpeshta", vlersonte nj autor serb me pseud-
onimin "Orlowsky", n nj shkrim t tij analitik
n gazetn "Borba", t Beogradit. ) Ndrkaq,
Hasan Ballanca, nga Dibra, nj veprimtar i shquar
i Lvizjes Kombtare, vlersonte n deklaratn
e tij pr gazetn bullgare "Re", se lvizja aktu-
ale revolucionare/kryengritse n Shqipri, nuk
ishte si ata parapraket n kuptimin e shkalls s
organizimit dhe t karakterit t saj. ) Kjo kryeng-
ritje dallonte nga ata paraprake, sepse motivet
pr shprthimin e saj ishin komplekse, ata ishin
t karakterit: social, kulturor, politik dhe ko-
mbtar. Ajo ka e dallonte m s shumti kt
kryengritje ishte, ve tjerash, edhe prfshirja n
kryengritje jo vetm e masave, por dhe e nj
pjes t elitave t shoqris shqiptare t kohs;
intelektuale, politike, ekonomike etj., duke i
dhan kshtu kryengritjes dimensione t seri-
ozitetit t plot n planin ideor dhe n at orga-
nizativ. Prandaj dhe kjo kryengritje ia doli q t
merr prmasa t kryengritjes s prgjithshme
kombtare, me objektiv sublim njohjen e auton-
omis s Shqipris n kufijt e saj etnik e
gjeografik, si faz kalimtare drejt pavarsis. )
Q me shprthimin e kryengritjes n Sh-
qiprin e veriut, nga mesi i muajit prill t vitit
1912, drejtues dhe qarqe t Lvizjes Kombtare
shqiptare po punonin pr shtrirjen e saj n gjith
Shqiprin, dhe n dekadn e dyt t muajit maj
t vitit 1912 Kryengritja qe shtrir, apo s paku
ndjehej, n t gjith Shqiprin (Arnautllkun),
prkatsisht, si q pohonte shtypi i kohs n
Beograd, kryengritja shtrihej nga kufiri shtetror
me Serbin, n veri, e "deri n kufijt m t ska-
jshm jugor" t Shqipris, n jug, dhe nga brig-
jet e liqenit t Shkodrs, n perendim, e deri n
Vardar, n lindje.
Ndrkaq, Qeveria osmane, ishte n dijeni pr
iden e nj kryengritje t armatosur shqiptare
edhe n vilajetin e Manastirit. Ajo, n fillim t
marsit 1912, mori masa pr parandalimin e saj.
DOSSIER
Pr kt qllim, qeveria ngarkoi Feti pashn,
komandant i Korpusit t VI, dhe valiun e Ma-
nastirit, t bisedonin me disa figura t jets pub- armatosura, t cilat n pranver t vitit 1912 u
like e politike shqiptare, si: Dervish Hima, Fehim
bej Zvalani, Abdyl bej Ypin, baba Hysenin i
Melanit, pr t'iu krkuar atyre q shqiptart t
qndrojn asnjans (neutral) n luftn politike
midis pozits dhe opozits osmane, si dhe t
heqin dor nga ideja e kryengritjes. )
Megjithat, kryengritja u shtri edhe n vila-
jetin e Manastirit. N prmasa m t mdha dhe
me nj intensitet m t lart, ajo u ndije n sanx-
hakun e Dibrs, n kazan e Krovs dhe n
sanxhakun e Kors. Nj rol t rndsishm n
organizimin dhe zhvillimin e kryengritjes kundr-
osmane, edhe n vilajetin e Manastirit, luajtn
paria opozitare shqiptare nga qytetet, ) si dhe
kandidatt opozitar pr deputet, t cilt, me pran-
in e tyre n radht e kryengritsve, t gjith
kryengritjes i jepnin n prgjithsi karakter m
serioz e parimor kombtar. )
Organizimi i etave kryengritse dhe rebelimi
i tyre n krahinn e Dibrs u duk nga fundi i prillit
1912, kur dhe Basri beu u arratis n mal dhe grum-
bulloi disa qindra kryengrits shqiptar. ) Krahas,
Basri beut, u rebeluan edhe disa krer me ndikim
ndr malsort, si Mersim Dema, Elez Isufi, Sejfe-
din Pustina, Shaqir beu e Salih bej Lacko. Takimet
dhe konsultimet midis tyre i mbanin n Shupenz
(Dibr). ) Po nga fundi i prillit 1912, tridhjetennt
(39) krer t Dibrs me an t nj telegrami pro-
testonin pran Qeveris osmane, kundr prak-
tiks s shkeljes flagrante t procesit zgjedhor
n sanxhakun e Dibrs. )
Ndrkoh, nga fundi i prillit 1912, n Dibrn
e Poshtme (Vogl) nga kto krer qen organi-
zuar dhe vepronin disa eta kryengritse me efek-
tiva nga 40-50 veta secila nga ata. Nga prijsit
m t shquar t kryengritjes n krahinn e Di-
brs ishte Mersim Dema, i cili me etn e tij (50
veta) zhvilloi nj veprimtari shum efikase, n
favor t masivizimit t kryengritjes. ) Kryeng-
ritsit kishin kshilltart dhe instruktort e tyre
n vet qytetin e Dibrs, dhe at: Sefedin
Pustinn, Shukri beun etj. )
Gjithashtu, edhe n kazan e Krovs pas
prgatitjeve t para pr kryengritje u kalua n
riorganizimin dhe n krijimin e etave t reja t
riaktivizuan, kurse nga fundi i marsit t ktij viti
ata ve m vepronin. ) Udhheqs t kryeng-
ritjes n kazan e Krovs ishin Ali Jonuzi-
Drogomishti, Haki efendiu dhe Nuhi Xhem Pa-
shaliu (Shutova) etj. ) Kurse, Qendr e veprim-
taris politike e organizative e lvizjes kryengritse-
revolucionare n kt kaza ishte fshati Zajaz, ku, si
duket, qe ngritur nj Komision (Komitet/Shtab) i
kryengritjes, sepse ktu njherazi ishte dhe vend-
takimi pr konsultime dhe koordinime t etave
shqiptare n aksione. ) Sipas t dhnave t kons-
ullit serb dhe atij austro-hungarez n Manastir, n
pranver t vitit 1912 n kazan e Krovs vepro-
nin rreth dhjet (10) eta kryengritse shqiptare.
etat drejtoheshin nga prijsit e tyre, dhe mesa-
tarisht numronin nga 6-8 e deri n 40 veta
pjestar. Komandant i prgjithshm i etave ish-
te Nuhi Pashaliu-Shutova, nga fshati Shutov. )
Por, nga fundi i marsit e deri n dekadn e par t
muajit maj 1912, veprimi i ktyre etave kufizohej
n aksione mobilizuese. )
Ndrkaq, Qeveria osmane n vend q t
ndalon praktikn e shkeljes flagrante t proces-
it zgjedhor n sanxhakun e Dibrs, drgoi nj
ekspedit t madhe ndjekje kundr ets s Basri
beut. Prleshjet midis ushtris dhe kryeng-
ritsve, n Malsin e Dibrs, filluan nga fundi
i prillit-fillimi i majit 1912. U zhvilluan tri prleshje,
dhe at n fshatrat: Re, Dardh dhe idhn.
14/ E Diel,
20 maj 2012
Gazeta "Politika" e vlersonte kryengritjen e
Dibrs si shum serioze "m t organizuar se
asnjher m par". ) Sa q n dhjet ditshin e
par t majit, kryengritja n Dibr t Poshtme
gjithnj e m shum po merrte prmasa. Thua-
jse e gjith Malsia e Dibrs qe ngritur n kry-
engritje. Kjo rezultoi me luftime t shpeshta, her
pas here t forms frontale, ndrmjet fuqive kry-
engritse dhe ushtris osmane gjat muajit maj
t vitit 1912, dhe at: ndrmjet fshatrave Dardh
dhe Re; te fshati Topojan; te fshati Lis, te lumi
Lusi? etj. Kshtu, m 4 maj 1912 forcat ushtar-
ake u prleshn me etn e Elez Isufit, ku mbetn
t vrar dy (2) shqiptar dhe 11 ushtar osman
t vrar e t plagosur. ) Ndrkaq, rreth 14 maj,
trupat osmane t Batalionit t dyt t Regjimentit
t 49 n luft me kryengritsit shqiptar psuan
humbje t mdha n njerz; rreth 100 ushtar t
vrar. ) Kurse, rreth dats 17 maj n fshatrat Re
e Dardh t Malsis s Dibrs pati nj pr-
pjekje tjetr t lufts frontale midis etave sh-
qiptare dhe trupave osmane. Kryengritsve u
erdhn n ndihm Mersim Dema me 400 lufttar
dhe fshatart e fshatrave pr rreth dhe, prpara
msymjes s fuqive kryengritse, trupat osmane
ishin t detyruara t mbrapsen. )
Shpejt pas ktyre prleshjeve, nga Manastiri
kishte arritur n Dibr Feti pasha, me nj regjiment
t kmbsoris dhe me nj bateri kodrinore, pr t
demonstruar forcn. Feti pasha deklaroi se gjoja
ka ardhur pr t'ua komunikuar prijsve t kryeng-
ritjes prgjigjen e qeveris, lidhur me 10 krkesat
me shkrim t Dibrs s Poshtme dhe t Matit, dor-
zuar Haxhi Adil beut. N kt kuadr, ai i ftoi kry-
engritsit t shprndahen npr shtpit e tyre
dhe urdhroi ushtrin t ndrpres ndjekjen e kry-
engritsve. Pastaj, Feti pasha, m 23 maj 1912, sh-
koi n Homesh, qendr e kryengritjes n Malsin
e Dibrs. Aty ai ua prcolli prijsve t kryengritjes
vendimin e Qeveris osmane, se shqiptart e sanx-
hakut t Dibrs pr disa vjet do t liroheshin nga
shrbimi ushtarak dhe se do t hiqeshin taksat e
reja. Ndrkaq, udhheqsve t kryengritjes; Basri
beut dhe Mersim Dems, nprmjet Shaqir beut, u
bri oferta shum solide n ofie e t holla pr t
ndrprer kryengritjen, por prijsit e kryengritjes i
refuzuan kto oferta. ) Gjithashtu, nga fundi i majit
n Dibr arriti edhe telegrami nga Stambolli, me
an t t cilit konfirmohej se sht anuluar pr tri
vite tatimi pr shqiptart kryengrits, dhe se sht
anuluar pr tri vite edhe shrbimi ushtarak; si dhe
se ishte legalizuar mbajtja s armve. ) Ndrkoh,
m 26 maj 1912, valiu i Manastirit deklaroi, se jan
shprndar kryengritsit pr rreth Dibrs, kundruall
do koncesioneve t pushtetit. )
Prpjekjet e qeveria osmane pr shuarjen e
kryengritjes n sanxhakun e Dibrs me mjete
paqsore, vazhdonin edhe gjat muajit qershor
t vitit 1912. Shpejt pas deklarats s valiut t
Manastirit, t 26 majit 1912, paraprakisht u evak-
uua ushtria osmane nga Malsia e Dibrs, n
javn e par t qershorit, si duket ky ishte kush-
ti i shqiptarve pr t hyr n bisedime me push-
tetin. Ndrkaq, nga mesi i qershorit, n Dibr
arriti nj delegacion i prbr nga Feti pasha
dhe Ejup Sabri beu, sekretar i Komitetit Qendror
xhonturk, pr negociata me kryengritsit, ngase
"e gjith Malsia e Dibrs qe arratisur n mal".
Bisedimet midis pushtetit dhe prfaqsuesve
shqiptar pr nj marrveshje t prkohshme zh-
villoheshin n Dibr. Kto negociata rezultuan
me pranimin formal t kushteve t delegacionit
osman dhe me zotimin e prfaqsuesve sh-
qiptar se kryengritsit do t shprndahen npr
15/ E Diel,
20 maj 2012
shtpit e tyre. ) Pr rrjedhoj, nga fundi qer-
shorit n Dibr nuk kishte prleshje, por bu-
rimet bjn t ditur se ende nuk ishte arritur
marrveshje midis kryengritsve dhe pushtetit.)
Ndrkaq, gjat muajit maj t vitit 1912, lvizja
revolucionare shqiptare, nprmjet etave kryeng-
ritse, qe intensifikuar edhe n kazan e Krovs.
Sipas konsullit austro-hungarez, Halla, gjat gjith
muajit maj 1912 gjendja n kazan e Krovs "sh-
t shndrruar shum keq".) Nga gjysma e majit
edhe n kt kaza ishin intensifikuar sulmet e etave
kryengritse, me mbshtetje dhe t popullats,
kundr forcave osmane. Prandaj dhe au-
toritetet osmane t vilajetit, n Manastir, dhe
ata vendore n krye me kajmekamin e
Krovs, ndrmorn masa energjike poli-
tike e ushtarake pr t shtypur lvizjen rev-
olucionare n kazan e Krovs. Ishin ndr-
marr disa ekspedita osmane t ndjekjes
kundr etave kryengritse. Pr ball aksio-
ni energjik t ekspeditave ushtarake osmane,
etat shqiptare t Krovs, me siguri edhe
pr t shmangur reprezaljet osmane mbi pop-
ullatn civile, u dislokuan npr male. )
Por, meq nga fundi i majit veprimtaria
kryengritse n Krov po merrte pr-
pjestime t reja serioze, kurse ekspeditat os-
mane t ndjekjes nuk rezultonin t suksesshme,
pushteti osman ndrmori masa plotsuese
konkrete ushtarake e politike pr t shtypur kry-
engritjen. N ditt e fundit t majit drgoi n
Krov trupa shtes redif (rezervist) nga
Anadolli, ) e q deri nga fundi i qershorit 1912,
efektivat ushtarake osmane redif t dislokuara
ktu arrinin n disa batalione. ) Po nga fundi i
majit 1912, krahas prqendrimit t forcave os-
mane shtes, ndrkoh nga Manastiri arriti n
Krov edhe nj "Komision" osman i prbr nga nj marrveshje "m e sigurt dhe m aktive"
nga kryetari i gjyqit t apelit, shefi i policis dhe
nj npuns, me detyr t qetson situatn n
kt kaza. )
Por, prkundr asaj q numri i etave po rritej,
dhe se kryengritja ndr shqiptart, edhe pse n
form jo t prcaktuara mir, po zgjerohej, deri
n fund t majit kryengritja nuk mori prmasa
shum t mdha n vilajetin e Manastirit, por
dhe prleshjet e armatosura midis shqiptarve
dhe pushteti ktu nuk u ngritn n lvizje seri-
oze kombtare. Megjithat, qeveria osmane
vazhdonte me prforcimin e masave, n radh t
par ushtarake, por dhe t metodave taktike t
tjera parciale manipuluese, pr t shpartalluar
dhe shuar kryengritjen, si p.sh. vazhdonte t
prqendronte trupa ushtarake shtes n Dibr
dhe n Krov, n fund t majit 1912. )
Kujtoj se t gjitha kto kasa t pushtetit os-
man, shtuan dhe m shum mobilizimin ndr pr-
ijsit e kryengritjes edhe n vilajetin e Manastir-
it, n drejtim t bashkimit dhe t vendosjes s nj
bashkrendimi t lvizjes kryengritse n gjith
Shqiprin, si kusht pr t lvizur drejt kryeng-
ritjes s prgjithshme. Pr kto motive, prijsit
shqiptar t vilajetit t Manastirit vazhdonin t
forconin lidhjet me Shqiprin e Siprme, si p.sh.
Basri beu, i cili drejtonte lvizjen n Dibr, kishte
lidhje me udhheqsit e kryengritsve n Kos-
ov. Ashtu q n, n maj t vitit 1912, qen inten-
sifikuar prpjekjet pr bashkrendimin e vepri-
meve kryengritse n gjith Shqiprin. Haki efen-
diu, n cilsin e prfaqsuesit t Krovs, n aq shum iu mungonin, brenda nj muaji, qer-
maj t vitit 1912, shkon me mision si theksohej
n dokument "pr pun popullore"-kombtare n
"Trevat e Siprme" t Shqipris dhe, qndroi n
Gostivar, n Tetov, n Prizren dhe n Shkup, me
qllim t bashkimit dhe t vendosjes s nj bash-
krendimi t lvizjes kryengritse t kazas s
Krovs me at t Trevave t Siprme t Sh- rreth 5000 pushk t llojeve t ndryshme, ) dhe
qipris, n luftn kundr-osmane. Nga ky mis-
ion, Hakiu qe kthyer n Krov nga fundi i majit
t t njjtit vit.) N kt kuadr, edhe Halla, kon-
sulli austro-hungarez n Manastir, njoftonte se
"nj grup shqiptarsh t kazas s Krovs"
kishte qndruar n Kosov, n maj t vitit 1912,
me qllim q edhe treva e Krovs t bashkohet
"me kryengritsit e Shqipris s Veriut". )
Ndrkaq, lidhur me bashkimin e forcave shqiptare
n luftn kundr-osmane, Kral, konsulli austro-
hungarez n Selanik, njofton eprort e tij se me
prpjekjen e disa personaliteteve-figurave sh-
qiptare ve m, n qershor t vitit 1912, ishte br
prparim n arritjen e marrveshjes s ndrsjell
ndrmjet krahinave t Shqipris, pr kryengritje
t prbashkt kundr-osmane, por ende jan larg
si do t duhej t ishte.)
Prkundr qetsimit t Dibrs gjat muajit qer- oficer. Atyre iu bashkuan edhe 34 shqiptar nga
shor, si rrjedhoj e bisedimeve ndrmjet au-
toriteteve t pushtetit dhe t drejtuesve t kry-
engritse, n vise t tjera t vilajetit t Manastirit
vazhdonin prpjekjet midis fuqive kryengritse dhe
forcave osmane edhe gjat muajve qershor e kor-
rik. Ekspeditat osmane t ndjekjes ndaj
etave kryengritse shqiptare, do t vazh-
dojn edhe n gjysmn e par t muajit
qershor. Suksesi kryesor i ksaj vale t ek-
speditave osmane ishte vrasja e Nuhi
Xhem Shutovs, udhheqs i etave n
Krov, dhe t Jonuzit nga Ostreci. )
Trazirat shqiptare n vilajetin e Manastirit,
vazhdonin edhe gjat mesit t muajit qer-
shor t vitit 1912, ) si q ishin ato, nga mesi
i qershorit, n hapsirn midis Ohrit e Di-
brs. ) Ndrkaq, n gjysmn e dyt t qer-
shorit 1912, njoftohej pr prpjekje t fu-
qive osmane me etat n trevn e Krovs,
) kurse, nga fundi i qershorit, ermenika
deklaroi bashkimin me kryengritjen, fal agji-
tacionit t Basri beut. ) Gjithashtu, nga fun-
di i qershorit t vitit 1912, kryengritja po merrte
prpjestime masive edhe n sanxhakun e Kors.
Asokohe, numri i prgjithshm i kryengritsve n
kt sanxhak arrinte rreth 450-500 veta. Kto fuqi
kryengritse kryesisht ishin prqendruar n kaza-
n e Kolonjs dhe n afrsi t Kors. )
Me qllim t furnizimit me armatime t cilat
DOSSIER nacional
arratisn edhe shum krer t zonave prkatse
n kt vilajet. Kshtu, me trupat e dezertuara
nga garnizoni i Dibrs, m 22 qershor 1912, u ar-
ratisn edhe 12 krer nga sanxhaku i Dibrs, t
cilt qndronin n Malsin e Dibrs, me 80-100
burra. ) Gjithashtu, edhe nga sanxhaku i Kors
ishin arratisur nj numr i paris t shoqruar
nga m shum persona t tjer. N kt sanxhak,
numrin m t madh t kryengritsve e prbnin
14 krer t Kors, t cilt qen arratisur me 150
veta t tjer, pastaj ushtart e dezertuar t Tajar
beut, si dhe etat e Sali Butks, t Ali Farmakit e
t Dilaver Lubonjs. ) Ndrkaq, pjesa tjetr e pop-
ullsis n vilajetin e Manastirit, prjashto rastet
e raportuara, "sillej e qet dhe ishte n pritje". Si
duket shqiptart, si p.sh. ata n Dibr, nuk e shiko-
nin me simpati bashkpunimin e kryengritjes me
ushtarakt rebeluar e t arratisur, nga se frikso-
heshin se kjo mund t bhej e rrezikshme pr as-
piratat kombtare shqiptare. )
Ndonse, Tajar beu n nj letr t tij, dat 27
qershor 1912, fajson pr tradhti ndaj vendit t
gjith ata t cilt aspironin pavarsin e Sh-
qipris, ) dezertimi dhe arratisja e ushtarakve
shor-fillimi i korrikut 1912, fuqit kryengritse
nga garnizonet e vilajetit t Manastirit, ishte me
sulmuan 15 konvoje/transporte ushtarake n
domethnie dhe jo e pa rndsishme pr kryeng-
vise t ndryshme t Shqipris dhe rrmbyen
ritjen shqiptare. E rndsishme ishte se tani oficer
shum materiale lufte. ) Kshtu, asokohe fuqit
e nnoficer t rebeluar s bashku me ushtar iu
kryengritse shqiptare n t katr ant e vendi,
bashkoheshin kryengritsve shqiptar, ) por dhe
i rrmbyen ushtris osmane gjat ktyre sulmeve
disa krkesa t tyre u referoheshin edhe intere-
save t shqiptarve. Sipas gazets "Politika" t
vran shum ushtar dhe oficer osman. Do
Beogradit, ndr 10 krkesat e krerve t Lvizjes
theksuar, sulmin e fuqive kryengritse mbi kon-
ushtarake t Manastirit t cilat i jan parashtruar
vojin/transportin ushtarak osman n Mat, rreth
Qeveris osmane, ishin edhe kto: ruajtja e sov-
23/24 qershor 1912, me 'rast ata rrmbyen rreth
ranitetit t sulltanit mbi Shqiprin; dhe vendos-
1000 pushk e municionin e nevojshm dhe
ja e vetqeverimit n Shqipri, do t thot e nj
vran komandantin e batalionit me tre (3)
autonomie pr Shqiprin. )
oficer t tjer dhe 30 ushtar, ) si dhe sul-
Ndrkaq, n gjysmn e par t korrikut, kry-
min mbi nj transport ushtarak n afrsi t
engritja shqiptare po merrte gjithnj e m shum
Krovs, m 30 qershor, dhe rrmbimin e
hov si n veri ashtu dhe n jug. ) N korrik t
dhjet barr pushk e municione. )
vitit 1912 prsri u riaktivizuan kryengritja e ar-
Por, element i rndsishm n zhvilli-
matosur n Dibr. N fillim t korrikut ishin t
met politike n vilajetin e Manastirit gjat
shpeshta prpjekjet luftarake ndrmjet ushtris
qershorit t vitit 1912, ishte revolta anti-
dhe kryengritsve shqiptar n Dibr t Vogl
qeveritare n ushtri. N natn 21/22 t
(Poshtme), n Rek t Dibrs, n Mat, por pa
qershorit 1912, nga shum garnizone ush-
ndonj rndsi t Madhe. ) N Dibr vazhdon-
tarake n vilajetin e Manastirit u rebeluan
te t mbisundonte anarkia edhe nga mesi i kor-
dhe u arratisn nj numr i madh ushtar-
rikut. Kryengritsit i pren linjat telegrafike dhe
aksh; oficer, nnoficer e ushtar.
ndrpren do komunikim t Dibrs me Strugn,
Oficert ishin n lidhje me prijsit e kry-
me Dibrn e Poshtme dhe me Zhernanicn. Njof-
engritjes n Shqiprin e Veriut. Numri i
tohej se edhe rreth gjysma e ushtris nga
oficerve dhe ushtarve t arratisur ndr male
postkomandat ndihmse iu bashkua kryeng-
gjat ksaj nate, nga garnizonet e Korpusit VI,
ritsve. ) Ndrkaq, n gjysmn e dyt t kor-
ishte: n Manastir- 5 oficer (3 shqiptar) dhe 80
rikut, kryengritja po merrte prpjestime m t
ushtar, me t cilt ikn (u arratisn) edhe 15-20
mdha n vilajetin e Manastirit. U shtua
shqiptar t shquar; n Prlepe- 5 oficer dhe 16
ndjeshm numri i kryengritsve n Malsin e
ushtar; n Kor- 25 ushtar; n Dibrr- 5 oficer,
Dibrs, n Mat, n Elbasan, n Kor, n Kolonj.
120 ushtar dhe 6 krer-pari; n Ohr- 3 oficer e
Pr shtypjen e kryengritjes n kto treva push-
23 ushtar; n Resnj- 1 oficer e 7 ushtar; n
teti drgoi trupa shtes. )
Krova- 10 ushtar. ) Ndrkaq, sipas burimeve
Por, kur nga mezi i korrikut t vitit 1912, thuajse
diplomatike serbe, numri i sakt i ushtarve t
n t gjitha "Trevat e Siprme" t Shqipris, pra
arratisur nga llogori i Bistrics, pran Manastir-
dhe n Tetov e Gostivar, pushteti "legal" osman,
it, natn e 21/22 qershor, ishte 180 ushtar dhe 4
po zvendsohej me at shqiptar, nga fundi i kor-
rikut pushuan pr nj koh veprimet luftarake
fshatrat pr rreth, ashtu q nn komandn e
ndrmjet fuqive kryengritse shqiptare dhe forcave
kapitenit Tajar ishin gjithsej 214 veta. Sipas k-
osmane. ) Qeveria e re osmane, m 23 korrik, kishte
tyre burimeve, numri i ushtarve t arratisur nga
lshuar nj urdhr telegrafik mbi trheqjen e ush-
garnizonet tjera; i Prlepes, i Ohrit, i Resnjs,
tris nga Shqipria, nj telegram me prmbajtje t
ishte mbi 66 oficer e ushtar. Shum ushtar,
till kishte arritur edhe n Manastir. Pas
urdhrit pr trheqjen e ushtris, Qeveria
osmane priste q kryengritsit shqiptar
t kthehen npr shtpit e tyre, dhe kshtu
t prfundon kryengritja. ) Kurse, m 12/
25 korrik 1912 Qeveria osmane urdhroi
ndrprerjen e t gjitha operacioneve usht-
arake kundr shqiptarve. )
Rezultatet e ksaj kryengritje gjer-
sisht m jan trajtuar n historiografin
shqiptare, ndaj dhe kt punim do ta pr-
fundoj me nj vlersim t ambasadorit
britanik n Vjen, m 28 gusht 1912,
lidhur me kt. Ai thot: shqiptart "kt
vitit kan fituar gjithka q kan dashur
por ende vetm n letr, por nse qever-
ia turke nuk i plotson premtimet e veta
ather ndodhet prpara nj lvizje sh-
numri i t cilve nuk jepej, dezertuan edhe nga
qiptare edhe m t rrezikshme". ) Si prfundim,
garnizonet e Dibrs,) t Krovs dhe i Elbasanit,
Kryengritja e Prgjithshme shqiptare e vitit 1912,
dhe iu bashkuan kryengritsve shqiptar.)
kontribuoi shum drejt evoluimit t shtjes
E rndsishme sht se revolta antiqeveri-
shqiptare, si n planin e brendshm politik e
tare n ushtri, i dha nj impuls t rij kryengritjes
kombtar, ashtu edhe n planin diplomatik
shqiptare n vilajetin e Manastirit, sepse, krahas
ndrkombtar, q rezultoi me hapjen e shtegut
asaj se nj pjes e ushtarakve bashkoheshin me
drejt autonomis politike t Shqipris.
kryengritsit, s bashku me trupat e dezertuara u

nacional
Pr romanin Varri i braktisur i Arbr Ahmetajt, botoi Skaderbeg Books, Tiran
Nga MEHMET ELEZI
A
rbr Ahmetaj,
si shkrimtar,
brenda prozs
bn jet paralele. Arbri
i par, autor tregimesh
t shkurta. Tregimi
Riva H. sht letrn-
joftim i ktij Arbri. Me
dendsi dramatike q
rrqeth. Me dhimbjen
e thell si ujrat nn-
toksore, q vor-
bullojn shkatrrueshm nn dh. Me metafo-
rat q bjn prit npr fjalit e shkurta.
Arbri i dyt, autor i romaneve Flethyrje pr
n varr dhe Varri i braktisur. Provokator. Cakr-
ron gotn, n got duket pije e przier, koktej me
formul t paqart, aty t jep ndjesin e dehjes,
aty t bn me turfullue idhsm. Romane palimp-
sest: nj faqe fsheh endcin (embrionin) e nj
romani tjetr, q pret me u shkrue.
Lexuesi i tradits krkon arkitektur klasike,
krkon subjekt, dram q shkon drejt nj
"zgjidhjeje", personazhe t prekshme. Te Varri i
braktisur mungojn kto skema. Lexuesi i tra-
dits nxehet, mbyll librin, e prplas. Por mendja
i rri aty, si te nj dashuri e keqkuptuar.
Lexuesi bashkkohor prkundrazi, gzohet
q nuk gjen arkitektur klasike. Megjithat nis
sherri. on zrin ai, on zrin shkrimtari. Shenj
e qart e suksesit: trheqja e lexuesit t kuali-
fikuar n debat sht cak i lakmuar pr nj sh-
krimtar.
Te Varri i braktisur jan shkrimtari dhe vetja
e tij, n nj bot ku nuk din pse jan, nuk din her n metropol, n nj shtpi me drita t kuqe.
k presin e ka presin. Her fmij e her burr. Her n katet e errta t paeksploruara frojdiste
Her n jet e her n prrall. Her n kasolle e e her n katet e pamshirshme t jets, ku ha-
Nga FRAN GJOKA
Dar - Lezh
N
der ata q nuk e kan braktisur poezin, q
vazhdojn t jetojn me t, q krijojn art
vertetsisht t zhveshur nga gnjeshtra, q
mbeten besik ndrrave dhe ideve m t kthjellta
njerzore, njri nga ata sht Ndrek Gjergji, q ka
hyr me dinjitet n radhn e poetve tashm t njo-
hur, q me vargun e tij poetik vlerson fjaln, vler-
son vargun, prandaj dhe poezia t trheq, t
ngazllen, t mbush me emocion.Kshtu sht bota
e msuesit, ajo sht e mbushur prher me emo-
cion, me ndjesi, q ngacmojn do qeliz t shpirtit
pr t'u shprehur. Dhe nn kt deduktim vjen nor-
malisht tek njeriu krijues, msuesi perceptues, ab-
sorvues dhe shprthyes. Kshtu sht dhe msue-
si Ndrek Gjergji me vllimin e pest poetik t titullu-
ar "Ninza e Syrit", Brenda nj domethnie shum
interesante , reaguese ,esploduese. Poezia e tij sh-
t ndeshmeri e shpirtit poetik q reagon drejtprs-
drejti ndaj fenomeneve t dits, q krijon diferenca
mes asaj q duhet dhe perceptimit monumental,
pothuajse si nje poezi moderne poetike dhe mbi t
gjitha realitetin e prekshm t kohs q jetojm. Forca
simbolike e dhimbjes gjendet aty ktu n vargje si
nj refren trondits e faqes s librit krijon prsh-
typjen se poeti s'ka harruar pa prmendur edhe dhim-
bjen. Kjo do t jet befasuese pr shum lexues,
dhe pr mue q jetoj n t njejtn koh dhe hapsir, kalors i prndjekur nga pragmatizmi naiv megjith-
t ngarkuar me dhembje, por njkohsisht them se
atje ku sht dhimbja atje sht edhe dashuria e
vrtet pr njerzit q largohen nga kjo bot. Dhe "Kshtu brohoriti Zorba nga kshtjella qelq e
kt sentenc e shpeh mrekullisht n disa vargje
poeti i talentuar Ndrek Gjergji. Prmes vargut poetik
poeti shprthen forcn e brendshme t shpirtit te
tij, forcn e pamjeve t evokuara t natyrs, n viz-
ionin jetsor ku hidhrimi shtrihet me qetsin, kn-
ga me dashurin, arti me kngn surreale veshur me
fisnikri, piksynim dhe orientim moral dhe artistik.
N kontekstin artistik poeti yn vjen si nj
16/ E Diel,
LIBRI I RI 20 maj 2012
NEOABSURDE
"Pr t shijuar plotsisht nj libr si Varri i braktisur (Arbr Ahmetaj, Varri i braktisur,
Skaderbeg Books, Tiran 2011) m prpara duhet me ba marrveshje me veten.
Marrveshja sht e thjesht : nga pikpamja teknike, nj roman nuk shkruhet vetm
si mendoj un. Ka edhe nj mij mnyra ose teknika t tjera, me t cilat mund t
shkruhet. Besoj ky sht parim gjithsor (universal) n vlersimin e artit."
Arbr Ahmetaj
Mnyra e t shkruarit vjen n harmoni me
skenat e jets q shpalohen n libr.
Her pjes teatri me dialog disi ekstravagant
e her ese fluturuese. Her poezi e her kallzim
q prthyhet me zhvillime t befta, t prartu-
ra.
Vet rrjedha e librit duket sikur s'ka drejtim.
Nj mendje t thot se mund ta lexosh edhe
ndryshe: fillo n faqe t fundit e dil n faqe t
par. Piktori i madh amerikan Xhekson Pollok
(Jackson Pollock) ndjek nj filozofi t prafrt.
Pikturat e tij shijohen njsoj si t vendosura me
krye posht ashtu edhe me krye nalt, ato s'kan
kok as fund. Sepse, thot ai, edhe bota, Gjith-
sia, kshtu sht ndrtuar: pa fillim e pa fund.
Varrin e braktisur do ta quaja roman t sh-
kolls absurde. Madje neoabsurde. Esht ab-
surdi i bots totalitare, i prthyer n art. Ktij
absurdi t jets i shtohet nj absurd i vet artit:
struktura e romanit, q nuk njeh mure brenda
liris s vet.
Arbri ka br nj eksperiment t guximshm.
Nuk sht eksperiment i stisur duke grmuar
het mish njeriu. Her mes mitesh e her mes br- npr shkollat letrare. Esht prodhim i natyr-
llokut t miteve t prdhunuara. Njeri q nuk shm i profilit t nj talenti.
punon n t zez, por jeton n t zez. Arti sht trillan.
Pr vllimin poetik "Ninza e Syrit", e Ndrek Gjergjit
Miti i gjall i poezis - ndryshe
"Lexuesi i vmendshm ndjen britmn e tij t fshehur thell n abstraksionin shpirteror pr realitetin me t cilin jetojm duke
prcjell furishm jehonen e nj mesazhi dhe nj koh aq t ndryshme n t ciln jetojm duke e shprehur artistikisht dhe bukur
sindromn e qndrimit n vend, sigurisht jo nga paaftsia njerzore, por nga faktor t tjer politik dhe ekonomik."
mbreslnse.Ai sht nga ata poet q nuk ecn t nj "bredhje" tematike e rastsishme, ajo ka nj
n rrugn e t tjerve,por mendueshm dhe bosht, pasqyron ide t lidhura artistikisht nga njra
hareshm ka zgjedhur rrugn e vet, larg nga me- poezi tek tjetra. Fryma lirike, gati -gati transparente
diokriteti, vulgarja, prsritje, sepse variacioni e patjetrsueshme, vjen si frym e leht
poetik lkundet n artin e vet pa limit nga "Kon- ledhatuese,ngushlluese mbi fakte e fenomene t
statim i hidhur", deri tek poezia "Leje", madje po- jets s sotme shoqrore,sepse : "Nj uniform
eti yn rropatet n kt koh t trazuar pr t vn gjarpri,nj kordele pikalore,/E gjeta n livadhin e
pak drejtsipak ligjsipak vler. E kt e sjell plot freskt plot bar e lule,/Mund t ishte dshmi pr
art para nesh prmes vargjeve: "Ju bj thirrje n pun agresiviteti, /Evuluim butsie i nnshkruar pa
variantet me goj e me shkrim,/Ty mace elegante, imazhe vule", kshtu vargu i tij i goditur poetik
ty maok pullali,/Mos mjaullini si hert e tjera lir- zgjon s brendshmi nj ndjenj ndryshe, pr t
shm dhe pa etik,/Se gjum po bn nj bebe pl- uar ndjeshmrin artistike t lexuesit mbi nj fill t
lumb n shtratin e tij"E kshtu,poeti pasqyron magjis s brendshme letrare dhe artstike.Jane pes
astin kur zhurma e shqetsonvetmia e lodhkre- libra, pes vepra me vlera q kan ngritur aq lart
naria prkulur dhe guximi shpesh drmohet. emrin e t thjeshtit, poetit me shpirt te madh Ndrek
Kshtu lexuesi i vmendshm ndjen britmn Gjergji.Ato kan lindur nga shpirti, nga pasioni, nga
e tij t fshehur thell n abstraksionin shpirteror pr realiteti dhe vrtetsia, nga motivi frymzues njer-
realitetin me t cilin jetojm duke prcjell furishm zor, ndjenja e lart e moralit dhe krkimi i fuqishm i
jehonen e nj mesazhi dhe nj koh aq t ndryshme vlerave t brendshme artistike dhe shoqrore.Para
n t ciln jetojm duke e shprehur artistikisht dhe nesh vjen nj poet i thjesht,q shpreh botn e tij
bukur sindromn e qndrimit n vend, sigurisht jo shpirtrore prmes vargjeve, le gjurm t pashlyera
at vjen si poet n stilin e vet, ashtu si erdhi edhe nga paaftsia njerzore, por nga faktor t tjer poli- n kt bot t trazuar dhe mbetet i pavlersuar,
Zorba, t cilin poeti yn e ka mjaft pr zemr: tik dhe ekonomik " Edhe pak dit sa t piqet mbase edhe i panjohur megjithse poetin e talen-
gruri npr ara,/Biikleta ime plotson sakt tri de- tuar Ndrek Gjergji e njohin t gjith
ndjenjes,/Pr pemn q natyra i dha blerim t llar- kada,/Me pompozitet do t'i festoj ditblerjen e saj,/ Po e frenoj ktu dshirn pr t shprehur
lisur,/Me hare u mbush Zefi i Kotorrit per kthim Ndonse Bens-i m josh si n mitologjin najada". knaqsin q m solli leximi i librit " Ninza e
mushti,/Tek shtati i braktisur. Si shihet,jan element t dukshm njerzor si Syrit" t kolegur dhe mikut tim, pasi do lexues do
Metamorfoza emrtoi jehonn e kushtrimit,/Pr dashuria, zhgnjimi, mkati, brenga, malli, dshpri- t mat ndjesin e do t ndjej knaqsi q do t'i
vllezr e jetn e br pelin e dushk,/Ishte hor- mi e deri tek metamorfoza q vihen rndom n prov shkaktoj ky vllim poetik me kaq densitet t madh
mone i kurajos pr oborret e gjithkujt,/Ringjallja e duke iu nnshtruar pens plot pasion dhe talent t pr ndjenjat e mendimeve q prcjell te lexuesit.
pati kryekrushk.Duket qart se poeti Ndrek Gjergji poetit Ndrek Gjergji. Urojm autorin pr arritje t tjera t suksesshme
kultivon nj poezi t bukur, ngacmuese, Duhet theksuar se poezia e Gjergjit nuk sh- n krijimtarin artistike.
17/ E Diel,
20 maj 2012
PROZ nacional

Vij nga Shqipria
Tregim nga PETRAQ ZOTO
degve, gjethet bleroshe pa asnj sprdredhje ishin
sa t thjeshta, aq dhe t bukura. Me at ndjesi t
kndshme u kthye n hotel. Mehmeti po lahej, ai
hapi antn e vogl, t ciln e mbante me vete dhe
't pijen edhe t than: nxori portretin e vllait poet me veshjet e krahins
-Djal, nga je ti? s Frashrit.. Nj miku i tij piktor u frymzua nga
-Un vij nga Shqipria, veshjet dhe e pikturoi me to... Merre, i tha Naimi
Abdyl Frashri kur po gatitej pr misionin n Evrop. Ku ta dish,
mbase t hyn n pun, s paku do ta kesh n
Sa e sa her patn folur ndrmjet tyre. Lipset
t mos e zm n goj thnien ogurzez t kan- qiptart pan njri-tjetrin e ashtu u morn vesh
celarit, ngulmoi i prmbajturi Mehmet Vrioni. Zyr-
tart gjerman ka t ngjar t zemrohen dhe na
shkon huq krejt mundimi yn. Me rrezik sht
vrtet, pranoi Abdyli, mirpo ndryshe s'ka sesi t
prapset e liga. Miku e bashkmisionari i kulturuar
pshertiu. Gjendeshin prball nj pengese t
strmadhe dhe s'shihnin asnj mjet a mundsi ta
e cila thirret Toskri. Vllai im sht fort i ndjeshm n
dashurin pr mmdheun e vlerat e tij dhe pati
pozuar me kt veshje e ma dha ta kem me vete.
Un po jua dhuroj juve, dshiroj ta pranoni.
- Gut, gut!...
Gjermani ende po vshtronte portretin, dy sh-
ta linin zyrtarin e ministris s jashtme n at
gjendje befasimi. Doln dhe nj cop her ecn
heshtazi, thua prsillnin n mendje takimin zyr-
tar. Papritur Mehmet Vrioni qndroi e u kthye nga
Abdyli me vshtrim t mallngjyer. E pa n sy
sikur do ta prqafonte, apo t bnte di tjetr t
pazakont n natyrn e tij. I erdhi n mendje nj

N
Berlin arritn pasdite. Ishte maj i vitit 1879.
Midis turms laramane Abdyl Frashrit i
zuri syri nj fes t kuq dhe vetiu u ndal.
Njeriu me fes t kuq po priste me fodullk n dern
gjysm t hapur t nj karroce luksoze. Dorn e
mbante mu pran stems me gjysm hne, si pr t
trhequr vmendjen ndaj saj. Ndehej t shihte m
mir, a pr t'u par m mir, duke akrritur syt
npr dyert e vagonve. S'na u ndan kta, psh-
ertiu atdhetari yn. Shtiren dashamirs e plot sa-
jdisje ndaj nesh, ndrkaq bjn mos t na mbajn
nn vzhgim q t kthehemi me uj n shosh...
Tashm e njihte qndrimin e Turqis. Para
se t niseshin nga Stambolli, e pati takuar minis-
trin e jashtm Karatheodhor Pasha, atij ia dha
dorazi memorandumin pr Protokollin e Berlinit,
ku shenjohej tjetrsimi i viseve shqiptare n jug
t lumit Kallas. Evet, efendi, i tha ministri turk,
Padishahu i do me shpirt shqiptart. Tani t gjith
lipset t mbrojm Perandorin, strehn e
prbashkt...T njjtn gj i patn thn Vaso
Pashs nj vit m par, kur oi krkesn pr au-
tonomi territoriale t trojeve shqiptare, pas rrez-
ikut q u shfaq befas n marrveshjen e Rusis
me Perandorin Austro-Hungareze...1)
Iu mnjanuan me mirsjellje ftess s zyrtarit
t ambasads turke dhe shkuan e zun vend n
nj hotel t vogl e t qet. Mehmet Vrioni deshi t
pushonte ca, Abdylin nuk i rrihej brenda. Vajti te
dritarja dhe e hoqi perden mnjan, kadifeja rrsh-
qitse i peshoi ndr duar. Kta gjermant do gj
t rnd e kan, i shkoi n mendje. E hapi njrn
kanat, n dhom vrshoi ajri i lagsht. U mbsh-
tet me t dy brrylat n pezulin e dritares. Qyteti i
madh zhytej n mugtir si n nj mjegull t den-
dur. Dritat e zbehta t fenerve me gaz feksnin aty-
ktu me ndriim verdhan. Megjithse pranver,
nuk ndihej ndonj arom joshse. Mos vall po e
prjetonte ligsht qytetin e madh gjerman?... N
ast solli ndr mend Stambollin. Minare e trndafi-
la, allma e ksula t kuqe, megjithat i bukur e
joshs. Vshtrimi i mendjes iu ndal n Janin. Liq-
eni prbri me valzimin e but n breg. Uji i kulluar,
qielli i kaltr. M tej Frashri ky?
Mbshtetur n pezulin e dritares s hotelit t
Berlinit mbushet me frym dhe s'nginjet dot nga
prfytyrimi. Pyje t virgjr prher t blert, aroma
lulesh, ajr i freskt, uj i ftoht e i leht. Dy or
gjum n Frashr m qetsues e lodhs se katr
apo pes n nj vend tjetr. T kishin fat e t bhej
Shqipria, do t shkonin familjarisht t malleshin
e t kndelleshin. Apo s'kishin nevoj pr pakz
prehje vllezrit e tij! Shuheshin n pun dit e
nat pa u ankuar asnjher. I vetmi ankim ishte
gjendja e mjeruar e Shqipris, shpresa e tyre e
madhe prlindja e saj. Ai krenohej me ta. Babai u
vdiq hert, ksisoj iu desh t mbante barrn e rnd
t nj familjeje t madhe. U b npuns n Janin,
e mori edhe familjen atje dhe u kujdes pr gjithka,
deri edhe pr shkollimin e vllezrve, ndr t cilt
Naimi e Samiu do t bheshin dy nga t mdhenjt
e kombit. Gjithnj i prir nga m e mira, ia arriti t
venin n Stamboll, ku spikati midis mmdhetarve
e iu besua drejtimi i shtjes kombtare, ndrkoh
u zgjodh dhe deputet i Janins. U ndal befas, sikur
t bnte nj zbulim t vyer. A qe ai e vllezrit dhe
Komiteti i Stambollit nismtar t lvizjes shqiptare,
apo vet lvizja i nxori n ball e i nxiste t ecnin
prpara? do dit e m tepr, do dit e m fort...
E mbylli dritaren dhe doli t shtiste nj cop
her. Eci prgjat nj rruge me blir. N t dyja
ant shtpi njra ndryshe nga tjetra, prreth kop-
shte me gjithfar pemsh. Dhe qetsi e pastrti,
s'nginjej s pari. Diku i zuri syri nj mur veshur me
shermashek. Shermasheku shtrihej n krejt sipr-
faqen, deri te streht e atis. Degt si rrnj ple-
kseshin me njra-tjetrn, gjethet plot hijeshi vish-
nin krejt siprfaqen. Ndryshe nga kokolepsja e
vetvete si nj mbshtetje t pazshme...
Ia shkoi dorn butsisht. Ja, edhe ky portret
sht i vrtet, e shoh dhe ndiej mall e njhersh
mallem. E vrteta prher sht sa e thjesht, aq
dhe e vyer, mirpo njerzit e ca m tepr politi-
kant s'para i kan qejf gjrat e thjeshta. U duket
se qartsia ua ul vlerat, ksisoj shtojn kmb e
duar e bishtra, i ndrliksin qllimisht q t'i bjn sa zymta, gjithkund po ajo hijerndsi e vrazhd.
m t zorshme. I vajti gjuha ku i dhembte dhmbi,
vetiu po nxirrte nj prfundim nga prapjet npr
Evrop pr mbrojtjen e trojeve shqiptare. E nisn
nga Roma. Arbreshi Franesko Kripsi 2), i ndih-
moi n takimet me zyrtart italian, deri edhe me
kryeministrin Depretis. Buzqeshje e fjal prem-
tuese, than se i mirkuptonin dhe se do ta thoshin
fjaln e tyre n t mir t vendit fqinj. U ndien tejet
t inkurajuar, q nga Italia drejt e n Londr.
Brodhn npr zyra e ia doln t priteshin nga
ministri i jashtm, lordi Salsbri. Takimi u b n
shtpin e tij, ka n fillim i befasoi, m pastaj e
kuptuan se asisoj zyrtari i lart anglez e mnjanon-
te ngjyresn zyrtare t pritjes. Lordi e vlersonte
misionin e tyre, por nuk premtoi asgj. Pak a shum
e dinin q m par, pasi Anglia po bnte mos ta
mbante n kmb Perandorin e kalbur Osmane dhe
nj prkrahje ndaj krkess s shqiptarve mund t
hapte probleme pr at synim. E lan Lon-
drn e sosn n Franc. Oh, Franca!... Aty
kishte zn fill e keqja. I pati kthyer nj
prgjigje therse gazets "Republica
Franceze", e cila e konsideronte kombsin
shqiptare "vetm nj ndrr t disa kokkri-
surve". "Franca qan gjithmon humbjen e kra-
hinave t saj, shkruante n at artikull. Ban-
ort e Alsass dhe Lorens 3) rnkojn kur
kujtojn privimin e kombsis s tyre. Prse
nj gazet franceze i gjen qesharak shqiptart,
t cilt prpiqen t evitojn rrezikun e nj fat-
keqsie t till?..."
Pr habin e t dyve i takoi ministri Vad-
dington, autori i klauzols famkeqe q m-
tonte shkputje trojesh nga trungu shqiptar.
Ai u dshmua uditrisht dashamirs, madje
bisedn e ktheu n greqisht si pr t'u thn sa
mir e zotronte at gjuh t lasht, pastaj si
kalimthi kumtoi se e kishte porositur ambasa-
dorin francez n Stamboll t punonte me am-
basadorin turk q t hiqej nga Traktati i Berlinit
klauzola trazuese. T drguarit shqiptar pan
njri-tjetrin n sy. A e dgjuan mir?!...Vrtet,
vrtet?!... Ah, sikur!...E falnderuan ministrin
e doln s andejmi t gzuar e t hutuar, di-
ka ndrmjet. Ecn gjat e drekuan n nj
restorant, shtitn srish dhe e gdhin pa vn
gjum n sy. T nesrmen, gjasme pr nj viz-
ite rutin n ambasadn turke, ia prcolln
kreut t saj fjalt e ministrit t jashtm francez..
Ambasadori ngriti kokn e i vzhgoi ngultas. Ash-
tu ju tha ministri?!... Mehmeti e pa t udhs t
sqaronte se e njihte mjaft mir frngjishten, k-
sisoj prjashtohej keqkuptimi. Bashkbiseduesi i
uli syt e porositi kafe shqeto...
***
Berlini qe stacioni i katrt. M i vshtiri, m sh-
kmbori. N Kongresin q mori emrin e atij qyteti,
kancelari i hekurt Bismark e quajti Shqiprin nj
shprehje gjeografike. Rufe n t kthjellt, ai dhe
shteti i tij s'kishin ndonj prplasje a interes t drejt-
prdrejt, ather pse u shpreh aq ligsht njeriu q e i nervozuar, i hodhi nj sy shkarazi portretit dhe
bashkoi Gjermanin e copzuar? Ashtu e dinte vrtet
Shqiprin, apo e sajoi thnien famkeqe pr ndon- nguli syt portretit. E vshtroi gjat, vmendshm,
j afer politike? Shprehja e tij prmuese e vuri n
pikpyetje jo m nj pjes t trojeve shqiptare, po
tr vendin, mosqenien e tij, fshirjen prgjithmon
nga harta e Ballkanit. S' bhej fjal t takoheshin me
t. Nse po, 't krkonin prej tij, t'i merrte mbrapsht
fjalt fatale?! As q mund t mendohej. Ather,
far do t bnin n kryeqytetin gjerman?...
mnjanonin e t lironin rrugn. Hprh jo, asnj thnie fort e gjetur dhe u mrekullua.
e asgj. Megjithat,msyn kancelarive t Ber- - T shkoj nn krah,- tha n beh e zri iu zbut,
linit. Me t pyetur vete n Stamboll, thon, ata e fjalt gjithashtu.
gjetn shpejt godinn hijernd t kancelarit. Nj Shprehje e mome, ai q e thoshte, njihte dhe
npuns i dgjoi vetullngrysur, pastaj i drgoi n e pranonte zotsin e tjetrit e vihej nn t, apo
ministrin e jashtme. vihej pas tij.
Me t pyetur mbrritn edhe atje. Fytyra t - Si t shkoi ndr mend memorandumi pr
autonomin, vijoi i emocionuari. Asisoj u kum-
Takim me ministrin? A, jo, nuk qe e mundur. Paske- tove se ne e dim q ata e din se ka nj vend me
ni nj memorandum? Na e drgoni me post. emrin Shqipri, pasi n at dokument shnohet
Kreut t drgats iu sos durimi. q Austro-Hungaria me plqimin e Gjermanis e
- Me post, po thoni?! Zotri i nderuar, nuk ka pranuar zyrtarisht krijimin e nj shteti shqiptar,
erdhm gjer ktu pr ndonj nevoj a problem vet- sado t krasitur. S' mund t gjendej argument
jak, por pr halle madhore t vendit ton. m i fort, do t'u skuqet faqja pr gnjeshtrn
- Emri i vendit tuaj? mashtruese. Pastaj... si t'u dha ta prdorje dhe
- Vijm nga Shqipria. portretin e vllait! Naimi poet e ndrrimtar, ti
Zyrtari gjerman mblodhi supet. vizionar i pashoq. E shoh me syt e mendjes
- Ky emr nuk figuron n hartn e bots. shtegtimin e portretit npr zyrat e larta gjer-
- Ca koh m par s'figuronte as Gjermania. mane. Poeti yn hyjnor do t'u flas me gjuhn e
- Zotri! vrtetsis vizuale q ka nj komb shqiptar dhe
't hedhsh, do t pressh, i prcolli shqip- se ky komb rron e do t rroj edhe kur mohuesit
tari me vshtrimin e ngult. Sy ndr sy e t ndrkry- brutal e qllimkqij t mos bjn hije mbi dhe.
er, thua donin ta shembnin prtok njri-tjetrin. I Njeri i matur e me kultur t gjer, foli me
prmbajtur si ai, Mehmeti ndrhyri e tha butsisht frymzim poetik. Abdyli e admiroi e sepse iu
se nuk qe koha e as vendi pr debat. Vrtet po e dhimbs. Mjaft nga pinjollt e familjeve t mdha
prjetonte dhimbshm shprfilljen gjermane, ishin rreshtuar prkrah mmdhetarve.
Kryenin me zell do porosi a detyr q u
jepej, ndonj syresh merrte vrull t sulej
prpara dhe krejt papritur bnte pas. E prap-
ste droja se mos humbte t mirat e gjithan-
shme q u ishin dhn t parve t tij dhe
q i gzonin brez pas brezi. Sa do t donte
t mos i ndodhte nj gj e atill e atill t
menurit e t drejtit Mehmet Vrioni. Njeriu i
dyzuar nuk mund t jet i kurajshm...
Prsiati ksisoj, e kapi pr krahu dhe ecn
nj cop her n heshtje. Te kthesa pr n
hotel, qndroi e u mbush me frym.
- Miku im, ktu s'kemi ' t bjm m.
Nesr them t shkojm n Vjen.
***
Porta e Lart nuk ia fali mnjanimin e
misioneve t saj diplomatike gjat turit evro-
pian, ca m pak bmat e shumta t mte-
jshme pr mvetsin e kombit. E pran-
gosn dhe e dnuan me burgim t prjet-
shm. Tre vjet n qeli dhe dy t tjer n
internim ia rrnuan shndetin, pas ksaj u
lejua t kthehej pran familjes. Vinin njerz
pr ta takuar, ai mundohej t mos dukej i
leqendisur. Teksa e shihte ashtu, njri nga
vizitort i tha me trishtim:
- E ' fitove me idet e zellin tnd t
paepur?
Abdyl Frashri ngrysi vetullat. E frkoi
ballin e u mbush me frym dhe shqiptoi
ngadal, sikur po linte nj testament:
megjithat nuk e shihte t udhs prplasjen. As q - Si mund t'i thuash bujkut far bre kur mbjell
ia vlen, tha me vete edhe Abdyli dhe gjykoi se farn n ar? Sot fara nuk duket, por do mbij. N
ishte asti m i prshtatshm t iknin s andejmi. mos ne, do t korrin brezat e ardhshm. Shqipria
Hapi antn e ia nderi gjermanit Memorandumin e do bhet!
shqiptarve. Ndrkoh q tjetri u ndeh dhe e mori Nuk shkoi shum koh dhe Shqipria u b e u
sikur po kryente nj ritual, frashrlliut fluturimthi i njoh si shtet i pavarur. Nuk arriti ta gzoj at dit
shkoi n mendje t'i jepte edhe Krkesn pr au- aq t dshiruar. As ai e as vllezrit e tij t ndritur
tonomi territoriale t trojeve shqiptare. Kur e krkoi dhe mmdhtert e tjer t prkushtuar.
dokumentin e dyt, dora i preku kornizn e por-
tretit t vllait. Gati vetiu ia nderi edhe at zyrtarit -----
t lart. N fillim ai u ngreh disi i hutuar e njhersh 1- Marrveshja ndrmjet Austro-Hungaris
e Rusis n mars t vitit 1877, sipas t cils
vetiu i mblodhi vetullat, e la mbi tryez zarfin e ia Austro-Hungaria do t ishte asnjanse n
luftn ruso-turke. Pas fitores harta e Ballkanit
ngriti kokn dhe e pa drejt n sy dhuruesin. do t ndryshohej dhe n at ndryshim prfshihej
- Kostumi juaj kombtar?! edhe krijimi i nj shteti t vogl shqiptar.
Abdyli nnqeshi krenarisht. Pa dashur zyrtari 2 - Francesko Kripsi, personalitet i shquar
gjerman po e pohonte se pasksh nj komb shqiptar, arbresh, m pas kryeministr i Italis.
portreti e dshmoi veantin dhe ndikimin e vet. 3 - Krahina e Alsas e Lorens dhe qyteti i
Veshje popullore t krahins sime, i shpjegoi me Strasburgut kan kaluar sa nga Franca, tek
knaqsi. Prdoret n gjysmn jugore t Shqipris, Gjermania. Tani i ka Franca.
 18/ E Diel,
nacional LIBRI I RI 20 maj 2012

Pr vllimin poetik t Olimbi Velaj "Qenia pasdite"

Nga MANJOLA BRAHAJ
Qenia dhe koha
Koha merr format e
trajtat m komplekse t
mundshme kur kemi t
bjm me krijim artistik.
(Kujtojm ktu kohn e
krijimit t nj vepre, ko-
hn e botimit, kohn e
leximit, kohn e his-
toris etj) Pra kemi nj
diversitet shum t
madh t mnyrave se si koha lidhet me nj krijim
artistik e aq m tepr kur ky krijim si dominante t
vet e ka, pikrisht, elementin e kohs.
"Qenia pasdite" titullohet vllimi poetik i po-
etes Olimbi Velaj, Aleph. Q n titull ne kuptojm
se kemi t bjm me qenien dhe pasi asaj i shtohet
"pasdite" ne detyrimisht dhe automatikisht e lidhim
at me kohn. Pra, kemi t bjm m nj qenie pas-
dite, q kjo pasdite mund t jet n fundin e nj dite,
por mund t jet dhe n pasditen e nj jete. Qenia
pasdite, si mbarim i nj dite ardhja e nats pr unin
poetik, por edhe qenia n pasditn e jets, gj e cila
mishrohet dhe reflektohet n poezin kushtuar gjy-
shit pas vdekjes, "Lepujt", q sht dhe poezia e
fundit t vllimit. Funerali i gjyshit ndodhi m pas /
Prtej xhamash / Gardhi i mjegullt i kujtess ( f. 73)
I gjith korpusi poetik, i kushtohet qenies dhe
kohs, perceptimit t ksaj t fundit nga qenia dhe
transformimit reciprok prgjat marrdhnieve t pa-
shmangshme.
Poema e kohs
N vllimin "Qenia pasdite" ndrthurja, lidhja
e poezive me njra-tjetrn, mnyra se si ato bash-
kjetojn, t japin prshtypjen e t qenit vazhdim i
natyrshm i njra - tjetrs, bjn ksodore t mun-
dur konsiderimin e t gjith vllimit si nj lloj po-
eme e vogl. Nuk sht vetm prmbajtja e secils
poezi ai mjet lidhs e bashkues mes tyre, por edhe
shum element t tjer:
1. Titujt, t cilt jan referent t drejtprdre-
ht kohor dhe q e pasojn njr-tjetrin n mnyrn
se si jan strukturuar n trsin e gjith vllimit
poetik. "Kujtes", "Pa koh", "Rikthim" etj.
2. Zgjedhja e poetes pr t shkruar nj poezi pa
"ndalesa", gj e cila reflektohet n mungesn
pothuaj totale t shenjave t piksimit, duke dhn
kshtu prshtypjen e rrjedhjes s pashmangshme
t kohs dhe vrullin e saj. Gjithashtu, duke krijuar
lidhjen m t fort t poezive me njra - tjetrn sepse
aty ku mbaron njra, duke qn se nuk ka pik,
shum mir mund t filloj tjetra dhe mund t konsi-
Koha - Janus mijrakoksh
"Mnyra e vargnimit, e piksimit, e shtjellimit dhe formimit t imazheve t shumta metaforike, e bjn poezin
e saj nj poezi origjinale n krahasim me gjith brezat e poetve shqiptar. Ajo sht z i ndryshm."
Poezi e kumtit filozofik
Kshtu, O.Velaj krijohet si njeri kur shkruan,
formsohet s bashku me vargun e saj dhe do
varg duket se sht reflektim i shpirtit t saj t shqet-
suar n lidhje, jo vetm me kohn, por dhe dashur-
in, ikjen, ndarjen, humbjet, plakjen, vdekjen e do
gj q ka t bj me qenien. Me kt shqetsim ajo
jo vetm sa i prket tematiks, por edhe trajtimit
mbetet nj poete filozofike, ku do varg dhe do
poezi e saj mbart n vetvete nj kumt filozofik.
Mnyra e vargnimit, e piksimit, e shtjellimit dhe
formimit t imazheve t shumta metaforike, e bjn
poezin e saj nj poezi origjinale n krahasim me
gjith brezat e poetve shqiptar. Ajo sht z i
ndryshm. Poezia e saj nuk sht deklamative, pom-
poze, rebeluese, as vajtuese deri n mrzi, nuk sul-
mon drejtprdrejt ajo sht e mbuluar me simbolik
metaforike dhe nprmjet saj ajo mbetet nj poezi e
konstatimit filozofik mbi jetn dhe qenien. Me nj
tingullim t mbl e t thjesht, q i prket vetm
asaj dhe q mund t thuhet sot e gjithmon se sh-
derohet si pjes e pandar e t pars. Kjo munges Kur pr vdekje shtrngoheshim / Pa iden e t t vetm ajo - poezia e saj. Nj poezi e inteligjencs,
e piksimit i lejon kshtu lexuesit t ndjej, lvizjen, tjerve / Pa t shkuar / Dhe pa t ardhme e meditimit t pastr, q sht dhe mbetet moderne
ritmin dhe ndryshimin e tyre sipas perceptimit t tij Koha mungon n t shkuarn, e cila vjen pa- dhe e nj shkalle t lart t prsosmris estetike.
subjektiv dhe jo nj ritm apo lvizje t diktuar nga pritur duke prishur rendin, duke u shfaqur me gjith Me an t kohs q ikn, t kohs q shfaqet,
dikush tjeter, n kt rast krijuesi. Olimbi bn nj gjallsin e saj, me gjith gjrat q mbart ne vete. t asaj q pritet, t asaj q nuk ndihet, t kohs
zgjedhje t till duke i hapur kshtu poezis s saj Pa koh qe gjithka dhe ende s'e di / Ku m kujtes, t kohs destin, ndrr e shum "fytyrave"
pafundsin e mnyrave t shumta, t pashmang- shkon e tashmja ("Rikthim") t tjera, poezia e O. Velajt na jep kohn n nj
shme tashm, t perceptimit nga lexuesit. E shkuara sht gjithmon ajo q shfaqet me shumsi shfaqjesh dhe veprimesh.
3. Lidhja e fort, q na bn ne ta konsiderojm an t kujtimit, i cytur ky nga nj mall i pashmang- Dhe jo vetm kaq, por i jep asaj dimension
kt vllim si nj poem t vogl sht edhe mosn- shm apo nga nj peng i mbetur. aty enden prg- universal, duke e br kshtu mit, pra koha bhet
dryshimi i raportit Un - Ti n t gjitha poezit. T jumshm / Koht e mjegullta t dashuris mit dhe sht miti i krijimit t poetes O. Velaj. Po
gjitha krijohen nga Un pr Ti-n, q varet nga Koha e kujtimit vjen ndryshe, sepse ajo sht nga ana tjetr nuk i mungon edhe "fytyra" sakrale
poezia se sht afr apo larg, sht pjes e nj tashm ndryshe dhe ne nga ana tjetr nuk jemi t e kohs, sepse asaj i lutet, asaj i rrfehet dhe nga
kujtimi, e nj t shkuare apo sht pjes e nj t njejtt. T lexosh poezit e O. Velajt sht e pam- ajo kemi frik, e me kto tipare n poezin e O.
tashmjeje dhe Uni bashk me Ti-n jan t njsuar, undur t mos e ndjesh veten si prpara lumit t Velajt koha merr edhe tiparet e s shejnts,
jan nj qenie e vetme. Koha n poezit e O.Velajt Heraklitit : "Nj njeri s'mund t kaloj dy her n t hyjnores, e n disa raste edhe t sublimes.
sht motori kryesor lvizs, sht brthama este- njejtin lum", filozofia e t cilit pasqyrohet dhe Disadimensionale - "Janus mijrakoksh"
tike e kreacionit, sht e vetmja prani dominate. Si jeton n do varg t poezive t saj, me t gjitha sepse koha; fshin, harron, kujton, gzon, vert, plak,
e till format e shfaqjes s saj jan nga m t ndry- kndvshtrimet apo interpretimet e mundshme, mson, shndrron, sundon etj dhe t gjitha kto i
shmet dhe pikrisht kjo larmi kohsh e bn poez- kemi parasysh ktu dhe Borgesin. ndjen gjat leximit t qenies n koh, t "Qenies
in e saj, me ritme dhe imazhe t cilat ndryshojn n kto rrethan rikthehem / edhe njher pr pasdite". Imazhet kryesore e dominuese jan
gjithnj n varsi t kohs. Koha ka raste kur edhe t par / por s'sht e njjta gj/ prderisa ksaj imazhet e takimit dhe ndarjes mes kohve, prikja
mungon. Prania apo rrjedhja e saj nuk ndjehet, ajo kohe / jemi vjetrsuar padashje mes tyre; e nats me ditn, e mngjsit m
nuk ka m pesh, nuk ka m as rndsin e zakon- N vargjet e Velajt kemi dhe kohn e lasht q mbrmjen, e t shkuares me t tashmen dhe t
shme. N poezit e O. Velajt kjo gj ndodh kur transmetohet vetm fal shkrimit dhe kohn e par- tashmes me t ardhmen. Ky proces krijon ciklin
dashuria sundon dhe mbizotron qenien me t athnave, duke t kujtuar orakujt mitik, fallxhort poetik, at q e quajtm poem, ruan ritmin e tij
gjith dimensionet dhe shfaqjet e saj. dhe koht e parashikuara. dhe sht organizmi jetdhens i gjith poezive.

Pr librin librin e ri publicistik "Dorela" t Prof. Murat Gecajt

Nga IBRAHIM HAJDARMATAJ*

S
igurisht, libri i ri publicistik-letrar, "Dorela",
sht br i njohur gjersisht prmes Inter
netit. Ndrsa "fizikisht", ai ka arritur edhe n
Malsin e Gjakovs (Tropoj). Kjo ka ndodhur,
sepse autori i tij, prof. Murat Gecaj, t cilin mbesa
Dorel e quan "babush" dhe sht bashkkrahi-
nas i imi, ma dhuroi at me nj shnim dashamirs.
Nuk sht rasti ktu pr t folur gjat pr at, por
nnvizoj se ka m shum se 50 vjet q shkruan e
publikon, duke qen dhe redaktor n gazetat e ko-
hs, "Pionieri" e "Bashkimi" dhe afr 22 vjet radhazi
n gazetn "Msuesi", botim i Ministris s Asimit
e Shkencs. Gjithashtu, ai ka publikuar mbi 10 libra
t tij dhe sht bashkautor n shum t tjer, sido-
mos nga fusha e arsimit, traditave atdhetare e tjer.
T shkruash, por edhe t lexosh libra pr fmij,
kur je i rritur, sigurisht nxitesh nga nj motiv, shty-
hesh nga dika e brendshme. Pr kt mik e koleg
timin t kahershm, kjo sht e shpjegueshme. Ndr-
sa pr mua, gjithashtu, ka nj kuptim domethns.
Kjo sepse, tashm, jam br edhe gjysh, prmes
djalit tim t dashur, Kreshnikut, i cili jeton familjar-
isht n Tiran. Prandaj librin "Dorela" e lexova pa u
ndalur dhe me knaqsi t veant. Shtoj ktu se,
gjat redaktimit, m kishte folur pr t edhe miku im
nga Vlora, shkrimtari i mirnjohur Viron Kona, autor
edhe i parathnies s ktij libri. Pra, krshria n
kt drejtim ishte m e madhe.
Vlerat e ktij libri, ku un isha recensent, jan
Dorela dhe "babushin" e saj
"Vlerat e ktij libri, jan t prgjithshme, por dhe t veanta. Pra, n trsi, ai u nevojitet pr lexim jo
vetm fmijve, por edhe t rriturve, msuesve e prindrve, gjyshrve dhe edukatoreve n kopshte."
t prgjithshme, por dhe t veanta. Pra, n trsi,
ai u nevojitet pr lexim jo vetm fmijve, por edhe
t rriturve, msuesve e prindrve, gjyshrve dhe
edukatoreve n kopshte. Kjo pr arsye se autori
na prcjell prmes librit t tij mesazhin e rnd- "princesha" e prrallave t bukura, t rritet sa m e
sishm, q t rriturit duhet t jen kurdoher pran ditur, e gzuar dhe e lumtur, duke patur pran
t vegjlve, si n lojrat e msimet, por dhe n prindrit dhe gjyshrit e saj!
kohn e lir t tyre. Duke i shoqruar ata n shfaq- Dorela (11 mars 2012): "Babush", a do t shk-
jet e ndryshme, n kndin e lojrave, n cirk e n ruash libr tjetr pr mua?
teatr, n parkun zoologjik e tjer, bhemi m t Libri "Dorela" u publikua n muajin mars 2012,
ndjeshm ndaj krkesave dhe bots s tyre t pa- pra kur ajo kishte 9-vjetorin e lindjes dhe
sur shpirtrore. Por kshtu, njihemi m mir edhe "babushi" i dashur i bri kshtu asaj dhuratn m
me ndrrat e dshirat e tyre t bukura. t bukur t jets. Kam lexuar shkrime, se ky libr
Libri "Dorela" u publikua n muajin mars 2012, sht pruruar n mjediset e shkolls 9-vjeare "7
pra kur ajo kishte 9-vjetorin e lindjes dhe Marsi" t kryeqytetit, me pranin e familjarve t
"babushi" i dashur i bri kshtu asaj dhuratn m saj, por dhe t msuesve e nxnsve, shkrimtarve
t bukur t jets. Kam lexuar shkrime, se ky libr e t fuarve t tjer. Po n muajin mars, kishte
sht pruruar n mjediset e shkolls 9-vjeare "7 ditlindjen edhe autori-gjysh, prof. Murat Gecaj.
Marsi" t kryeqytetit, me pranin e familjarve t M duket nj prputhshmri mjaft e bukur dhe
saj, por dhe t msuesve e nxnsve, shkrimtarve domethnse. Kshtu, pa u zgjatur, i uroj t dy ata
e t fuarve t tjer. Po n muajin mars, kishte nga zemra, duke u dshiruar do t mir n jet.
ditlindjen edhe autori-gjysh, prof. Murat Gecaj. Sidomos Doreln e vogl e uroj t bhet si ajo
M duket nj prputhshmri mjaft e bukur dhe "princesha" e prrallave t bukura, t rritet sa m e
domethnse. Kshtu, pa u zgjatur, i uroj t dy ata ditur, e gzuar dhe e lumtur, duke patur pran
nga zemra, duke u dshiruar do t mir n jet. prindrit dhe gjyshrit e saj!
Sidomos Doreln e vogl e uroj t bhet si ajo *Arsimtar e publicist, Zogaj-Tropoj
19/ E Diel,
20 maj 2012
NSE JETA DO T JETOHEJ DY HER...
Nga BEDRI OKU
S
hpeshher jeta
merr kuptime t
ndryshme, si-
pas veprimeve ose
mosveprimeve t nje-
riut, sidomos n astet
e rndsishme perso-
nale apo shoqrore t
tij. Ksisoj, them un,
sht formuar edhe
simbolika e jets s nj ish t burgosuri politik,
n burgjet e diktaturs komuniste, Luan Burim-
it... I quajtur "Njeriu klithm". Por, ama, prej nj
klithme sa t egr, aq edhe njerzore...
Sepse klithma e tij jehonte sa her ai shpre-
hte me tr fuqin e gjoksit urrejtjen ndaj regjimit
gjakatar, por edhe kur shikonte shokt e tij t
burgosur q vuanin n mjerim...Ishte i dashur,
human deri n marri pr t gjith ata, me t cilt
ndante vuajtjet, luftn kundra flams komuniste,
por edhe kafshatn e buks q familjart ua o-
nin njerzve t tyre t shtrenjt, mbyllur me
prdhun mes hekurave t diktaturs njerzore,
madje me sakrifica t mdha, duke ua hequr fm-
ijve dhe vetes nga goja...
E thrrisnin "Njeriu klithm", sepse qysh i
vogl ai klithi teksa pa baban e coptuar me
thika e satr, nga urrejtja q komunistt trium-
fues kishin pr t gjith ata q luftonin pr Sh-
qiprin Etnike...
Klithi, por me duart para gojs, pr t mos ia
dgjuar rnkimin ata q gzoheshin me fatkeqs-
in e tij, kur mori vesh q nna, atje n internim,
n mjerim dhe e vetmuar, menjher pas arrestim-
it t tij, i dha fund jets duke e bllokuar frym-
marrjen me ujin e kripzuar t knets s Narts...
Klithi edhe kur, pas ksaj "gjm t pa emr",
ai mori lajmin se, gruaja e tij e dashur, e detyruar
nga Sigurimi i Shtetit, kishte "pranuar t nda-
hej" nga i shoqi i burgosur politikisht, m tepr
pr t shptuar veten dhe dy djemt e tyre,
krthinj, prej internimit barbar...ndarje, t ciln
ky poet i lindur nga prindr antikomunist do ta
vuante vite t tra shpirtrisht dhe moralisht
mes hekurave t pamshirshm t diktaturs...
Por, "klithmn"m t fuqishme regjimi krimi-
nal do t'ia dgjonte prometheut t burgjeve, si
e thrrisnin t burgosurit me dashamirsi, sido-
mos, pasi ai do t kryesonte n kampin-burg t
Spait, bashkvuajtsit e vet n Kryengritjen e
madhe kundra regjimit gjakatar, m 21 maj 1973,
n at vend t shkret e t zhuritur, ku edhe
bimsia nuk gjallonte kurr, as zogu nuk kn-
donte kurr, ndrsa njeriu mezi mbushej me
frym, ngaq mungonte oksigjeni i jets... Mu-
ngonte, sepse mali -minier i Spait, digjej nga
nnshtresat me pirit e bakr, ndrsa mbishtresa
avullonte vazhdimisht avujt e acidit sulfurik,
duke eliminuar n sasi t mdha oksigjenin
jetsor...N kto kushte t veanta klimaterike
vinte vetvetiu vdekja e ngadalshme, e paramen-
duar pr kundrshtart e regjimit komunist...
Por a do t pajtohej poeti antikomunist dhe
shokt e tij, me kt shfrytzim dhe vdekjeje t
paralajmruar?
T asaj kohe jan edhe poezit e fuqishme
t krijuara prej tij, ndrkoh q baromina e mar-
telit nxirrte pluhurin duman rreth e rrotull, pr t
shpuar malin e madh, teksa minatori - poet,
kullonte nga maja e koks drejt e n izmet e
rrjepura e t llangosura nga balta e djerss...
Vargjet i krijonte me mend, pa letr q komanda
e burgut t mos e dinte se Luan Burimi ishte
poet dhe recitonte vargje kundra REGJIMIT... i
cili mezi 'priste... pastaj... mundsin...q poez-
it e prpjekjeve mbinjerzore, t krijuara n rra-
pllit e malit t prbindshm, t'ua recitonte
(Esse, pr nj hero t Kryengritjes s Spait...)
shokve q e prisnin me padurim, sepse poezia
e tij ishte jo vetm knaqsi pr ta, por edhe
kushtrim pr liri dhe demokraci, pr kryengritjen
e shumpritur...ditn kur do t mblidheshin kry-
etart e shteteve evropiane, t "majt e t djath-
t", pr t firmosur n Helsinki,"Evropn e Sig-
urt e t Bashkuar"!...ngaq regjimi antikombtar
e njerzor i Enver Hoxhs n Shqipri, e shpallte
kt ngjarje madhore, historike pr njerzimin
mbar, si nj fars t radhs q e prdornin im-
perialistt e pashpirt amerikan dhe revizionistt,
tradhtar, sovjetik "kundra popujve marksiste
-leniniste, por veanrisht kundra shqiptarve
q nuk do ta pranonin "Helsinkin" e tyre si pjes
e nj date historike q firmtarve do t'u sillte
paqe dhe bashkpunim, ndrsa kundrshtuesve,
armiq t paqes e t liris, m tepr izolim, varfri,
terror dhe viktima njerzore...
Luani recitonte n at koh:
Prmbi plagt gjak akoma
njerzisht ...flasin dhimbjet tona...
Ose:
E dua jetn e dhuruar.../ po jo me vite t
mallkuar/ Vite lidhur me zinxhir.../Vite balt e t
mpir.../Vite dnga me vampir!Eh, sa keq, far
mizorie!/Vllavrasje... kasaphan.../ Rnkon
foshnja prej urie/ Lngon motra pr vllan.../
Qajn malet, skuqen prrenjt
Bredhin ujqrit lukuni.../ Kafka bijsh grrye-
jn akejt/ Mjer, o mjer Shqipri !
'qe ky kob q t ra sipr,/t la qyqe,ik e
cop ?Bijt e tu "Zall-kiresh" ran/ Tridhjet
djem n nj grop !Tridhjet thika prnjher//
Thua bhej pastrma/Tridhjet nna me em-
ber.../ Qindra foshnja pa baba
'po i ndodh Shqipris
Q przhitet si n Ferr?
Jan klysht e Skithis ...
ESSE
Q, si korbat, mbi t bien...
***
Kryengritja e projektuar dhe e frymzuar nga
t burgosurit politik, u realizua me sukses. Ajo
zgjati 3 dit e 3 net, ku Luan Burimi me shokt e
tij, patriot dhe antikomunist, q ishin t betu-
ar kundra sundimit t Tirans, edhe pse n kush-
te jo t barabart, u ndeshn dhmb pr dhmb komunist dhe jo demokratve e patriotve aty
me forcat ushtarake, policore t sigurimit t sh-
tetit dhe i mundn ata, duke e zaptuar hapsirn
e rrethuar t kampit...pasi shporrn nga rrethimi
me gjemba teli t gjith administratn e
burgut....Madje, ata, s bashku ngritn edhe nj
Flamur Kombtar, pa yllin komunist... me dashu-
rin ndaj t cilit do t'u drejtonin thirrje vendeve
m t fuqishme e prparimtare t bots, q, gjith- e burgut pr t'i shporrur nga kampi -burg, si
sesi t'i hidhnin syt edhe nj her nga populli i
vogl e i pambrojtur shqiptar, ndar e i prud-
nuar n mes t Evrops, sikur t ishte nj dele e
zez e Kontinentit t Madh...
Luani do t shprehej kshtu m von, n
demokraci, pr kt akt madhor, n shkrimet e tij
t botuara :
" Nn drithijen e Tij ( Flamurit Kombtar, B.
oku), q u prgatit me respekt e qetsi t madhr-
ishme, gati prej nj mij e ca burra krenar ... Fla-
murit Ton t Vrtet, pa ekiin q na shembi
brinjt, pa draprin, q na preu kraht, pa yllin ( q
u shofshin t gjith yjet n qiell po t jen si i
flamurit ton!), q u valvit dy dit e dy net, lart, men / Shpresat q u zgjuan,/Kur qllon vet
me flatrat e liris, si dikur shqiponja e Kastriotit..."
...Por ato dit, nga "tok e liruar", pr tre
dit e tri net, popullit shqiptar iu drejtuan thir-
rje sidomos inteligjencs dhe rinis s pa in-
doktrinuar q t zgjoheshin nga gjumi letargjik,
t braktisnin frikn shumvjeare dhe t merr-
nin fatet e popullit n dor, duke shporrur
klikn e shitur, kundra interesave t tyre e ko-
nacional
mbtare... Mirpo...
... Ditn kur u shtyp Kryengritja e Madhe e
t Burgosurve Politik, Luan Qemal Burimi, u
arrestua me t Dymbdhjett e par nga forcat
e mdha t policis e t Sigurimit t shtetit dhe
u gjykua brenda asaj dite prball trupit
gjykues, si ndr kryesort e organizimit dhe
nxitjes s kryengritjes s famshme n kampin-
burg t Spait, pr t'u dnuar : "Me vdekje,
pushkatim" sipas pretencs q prokurori i se-
ancs i krkoi gjyqsorit t improvizuar n zyrat
e komands s burgut, nn drejtimin dhe
mbikqyrjen e Z/Ministrit t Punve t
Brendshm, Feor Shehut...
" Me vdekje pushkatim" u krkua edhe pr
njmbdhjet t tjert. Por q trupi gjykues,
nga nj urdhr rrufe, q i vajti urgjent prej in-
stancave m t larta t shtetit, cili e urdhronte
q, nga "armiqt" prball, vendimi " me vde-
kje pushkatim" t mbeste vetm pr katr prej
tyre , pikrisht pr katr m t rinjt n mosh
q ishin n lulen e jets : Sknder Dajs, ora-
torit 21 vjear, q u bri thirrje me z t lart
ushtarve t rrethimit, moshatarve t vet q
armt n duart e tyre t'ua kthenin kriminelve
brenda q luftonin pr liri e demokraci ; Hajri
Pashajt, 29 vje, q u ballafaqua direkt me Z/
Ministrin dhe bashkfshatarin e tij, Feorr
Shehun, teksa e paralajmroi at pr ditt q e
prisnin pr t dhn llogari para hakmarrjes
popullore; Dervish Bejkos, 31 vjear, i cili u
shqua mbi t tjert gjat prleshjes me polict
dhe Zef Palit, 32 vje, q ishte dhe u b shkaku
dhe pasoja e ksaj kryengritje, me kmbngul-
jen e tij heroike pr t mos hyr qoft edhe nj
dit t vetme n minier, n nj pun t till
njerzore dhe t papaguar...
...Nuk vritet as kafsha
Kur s't bn gj fare
Ka shpirt edhe pema
Thon besimtart.
Po ku do t'ia dij/ Dikush pa tipare/Kur vret
gonxhe maj.../Si dikur, barbart.Kur qllon mbi
orn/Q motesh ndrruam/Kur qllon mbi ko-
mbin/Q ka hequr shum.../Kur qllon t ardh-
dhimbjen/Q po derdhet lum...
...Do t'i nguliste n mendje kto vargje Luan
Burimi pr t'i hedhur m von n letr n disa
nga librat e botuara me poezi, poema dhe esse,
q nga emigracioni ku jeton mbi njzet vjet,
me an t t cilave dshiron t'ua thot komu-
nistve dhe bijve t tyre, pikrisht ato q s'
mundet t'ua thot dot n ballafaqimet media-
tike apo parlamentare, q, edhe tani, pas njzet
e ca vjetsh ata nuk i ln t qet shqiptart t'i
gzojn lirit dhe t mirat e ofruara nga
demokracia dhe BASHKIMI me EUROPN...
pr t ciln Luani me bashkvuajtsit e tij luftu-
an nj jet t tr me bishat komuniste.
Lukja, si e thrrasin shokt, jeton n Gjer-
mani dhe mendon e punon edhe sot pr sh-
qiptart dhe Shqiprin, me zemr t djegur nga
malli e dashuria pr vendin e largt, por, fatmir-
sisht, nga sot e tutje, do ta kemi at m shpesh
midis nesh me vargjet e tij t fuqishm, pse jo
edhe me ndonj roman, nga jeta e tij e mundim-
shme mes hekurave n burgjeve komuniste. Pa
dyshim q nj libr me autobiografin e Luan
Burimit bibliotekat tona do t kishin nj thesar
t vyer pr brezat q do t lindin n Shqiprin
e re, antikomuniste dhe demokratike! Pr kta
heronj ka nevoj historia e Shqipris s re,
antare e Bashkimit Europian...
(Mik dhe bashkvuajts i Luanit
vite t tra npr burgjet e
tmerrshme t komunizmit...)

nacional
Interesi, krahas pushtetit, sht kategoria kryesore n politik
Interesi si koncept dhe kategori politikologjike
"Prfaqsuesit m t dalluar t ktij koncepti jan Xh. Bentam dhe Xh. S. Mill. N kt koncept i hasim katr tipare t rndsishme t interesave: Individualizmin (se interesi i
vetm i vrtet n shoqri sht interesi i individit), liberalizmin politik (se shteti sht "roje nate" e t garuarit t lir ekonomik i t gjitha interesave), pragmatizmin (se interesi
praktik i individit sht kriteri dhe norma e vetme e sjelljes n shoqri) dhe utilitarizmin (se dobia dhe lumturia, jan kritere supreme t moralit dhe t sjelljes)"
Nga Prof. ADNAN LIMANI*
I
nteresi, krahas pushtetit, sht kategoria
kryesore n politik. Gjat tr historis s
njerzimit kan dominuar interesi dhe pushte-
ti, si dy leva t do perandorie. Asnj analiz e
procesit politik nuk mund t jet me vler, nse
nuk identifikohen aktort kryesor (subjektet poli-
tike), interesat dhe mundsit e tyre, respektivisht
fuqia e subjekteve q interesat e tyre t`i realizojn.
Fjala "interes" vjen nga gjuha latine, n t
ciln e ka kuptimin t jesh n mes (inter-n mes,
esse me qen), t intervenosh. Me "interes"
shprehet marrdhnia e caktuar shoqrore. Kjo
mund t jet marrdhnie e interesave ndaj nevo-
jave dhe e interesave ndaj vlerave.
Varsisht nga lloji dhe karakteristika e tyre,
interesat jan t prbr nga disa elemente: sub-
jekti (individi, grupi ose shoqria), nevoja (ma-
terialo - ekzistenciale, kulturo - shpirtrore) dhe
vetdija (t njihet kur nevoja vrtet sht nevoj dur dhe pr kt arsye sht e nevojshme nj
dhe prpjekja q ajo nevoj t plotsohet).
N sfond t t gjith interesave shtrihen nevo-
jat njerzore, pr kt arsye interesi shpesh defi-
nohet si nevoj e shprehjes politike. N ann tjetr
edhe prbrja e vlerave dukshm ndikon n pr-
brjen e interesave, si dhe n mnyrn e formimit
t tyre dhe t shprehjes. Vrehet edhe ndikimi, i
cili mund t jet i dyanshm: sikurse q vlerat
ndikojn n prbrjen e interesave, ashtu edhe
interesi sht pjesmarrs n mirmbajtjen, ose
n ndryshimin e prbrjes s vlerave.
N hulumtimet politikologjike dhe
ekonomike interesat paraqiten si kategori e nj
rndsie t veant. Ato shfaqen si synim apo
prpjekje e individve ose e grupeve q n
mnyr m t plot dhe m par se t tjert t`i ktij koncepti jan Xh. Bentam dhe Xh. S. Mill.
plotsojn nevojat e ndryshme t tyre, t`i arr-
ijn qllimet e dshiruara duke pasur si prioritet
prfitimin e t mirave t caktuara.
Interesat prcaktojn edhe drejtimin e do
veprimi, qoft t individit apo t grupeve sho-
qrore, duke i ndrlidhur ato n nj lidhje
konkrete t marrdhnieve shoqrore, duke sjell
kshtu prmbushjen e nevojave dhe realizimin e
qllimeve. Sipas disa pikpamjeve, praktika poli-
tike nuk sht asgj tjetr pos shfaqje, prballim
dhe ujdi e interesave t veant dhe t atyre
grupor. Interesat e ndryshm t individve dhe
t grupeve shoqrore jan t motivuara nga nevo-
jat e njjta ose t ngjashme t cilat duhet plot-
suar, por jan t prcaktuara edhe nga kushtet
objektive (mungesa e resurseve, e t mirave t
kufizuara) pr plotsimin e tyre.
Zakonisht n plotsimin e nevojave t ndry-
shme, haset n kushte dhe mundsi jo t bara-
barta shoqrore, gj q kryesisht varet nga pozi-
ta dhe nga fuqia shoqrore. Rrethanat kur nevo-
jat jan t njjta, t shumta dhe t llojllojshme,
por kur resurset jan t pakta dhe fuqit sho-
qrore nuk jan t njjta, krijojn tensionim sho-
qror dhe gar t pamshirshme n realizimin e
qllimeve, interesave t caktuar dhe pr arritjen
e nj pozicioni m t favorshm shoqror (q do
ta mundsonin plotsimin sa m t mir dhe sa
m t shpejt t nevojave t tyre).
Interesat shpjegohen edhe prmes disa kon-
cepteve t njohura dhe t rndsishme t inter-
esit, si jan: teorit klasike, koncepti i liberal-
izmit klasik, teoria (e interesit ) e Hegelit dhe e
Marksit dhe konceptet bashkkohore.
Tomas Hobs, si prfaqsues i teorive klasike,
konstaton se n natyr zotrojn interesat ego-
iste t njerzve dhe se njeriu pr njeriun sht
ujk. Ai thekson se te njeriu egoizmi sht i lin-
20/ E Diel,
OPINION 20 maj 2012
t tensionimit, t gars dhe t konkurrencs n udhheqje, qeverisje dhe bindje me qllim t
mes t t interesuarve, u nnshtrohen disa rreg- realizimit t fitimit ekonomik, ose t arritjes s
ullave t caktuara n mnyr q konkurrenca e qllimeve t organizats. Interesat konvencio-
theksuar t mos shndrrohet n betej pr "jet nal jan interesa pr menaxhim t organizuar dhe
a vdekje". Shoqria krijon rregulla me t cilat i sistematik i t dhnave me rastin e grumbullimit
kontrollon dhe i ofron qndrimet e ndryshme, t tyre, depozitimit dhe t gjetjes s tyre me qllim
sidomos i ofron interesat q jan n kundrsh- t realizimit t fitimit ekonomik, ose t arritjes s
tim, si dhe aktort e interesuar i orienton n qllimeve t organizats.
drejtimin e dshiruar. Nga tiparet e cekura t personalitetit sht i
Fuqia shoqrore paraqitet si mundsi pr t imagjinuar tipi ideal ose teorik i personit me t
imponuar interesa ndaj t tjerve ose q gjat plot- cilin krahasohen personat real. N baz t ksaj
simit t interesave t sigurohet prparsia sho- vrehet se interesat jan t ndrlidhur me varia-
qrore, n marrdhnie me t tjert. Teorit m t bla t tjer motivues, me nevoja, vlera, qndrime
reja sociologjike dhe politologjike lkundin barasp- dhe me emocione. Disa autor t tjer, pr dal-
eshn e analizs s interesave n hulumtimin e lim nga Holland, e shfrytzojn termin sipas in-
strukturs s fuqis. Kur shqyrtohen t ndrlidhura tuits s vet dhe n kt rrall gabojn.
interesat dhe fuqia del n shesh ligjshmria so- Veber, pretendon se interesat plotsohen me
Adnan ciologjike se pranimi i pluralizmit t interesave ndi- ide dhe me orientime t vlefshme t llojit t cak-
Limani hmon distribuimin demokratik t fuqis, e cila n tuar, kshtu q vlerat e adoptuara, orientimet
shoqrit demokratike dhe liberale sht vler e me vler dhe interesat, s bashku, prcaktojn
dshiruar. Duke u bazuar n faktin se interesat bjn strukturn, dinamikn dhe drejtimin e veprimit
marrveshje shoqrore, kurse n shtet pushteti lidhjen n mes t nevojave dhe realizimit t qlli- t prgjithshm shoqror.
sovran i ndrton dhe i rregullon konfliktet e in- meve, n kontekstin e marrdhnieve t caktuara Reber n mnyr interesante dshmon se in-
teresit, si dhe prcakton interesin e prbashkt. shoqrore interesat lidhen me fuqin shoqrore teresat nuk kan nj kuptim t prcaktuar, se jan
Prfaqsues t tjer t teorive klasike jan Xhon dhe shndrrohen n njrn nga kategorit m t nj nga ato terme t cilat pa u vrejtur "rrshqa-
Llok dhe Zhan-Zhak Ruso. Llok, n mes tjerash rndsishme sociologjike. sin" n gjuhn teknike t psikologjis, e posar-
thekson se shteti krijohet pr ta lehtsuar Pr interesat ka qasje t ndryshme teorike, isht t psikologjis s edukimit. Kuptimi i tyre
zgjidhjen e konflikteve n mes t interesave, kurse por zakonisht ato klasifikohen n: interesa ob- sht i paprcaktuar dhe shfrytzohet pr prsh-
Ruso, v n dukje bazat shoqroro-ekonomike t jektiv (potencohet dimensioni objektivo-mate- krimin e do gjje, si t kujdesit, kuriozitetit, mo-
dallimeve t interesave duke shtuar se jobarazia rial), interesa subjektiv (potencohet dimensioni tivimit, koncentrimit, profesionit, fokusimit n
shoqrore, respektivisht jobarazia politike, sht subjektivo-psikologjik), interesa universal (in- qllim, vetdijes, vlerave dhe dshirave.
e shkaktuar nga prona private dhe se kuptimi i teresi i definuar si dshir e prgjithshme, inter- Aniq V. dhe K. M. Goldshtajn e definojn
marrveshjes shoqrore sht n interes t es publik) dhe interesa partikular (nuk ekzis- interesin si kureshtje, interesim pr dika dhe si
prgjithshm (n t mirn e gjithmbarshme). ton interesi publik, por vetm ai grupor, interesi nevoj t kndelljes s individit, t nj grupi
Koncept tjetr i rndsishm i interesit sht publik sht interesi i grupit i cili ka dal fitues). njerzish apo t shtetit.
liberalizmi klasik. Prfaqsuesit m t dalluar t Interesat n hapsirn politike paraqiten n Petz me rastin e definimit t interesave sht
form t mbuluar (kan n vete prmbajtje m specifik kur thekson se interesat jan orien-
N kt koncept i hasim katr tipare t rnd- ideologjike). Gjithashtu ndodh q n kuptimin e tim m i qndrueshm i proceseve dhe sjelljeve
sishme t interesave: Individualizmin (se interesi interesave t grshetohen dimensionet objek- psikike ndaj nj fenomeni, personi, objekti ose
i vetm i vrtet n shoqri sht interesi i indi- tive me ato subjektive. Pra, jan t lidhura ngush- aktiviteti t cilit ia kushtojm nj rndsi t cak-
vidit), liberalizmin politik (se shteti sht "roje t me politikn dhe praktika politike n kt kup- tuar teorike ose praktike, dhe se ky orientim sht
nate" e t garuarit t lir ekonomik i t gjitha in- tim mund t definohet si proces i paraqitjes, iden- zakonisht i prcjell me ndjenj t mir.
teresave), pragmatizmin (se interesi praktik i indi- tifikimit, agregimit, artikulimit, prplasjes dhe i Dejvis dhe Savickas, si pionier t studimeve
vidit sht kriteri dhe norma e vetme e sjelljes n sintezs s interesave t ndryshm social. dhe t matjes s interesave, interesat i kraha-
shoqri) dhe utilitarizmin (se dobia dhe lumturia, Kur kemi t bjm me kategorit bazike dhe me sojn me tropizma. Savickas i potencon dy kar-
jan kritere supreme t moralit dhe t sjelljes). ato t prgjithshme, si jan interesat, zakonisht akteristika t interesave: se ato shoqrohen nga
Teoria e Hegelit dhe e Marksit - N konceptin nuk hasim n definicion universal dhe gjithprf- ndjenja e kndshme e shkaktuar nga t kuptuar-
e tij, Hegel fillimisht bn dallimin e interesave t shirs t tyre. Megjithat, autort t cilt i rrahin it se dika na prgjigjet dhe se ato na nxisin t
posam dhe t prgjithshm dhe vendosjen e kto tema kan ofruar definicione t caktuara. Si- arrijm at q na prgjigjet.
lidhjes s tyre dialektike. Ai thekson krkesn pas shum hulumtimeve, interesi definohet si anim, Edvard Strong mendon se interesat jan ak-
pr mbizotrimin e partikularitetit t interesave, prkushtim, orientim n drejtim t ndonj pune ose tivitet ndaj t cilave kemi qndrim afektiv, i duam,
(do t thot ngritjen nga e veanta n drejtim t objekti, interesim pr dika, dhnie e rndsis apo ose nuk i duam, dhe kshtu ato na japin shtytje
prgjithshmes), ndrtimin e shoqris qytetare kujdesi ndaj dikaje. Nga kjo rrjedh se interesat pr sjellje t cilat do t jan t orientuara n drejtim
dhe t shtetit, duke prfunduar se qllimi i shtetit kan kuptim relacioni dhe i prkasin marrdhnieve t arritjes apo shmangies nga ndonj qllim.
sht interesi i prgjithshm, por edhe prkrahja t ndryshme n mes t aktorve t interesuar. Super, thekson rndsin motivuese t in-
e interesave t veanta. K. Marks n teorin e tij Studiuesi i njohur i interesave, psikologu, teresave, duke shtuar se personi i interesuar pr
n veanti i thekson interesat klasor. Ai ndarjen Xhon L. Holland konsideron se pjesa m e mad- ndonj objekt, ose ndonj aktivitet do t jet i
shoqrore t puns e prcakton si shkak t po- he e njerzve mund t vendosn n gjasht ti- nxitur, respektivisht i motivuar q t`i afrohet atij
larizimit (polarizimin e shoqris n baz t inter- pare t personaliteteve: realist (R- realistic), hu- objekti, ose t marr pjes n at aktivitet.
esit) dhe konkludon se konflikti i interesave sjell lumtues (I - investigative), artistik (A-artistic), Stirs dhe Porter e potencojn aspektin moti-
formimin e klasave dhe luftn klasore. social (S-social), siprmarrs (E - enterprising ) vues t interesave duke theksuar se interesat
Konceptet bashkkohore t interesit mund dhe konvencional (C - conventional ) - RIASEK. sillen n drejtimin e vmendjes s ndokujt.
t ndahen n: teori racionaliste t interesit (inter- Interesat realist mund t prshkruhen si in- Lent, Brown dhe Haket interesat profesion-
esi i prgjithshm prcaktohet me an t vlerave teresa ku sht prezent shfrytzimi sistematik al i definojn si grup i t gjitha plqimeve, jopl-
t prbashkta t cilat i ndajn t gjith qyteta- dhe i kujdesshm i mjeteve t puns. Interesat qimeve dhe t moskokarjes ndaj profesion-
rt), n teori idealiste t interesit (i refuzojn gru- hulumtues njihen n baz t tendencs ndaj t eve dhe aktiviteteve q jan t ndrlidhura me
pet vetjake t interesit, kurse partit politike i vzhguarit, studimeve dhe krkimeve shkencore. zgjedhjen e karriers. N baz t prkufizimeve
shohin si institucione jomorale) dhe n teori real- Interesat artistik nnkuptojn interesa ndaj ak- t dhna, prfundojm se interesat e motivojn
iste t interesit (hedhin iden pr interesin e pr- tiviteteve t llojllojshme, t lira dhe t paprcak- individin pr nj sjellje, e trheqin vmendjen e
bashkt publik, duke menduar se politika sht tuara, t cilat orientohen n krijimin e formave tij n drejtim t nj aktiviteti, e bjn kurioz, e
proces i konfliktit n mes t grupeve t interesit). artistike dhe n zgjimin e aftsive artistike. In- drejtojn drejt nj qllimi, prcaktojn se ka
N konceptet bashkkohore t interesave gjith- teresat social jan interesa pr informim, hu- dshiron, ka i plqen dhe ka e gzon, ka i
ashtu bjn pjes edhe teoria e "grupeve t in- lumtim, ndihm dhe shrbim ndaj njerzve t duket e rndsishme dhe ka me vler.
teresit" dhe teorit pluraliste t forcs. tjer duke i prdorur aftsit sociale. Interesat * Prof. MA, politikolog dhe ekspert i
N shoqrit demokratike kushtet e cekura siprmarrs shprehen prmes interesave pr marrdhnieve ndrkombtare
21/ E Diel,
20 maj 2012
BEQIR SINA,
Washington D.C
WASHINGTON D.C: M 12 qershor 2012,
Fondacioni i Memorialit t Viktimave t Komu-
nizmit me qendr n kryeqytetin e Shteteve t
Bashkuara do t prkujtoj prvjetorin e pest
t ngritjes s Memorialit dedikuar Viktimave
t Komunizmit, anemban bots, prfshir
edhe Kosov, dhe Shqiprin, e cila pr
gjysm shekulli hoqi sundimin m t egr ko-
munist n bot.
Sipas organizatorit n dekleratn pr sht-
yp thuhet se aktivitetet i ksaj ngjarje do t
filloj n orn 10:00 n kryqzimin e rrugve
Massachusetts Ave., NW, New Jersey Ave.,
NW, dhe G Street, NW (dy blloqe nga stacio-
ni i qendror i trenit n Uashington "Union
Station" dhe rrethit t objekteve t Capitol
Hill). Fillimisht do t ket nj pritje dhe m
pas nj shfaqje e ekspozits me internet Gu-
lag nga Fondacioni Heritage, n rrugn 214
Massachusetts Ave. NE, duke filluar nga ora
12 n mesdit.
Vitin e kaluar, thon nikoqirt e ksaj ngjar-
je "kemi pasur nj rekord personaliteteve nga
14 vende t bots t cilat patn drguar am-
basadort, e tyre n sheshin ku ngrihet Me-
moriali i Viktimave t Komunizmit . N njoftim
thuhet se edhe personalitete t tjera, ameri-
kane dhe t huaja s bashku me korin diplo-
matik erdhn pr t vn nj kuror dhe pr t
br nderimet e tyre, pr m shum se 100 mil-
ion viktimave t komunizmit. Vendet q u pr-
faqsuan vitin e kaluar ishin: Kroacia, Repub-
lika eke, Estonia, Gjeorgjia, Hungaria, Koso-
va, Letonia, Lituania, Moldavia, Maqedonia,
Polonia, Rumania, Sllovakia dhe Ukraina.
Organizatat t tjera nga bota q prfaq-
sojn kombe t ndryshme, t cilat prjetuan
gjmn komunizm n vendet e tyre, pr do
vit n kt vend kan treguar respektet e tyre,
qysh n vitin 2007, duke prfshir: organizata
t ktilla si Arkivit Popullor Vietnamese , Hue
Asociimit, Kongresi Kombtar Amerikano
Vietnames, Qendra pr nj Kub t Lir, Orga-
nizata shqiptaro-amerikane Shtpia e Liris,
Shoqatat e Tatarve t Krimes, Koalicioni
Liria i Kores s Veriut, Fondacioni pr Hu-
lumtime Laogai, Shoqata -Americano Bjelluri-
siane, Komiteti Amerikano Lituan, dhe Komi-
teti Kombtar i ish- Vendeve t Robruara.
Ekspozite Gulag, e cila do t jet e hapur
n mjediset e Fondacionit Heritage n mes-
dit, shnon hapjes e ksaj ceremonie e cila
m pas shoqrohet me vendosjen e kurorave
me lule t freskta,. Sipas organizatorit ceremo-
nia prmban nj program t detajuar, interak-
tive me sistemin dixhital, 3D . Ku n n nj
mjedis virtual vizitort do t kalojn n
mnuyyr imagjinare npr Kampet e
Gulagve.Kjo lloj shfaqeje i lejon shikuesit te
ecin npr rrugn imagjinare t presekutimit
komunist dhe t prjetojn jetn q kaluan
njerzit n kampet e Gulagve, duke prfshir,
edhe n repartet e zyrat administrative t poli-
cis sekrete, dhomat e izolimit dhe ndrtesa t
tjera tipike, t asaj kohe n nj kamp Gulag, si
dhe ese ekskluzive nga fituesi i mimit Pulitzer
autores Ann Applebaum, historianit t shquar
sovjetik Dr Richard Pipe, dhe autori Estonis
dhe gazetarit Imbi Paju.
Stanislau Shushkevich, Ish-kryetar i
Bjellorusis, do t marr Medaljen e Liris
"Truman-Reagan"
T hnn, n maj 26 viktimave t komu-
nizmit Fondacioni i Memorialit t Viktimave t
Komunizmit n Washington do t dorzoj
Medaljen e Liris Truman-Reagan pr Stanis-
lau Shushkevich, i cili ka nj Ph.D. n fizik,
dhe ishte i pari President i ers post-sovjetike
Bjellorusis dhe sht i njohur pr rolin e tij
pr t ndihmuar pr shprbrjen e repubikave
socialiste ruse - BRSS, dhe pr trheqjen e
SHBA-t do t prkujtojn prvjetorin e pest t
Memorialit kushtuar Viktimave t Komunizmit
Amerika nderon viktimat
e komunizmit n bot
"Memorialit dedikuar Viktimave t Komunizmit, anemban bots,
prfshin edhe Kosovn, edhe Shqiprin, e cila pr gjysm
shekulli hoqi sundimin m t egr komunist n bot."
armve brthamore nga territori i Bjellorusis.
M pas vizitort kan pr t ndjekur nj dis-
kutim t situats aktuale n Bjellorusi, organi-
zuar nga Dr Ariel Cohen dhe Dr Lee Edwards.
Dr Shushkevich ka theksuar se Bjellorusia, sot
nn Alexander Lukashenko sht nj diktat-
ur: kushtetuta e saj sht injoruar dhe legjis-
latura e saj dhe gjyqsia nuk kan pushtet t
vrtet. Dr. Shushkevich sht optimist,
megjithat, se me presion t qndrueshm nga
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimit Evropian
regjimi do t humbas kontrollin e saj n vend.
Si ai shkruan n nj letr t drejtuar Dr Co- n Shtetet e Bashkuara.
hen dhe Dr Edwards:
"Ata prej nesh q prpiqen do dit pr t'u
kthyer n vlerat thelbsore evropiane jan t
sigurt se ditt e regjimit aktual jan t numru-
ara. Ne jemi borxhli pr miqt tan n
demokracit perndimore t cilt ndajn kt dhe se komunistt nuk mund q prgjithmon
besim, dhe t veproj pr t prshpejtuar t t mbajn t shtypur popullin e tyre dhe bur-
pashmangshmen dhe t prgatiten pr nj
INFO
Bjellorusi demokratike dhe t lir"
Me Medaljen e Liris "Truman-Reagan"
do t nderohet dhe disidenti kinez Chen
Guangcheng
Avokati q nuk shikon kinez Avokati i t
drejtave t njeriut, aktivisti i njohur Chen
Guangcheng bri buj ndrkombtare me dal-
jen e tij nga arrest shtpie n Kin. Pas gjetjes
s nj streh t vetme n Ambasadn e SHBA
n Pekin, ai u lejua t hyj n nj spital n Pe-
kin. Ai ka aplikuar pr nj viz pr t studiuar
Kjo situat paraqet nj mundsi pr qever-
in e SHBA pr t kujtuar qeveris komuniste
kineze se t gjith individt q aspirojn pr
liri, do t ken prkrahjen dhe mbshtjen e ka-
mpionit t lirs e demokracis n bot SHBA,
mund ta zvendsosh asnjher.
gosin kundrshtart e tyre.
nacional
Pushtimi i
televizioneve
nga serialet
BUKUREZ SURDULLI*
Sa keq m vjen kur gjat orve t mbrmjes shoh
rrugt e qytetit pa gjallri e dinamik. Sa keq m
vjen kur di se televizioni po i mban aq afr njetzit e
posaqrisht gjinin femrore. Nuk do t m vinte
keq po t'i mbante kaq afr me dicka q i'a vlen por
me kto seriale q tash e sa vite kan pushtuar
mediat tona m vie me t vrtt keq. N skemn
programore t kanaleve tona sht e pabesueshme
se sa shpesh ta vran syrin fjala "serial", sht e
pabesueshme se sa shpesh dgjoj n rrug njerz
q diskutojn kto seriale si tem t tyre t prdit-
shme, sht e pabesueshme q n kt koh kur
koha sht tepr e vlefshme njerzit e shpenzojn
at duke u marrur me seriale latino-amerikane dhe
ato turke. Jam dakort q t shfaqen telenovela n
media e sidomos t atilla q paraqesin jetn reale
dhe prmbajn vlera si edukative, arsimore e kul-
turore, po s'jam aspak dakort me kto telenovela
q pr tem kryesore kan nj dashuri t dshtu-
ar, tradhtin, dhunn, krimin, vrasjen, mosedukim
e posaqrisht kur kto shfaqen jo vetm cdo dite po
edhe reprizohen pothuajse 3 her n dit.
Dua t ndalem tek serialet turke q transmetimin
e tyre mund ta quajm si "rikthim" i interesimit t sh-
qiptarve pr kto seriale. Gjithcka filloi me serialin
"Jet e hidhur" ku pr protagonist kishe Mehmet
Kosovalin- q ndezi zemrat e shqiptarve kur
dgjuan mbiemrin Kosova n nj serial turk! Filli-
misht t gjith menduan se seriali kishte t bnte edhe
me Kosovn si vend po si duket Kosova nuk u b
pjes e atij seriali, por kjo nuk i zhgnjeu aspak njerzit
dhe ata vazhduan ta adhurojn n njfar mnyre
protagonistin e fuqishm Mehmet Kosovn. Adhu-
rimin e tyre e shfaqn edhe kur aktori q portetizonte
Mehmet Kosovn, Kenan Imirzalioglu ku ai bri
hapjen e Javs s Filmit Turk q sipas Ambasads
Turke ishin vet njerzit ata q kishin br nj krkes
q ta sjellin Mehmetin e tyre n Prishtin. At dit n
sheshin "Nna Terez" nuk dihet a kishte ndonj
koncert apo protest ku t gjith "luftonin" q ta pre-
knin vetm nj her "heroin" e tyre! Dhe kshtu
edhe pas ktij seriali vazhduan natyrisht shikimin me
interesim tejet t madh t serialeve t tjera turke.
Ndoshta sht tradita dhe kultura ajo q po i lidh
shqiptart me konsumimin e serialeve t tilla turke
sepse siq e dim kemi disa gjra t prbashkta me
popullin turk, por a po sjellin ndonj vler tjetr tk
ju? A po prcjellin ndonj mesazh q ty do t hyj n
pun ndonjher? A po mson dicka t re prvec
bukurive t Stambollit, q as kjo besoj se nuk sht
dicka e re! Po ju fmij t dashur n kohn kur
ndoshta do t duhej t jeni duke zgjedhur problemet
e matematiks q t merrni nj not t mir n sh-
koll, shum nga ju n at koh sht duke krkuar
nga prindrit e posaqrisht nga nna q ta shpjegoj
se pse u nda Mehmeti nga Nerminin!!!
Serialet turke koht e fundit jan duke u shfaqur
me mas t madhe edhe n vendet e tjera ballkan-
ike dhe deri tek Lindja e Mesme duke i sjelliur Tur-
qis nj audienc ndrkombtare mjaft t madhe.
Nga viti 2001 jasht vendit jan shitur 65 seriale
televizive turke duke i sjell fitim industris s televiz-
ionit turk mbi 50 milion dollar. Mendoj se gjithcka q
e lidh tematikn e serialeve turke me kto vende t
siprprmendura sht tradicionalizmi q n kto
seriale shprehet mjaft shum.
Dhe si prfundim arsye se pse n kanalet
tona jan kaq shum t frekuentuara kso lloj te-
lenovelash nuk sht problem vetm q nuk kan
material tjetr pr t prmbushur skemn pro-
gramore t tyre, por televizioni n t shumtn e
rasteve shfaq at q shikuesi e shikon dhe kul-
tivon dhe prderisa kto seriale kan nj shikuesh-
mri shum t lart normalisht q ato do t vazh-
dojn t transmetohen. Pra vet shikuesit duhet t
vetdijesohen se cka sht n t mir t tyre dhe
cka jo. Jo gjithcka q shfaqet n ekranin televiziv
sht n dobi tonn. sht m mir q sa m
shpesh t kujtojm thnien "Koha sht para"
shfrytzoje cdo sekond sepse vleren e saj nuk
*Studente e gazetarise ne UP
 22/ E Diel,
nacional INFO 20 maj 2012

Prurohet n Prizren Abetarja unike T dieln me 27 maj promovohet

libri "Udha e ndrrs s thyer"
Berisha porosit fqinjt: i Halit Nezs
"lirohuni nga Albanofobia T dieln me 27 maj 2012, n oren 10.00 n Muezun His-
torik Kombtar (salla e biblioteks), gazeta "Nacional"
n bashkpunim me shtepin botuese "Kristalina- K.H"
"Nga Prizreni, duhet t themi fqinjve tan, lirojuni nga shqiptarofobija. Ajo organizojn promovimin e librit "Udha e ndrrs s thy-
sht nj mbeturin e primitivizmit t trashguar tuajin. Shqiptart jan nj er" t veprimtarit t shquar t VATRES dhe t komuni-
komb q din t ruajn dhe t mbajn miqsi. Por gaboni rnd, n qoft se tetit shqiptar n SHBA, zotit Halit Neza. Si shkruan au-
tori i parathnejs s librit dhe redaktori i tij, shkrimtari i
Libraria vazhdoni t shfaqeni shqiptarofobin tuaj me skena si ato t Preshevs, t cilat
njohur Hamit
faktoj, se jeni akoma shum prej jush n stadet primitive."
Bookstore Alia, "Udha e
ndrrs s thy-
e hapur pr er", sht i nj
promovime lloji t veant,
sht nj rrefim i
librash thjesht, i
pabuj, pa pre-
Libraria Bookstore ju falen-
deron pr bashkpunimin tendime pr t
profesional t deritanishm, br histori a pr
do t doja t sillja n v- t'u dhn mesime
mendjen tuaj zgjerimin e morali a filozofie
ktij bashkpunimi edhe t tjerve. Prtej
m tutje. Sidomos tani ne fatit individual t
sezonin e vers promovimi autorit q rrefen
i librave t rinj krkon m n vetn e par,
shum koh dhe prkush- prtej historis s
tim nga t dyja palt, si nga nj famijlje t
librarit ashtu dhe nga sh-
prsekutuar dhe
tpit botuese. Si ju kemi
informuar, libraria t prndjekur nga
"Bookstore.al" v n dis- regjimi komunist, shpaloset n syt e lexuesve nj fat
pozicion t t gjitha sh- kolektiv, madje kombtar i shqiptarve n gjysmen e dyt
tpive botuese, autorve

dhe prkthyesve, salln e
promovimit t librit, e cila
me kapacitetet teknike t saj
ofron jo vetm nj hapsir
relativisht t mjaftueshme,
por edhe t mirpajisur me
videoprojektor, audiofoni t
dedikuar dhe me internet
'wireless'. Ne jemi n dis-
pozicionin tuaj pr t
mundsuar dhe koordinuar
lidhjen me median dhe
televizionet pr t shoqru-
ar kronikisht t gjitha pro-
movimet q ju gjykoni t
nevojshme pr titujt e rinj t
cilt kan nevojn e njo-
hjes dhe informimit para-
prak nga publiku.
Gazetart
serb vizitojn
N
qytetin historik t Prizren, sht pro
movuar Abetarja unike, n nj ceremoni
ku kan marr drejtuesit m t lart sh-
tetror t Kosovs dhe Shqipris. Kryeminis-
tri Sali Berisha, tha se Abetarja m e re bart
emrin e gjeneratave t shqiptarve q sakrifikuar
nga lufta e Sknderbeut e deri te luftrat e fun-
din n trojet shqiptare. Sipas Berishs, Abetarja
e promovuar sot bart idealin e liris s sh-
qiptarve dhe njkohsisht shnon edhe t
arriturn historike t prpjekjes s shqiptarve
pr t mbrojtur kulturn e tyre."Abetarja, nuk
duhet t harroni kurr, se ka vetm ndrrn, por
ka me qindra e mijra jet t flijuara q ju t nd-
jeheni t lir dhe t jemi si komb aty ku jemi
krenar, t ndrtojm t ardhmen ton, t ardhmen
e shklqyer q meritojm, krenar me qndresn
ton, t vendosur n t ardhmen ton evropi-
ane. Kombi shqiptar kurr n historin e tij, nuk
ka qen m i bashkuar, m i sigurt pr t ardhme e
tij q meriton. Abetarja sht margaritari i kurors
s 100-vjetorit t Shqipris s pavarur", tha
Sali Berisha, Kryeministr i Shqipris.
Nga prurimi n Prizren i Abetares unike
Kryeministri shqiptar, tha m tej se sot jemi
m t vendosur se kurr t punojm pr projek-
tin e bashkimit t kombit shqiptar, dhe tregimin
e vlerave t qytetrimit evropian. Ai me kt
rast ju dha edhe nj mesazh shteteve fqinje, t
cilat kan frik nga shqiptart."Nga Prizreni, du- t shekullit t 20-t. sht tragjedia kombtare q solli
het t themi fqinjve tan, lirojuni nga sh- komunizmi pr mijra familje shqiptare , pr mijra nacio-
qiptarofobija. Ajo sht nj mbeturin e primi- nalist q moren udht e ndrrs s thyer, mergimit t
tivizmit t trashguar tuajin. Shqiptart jan nj gjat politik n ish-Jugosllavi, n Europ dhe SHBA.Libri
komb q din t ruajn dhe t mbajn miqsi. i Halit Nezajt, prbehet nga nj galeri e tr prsonazhes
Por gaboni rnd, n qoft se vazhdoni t tragjik, figura t shquara t Lufts s Dyt Botrore dhe
shfaqeni shqiptarofobin tuaj me skena si ato t
n vijim, q autori i prshkruan me mjeshtri dhe origji-
Preshevs, t cilat faktoj, se jeni akoma shum
nalitet. Ftoheni pr t marr pjes n kt promovim in-
prej jush n stadet primitive", tha Sali Berisha,
Kryeministr i Shqipris. Ndrsa, kryeministri teresant. Autori i librit n fund t promovimit do te jape
i Kosovs, Hashim Thaqi tha se sot sht nj edhe nj koktej pr t pranishmit.
dit historike pr kombin, kulturn dhe
qytetrimin shqiptar. Ai tha se shqiptart po Prcillet n banesn e fundit,
promovojn Abetaren e par t shqiptareve dhe
kjo si tha ai, sht nj e arritur historike. "Kjo koreografi i shquar Agron Aliaj
Abetare sht pasqyrim i fryms evropiane t
hapsirs kulturore shqiptare, pa imponime TIRAN - Miq t afrm,
ideologjike, pa diktat dhe forma tjetra jasht in- koleg dhe personalitete t
stitucionale. Kjo Abetare e prbashkt sht vendit i kan dhn lam-
shprehje e ndrgjegjes dhe emancipimit t ko- tumirn e fundit maestros s
mbit ton, sht Abetare e liris, Abetare e baletit, Agron Aliaj. Duke
demokracis, Abetare e Kosovs evropiane kryer homazhe n Teatrin e
dhe Shqipris evropiane, dhe e gjith sh- Operas dhe Baletit ata kan
qiptarve evropian", tha Hashim Thai, Kryem- vlersuar figurn e ko-
inistr i Kosovs. Ndryshe Abetarja unike sh- reografit t njohur dhe kon-
t hartuar nga katr autor, dy nga Kosova dhe tributin e tij n artin shqiptar.
dy nga Shqipria, dhe promovimi i saj u b n
Pas nj lufte t gjat mes
Prizren n qytetin ku jan vn themelet e sh-
tetit shqiptar, n kuadr t shnimit t 100-vje- jets dhe vdekjes, zemra e ko-
reografit t njohur ka ndalur
torit t Pavarsis s Shqipris.
dje n reanimacionin e Qen-
drs Spitalore Universitare "Nn Tereza". Familjart i kan

Sarandn
SARAND - Nj grup
gazetarsh nga disa prej
mediave prestigjoze n
Serbi, kan vizituar sot Sa-
randn n kuadr t nj
turi q kan ndrmarr n
t gjith vendin pr t par
nga afr veorit, zhvillimin
dhe kulturn shqiptare. Si
kryeqytetar i Sarands,
zoti Stefan ipa, i ka pritur
ata n zyrn e tij, ku i njo-
hu me etapat e krijimit dhe
zhvillimit t qytetit bregdetar
dhe veorit q ai mbart.
Kryebashkiaku ipa ftoi
gazetart serb t push-
ojn n Sarand kt vit,
pasi sipas tij, qyteti ofron
gjithka pr kdo.
NATO: SHQIPTART PRBJN 40% T POPULLSIS S MAQEDONIS br shpesh her apel shtetit, q t'i krijonte mundsi trajti-
mi m t specializuar, qoft n spitalet publike, apo private
Shqiptart prbjn 40 pr n vend ose jasht shtetit. Dshira e fundit e koreografit
qind t numrit t prgjiths- Agron Aliaj ka qn t prcillej me nj vepr skenike, ndaj
hm t popullsis n Maqe- sot Teatri Kombtar i Operas dhe Baletit i dedikon premirn
doni. Kjo e dhn sht e muzikalit "Carmina Burana". Baletmaestro Aliaj u nderua
inkorporuar n prshkrimin paraditen e sotme n skenn ku ngjiti pr 50 vjet vepra
e shkurtr t Maqedonis botrore e kombtare, nga kolegt dhe t gjith ata baler-
n uebfaqen zyrtare t in t rinj pr t cilt Agron Aliaj ka qn nj pik referimi.
Samitit t NATO-s n ika-
Drejtori i TKOB-it, Zhani Ciko, e cilsoi Aliajn si artistin
go, njofton Zhurnal. Madje,
n prshkrimin prej 5-6 fjal- bazal pr zhvillimet historike t TKOB-it dhe themeluesin e
baletit klasik dhe koreografis shqiptare. "Aliaj ka qn nj
ish, bhet fjal vetm pr
shqiptart dhe shtimin e nga artistt, q me erudicionin e tij ishte i zoti t prthithte
tyre t lart t popullsis. kumtin m t mir t artit shqiptar dhe ta transformonte at
"Q nga mbarimi i Lufts s n nj simbioz bashkveprimi mes t gjitha arteve", tha
Dyt Botrore, popullsia e viti 1953 deri n regjistrimin shqiptarve, sht m i pop- Ciko. Agron Aliaj u nda nga jeta n moshn 79-vjeare, ditn
ish-Republiks Jugosllave e vitit 2002, prqindja e ulluari dhe prbn 40 pr- e djeshme dhe la pas jo vetm veprat e tij, q jan pjes
t Maqedonis sht rritur popullsis shqiptare sht qindshin e numrit t popu- autentike e TKOB-it, por edhe nj sr projektesh t pareal-
n mnyr t qndrueshme, trefishuar. Pjesa perndi- llsis", thuhet n uebfaqen izuara. Sipas Cikos, veprat e reja shqiptare, por edhe rivnia
me rritje t lart sidomos t more e territorit t vendit, zyrtare t Samitit t NATO-s e veprave t tij, duke i par me nj sy kritik, ka qn gjith-
komunitetit shqiptar. Q nga ku jetojn numri m i madh i n ikago. mon tema e bisedave me baletmaestrin.
23/ E Diel,
20 maj 2012
INFO nacional
Nishliu trheq vemendjen e kritiks n "Eurovizion"

Rona Nishliu,
nj kngtare e gzuar
me nj kng t trishtuar
Demai,
"E pyetur n konferencn pr shtyp se, prse ajo zgjodhi q knga t
interpretohej n shqip, Rona tha se do kng tingllon m bukur n

Pausini, kngtarja q
gjuhn q sht krijuar q n fillim."
Baca i
Republiks
TIRAN - Kngtarja Rona
magjepsi me zrin e saj Italin Nishliu bri provn e saj t par
n skenn e "Eurovizionit" n
Scarlett Alice Laura Pausini, kalindur 16 maj 1974) sht
kngtarja e cila mgjepsi me zrin e saj jo vetm italin. Ajo
Baku t Azerbajxhanit, ku m pas
ka dal edhe n nj konferenc
s letrave
debutoi n vitin 1993 n Festivalin e 43 t Muziks "Sanre- pr shtyp. Nishliu interpretoi PRISHTIN - Person-
mo" me "Vetmi" kng e cila u b nj hit ndrkombtar, duke baladn e saj "Suus" e vetme
alitete t jets publike,
arritur vendin e par n tabeln pr kngtaret Single ital- n sken pa pasur nevojn e
iane dhe ne 10 -shen e pare n Franc dhe nTeksas.Albumi efekteve apo nj zri t dyt. personalitete t letrave e
i saj i pare doli n tregun Italian m 18 maj 1993 dhe m von "Pas provs s par do t jem student ishin mbledhur
u b nj sukses ndrkombtar, duke shitur dy milion kopje gati pr provn gjenerale para n ambjentet e Univer-
n mbar botn. Albumi i dyt i saj doli n treg n vitin 1994 publikut dhe kjo sht ajo q sitetit AAB ne Prishtin,
dhe konfirmoi suksesin e saj, duke shitur 3.000.000 kopje n kam pritur prej shum kohsh. pr ta nderuar Adem De-
mbar botn. N nntor t vitit 1994 ajo nxorri ne treg albu- Publiku t jep shum energji dhe main, ose bacn Adem,
min e saj t par n gjuhn spanjolle, t titulluar Laura Pausi- magjia q ai krijon sht shum si e quajn sot pothua-
ni dhe i prbr nga dhjet kng t prfshira n veprat e saj e rndsishme pr mua", sht jse t gjith. "Krijimtaria
t mparshme.Albumi ishte certifikuar nga Shoqata e gra- shprehur Nishliu pr Euroviz- t trishtuar. Gjat konferencs Los Anxheles, ndrsa prpuni- letrare dhe politike e
mafoni dheVideographic i Spanjs, duke e br at artiste e ion. tv. "Suus" do t kndohet pr shtyp, kngtarja nga Kos- mi i saj sht br n studion Adem Demait" qe mani-
cila nuk ishte nga spanja por q arriti t shiste m shum se n shqip n natn e par t Eu- ova tha se knga, teksti i s cils muzikore Sterling, n Nju-Jork.
festimi kulturor e artistik i
1.000.000 kopje n kt vend. rovizionit n 22 maj. E pyetur n sht shkruar prej saj, sht nj Ky sht edicioni i 57-t i
Gjat karriers s saj, Laura Pausini fitoi tre mime lat- konferencn pr shtyp se, prse eksperienc personale. "Ka t "Eurovizionit" q mbahet m 22 cili u mbajt t premten n
ine Grammy pr albumin Best Female Pop vokale, me t ajo zgjodhi q knga t interpre- bj me momentet e kqija q deri 26 maj n Baku t Azerbajx- Prishtin n nder t fig-
dhnat e saj Escucha (2005), song Yo (2007) dhe anticipa- tohej n shqip, Rona tha se do dokush mund t ket. Por, hanit. N datat 22 dhe 24 maj urs s veprimtarit t
da Pranvera (2009).M 8 shkurt, 2006 ajo ishte e para femr kng tingllon m bukur n gjithmon ka drit n fund t hyjn n konkurrim 37 kng. shquar politik e kombtar.
italiane q fitoi nj mim Grammy, duke marr miminpr gjuhn q sht krijuar q n tunelit. Knga ime i dedikohet Ndrsa finalja e madhe mbahet N hapjen e ktij mani-
albumin m t mir latin Pop me Escucha. N vitin 2004, fillim. "Ky sht suksesi m i t gjith atyre q po kalojn nj mbrmjen e 26 majit. Kngtarja festimi, poeti e publicisti
Birchmeier Jason Allmusic e konsideroi shitjen e albumeve madh i jets sime", sht shpre- periudh t keqe", tha Rona nga Kosova do t performoj n Agim Vinca e quajti De-
t Pausinit "nje akt mbreslns pr dik q kurr nuk do hur Rona Nishliu. Kjo e fundit Nishliu. Knga sht regjistru- natn e par t festivalit, s bash- main "Baca i Repub-
t thyhej n tregun fitimprurs n gjuhn angleze."Laura sht cilsuar n Baku si nj ar n studiot e Ocean Way Re- ku me shtetet si Rumania, Gre- likave t letrave", n
Pausini ka lindur n Faenza simbolit Provinca e Raven kngtare e gzuar me nj kng cording dhe Capitol Records n qia, Rusia, Belgjika, Hungaria, etj shenj vlersimi pr kon-
dhe sht e bija e Fabrizio Pausini dhe Xhana Ballardini,
tributin politik dhe letrar,
ifti pausini kan edhe dy vajza ku Laura sht e madhja.
dhe si nj hero i her-
Shfaqja e par e saj ishte m 16 maj 1985, kur ajo kndoi Gazetarja e Deutsche Welles, shm i Kosovs. "Ai ishte
sbashku me babain e saj n nj piano bar n Bolonja t Italis,
qysh ather Laura vazhdoi t kryej s bashku me t atin Mimoza Cika-Kelmendi, Baca i Republikave t
letrave, nj veprimtar i
mesimet e t knduarit n piano bare dhe lokale. Ndrkoh, ajo
n fillimet e saj ka knduar edhe n nj kor t kishs. Karriera e
promovoi librin e saj n Prishtin shquar politik. Ai ishte nj
saj filloi n vitin 1993, kur Laura debutoi n seksionin e Prishtin. Gazetarja e Deutsche Welles, Mimoza Cika-Kelmendi, armik i shtetit t ather-
artistve t sapoardhur t Festivalit 43-t t San Remos. M promovoi n Prishtin librin e saj "Kosova si shtje evropiane". shm, sepse kishte nj
27 shkurt, ajo fitoi konkursin me kengn e saj "La solitudine" Libri ndjek hap pas hapi agjendn e Brukselit pr Prishtinn. ndrr, e ajo ishte lirimi
e cila m von u b nj nga hitet m t njohura t saj. Me librin e saj autorja u kushton trsisht vmendje raporteve t i Kosovs dhe bashkimi i
Disa nga mimet e fituara nga kngtarja jan: shtetit t ri t Kosovs dhe aspirats s popullit t saj, pr t qen saj me Shqiprin. I kish-
Latin Grammy Awards, Best Female Pop Vocal Album, pjes e Evrops s bashkuar. N libr shtjellohet n mnyr pub- te 22 vjet kur botoi roma-
Grammy Award, Best Latin Pop Album etj. licistike dhe analitike rruga e gjat q BE-ja ka br pr Kosovn nin "Gjarprinjt e
Prgatiti Nertila Doko qysh nga lufta n vitin 1999 deri n ditt e sotme.
gjakut", pr t cilin u
dnua me 28 vjet burg
Nj tjetr krijuese shqiptare nga sistemi i athershm
me sukses nderkombtar Shkrimtari Besnik Mustafaj titist e disa lakenj politik
shqiptar, t cilt
TORINO - Nj tjetr krijuese sh-
qiptare spikat n panairin ndrko-
mbtar t Librit n Torino. N mby-
promovon dy libra n Shkup shpresonin se me bur-
gosjen e tij ai nuk para-
llje t ktij aktiviteti, nj nga m t "N veprimtari foln Aziz Pollozhani - pr veprn "Fletorja rezervat", dhe qiste m rrezik. Por,
rndsishmit n Evrop e q sivjet Adem Demai ishte i pa-
prof. Blerim Reka - pr veprn "Midis krimeve dhe mirazheve."
u vizitua nga 320 mije vizitor, u thyeshm". Por, pr vet
ndan mimet e edicionit t shtat SHKUP, 18 MAJ - N Qendrn Informative - Kultur- Demain, salla e Univer-
t konkursit letrar "Lingua Madre", ore n Shkup u b promovimi i dy librave nga shkrimtari sitetit AAB q ishte e
i cili kt vit u fitua nga Migena i mirenjohur Besnik Mustafaj:"Fletorja rezervat" dhe mbushur me student,
Proi.Kjo 27-vjeare e lindur n Vlor "Midis krimeve dhe mirazheve". Gjat ksaj periudhe ndoshta e bri edhe at
bindi jurin me tregimin "Muzeu i t afro 20 vjeare Mustafaj ka mbajtur gjithashtu funksione ta quaj veten student t
ardhmes", i cili u vlersua pr stilin trheqs dhe gjuhn t larta n fushn e diplomacis dhe t politiks s jash- prjetshm. N kt
q e rrmben lexuesin, bn t ditur Starti. Migena Proi je- tme. 1992-1997- ambasador i Shqipris n Franc dhe manifestim foli edhe Hys-
ton n Itali q n moshn 5-vjeare, por kjo nuk e ka pen- pran UNESCO-s. 2005-2007 Ministr i punve t Jash- en Matoshi, drejtor i Insti-
guar q n tregimet e saj t sjell m s miri edhe temat e tme i Republiks s Shqipris. Vepra e tij letrare prf-
mrgimit, me dilemn mes dy botve, me iluzionet dhe zh- tutit Albanologjik, i cili
shin poezi, tregime, proza pr fmij, ese, skenare fil-
gnjimet n dy realitetet.Ky sht i katrti vit radhazi q n para t pranishmve tha
mash, romane dhe prkthime. Romanet, poezit dhe es-
podiumin e nderit t ktij konkursi nuk mungojn shqiptart. et e tij jan botuar dhe vlersuar n me shum se dhjet se nse diku do t duhej
N vitin 2009 fituese u shpall Alketa Kosova, ndrsa gjuh. Pas Ismail Kadares, Besnik Mustafaj sht sh- t merrej nj model pr
nj vit m pas Kamela Guza, me tregimin "Vendi i kufijve". krimtari shqiptar m i prkthyer dhe i vlersuar n bot qndrueshmrin e nj
Vitin e kaluar, vendi i tret i fituar nga Generda Brae bri nga kritika dhe publiku. N maqedonisht sht perkthy- individi, ather syt do
buj jo vetm pr talentin, por mbi t gjitha pr moshn e er romani i tij "Vera pa kthim".N veprimtari foln Aziz t duhej drejtuar kah
autores e cila ishte vetm 11 vje. Pollozhani - pr veprn "Fletorja rezervat", dhe prof. Adem Demai.
Blerim Reka - pr veprn "Midis krimeve dhe mirazheve."
 24/ E Diel,
nacional 20 maj 2012

CMYK