LTD GEDN XTSARLAR

ADDL - Azrbaycan dilinin dialektoloji idm. - idmanda

lti iqt. - iqtisadiyyatda
ADL Azrbaycan dilinin izahl lti isteh. - istehza il ilonir
arx. - arxaik sz kl.d. - klassik dbiyyatda ilnn sz
astr. - astronomiya khn. - khnlmi sz
Ata. sz - atalar sz k.t. - knd tsrrfatnda
biol. - biologiyada qd. - qdim sz
bot. - botanikada qram. - qrammatikada
cor. - corafiyada mc. - mcazi mnada
dan. - danqda ilnn sz mh. - mhlli sz
dniz. - dnizilikd mtb. - mtbd
dial. - dialektd mus. - musiqid
dil. - dililikd nifr. - nifrtl
din. - dini sz riyaz. - riyaziyyatda
etn. - etnoqrafiyada air. - airan
evf. - evfemizm tar. - tarixd
db. - dbiyyatnaslqda tex. - texnikada
fls. - flsfd tnt. - tntnli sz
fiziol. - fiziologiyada tb. - tbehlrd
fiz. - fizikada tib. - tibd
folk. - folklorda vulq. - vulqar sz
fr.v. - frazeoloji vahid zar. - zarafatla
hq. - hquqnaslqda zool. zoologiyada

9
Ab
Aa
ab bax su
I ABA (mslman ruhanilrinin stdn
geydiklri qolsuz v ya gdkqollu, yaxas
aq uzun paltar, xalat) ..nc gn Molla
Rcbi k il qayet qmgin v ayaqlar
abasmn tyin dolaa-dolaa gedn grr
sn (Talbl); LBBAD (khn.) [Axund]
qara ke lbbadsini ehmalca iynin salb,
dhliz xd (Mir Clal).
II aba bax ata-baba
ABAD (hmi tikintisi, yaay n hr
eyi olan) uann Hamamqaba ksi
z-zlynd, enli v abad klrdn he trik ayniki paqqldayrd (M.Hseyn);
sab edilirdi (B.Bayramov); ABADAN Aba
dan mdnlri, isiz qalan fhllr; Qollar,
ayaqlar zncirli dustaq ran (M.Rahim);
MMUR (kl.d.) Cml mmur oldu viran
(M..Sabir).
abadan bax abad
abadanlamaq bax abadlamaq
abadanlq bax 1. abadlq; 2. avadanlq
abadstan bax abadlq
ABADLADIRMAQ O, i bana glli
xeyli tez bina tikdirib klri abadladrb
(M.Hseyn); ABAD ETMK/ELMK
Amma burada ilr trsindir, yuxandan
aa abad edirlr (.Haqverdiyev); ABA-
DANLADIRMAQ.
ABADLAMAQ ..Qsb salnacaq, bu
yerlr abadlaacaq, yol kilck.. (B.Bay
ramov); ABAD OLMAQ May aynn birin
dn sentyabrn ortasmadk hr enlik v
abad olur (.Haqverdiyev); MMUR
OLMAQ (kl.d.) Qoy cahan elm ile pmur
olsun; Vtn o sayd mmr olsun (A.Sh-
ht); ABADANLAMAQ.
ABADLIQ (mxtlif mnalarda: knd,
hr, mskn, enlik, yaay n rait) (Q.Zakir); AB-ZNDGAN (kl.d.) Pey
[Ataby:] Sn imali Azerbaycan xalqnn
sadti v mmlktin abadl n hr zindgani (Fzuli); DRLK SUYU Hr
n ki istyirsn heyata keirmk mmkn-
Abi-hyat
dr (M.S.Ordubadi); ABADANLIQ Hr
bir l qoysa abadanla; Kndimiz byyb
bir hr olar (S.Vurun); ABADISTAN
(kln.).
ABASBY, AAGRMZ, BAL-
ARMUDU (irin, tirli yay armud nv)
ABBAT (din.), RAHB
ABBATLQ (din.), RAHBLK
abco bax piv
abdal bax srsri; drvi 1
abdstxana bax ayaqyolu
abgrdn bax m
abgst bax bozba
ab-hava bax iqlim 1
ABI (rng) stn qaln ab kazdan
sfr salnm balaca stolun qranda elek
AIQ-GY.
abr bax 1. hya; 2. paltar
abr-hya bax hya
abrl bax hyal
abrsz bax hyasz
abrszlq bax hyaszlq
abi-bqa bax abi-hyat
abid bax ibadeti
1. ABD, YADGAR (diqqtlayiq i,
sr) Grk bunun qaba alma, saraylara
ylm olub-qalan qiymtli eylr, dd-
baba yadigarlar, lyazmalar, digr abidlr
buradan xmaya (.Cfrzad).
2. abid bax heykl 1
abi-heyvan bax abi-hyat
AB-HYAT (kl.d.) (Zlmtd bir
bulan suyu olub ki, onu in lmzmi)
Odur sni oul kimi cbhlrdn keirn;
Odur seni llril abi-hyat iirn (M.Ra
him); AB-BQA (kl.d.) Bu zlmti-zl
fnd lbin - abi-bqamz; Yz emeyi-
heyvan ola, knlm sni istr (S..irvani);
AB-HEYVAN (kl.d.) zib lli qatb abi-
heyvana; Qnd il yorulub dil-dodaq kib
vndi gl eyl rvani; Xzr yetir abi-
ey dirilik suyunu iib, mr ilk df qdm
11
Abi-niysan Acmaq
atrd.. (mnzminli); SUY-HEYVAN llri titrmy balad (M.Hseyn); HRS
(kl.d.) Suyi-heyvan n zlmt iind; Mmmd byin qan beynin vurdu, hirsin
Xtayi Xezrii skndr glbdr (Xtyi). dn titrdi... (mnzminli); QZB
abi-niysan bax neysan Mn... hya v qzbdn boular kimi olub
abi-zindgani bax abi-hyat sz tapa bilmdim (M.brahimov); QEYZ
abqora bax qorasuyu Pas yralana-yralana qeyz v istehza il:
abstrakt bax mcrrd - Mn neylmim?! - dedi (S.Rhimov);
ABYEK [Rstm:] Bu me abveiyi- HKK Bu gl, yamanca dydi hdf;
nin azn zn vaxtm da olubdur (S.Re- Dala da baxmad o hikksindn (B.Vahab
himov); ME GZTS (KEK zad); KN [Hmid] mcrasna smayan
S) Me keikisindn yadigar qalm ay kimi, kini, hiddti coub-dard (H.Ab
qovluu ad, iindki tz v khn xatir baszad); HDDT (bax).
lri, mktublar oxumaa balad (.Yusif- 1. ACIQLANMAQ Dedim gzl, bir bus
olu). ver o xaldan; Acqland, dedi, al, sn qur
1. AC (yemy ehtiyac olan) A kndlilr; ban (Aq Abbas); QABARMAQ Gyrin
Shri ac, axam ac; Qatlamayn ziyyt Xudaverdini grb qapdan cld xaraq,
(M.Rahim); rma, yat, ay ac toyuq, yu Maroya qabard (S.Rhimov); BRNN
xunda oxca dar gr (M..Sabir); QARNI- STN QIQIRMAQ, SRT SZ
BO trafda yb uaq, byk; Qarbo, DEMK, TPNMK.
l bo (R.Rza); NAHARSIZ Soxuldu quy 2. acqlanmaq bax hirslnmk
ruu yerdn gtr; Ne gnd naharszd, ACILAMAQ (ac szlr demk) [mam-
tr (Q.Zakir); QARNI AC, QURSAI qulu:] Adamlarla hesablamamam, yax
BO. tklifl glnlri aclayb yola salmam.,
2. ac bax tamahkar, acgz(l) bunun nticsidir (M.brahimov); YN-
3. ac bax yoxsul LMK(e.) [lyarov:] vvldn vard
ac-acna bax acqarna hsn camal, indi olub dli Bayramal! -
acgdn bax qarnqulu dey o yen Xlili iynldi (M.Hseyn);
ACGZ(LU) (he ndn, he eydn gz QLBN DYMK Sallanb - sallanb
doymayan) Acgzdr, hrisdir, baqalarn zn ym; El szgn baxb qlbim
dan pay umandr (M.Rahim); TAMAHKAR dym (Aq lsgr); QLBN TO
..blft Mirznin v mumiyytl qacar XUNMAQ Ninan mhbbtl saxla, onun
ahzadlrinin tamahkar v rvtxor ol qlbin toxunma (M.S.Ordubadi); SANC
duqlarn bilirdim (M. S.Ordubadi); AC, MAQ (mc.) Elman Rafiqi qzdrr, Rafiq
DOYMAZ, GZA, GZDOYMAZ, dhmi sancr (.Kerim).
QARINQULU (bax), LLYN (dan.). acl bax zhrli
ACI, TLX (kl.d.), ZHR (mc.), aclq (mc.) bax flakt
ZHR KM (ox ac), ZQQTO (ox I ACIMAQ [Zeynal:] gr vziyytim
ac). acyrsnzsa, szm ksmyin (B.Bayra
ACIDL (ac sz deyn) Ya da ki, ox mov); QLB YANMAQ (fr.v.) Qlbim
sevirm, eqimiz iddtlidir; Ya mn ac yanar, ona deyrm; Ay yazq ocuq! Sn
dilm ox, ya da qz hiddtlidir (M.Rahim); sevgili vetencigimin gl fidansan (A. Sh
ZVAY (mc.) Bli, dnyada zvay adam ht); RHM GLMK Rhmin glsin,
az deyil (Anar); DLACI. ay nene; Rhmin glsin, ay nn; Qapda
ACIQ (nys qar oyanan psixi bir na duran olana; Rhmin glsin, ay nene (Xalq
rahatlq) Cmil... glnd acndan Tahirin mahns); YAZII GLMK ..Balaca
12
Acmaq
qucuazlara yazn glrs, analarn bura acnn, kneyin, adamayovumazn biridir
xarsan.. (S.S.Axundov).
II ACIMAQ (xmir haqqnda), GL
MK, QICQIRMAQ, KPMK
III acmaq bax heyfsilnmk
acmaq bax gynmk
actma bax maya II
aciz bax 1. zif 1; 2. bacarqsz
acizlik bax ziflik
ACQARINA (ac halda, he bir ey yem
dn) [Glzar Knl:] Ay qz, onu acqarna
i, sinn n d yaxdr, boazn n d adamdanqaan bax adamayovumaz
(X.Hasilova); AC-ACINA [Selim:] Ac-
acma yatblar (C.Cabbarl); AC-SUSUZ
[Sitar:] ..mnim n Frhadn evind ac-
susuz dolanmaq. Nsrddin ahn lziz taam
larndan yaxdr (C.Cabbarl).
ac-susuz bax acqarna
aq bax akar
aq-akar bax akar
aqfikirli bax trqqiprvr
aq-gy bax ab
almaq bax iklnmk 1
aun bax dnya
1. AD, SM (kl.d.) [Srxan:] Balayn
isminizi bilmirm. Cavad tez adn dedi
(.Vliyev); NAM Korolu namun gtrn;
Yurdunda can olan yoxdu (Korolu).
2. ad bax ad-san
3. ad bax srlvh
ADA (Jr trfdn su il hat olunmu
quru sah) [Geoloq:] Mn el glir ki, qu
ruda qazlan bzi quyularn neft yataqlar bu
adaya qdr uzanr (M.Hseyn); CZR
(khn.) in bhrind bir czir var idi; Zi-
yad basfa lfsar idi (Q.Zakir),
adax bax nian 1
adaxlamaq bax nianlamaq 1
adaxlandrmaq bax nianlamaq 1
adaxlanmaq bax nianlanmaq
adaxl bax nianl
adaxlbazlq bax nianlbazlq
adam bax 1. insan; 2. havadar; 3. oyna
ADAMAYOVUMAZ (adamlarla n
siyyt balamayan) [Xdic:] Trs Tahir ti
Adt
(Anar); QANISOYUQ hrimizd yax
v namuslu adamlarla brabr, zdnk v
qansoyuq adamlarn da olduunu boynu
muza almalyq (M.S.Ordubadi); QARAQA
BAQ Slh zaman qaraqabaq olanlar bel
mehribanlar, bir-birin tslli verir (.bl-
hsn); ADAMDANQAAN, ADAM-
SEVMZ, NSANDANQAAN, NSAN-
SEVMZ, NSANGRZ, MRDMG-
RZ, MZANTROP.
adamiyyt bax insanlq
adamoynadan bax masqara
adamsatan bax xain 1; xbri; satqn
adamsevmz bax adamayovumaz
ADA, HMAD (adlar eyni olan adam)
ADDIM Aacn klgsindn be addm
aralanmamam ki, Ulduzun ssini eidib
dndm (M.brahimov); QDM (dan.)
...atl v Hac Namazal girdilr knd v
Kerbelay Mirzli dzlib bir-iki qdm
qabaa yeriyib syldi: Allah axrn xeyir
elsin! (C.Mmmedquluzad).
ADDIM-ADDIM Gzmsm d addm-
addm; Kerini, Benoresi; Hindli qarda, z
ssindir; erimdki syan ssi (M.Rahim);
QDM-QDM Gzckdir qdn-
qdm bam; Grckdir zml arda
m (A.Shht); YAVA-YAVA (bax).
ADDIMLAMAQ Alo kii kynkck v
ayaqyaln onun [Glsnmin] arxasnca
addmlad (S.Rhimov); ADDIM ATMAQ
[blhsn by:] O, men syknrk
addm atrd (M.S.Ordubadi); YERMK
...Krblay Mirzli dzlib bir-iki qdm
qabaa yeriyib syldi: Allah axrn xeyir
elsin! (C.Mmmdquluzad).
1. ADT, NN Cnnt deyil; Xeyr,
hr el-obanm; z nnsi var, z adti var
(M.Rahim); DB, QAYDA Sizin tdbiri
nizl, sizin tlbinizl; Bu khn qaydanzla,
bu khn dbinizl (M.Rahim); RSM
(khn.) Rsmdir kim, ahlar virandn olmaz
xrac (S..irvani).
13
Adt A
2. adt bax vrdi AERODROM Budur, biz artq aerodrom
3. adt bax xasiyyt dayq (M.Hseyn); AEROPORT [Valeh:]
adtkrd bax vrdili Aeroportdan glirik.. (.fndiyev); AERO-
adbilinmz bax namlum MEYDAN K! Bayr! Meydan! Drd
ADINA (hftnin 4-c gn) [Cavad:] motorlu uaq! Aeromeydan! (R.Rza); TY
Bu gn tkdir, sabah yox biri gn adnadr.. YAR MEYDANI (LMANI) Rfiq qa
(.Vliyev); CM AXAMI Bir cm pdan xd. Evlrinin tinindki dayanacaqda
axam iin axrnda Mirmehdi Hmidi a taksiy ylib oferdn tyyar meydanna
rb dedi: - Balolan, zorsan, gcn sz yox srmyi xahi etdi (H. Abbaszad); Tyyar
dur (H.Abbaszade); PNCNB [Vli:] nin yer enmyin bir saat qalmd. Tyyar
Pncnb gn qzm bir bua be-alt limanna getmyi qrara ald (M.Rahim).
adam yaralad.. (A.aiq). aeromeydan bax aerodrom
adi bax sad aeroplan bax tyyar
adil bax daltli aeroplan bax tyyari
adilik bax sadlik aeroport bax aerodrom
adl bax adl-sanl AFRN, HSN {trif ifad edir) Eq
ADLI-SANLI {ad qazanm adam) Qoca olsun, ay xanm, afrin, hsn (M.Rahim);
Mrdana tz ba qonusu glmidi. Adl- BRKALLA(H) [Pstbanu byim:] Ha
sanl bestkard (X.Hasilova); ADLI [skn- qoaq, ha qoaq, barakallah, afrin! (N.Ve-
zirov); MAALLA(H) [Nsrulla:] Brkalla,
dr:] Dnyada n adl bir tacidard; Dalar
xanm qz, maalla xanm qz (M.S.Ordu-
titrdn ordusu vard (A.aiq); MHUR
badi); MRHBA Hr trfdn - Mrhba
El mhur bir ixtisas sahibinin n n shv
turanllar! hsn turanllar! Afrin turanllar!
etdiyini baa d bilmirdi? (Y.zimzad);
- ssi meydan azna ald (M.S.Ordubadi);
HRTL [Smd:] Onlar varl, hrtli,
YAA [Koxa:] Mtlb st gldin, afrin,
byk adamlardr (C.Cabbarl); TANINMI
yaa (S.Rstm).
[Ferman] lknin mhur, tannm qz ile aft bax flakt
yara girmidi (.Sadq); ALAN (khn.) affks bax kili 1
Ey Hesnby, miri-alian; Elmi-hikmtd afia bax elan
saniyi-Loman (S..irvani); NAMDAR afiyt bax salamlq
(kl.d.) [Qrib:] Haqq sni dnyada namdar aftab bax gne
eylsin.. (Aq Qrib), AFTAFA/AFTABA {su n llkli v
adres bax nvan qulplu qab) Nnxanm suyu gtirib, afta
AD-SAN, HRT alma-vuruma fada knc qoydu v palazlar geri qatlad
ad-san n sen; hrt, layiq olsa tapacaq (mnzminli); LLYN {dan.) [Molla
sni (D.Nsib); AD Uymaram hrt; N Salman:] Nuru, snin qiyasma gr mn g
ada mn (D.Nsib); AN Mn n var-dvlt rk Qann olaydm; bs mn niy bir hsir
n; N an, n hrt n; Hsrt km v llyindn qeyri bir zada malik deyilm?!
yirm bil (M.Rahim); SAN N is, qarda (M.F.Axundzad).
nn adna, sanna da layiq deyildi ki, meymun agah bax xbrdar
oynatsn (N.Nrimanov); NFUZ {bax). agent bax 1. casus; 2. mvkkil
1. ADSIZ, NAMSIZ {ad olmayan) agentlik bax 1. casusluq; 2. mvkkillik
2. adsz bax imzasz 1. A {rng) A kpk, qara kpk, ikisi
advokat bax vkil 1 d kpkdir (Ata. sz); BYAZ/BAYAZ
ADYUTANT, YAVR {air.) Buludlar, buludlar, byaz buludlar
aerobus bax tyyar (M.Rahim); SDRNG Qayann byr-
14
A Aca
lrini deyirdin bs sdrngi sapla tikmidi AARANTI (sd mhsulu) Sabah, birisi
lr (M.Aslan). gn uaqlarn aarants da xacaqdr (Mir
2. a bax kfn Clal); AARTI Ana., hmi bir-iki sa
3. a bax dka mal iny sahib olmu, uaqlarn aartdan
4. a bax al korluq kmy qoymamd (S.Rhimov).
1. AGA (khn.) (hakim istismar siniflr 1. AARMAQ, BYAZLANMAQ (a
mnsub adam) Aann dediyin grk din rng almaq)
mz-sylmz ml elysn (.Vliyev); 2. AARMAQ (sa, saqqal v baa dn
BY Byin taprn szsz-sovsuz yerin dmk) O, indi artq qocaldndan sa, saq
yetirrsn (.Vliyev); MLKDAR (bax); qal aarm, almaq qabiliyytini xeyli
ZADGAN (bax). itirmi olduundan ar ilri olu Sfr
2. AA Sn aa, mn aa, inklri kim buraxm, z bir az istiraht balamd
saa?! (Ata. sz); BY (mc.) Dr xl (A.aiq); ALLAMAQ/ALLANMAQ
vt, tlk by (Ata. sz); ALLAH (mc.) ndi Rstmin qara gur salar oxdan sey-
[Tacir:] Mn Qacar nsliym, ahlar ah ! reklnmi v allamd (M.brahimov);
yam; Mn d yer znn bir allahyam DN DMK (fr.v.) Sama dn ds,
(S.Vurun); HAKM, SAHBKAR (bax). qoy dsn, n qm (R.Rza).
3. aa bax cnab 3. AARMAQ Xosrov onun kaz kimi
1. AAC (khn.) (Txminn 5-7 kilometr aardn grd v zn irli atd..
| (M.brahimov); RNG SOLMAQ (QA
brabr msaf ls) [Krim baba:] Knd
MAQ), SOLMAQ (bax).
il plngin aras txminn bir aac olard
aart bax 1. aarant; 2. pudra
(A.aiq); FRSNG/FRSX [Odaba:]
aba(l) bax alba(l)
hrdn on-on be frsng knara sa-sol
abxt bax xobxt
gz ildikc aann mlak idi (.Haqver-
abxtlik bax xobxtlik
diyev). ABNZ(L) Uzunboy, abniz, ala
2. aac bax sa
gz Glbadam qz ikn kndd ox adam
aacden bax aacdln lar istyirdi (N.Nerimanov); Abbas uzun
AACDLN (zool., qu) Hardasa taq- , boylu, nazik bdn, abnizli.. bir uaq idi
qataqla; Aacdln aac dlir (M.Rzaqulu- (S.S.Axundov); ASFT(L) Yannda tz
zad); DLYN Uaqlqda aaclara dr kostyum geyinmi, qvrmsal, asiftli, dol
mab dlyn balalar xard irigvdli un bir gnc dururdu (M.Hseyn); AZL
pald aaclarnn dvrsind dolanacaqdr Olya hndrboylu, uzunsal, azl, xumar
(S.Rlimov); AACDEN (dial.). gzl ve dolu bdnli bir qz idi (Q.lkin).
aagrmz bax abasbeyi L ABRK(L) (yal qadn haq
aalanmaq bax yiylnmk qnda) [Fatma:] El elm ki, bu abirk
AAPPAQ (tamamil a) Miz dirskl vaxtmda klr dm, ona-buna l ab,
nn Davud vvl qolundak saata, sonra ota dilnim (H.Abbaszad); QOCA O [Fatma]
n qar kimi aappaq divarnda taqqataqla ..dnrd ki, Bakda, Ali Mhkmdn
ilyn xoruzlu saata baxd (H.Abbaszad); hakimin qoca anaya ryi yanacaq (H.Abbas
BMBYAZ Sima bmbyaz olmudu, zad).
gzlri drinliy dmd.. (M.brahimov); 2. ABRK, ACANN (dan.)
DMA Soldatn rngi dma oldu (M.H- (evin, ailnin n yal v hrmtli qadn)
seyn); QAR KM Murad cavan bir olan Evin abiryi Nbar., tndmcaz, dargz
dr, gur salar qar kimi; Kemkede aart v deyingn bir qar idi (S.Rhimov).
mdr aqil atalar kimi (M.Rahim). aca bax 1. pul; 2. pulcuq
15
Acaqanad Ar
ACAQANAD [Mrdan:] Brk chn alanmaq bax 1. zhrlnmk; 2. ye
nm, acaqanad gz yummaa qoymurdu mk 1
ki... (X.Hasilova); DTDL (dial.) Qrvnd alksn bax alabatan
ox ditdili v milk olan yerdir (.Haq- AILLANDIRMAQ, BAINA AIL
verdiyev); HN Ancaq hn, milklrin QOYMAQ, DORU YOLA SVQ ET
vz-vz; Bu skutu pozur... (A.Sehhet); MK, PS YOLDAN KNDRMK
MIMIA (mh.) N etin incidr, snin AILLANMAQ, ALI BAINA GL
insan; N drin mma, sinkdn qa MK, ALINI BAINA YIMAQ, D
(M..Mcz). ZLMK (mc., dan.)
ACAQAYIN (bot.), SFNDAN, QA 1. AILLI [Malik:] Bhlul baba, deyir
YIN, QAYINAACI lr siz ox all bir adamsnz (A.aiq);
acann bax abirk 2 DNCL [Vahid:] Gzldir, tmizdir,
aciyr bax qorxaq dnclidir, amma hikklidir.. (M.brahi
agnl bax xobxt mov); KAMALLI [Piri baba:] ingiz ox
agnllk bax xobxtlik all, kamall cavandr (S.S.Axundov);
1. AI (l stnd sylnn yanql sz DRRAKL, MDRK [Uaq Leonardo:]
lr) A da hrdm yanql bir a dedikd Ax insan alldr, drraklidir, mdrikdir
evi hnkrt gtrmd (mnzminli); (R.Rza); AQL Qiyl qal dmz kim olsa
aqil (Q.Zakir); HL-KAMAL Vardr hr
NVH Mhrrmin birindn balayaraq,
onun qdr davam edn imam tziyysi, gud yz hli-kamal.. (S..irvani);
BAIDOLU (dan.) [Mustafa by:] ..nki
mrsiy, vh, dst tpm, mhlllr
dorudan da badolu olansan (.Haqver-
arasnda adt kli alm dalamalardan
diyev).
sonra btn bu hngam aura bsat il
2. all bax alabatan
bitirdi (mnzminli).
AILSIZ, ALIKM, BASIZ (mc.),
2. a bax zhr
GC, KMAIL, KMSR
I AIL Lakin insan alnn mhdudlu
amsov bax amtl
unu duyaraq zfmden kdrlnirdim AIMTIL (a rng alan, azacq a)
(mnzminli); KAMAL Vaqif, ynme ldrm axdqca hrmk toru kimi btn
ki, kamalmz var; Allaha kr ki, kamal da meni, aaclarn yarpaqlarm, budaqlarn
yoxdur (M.P.Vaqif); DNC Dnc, sarm bu tor amtl bir fql parldayrd
trbiy, zka zinti; Budur qadnln, (M.nvr); AIMSOV Amsov tst onun
mnc, qiymti (S.Vurun); DRRAK [Cahandar aann] enli dodaqlarnn stn
Xanpri indi hr ii drrak ile grrd enmi qaln blarnn arasna doldu (.xl);
(.Vliyev); ZKA [Mhsti:] ..Nizamini AIMTRAQ.
dalar qdr zmtli gstrn d onun z amtraq bax amtl
kasdr (M.Hseyn); QL [Orxan:] Sbrim 1. AIR (kisi ar olan) Ar sandq
tknmi, qrarm ksilmi; Huum, qlim sem paralarla dolu idi (Mir Clal);
umu, uyqum kilmi (H.Cavid); DRAK VZNL lk mq kiik vznli millrl ba
(bax). lar, get-ged ar vznli millr keirdilr
II AIL (irisind nal-qara, davar sax (mnzminli); SANBALLI Gecm bel
lamaq n yer) Qaraca oban qoyunlarn kedi, shrim glsin! Dadma sanball sz
yerldiyi allarn qapsn brkitdi... lrim glsin! (M.Mfq).
(Anar); QAHAL Bu gn Bxti d evd yat 2. AIR (yara haqqnda) ..Ar yaralan
mayb, zn mal-qaranm qahalna verdi m bir mslman svarisi Grcstan milli
(S.Rhimov). xalq qvardiyasnn xstxanasnda malic
16
Ar
edilmkddir (M.Hseyn); BRK O, brk
yaralanmd (M.Hseyn).
3. ar bax tin; grgin 2
4. ar bax artrpnn; yava
5. ar bax artebietli
ar-ar bax yava-yava
1. AIRAYAQ (aya uursuz), AYA-
IAIR, BDQDM, BDSKM,
QARADASAN (dan.)
2. arayaq bax hamil
arbal bax ciddi 1
AIRLADIRMAQ (vziyyt haqqnda)',
TNLDRMK, GRGNL olan) Snin szn alabatan szdr (M.bra-
DRMK (mc.), MRKKBL
DRMK
1. AIRLAMAQ, KS ARTMAQ
2. AIRLAMAQ, TNLMK,
GRGNLMK (mc.), MRK
KBLMK (bax)
arlq bax 1. vqar 1; 2. qm; 3. ki I;
yk 2
AIRTBTL Nurddin... artbitli
bir uaq olur (S.S.Axundov); AIR (mc.)
Ar trpn, ar dur (Ata. sz); CDD
Tanyanlar bilir, yeddi yanda; Ciddi bir qz
idin, qli banda (.Cavad); VQARLI
[Mhsn:] Nec ola bilr ki, o vqarl ml
lim, ..birdn-bir snsn? (S.Rhimov).
AIZ ..asaqqal v qarasaqqal kiilr
mollann azndan bel-bel bo vdlri
eidib inanrlar.. (C.Mmmdquluzad);
DHAN/DHN (kl.d.) Ey dhau kr,
lblri bad; Gl camaln eq hlin ayin
(M.V.Vidadi); Qn dhni mnd xn
dan; Glmkdn nar ald dndan (Xetayi).
AIZBAAIZ (lap dolu) Gec nlr
azbaaz neftl dolard (aml); LB
LB Coqun da sellri lblb daan K
rn, Arazn sahillrini dolab, Alazan ay
boyunca gzdik (B.Bayramov); DOPDOLU,
azdan bax 1. ifahi; 2. zbrdn
azdolusu bax hvsl I
AIZLAMAQ (mbahislri dmk)
Mn mrmd symmim. Birisi il
azlamamam (Mir Clal); SZL
Alama
MK Krimov Aydnla szlndn sonra
zn qalib hiss edir (H.Seyidbyli).
azsrtmsi bax azucu
AIZUCU Doktor harasa tlsirmi kimi
azucu dedi: - Gstri vermim (H.Ab-
baszad); AIZSRTMS Hmz az
srtmsi bir ne sz dedi (.blhesn);
BADANSOVDU Mehmann badansovdu
szndn, soyuq shbtindn sonra adamlar
dalb getdilr (S.Rhimov).
AQIZIL, PLATN
ALABATAN (inanla biln, mmkn
himov); BAABATAN [Mehman:] Hl z
ile baabatan bir sz demir (S.Rhimov);
ALASIIAN [Heydr by:] Alasa
i deyil (S.S.Axundov); AILLI [Malik:]
N all fikirdir, ay Sona!.. (M.brahimov);
AILKSN, MQSDYNL,
alabatmaz bax alasmaz
alaglmz bax fvqlad 1
ALAAN oxlarnn bezdiyi v uzaq
qad., alaan uaqlar Nazim sanki fsun
ile l alar, sakit edrdi.. (Mir Clal); GR
YAN (kl.d.) Mni bu mhnt yer qoydu
didsi giyan (Natvan); KR.
ALAMAQ Tural n qrx qadn ala
yrd (Anar); BOZLAMAQ (arx.) (yana-
yana, uca ssl alamaq) .. kr ahnfiri
bozluyub, daa-daa ss salb (M.F.Axund-
zade); GZ YAI AXITMAQ (TK
MK) (fr.v.) [Gl:] Ay qzm, ziz balam,
bel msmrq tkb, gz ya axtmaq da
yax deyil (X.Hasilova); [Vzir:] Aman;
Bizans torpana qaydan zaman; Gz ya
tkrd (S. Vurun); ZARILDAMAQ (zar-
zar alamaq) ..bir dkann qabanda uaq
durub zarldayrd (mnzminli),
alamal bax pis; facili
alamsnmaq bax doluxsunmaq
ALASIMAZ ..bu nhng addmn;
Alasmaz bu qng addmn.. (S.Rs
tm); MNTQSZ O, yen arabir mntiq
siz szlr deyir (A.aiq).
alama bax matm
17
Alq Ahng
ALIQ (bir eyin a rngi) vvl gzl 2. azbir bax hbsxana
lrd grkdir alq; Ondan sonra ola sad azbo bax 1. azyrtq; 2. naqqal
lik, alq (M.P.Vaqif); BYAZLIQ, azboluq bax 1. azyrtqlq; 2. naqqal-
ar bax 1. sanc; 2. qom. i M
ARIMAQ (bdnin bir yerind ar hiss azdual bax dindar
etmk) [Gl:] Sevil, n n bel solun azgyk bax naqqal
san, yoxsa bir yerin aryr? (C.Cabbarl); azgyklik bax naqqallq
GZLDMK (yorunluqdan v s.-d azhdli bax azyelli
armaq) Diin bir-birin arpb deyinc; azkpkl bax azn 1
Gmgy ayaqlarn gizildyinc; Bir odun azqng bax naqqal
paras tapmayacaqsan (M.Mfq); GY azqnglik bax naqqallq
NMK [Rstmin] qutunun stnd AZIYELL (dan.) (yek-yek azna
uzatd qolu v iyni indi bayaqkndan daha n gldi danan) [Glcamal:] Azyellinin
artq gynyirdi (H. Abbaszad) ZOQQUL- grk aznn stndn el vurasan ki, bir
DAMAQ (dan.) (brk armaq) [Mrsl] de dodan trpdib sz dey bilmsin
ufuldayrd, nki yaras zoqquldayrd (M.brahimov); BAIYELL [Senm:] Qan
( .Vliyev); SANCMAQ (sanki bir ey ba mr da, qadan alm, cavandr, bayellidir
tr kini armaq). (M.brahimov); AZIHDL.
ARITMAQ, ARI VERMK, ZY AZIYIRTIQ (sirr saxlaya bilmyn)
YT VERMK, NCTMK (bax) ..Kelbiyev bu grlr zaman Mina xanmla
asa(l) bax aba(l) ylnmkdn ox, onun ri il maraqlanr,
1. ASAQQAL (mxtlif mnalarda) ii, vziyyti, fikri-niyyti haqqnda hrcayi
[Dekan:] Demk, sizin khn asaqqalnz v azyrtq arvaddan sz kirdi (M.bra
baqa instituta kedi (.Krim); BABLN himov); AZIBO O olmasn, bu olsun
[Tahirzade:] Bu camaatn bir babilni, bu musiqili komediyasnda satirik osmanl, mil
lknin bir sahibi yoxdurmu, ilahi? (Mir lti, qou, azbo ziyal surtlri v baqa
Clal); BAI Qazma ilyn, da il surtlr yaradlmdr (.Hacbeyov); BO
yn; Btn bu ilr ba ilyn; Bir gnd BOAZ Yusifzad btn bu sz-shbtlri
yixz gnah yapd liniz... (M.Araz); RH eidnd lovalanr. Danr ki, Qnbr
BR [Kipiani] hiss edirdi ki, rhbri olduu Quliyevl Misirxanov aciz v boboaz
mktbin skan elinin altnda arlar, onu adamlard (.ldrmolu).
idar etmk getdikc tinlir (.xl); AZIYIRTIQLIQ, AZIBOLUQ,
SZKEN (dan.). BOBOAZLIQ
2. asaqqal bax alsaqqal(l) AZIYUXARI (yuxarya doru istiqa
3. asaqqal bax qoca mt) [Ftli xan] o ddn tutmu bu ua
asift(li) bax abeniz(li) drlrini qounu il doldurmudu.. Az
au bax zhr yuxar qalaya trf drmamdlar (mn
aulamaq bax zhrlmk zminli); BAIYUXARI Lado.. bayuxar
aulanmaq bax zhrlnmk Cbrayln evin trf getmy balad
aulu bax zhrli (S.Rhimov); ZYUXARI Boz rge ay
au bax qucaq keib, zyuxar diklnmeye balad (I.fn-
az(l) bax abniz(li) diyev).
ayol bax khkan ahn bax demir
1. AZIBR (dan.), SZBR, HM 1. AHNG, UYUNLUQ
RY (bax) 2. ahng bax ss
18
Ahng Ail
3. ahng bax 1. mahn; melodiya 1 AXAMAI (gnbatana yaxu vaxt)
ahnrba bax maqnit ki gn sonra is axama qapnn zngi
ahst bax yava alnd (M.brahimov); AXAMTRF
ahst-ahst bax yava-yava hr ksi, axamtrfi, ya havas..
ah-fryad bax fryad (.Haqverdiyev); AXAMST Axam
ahl bax qoca 1 st, gn batar-batmaz, z sevgilisinin g
ahllamaq bax qocalmaq rn gedn bir gnc rast gln hr ks,
ah-nal bax fryad onun iklri haradan derdiyini bilrdi
ahu bax ceyran (M.Hseyn); AXAMVAXTI [Usta Segah
ah -zar bax inilti, fryad Mrd:] Axamvaxt burada tk oturma
axar bax slis nzdan mqsd ndir? (S.Rehman).
axar-baxar bax 1. monzre 1; 2. suay- 1. AXAMLAMAQ, AXAM OLMAQ
rc (DMK), HAVA QARALMAQ (dan.)
axar-baxarl bax mnzrli 2. axamlamaq bax geclmk
axarlq bax selislik axamtrfi bax axama
axc bax slis axamst bax axama
axclq bax slislik axamvaxt bax axama
axn bax 1. cryan 1; 2. izdiham 1 axtarlmaq bax aranmaq
axr bax son AXTARMAQ Dnizlrd inci yox, seni
axrdak bax axrnc gzdim zrk; Tk seni axtarmam, mh
AXIRINCI O, axrnc df qarn danla ntlr dzrk (M.Rahim); ARAMAQ
yb evindn qovmudu (S.Rhimov); SO (tapmaa almaq) Qartal glir, ov arayr,
NUNCU Mn sonuncu df bu k ile n al gedir, qanadlar grilir (B.Bayramov);
vaxt getmim? - yadma glmir... (Elin); ARADIRMAQ (yoxlayaraq axtarmaq)
AXIRDAKI, XATM (n sonuncu). Krim by lini cibin salb aradrd (Mir
axtmaq bax tkmk 1 Clal); GZMK (gzrkn soraqlayb
I AXMAQ (mxtlif mnalarda), SIZ tapmaq) [Koxa:] Yen gzlrindn yar
MAQ, TKLMK qzb, kin; De grm, med kimi gzir
II axmaq bax sfeh din? (S.Rstem); ARAMAQ (qd) Kimin
AXMAQ-AXMAQ, GC-GC, KM- kim eq balar l-aya, dxi almaz; Bu
SR-KMSR, SFEH-SFEH mkl menini ox kimsdn Qvsi arab-
axmaqlamaq bax sefehlmek dr (Qvsi).
axmaqlq bax sfehlik AD (aid olan) [Nadir by:] Mnc gzl
AXSAQ, TAYTAQ, YEMSK (mh.), lik zvq aid bir eydir (H.Cavid); RACE
OLAQ (bax) (arx) Dorudur ki, Xaqani v Nizami kimi
AXSAMAQ (ayan k-k yerimk) mqtdir airlrimiz fars lisanmda trtdik
[Vzir:] ..Zordan mnim d ombam brk lri bdilr rfi yen d bizlr racedir
aryb, indi oxayram (M.F.Axundzad); (A.aiq); MNSUB z vtnin mnsub
TAYTAMAQ (dial.) Naxrda iny nolufsa, olmayan xs insanla da mnsub deyildir
yazx heyvan taytayr (ADDL); YEMS- (V.Q.Belinski); MXSUS (bax).
MK (mh.). ADYYT, MNSUBYYT, AD
AXAM [Selim:] Axam er qarard LK, LAQ
(.fndiyev); MSA (kl.d.) Mailm, aidlik bax aidiyyt
cml bilir, dvlti didarna mn; Ki, baxm AL [Krim] znn, ailsinin, dostlar
sbh msa vq ile rxsarna mn (M..Sa nn taleyini fikirlirdi v namrd zmany
bir). lnt oxuyurdu (M.Hseyn); KLFT

19
Ajan
(dan.) Brk ayaqda, tin vaxtda brahim
by Vliin klftin l tutub kmk dur
mudu (.Veliyev); ARVAD-UAQ (dan.)
Htta Hsn pncrnin tqqltsna dik at Bayramz qrmz, bu gn yer, gy qrmz
lb, hirsli evdn xd, dalnca da arvad-
ua yetirn kimi Krbelay Frcin saq
qalndan yapb knc basd (mnz hmrdir (Xtayi); QIZIL Khn by evinin
minli); YAL (khn) ndi egri ona zh
mt olar; Qda yali, z qart olar
(M..Sabir); Para ndir? zn grdym
bir il yoxdur; Fqt yal yannda xcalt
oxdur (.Nzmi); HL-YAL (khn.)
hli-yali ibartdir bir anasndan, bir arva
dndan v yeddi-skkiz yal bir olundan
(C.Mmmdquluzad); VRT-UAQ
(khn.) [Xan:] Bir hftydk, midvaram,
rvana gelim vrt-uaq il (C.Memmed-
quluzad); FAMLYA [Smedxan:] ..h
kumtinin bu hqir hval etdiyi byk v
zif menim v mnim familiyamn hamsn
srfraz buyurdu.. (M.S.Ordubadi); HL-
BEYT (kl.d.) nsan z hli-beytindn
knar oldu, onun n bir nv narahatlq
hasil olacaq (C.Memmdquluzad); URUQ
Uruun olsun, Urumda olsun (Ata. sz);
EV [Mdi Sttar:] hvaln necdir, ev,
uaq salamatdrm? (.Haqverdiyev).
ajan bax polis 1
akrobat bax canbaz
akrobatlq bax canbazlq
aksioner bax shmdar
I aksiya bax shm
II AKSYA (siyasi), IXI, , HR
KT
AKT, PROTOKOL
aktiv bax fal
aktivlmk bax fallamaq
aktivlik bax fallq
aktrisa bax aktyor
aktyor bax artist
aktyorluq bax artistlik
akuka bax pncr 1
aqibt bax son
aqibtsiz bax sonsuz I
aqil bax all 1; mdrik
20
Alaqap
I AL (rng) [Cavahir] Senin sinni tz
al qanma boyadm (M.Hseyn); QIRMIZI
Qlbimizdn asmq be guli ulduzu;
(S.Rstem); HMR (kl.d.) Boyu ba ir
srvi-naz bnzr; Yana hm verdi-
stnd qzl bayraq yellnn gndn, kn
din heyat dyidi, yeni smt, yeni yola
dd (M.bahimov).
II al bax hiyl
III al bax qulyaban
1. ALA (qarq rngd olan; aq-mavi
gz haqqnda) evrilib ala gzlriyl men
baxd (N.Xzri); HLA Ksm qzlar
kimi kirpiklrini bir-biri zrin tkn nr
giz gl d hla gzlrini ab qzlgln
hrsindki qrmzla baxrd (M.S.Ordu
badi).
2. ala bax ala-bula
ala-babat bax babat
ala-bzk bax ala-bula
ALA-BULA (mxtlif rnglrdn ibart
olan) Aaclar ala-bula rng alrd (M.H
seyn); ALA Fsllqdan fldayb xan ala
ilan Dd Qorqudun ayana yanad, ban
qaldrb onu almaq istdi (Anar); ALACA
[Dilbr:] ..gnd 3-4 manat faytona vernd
zn itirir, el bil men d onun n it-
alaca geyckdim (C.Cabbarl); ALA-
BZK Bir df bada ala-bzk bir qurdu
yarpaa bkb gtirdim (S.S.Axundov);
BL [Fxrddin:] bl at meydanda
topla brabr frlanrd (M.S.Ordubadi).
alaca bax ala-bula
ALAIQ (ubuqla qurulmu kri mn
zili) nc gn Pasgilin alann qaba
nda toy vurulmu yen bel enliklr ol
mudu (S.Rhimov); ADIR Atam adr
mzn yanndak armud aac altnda oturub
Krim baba ile shbt edirdi (A.aiq);
XEYM (khn.) ..Xalq geni meydana top
lanr, ortada xeym qurulur, tarixi libas gey
mi bihlr glir.. (mnzminli).
ALAF, YEM (heyvanlar n)
alaqap bax darvaza
Ala-qaranlq(dan)
ALA-QARANLIQ(DAN) Men shr
ala-qaranlqdan llrd ilmidim (M.b-
rahimov); shaq kiinin arvad shr tezdn
ala-qaranlq qayanaq biirib gtirdi (M.H-
seyn); TLKDURMAZDAN (dan.) [Ata:]
Ala-qaranlqdan, tlkdurmazdan gedcm
(Q.Xlilov); OBADAN El bil, shr oba
dan i getmyck (.Qasmov); SBH
DN [Aytmiz:] Anamla sbhdn oyanb
heyti sprr, gllr su verirdik (.Qa
smov); SBH TEZDN Mrdan ne
df sbh tezdn yerindn qalxb onu (bs
tkar) grmk istmmidi.. (X.Hasilova);
IQLANMAMI O [Cfrqulu], hftd
bir axam, qaranlq dndn sonra glr,
qpik-qurudan anama verib iqlanmam
xb gedrdi (H.Mehdiyev); XORUZ BANI
(fr.v.) Shr [yolu] xoruz bannda ayld
(.Memmdxanl); TORAN (bax).
ALANA (iin qoz lpsi, badam v s. dol
durulmu quru meyv, qax) ..Mdi Rhim
cld qad dkann metamdan vvl bir
ne alana getirdi (C.Mmmdquluzad);
MYANPUR (khn.) Sfrd tut qurusu,
miyanpur, innab., da olard (H.Sarabski).
alaa bax yab
ala-toranlq bax ala-qaranlq
1. ALAY Diviziyann alaylar, hr alayn
blglri knd aralarnda, melikd, dada-
dada yerlmidi (S.Rhimov); POLK
(khn.) Firudunu polk qrargahnn qar
snda saxlamdlar (Mir Clal).
2. alay bax camaat
alay-alay bax dst-dst
albal bax gilnar
alaq bax 1. gdk 1; 2. alaqboy(lu);
3. claf
ALAQBOY(LU) (boyca alaq olan)
Direktor alaqboylu, arq kiiydi (X.Hasi
lova); ALAQ He yadmdan xmr, kon
sul z bir uca adamdr, amma mn alaq
adamam (C.Mmmdquluzad); BST-
BOY(LU) Hm d bstboylu, qara qvrm
sal Skinni yadna sald, sanki qzn surti
glib gznn qabanda durdu (M.bra
Aldrmaq
himov); GDKBOY(LU) Krknl k
sl olan gdkboy, sarbniz, gygz, sa
prtdaq arvad qznn ayann altna da
qoyub danlad (.Vliyev); QISABOY(LU)
gzn kor ha deyil, bax odur dayna! - dey
[qara olan] sa qolunu havada oynatd,
kooperativ dkannn eik divarna sykn
mi qsaboylu... qoca bir kiini gstrdi
(M.Htiseyn); GDK (bax).
ALDANMAQ [Gyrin:] vvllri tov-
landm, gedrk aldandm az iyli adam
trfindn qonaq yannda geclr evd tek
buraxldm vaxtlar indi yadma dr
(S.Rhimov); UYMAQ [Xuraman:] Uydum
bu dnyada naz nemt; zm de bilm
dim uydum hrt (S.Vurun); BADAN
IXMAQ (fr.v.).
ALDATMAQ [Sona:] Bura bax, birdn
mni aldadarsan ha.. (M.brahimov); BA
DAN IXARMAQ (fr.v.) Hans mflislr
sizi badan xardblar? (C.Mmmdqulu
zad); BAINI PYLMK (fr.v.) [G-
lendam:] ndi buna klk qur, onun ban
piyl (N.Vzirov); KLK GLMK
[Salamov:] Ad, ..sn de mn klk glir
sn? (C.Cabbarl); YALAN DANIMAQ
(DEMK) Sand ki, aldadr, qz yalan de
yir.. (M.Rahim).
alm bax L dnya; 2. camaat
almmul bax cahanmul
altc bax 1. mtri I; yrtc 1
ALIN Bu torpaqla, bu Trtrl; Alnmz
dan axan trl (M.Mfq); NASY (khn.)
Mnevver xanm bir ay mddtdir ki, ana
sn grmmi, ksrti-srurunda hrsi
getdikc qzarr, parlaq nasiysindn hya
tri yuvarlanb sssiz bir rapnel paras
kimi qabanda partlayr (M.S.Ordubadi),
aldmyandm bax xara
I ALIDIRMAQ (kibritl bir eyi yan
drmaq) Veysl bir de kibriti aldranda
Ziynet dik atld, Ulduzu gtrd, koridora
xartd (B.Bayramov); ATMAQ Odun
topladlar, ocaq atdlar (.Krim); OD-
LAMAQ [Vzir:] Btn tnbllri hrin
21
Aldrmaq Allahszlq
knarnda xaraba samanla yb odlamaq 1. ALLAH [Hac Qulu:] Ay arvad, Allah
lazmdr (S.Rhimov); YAXMAQ (kl.d.) bu muzduman sni bizim knd bla gn
[Qrib:] ..Bu qrib ellrd yaxd nar meni drib, l ekin mendn (M.brahimov);
(Aq Qrib); YANDIRMAQ Kibritin LB (kl.d.) lb Nsimiy n skik
alovu ubuun lzztini aparr, - dey eylmz al (Nsimi); GZGRN
[Mdi Kazm] lini brknn tpsin MZ (dan.) [rfnis:] Ay gzgrnmz
aparb bir az qov xard, axmaq da ile grsn bu uaq hara gedir, kim qoulur?
yandrb ubuun bana qoydu... (M.S.Or- (.Ceferzade); HAQQ (kl.d.) Bu mkll
dubadi). gl sni hll; Haqq tuta lin ki, tutasan l
II aldrmaq bax yrtmk (Xtayi); XUDA [Drvi:] Xanm can, kr
alqan bax kibrit olsun xudaya.. (N.Vezirov); XUDAVND
I ALIMAQ, YANMAQ, ALOVLAN [Qafar:] Men ki, bu xannin xeyirxah oldu
DIRMAQ, ODLANMAQ (od tutub yan umu xdavnd z bilir (S.Rhimov);
maq) XUDAVND-ALM [Seyid hmd:]
II almaq bax yrmk Xudavndi-aln bu camaatn qulan bir az
al-veri bax alver da uzatsn (.Haqverdiyev); LAH O gzl
al-verii bax alveri lik ilahidn verilmi; wldndi gzlrinin
1. AL (siyasi), N BA, N YUXARI qaras (Aq mrah); PRVRDGAR
.
2. ali bax 1 uca 1; 2. lvi 1 [brahim by:] lacmz tkc prvrdigara
qalb (.Vliyev); RBB (kl.d.) [Sona:]
alicnab bax ncib
alicnablq bax nciblik Mn Qurana and idim! Ah, rbbim! Ay
1. ALM (myyn bir elm sahsind m mnim Allahm! (N.Nrimanov); TANRI
txssis olan, ox bilikli, elmli olan xs) Bir an knlm yaamaz sndn ayr; Hr
[krlinski:] Allaha kr, zn alim adam bladan saxlasn sni tanr (A.Shht).
2. allah bax aa 2
san, hr eyi baa drsn! (M.brahimov);
allahlq bax hkmdarlq, aalq
DANA (kl.d.) Ey Hsn by, mllimi-
allahpay bax sdq
dana! Ey edn almi ehya! (S..irvani);
1. ALLAHSIZ (Allaha, din inanmayan
LLAM (mc.) (yalan alim) [Tutub-
xs) ...Bu adam kafir v allahsz idi (Anar);
yim:] Gyn qrmzsn neynirsen, ay
ATEST lbtt, Nsimi bizim anlamda
llam! (mnzminli). ateist deyildi [dmnlri onu allahsz ad
2. alim bax bilikli landrsalar da] (Anar); BDN [Aa Bir:]
alian bax adl-sanl Prvrdigara, dnyada nec bidin adamlar
ALKOQOL, SPRT yaradbsan! (M.F.Axundzade); DNSZ
alkoqolu bax yya [Molla Qafar:] Menim mqsdim dini-islam
ALKOQOLLU, SPRTL bu dinsizlr arasnda intiar etmkdn ibart
ALKOQOLSUZ, SPRTSZ idi (S.Rhimov); KAFR ndi be ildir
ALQILANMAQ (birini tbrik etmk tamam dinim el atmsz; Sevgili vladm
n v ya bir eyi bynm ifadsi olaraq kafir oxatmsz (M..Sabir); MRTD
l almaq) Qzlar oynamaqlarn bitirdilr, (sy kimi d ildilir) [Glndam:] Ay
hr trfdn onlar alqladlar (S.S.Axun- mrtd olu, mrtd! Adam da imdikler-
dov); PK ALMAQ (VURMAQ) lrmi? (N.Vzirov).
[sknder:] Grk onda grrdiniz nec 2. allahsz bax insafsz
pik vururdular.. (S.Qdirzad); L AL ALLAHSIZLIQ (Allaha inanmama)
MAQ Yen d l aldlar (S.Qdirzad). [Qaraby:] Dediyimizdn bel xr ki,
22
Allanmaq
kommunistlrin allahszl barsind sz
dananlarn azna qfl vuraq (. Vliyev);
ATEZM Kmalddvl mktublar mn
sas v mrkz ideyas, leytmotivi ateizm
dn, din ve islam fanatizmin qar kskin
v iddtli mbarizdn ibartdir (F.Qasm-
zad); KFR Nhayt, islahat tbbslrin
bir kfr tkilat kimi baxlr (M.S.Ordubadi);
DNSZLK (bax).
1. ALLANMAQ Bzklnir, dzklnir,
ban fzas rnglnir; Yallanr, hm alla
nr kuflr iklnir (A.Sehht); AL
GEYMK (mc.) Kndimiz bznib, ssn,
snbllr; Balar geyib al, bana dndym
(Qoma); BZNMK Tbit bznir
hnrimizdn; Axan lallr biz el alr
(S.Vurun).
2. ALLANMAQ (ALLAMAQ), QI
ZARMAQ (qrmz olmaq) Nazl pqqlda
yb gld, sifti vvlc yava-yava ala-
tala qzard, sonra tamamil allanb yand
(.Kerim).
1. ALMAQ, GTRMK
2. almaq bax tutmaq 1
3. almaq bax brmk
4. almaq bax evlnmk
alnaq bax namuslu
aloe bax zvay 1
alovlanmaq bax almaq I
alovlu bax 1. odlu 1; atin 1
altdan-stdn bax yalan
altun bax qzl
alud bax mbtla 1; vurun
aludlik bax mbtlalq, vurunluq
ALVER (ticart ii) [Sba:] Meni cnbi
mmlktlrindn gln tacirlrin alver
etdiyi bazar trfin apara bilrsenmi?
(M.S.Ordubadi); ALI-VER [Yelkni:]
Onlarn hamsnda da cnbi tacirlri al-
veri edir (M.S.Ordubadi); ALI-SATQI
[Mdi man:] Sntimiz al-satqdr
(.Haqverdiyev); SVD [Sba:] lverili
bir svd dzldrsk, sizin n de, mnim
n d dyrli bir pay dr (M.S.Ordu
badi); TCART ..23-c ild yen eli-qolu
Amma
ald, ticarti genilndi (M.Hseyn); VER-
AL Bu rmazanlqda n ver-ald bu? Ax!
Ne qzetdi, bu n jumald bu (S..irvani);
BZNES.
ALVER (alverl mul olan adam)
[Zabit:] Boleviklr deyirlr ki, alveri svo-
lodur, onlar zhmtkelrin qann sorurlar
(S.Rehimov); ALI-VER [Allahqulu:]
Glib bir yer xdq al-veriilr hnd
vrimizi ald (mnzminli); MHT-
KIR (byk qazancla mal alb satan) [M-
qim by:] stismar sinfin mhtkir nma
yndsinin lmn acyrsnz? (S.Rhi
mov); SVDGR (para alverisi) [Hac
Saleh:] ..bu hrin svdgrlriin ksrini
mn pullu etmim (S.S.Axundov); TACR
[Sultan by:] Sni bir tacir olana verirm
ki, hmi cavan, hemi pullu, hmi mall..
(.Hacbeyov); TCART Nemetulla-
yev illr uzunu bir mahir ticarti kimi bu
il yaard (S.Rehimov).
ALVERLK, MHT KRLK, Tl-
CARTLK, SVDGRLK
ALYANAQ(LI) (yanaqlar al, qrmz
olan) Alyanaq uaq yen d qaaraq potal
yonu qarlad (M.brahimov); QIRMIZI-
YANAQ(LI) Musa kii boydan uca, qollu-
qanadl, ya elli bei kemi, alsaqqall,
qrmzyanaql bir kii idi (B.Bayramov);
LALYANAQ(LI) Grmmi lal da
lalvanaq el gzli; Olaria bli demir, naz
lanr olmaz ile yar (hriyar),
amac bax hdf
amad bax hazr
amal bax mqsd, arzu
aman bax 1. kmk; 2. gc; 3. rhm;
4. imkan 1; 5. min-amanlq
amansz bax zalm
AML, SBB, VAST, FAKTOR
AMMA (balayc) [Aydn:] Yax kil
dir, amma hayf ki, istidn rngi pozulub
(C.Cabbarl); ANCAQ Shbt genilnir,
ancaq uadan o yana adlamrd (. Vliyev);
FQT (kl.d.) [Aydn:] Dorudur, bir az
mnliyimiz eynnir, rfimiz tapdanr.
23
Amnistiya
fqt vzind altun alrsnz (C.Cabbarl);
LAKN zzt qar obaya yaxnlab dincini
almaq istdis d, lakin fqd qzart iarsi
grb fikrini dyidi (.Memmdxanl);
LEYK (kl.d.) Leyk dvri-zman eyldi
dr; Kim, sn layiqinc qoymad qdr
(A.Shhet); VL (khn.) Diridirlr gri
surtd; ldrlr, vli, hqiqtd (A. Sh
ht).
amnistiya bax fV-mumi
AN (n czi vaxt, zaman) Gzn uaq
dan, anadan bir an; Ayra bilmirdi Nvrst
qar (R.Rza); DM [Malik:] Amma n irin
dmlr idi.. (A.aiq); LHZ Xlqe azin
sirrini hrdm qlr izhar sz; Bu sirdir kim,
olur hr lhz yoxdan var sz (Fzuli).
ANA [Prviz:] Anam mnim szm
inanmayb antama baxd (M.brahimov);
CC (dial.) [Muxtar:] Ay cici, sn burada
neylyirsn? (M.Hseyn); MADR (arx.)
Did mxmur, z misli-mlk; Madri
onda edr byl dilk (A.Shht); MAMA
(dan.) [Zeynal:] Maman da mana mindir-
cm (I.Molikzad); MM (mh.) [Yaar:]
Mm, bu kaftar meni ox incidck? (S.Reh-
man); NN (dan.) [Glbtin:] Hmz
necdir, nn, ilri yaxdrm? (M.bra Sevgi yollarnda ucuz adlara; Yalan tvb
himov); VALD (arx.) Validsi ourluu
anlad; Yavrusunu n qard, n danlad
(A.Shht).
anadandoma bax anadanglm 1
1. ANADANGLM (lap doulandan
xas olan) lbtt, bu hisslr onun ryind
anadanglm deyildi (M.brahimov); ANA
DANDOMA (Kerbelay Qdim:] ..on be
yanda, anadandoma kor olunu gtirib
yxd mscidin qapsna (.Haqverdiyev).
2. anadanglm bax 1. fitri; 2. lpaq 1
3. anadanglm bax lpaq 1
ANAKONDA (ilan), SU UDAVI A.Uel-
lesin verdiyi melumata gr, Sen Con adl
bir tdqiqat Cnubi Amerikann Kaliman-
tan (Borneo) adasnda rast gldiyi anakon-
dann (su udav) uzunluu 7 metrdn artq
olmudur (Elm v hyat).
24
Anlamaq
1. ANALIQ (ana vzifsini grn) [am-
xal] anasna haqq vers de atas il nec rf
tar edcyini, ona n deycyini, ev tz
gtirilmi anal il nec oturub-duracan
aydnladra bilmirdi (.xl); GEY ANA
(liby:) Bunda qalmamdr n namus, n
ar; Vfasz olurmu gey analar (S. Vurun).
2. ANALIQ (anann z uaqlarna olan
mnasibti, ana vzifsi) Cmilnin analq
vzifsi de vardr (S.Rhimov); NNLK
[Hac Murad:] Durub tzdn ona nnlik
ed bilmrm ki... (S.S.Axundov).
analiz bax thlil
anarxiya bax hrc-mrclik
ANBAR (mal, mhsul v s. saxlamaq iin
yer) [Sfrli xan:] Bnd-brni balayb,
hr yerd adamlar qoydum ki, kndlrdn
hr rzaq buraxmasnlar, hkumt la
zmdr dey ban balayb anbarlara vur
sunlar (A.aiq); BAZA Daireittifaq sdri
Nemetullayev mt bazasnda olduundan
bu sfrbrlikd qalmd (S.Rhimov);
NM (mh.) Qhrman alaqdak nmid
gizlndi (.Voliyev).
ancaq bax amma
AND (bir ey haqqnda veriln vd, sz)
lr, yalan andlara (S.Rstm); QSM
Gen haman and v qsm, gen bir-birinin
stn atmaq, gec gz ya... (C.Mmmed-
quluzad); YMN (khni) Noldu syl, o
yminlr, peymanlar? Ah, n qeder riyakar-
m insanlar? (A.aiq).
andr bax sovxa
anektod bax ltif I
an bax arzu
anlaq bax 1. dnc 1; 2. idrak; 3. ur
anlaql bax urlu
anlaqsz bax ursuz
ANLAMAQ, QANMAQ, BAA D
MK [Talbxan:] Veli, sen hrktsiz da
stnd oturub muqurursan, ancaq qan, baa
d, anla ki, yerimk lazmdr (S.Rhimov);
BA AMAQ Vli yen hadislrdn ba
amrd (Mir Clal); BA IXARMAQ
Anlamaz
[Mhrrm:] Mgr snin iindn men ba
xardram? (N.Vzirov); BA TAPMAQ
[Ssn:] H, balaymz, ba tapmadm
(M.S.Ordubadi); DRK ETMK Zeynal
[rifnin] nlr dediyin v n istdiyini
eidib drk ed bilmyirdi (M.Hseyn);
DNMK irzad dnd ki, Yarmm-
mdi bu qdr eybcr edn qorxudur
(M.brahimov); QAVRAMAQ [Mia:] Ca
van olansan, zehnin itidi, tez qavrayrsan
(H. Abbaszad).
anlamaz bax qanmaz
ANLAILMAZ O, yen mmmal v
anlalmaz szlr danmaa balad
(M.S.Ordubadi); QARANLIQ O hans qa
ranlq msldir? (M.S.Ordubadi); QARI
IQ-DOLAIQ Qarq-dolaq yazlarn
iind kitabn adn tapa bilmdim (C.Mm
mdquluzad); QARMA-QARIIQ [Na
rnc:] Gec el qarma-qarq yuxular gr
mm ki! (M.brahimov); QLZ [Mr-
vt:] El de qliz ad var ki... (H.Abbaszad);
MMMALI [Zeynal:] mrmd birinci
df idi ki, bel mmmal intizar ekirdim
(B.Bayramov).
anlamaq bax razlamaq
ANLATMAQ Bu xsusda mdirl g
rb hvalat trafl olaraq ona anlatd
(A.aiq); AYDINLADIRMAQ Rasim
Mirzecanl bacs olunun yaralanmasn x
br verndn sonra hakim mtlq mslni
aydnladrmal idi (H.Abbaszad); BAA
SALMAQ Bezi kndlrd kimin lehin,
kimin leyhin, ny qar l qaldrma
baa salmaq z byk hnr idi (Mir Clal);
ZAH ETMK [Slim:] Sonra mn bu
sulun btn elmi saslarn izah eldim
(.fondiyev); QANDIRMAQ Nec thl
kli bir oyuna giridiyini Rasim qandrmaq
mmkndr? (M.brahimov).
1. ANLAYI, DRKETM, DN
M, DRAK {bax)
2. anlay bax mfhum
anmaq bax xatrlamaq
anons bax elan
Arabir
anszn bax birdn
anlaq bax elan
antaqonist bax zidd
antaqonizm bax ziddiyyt 1
ANTK {db.), QDM, KHN
antiteza bax tzad 1
antrakt bax fasil 1
aorta bax ahdamar
APARAT {tex.), ALT, CHAZ, QURU
aparmaq bax L damaq; 2. ourlamaq;
3. udmaq II
APTEK {drman satan mssis) Nazim
aptekd ilyirdi, ox tkbbrl adamd
(S.Vliyev); CZAXANA czaxanaya
getmk, hkim yanma yyrmk, ktan is
latmaq v sair (.Haqverdiyev); DR-
MANXANA {khn.) Hkimlrin nsxsini
he drmanxanaya aparmadm (Mir Clal);
DAV AXANA {khn.) Mahmud deruni al
min qrq bir halda sol ky dnd v
davaxanaya yaxnladqda dnb dala baxd
(mnzminli).
APTEK {aptekd drman satan adam)
Axrda aptekinin ona yaz glib, stnd
zhr ad yazlm bir d bir qdr glab
tkb ona [Zleyxaya] verdi (C.Cabbarl);
DAVAI Settarxandan sonra li dava il
danmaa balad (A.Makulu); CZAI,
FARMASEVT Bu ndir? Tvk farmasevt-
czalarnn buraxl (C.Mmmdqulu-
zad); PROVZOR.
1. AR {utanlacaq ey) Mnd ar olsayd
lmk ixtiyar etmzmidim? (M..Sabir);
AYIB [Hpir:] Mn ayb olard ki, atam
bu qoca vaxtnda gzran qeydi k (Mir
Clal).
2. ar bax hya, namus
ara bax 1. fasil 2; 2. msaf; 3. aralq
ARABR [Yelena:] Zki arabir bizi yad
edir (A.aiq); ARA-SIRA Binann kiik
dhlizi v iclas ota idn-gcdn danan
v ara-sra zarafat edib gln adamlarla
dolmudu (M.brahimov); BZN Qtib
bzn Hsamddindn bhlnir v onun
Torul trfin kediyini znn edrk rabat-
25
Ara
sz olurdu (M.S.Ordubadi); GAHBAGAH
Aiqm drdimend; Drd dedim drdi-
mend; Gah drd mni aparr; Gahbagah
drdi men de (Bayat); GAH-GAH Aaq
zdn, gzdn tamam niqabi; Gah-gah iib
srxo olaq rab (M.P.Vaqif); HRDN
BR [Leyla:] Yen etibarldr, hrdnbir
mktub-zad yazr.. (B.Bayramov); ND-
RTN Al-veri ndrtn olur (.Haq
verdiyev).
ara bax vasiti
aralq bax vasitilik
ARAHKIM (thsilsiz, qeyri-elmi sul
larla malic edn adam) Glbac arahkimi
idi (H.Abbaszade); TRKAR Hkim
lr vermy pulu olmayan mhll kasb-
kusubunu trkar il ucuz qiymt ma
lic elyirdi (H.Abbaszade).
araqardran bax fitnkar
ARAQIN (st zrli ba geyimi) Banda
gy araqn; Duruunda zmt (B. Vahab
zad); TSK (toxunmu v ya paradan
tikilmi araqn) Banda bir kirli, bir ski
tsk; Dnyada qazanc bir budur desk...
(S.Vurun).
1. aralanmaq bax ayrlmaq I
2. aralanmaq bax atlamaq
3. aralanmaq bax uzaqlamaq
araladrmaq bax uzaqladrmaq 1
1. ARALI (bir az aq), YARIQAPALI,
YARIRTL
2. aral bax uzaq
ARALIQ, ARA, ORTA, ORTALIQ,
MYAN
aramaq bax axtarmaq
aram-aram bax yava-yava
aramla bax yava
L ARAMSIZ Gz yalar aramsz axan
Natvan dayana-dayana szlrini deyirdi
(H.Abbaszad); BLAARAM ..qaragz o
fer bilaaram z istklisi v bu sfrdn ona
edcyi shbtlr haqqnda dnrd
(.fndiyev); BARAM Oturub yan-yana
be-alt adam; Danrlar qzbl biaram
(S.Rstm).
26
Arxaik
2. aramsz bax sbirsizlikl, sbirsiz
3. aramsz bax dalbadal; birbaa
4. aramsz bax narahat
aran bax dzngah
ARANMAQ Orda hr ey alm tri v
zhmtdn yaranard; Yaamaqm n m
qdds, tmiz yollar aranard (M.Dilbazi);
AXTARILMAQ Alman komandanlnn
mrin gr, btn evlr, zirzmilr axtar
lrd (M.Hseyn).
ara-sra bax arabir
L ARADIRMAQ, TDQQ ETMK,
THLL ETMK
2. aradrmaq bax axtarmaq
aramaq bax axtarmaq
ARAYI, SND (yazl mlumat)
arayi bax bzk
arbitr bax hakim 1
ARDIC (bot.) (aac) Qmr ardcn yal
qanadlarna baxd.. (S.Rhimov); R-R
[blhesn by:] trafnda r-r aaclar
dzlm geni xiyabanda bir ne dqiq
yol getdik (M.S.Ordubadi).
ARX inar alt, arx knan; Axar sular
nm deyir (M.Rahim); CU (kl.d.) Srvt,
dilrm yanmda bir cu; Glzari-cemalim
grk su (Xetayi); QAC (mh.) Gl yolda,
alaq, eylyk birlik; Arada xndk, qac
daha olmasn (Miskin li); QANOV Ji-
qulinin altndan tozlu sel axb darvazann
qrandak qanova tklrd (H.Abbaszad).
1. ARXA Tutulanlarn ikisinin arxasnda
iri l vard (.Vliyev); BEL Yasavul
yilmi belini dzltmy alaraq, mn
tapmam - dedi (S.Rhimov); DAL ah
mar zlf dal grdnd ilantk; Hrdn
trpnnd bulunmaq grk (M.P.Vaqif);
KRK O, hrdn Cebini kryin alr,
gzdirir, bezi gnlr axama qdr yer qoy
mur.. (S.Rhimov); MYAN (kl.d.) Miya-
nnda san ucun hrmyi; Btn dnyada
bu yan sevmim (M.P.Vaqif).
2. arxa bax kmk, havadar
ARXAK (dil.), QDM, KHNL
M (arxaik szlr) Mxtlif tarixi, iqtisadi
Arxalanmaq
sbblr nticsind bzi sz ve ifadlr
dild ilnmkdn xr. Bel szlr kh yinmis d dii diin dyir v aqqlda-
nlmi v ya arxaik szlr adlanr (N.Mm-
mdov, A.Axundov); KHN Khn,
doma szlri; Birc-birc yazrq; Onlarn
dftrind (.Krim).
ARXALANMAQ [Tahir:] Frc de ha
zrlq edir, nki dalnda adam var, o Sb-
zliyev arxalanr (Anar); GVNMK
Xalqma gvnib, arxalanmam; Arxamda
alnmaz minbir qala var (H.Hseynzad);
BEL BALAMAQ (fr.v.) ...Azadlq urunda
vurumalara; Sn bel balayb girmim..
(M.Rahim); YNMK Qova gn yn-
dym nr dlilr yerindmi? (Korolu).
L ARXAYIN, ARXAYINCA, DNC,
MN, XATRCM, QAYISIZ, RA j
HAT, SAKT
2. arxayn bax asud
3. arxayn bax min 1
ARXAYINLAMAQ [Qndab:] Mn bu
qdr arxaynladmsa da ryimin rpnts itirmi ve sddn yanq qalmd (S.Rhi
azalmad (B.Bayramov); ARAM OLMAQ
[Molla Qafar:] Kerbelay, bir aram ol (S.Re-
himov); ARXAYIN OLMAQ Mahmud ar
xayn ola bilcyini yqin etdi (.bl-
hsn); MN OLMAQ Qlbim, ryim
d min ol safdr; Neylyim ki, flk ox
biinsafdr (.Cavad); XATRCM Bir ya
xn glmdi, bilmm, nec xatircm olum;
ox kmnd atmam ol zlfi-prianm
n (.Vahid); RAHAT OLMAQ [Pri:]
Bir nv il Saran da bu evdn xara bilsy
dim, onda daha rahat olardm (C.Cabbarl).
ARXAYINLIQ, ASUDLK, DNC
LK, XATRCMLK, RAHATLIQ,
SAKTLK (bax)
arxitektor bax memar
arxitektorluq bax memarlq
I ARI Birdn onun [aynn] lap yanndan;
Vz-z-z! - edib bir an kedi (M.Rahim);
ZNBUR (kl.d.) Hr bir ik st qondu
znbur; Drmy xd danesin mur
(Xetayi).
II ar bax tmiz 1
Aristokrat
ARIQ Uzunboy, arq zabit mhkm ge
yrd (S.Rhimov); CANSIZ (dan.) Emma
cansz, arq, nazik, ltif bir alman qadn idi
(E.Sultanov); CILIZ (dan.) ahpleng ne
dnds dilni qz iri ard, bu, qa
ra uana oxar balacaboylu, clz, qaraya
nz bir qz ua idi (M.brahimov);
LMSZ (dan.) [Vahid:] Hencri, xanm,
deysn geyimin necdirs, trpniin de
eldir; limsiz, yaraqsz (M.brahimov);
TSZ [Qu] ..qarnn tsiz barmaqlar ara
sndan xa bilmdi (M.Hseyn); QAYI-
BALDIR (qlar nazik) Mn d o meydan
larda vuruanlardan biri; Men d o lmz
lrin qaybaldr airi (S.Rstm); SISQA
(dan.) [Qndab:] Onlarn yannda dorudan
da ssqa uaa oxayrdm (B.Bayramov);
SKELET (mc.) Analar skeletdir aclqdan!
Dz bilmz bu derd hr insan (S.Rstm);
SDDN YANIQ Glo aylqdan anasn
mov); ZF (xstlikdn arq) [Hac Mehdi:]
And olsun Allaha, vuraram, zif, cansz cann
xar (.Haqverdiyev).
ARIQLAMAQ Bir saatn rzind arq-
lam, balacalanm, ordlar batm, gzlri
uxura dm Glebetin baxan anann
ryi tel-tel oldu (M.brahimov); BR DR,
BR SMK OLMAQ (fr.v.) [Kazm:]
Ana, bir dri, bir smk olmusan ki... (
mnzminli); DKNLMK (dan.)
[Xosrovun atas] xeyli diiknlmidi (M.b
rahimov); QUPQURU QURUMAQ (mc.)
(hddindn ox arqlamaq) [lsgr:] kinci
arvad al, bir gn olar hrsi bir trfdn
azlarn ab ac qurd kimi seni yeyrlr,
qupquru quruyarsan.. (.Haqverdiyev);
SINIXMAQ (dan.) Hmid anasm qucana
gtrd, arvad nec d snxmd.. (H.Abbas
zad); ZFLMK (dan.) [Zrif] Gz
qapaqlarn qaldra bilmirdi. ox ziflmidi
(.Krim).
ari bax 1. bli; 2. lpaq 1; 3. mhrum
aristokrat bax zadgan
27
Ariytn
ariytn bax mvqqti
ariz bax 1. rizi; 2. yanaq
ariz bax ngl
arizli bax engelli
1. ARQADA Ballmn olu Vice Qasm
bir ne arqadalar il brabr hcum edib,
Hac Krimin qzn qardlar (mnz
minli); KMK Bu mlaiklrin yetmi
min kmkilri - trks - qorodovoylan
var (mnzminli).
2. arqada bax dost, yolda 1
arlanmaq bax utanmaq
arl bax hyal, utancaq
arpasuyu bax piv
arsz bax hyasz
arszlq bax hyaszlq
ARPACIQ, QAROVUL (silahda)
1. ARINLAMAQ, LMK (arnla)
2. arnlamaq bax veyllnmk
armmal bax para
artq bax 1. daha; 2. ox; 3. artq-skik
ARTIQ-SKK [Slimnaz xanm:] Mn
bu cavan canmdan xeyir grmyim, balam,
gr men ona artq-skik sz demims
(N.Vzirov); ARTIQ [Pricahan:] Bu qz
buradan gedsidir, artq sz lazm deyil
(S.S.Axundov); LZUMSUZ Naad fndi
he bir mtlb dxli olmayan lzumsuz sz
lr il [Mehribann] cann xard (S.H
seyn).
artqtamah bax tamahkar
artqtamahlq bax tamahkarlq
artrma bax eyvan
L ARTIRMAQ, LAV ETMK,
STN GLMK
2. artrmaq bax oxaltmaq
ARTKULYASYA (dil.); MXRC
ARTST (incsnt srlrini ifa edn
xs) [Skin:] Kii indiycn deyir, Hmid
bac oxuman dalyca getsydi, indi lap
mhur artist idi (Anar); AKTRSA (qadn
aktyor) Biz hr df dram teatrnn tamaa
larna gedib, hamnn tand, sevdiyi m
hur aktrisann oyununa baxanda., bzn
xyaln ifa etdiyim rolun iztirablar il gz
28
Arvad
ya tkrdim (.fndiyev); AKTYOR
(yalnz teatr tamaalarnda rollar ifa edn
sntkar) [Firngiz:] Ox, Nadya, mn hmi
sen deyn kimi yadmda saxlayram ki,
aktyorlara ancaq shnd baxmal, onlar
hyatda grmlidir (C.Cabbarl).
ARTSTLK [Xosmemmd:] Artistliyim
artistlik, airliyim d stlik (C.Cabbarl);
AKTYORLUQ .Dram demyind aktyor
luq etmk hvsin ddm (.Vliyev).
1. ARTMAQ, BOL OLMAQ, BOL-
LAMAQ
2. artmaq bax oxalmaq
1. ARVAD (rli qadn) ldrm Ataolu-
nun arvad Bayaz qoyun qaymanm stn
kr spdi (.Vliyev); YAL [Mrsiy-
xan:] ..hrimizd hm yalm, hm d si
knizlrim var (mnzminli); HRM
(.khn.) [Hsn:] Sz ile menim hrmimi
aldlar apardlar (C.Cabbarl); HYAT
YOLDAI Hyat yoldadr Glyaz; Da
larda bslnmi bu gl (A.aiq); XATIN
(khn.) [Aydodu:] ..menim birxatnm var,
ilan qlql, kpk xoylu... (A.aiq); KL
FT (khn.) Namaz kiinin klftiym, -
dey qan knlsz cavab verdi (M.Hseyn);
QADIN Mirz bu szlri dedikd onun qa
dn eydabyim xanm da salann dara
maqda idi (M.S.Ordubadi); QARI [Vidadi:]
Gl, gel yaxm otur, vfal qarm; Snd yuva
salm ilk arzulanm (S.Vurun); MR
YOLDAI [Rbab:] Oul, snin evlnmk,
zn mr yolda tapmaq vaxtn atb
(H.Abbaszade); VRT (khn.) Lakin n
doktor, n d vrti Liza xanm ay imk
istmirdilr (M.S.Ordubadi); UAQLARIN
ANASI (dan.) [Axund Molla Nsrddin:]
Gecnin bilmirm n vaxt idi; grdm uaq
larn anas z-zn mrtdamr (C.Mmmd-
quluzad); YASTIQ YOLDAI [Mdi
Ham:] Yastq yolda ki, sahibini sevmdi,
onun faydas yoxdur (M.S.Ordubadi); YOL
DA [Gll rin:] Gzve su ver, Zki.
Grrsn yoldann qaydma nec qalr!
(Anar); ZNN Gnlrin bir gnnd gen
Arvad Aslqan
d padahn znni hmli olur (Nal); (iddtli arzu) Mn bir ml arxasnca qa
ZVC [Molla:] Sn indi Xudayar byin ma; Drl-drl rklrdn yrndim
zvcsisr (C.Mmmdquluzad). (M.Mfiq); LLT Dedik, qoy yaasn, n
2. arvad bax qadn 1 minnti var? Blk il toyuun bir illti var!
ARVADBAZ, QADIN DKN (S.Vurun); STK raq tutdu, qdim e
[Sba:] Mn hr snin kimi qadn dkn her; Muradna, istyin (M.Rahim); KAM
lrin z qlbimin aarn versydim Sba Kamna atmayayd; Sni yaradrdsa, mni
xanm ola bilmzdim (M.S.Ordubadi); yaratmayayd (M.Rahim); MQSD
MUQBAZ (khn.) Sn layiq deyil, [Zhra:] Mqsdim atdm (A.aiq); M
sn layiq deyil; Seyyid, dxi muqbaz RAM Qoy n olur olsun, qzm, olum, o
olmaz (S..irvani); EYDABAZ (khn.) balaca balalarm aclq eksinlr, qoy mn
Molla eytan idi, axund eydabaz.. (Aq mramma yetimyim (N.Nrimanov);
lsgr); ORGZ (vulq.) [Nazl liy:] NYYT ..ryindn ken niyyt gz
Bura bax, ay orgz, qonaqlq vermy gl lrind oxundu (.Cmil); TMNNA
misn, ya arvadlar reviziya elmy (Anar); Sleyman Rstmin sendn budur ancaq
ANABAZ (khn.); VRTBAZ (khn ). tmnnas: Oyan xalqm! - deyib Tb
ARVADBAZLIQ (qadn dknly) rizd ek eq ile car blbl (S.Rstm).
ikaytilr bu msly bir yax ad qoyur ARZULAMAQ (arzusunda olmaq)
lar, onlar deyirlr ki, bu arvadbazlqdr Azad... vtnimizin bu gzlliklrini seyr
(C.Mmmdquluzad); ANABAZLIQ daldqca, ilk bahar arzulayram (S.Rstm);
(vulq. khn.) ..Xrquov kimi cnablar gedib ARZU ETMK [Slim:] Siz gzl xo
anabazhqdan, dllklikdn, halvalqdan... bxtlik arzu edirm (.fendiyev); ARZU
bir pey mul olub camaatn yaxasm SUNDA OLMAQ, DLMK [Firngiz:]
eldn qoyalar (. Haq verdiyev); VRT- Men de cavab mktubu yazdm, razlq el
BAZLIQ (khn.) ..Mnim bel yadma glir dim, ona mvffqiyyt dildim (B.Bay
ki, [trk padahlarnn] arzu v mllri ramov); STMK [Sleyman:] sgrin
vrtbazlq idi (C.Mmmdquluzad); OR dediyi odur ki, sninl qohum olmaq istyir
GZLK (vulq.) [Gyrin:] orgzlk (.Hacbyov),
dn yb n yax atla-atla glmisn arzuman bax arzu
(S.Rhimov); MUQBAZLIQ (khn.). arzusuz bax hvssiz
arvad-uaq bax ail ASAN (tin olmayan) [Umur baba:] N
arvana bax maya 1 danrsan... bu vd bu fitn-fsadda deniz
ARZU Sona dandqca Malik rkdn xmaq, o qdr yolu getmk sen asan glir?
sevinir, sanki oxdan xyalnda bslnn (H.Abbaszade); QOLAY [Sitar:] O menim
arzular ik ard (M.brahimov); AMAL n ox gvara, ox qolay idi (A.aiq);
(tnik) [Ruzbeh:] Bizi bir soxulcana evirib SHL (kl.d.) Xaliqindn utan, mendn
ki, yemk-yemk v srnmkdn baqa bir utanma; eceretil-mvti he shl sanma
amalmz qalmayb (M.brahimov); ANI (Aq lsgr); YNGL, SAD.
(qd) Gec-gndz anm budur; Gzm ASANLADIRMAQ, SADLDR
huri Phlvandan ayrlsn (Qoma); ARZU- MK, YNGLLDRMK, QO-
MAN (khn.) kr Allaha arzumana yeti LAYLADIRMAQ
dim (M.P. Vaqif); DLK Onlarn hr biri asayi bax min-amanlq
nin dilyi ova rast glmk idi (S.Rhimov); asl bax tabe
EQ (iddtli arzu) Szn eqil, qlbil asllq bax tabelik
yaayar alemd insanlar (S.Vurun); ML aslqan bax paltarasan 1
29
Asi
asi bax 1. syan; 2. gnahkar 1
asilndirmk bax hiddtlndirmk
asiman bax gy I
asimani bax tmiz 1
asket bax guniin
asq bax paltarasan 1
ASQIRIQ Adam zn silib dsmal ci
bin qoymam Salman kiinin yeni asqrq
yaylm balayr (R.Rza); SBR Ta glirik
biz d bir az anlayaq; Mhzri-irfanda vurur
tk sbir (M..Sabir); ASQIRTI.
ASQIRMAQ Xstxanaya atanacan o
n skrd, n d asqrd (Mir Clal); S
BR GTRMK (VURMAQ) Arvad
qanov qra il gedirdi, birdn sbir gtirdi
(Qaraqan nal),
asqrt bax asqrq
aslan bax 1. ir; 2. igid
1. ASMAQ Quduran hitlerilr; ..kndli
lrdn; Asmdlar nfr (M.Rzaquluzad);
DAR AACINA KMK [Fxrddin:]
..Gnahsz qardalarmz v ziz vtnda
larmz dar aacna ekmidilr (M.S.Ordu
badi); DARA KMK [Fxrddin:] mir
nanc da, onun vziri Toxtam da dara
kdilr (M.S.Ordubadi); EDAM ETMK
[Sfiy:] ..Flbs olunanlarn hamsn edam
etmidilr (M.S.Ordubadi).
2. ASMAQ, QARMAA KERMK
3. asmaq bax srmk 2
asta bax yava
asta-asta bax yava-yava
ASTANA (qapnn gircyi) [Glbetin]
tez dnb iri girmk istynd astanada
arq, uzunboylu atas ile qarlad... (M.b
rahimov); GRCK Ziynet qaytd, gir
ckd dayand (B.Bayramov); KANDAR
..Mmtaz Mtebrov qardalarn bir-birini
duz kimi yaladqlarn grnd, dma aard
v qfildn qapnm kandarnda zst srildi
(M.Hseyn); QAPININ AZI ahnigar
gz alana qdr qapnn aznda dayand
(.xl).
astma bax singirlik
astronavt bax kosmonavt
astronavtika bax kosmonavtika
30
Akar
ASUD Alr asud nfs; Bax, bu mhb
bt, bu hvs (S.Rstm); ARXAYIN(CA)
Otuz-qrx addmlqda iki atl arxaynca sh
bt edrk glirdi (mnzminli); DNC
El ki azacq dinc olur yerim; stsm gec
dn bir imir dadam... (M.Araz); Ac bam,
dinc bam, sbr, tvkkl; rpnmaq bilm
yn xst bir knl... (M.Mfiq); RAHAT
Rahat nfs k bilmir uyquda (A.Sehht).
ASUDLK [li:] Ana, drvilikde de
asudlik yoxmu (mnzminli); ARXA
YINLIQ Lakin arxaynlq raitind n q
dr olsa bel, en xrda ey... sgri narahat
edir (.blhsn); AZADLIQ, DNC
LK, RAHATLIQ Uaqlm, gncliyim;
rahatlm, dincliyim; Menim Azadlmdr
(B.Vahabzad),
a bax 1. plov; 2. xrk
a bax apaz
axana bax yemkxana
AIQ (sazla alb oxuyan, hm d sz
qoan air) Aq, bu yerlri sn xbr alsan;
Ayld dnyann hrti insan (S.Vurun);
OZAN (arx.) [Ded Qorqud:] Ata aya iti,
ozan dili evik olar (Anar); YANAQ (arx.)
[Cfr Paa Koroluya:] Yanaq, indi de sn
zn kimsn? Kimin yanasan? (Korolu).
AIRIM (dan alacaq yeri) Orxan ya
mac qalxb, armn stnd dayand. Dan
o biri tyin splnmi naxr grd
(.Mlikzad); GDK Dv boynu kimi
yri da gdiklrini Murad dflrl ziz
triflmidir (.Veliyev).
1. AIRMAQ, EVRMK, YIXMAQ
2. armaq bax yemk 1
aiq bax vurun
aiyan bax yuva 1
AKAR (gizli olmayan) [Hatemxan:] Bu
ki hamdan qabaq sen akardr (S.Rhimov);
AIQ Ndir gnahnz, aq danm; stm
qaydan yazlarm, siz! (M.Araz); AIQ-
AKAR [Musa:] Grrm ki, aq-akar
zbanalq edir (B.Bayramov); AYDIN [iran
qz:] indi de oluna mehz Ulduzu namizd
semsinin sbbi mn aydn idi (M.bra
himov); BARZ Atann bu xsusiyytlri
Ana Atbazlq
qz il qarlad zaman daha bariz bir yir (.Qasmov); PDR (kl.d.) Bihrmot
kild meydana xr (M. Arif); BLL [1-ci olubdur pdr pser; Yzd biri yax olur
kndli:] Dinirik cza, dinmirik cza. Bizim ittifaq (Q.Zakir); VALD (kl.d.) Madr-
szmz bllidir (M.F.Axundzade); YAN lriniz etdi siz mehr mhbbt; Aui-
[Zki fndi:] gr yax yazdn v snin fqqtd sizi bsldi raht; Validlriniz
lyaqtin biz akar v yan oldu... (C.Mm- xrciniz etdi kefalt... (M..Sabir),
mdquluzad); MLUM [Nurmohmmd:] ata-ana bax valideyn
Bel is csart edib soruuram: bir yolun ki, ata-anasz bax yetim
indiki raitd he bir yer xmad m ATA-BABA (nslin ilk banilri) Lakin
lumdur, o yol il getmyin ki xeyri ndir? Xalqovun lqbi ata-babasnn lden-ele
(M.brahimov); NMAYAN (kl.d.) Tavus ken pesi il laqdardr (B.Bayramov);
kimi cilvlnir o canan; Gz nnd drhal ABAV CDAD [Hmz:] Ad, ay ey
olur nmayan (A.aiq); VAZEH [Vzir:] tan olu eytan, ryim dd ki, vay snin
Qrzin budur ki, mn mtlbi vazeh ab abav cdadn gorbagor olsun (C.Cabbarl);
sn danam (M.F.Axundzad); ZAHR DD-BABA Bunlar dd-baba ayran ta
Tahir, zahir hnrlrin var; Bahir, zahir s- panda rk, rk tapanda ayran tapmazlar
mrlerin var (M..Sabir), (S.Rhimov); CDAD [Qrbt Krim:]
ana bax 1. dost; 2. oyna Ondan tk mn qorxmuram, Allah gsterm
anabaz bax arvadbaz sin, elin girv ds, cdadmz qbirdn
anabazlq bax arvadbazlq; eqbazlq xardar (M.Hseyn); ABA.
analamaq bax dostlamaq atabaxan bax mehtr
APAZ Noxudu bozbaa salanda apaz ata-baba bax dd-baba
qoyub axund il mslht elyirik (C.Mm- ATALI, DDL (atas olan)
mdquluzad); AI A Nataa bor g ATALIQ (hqiqi atann ksi) ..Mleyk
tirdi.. (mnzminli); XRKBRN btn hvalat ab Knl dand, mlum
Gecnin qaranlnda fqlr oynar, u oldu ki, tqsir atalndadr (X.Hasilova);
qun qazanlarda xrkbiirnlrin klgsi bir DDLK Amma Ncfqulunu da hrdn
nhng kimi uzanb zmilrin ortasnda g bir dyrdim ve bu da qaard ddliyin
ziirdi (.xl). ikayt (C.Mmmdquluzad); GEY
apazxana bax mtbx ATA rifin doma atas da, gey atas da
aft bax prian 1 mharibd hlak olmu, anas xrng xs
afthal bax prian 1 tliyindn lmd (.Krim).
aftlik bax prianlq ataman bax dstba
AT (ev heyvan) Gy ot xmrtladan atlarn ATASIZ, DDSZ (atas olmayan)
fnxrtsmdan v gec bcklrinin hzin atapan bax minici 1
sslrindn baqa he n eidilmirdi (.xl); atdanmaq bax dynmk
MADYAN (dii at) Oruc ata yanamaq, tut ateist bax allahsz 1
maq istdi. Lakin madyan fnxrb drhal ateizm bax allahszlq
araland (Q.Xlilov); SMND Deyirsn at bax od
demli ikstdir snin; Mhbbt yolunda ATBAZLIQ (finglrl keiriln
mindiyin smnd (.Krayl). nlik) Bli, bu gec kndd; Atbazlq ola
ATA, DD Soyuqluq sznn m caq (M.Rzaquluzad); ATFANLIQ
nasn hl d baa dmyn Qara, bir df Qaynaq amlarnn gzqamadrc ql
ddsindn xbr ald, atasnn vzindn cmlar trafa sradqca, bayram gnlri
anas cavab verdi (.Vliyev); PAPA (dan.) dzln atfanl xatrlayrd (lizad);
Papam da mamama hmi Mila xanm de- FNGBAZLIQ.

31
Alhftcoyl Avamlq
ATBCY (zool.) (st qab iq maata atarkn ikinci zurnalar dstsi fa
saqim bck) Krk alndqca kmr qza liyyt balad (A.Makulu).
rr, dkan qismn iqlanr, trafa minlrl atmaq bax tullamaq
qlcmlar, qoralar srayr, atbcklri atst bax tlsik, lst
kimi uuur.. (.Cfrzad); ATQURDU AUDTORYA (ali mktbd), DRS
sti trflrin dryalarnda ox kiik, fqli OTAI, SNF (orta mktbd), ZAL
heyvanlar - atqurdlar olur (H.Zerdabi). auksion bax hrrac
atfanlq bax atbazlq aul bax knd
ATGAH (atprstlrin ibadtgah) AVADANLIQ (ev eylri, ev yalar)
Tam bu srada solmaz atgah qapsnda g ld ediln qab-qaca, yoran-dyi,
rnr (C.Cabbarl); ATGD [Odaba:] cecimi, kilimni, mumn btn balq
Bu sbbdn d hr hrd v kndd bir paltar-palazn, btn bu ev-eik deyilnin
v ya bir ne atgd var idi (.Haqver- avadanlm burdaca tkb uzaqlamaq, z
diyev); AZRGD (qd.); MBD- mliklrinin hyatlarn xilas etmk Mina-
GAH (bax). byim n md rtdn idi (S.Rhimov);
atgd bax atgah, mbedgah ABADANLIQ Ancaq mn veriln ota
AT-HCRAN irin gftarn, dr x n n bir stol-krss vard ki, stnd otu
yallarn; Ati-hicran yan, gedr oldu rub yaz yazasan, n de bir qeyri abadanlq
(M.P. Vaqif); AYRILIQ ODU Ayrlq oduna vard (C.Mmmdquluzado); BARXANA
knl dayanmaz (M.Rahim); HCRAN (khn.) Hr ks z barxanasn alb, bir
AT Bizim bu dvrann yeni qzlar; Hic knara kilir (Mir Clal); DR-DRRK
ran atin yanmasn grk (S.Rstm). Bel ki, [Tkzbann] rinin lmyi onun
dir-dirriyin byk zrb vurmamdr
1. ATN (mc.), ALOVLU, CO
i (B.Talbl); YA Evin yasm siyahya
QUN, EHTRASLI, HRARTL, QIZ
almaa balarkn mizin stndki qaln
IN, ODLU (atin salam, atin nitq v s.).
cildli kitab arasndan bir mktub tapdm
2. atin bax odlu 1
(M.Hseyn); MXLLFAT bnin
atqurdu bax atbcyi
var-yoxunu, evinin mxllfatmn hamsn
ATICI (yax tfng atan) [Koxa:] qlim satb xrc etdilr, he bir lac olmad
var, bam var, deyilm qanmaz; Mn d at- (.Haqverdiyev).
cyam, yax qulaq as (S.Rstm); NANI AVAM (gerid qalm, oxumam, savad-
Dostad on nfr la nian, iki do fqt I sz adam) [Mmmd aa:] Avam da var,
bacs vard (M.Hseyn); SNAYPER (la avam da. Amma bunlar kimi avam mn gr
atc, yax nian) Mahir snayper kimi, h mmim (N.Nrimanov); ANLAMAZ Al
dfini hmi; srrast vurandr Hsn klng z-zn qbir qaz; Ay yazq, ey
(M.Rzaquluzad). biara, ey anlamaz (A.Shht); CAHL [Xos
atlmaq bax hoppanmaq rov:] Grdm, ancaq o qdr mqssir ol
atil bax tnbl murdum. nki cahil idim (A.aiq); LAY-
atillik bax tnbllik LM (arx.) [Rstm by:] Ay qz, sen
atlas bax xrit qflla, sn danma, sn bu cr ilri anla
ATLI (ata minmi adam) Drnin o biri mazsan, nki sn bir heyvan laylms!
taynda yoxuun banda bir atl dayanmd (.Hacbyov); NADAN Rstm bilmdi
(.Mmmdxanl); APAR Kbl Bybala ki, nadan yannda; Ala n hact, gz n
apar hrmtl qarlad (H.Abbaszad); hact (B.Vahabzad).
MNC At, miicini tanyar (Ata. sz); AVAMLIQ [mr] Allah kbr, avam
SVAR Svarilr Tlk tpsindki ca- la bax! (N.Nrimanov); CAHLLK [M-
32
Avantra Ayaqqabm/
nvvr:] Ancaq meni dilgir eden camaatn srtl vurur... Qatarlar, avtolar glir dlh
cahilliyidir (M.S.Ordubadi); CHALT dal (S.Vurun); AVTOMAIN B/i Iraklo
q sadn boman n qalm, qat qaranl; hisslri v avtoman n rezin tkrini .l
q sadn mhv etmoyo chalti, nadanl maq lazm idi (.fndiyev); MAIN (ilan
(M.Rahim); QFLT Din yoxsullar n [Fariz:] Fikrt, narahat olma, mn sn a
bir tirykdir ki, onlar hmio qfltd saxla in taparam (H.Abbaszade).
yb oyanmalarna mane olmudur (S.S.Axun- avtor bax mllif
dov); GERLK (dan.) Hyatda grdyn avtoritet bax nfuz
geriliklrin; Dem ki, hams nndndir!.. AY (gy cismi, planet) Yrtaraq Ay gecnin
(B.Vahabzad); NADANLIQ [Mmmd rtyn; Mhv qlmd o zlmt yuxm
aa:] Nadanlq gzlrini bir mrtbd kor (M.Mfq); QMR (air.) Sn gnl
edibdir ki, nammkndr sz, nsiht il aylan, qmrl yatanlarn; Balq grc
bunlara bir ey qandrasan (N.Nerimanov). lrin, Kr tor atanlarn... (M.Rahim); MAH
avantra bax macra (air.) Dedim ki, diri, neylyim ah! Mn
avantra bax macra; arlatan zrr iln n ol mah? (Xtayi).
avantrist bax macra ayaar bax arayaq 1
AVAR amil btn qvvti il avar ayasrkn bax xlaqsz 1
krk, qay gln o biri sahilin doru s ayayngl bax xoqodm(li)
rrd (A.aiq); KRK [Zemigar xanm] I 1. AYAQ Fikrt bir an arvadn onun
olunu tand. amxal qabaqda oturub krk ayaqlarn qucaqlayb, yalvarmas shnsini
kirdi (.xl). sanki uzaqdan seyr etdi (H.Abbaszade); Q
1. AVARA (he bir il mul olmayan, DM [Fatma:] Qdmlrinin altnda lm,
i-gc grmyn adam) [li:] Men sentsiz- qurbann olum, bana dnm, ay hakim,
pesiz avaraya qz vermrm (M.brahi mni oulsuz, nvlrimi atasz qoyma
mov); BAMBILI (dan.) [Gvhrtacn anas:] (H.Abbaszade); PAY (kl.d.) Mrhba, sn
O axmaq bamblda sn n grbsn? biz, ey trf cavan, xo gldin! Payin pe
(.Haqverdiyev); HPND (khn.) (sy k ola ba ile can, xo gldin (M.P.Vaqif).
kimi d ilnir) [hmd by:] A gd, h- 2. ayaq bax son
pnd ua, men emk orusu idim? 3. ayaq bax df
(.Haqverdiyev); SRSR [Zeynal] bel II ayaq bax piyal
srsri heyata ..bzi arqadalar.. srkl AYAQQABI [Aytmiz:] N istsn, n
midi (S.Hseyn). fason istsn paltar, ayaqqab qalanb bir-
2. avara bax veyl birin (.Qasmov); BAMAQ (khn.)
avaralanmaq bax veyllnmk Hsn tkl ayaqlarm yumayb, el o cr
avarya bax qza 1 baman iin sald.. (M.brahimov); QON
avaz() bax ss DARA (khn.) [Sitar:] Yal, ltif otlar z
aviator bax tyyari rind almas paralar kimi parlayan bnm
aviz bax qndil lrdn tklrimiz, qondaralarmz btn-
avto bax avtomobil btn islanaraq yyrdk (A.aiq); POS-
avtobioqrafiya bax trcmeyi-hal TAL (dial.) Btn mridlr kimi guya ani
avtoman bax avtomobil zikr gedn Hac mrah fndi dua oxuduq
AVTOMOBL Bax, bir avtomobil glir dan sonra st baqla ksilmi postallarn
(C.Mmmdquluzad); ATSIZ ARABA qapnn aznda soyundu (.xl).
(dan.) Bir ne dqiqdn sonra atsz araba AYAQQABII, BAMAQI (ayaqqab
jdaha kimi zn soxdu hyt (C.Mm- \ ustas)
mdquluzad); AVTO rklr, nbzlr ayaqqabsz bax ayaqyaln 1
33
 Ayaqla Ayrlmaq
ayaqla bax piyada 1. AYILMAQ Glsm qar yuxudan gl-
ayaqlamaq bax tapdalamaq gl aylb, yatann st oturdu (mnz-
ayaqst bax tlsik minli); DURMAQ [Glbadam:] Cbi! Anan
1. AYAQYALIN Alo kii kynkck, sn qurban, Cbi! Oyan, dur, gedk (N.Ne-
ayaqyaln onun [Glsnemin] arxasnca rimanov); OYANMAQ Rbab yatmd,
addmlad (S.Rhimov); YALINAYAQ Ya- qalxd kizlr d oyandlar (H. Abbaszad).
lnayaq yeriyn, yol gedn hvlnak; Andrr 2. AYILMAQ, ALI BAINA GL-
ken Bak (M.Rahim); AYAQQABISIZ. MK, HUA GLMK, ZN GL-
2. ayaqyaln bax yoxsul MK
AYAQYOLU Hac durana qdr he ayltmaq bax oyatmaq
olmasa skilr sprlmsydi, deyinmy aymaq bax gicimk
bhan tapb qanlarn qaraldacan bildi- aytmaq bax demk 1
yindn cld trpnib evin qapsndan ayaq- ; L AYN, QANUN, QAYDA
yoluna v ky gedn skilri tmizldi 2. ayin bax ibadt
(M.brahimov); TUALET [Aytemiz:] Srey- ayqabaq(l) bax ayz(l)
yann bzk qutusunu ab gz qaraldan aylanmaq bax frlanmaq 1
karandan atdm tualet (.Qasmov); SU- AYLI (Ay i il iqlanm) Ayl gec,
BAI (dan.) ridn ayaq tapplts eidildi, srin klk, gy mn; Drd yanmz tir
Kims lbt subama xrd (H.Abbaszad); saan yasmn (H.Hseynzad); AYDIN
ABDSTXANA, RAHATXANA (khn.), Aydn bir gecdir, ulduzlar hsrtl yer ba-
ZRAB (khn.) xr (S.Rstm); MAHTAB (kl.d.) Mahtab
AYAQYOLUNA DMK, SHALA gec. Gyd ulduzlar axr (A. aiq).
DMK, QARNI LMK aylq bax maa
ayama bax lqb ayna bax 1. gzg; 2. pncr 1; 3.
ayaz bax axta I 2; 4. ffaf
AYBAI (hdd'-blua atmam qz- aynabnd bax bnd
larda, hminin qadnlarda hr ay myyn aynabndli bax bndli
vaxtlarda uaqlqdan qan ifraz)', HEYZ aypara bax hilal
Heyz, er il arvadn laqsi, domaq, balann ayr bax baqa 1
cismani trbiysi - bunlarn hamsnn sir- AYRILIQ, HCRAN N hicran, n ayr-
lerin agah olmaa tibb dair geni mlumat lq, ne iztirab; Yox, bunun ad yoxdur!
lazmdr (mnzminli). (.Krayl); FRAQ (kl.d.) [Gvhrtac:]
ayhrli bax ayzl llrc fraqn kmkdn canm drd
aydn bax 1. ayl; 2. akar; 3. slis dd (.Haqverdiycv); FRQT (kl.d.)
aydnladrmaq bax anlatmaq Yxlm hri xraba dnm; Firqtin damu
aydnlamaq bax bilinmk tk zaba dnm (M.P.Vaqif); HCR
ayb bax 1. ar 1; 2. nqsan 1 {kl.d.) Snsiz mrm bnzyr bir zavall
aybalas bax 1. krpic; 2. pota 1 yetim; Dedim ki, son qoyarsan hicrim,
ayblamaq bax mzmmotlemk hsrtim (M.Rahim).
1. AYIQ (yuxuda olmayan, oyanq)', SR- 1. AYRILMAQ (aral dmk) Frc
VAXT Yatsan; Yuxuda da ol ayq, srvaxt Mzahir alt il idi ki, teatrdan ayrlmd.
(D.Nsib). slin qalanda o z ayrlmamd, xstlik
2. AYIQ, AGLI BAINDA qocan hyat qdr sevdiyi snt mbdin-
3. ayq bax sayq dn ayr salmd (H.Abbaszad); ARA-
4. ayq bax oyaq 1 LANMAQ Mn getmliym, dey amo
ayqlq bax sayqlq Qmrdn aralanmaa balad (S.Rhimov);
34
Ayrlmaq Azarke
QOPARILMAQ amo Qmrdn qopanla barl); SRBST [Firngiz:] Ka mn snin
bilmirdi (S.Rhimov). kimi srbst olaydm (C.Cabbarl); MST
2. ayrlmaq bax uzaqlamaq QL, SUVEREN,
3. ayrlmaq bax vidalamaq azad bax azad
aysberq bax buzda azadlik bax azadlq
AYZL (z, sifti a gzl, qng) azadiyyt bax azadlq
[Mrsiyoxamm:] Ayzl gzl, zalmlqdan AZADLIQ Hkimlr bilmdi, drdli
n xar (mnzminli); AYQABAQLI airin; Drman - azadlq, loman - eldir
Bulud zl, ayqabaql gzlin; Duruban ba (B.Vahabzad); AZADLK Sonin mqd
na dolanmaq grk (M.P.Vaqif); QMR- ds arzun, azadlik, sadt; Bx etmk idi,
ZL (kl.d.) Ey ms qmrzl, dida- dostum, bizim doma ellr (H.Billuri);
rma mtaqam (Nsimi); MAHCAMAL AZADYYT (khn.) Bir trfd qz-qadn
(kl.d.) Mslsl keysulr ruxi-al zr; Bir yetmkd azadiyyt; Bir trfd ahnise
buluda bnzr mahcamal zr (Q.Zakir); pabst vdi-cnnt (M.S.Ordubadi);
MAHLQA (kl.d.) Vaqifa, bir mhliqayi- HRRYYT [Hsn:] Qoy mni nec
mehribano meyl ql; Ta kmali-eq ondan istyir, el d gzsin. Bs hrriyyt, azadlq
zrr nqsan olmaya (M.P.Vaqif); MAH RU harada qald (M.brahimov); SRBSTLK
(kl.d.) Snin layiqin sri-hdir mdam; (Nikolay Petrovi:) Bu xsusda sz sr
Knizin ola mahruhr tmam (M..Sabir); bstlik verilir (A.aiq); MSTQLLK,
AYHRL. SUVERENLK.
AZ Camaatda bealan, alan, Trkiy AZADLIQSEVN Qafqaz, ahinlrin
mauzeri var idi. Ancaq az idi (.Vliyev); yuvas, azadlqsevn insanlarn doma yurdu
QHT [Frc;] Bana ad qht idi? Mus (R.Rza); AZADPRST Xalqn azadprst
tafa! (Anar); MHDUD [Hmid:] Hrm olu silinmz yaddan (S.Rstm); AZAD-
tiniz gr minntdaram, mnim vaxtm ox PRVR ..bunlarn hamsndan sonra azad-
mhduddur (H.Abbaszad); KM. prvr insanlarda da bel bir dnc, yni
AZACIQ Azacq mvacib qnat edn stn olmaq dncsi vardr (M.S.Ordu
muzdur z boazndan qpik-qpik ksib, badi); HRRYYTPRST (khn.)
on ilin rzind alt yz manat pul ld etmidi ..Hal-hazrda hrriyyt almz, hrriyyt-
(Qantmir); AZCA Onun ba azca yana prstlri dost tutunuz.. (N.Nrimanov).
yilmidi (.fndiyev); CZ Bu czi pulla azadprst bax azadlqsevn
Qznfri hbsxanadan qurtarmaq mmkn azadprvr bax azadlqsevn
deyildi (S.Vliyev); BR AZ Sabah glsn AZANI Getdikc azannn ssi ucalr,
bir az shbt edk? (C.Mmmdquluzad); gclnir v yegan bir ss kimi btn kndi
AZ-MAZ Bu eylri az-maz mn de bili bryr... (M.brahimov); MZZN (khn.)
rm (A.aiq). Mzzin uca ssl azan verirdi (mnz
AZAD Azad, xobxt xalqmn zmindn minli); AZANVERN.
vst alr; Mn balam tk ziz knlmn azansevn bax azan
dilklri (S.Rstm); AZAD Bunlar asud azar bax xstlik
fikirli, azad ruhlu bir insan olurlar (mn azar-bezar bax azar
zminli); HRR(fc/.rf.) [Syahti:] Mnc azarxana bax xstxana
hrr yaranm rq qadnm bu halda xilas AZARKE (idm.) Oyun yaman qzb,
etmy yeni bir peymbr zhuru lazmdr ya n, pla ndir; Azarkelr bilirlr se
(S.S.Axundov); MUXTAR (kl.d.) Buna kim vinc n, tla ndir... (M.Rahim); HVS
yol verckdir ki, qz olsun muxtar (C.Cab KAR, XST (mc., dan.).
35
Azarlamaq
azarlamaq bax xstolnmk
azarl bax xst
azarlxana bax xstxana
azaylanmaq bax gileylnmk
azca bax azacq
1. AZDIRMAQ, DZ YOLDAN I
XARMAQ, PS YOLA SVQ ETMK.
2. azdrmaq bax sapdrmaq
AZRBAYCANCA (Azrbaycan dilind)
[Nizami:] Siz d, biz d mlumdur ki, ir
van saraynda yaayanlar da, xaqann z d
azrbaycanca dana bilmirlr (M.S.Ordu-
badi); AZRC O, azric mndn yax
danrd (M.Hseyn).
AZRBAYCANLI liyevin briqada
zvlri arasnda rus, azrbaycanl, belorus,
lzgi v tatar vardr (M.Hseyn); AZR
Osman iri girr-girmz, onu glr zl
cavanlar qarlad, tand azri tlblrin
dn bir nesi burada idi (mnzminli);
AZR VLADI (tnti) No son onsuz, no
o, snsiz yaamaz; Azri vlad vtnsiz
yaamaz (S.Rstm),
azrgd bax atgd
azri bax azrbaycanl
azric bax azrbaycanca
1. AZIN, QUDURMU (mc.) Qan i
mkdn doymazd azn, qudurmu itlr;
Makgini ldrdlr, qorxu yaradr dey
(S.Rstm); AZIKPKL (dan.). Da
tyi kndi., azkpkl aalarna qar ba (mnzminli); RZQ (khn.) [Cavan
qaldrm deyildi (S.Rhimov); DL-
QUDURMU Grsn yen hans dli-
qudurmua rast gldi (M.F.Axundzad);
QUDURAN Quduran dvltli cavanlan
arvada latayr sz qoub oxuyur.. (.bl-
hsn); QUDUZ (mc.) Quduz dmnin
qlnc cngavrin qolunu ksib atd (M.H-
seyn); VH (bax).
2. AZIN, AZMI, HARIN (mc.),
YOLUNU TRM
AZINLAMAQ Kii ba il: - Bli, -
dedi, hr yana baxb grrsn ki, gd-
gdlr aznlablar (S.Rhimov); QU-
36
Azyal
DURMAQ [Nazl:] Eybi yox. Bu mn borc
olsun. Gr n qudurub e.. (Anar); ARPASI
OX (ARTIQ) DMK (fr.v.) [Musa:]
Ay Eldar! Dorudan da bylr ki, var; Bir
azca arpas ox dn zaman; Yab cinsi kimi
llaq atrlar (S.Vurun).
aznlq bax vhilik
AZLIQ (sayca az olan) [Uur:] Bizd az
lq oxlua tabedir (.fndiycv); QLY-
YT Oxumaq istyn qliyytd qald
n mktbi amadlar (mnzminli);
QHTLK Bylrin dzltdiyi dstlrd
kii ox olsa da, silah qhtliyi idi (O.Vli
yev).
AZMAQ Mvlanverdi baba bir q gecsi
qar basm med azd zaman bir drvi
peyda olaraq onu gtirib kndin knarna
xarandan sonra z nec qeyb kilib
(.fndiyev); YOLU TRMK Pri xa
nm bir vd grd ki,yolu itirib.. (Beyk-
sin nal),
azman bax byk 1
azmanlq bax byklk
AZUQ (rzaq ehtiyat, yeyck ehtiyat)
ndi Hsi aqqldayan dyirmann unluu
qabanda alr, bylik n azuq hazr
layrd (S.Rhimov); RZAQ Hiss irli
getdikc, mn yk mannda dylr
n rzaq dayr, syyar mtbxlr at
drrdm (Y.zimzad); MKULAT (khn.)
..Evin illik mkulat ayrca gndrilirdi..
Bzirgan:] Qanl drd heyrtli bir quldur
yolumuzu ksdi.. Malmz, rizqimizi ald..
(Anar); RUZ [Sevil:] ndi Allah bizim n
bir para ruzi yetirmidir... (C.Cabbarl);
SURSAT (hrbi rzaq) Bu manlarn oxu
n xtt hrbi sursat dayr (X.Hasilova);
YEYNT (dan.) [Molla Zaman arvadna:]
Bir az yeyinti al gtir (.Haqverdiyev).
AZYALI Fhlliy gedn azyal uaq
lara xozeyinlr he bir zaman istiraht gn
vermzdilr (H.Sarabski); KKYALI
Mktbd kiikyal uaqlarn konserti idi
(Mir Clal).

I 1. bab bax fsil 2
2. bab bax qap 1
II bab bax tay 1
III bab bax babi 1
babadanqalma bax miras
babal bax gnah
BABAT / BABT (n yax, n pis, ala-
babat) [Balaa:] Kimdn naraz deyilm,
qazancm da babatdr (H.Abbaszad); ALA-
BABAT [Tapdq] killri d alababat ekib yapd (.ldnmolu); KRDARSIZ [G
qurtard (O.Vliyev); MYAN Qarabirok
miyan sfr hazrlad (.Voliyev); ORTA
BAB likram gtirdiyi iki dn ortabab
Quba almasn qzetdn ab tbrrk kimi
xartd (B.Bayramov).
I babt bax babat
II babt bax vziyyt 1
1. BAB (babi mzhbin mnsub olan)
[Molla Qafar;] Amma bu rusihayi-Azr-
baycanido xlayiq babi mzhb olub yez-
dan boyun ymirlr (S.Rhimov); BAB
[Seyidsdulla:] Siz bab v bhailik almi
barsind uzun v uzad mtali etmlisiniz
(M.S.Ordubadi).
2. babi bax dinsiz, kafir 2
bac bax 1. rsum; 2. vergi 1; intiqam
bacaq bax q
BACARIQ, HNR (bax); QABLY
YT, TCRB
BACARIQLI, QABL (lindn hr i g get-ged sevmy balayaraq tanmadnz
ln, hr idn ba xan) [Leyla:] Aalarov
mndn ox qabil hkimdir (B.Bayramov);
QTDARLI ..v Glinlr homayili adl
kitabalar Qnizadnin iqtidarl bir dib ol
duunu bildirir (F.Krli); QABLY
YTL Yax, qabiliyytli ustalarmz var
dr. Hams da mebeliliyi burda yrnib
(H.Abbaszade) QOAQ Mrselov Bstiy
qoaq qzlardan bir manqa dzltmyi ms
lht grd (.Sadq); LYAQTL Qa
far.. zehinli, lyaqtli uaqlar bydb yetirn
Bad
arvadna gldn ar sz deyilmesin dz
myckdi (.blhsen); MAHR O hm
d mahir bir ovu idi (M.Hseyn); ZRK
[ekrliyev:] Biz cld, zirk, elindn i
gln adam lazmdr (M.brahimov).
BACARIQSIZ (bir ii gr bilmyn)
[Sitar:] Onu sevdiyini syl! Ah, bacarq
sz sylsn a... (A.aiq); ACZ Bizim sh
btimiz gldikd tlb bdlhsnzad
Xlil, nec ki, axrda mlum oldu, he do
aciz deyilmi (C.Mommodquluzad); FL
[skender:] miolu, sen xam v fl adama
oxayrsan, deyib msahibinin qolundan
yrin:] Ay heysiz qar, kirdarsz qar (S.R
himov); QABLYYTSZ [Mosm:] Zh
mt qabiliyytsiz idi; buna baxmayaraq,
anam, daylarm mni ona verdilr, nki
onlar kndd nfuzlu, kramt sahibi
seyidlr hesab olunurdular (S.Hseyn);
MSKN [Rhim by:] ..z doma olunun
da... yannda xrda, miskin bir xbri kimi
biabr olmudu (M.Hseyn); BQABLY-
YT.
bac-xrc bax vergi 1; rsum
BACI Daym Sefrli Velibyov [Zaqaf
qaziya seminariyasnn mllimi] bacsnn
bu ar vzifsini bir qdr ynglldir
mk mqsdil byk qardam Rstmi,
alt yanda uaq ikn, yaad Qori h
rin apard (S.S.Axundov); HMR
[Sitar:] Gzl hmirm, bu halna acyaraq,
bir zat kim bilir nec adamdr? (A.aiq);
XAHR (arx.) Moktobi-nisvan lzumu hor
ks mfhum olar; eyxzadm amaz is,
xahrim Gvhr aar (M..Sabir).
1. BACILIQ Qz onun bacldr, bunu
qzn z sylyir (M.S.Ordubadi); GEY
BACI [Sara:] Pri mnim gey bacm is d
mn onu min doma bacdan artq sevirm...
(C.Cabbarl).
2. baclq bax rfiq
bad bax yel 1
37
 Badalaq Baxbr
1. BADALAQ (giil zaman aya-ayaa 2. BAILAMAQ [Krim:] Knl, mni
doladrb yxmaq) Mn onu znd dostum bala, o gn qzmdm (X.Hasilova);
badalaq vurub mni z st yxr ki, lalni FV ETMK (BUYURMAQ) [Aq Vli:]
z drsin (M.Hseyn); PLNG (arx.) Hac, bir az ba ars vercym, fv buyu
[Vozir:] ..ayaa durub tutuduq, qeyrt mn rasnz... (N.Vzirov); Mn rica edirm ki, bu
l verib, bir dqiq kmyib Teymur aam dflik by fv elsin (H.Nzrli); GNA
ekdim pilig, dxi bilmirm nec yer HINDAN KEMK [Uaqlar:] Dz deyir,
vurmuam... (M.F.Axundzad). mllim, bu df gnahndan kei (M.bra-
2. badalaq bax hiyl himov).
bad bax 1. axr; 2. piyal balama bax 1. boa; 2. sovqat
badnu bax yya L balamaq bax sanmaq 1
badprst bax yya 2. balamaq bax kilidlmk
1. BADKE, DMKE, KLB balanmaq bax 1. kilidlnmk; 2. vurul
2. badke bax hcmt maq 1
I BA, AACLIQ balama bax mqavil
II ba bax bnd I, 2 balamaq bax 1. rtlmk; 2. eirle-
baa bax tsbaa mk
baabaxan bax baban bal bax 1. kilidli; 2. laqdar; 3. vurun
BABAN (baa qdluq edn xs) Bir gn baha bax 1. qiymt; 2. bahal
qoca baban; sorudu uaqlardan (M.Rza bahadr bax igid, qhrman
quluzad); BAABAXAN [Zrif:] Bs bu bahadrlq bax igidlik, qhrmanlq
baabaxan haradadr? (.Kerim); BAI BAHALI [Aytomiz:] Qadn da var ki, ba
Ba ba il, qarpz ta il (Ata. sz), hal paradan lap el bu dbd olan krem-
baba bax hdiyy plindn tikdirdiyi paltar ynindn tklb
baa-ba bax gllk itir... (.Qasmov); BAHA [Gzl;] ..z he
ba bax baban bir eydn ibart olan taxt-tac, ox baha qiy
1. BAIR (anal., biol.), QARA CYR mt mal olur (M.S.Ordubadi); DYRL
2. bar bax rk [Sba:] lverili bir svda dzldrsn sizin
3. bar bax ciyr n d dyrli pay dr (M.S.Ordubadi);
barmaq bax L rmaq; 2. byrmk GRANBAHA Bli, Sabir fndi milltin
bart bax rt soltanlara myssr ola bilmyn giranbaha
baryaran bax qorxulu 1 cvahirat il memlv-xzineyi-nayab bu
1. BAILAMAQ Axrnc gn Samarski raxd da getdi (A.aiq); QYMTL [R
bir afiann stn yazb yadigar olaraq H bab] birini do ehmalca bkb sandqda n
mid balad (H.Abbaszad); BX qiymtli eylrin arasna qoydu ki, yax qal
ETMK [Rhim xan:] Qzn vzin is sn (H.Abbaszad); PRQYMT (kl.d.)
ah yqin men bir knd bxi edck Tacir d bir xeyli prqiymt paran bir xon
(C.Cabbarl); HDYY ETMK [Rhim aya qoyub, padahn hzuruna apard
xan:] Seni Mirz Rzann khn daxmasndan (Nal); ZQYMT ...qzl cngavrlrin
alb Nsrddin ah Qacara hdiyy elmim, geri atd hr bir ev z qoynunda ziqiynt
bunam sn zlm deyirsn? (C.Cabbarl); dfin gizldn byk saraydan bel z
PEK ETMK [Namaz:] Onu mn mtli grnrd (M.Hseyn),
pek elrmi? (M.F.Axundzad); VQF bahar bax L yaz; 2. gnclik
ETMK (din.) Amma bu bdbxt d Molla baharstan bax L gnclik; 2. gllk
Seyidin klyin db cemi dvlti ms bahm bax birlikd
cid vqf etmidi (S.S.Axundov). baxbr bax xbrdar
38
Baxmsz
baxmsz bax nzartsiz, sahibsiz
1. BAXI Bu tsrrfat Aslann diqqtli
baxlarndan yaynmad (M.Hseyn); N
ZR [Aslan:] hddindn artq srt dan
dn duymu kimi, zhmli nzrlrini
Rhimzadnin zndn kdi (M.Hseyn);
IVGAH (kl.d.) Vaqif qurban znxdanm
ahin; irin gln, xo nigahin
<M.P.Vaqif); BAXMA.
2. BAXI bax fikir 2
1. BAXMAQ [Vahid:] Bam onun ilq
sinsindn qaldmb, altdan yuxar baxdm
<B.Bayramov); SEYR ETMK (EL
MK) (bir yerd gzmkl hmin yerin qu
ruluuna baxb gzdn keirmk) [Sitar:]
Seyr edirmisn, Sitar? (A.aiq); TAMAA
ETMK (ELMK) [Mansur] mhccr
syknib buxtaya tamaa eldi (H.Abbas-
zad).
2. BAXMAQ Sultan bu szlrdn sonra
Bahadra baxb, onun bu bard szn ksdi
(N.Nerimanov); NZR YETRMK.
3. BAXMAQ, DQQT YETRMK,
FKR VERMK, QULAQ ASMAQ
4. BAXMAQ, XDMT GSTR
MK, QAYISINA QALMAQ, QUL
LUQ ETMK
baxtalamaq bax uduzmaq 1
baxiisus bax xsusil
bais bax sbb 1; sbbkar
baiskar bax sbbkar
bak bax qorxu
bakal bax piyal
BAKENBARD [Aytomiz:] Hl bunlar
bs deyilmi kimi lopa bakenbardlarn da
yayb zn (.Qasmov); YARIMSAQ-
QAL Grsn tanmazsan yarmsaqqah;
xb ndazdn dvlti, mal (Q.Zakir).
bakirlik bax bkart
bakteriya bax mikrob
baqaj bax yk 1
baqi bax daimi
baqqal bax dkan
I 1. BAL [Ay] Aha... harda ar varsa;
Demk orda bal da var (M.Rzaquluzad);
Balaq
SL (kl.d.) Tndildir bu Xtayi, can
veribdir llin; Nec kim llin sldir, dil
ona znbur olur (Xtayi); HD (an bal)
Mhtm Nizaminin lmyn sntindn;
Mnim hmn srvtim z hdini albdr
(M.Rahim).
2. bal bax irin
II bal bax qanad
1. BALA Gurultunu bir knl nmsi
yard: Baada gllr; San blbllr; Duy
usuz ellr; Bu balama qurban! (M.Mfiq);
YAVRU Yannda bir yavrusu var, yorulma
dan alyor... (M.Mfiq) VLAD (bax);
UAQ (bax).
2. bala bax balaca
bala-bala bax yava-yava
balaban bax ttk
balaban bax ttki
BALACA Qocann balaca pncrsi qaln
mey trf alrd (S.Rhimov); BALA
Tamam a bdnin gldn ladr; Qam
tindir snubrdn, bala qz (M.P.Vaqif);
CIQQILI (dan.) Kiikdir hl qz, boyu
eqql; Amandr, axund, sylm vaqqulu
(M..Mcz); XIRDA Xrda tplri sellr
oyanda; sr bu hmly dalar da za-za
(B.Vahabzad); KK Qap kiik pn
crdn [Nbinin] n istdiyini xbr alr
(Qaaq Nbi); UFAQ ..Ufaq daxmada
Qzxanm adl bir qadn yaayrd (S.S.Axun-
dov).
BALACALA(N)MAQ [Xlil:] Ban
hr gn balacalar, qamn byyr.. (M.H
seyn); KLMK Bu hzin, bu qmli, bu
drdli ssdn; Xan kiildi, yaman, balaca-
land (M.Rahim).
balaxndk bax qarn 1
BALAQ (zool.) Qafur alovun iin d,
bir dqiq kemmi yarmcan balaqla ba
yra atlanda, shr alrd (T.Cfrova);
C AMI BALASI ...kims krp cam
balasm yaddan xarb irid qoymudu
(T.Cfrova); KL Kosaolu dolux
sundu... Sdr olandan sonra ald bu hey
vanlarla halallamaa glib. Onun li titrdi,
39
Balalamaq Bardan
tpl klni, qzl inyi sallad... (.xl); bandaj bax toqqa
XTK. bandit bax soyunu
balalamaq bax domaq 1 1. BAN, TSS
halalq bax btn 2. bani bax sbbkar
balarmudu bax abasbeyi banka bax bmi
balnc bax bal banket bax ziyaft
BALI (yumaq baalt) [Ana] yumaq bant bax lent I
bala sykndikdn sonra da kimi yatmd bantl bax lentli
(M.brahimov); BALINC Dirsklndi o ba- banu bax xanm 1
hnca bir qdr; Dodanda gl aanda gl I BAR (kiik yemkxana), QLYAN
lr (M.Rahim); MTKK (uznsov gird ALTIXANA (bax)
bal) Sndn vfaldr, sndn istidir blk; II bar bax meyv, mhsul
Snin ba qoyduun bu qu mtkk... (S.Ta III bar bax yk 1
hir); NAZBALI Sn gah gedib oyna, gah baraban bax tbil
drs al; Otur dalndaca prqu nazbal baraban bax tbili
(M.Rahim); YASTIQ Kiik qardam yast BARAMA Tut aacn darama; ldn
ndan sngr qayrr, arxasna uzanb guya xar barama; Halal zhmtl glr; Haram
tfng atrd (mnzminli). gedr harama (Bayat); KM (dan.) Tox
macarlar alandan sonra qurdlar dirilir;
BALIZ, YASTIQZ
Km tutan kmlrin ilri tyana glir
BALNA (zool. dniz heyvan) Men el
(R.fndiyev).
glirdi ki, nhng bir balina skut iind
BARAMAI, KM, KMDAR
dayanb kimi parlaq v soyuq gzlri il
(bax)
mn baxr (.fndiyev); KT Dala var -
BARAMAQURDU (barama hrn qurd)
naqqa balq; Dala var - kit kimi (R.Rza).
Htta evlr d baramaqurdu payladm
balkon bax eyvan
(Y.zimzad); PKQURDU [Sona:] ...Biz
BALQABAQ (boran nv) [Xoca Zz:] indiy kimi barama iind dustaq yatan ipk
O qdr balqaba hara aparrsan, a kii?! qurduna bnzyirdik (S.S.Axundov); QURD
(Anar); KUDU Knd arvadlar qn tdar (dan.) [Heydr by:] Guya ki, mn... lnb-
kn qurtarrd: kimi hazrlad unu kndiy ranlyam ki, qurd bslym v ya lkm ki,
doldumr, kimisi yarman kisy yr, kimisi kndlrd rilik edm (M.F.Axundzad).
yaman gnn kmyi olan kudu v balqa baran bax ya
baqlar gizldirdi (M.brahimov); QABAQ barbar bax vhi 1
Qabaq ta amama vermz (Ata. sz), barbarlq bax vhilik
ballnn bax bedrnc BARDAQ (su v ya baqa maye tkmk
BALTA Bitkilrd balayan xstliklr n qulplu, yaxud qulpsuz darboaz qab)
dn ilk df mn xbr tutmal, zrrli sar Adama bel glirdi ki, bu qz su il dolu bir
maqlar axtarb tapmal v oru baltasnn barda banda aparsa, bardaq yralanmaz
ssini gndz d, gec d lap uzaqdan eit (.Sadq); CRDK Fikrin budu, atan ye
mliym (.Yusifov); TBR (arx.) Sv- rii yeriysn sn; Xm ayn haa tuta cr-
dayi-srim etdi mni taci-zrimdn; Rim dk, kpk olu (Q.Zakir); KUZ O torpaa
ksilirmi dem kskin thrimdn (M..Sa | axtd kuznin ayrann (M.Rahim); SNK
bir). Snkdn piyaly ayran ayran szr;
bambaz bax pamaz fsri bir anla drindn baxb szr
bambl bax 1. lyaqtsiz; 2. avara (M.Rahim).
bamz bax 1. mzli; 2. zarafatcl bardan bax xaral
40
Barsind
barsind bax haqqnda
bargah bax saray
barxana bax avadanlq
I BARI [Krblay:] Ban gec olanda
xarabaya tez qaytsn (mnzminli); HE
OLMASA [Qafar:] Gl he olmasa menin
irisind bir az gzk, sonra geri dnrik
(H.Abbaszad).
II bar bax hasar
bariq bax imk
bariz bax akar
barq bax slh 1
bark bax hambal
1. BARLI (ban, meyvsi olan) Aaclar
mxtlif: barl, barsz olurlar; nsanlarm
yararl, karl, karsz olurlar (M.Rahim);
MEYVL Meyvli aaca da atan ox olar
(Ata. sz), MHSULLU N gzl ellrim
var; rdkli gllrim var; irvan, Muan
dznd; Mhsullu llrim var (Bayat),
BHRL, BHRL.
2. barl bax xeyirli
barmaqlq bax zk
BAROMETR, MZANLHVA (arx.)
Ruzgarn pizvqt doyiilmosini bilmokdn
tr bir alt ixtira ediblr ki, adna niza-
nlhva (barometr) deyirlr (H.Zordabi);
HAVALN [Molla:] Bir hkmdarn ki,
mnccimi naxr oldu, havalni d qa
trn quyruu, el bel snin kimi cumculuq
olar da... (M.N.lt.).
1. BARSIZ Aaclar mxtlif: barl, bar
sz olurlar (M.Rahim); BBAR Hmi
serv ehinin buda bibar olur; Grn bu
srvi ki, ssn bitr budanda (Nsimi);
BBHR Bilmirm mn n yazm bolk
bynsin bu mdir; N ki zhmt kirm
hams bibhr gedir (C.Cabbarl); MEY-
VSZ, MHSULSUZ.
2. barsz bax faydasz
BASABAS Arq kii basabasda onun ya
nna ke bilmirdi (H.Abbaszad); BASI
RIQ O, adamlar itly-itly kassann
pncrsin atd v nvbsiz bilet alb qafasnda iki ey hkm srrd (M.S.Ordu
basrqdan tr iind xd (H.Abbaszad);
Ba
QLBLK Byk qlblik iind Rx-
sar onlarn hr ikisini gzdn itirir (S.R
himov); TNLK Vulkann kassas qar
snda tnliik idi (H.Abbaszad).
basdalamaq bax tapdalamaq
1. BASDIRMAQ Mehral byi imartin
hytind, atas Pnah xann yannda bas
drdlar (mnzminli); DFN ETMK
(ELMK) [Fxrddin boy:] Alama,
mrdan ol, qza iidir, tz bada dfn ey
lyin, qan tkmk kifaytdir (N.Vzirov);
GMMK Mn ocuqdum yer gmdlr
sni (S.Vurun); QUYLAMAQ [Day:]
Sn mn gnd bel anasnn mcyini
ksnlrdn yzn ver, gr mn nec quy-
layram! (S.Rhimov); TORPAA TAP
IRMAQ (GMMK) Bir ana gtirdik
dfin elmy; Getirdik torpaa taprmaq
n... (N.Ksmnli); TORPAA TS
LM ETMK (tnt.) Prini torpaa tslim
edndn sonra btn oba... ovunu da lalli
drnin knarna qdr trd (.Mmmd-
xanl).
2. basdrmaq bax kmk I, 1
basfa bax sfal
basvad bax savadl
baslmaq bax uduzmaq 1
baslmaz bax mlubedilmz
basrq bax basabas
basqn bax 1. hcum; 2. soyunuluq
basqn bax soyunu
basqnlq bax soyunuluq
basmaxana bax mtbo
basmaq bax 1. tapdalanmaq; 2. soxmaq;
3. yxmaq; 4. udmaq II
basmaqlib bax baya
L BA (mxtlif mnalarda: burada yal
nz insan bdn zv nzrd tutulur) [Con-
nteli aa:] Sn ox qlt eldin, ban
dadan-daa dydn (N.Vzirov); KLL
[Feyzi Muxtara:] Arvaddan qorxan ora,
sn lsn, kllni qarpz kimi aqqalaram
(B.Bayramov); QAFA (kh.) ar zabitinin
badi); SR (kl.d.) Albd eqlimi rdn,
41
 Ba
qrarm dildn; Edib blaya flk, gr nec
hval mni (Natvan); TP [Vli:] Birin
dn tutarsan, o biri qaydar z tpn dyr
(M.lbrahimov).
2. BA (heyvanlar saymaq n hesab
vahidi) Be yz badan artq mal-qara aclq
qorxusu altndadr (.fndiyev); RS [Dr
vi:] ..men iltifat edrsiniz bir rs at, bir
dn cbb, bir saat v bir qdr cib xrc-
liyi (N.Vzirov).
3. ba bax rhbr
4. ba bax tp 1
5. ba bax balanc 1
6. ba bax nfr
7. ba bax df
baabatan bax alabatan
baaq bax snbl
I ba-ayaq bax kllepaa
II ba -ayaq bax trsin 1
babiln bax asaqqal
ba bax 1. rhbr; sdr 2; 2. asaqqal 1
balq bax rhbrlik
badan-ayaa bax badan-baa
BADAN-BAA Yaxlq insana bir s
nt olsun; Dnya badan-baa qoy cnnt
olsun (S.Vurun); BADAN-AYAA O ki
qald axund Molla man, onun fikri badan-
ayaa yanl v xatadr (S.S.Axundov);
SRASR Srasr lvana batsn gl bdn;
Siyah zlfn tksn qamtin tn (Q.Zakir);
SRPA Amma bu miskin aiqi; Srpa so
yarlar. alamaz (Nsimi); BSBTN
(bax); TAMAML (bax) .
baaa bax 1. utancaq; 2. sakit
babo bax sfeh, ktbeyin
badal bax bdbxt, yazq 1
badolu bax I. all 1; 2. srxo
batli bax varl
bakll bax bdbxt
baqapazl bax bdbxt
bapapaql bax kii 1
basoyuq bax laqeyd
basoyuqluq bax laqeydlik
bauca bax vqarl
baucalq bax vqar 1
42
Bal-banalq
bayelli bax azyelli
bayuxar bax azyuxar
baksn bax 1. cllad; 2. zalm
1. BAQA, ZG (bu yox, digri) Deyir
lr zg yerin hli hsni-zibadr; Bu uxlrd
vli baqa bir mlaht var (S..irvani);
AYRI [Zeynb xanm:] Allah sevrsn, Aa
Mrdan, bir ayr tklif el (M.F.Axundzad);
DGR Adamlar aaclarn arasndan x
maq n yol axtarr: bir aacdan tutub di
grin keir (S.Rhimov); QEYR [Baha
dr:] ...siz mni qeyri alm dvt edirsiniz...
(N.Nrimanov).
2. baqa bax savay()
3. baqa bax yad I
BALAMAQ Sona oxumaa 8 yanda
balad (N.Nrimanov); AAZ ETMK
Gnd bir bd aaz etdin; ox olan ltf
biz az etdin (S..irvani); GRMK Bu
yol ile o i girimi v amo ile skkiz
aydan sonra gr bilmidir (S.Rhimov);
QDAM ETMK (kl.d.) [Mirz aa xan:]
Qibleyi-alm, madam ki, siz he bir i qa
rmrsnz, o zaman mmlktin xeyrin hr
n lazmsa, ona iqdam etmy borcluyam
(C.Cabbarl); QOULMAQ [Naalnik:]
Heydr by, sn mnim nsihtimi eitm
yib gen yaman i qouldun? (M.F.Axund
zad); RU ETMK (dan.) Bu gndn
qoca yaz ile gnc mainistka i ru etdi
lr (S.S.Axundov).
BALANIC (bir iin, hadisnin ilk an)
Birinin sonu, o birinin balanc olur
(.Krim); Ancaq balanc n bu he d
pis deyildi (.blhoson); BA [Hac Krim
zrgr:] Grkdir ki, gln hftnin ba
nda pullar hazr ola (M.F.Axundzad);
BDAYT ..yni nec ki, mkann bidavt
v nihayti yoxdur... (M.F.Axundzad);
BTDA() [Murad:] bu mqsdl 1921-ci
ilin ibtidasnda Bakdan xmd (S.Hseyn).
2. balanc bax mqddim
bal bax bilikli
bal-bana bax nzartsiz, zbana
bal-banalq bax nzaretsizlik
Balq
1. BALIQ {glin bzyi), CIQQA, CT-
QABAI, GLNTACI
2. balq bax srlvh
bamaq bax ayaqqab
bamaq bax kmi
1. BASIZ, QAFASIZ, KLLSZ
2. basz bax sahibsiz
3. basz bax alsz, sfeh
BATAQLIQ [l, palq, bataq ox olan
yer] [Ruzbeh:] Yol ardr, qabaq uurum
dur, qaranlqdr, - dey biz bataqlqda, fu
nt iind apalayb lk? (M.brahimov);
SUCUQ, QARAMALIQ Sucuq olmasn ki?
- dey o (Mustafa), lini irli atb getmk
istdi. Bir az apaladqdan sonra qaramal-
n iindn dillndi (S.Rhimov).
BATALYON (hrbi), TABOR
batil bax yalan
batin bax daxil
batinn bax daxiln
1. BATMAQ (gn haqqnda) [Prviz:]
Tlmiz hazr olanda gn tzc batmd
(M.brahimov); QRUB ETMK (yalnz
Ayn v Gnin batmas) Gn qiirub et
my enirdi itab; Kainata enirdi bir zlmt
(C.Cabbarl); SANCILMAQ Axam gn
sanclanda Qdim day zn hr at BAYILMAQ Beyrk zard, Bamik
drd (S.Rhimov).
2. BATMAQ (suya dalmaq) [Vli:] By
ox qaqabaql grnr. El bil dryada g uaq xyal ir; Ksreti-qssdn olub bihu
milri batb (M.brahimov); QRQ OL
MAQ [Cvahir xanm:] ...ndi deyirlr ki,
Qara dryada gemi qrq olub... (N.Vzirov).
3. BATMAQ [Qhrman] ..drs kitablar
nn tozuna batr (S.Rhimov); BULAMAQ
(BULANMAQ) Ayaqdan bulaan tozu s
prg ile tmizlmk mmkndr (.Haq [Cnntli aa:] ...getsin xbr aparsn, gl
verdiyev); Yxlb torpaa bulanm idim
(A.Shht).
4. BATMAQ (ucu iti eylr haqqnda)
Tikan olub ayaa batnca, gl ol yaxaya san
cl (Ata. sz); SANCILMAQ Nec olursa,
stkan qrnn bir paras dabanna sanclr getdi (Anar).
(.Hseynov).
Bayr
BAYAI [Firngiz:] Mrdlikl namrd
lik haqqndak fikrin d rl-arvad barsin
dki dnclrin n qdr bayadr
(B.Bayramov); EYNNM Qzllrd
zlf, z, gz haqqnda sni tbeh, istiar
lrl syln-syln eynnmi, eskimi
olan vo ruhumuza he bir ey sylmyn
adi szlr Vaqifin bu parasnda n qdr
tbii v munis klielr girmidir (A.aiq);
ABLON [Firngiz:] N vaxt bu ablondan
l kcksiniz? (B.Bayramov); BASMA-
QLB.
BAYAT (khnlmi rk) Adada bayat
rk yeyn yoxdur (M.Hseyn); QURU
(sgrin) yediyi, idiyi hmi dilm ay
il quru rk idi (B.Talbl); KHN,
bayaz bax 1. doftor; 2. a 1
BAYIN (zndn getmi) Sfr bu ss
hmiyyt vermdi, bayn gzlri sayran
ulduz arasnda dolard (.Haqverdiyev);
BAYILMI Burjuylar baylm qadnlarn
faytona qoyub qamaq istyirdilr (M.S.Or-
dubadi); BHU Sevil bihu halda yatrd
(.Sadq); HUSUZ Sevdimi husuz halda
ev apardlar (.Vliyev).
baynlq bax q
bayrmaq bax rmaq
ss gldi, Beyryi qanma qltan grb ba
yld (Anar); BHU OLMAQ Hua getmi
(C.Cabbarl); HUDAN GETMK Kati
bin d hudan getmi bdnini mein xal
ann stndn gtrb dar xartdlar
(M.S.Ordubadi); HUUNU TRMK
[Glnis:] Olan vvlc sanki huunu itirdi
(.fndiyev); Q ETMK (ELMK)
mkdn q elyrsn (N.Vzirov); ZN
DN GETMK Onun ba yastn stn
dd. El bildim ki, zndn getdi (M.Ibra-
limov); RY GETMK z d crt-
sizlik eldi, iradsini toplaya bilmdi, ryi
BAYIR, L (bax), EK, XARC
43
 Bayqu
BAYQU (.zool.), KOR YAPALAQ
BAYRAQ Mon oyanb, grdm shr;
Gn boylanb fq yanr; Cour-dar bizim
hr; Al bayraqlar dalalanr (M.Seyid-
zad); LM Bir qodor sonra Qaraba qa
psnn stnd a lm grnd (mnz HFTBAZAR (hftd bir df bazar
minli); VIMPEL (kiik bayraq) Mgr sn
deyilmisen; Zhry vmpel taxan (R.Rza).
bayraq bax bayraqdar
BAYRAQDAR [jdor] bayraqdar oldu
una frohlonir(di).. (S.Rhman); BAY-
RAQI [Elxan:] Qorxmaz, mbariz mq
sddn, bayraq bayraqdan daha vvl dour
(C.Cabbar); BAYRAQDAIYAN Bayraq-
dayanlar qzl bayra mhkm tutmu
dular (M.S.Ordubadi); BAYRAQTUTAN,
LMDAR Hmin eri yazmaqdan qabaq
bilmk grkdir ki, lmdar n demkdir?
Yni bayraqtutan... (A.Shht),
bayraqdayan bax bayraqdar
bayraqtutan bax bayraqdar
1. BAYRAM V mhz bu sbb reme-
za bayram islam mmti n ziz bir bay
ramdr (C.Mmmdquluzad); EYD (khn.)
Ey pullularn sfas, novruz; Tacirlrin ai-
nas, novruz; Biz millt eyd ikn, ndn bs;
Oldun fqra zas, novruz?! (M..Sabir);
TNTN zg tntndir... Kabab, mey,
mz (M.Rahim).
2. bayram bax nlik I
BAYRAMYEM (bayramlarda sfry
qoyulan irniyyat) [Novruz bayramnda] d
kanlarn qaps stndn bir zng asardlar
v bayramyemii satldqca, o zngi vurard
lar (H.Sarabski); XUGBAR Aa Hseyn
bir dvltmnd xs idi. ranla byk xu-
gbar al-verii edirdi (.Haqverdiyev).
BAYTAR Xidmtind l-l stdir; sa
c, sanitar; Yaxn otaqda hr ehtimala qar;
Hazr dayanb baytar (R.Rza); MAL H
KM Byk bacm hl Tbriz glmdn my alaraq; Mn tapmam - dedi
bel bir nfr grc knyaz mal hkimini
sevib getdi (M.S.Ordubadi).
baz bax trlan
baza bax L anbar; 2. bnvr
44
Bel
I BAZAR (al-veri yeri) Nkrlrdn
biri dnn bazarda grdy bir hvalat na
l edirdi (mnzminli); ARI (rtl
bazar) [Xudayar by:] ar il gedib., girdi
bir byk dkana (C.Mmmdquluzad);
gn olan bazar) ose yolla karvansara arxa
sndak meydanda hftbazar olard (mn
zminli); MARKET.
II BAZAR (hftnin bazar gn) [S
nm:] Bazar gn axama n i, n idar
(M.brahimov); YEKNB (khn.) Yek-
nb gn ftira qezetsind operetta
xsusunda bel bir tnqid ap olunmudu
(. Haqverdiyev).
bazburud bax boy I
bazburudlu bax boy-buxunlu
baz bax hoqqa I, 1
bazi bax oyuncaq
bazirgan bax tacir
bazu bax qol 1
bazubnd bax bilrzik
becrmk bax yetidirmk
becid bax yeyin
BE (cavan xoruz) Dan anca xoruz,
belr banlar (A.aiq); OLPA [Msi-
mov:] Adamn olpa ksmy eli glmir
(H.Abbaszad); XORUZBE Yeyrdik,
irdik, xoruzbelrl ylnrdik, nhayt,
gzl hft glib ker, zavall atamn pulu
qurtarard v nb gn yen knd yola
drdi (mnzminli),
bedan bax btn
behit bax cnnt
I BEL (yer qazmaq n alt) Cvdt beli
torpaa sancb qapya doru getdi (H. Abbas
zad); KRK ld ilmk n klng,
krk v kis hazrlamalsnz (Y.irvan);
LAPATKA (dan.) [Msm:] Biz lapatka il
Hitler qbir qazacaq (X.Hasilova).
II L BEL Yasavul yilmi belini dzlt
(S.Rhimov); QAMT Buna ahid qocal
sam da bklmyn qamtimdir (S. Vurun);
QDD Meydanda mnm deyibdi; Bu
drd lsgrin qddin yibdi (Aq lsgr).
Bel Bezdirmk
2. bel bax arxa 1 eqin n ruscas, n azrbaycancas! Eq in
3. bel bax quraq 2 ternasionaldr (M.brahimov).
hclba bax quraq 1 beytlm bax eirlom
BEL [Suraxanski:] Bel tovoqqe ancaq beytlmk bax cirlmk
mno skiklik gtirib, mnim nim toxu BEZDRC Payz gecsinin bezdirici
nar (.Haqverdiyev); BU CR Ps bu cr uzunluu sanki ehli kndinin stndn
mnftli svddn hans axmaq qaar kilmk istmirdi (S.Rhimov); BIQDIRICI
(C.Mmmdquluzad); BU QAYDA L [Gn:] znn ilq v munis asn trafa
Ris bu qayda il bir xeyli gzindi. Sonra salmaqla, qm bqdrc v soyuq havasna
krsn kib direktorla z-z oturdu qlb almaqda idi (S.Hseyn);
(.xl); BU SAYAQ ..bu sayaq glmk RK [Hmid:] i, iiriik olma, bir
olmaz... (H.Abbaszad); BU TRZD. stkan ay isk dnya dalmaz (Anar);
BELLMK, TPMK (torpa, yeri) QARAYAXA (dan.) lk grdn qarayaxa
BELLNMK, TPLMK (torpaq, tsiri balayan Mirz Vahid getdikc Mia-
yer) nn, el Hmidin znn d rbtini qaza
BENZN, PETROL nrd (H.Abbaszad); USANDIRICI, CAN
berkut bax qartal SIXICI Hr ey cansxcdr, usandrcdr,
BE (ali v orta mktblrd veriln n yorucudur (M.brahimov); ZHND
yksk qiymt) [Qiyas:] Yax, mn ua (mh.) N zhnd adamdu bu (ADDL);
kscm, amxaln oluna be vercm, ZHLTKC Onun da hasarlan, ti
zm de riz verib institutdan xacam kanl mftillri, hndr qlllri, srt imal
(Anar); LA Adil qbul imtahanlarnn nzartilri dustaq n zhltkcdr
hamsndan la qiymt ald n onu qrup (S.Vliyev); ZIQQI (mh.) Zqq adam ox
nmayndsi tyin etmidilr (.xl). danr, uzun danr (ADDL); BEZKDRC,
bebetr bax pis ZHLAPARAN, ZHLTKN.
BEK (aalara mxsus yralanan ya BEZDRMK ehli kndinin dedi-qo
tacaq yeri) Balam yatr beikd; Blbl oxur dular, dalarda gedn yersiz sngri atma
eikd; Sn yat yuxun algiln; Mon durmu lar amonu son drc bezdirmidi (S.R
am keikd (Bayat); NNN Bir saat kedi, himov); BAARISI VERMK (dan.)
krp yenidn yuxuya getdi, nnni dayand, [Senm:] Sa ol, ay olum, daha bizi bala,
Zinytin fikri cmlndi (B.Bayramov); hr ey oldu, qarq stn, baars veri
YYRK (dial.) [Ana:] Sonra rd ki, rik (M.brahimov); BEZAR ETMK f
Glr, geyindir; Gl xar ua yyrkd qt bacs yaxnlab, hamn qqrq il
l (M.Rahim), bezar eylyn bu sgri qaldrmaq istdi
betr bax pis (.blhsn); BIQDIRMAQ [Tamara:]
BEYN ox zaman zgy qulluq eyl Siz romanlarla danrsnz. Mni d roman
dik; Beyin bizim oldu, sr zgnin (B.Va bqdrb (S.Rhimov); CANA GTR
habzad); DMA (kl.d.) Hpsi fikir yrt MK, BEZKDRMK Onun ruhunu z
md; Hr dimada bir tla; Biri deyir: mk, bezikdirmk, cana gtirmk v istni
- Mni yazma! Biri deyir: - Mni yaz! ln kazlara qol kdirmk fikri ile mstn
(M.Mfiq). tiq ox vasitlr el atd... (M.brahimov);
BEYNLMLL [blhsn by:] RLTMK [Brborzad:] Mni qo-
Ruslarn beynlmill qanunlar pozmasndan caltdnz, daha bsdir, mni rltdiniz, daha
ikayt etmy lzum yoxdur (M.S.Ordu bsdir (S.Rhman); QIR-SAQQIZ OLUB
badi); NTERNASONAL [Tofiq:] A kii. YAPIMAQ (fr.v.) Bir azucu sz demk,
45
Bezikdirici
bir de qr-saqqz olub yapmaq var (A.aiq);
TNG GTRMK [Bstokar:] Vallah,
Yusif mllim, bizim qz mni tng gtirib
(X.Hasilova); USANDIRMAQ Mni candan
usandrd, cfadn yar usanmazm; Flklr
yand ahimdn, muradm mi yanmazm?
(Fzuli); ZARA GTRMK Klk meni
zara gtirdi (S.Rhimov); ZHLSN
TKMK [Qndab:) Dedim yqin zhl
sini tkmm (B.B ayran ov); ZNHARA
GTRMK Bu uzun gec Mdtovu lap
zinhara gtirmidi (.blhson).
bezikdirici bax bezdirici
bezikdirmk bax bezdinnk
bezikmk bax bezmk
BEZMK Vzifmdn, a dostlar, bezm
mim hllik; Ar sahillrini dala-dala
szlrim (S.Rstm); BEZAR OLMAQ Bu
saat camaat dnya davasndan bezar olmu
dur (.Vliyev); BIQMAQ [Firngiz:]
Cahangir, bala, dorusu evdn bqmam
(mnzminli); TNG GLMK
[Qulu:] Bilmirm bu knyazlar yazqdan n
istyirlr eyy! Vallah, tng glmiik (N.Ve-
zirov); USANMAQ, BEZKMK Deyib
bzn zm ox bxtvr sanrdm; Bzn kin, mn biks rhmin glsin (R.fndi-
d bu halmda bezikir, usanrdm (M.Rahim);
ZARA GLMK rk arsndan glmidi
zara; Evd qol kirdi glir-xara (B.Va-
habzad); ZNHARA GLMK Vallah,
bu gdnin lindn lap zinhara glmim
(M.Sleymanov).
bb bax 1. aa; 2. glincik
1. BBK Yen d onun bbklri gz
yalarnn iind zmy balad (M.S.Ordu- onlarn idbarn, iqbaln (.Qmksar);
badi); QARA GL Aacn biri atn gzn
tutdu, qara gilsini prtlatd (Q.Xlilov).
2. bbk bax aa
bd bax pis
BDBXT [Na:] Dnyada mendn
bdbxt adam yoxdur (M.brahimov); BAI-
DALI ...bs toxumluu aparrsnz, biz
badal n kk? (mnzminli); BAI- ikayt etmi, yumaq rkli anann tskin
KLL [Yasavul:] Ax, mn bakllii bu
payzn-qn smk donduran qarmda-ax-
46
Bdbxtlik
tasnda ba gtrb haraya gedim? (S.R-
himov); BAIQAPAZLI Qorxaq, baqa
pazl, zdanlaql, qatr kimi cbr dzml,
zyola olur (G.Hseynolu); BXTKM
[Zeynal:] El o gndn mnim hm bx
tvr, hm do bxtikm gnlrim baland
(B.Bayramov); BXTQARA Drin nfs
alb dayand bir az; Dedi: Gr n sayaq bx-
tiqarayam (M.Rahim); BXTSZ Ucalr
gylr elin avaz; Glr bxtsizlrin mr
nn yaz (S.Rstm); BLALI O air mhv
edir min bir glxar; Blal aiqi, sevdal yar
(S.Vurun); GNQARA [Xanimana:]
Sn zhmt verirm, tez o gnqara qz
ar (A.aiq); KLBA ...mn klba d
nn gedib drd saat bufetd oturmuam
(Y.irvan); QARABXT [Alagz:] Mn
ox bdbxtm, yer znd qarabxtm xa
nm! (S.Rhman); QARAGEYM (dan.)
[Mamaa:] Qarageymi... he xbrvzvar
ki, bizim kndd Kebl Qayxanm doub
(H.Sarabski); QARAGN (dan.) [Nbi:] Od
tutaram Hcr dnd yada; Mn qaragn,
gn grmdim dnyada (S.Rstm); MS
KN [fiq:] Senin mn yetim, men mis
yev); SADTSZ Bir fransz qz syk
nib mhccr, dayanb; Gzlrind sadt
siz gncliyinin ars (R.Rza); TALESZ
[Mirz Cavad:] Boluq mnim talesiz r-
yimdi (C.Cabbarl).
1. BDBXTLK [Bahadr:] Sonann
bdbxtliyi, ata-anasnm bdbxtliyi (N.Ne-
rimanov); DBAR (kl.d.) Bax dn, gr
NZR (mc.) [Qadn:] Mat-mttl qal
mam ki, bu n bolad, nzrdi, gzd, si-
ftdi (Mir Clal); NKBT (kl.d.) Qldqca
nzr millt heyrt grcksn; k bana
yorann, nikbtdn aylma! (M..Sabir);
TALESZLK [Mlk:] Hm d ki, ne
df anas ile grmd, talesizliyind
dolu nvazilrini grmd (M.brahimov);
SADTSZLK, GNQARALIQ.
Bdbxtlik
2. bdbxtlik bax flakt
bdbihesab bax haqsz
bdcins bax nacins
bddua bax qar
bddua bax qar
bdetiqad bax dinsiz
bdfkar bax cani
bdxlaq bax xlaqsz 1
bdxlaqlq bax xlaqszlq
bdml bax xlaqsz 1
BDN nsann bdni n qdr mh axrda camaat tar-mar edckdir (.Haq-
km ola bilr, nlr dz bilr (M.brahi-
mov); CMDK [Mmmdli:] Bacolu!
Yatrdb az yerd o qdr goparam cm
dyin, iib dama dnrsn (N.Vzirov);
CSD Ta csdin cida olmayb candan;
Bil zn artq sultandan, xandan (M.P. Va
qif); CSM Olan, sn uaqsan, cavansan
hl; Yenic cismin db vlvl (M.P.Va-
qif); NDAM [Mlk] otaqda bir ne df
frlanb, kryin tklm sama, qrnl bdqdm bax arayaq 1
donunun iind quzu quyruu kimi yrala
nan ndamna baxd (.xl); YN (ba
dan-baa btv bdn) ...Veliqulu, ynind
cndr gdk arxalq v banda khn boz
papaq krkl peyin srirdi (Qantmir);
GVD (dan.) Gyrin iri, ar gvdsini
dzldrk, o yandan beriye qabard (S.R
himov); TN (kl.d.) Can gr xsa tnim
dn sri-mehrin il... (Fzuli); VARLIQ
Fqt bu df yl deyildi, btn varlm
mdhi bir hycan brmd (C.Cabbarl);
VCUD Bar bu klmlri tutqun bir ssl
dedi, onun vcudu titrdi, gzlri yaard
(M.Hseyn).
BDNNMA (gzg, ayna) Hmz
bdnnma gzgnn qabana keib zn mad. Axrda bhan ile onlarn soru-sua
tri bir nzr sald (.Qasmov); TRMO.
bdsil bax nacins
bdvi bax kb
bdheybt bax eybcr
BDXASYYT (xasiyyti pis, he ksl
yola getmyn adan) Belsi Mdin kimi saf
v tmiz rkli arvadn yox, hrcayinin, bd
xasiyytin lin ds, bana n oyun aar..
Bhan
(M.brahimov); BDXU (kl.d.) Ol zalimi-
bdxui sitmkar; Zakirin halndan deyil x
brdar (Q.Zakir); BDQILIQ Qalxan kimi
tutmuam dost yolunda sinmi; Kimin hddi
var, mn dey ki, bdqlqdr (R.Rza);
BDRFTAR Qocaqurd mahalnn bylri
naalnik Vinokurovun lindn zara glib,
ylb bir yer mslht tkrlr ki, grk
bu zlmkarn lindn byyn bir ikayt
verk. Yoxsa bunun zlm v bdrftar
verdiyev); KCRFTAR (khn.) Grsn
fly kim mr etdi ki; Sevn rklrl kc-
rftar olsun? (M.Rahim); QILIQSIZ [Fi
ruz:] zlri kimi qlqsz, adamayovumaz
insanlar bir d zlridir... (Anar); PS-
RFTAR, RFTARSIZ, TNDXASY-
YT(L), YOLAGETMZ.
bdxu bax bdxasiyyt
bdiman bax imansz 1
bdqdq bax bdxasiyyt
bdmst bax srxo
bdmstlik bax srxoluq
bdnamlq bax biabrlq
bdrftar bax bdxasiyyt
BDRNC (bot.) rq almind bdrnc
oxdan mlumdur. Bzn bu bitkiy rokotu
da deyilir (Qzetlrdn); BALLINN,
LMONOTU, RKOTU.
bdsift bax eybcr
bdkm bax 1. arayaq 1; 2. uursuz 1
bduur bax uursuz 1
bduurluq bax uursuzluq
bdzat bax nacins
1. BHAN [Knl] demy sz tap
lndan cann qurtara bildi (X.Hasilova);
DSTAVZ (kl.) Ftli xann adam
larma da dstaviiz lazm idi (mnzminli);
VSL Bu otaqda yln mhtrm v
cudun yannda mn ormsar olmuam v
bilmirm n vsil il ondan zrxahlq edim
(C.Mmmdquluzad).
2. bhan bax yalan
47
Bhct
bhct bax sevinc
bhr bax meyv, mhsul
bhrli bax barl I
I bhr bax vzn 1
II bhr bax dniz
bhr bax meyv, mhsul
bhrli bax barl 1
bhri bax dnizi
bhriyyi bax dnizi
bhs bax 1. shbt 1; 2. mbahis 1
bxil bax 1. paxl; 2. xsis
bxeyi bax hdiyy
bxi bax hdiyy
BXT Bxt, qismt kimi olfaz unut;
Sy il bazuyi-iqbaln tut (A.Shht);
QBAL (kl.d.) O deyirdi: Bu ulduz ki,
sanki indi snck; Yazq, yoxsul bir kims
nin iqbaldr yanr tk (M.Rahim); QSMT
[Fal qar:] Snin qismtind deysn bir
gzl var (mnzminli); TALE [Gimon:]
Qarda en byk sadt var; Sni bu yurda
taleyin kmi (A.aiq); UUR [Cavanir:]
Uurumuz xo olarsa, yen burada grrik
(M.Hseyn).
bxtvr bax xobxt
bxtvrlik bax xobxtlik
bxtiqara bax bdbxt
bxtiyar bax xobxt
bxtiyarlq bax xobxtlik
bxtsiz bax bdbxt
BKART Qarlan qzn bkartirin
pozulmadan geri qaytmas olan n lm
saylrd (.xl); BAKRLK Salatn h (S.Rhimov); QUNDAQ [Snm:] Birc
yadan qzard. Qzlq ismtinin bakirliyini
saxlaman ox tin olduunu bildiyindn,
Glosrin halna acd (.xl); QIZLIQ
[blhson by:] Lakin son hr eydn qiy
mtli olan qzlq namusunu mn etibar
edrkn, ..vzi fni mendn gizltdin
(M.S.Ordubadi).
bki bax gzti
bklmk bax 1. gzlmk 1; 2. qorumaq
BKMZ (irin meyvlrdn, xsusn
tutdan hazrlanm ir) Knl ay szb
gtirdi. Sfry bkmz rial, ncir qurusu,
qoz v quru meyv qoydu (X.Hasilova);
48
Blmk
DOAB {dan.) [Dostli:] Bxtvr bana,
ay Eynli, doab almsan, bal xb! (.Vli-
yev).
bqa bax lmzlik
bla bax 1. flakt; 2. qada; 3. qm
bladid bax blake
BLAT {gzl v aydn danmaq
qabiliyyti, natiqlik mharti) [Rhim xan:]
Snin ql, kamal, frast v blatin mnim
nzrimi clb etdi (C.Cabbarl); FSAHT
{kl.d.) Domdan da, dostumun fsahtinin
qlizliyindn aznn kpy stkan-nlb
kiy srayrd (C.Mmmdquluzad).
BLAKE {bana bla glmi) Hr yan
dedilr ki, ey blakel Gl adr, olmagil
mw (Fzuli); BLADD.
blal bax 1. qadal; 2. bdbxt
bld bax 1. bldi; 2. xbrdar
BLD {mxtlif mnalarda) [Eik
aas:] Olumu sen bldi verirm, gedin
gzin (mnzminli); BLD Xidmti
gedib bir trlan v bir bld gtirdi (Abbas
v Glgoz); RHNMA [okorlinski:]
Siz cavanlara grk biz rhnna olaq (M.b-
rahimov); YOLGSTRN (yo/ bldisi)
[Kamil:] Sa olun! Siz mnim yolgstrn
lkrlrim (A.aiq).
bldiyyt bax bldlik
bldlik bax tanlq
BLK [Safo:] Dorusu mnim gzm
lap sen blkd ikn Alonun evind idi
bunnan o Zhrdn sar sakit olmur, el
mm yeyn vaxtnda qundaa smazdlar
(M.brahimov).
BLKBAI, QUNDAQBAI {blyi
balamaq n ba)
BLKL, QUNDAQLI {bly bkl
m)
BLMK {bly bkmk) Sona Mr
ymi bldi, iki li ile qaldrb qarsna g
tirdi v bbe kimi atb-tutmaa balad
(A.aiq); QUNDAQLAMAQ Adn Leyla
qoyub, qz qundaqladlar; Bxtin, taleyin
midlr baladlar (S.Rstm).
Bli Br
BL (tsdiq dat) [Veli:] Bli, bu kel sirayetedici drin v xo bir ifad var idi
oruca ad-san ox lazmdr! (M.F.Axundzad); (.fndiyev).
AR (mh.) Dedi: - Ari, bu Mhmmd o bnzmk bax oxamaq I
Mhmmddir ki; Xbrin verdi biz rmz bnzr bax L tay 1; 2. oxar
il ahi-Btha (S..irvani); VT (tiirkc) bnzrlik bax oxarlq
[Rauf:] vt, aqnlar daim sbi v bd bnztmk bax oxatmaq
bin olurlar (H.Cavid); H H, burada n bnzyi bax oxarlq
iin var? (.Hacbeyov); HR (dan.) [Aa 1. BRABR Siyah zlfn qddin il
Qurban:] Siz yqin baklsnz? Dedim: - Hri brabr; Nazik a ndamn byaz qar, gelin!
(.Haqverdiyev). (M.P.Vaqif); TARAZ Sariban taylar etmok-
blirmk bax grnmk in taraz; Yolun stndki bu da ald
BLK [Qiyas:] Blk hr halda mn (M.Rahim); TN Qalxdm ahin kimi fq
bir stkan ay versn (Anar); OLMAYA lr tn... (N.Xezri).
Olmaya, sn mni biiqrar sandm... (M.P.Va 2. BRABR (brabrhquqlu) [Cahan:]
qif); AYD (khn) gr mn Mdi ndi bizim hququmuz kiilrl brabrdir
Qulamhseyni yax tanmam olsaydm, (.Haqverdiyev); TN Ona gr d hmi
xyalma glrdi ki, ayd yalan deyir... grk tn olaq (.fndiyev).
(C.Mmmdquluzad); YOXSA [Glnar 3. brabr bax tay 1
anasna:] N olub, ana? Yoxsa atamdan pis 4. brabr bax n
bir xbr var? (M.brahimov), 5. brabr bax birlikd
blltmk bax bildirmk 1. BRABRLK Bli burada nfs alr
blli bax akar
fhl mhndis; Brabrlik beiyidir bizim
bmbyaz bax aappaq
lkmiz (S.Rstm); MSAVAT Fqr il
11. BND (arat. skelet smklrinin oy
qina hlin kim verdi msavat? Mnad d,
naq verlri) Qazan xan banda, bdninin
surtd d var bunda mnafat... (M..Sabir).
bndlrind bir arlq v szlt duyurdu
2. TARAZLIQ, MVAZNT, TN-
(M.Rzaquluzad), BUUM, MFSL.
LK
2. BND, BA, DYN, P, SAP
bradr bax qarda
II BND (db., nus., eird)', KUPLET
Kupletlr bir-birindn nqart vasitsil bratlqvl bax protokol
ayrlr, hr bnddn sonra tkrar ediln n brbr bax dllk 1
qratn musiqisi v bzn szlri de dyi brbrxana bax dllkxana
dirmdn olduu kimi saxlanr (.Bdl- brbriyyt bax vhilik
byli); YARPAQ [Rsul:] Glolana drd brbrlik bax dllklik
yarpaq sz deycym (Aq Qrib). brbzk bax bzk
III bnd bax vurun I BR (dnizilikd v ayda zn nq
IV bnd bax madd I liyyat vasitsi, yaxud gmi, krp) Dalalar
bnd bax 1. insan; 2. qul 1,1 axb gedir; st kpkl; El bil a sal bir
bndlik bax qulluq I qoca; gy rngli br kir (R.Rza); KED
bndfrman bax buyruqqulu Bu keid nadir keiddir. Br nqliyyat sa
bniz bax z hsind dnya tcrbsind buna oxar bir
BNVY (bnv rngi) [Qzlarn] keid yoxdur (Qzetlrdn); SAL Uuldayr
a, qrmz v bnvyi klaaylar... ha uzaqda - o tayda torpaq; sal stnd z
vada rpnr (.fndiyev); MOR Onun mor rm o taya mn de (.Cmil); PAROM.
rngli gzl gzlrinin glnd ne is II br bax pusqu

49
Bri
BR, SALl (brni idar edn xs)
brkalla(h) bax aforin
1. BRKTL, ARTIMLI (brkti,
artm olan)
2. brktli bax mhsuldar
brks bax ksin 1
brksin bax ziddin
brkslik bax ziddiyyt 1
brg bax 1. vrq 1; 2. yarpaq 1
L BRK; QATI, MTN, MHKM
(bax), SRT
2. brk bax srtl
3. brk bax tnd 1
4. brk bax xsis
5. brk bax ar 2
brkdn bax ucadan
brq bax parlt
brqsd bax qsdn
BRN (silindrkilli qab) Firngiz ban
qaldrd. Suya qoyduu bnv dstsini
bmi il qarq zn trf kdi (B.Bayra
mov); BANKA Bankann az alanda tir
qoxusu evi bana gtrd (.Haqverdiyev).
brr biyaban bax shra
L BRZX (cor.). ZOLAQ
2. brzx bax chnnm
bsit bax sad
bsitlik bax sadlik
L bslmk bax yedirmk
2. bslmk bax bytmk
bstbov(lu) bax alaqboy(lu)
bsti bax bstkar
bstilik bax bstkarlq
BSTKAR (musiqi srlrini yaradan
xs) Qoca Mrdana tz ba qonusu gl
midi. Adl-sanl bstkard (X.Hasilova);
BST Bstilr bstolosin nmsini;
Mktblilr dz balasn dymsini (X.Rza);
KOMPOZTOR [Yavr:] Nec bilirsn.
Rasim, deysn bezi kompozitorlar xalq
musiqimiz xor baxrlar... (M.brahimov).
BSTKARLIQ, BSTLK,
KOMPOZTORLUQ
bstr bax yoran-dk
50
Bynmk
BST (irisin rab, su, ya, yemk
v s. tkln saxs qab) [Zeynb:] Mn d
bir bsti rab alb ora gedrm (M.S.Ordu
badi); DOPU (mh.) Qaraqalnm arvad
saxs dopularda piti gtirdi (.Krim);
KP (byk bsti) [Sadq:] i kr yala
dolu irli kpni dmy qoydu (Mir
Clal).
bart bax mutuluq
br bax insan
bri bax insani
briyyt bax insanlq 1
bt-bniz bax z
BTN (qadnlarda: ana qarn, ana btni)
Firngiz qfltn btnind bir d trpni
hiss etdi (B.Bayramov); BALALIQ (adtn
heyvanlarda)', BEDAN (kh.).
by bax aa 1, 2
byan bax izah
BYANNAM Trflr bu byannam
nin mqsdlri il bir araya smayan hr
hans sazi balamayacaq... (Qzetlrdn);
XTABNAM (khn.) Arabir divarlarda xi-
tabnamlr yapdrrdlar (mnzminli);
MANFEST [Mirz sgr:] Ken sr hara,
indiki hara... Amma manifesti ham danr
(N.Vzirov); MRACTNAM [bl-
hoson boy:] Yanndan kediyimiz bir divarda
da Hac Smd xan caiddvl trfindn
buraxlm bel bir mracitnam oxuduq
(M.S.Ordubadi); PROKLAMASYA [Mis
ter Tirey:] Kommunist frqsi trfindn
nr olunmu proklamasiyadr, sn o firq-
nin gizli zvsn v oyun xarmaq il onun
fikrini burada yeridirsn (S.S.Axundov);
DEKLARASYA,
byaz bax L a 1; 2. deftr
byazlanmaq bax aarmaq 1
byazlq bax alq
bym bax mgr
BYNMK [Cahandar aa] bu i bir
trfdn sevinir, olunun z atasna bel bo
yun ymdiyini, kii kimi sznn stnd
durduunu bynirdi (.xl); XOLAMAQ
[Glhr sgr:] Bs sn mni bir kr
Bzk Bzzaziyy
grmkl xoladn? (.Hacbyov); XO Clal); MZYYN [Sitar:] Mn istdi
UNA GLMK Tz qrmz donu Nr yim sadti bu sarayn lvan baalarnn
gizin ox xouna gldi (.Mmmdxanl); n mzyyn gusind d dz bilmrm
SEMK [sgr:] ...xalam dxi buraya (C.Cabbarl); SSL [Snmz:] Solmaz
gndrim ki, baxsn grsn nec qz semi atgahn ssl bir glinidir (C.Cabbarl);
m (.Hacbyov). ZRL-ZBALI Zrli-zibal bir otaq qayr
BZK Neyliyirdim bzyi, ya dzyi? mdlar (S.Rhman); ZBA srimizd na
Dama, divar yapardm tzyi (M..Sabir); znin, ziba gzllr az deyil; Glmmi bn
ARAY (kl.d.) Olub arav''-bai-sadt zr sn alemd dilbr, Rahile (.Vahid);
chl-prvrlr (M.Hadi); BRBZK ZNTL Hmz zintli, amma tr-tkn
Tbriz qadnlar brbzk, xsusil qzl zint tl otan yuxar banda dayand (.bl-
eylrin aiqidirlr (M.Hacyev); BZK- hsn).
DZK [Aytmiz:] Bzk-dzkdn dan 2. bzkli bax naxl
dm, Sryya ile aramzdak bir shbt ya BZMK (mxtlif mnalarda) Gy
dma dd (.Qasmov); DEKOR (teatrda) zn bzr parlaq ulduzlar (H.Cavid);
Aq meydanlarda., he bir dekordan isti GEYNDRB-KECNDRMK ...Onu
fad etmdn oyun xaran., sehrbazlar., geyindirib-kecindirib mclis gtirmidilr
ktlnin diqqtini hmi clb etmidilr (.Mmmdxanl); SSLMK O sahni
(.Haqverdiyev); SS [ntiqfuru:] Bu rngli iklrl, klgli aaclarla sslmk
da-qalar, bu sslr sen bir zrr qeder; artq ondan sonra glck gnc airlrimizin
sr etmdi ancaq (B.Vahabzad); TUA hdsin dr (A.aiq); ZNTLNDR
LET ...xanmlar geyim v tualetlrin son MK El bil vaxtil buran zintlndirn
drc hmiyyt verirdilr (mnz insanlar oxdan hara iso kb getmidi
minli); YARAIQ Bu nec yaraqd, bu (A.aiq).
n sayaq bdndi? Qz, vcudun ndndi?
bzn bax arabir
(M.Rahim); ZNT [Fzuli:] Zint ox
bznib-dznmk bax bznmk
vurulma, zint dnya maldr; nsan z dn
BZNMK Bznirm aadan qorxu
yann zinti olmaldr (B.Vahabzad); Z
ram, bznmirm xanmdan (Ata. sz);
VR {kl.d.) Yaradrd meatlr zivri;
BZNB-DZNMK Grnlr tan
Bzndirdilr ol mlkmenzri (M..Sabir).
yr bu almayanaq; Bznib-dznmk bilirdi
1. BZK (etn.) (Glin krln
ancaq (M.Rahim); GEYNB-KECNMK
qzlar bzndirib geyindirmk) Bzki qa
dnlar iri girdilr (mnzminli); M- Geyinib-kecinirik yurdumuzun varndan
AT [Kerblay Qurban:] Men palaz (S.Vurun); KENMK Sn dem (qz)
salm, sn d sabah matlri tap, gtr geyinirmi, keinirmi (Mir Clal); TUA
get qz axtarmaa (mnzminli); ZNT LETN DZLTMK bhsiz ki, o,
VERN QADIN Salarnn stn vurul tualetini dzltmk, paltarn dyidirmk
mu almas cqqam xarb bir trf atd, istyirdi (M.S.Ordubadi); ZBALANMAQ
zint vern qadnlarn hr birisini bir trf Ala gzlr nrgisi-mstan tk hlalnir;
itlyib z yataq otana qad (M.S.Ordu- El ki, szgnlnir, yz mrtb zibalnir
badi). (M.P.Vaqif); ALLANMAQ (bax).
2. bzki bax nqqa bzm bax mclis 1
bzk-dzk bax bzk bzmgah bax mclis 1
1. BZKL (bzk vurulmu) ...Bayram bzzaz bax tacir, para
mrasimini andran bzkli qatar gldi (Mir bzzaziyy bax para 1

51
 Baq Bignahlq
BIAQ, QM [Valeh:] Men yilib yer II BC (bot., dan.) ncir aacnn bici
dn hmin bu olann bam gtrrk oxalb (ADDL); BC-QIC.
Sarkyny verib dedim: - Dayan bunun i bica bax 1. mnasz 1; 2. bs
yannda! Trpns, qmsini sox qarnna bicngn bax hiylgr
(.fndiyev); QMLT (iri baq) G bic-haramzad bax arlatan
yrin indi qmlti dediyi qara sapl iri ba biclik bax hiyl
o ili Gorusdan tz almd (. Vliyev), biar bax yazq 1
bq bax miar biim bax boy I
bqdrc bax bezikdirici biimsiz bax eybcr
bqdrnaq bax bezikdirmk biiz bax yoxsul
bqmaq bax bezmk biizlik bax yoxsulluq
BABIRILIQ [Nsirov:] Borbrzade, 1. BMK (ot v s. bimk) Ot bim
el etmk lazmdr ki, bu biabrlq ktlnin sm, qrlmazn qoyunlar? Hardan olar hasil
irisin yaylmasn (S.Rhman); BD- o vaxt yunlar? (A. Shht); ALMAQ am-
NAMILIQ [Ham:] Yox, bel i ola bil ' xal bir az sakitldi... Onun krnti kib,
mz, bu n hrktdir, bu n bdnamlq- ot almaqdan qollar gizildyirdi (.xl).
dr?! (.Hacbyov); RSVAYILIQ [Ca- 2. BMK (paltara aid). Bir df Z-
handar aa:] Qmr, sn kinynd ryim refan adl n, zarafatcl qaragz glin... it
daa dnrd. ahe qalxb frlananda el bi v qay xararaq onun n don bimyi
lirdim yeri, gy mn balayrlar. Qmr, mndn xahi etdi (.fndiyev); LG-
indi men n edim, snin rsvaylna nec LMK.
bidad bax zab
dzm? (.xl),
bidamaq bax kefsiz I
biar bax arsz
bidar bax oyaq 1
biaram bax aramsz 1
bidavt bax balanc 1
biarlq bax arszlq
bideh bax vergi 1
bibak bax qorxusuz
bidlil bax dlilsiz
bibar bax barsz 1
bidrman bax drmansz
bibhr bax barsz 1
bidva bax drmansz
bibr bax istiot
bidin bax dinsiz, allahsz 1
BB (atann bacs) [Skin xanm:] Gl- biehtiramlq bax hrmtsizlik
saba, get bibimi bura ar (M.F.Axundzad); bielm bax elmsiz
MM (kl.d.) [Pericahan xanm:] Uranda bietibar bax etibarsz
gz ya tkmkdn kor olan xst mmmin bidb bax dbsiz
fryadna yeti (S.S.Axundov). bidblik bax dbsizlik
biblioqraf bax kitabnas bilac bax lacsz 1
biblioqrafiya bax kitabnaslq bindaz bax lsz
11. BC (qeyri-qanuni cinsi laqdn do bindazlik bax 1. lszlk; 2. nizam
ulan uaq) [Hrdmxyal:] ..yqin bicdir v szlq 1
atasndan xbri yoxdur (Anar); QEYR- bifayda bax faydasz 1
QANUN (DOULMU) [Vahid:] Mn bifr bax frsiz
bel glirdi ki, anam cavan ikn kims alb. bigan bax yad I
Men de ondan qeyri-qanuni doulmuam bigman bax bhsiz 1
(B.Bayramov). bignah bax gnahsz
2. bic bax hiylgr bignahlq bax gnahszlq
52
Bihal
bihal bax halsz
bihalt bax halsz
bihallq bax halszlq
bihesab bax 1. hesabsz; 2. saysz-hesabsz
bihdd bax hdsiz 1
bihya bax hyasz
bihyalq bax hyaszlq
bihiss bax hissiz
bihrmt bax hrmtsiz
bihrmtilik bax hrmtsizlik
bihrmtlik bax hrmtsizlik
bihud bax bs
bihu bax 1. bayn; 2. husuz
bihuluq bax 1. baynlq; 2. husuzluq
bihdud bax ucsuz-bucaqsz
bixab bax yuxusuz
bixbr bax xbrsiz
biixtiyar bax ixtiyarsz
biiman bax imansz 1
biimanlq bax imanszlq
biinsaf bax insafsz
biinsaflq bax insafszlq
biintha bax nhaytsiz
biirz bax binamus
biizn bax izinsiz
BKAR Bikar vaxtlannda nd d onunla
gziir, drdlirdi (B.Bayramov); BO Bo,
bikar gzmyin n menas var? (S.Rstm);
BO-BKAR [Firuz:] Bo-bikar otumb qalr
(M.nvr); MULYYTSZ, SZ
(bax).
bikara bax 1. vecsiz; 2. veyl
bikef bax kefsiz 1; qmli
biks bax kimssiz 1
biqabiliyyt bax 1. istedadsz; 2. bacarq
sz
biqanun bax qanunsuz
biqeyrt bax qeyrtsiz
biqeyrtlik bax qeyrtsizlik
biqm bax qmsiz
bilaaram bax aramsz 1
bilcml bax mumiyytl
bilaixtiyar bax ixtiyarsz
bilasbb bax sbbsiz 1
bilabh bax bhsiz 1
Bilrzik
bilatxir bax txirsiz
BLAVAST Nhayt, bu haqda bila
vasit Mahirnin z il danmaq qrarna
gldi (Y.irvan); BRBAA Yazq muzdur
qolu boynunda smqdan qaydb birbaa
z xozeyninin yanma gldi (S.Qnizade);
VASTSZ OLARAQ,
bilayiq bax lyaqtsiz
BLDR Bildir yedim bir incir, indi d
qarnm incir (Ata. sz); KEN L Yainki
yirtk yedi bostann, neylim? Verdin ke
n il borcuma yorann, neylim? (M..Sa
bir); TN L tn il yaz shri grdm
ki, hrin gur yerind topa saqqalna erkn
dn dm qaynar gzl, nimda geyimli
bir cavan kii yovan satr (H.Abbaszade).
bildiri bax elan, mlumat 2; xbrdarlq
BLDRMK [Pyotr Anisimovi:] Bura
glmyini zn biz niy yazb bildirm-
misn? (H.Abbaszad); AGAH ETMK
Zaman eikaas idn agah etdi, biar
xann ayana yxld v gzlrinin yan
tkd (mnzminli); BLLTMK
[Nriman] tkrar gll atb yerini blltmk-
dn qorxdu (Mir Clal); ELAN ETMK
(ELMK) (elan vasitsil bildirmk) Elan
edib qeyzini alm trk dvlti; xarm
tblikden air Nazim Hikmti (M.Rahim);
XBR VERMK [Heybt:] Bir d mm
kn etsn anamgile xbr verrsn... (S.R-
himov); XBRDAR ETMK [l xa
nm:] ..gr vzir grns, tez bizi xbrdar
etsin (M.F.Axundzad); MLUM ETMK
[Zhr xanm:] O sfrki kimi Zleyxa xa
lama qonaq getmk bhansi il dnb m
lum etmk lazmdr (S.S.Axundov).
bilet bax pasport
bil-bil bax qsdn
bilks bax ksin 2
biln bax bilici
bilndr bax bilici
bilrkdn bax qsdn
BLRZK (yaraq n bilklr qzl,
giim v airdn qayrlm halqa) [Felie:]
Cavanir deyirdi ki, bizd Azerbaycanda
53
Bilyaqt Bina
adotdir olan sevgilisin qzl ey balama- dqiq d aydnlad ki, onlar Qaraqal de
ld; zk, boyunba, sra, bilrzik (H.Ab midir (.Krim); BLL OLMAQ hr
baszad); BAZUBND (kl.d.) Xdomolr dn gtirdiyim toyuumun balalar bym,
durar sau solunda; Cavahir bazubnd iki tklenmi, xoruzu, frsi blli olmuda
qolunda (Nbati); QOLBAI [Felie:] [Ca (A.aiq); AGAH OLUNMAQ,
vanir] gln hft qaydanda cibindn bir bilittifaq bax birlikd
qolba xarb, qoluma taxd (H.Abbaszad), bilklliyy bax bsbtn
bilyaqt bax lyaqtsiz billah bax vallah
bilzzt bax lzztsiz bilmc bax tapmaca
bilgi bax bilik 1. BLMK (hr ey haqqnda mlumat,
bilxass bax xsusil xbri olmaq) Bilmsn, bir bilndn sor (Ata.
BLC (ox biln adam) Qoy el asaqqal, sz); AGAH OLMAQ Ta olmaya kims
yurdun mdrik bilicisi Dd Qorqud glsin... ondan agh; Bu eri oxurdu ksr oldu mah
(Anar); BLN ...baqa bir uaq da shbt (Msihi); BAXBR OLMAQ [Mirz
girirk biln adamlar kimi... izahat verdi Qrnfil:] Baxbr olmamam, mnim k-
(B.Talbl); DANND (kl.d.) [Xalid:] O buterim (S.Rhman).
cr dannd kiiy divan deyirsn (A. aiq); 2. BLMK Bala, bilmim bigan
LLAM eir - burda llamdi, bilicidir; | lrl ainasnmi (S..irvani); ETMK
Nsr ona aydn-aq l iidir (R.Rza); [Hsn aa:] ..eitdim uaqlarn mktbi
BLNDR (dan.), BLKL (bax). qurtarblar, gzn aydn (.Haqverdiyev);
BLK Mktbimiz rfan ba; mk AGAH OLMAQ gr bilmmisn indi
yurdu, nur oca; Bilik, sadt qayna bil bunu; Sonra unudarsan, yax agah ol;
(A.aiq); BLG Bilgi do vern n vvl Cavanlq getdimi qaydan deyil... (O.Sar-
mktb olar (mnzminli); BL Ainayi vlli); DUYUQ DMK [Molla Sadq:]
bilmmisn ey bilidn yad olan; Mrift Deysn, snin gzn qan rtb. Demir
dn dm vurursan, neylyim bigansn (N snmi duyuq drlr, iri tikni qulan
simi); ELM Oxumaq elm oxumaqlq dmi boyda elyrlr? (.xl); XBR TUT
dir; ndi alm dxi elm almidir (A.Sohhet). MAQ Gldi knlm tng, Vahid, qsseyi-
BLKL, BALI (mc.) Dnn Abbasn dvrandn; Yoxdu bir kims xbr tutsun
evin gln kim imis, bal adam imi mni-nalandn... (.Vahid).
(Mir Clal); ALM, ELM DRYASI (ox 3. BLMK, HESAB ETMK, ZNN
bilikli) [Heydr:] Maallah, cnab elm drya ETMK
sdr; Mn bel alim grmmim (C.Mm- bilmum bax mumiyytl
medquluzad); ELML [blmzffer:] bimar bax xst
Mn indiy qdr Qzl Arslan qdr mr bimarxana bax xstxana
hmtli, adil, mlayim, bilikli v elmli bir bimarstan bax xstxana
hkmdar grmmim (M.S.Ordubadi). bimarlamaq bax xstlnmk
BLNMK Dalarnn ba qardr; A bimarlq bax xstlik
rpyin buludlardr; Byk bir kemiin var bimna bax mnasz 1
dr; Bilinmyin yan snin; Nlr kmi bimrhmt bax zalm
ban snin (S.Vurun); AKAR OLMAQ bimrift bax qanacaqsz
Znn edirm ki, mtlb burada akar olur biminnt bax minntsiz
(C.Mmmdquluzad); AYDIN OLMAQ bimmkn bax qeyri-mmkn
Bu mnzrni grrkn hr ey aydn oldu 1. BNA ildir ki, hrimizin dalq
(.Mmmodxanl); AYDINLAMAQ O hisssind yeni binaya kmm (Y.zim-
54
Bina
zade); DAM-DA Bir ne mslman dan-
da tikdirib bir balaca knd salblar (C.Mm-
mdquluzad); EV ose yolu knarnda,
sar kirmitli bir ev grnrd (M.Hseyn);
TKL Bundan baqa evin ba trfind
balaca otaqdan ibart qdim bir tikili d
vardr (S.S.Axundov).
2. bina bax bnvr
binan bax n 1
binagzarlq bax tdbir
BNAMUS [Muradzad:] Binamus! On
skkiz yanda fhl bir qz uzaq Azrbay
can kndindn ikayt glir, sen de onunla
o cr rftar elyirsn?! (.fndiyev);
NAMUSSUZ [Cavad xan:] ndi burada sn
mn namussuz deyirsn, namussuz snsn
ki, namizdini aparmam (N.Vzirov);
BRZ (arx.) [Aq Vli:] Qulaq as, xanm-
can, bir-bir rz elyim; wla, kiilrin biir-
zi lnt! (N.Vzirov); DYYUS (bzn larm azna doldurub, hirsindn eynmy
syii kimi ildilir) [Kbirlinski:] Xbr
gndonnidi ki, gedin deyin o dyyus bir d
arvad tuman geyib mtrblk els,... onu
da qracaam, btn artist tayfasn da (Anar);
SMTSZ, QEYRTSZ (bax).
BNAMUSLUQ, DYYUSLUQ, S-
MTSZLK, QEYRTSZLK, NA
MUSSUZLUQ
binhayt bax nhaytsiz
binsib bax mhrum
binva bax 1. yazq 1; 2. yoxsul
binvalq bax yoxsulluq
binizam bax nizamsz 1
binokl bax durbin
bint bax sar
binur bax nursuz
bioqrafiya bax trcmeyi-hal
bipayan bax ucsuz-bucaqsz
biprva bax laqeyd
BRADAMLIQ, BRYERL, BRN-
FRLK
birbaa bax 1. bilavasit; 2. dz 1
birc bax yegan 3; dayanmadan
birk bax sa 1
birklmk bax salamaq
Birinci
BRDFLK [Vaqif:] Bu ii birdflik
yoluna qoymalyq (mnzminli); BR-
DBL [Feyzi:] ndi ki beldir, deyirm el
birdibli boan get (.Haqverdiyev); BR-
KRLK Lakin birkrlik zrbni sasa
vurmaq istdiyi n mvffq ola bilmdi
(M.S.Ordubadi); BRYOLLUQ [bu
beyd:] O dinsiz tez v biryolluq mhv ol
maldr (C.Cabbarl); HMLK [Polad:]
Kiikliyindn qollar arasnda sev-sev oy
natd qlbi qdr sevdiyi Almasdan hmi
lik ayrlacan dndkd is hyat g
zn nuru snm gn kimi grnrd
(A.aiq).
BRDN O [Frzli] birdn lini atb Qa-
ayn qolundan tutdu (S.Rhimov); ANSI
ZIN Xann Naxvan sfri nticsind sakit
grnn hrsi, anszn qopan bir klkdn
dalalanan me kimi syrildi, qrd, b
balad (mnzminli); GZLNLM
DN Gzlnilmdn veriln bu sual ahinin
banda ildrm kimi axd (B.Bayramov);
XAN (dial.) Oturmudux yd, Vli xan
girdi iri (ADDL); TTFAQN [Rad:]
ttifaqn Qurbanqulunun bacs azarlayr
(T..Simur); QFLTN Hmn yay
sarsld, o silklndi; Rstmin qfltn tutul
masndan (B.Vahabzad); LAPDAN Artq o
[Kazm], aydn grrd ki, lapdan yaxalanb
boulan gzti, z kimi dnn muzdur
olub... (B.Bayramov); NAGAH Fitneyi-
iblisi-mlun oldu nagl aikar (M..Sabir);
QFLDN Kii qfildn onun bann s
tn ksdirn adam vvlc tanya bilmdi
(.xl).
birdibli bax birdflik
birelli bax hmyerli
birbt bax eybcr
birhm bax rhmsiz
birhmiik bax rhmsizlik
birg bax birlikd
birikmk bax ymaq 1
birinc bax dy
birinci bax L vvlinci; 2. ilk I
55
Birja Bivaxt
BRJA [Aslan:] Mn pullarm neft birja ytlri zrind ciddi nzart qoyurdular
snda aksiya almaa buraxmam (A. aiq); (.Vliyev); QOA Gel meniml gzk
BURSA [Murad:] He bir ittifaqn zv de qoa; Her yan otdur badan-baa (M.Rahim),
yildi. mk bursasnda qeyd edilmmidi birnfrlik bax biradamlq
(S.Hseyn). birnfs bax dayanmadan
BRJAI, BURSAI birrng(li) bax saya
birkrlik bax birdflik biryerli bax L hmyerli; 2. biradamlq
1. BRLMK [Qaplan:] Dmnlr biryolluq bax birdflik
bir-bir hrd birlir (A.aiq); QOVU bisahib bax sahibsiz
MAQ Tursu aylarn ii il Araza axr, Kr bisavad bax savadsz
qovuur (S.Rhimov). bisavadlq bax savadszlq
2. BRLMK, TTFAQ BALA bisbb bax sbbsiz 1
MAQ, HMRY OLMAQ bismr bax faydasz 1
L BRLK Bizi ruhlandran bu anl bir bi-d bax xrk
lik; Bu qdrt, bu qvvt, mhbbt olmu bik bax bhsiz 1
(M.Rahim); TTFAQ Bu ordunun gc, hr birf bax rfsiz
eydn vvl, khn qvardiya ile gnc qvar bikin bax tcrbli
diya arasnda yaranm mhkm ittifaqdr bimi bax xrk
(M.Hseyn); VHDT [Qzl Arslan:] Vh biur bax ursuz 1
dt tkil edn bir xalq sirlikd saxlamaq bibh bax bhsiz 1
v yaban bir nfuza balamaq ox tindir
bimar bax saysz-hesabsz
(M.S.Ordubadi); TTHAD (kl.d.) srimiz
bitab bax halsz
xahi edrkn ittifaq ittihad; Cmlmiz m
bitablq bax halszlq
niyyt ir almaq istrkn murad (M..Sa-
bitcrb bax na
bir); BLNMZLK, BTVLK,
bitcrblik bax nalq
SAZ, UNON, UNYA.
bitqsir bax gnahsz
2. BRLK {bir, vahid, tk olma) [Qoca:]
Vallah, and olsun Allahn birliyin bu idn bitqsirlik bax gnahszlq
mnim xbrim yoxdur (M.Hseyn); TK bitrbiy bax trbiysiz
LK, VAHDLK. bitrbiylik bax trbiysizlik
BRLKD [Nbi:] Hcr, yadndam, I bitirmk bax yetidirmk
hr baharda biz; Birlikd xardq daa iki II bitirmk bax qurtarmaq 1
miz (S.Rstm); BAHM Xlil aa Hseyn BTK Bir d ki, aaclara su verils, lazmi
bahm varid oldular ran torpana (.Haq- qulluq gstrils, torpa aac bitkilrinin el
verdiyev); BRABR eirdir, nmdir zlri ml gtirr (H.liyev); NBAT
air bezk; Gl, ey ilhamm, gl, brabr {kl.d.) [Adolf:] O da [Rudolf] syaht za
gzk (S.Rstm); BLTTFAQ Xah sul man etnoqrafik mlumat toplamaq, rast gln
tan, xah drvi gda bilittifaq; zlrin ql heyvan, nbat v sair barsind material
m giriftari-qm drd fraq (M.P.Vaqif); ymaq v bunlar kimi cmiyyt lazm olan
BR YERD O gn fhl yoldalar axama kolleksiya dzltmk idi (S.S.Axundov).
kimi Hmidl bir yerd yeyib-idilr, sh I BTMK, YETMK
bt eldilr... (H.Abbaszade); BRG Gnc II bitmk bax qurtarmaq 2
lik kitabnn yarpaqlarn; ki il onunla birg bittmam bax tamamil
evirdin (M.Mfq); LBR xbabal kn bizr bax zrsz
dind .. kommunistlr bylrin izin db bivahim bax qorxusuz
onlarn Muradbyli bylri il lbir faliy bivaxt bax gec
56
Bivec
bivec bax vecsiz
bivfa bax vfasz
bivfalq bax vfaszlq
bivicdan bax vicdansz
biyaban bax shra
bizarafat bax zarafatsz
bizban bax lal 1
1. BZNES, , MULYYT
2. biznes bax alver 1; ticart
biznesmen bax 1. tacir; 2. ibaz; 3. frl
daq
bizzat bax xsn
blokada bax mhasir
boka bax llk
bokaqarn bax yekqarn
boanaq bax isti 2
I BOAZ (anat.) Sald boazna sianlar
tnab; Vht edib etdi iztirab (S..irvani);
HLQUM [Clil:] ...atlb yapdm onun
nazik hlqumundan, Balaa glib bizi ayr
masayd, kim bilir n olacaqd (H.Abbas-
zad); XRTDK [Qndab:] Hr gnn z
potu var. Bu gn glni sabaha saxlasaq,
sahiblri xirtdyimizi zrlr, n danrsan
(B.Bayramov); BOYUN (bax).
II BOAZ (heyvanlar haqqnda: balas
olan) mniyyler boaz inyi, eyi v qo
yunlar tvldn xardlar (M.brahimov);
KCANLI Yazaz molla bazardan bir iki
canl kei alr ki, sd il uaqlarn dolan
drsn (M.N.let.).
BOAZLAMAQ (boazndan yapmaq)
Tutub boazlad nhayt onu; Qanrld al
maa, ala bilmdi (M.Rahim); XIRP ALA
MAQ sd tlsik qapn aan kimi Nobi
onu xrpalad (Qaaq Nbi); XRTDK-
LMK Smnnaz qar qapn aanda atl
lardan biri qfildn onu xirtdkldi (. Vli
yev); YAXALAMAQ Cllad Qmri yaxa
layanda vzir, vkil... padahn ayana d- ,
b dedilr: - ah, qzbini sndr! (Nal); i
HLQUMLAMAQ.
BOA Sriyy xala geri qaytd, onun
qoltuunda yamaql bir boa var idi
(M.brahimov); BALAMA [Gyolu]
Bostan
lind tutduu xrdaca balamam dalnda
gizltmidi (M.Hseyn).
BOMAQ, BOMALAMAQ
bomalamaq bax 1. bomaq; 2. qarmaq;
3. yedirtmk
bomalanmaq bax yemk 1
bomalq bax xrk
. BOUMAQ, QAPIMAQ (itlr haq
qnda)
2. boumaq bax dalamaq
bol bax ox, oxlu
bolladrmaq bax oxaltmaq
bollamaq bax oxalmaq, artmaq 1
bolluca bax oxlu
bolluq bax 1. oxluq; 2. rifah
BORAN, OVUN Baqa cr kerdi
hyatm qda; Boranda, ovunda, qarda,
yada (S.Rstm); BORANLIQ ulayb
Zngzuru indi boranlq, biz n? (M..Sa-
bir); TUFAN, QASIRA Mn zldn tu
fanlarn qoynunda bir tn quam; Frtna
lar, qasralar qucanda doulmuam
(S.Vurun).
boranlq bax boran
1. BORC Zavall kii be il bu borcun
altndan xa bilmdi... (mnzminli);
BORC-XRC Aslan borc-xrc pul dzl
dib onu Kiyev instituta gndrdi (C.Cab-
barl); LBORCU (tez dnmk rti il olan
borc) [Mirz Qrnfil:] lborcu istmirm,
hmilik bala (S.Rhman); HESAB
[Hafiz xanm:] Rhim kii, hesabn gti
ribsnmi? (.Haqverdiyev); QRZ (klm.)
[Rstm] axr ayaa qalxb kbrdn
gnlk mddtin yz manat qrz alb yola
dd (.Haqverdiyev).
2. borc bax vzif 1
borc-xrc bax borc 1
BOR, KLM SUPU Canm, allahn
klm supu - boru istyirsn, iindn so
siska xr (S.S.Axundov); .
BORU, KMR (neft, qaz borusu).
BOSTAN (trvz, qarpz-vemi, xiyar,
pomidor v s. kiln sah) Atas hr gn onu
z il brabr bostana gtirir, rncbrlrl
57
Bostan
birlikd ildirdi (A.aiq); DRRK (gy-
gyrti, sbzvat kiln kiik bostan) Yaz ct
lri ilyir, holavarlar arlr, bzi adamlar
da z dirrik yerlrind alrd (S.Rhimov);
XIR (dial.) Zmilr ilnir, toxum spilir;
Qz, qadn llib kirlr m?- (M.S.Ordubadi).
BOSTANI (bostanlqla mul olan
xs) Bostan tez z yerin kilib durdu
(A.aiq); DRRK [Fxrddin by:]
..cnab Fxrddin by d z hmi baban,
hmi dirriki, hmi mktbxanada mllim...
Pis mr deyil... (N.Vzirov).
1. BO (iind he bir ey olmayan) Bo
torba il at tutulmaz (Ata. sz); XAL
(kl.d.) Axrda olub hsrti-didari-cmali;
Qal kissi xali (M..Sabir).
2. bo bax bs
3. bo bax bikar
4. bo bax mnasz 1
BOAMAQ (arvadndan ayrlmaq) [Zin-
yt Eyvaza:] Mn getmirm, sen mni boa
malsan (B.Bayramov); DALINDAN DY
MK (fr.v.) [Mcid arvadna:] Onu bil ki,
mn seni o uaqlara gr saxlayram. Yoxsa
oxdan dalndan dymidim (H. Abbaszad);
KAIZINI VERMK (fr.v.) [Gll:] Ka
zm ver, kbinim halal, canm azad
(.Haqverdiyev); TALAINI VERMK
[Nobi:] Yox, Hac, sen gel el bu qzn tala
n ver, bana evir, tk qzdr, uaqsz-
zadsz (.Haqverdiyev).
BOANMAQ [Krim:] He alna gtir
mzdi ki, Knl z boanmaq bard m
sl qaldra (X.Hasilova); AYRILMAQ
(dan.) [Zinyot:] Tamam bir ay minnt eldi,
grdm ki, blk de men el glirdi ayrl
maq istmir (B.Bayramov); KAIZINI
ALMAQ (fr.v., dan.).
bo-bikar bax bikar, isiz 1
boboaz bax 1. naqqal; 2. azyrtq
boboazlq bax 1. naqqallq; 2. azyr-
tqlq
bo-bouna bax 1. bs; 2. mnasz 1
boqab bax nim
58
Bov-buxunlu
BOTANK, NBATATI, NBATAT-
UNAS (botanika mtxssisi)
BOTANKA, NBATAT (bitkilr haq
qnda elm)
I BOY (insann, heyvann v s.-nin bdn
quruluu) Boyun srahidir, bdnin bllur;
Grdnin kilmi minadan, Pri (M.P.Va-
qif); BAZBURUD (dan.) Yhyann dili g
dk olacaq, N bilim deyck, - bazburu-
duna inandm (Mir Clal); BM [Bdir-
cahan:] ..bu biimd mn mrmd adam
grmmim (N.Vzirov); BOY-BUXUN
Smd... Nadirin boy-buxunua baxrd
(B.Talbl); NDAM (kl.d.) Bunlarn irin
lhclri... mtnasib ndamlar v alc,
xumar gzlri vardr (M.S.Ordubadi);
QAMT Bahadr ilkiydi Rstm kiinin;
Qamtd, cssd sanki zyd (B.Vahab-
zade); QAVARA (mh.) [Hac Nuru air:]
gr qatrlq etsydin, bu qavara v zor
ile ild yz lli manata pul demzdin
(M.F.Axundzade); QDD Zorbad hrnd
ki, qddin snin; Yox mn tay olmaa hd
din snin (M..Sabir).
II boy bax fsil 2
boya bax rng, boyaq 1
1. BOYAQ, BOYA, RNG (bax)
2. boyaq bax nlik
boy-buxun bax boy I
BY-BUXUNLU Bir enlikrk, boy-
bxtn! olan iclas ad (Mir Clal); BAZ-
BURUDLU [Qulu:] Pulu gtrb bel xsis
verir ki, sand doldurub gec-gndz kei
yini ekir v menim kimi bazbrdlu olan
da ona nkr edir... (S.S.Axundov); BOYLU
[Kompozitor] boylu... bir adamla qarlad
(.fndiyev); BOYLU-BUXUNLU O [El
dar] indi xeyli ciddi, bovlu-buxunlu bir olan
olmudu (M.Hseyn); NDAMLI [Xavr]
qzlarn st-bana nzr sald, ndaml xanm
xalata oxar, qrmz gll, sar paltar gey
midi (M.brahimov); QAMTL [ran qz:]
Balaca addm da irli atanda ucaboylu, qa
mtli bir adamla z-z glib heyrt d
dm (M.brahimov); QDD-QAMTL
Boylu Bhtan
Drdan xanm ya altma yaxn qdd-qa- syknib yast, lpaq tplr (B.Vahab-
mtli bir arvad idi (.blhsn); TNU- zad); BTKSZ.
MND ki trumnd kii qar-qarya da 3. BOZ, TUTQUN {dumanl hava haq
yanmd (B.Bayramov). qnda)
I boylu bax 1. boy-buxunlu; 2. uca 1 bozaraq bax bozumtul
II boylu bax hamil L BOZARMAQ, TUTQUNLAMAQ
BOYUN (ba badn birldirn hiss) (hava haqqnda)
Frid boynundak qalstuku ad, Qaragily 2. bozarmaq bax solmaq
uzatd (M.brahimov); BOAZ [Hmz:] BOZARTMA (ap. yemk nv) O, ...
ox bdbd elsa, sallam ipi boazna, tul ksilmi tolunun tindn bozartma hazr
laram quyuya - n dil bilr, n d dodaq lamaqda Pasya kmk edirdi (S.Rehimov);
(C.Cabbarl); GRDN (khn.) Siyah zl BOZQOVURMA.
fn dal grdnd hrsn; l uzadb, qn BOZBA (t, noxud, kartof il biiriln
gln drsn (Aq lsgr). sulu xrk) Bir gn Mdi Mmmdliy
BOYUNARDI [Qap] cavab vermdn sifari eldim ki, cm axam glcym
qabaq ikiqat ba yib, iki barma il boynu bozba yemy (C.Mmmdquluzad);
nun ardn qad. Boyunard qamaq Rusi ABGT (khn) Mdi getdi abgiit z
yada bir zbani-haldr. Bunun mnas budur lind bulana-bulana gtirdi, rk do
ki, buraya glib-gednd kasb-kusubu rad, qardrd v mn buyur deyib tk
unutma! (.Haqverdiyev); PEYSR [M- lif etdi (C.Mmmdquluzad); PT [Mm
qim by:] Szmn ewlincisi budur ki, md:] A bac, kabab var? Piti var? (.Qa-
mn sendn tr bizim miolu Gray deyi smov).
lm ki, atlb mnim peysrim minsn bozqovurma bax bozartma
(S.Rhimov); SYSN El bil onun sys- bozlamaq bax alamaq
nndn vurdular (Q.Xlilov). bozumsov bax bozumtul
1. BOYUNBAI {zint n muncuq v s. bozumtraq bax bozumtul
dzm) [Felie:] Cavaniro deyirdi ki, bizd BOZUMTUL [Rhimzadnin] zndki
- Azrbaycanda adtdir olan sevgilisin bozumtul lklr indi daha aydn seilirdi
qzl ey balamaldr; zk, boyunba, (M.Hseyn); BOZARAQ Bozaraq prd
sra, bilrzik.. (H Abbaszad); GRDN- ox qaln olduu n oturanlar tin... se
BND [Bibixatut:] Bu grdnbndi boy ilirdi (.blhsn); BOZUMTRAQ Bir-
nuna keirt. Beh, bh, n gzldir! (.Haq- birin rqib ksiln v snk piltnin bozum
verdiyev); GRDNLK [Nebi:] Bir a traq alovunu qucaqlamaq istyn qsqanc
gn gnndin mn glli; N grdnlik tax prvanlrin son dstlri qrlr ve dli bir
dn, n zk taxdn (S.Rstm); HMAL sevgiy qurban verilirdi (M.S.Ordubadi);
Ay qz, sn mailm; Boynunda hmailm; BOZTHR, BOZUMSOV.
Dost pay irin olar; Hr n versn qailm bozthr bax bozumtul
(Bayat). BHTAN (birin lk yaxmaq n haq
2. boyunba bax qalstuk sz olaraq ona pis ey isnad etm) Yalanlar
1. BOZ {rng.) Tvlmizd boz ekdn iirdn, bhtanlar artran; Hiylgr alaq
baqa bir eyimiz qalmad (M.brahimov); larn vardr ox siftlri (M.Rahim); FTRA
KLRNG qrmz lapar-lapar grdm; nsaf el bu qdr yalan macra dem; Pey
torpa klrngi (R.Rza). mbr, imana bu nv iftira dem (.Qem-
2. BOZ Sarlr a mitil boz dr, llr, ksar); R Orda uzaq olarsan satqnlarn
dalar (A.aiq); ILPAQ (mc.) Bir-birin rindn; Xbis hiyllrindn... (M.Rahim).
59
Bhtan Budaq
BHTANI [vanov:] Bir d bel eylr 2. byk bax dahi
yazsanz, bhtan kimi msuliyyt alna 3. byk bax zmtli
caqsnz! (M.brahimov); FTRAI O g 1. BYKLK, AZMANLIQ, N
zl olduu qdr de macra v iftira idi HNGLK, YEKLK, ZIRILIQ (mh.),
(M.S.Ordubadi); R Bar Balabyovun ZIRPILIQ, ZORBALIQ
da ad qzetlr dr v tarixleir. l 2. byklk bax dahilik
btt, mhur yazan v ya ri, bhtan 3. byklk bax zmt 1
kimi... (.ldrmolu). L BYMK, BOY ATMAQ Aslan bu
1. BLK (hrbi: sgri hiss) stehkam gzl kndd; Bym, boyatmd (M.Rza-
bly Kornilovka yaxnlnda qatardan quluzad); BOYA-BAA ATMAQ Boya-
tkld (Mir Clal); ROTA [Quliyev] gec baa atan cavan... faistlrin lind sir olub
ikn rotalara, vzvodlara getdi (.Vliyev). qalacaqdm? (.blhesn); RLN
2. blk bax tik MK Mrziy xalann... ssi xmasa da
blk-blk bax dst-dst aydn grnrd ki, alayr. Arabir dodaq
blnmz bax btv lar ehmalca sir, burun prlri irilnir, kii
blnmzlik bax birlik 1 lirdi (H.Abbaszade).
blmk bax paylamaq 2. BYMK (kmiyytc, ilc art
brk bax papaq maq) Al rnglr getdikc artr, byyr...
BV (hrmy oxar zhrli cc)', (M.brahimov); RLMK vvl xrda,
BV Hr da altnda qrb qaynadn, get-ged iriln quba dolu yad (M.Rza
bv yatdn, qda canavar uladn deyim quluzad); YEKLMK (bax).
(Mir Clal); TARANTUL lkmizd l v BYR, TRF, YAN
shralarnda bv, yaxud tarantul adlanan iri BYRMK (heyvan haqqnda) omaq
hrmklr d rast glmk olar (Zoolo camn belind applt qoparrd, cam b
giya)- yrrd. Orxan baa drd ki, Dmir onun
bvl bax sidik hayfm camdan alr (.Mlikzad); BAIR
1. BYK (kiik olmayan, mxtlif m MAQ Cng bararaq daha arlq soncuq-
nalarda) Orta srlrdn qalma bir saray; lad (S.Rhimov).
Yan-yana dzlm byk salonlar (S.Vur- BYTMK Mn sni bo yer byt
un); AZMAN ri sbtlrd iki, htta yz mmim: Aslanlar bslmk olubdur pem
azman erkk cmdyi qaldra biln kirli (S.Rstm); BSLMK Madrlriniz
mhur hamballar vard (B.Bayramov); R etdi siz mehr mhbbt; Aui-fqqetd
(lap byk) laloli qayalar dli bir hiddtl sizi bsldi raht (M..Sabir); BOYA YE
iri dalar, kk qurumu aaclar yerindn TRMK [Hac Xlil:] Yz zhmtl sni
qoparb axdrd (M.Hseyn); NHNG mn boya yetirmim, lazm olan trbiymi
(son drc byk, yek) Bulana-bulana sn vermim (. Haq verdiyev); BOYA-
nhng manlar; Qar tplrin hcum ekdi BAA ATDIRMAQ [Hac Murad:] Bu
bax! (S.Vurun); ZIRPI (isteh.) [Gileyg- dur, on iki ildir ki, sn ata-anasz yetimi...
zarov:] Mn boyda zrp edibi burada qoyub boya-baa atdrmam (S.S.Axundov).
gr kimlri ap elyirlr (S.Rstm); brora bax kitaba 1
ZORBA (dan.) Qbir iin uzatdlar; Zorba, brovhabrov bax dbdb
yek qayalar (M.Rahim); YEK (dan.) bucaq bax knc
Deyiln gr, dnya malndan [hmdin] BUDAQ (aac v kollarn gvdsindn
bir sand, bir dost yoran-dyi v yek ayrlan hisslri) Payz anda hr shr
bir krk vard (.xl); ZIRI (mh.). soyuq-soyuq klk sr; Aaclara, budaq-
Budamaq Bulud
lara dynd yarpan tkr (A.Sehht); mharibd olarkn zn ruhanilrin zn
DAL (kl.d.) Tbit bznrdi xlt geyib cirindn yava-yava xilas edibdir (N.Nri-
ikdn; Dallar yarpaq aard atlaz kimi manov).
ipkdn (M.Rahin); QANAD (dan.) Qara BUXOVLAMAQ, QANDALLAMAQ
lar uur, sasaanlar srsra balam qanad BUXOVLU (l v ayaqlar bxovlanm)
larda oturub ckkldyirdilr (S.Rhimov); Atllarn qabanca li ardndan bal, aya
QOL-BUDAQ Hndr, dmdz am aac buxovl bir piyada gedirdi (Anar); QAN
larnn qol-budaqlar yrm kimi qar DALLI Araz dehlizdki aya qandall dus
lplri altnda titrirdi (M.brahimov); taqlara baxrd (A.aiq); PAYBST (kl.d.)
AX ..Oturdum, qular da axlarda yatd; Qm evind paybst olduum; Hal prian,
Qz bu an stm bir qab su atd (M.Rahim); dilikst olduum (Q.Zakir); ZNCRL
AX Qzlgln axlri bir-birin qar Qollar zncirlilr dedilr: nsanlar burada
md... (M.S.Ordubadi). saxlayrlar nura, gndz hsrt (M.Rahim).
L BUDAMAQ, ARITLAMAQ (aac buxta bax krfz
haqqnda), KSMK buket bax gldst
2. budamaq bax dymk 1 BUQLMUN (cildinin rngini mhit
budka bax kk 1 gr dyin heyvan; mcazi mnada hr
bu bax buxar dona girn adama da deyilir) Bu siyasi
bua bax kl 1 buqlmnlardan cmhuriyyt miqyasnda
. BUUM (zool., bzi heyvanlarn b nesi vardr (.blhosn); XAMELEON
dnlrinin blndy hisslrdn hr biri); Afrikada, Hindistanda v Aralq denizi sahil
SEQMENT ay xrnginin bdninin qu lrindki lklrd yaayan xameleolar
ruluu ayr-ayr seqmentlrdn (buumlar- daha maraql heyvanlardr (Zoologiya).
dan) ibartdir (Zoologiya). BULAQ Kazm bulan banda oturdu...
2. buum bax bnd I, 1 (M.brahimov); EM O, emy baxd
BUXAR ra bakn buxar zn vura-vura bir d; Dedi syl sn, ey bulaq; Knln
qaynayan paltar aacla qardrd v rin nein dm drd? (A.aiq); QAYNAQ
dedi: - Mia, bu da sndn xd? (H.Abbas Abulaq kndinin aa smtind, yal
zad); BU (dan.) Bu v sabun iyi vern meliyin iind qaynayan Tursu qayna
anasnn boynuna srildi v el o dqiq hamnn diqqtini clb etmy balad (S.R-
dnd ki, yqin nnm paltar yuyur... himov); MNB ndi o, milli ixtilaflar q
(M.brahimov). zdran, hri mxtlif ayi v bhtan
BUXARLANMAQ, BUA EVRL larla dolduran adamlar su idiyi bulanq
MK, BULANMAQ, BUXAR OLMAQ mnby glib xmd (M.brahimov); SU
BUXOV (khn. Kemid mhbuslarn l QAYNAI Bu dr badan-baa su qay
v ayaqlarna keiriln dmir halqa) atb na idi (A.aiq).
zilnlrin bxovu qrmaq vaxt; Ne Mar- bulamaq bax batmaq 3
alln plan, ne Atlantika pakt (S.Rstm); BULUD Buludlar dalm, yen Tb
QANDAL (khn.) [2-ci aq:] Deyirlr qan rizd mlayim, xo, iql gn xmd
dal abdr Nbi; Minib boz atma qabdr (M.brahimov); BR (kl.d.) Mni alar g
Nbi (S.Rstm); QANDALAQ (khn.) rnc son gl, gl! nki br alayar, glr
[Nbi:] Qazamat istidir, yata bilmirm; Qu- snbl (A.aiq); SHAB (kl.d.) Bu gr
bemat gcldr bata bilmirm; Ayaqda qan- hm sevinc verir, hm zab; Naznin qz
dalaq qaa bilmirm (S.Rstm); ZNCR kimi szrd Ay; stn klg salm idi
[Bahadr:] Xristian almi mdam bel bir shab (A.aiq).
61
Bulunmaq
1. BULUNMAQ, TAPILMAQ
2. bulunmaq bax olmaq
bumaze bax pamaz
bund bax syan
bundu bax syan
buraan bax tufan
burc bax tumurcuq
bursa bax birja
bursa bax birja
1. BURUQ (neft quyusu) Gmimiz aq
dnizdki tz buruqlardan birin yan ald
(M.Hseyn); VIKA Syl hr gn boy atan
vkalanr; n nhayt ba dymidi gy?
(S. Rstm).
2. buruq bax qvrm
burulan bax girdab
L BURULMAQ, BURUQ DMK,
QIVRILMAQ
2. burulmaq bax dnmk 1
burunlamaq bax dalamaq
BURUNOTU (tnbki tozu) [Safo:] sonra
sliq ile gilizi ovcunun iin vuraraq bir atm
burunotu kdi (S.Rhimov); NFY.
bus bax p
bustan bax gllk
buta bax 1 . qn; 2. nax
buterbrod bax yaxmac
butulka bax 1
buyruq bax mr 1
BUYRUQQULU (hr bir mr v hkm
yerin yetirn) [Kmalddvl;] Bellikl
biz din rhbrinin buyruqqulu olaraq azadlq
nemtlrindn mhrumuq (M.F.Axundzado);
BNDFRMAN (khn.) sd der: hk
mnd bndfrmanm; Sensn mn sultan, I
Pri, can Pri (Aq sd),
buyuxmaq bax 1. amaq; 2. mk
2. buyurmaq bax demk
3. buyurmaq bax glmk
1. BUZ, DON (donmu su haqqnda)
2. buz bax soyuq 1
BUZDAI, AYSBERQ
buzlamaq bax donmaq 1 , 2
bz bax kin
bxl bax paxllq
bkk bax dalda 1
62
Bsatl
BLBL Sadqca trini hr sfal gl;
trd axlarda sevdal blbl (M.Rahim);
NDLB (kl.d.) kilmi guoy blbl,
fan nallr eylr; Dn gl st dam
ndlibi-zar bnztdim (Natvan),
blnd bax uca 1
BLV (ksr altlri itilmk iin da)
[Hmid:] Knarda hrldaya-hrldaya xn
crinin azn blv kn kobud qssaba
hirsi tutdu (H.Abbaszad); ZM (mh.)
zmiy kirm, pam az itilnir
(ADDL); QART (dan.).
BNVR (myyn bir tikilinin sas
v mxtlif mnalarda) [Na:] Eh, dnyann
bnvrsi dz qoyulmayb (M.brahimov);
BAZA [Sumqaytda] metallurgiyann bazas
qoyulur (Mir Clal); BNA (dan.) Mahalm
Gynkdr, hrim ki; Layski kndinin
binasyam mn (Molla Cm); TML
Slhn, eqin, a gnn, bdi azadln;
Tmli mhkm olsun (M.Rahim),
brhan bax dlil
brk bax isti 2
brkl bax brk
brq bax rbnd
brokrat bax rsmiyyti
brokratizm bax brokratlq
brokratlq bax rsmiyyetilik
brudt bax axta I
bryan bax isti 1
BRMK ...Grdm bir l asimana
blnd olub, i hr yeri brybdr
(.Haqverdiyev); ALMAQ n alb dalar
bam; Ba ban, balar ban (Bayat);
SARMAQ Birdn qara buludlar sarm g
yn qatn (M.Rahim); TUTMAQ Simfo
niyann hrti; tutdu Azerbaycan; Tutdu
btn dnyan (.Krim).
BRNMK Qaydasdr, qara arqat
brnr; Siyah zlfn ucu yerdn srnr
(Q.Zakir); SARINMAQ Mollabasna brk
sarndqdan sonra mktubu Qurbana oxudu
(A.aiq); RTNMK,
bsat bax dbdb
bsatl bax dbdbli
Bsbtn Bv
BSBTN [Kkilbyov:] Xosrov by btvlk bax birlik 1
Soltanovun dediklri bsbtn dzdr (. V 1. BTN Demli, btn qonu uaqlar
liyev); BADAN-BAA Bu dr badan- mrasimin dalnca gediblr (M.brahimov);
baa su qayna idi (A.aiq); BLKL- CM O yerdir ki, orda cmi dnyann qeydi
LYY (khn.) [l xanm:] lbtt, g yadndan xr... (.Haqverdiyev); CML
rkdir vzir bu ilri bilmy, yoxsa xana [Mhrrm by:] Atamn siyah dftri lim
bildirr, i bilklliyy pozular (M.F.Axund- dd. Baxb grdm ki, cml borclarn
zad); BTN Hkim nzrini gzgdn stn z xtti il qlm kilmidi
kn kimi zn btn unutdu (B.Bay (S.S.Axundov); HAMI [Yusif:] Qzm, hirs
ramov); TAMAM Otaqda adam xarici almi, lnm, men ham arvadlar demirm (N.N-
skutu, soyuu tamam unudur (Mir Clal);
rimanov); HP (khn.) [eyx Snan:] Hp
YEKSR (kl.d.) [Elm:] Qti mmid etmi
cinayt, qadn cinayti! Hp qadn crmi-
m, yeksr bu qvmi atmam (M..Sabir);
ehtiras (H.Cavid); KLL [Fruz:] Mn kll
TAMAML (bax).
Azerbaycanda yegan adamam ki, ekspiri
bst bax heykl 1
BTV ...qorxaq olan adamlarn da ql badan-ayaa zbrdn oxuyuram, ingilisc
bind btv, kamil olan hr ey soyumaz ha! (Anar); TAMAM Mhz vaxt keirtmk
bir hvs yaayr... (M.brahimov); KLL n xrc kib qonaqlqlar dzldirdilr v
Grrsn bir yerd tk-tk inkiaf etdiyi tamam hrin axundlarm, tacirlrini dvt
halda, baqa bir yerd kll klind tk edib, xrkdn sonra ortala bir dini mba
kl tapr (.Frzliyev); BLNMZ Gl, his salardlar... (.Haqverdiyev).
haqq sz bldrk sninl; Blnmzi 2. btn bax bsbtn
bldrk sninl (M.Araz) bv bax bv

63
Cadd Camaat
cah-calall bax dbdbli

Cc cahil bax cavan

cahllamaq bax cavanlamaq
cahllq bax cavanlq
cadd bax prospekt cahil bax avam
1. CADU [Xrda:] Aa dorvi, deyirlr siz cahillik bax avamlq
cadu il mczlr grkzirsiniz, doru- CALAQ Xlas bu alma aac el bir h
durmu? (N.Vzirov); FSUN [blhosn rt qazand ki, hr yerdn glib ondan qlm
by:] Onun ssind d bir cadu v bir fsun aparb alaq caladlar (R.fendiyev); PEY
hiss edrk ardm (M.S.Ordubadi); F- VND Dnlrim -peyvnd gilnar; tirli,
SUN (arx.) Sehri,fiisunu xolayn; airi, eri meyxo; N yeyib doymaq olurdu; n yer
balayn (M..Sabir); OVSUN Ovsunu ov qoymaq olurdu (R.Rza); DYC (mh.).
sun eylr; Tny o su neylr? Yarsz diril calaqlamaq bax calamaq 1
mz Smd; Tbib yz ovsun eylr (Bayat); calal bax zmt 1; vkt
SEHR [ahmar:] Bu qoca baqa qocadr, hr L CALAMAQ [Dedilr:] Ey baba, snin
ii sehrdir, cadudur (A.aiq); TLSM [Qar- yz yan var, toxumdan xan cr calayb
daxan:] Onu bil ki, mnim limd ata-ana ml gtirndn sonra meyvsini grmy
hkmndn d gcl tilsim var (M.bra ox mr istr, zhmt km, bu sn at
himov). maz (R.fndiyev); CALAQ ETMK
2. cadu bax dua (ELMK) Qaratikan dedi: - Meni calaq
cadubaz bax sehrbaz edin palda; Qoruyaram gvdsini; Ba d
cadubazlq bax sehrbazlq yr buluda (H.Ziya); PEYVND ETMK
caduu bax sehrbaz (ELMK) [Baba:] Bu toxumdan xrda
caduuluq bax sehrbazlq alma aac bitckdir, sonra peyvnd ed
cadugr bax sehrbaz cym (R.fndiyev); CALAQLAMAQ,
cadugrlik bax sehrbazlq PEYVNDLMK.
cadukn bax sehrbaz 2. CALAMAQ .. .Sd yer calayrdlar
cadulamaq bax sehrlmk (C.Mmmdquluzad); CARLAMAQ Es
cahan bax dnya kalatorda el bil onu vurun vurdu. Bana
cahandar bax hkmdar qaynar su carladlar (.Mustafayev); N
cahandarlq bax hkmdarlq DRMK [Aytmiz:] El axrnc vedrni
cahangir bax 1. ial; 2. cahanmul ndrib tzc balamdm ki, nc df
cahangirlik bax iallq yumaa, Mila xanm girdi iri (.Qasmov);
cahannma bax xrit TKMK (bax).
CAHANMUL (btn dnyaya amil cam bax piyal
olan) [Nizami:] Cahanmul air olmaq n CAMAAT Da oynatma yrnmyini
cahann hadislri irisindn szlb x v Htrxanda camaat qabanda xlarn
maq lazmdr (M.S.Ordubadi); ALM- Hmid he anasna da demmidi (H.Abbas-
MUL [Ataby:] Mhsti xanm kimi aln- zado); ALAY Zeynal matm alayn tlb
mul hrt malik olan bir qadn nzrim ednlr mxsus myus addmlarla sahil
dymmidir (M.S.Ordubadi); CAHANGR boyu il ev qaydrd (M.Hseyn); ALM
[Ataby Qtiby:] Snin atan hkmranlq (dan.) erim bu hikmti alm bildir; Xyal
etdiyi bir mmlktd iki cahangir air bir lnlri bezn dirildir (M.Rahim); XALQ
arq inyin sd il yaayr (M.S.Ordubadi). (bir yerin, bir lknin camaat) Dem, zi
cah-calal bax dbdb zimdir ev adamlar; De, mn bu xalqnan,

64
Camadar Caniin
xalq da mnimdir (B.Vahabzad); EL Palaza yalquzaqlarla vuruan igidlrdn, qorxulu
brn, el il srn (Ata. sz); ELAT (khn.) keidlrd tk-tnha pusquda duraraq ac
[Firngiz:] Yncaqda bu bard danarq, yrtclara at aan qoaqlardan dnd
elatn fikrin yrnirik (B.Bayramov); EL- bilrsiniz (M.brahimov).
OBA El-oba Nbini z gznn didsi kimi 2. canavar bax vhi 1
qoruyub saxlasa da, Sarmsaqolu kimi ey- canavarcasma bax vhicsin
tan-uul bu qzl vdindn tr i giridi canavarlq bax vhilik
(S.Rhimov); EL-ULUS Muana su glir, CANBAZ [Alo:] Mazarat uaqlar ortal
Mil su glir; Axb z eli-ulusu glir vurdurub camaat canbaza xardlar (S.R
(S.Vurun); HAL halinin artq bu cr himov); KNDRBAZ Kndirbazn ke
ilr hmiyyt vermdiyini gstrdim papaq adlanan (sirklerdki klounlar xatr
(M.S.Ordubadi); FVC (khn.) [Aa M ladrlar) kmkisi vardr (.Haqverdiyev);
hmmd ah Qacar:] Mirz Cfr xan, x AKROBAT.
binagzarlq et, bir ne gn li xan bar- CANBAZLIQ [Slbnaz xanm:] Bir gn
gahda saxlasnlar v bir xs onun gzlrinin olmaz ki, bu xarabada dava canbazlq olma-
xdn bilmsin ve lav binagzarlq sm (N.Vozirov); KNDRBAZLIQ [Paa:]
edrsn li xann qoununun bir hisssini O xcalt kn olsayd, bel kndirbazlq
azad elsinlr v qalann sair fvclr pay elmzdi (N.Vozirov); AKROBATLIQ.
lasnlar (.Haqverdiyev); ZDHAM Kr canfanlq bax sy
pd izdiham ox idi (T..Simr); KTL CAN Bu gn o [Fikrt], yen ar cina-
Musa kii maraqla ktlnin irisin girmk yt iltmi canini mhakim elmy gl-
istyn Firidunu grd (M.brahimov). midi (H.Abbaszad); BDFKAR (khn)
camadar bax hamam [opurov:] Klbal namlum bir bdfkar
camaxatan bax taxa trfindn qfltn vurulmudu (S.Rhi
camal bax 1. z; 2. gzllik mov); CNAYTKAR hr valisi bzi
camar bax paltar; dyik mqssir v cinaytkarlara qanuni cza
came bax mscid vermk vzin, onlar rk hobsxanasmda
can bax 1. ruh; 2. bdn; 3. insan dustaq edib. Zorla tiryk kmeyo aldrd
CANAMAZ Atam namaz qlmazd. Bir (A.aiq); QANLI Qanl pldad, grrkn
shr evimizd qonaq qalm bir hac namaza sni; Crt elmdn dodaq altnda (M.Ra-
balar-balamaz, atam da canamaz xanb him); QANTKN (yalnz adamldiirn
namaza durdu (mnzminli); SCCAD cinaytkar) [Odaba:] Hr bir cani, qant-
Yolun stnd sala canm sccad mn; kn, yolksn ki, divan lindn qab onun
Btn aiqlr bu bard ferman edcm! [hmdaann] evin girmyi... zn mm
(A.aiq); NAMAZLIQ. kn elrdi, daha bir siyastind zn (azad)
canan bax sevgili 1 hesab edrdi (.Haqverdiyev); QATL (qat
1. CANAVAR (yrtc l heyvam) Tlk cinaytkar) [Xanimana:] Hara gedirsn, qa-
dedi: - Canavar; Bu yaxnda bir at var... til, bura gl! (A.aiq); QTLKAR (arx.)
(M.Seyidzad); QURD Bir zaman tlk, Minbrd molla yerd de cibur qtlkar
qurd, hm aslan; Hr balad bel pey (.Nozmi); MQSSR.
man; Ki bu gndn l n dso ikar; CANN (khn., hkmdar vz edn
yer qismt eylsin onlar (A.aiq); YAL vs.) ar trfindn tyin edilmi caniin
QUZAQ (tk gzn canavar) Shbt yax burada yerlir, Zaqafqaziya ile birlikd
mqsdlr namin zn oda-alova atan Dastan vilaytini do o idar edirdi (A.aiq);
kiilrdn, q geclrind knd soxulan NAB (khn.) Axamlar dalar alnca duman,
65
Canl
Bir tpe banda, yannda kpk; Xan, naib
lindn krk aman; Yanql-yanql a
lrd ttk... (A.aiq); SRDAR Gorus
naalnikinden balayb.. Tiflisdeki srdara
qdr padaha hey xbr yazlr.. (S.R
himov),
canl bax diri
cansal bax salamlq
CANSIXICI Hr ey cansxcdr (M.b
rahimov); TTKN Sonra olavolor ba
land. Cansxc, ttkn olavolor... (.Qur
banov); QMAVR Badkubnin qmavr
ilrindn qab bir qdr tslli tapmaq ist
dim, o da belo xd; YEKNSQ (mc.)
Drd ayn bounuq v yeknsq uultu
sundan baqa bir ss eidilmirdi (M.Hseyn);
YEKRNG (mc.) [blis:] Sni pk alda-
tyor hissiyyat; yl yekrng olaraq kes
hyat (H.Cavid).
cansz bax arq
cantraq bax kk 1
canyandran bax syli
canyandranlq bax sy
CAR (vziyyt dair) Sttarxan.. qsa ola
raq cari vziyyt v glck vziflr haq
qnda danmaq n li Shlanlya sz
verdi (A.Makulu); HAZIRKI [Qzl Arslan
Torula:] Sn ox gzlc mlumdur ki,
hazrk hkmdarlq atamz Eldnizin qlnc
v rhmtlik anamz Trkan xatunun tdbir
lri saysind dzlmidir (M.S.Ordubadi);
NDK N edsn ki, Safo indiki ar
vziyytini., z n sfal bir alm kimi
grrd (S.Rhimov),
cariy bax qaraba, xidmti 1
carlamaq bax calamaq 2
carubke bax sprgi
CASUS n satqn casus snsn (M.H
seyn); AGENT Agentlr qay Qarahr
krpsnd gzlyirmilr (A.aiq); PON
[Veli Hseyn:] Bu n szdr, biz mgr
pionuq? (.Haqverdiyev).
CASUSLUQ [Alo:] Demk casusluq ey
lyirmi it olu! (S.Rhimov); PONLUQ
[Mozalan:] Hr yerd grdnz sy edin,
66
Cavanla(n)naq
aln, verin, pionluq elmlidir elyin...
(Anar); AGENTLK.
CAVABDEH (bir i msul olan) [Mir-
hadi:] Allah elmemiken sn bir ey olsa,
qol-qm snsa, day men cavabdeh deyilm
(H.Abbaszad); CAVABDHND [Mol
la Qafar:] Hr bir gda bir mrk aacaq,
Molla Qafar cavabdhd olacaq... (S.R-
himov); MSUL Mirzaa [Cemileni] isti
raht evinin bir xidmtisi v ya msul bir
iisi znn etdi (S.Hseyn).
CAVABDEHLK Tmirin btn cavab
dehliyi midin zrind idi (B.Bayramov);
CAVABDHNDLK mumun qar
snda dand cavabdhndlik onu ancaq
bel trpnmy mcbur edirdi (S.Rhi
mov); MSULYYT Ham byin z ol
duqca qaba bir adamd., he bir msuliyyt
duymazd (mnzminli),
cavabdhnd bax cavabdeh
cavabdhndlik bax cavabdehlik
cavahir(at) bax da-qa
CAVAN Olan, sn uaqsan, cavansan
hl; Yenic cismin db vlvl
(M.P.Vaqif); CAHL (dan.) [Nnxanm:]
Qoy cahildir gzsin! (mnzminli); GNC
Mn vcudca qocalsam da qlbim gncdir
(A.aiq); MALAY (khn.) (Balaqarda:)
..Senin bir malay nkrin var idi, o nec
oldu? (N.Vzirov); NVCAVAN ..Ahi-
shrimdn asib zrr; Qorxuram yeti,
nvcavan, sana (Q.Zakir); YENYETM
Uzunboylu, yeniyetm, nvcavan; Mni bu
drdlr salan oynasn (M.P.Vaqif).
CAVANLA(N)MAQ Xeyli cavanlar...
er d ki ancaq; Bel ux arvada sir olacaq
(M.Rahim); Yaadqca cavanlana, enln;
Bir hicabda, bir prdd yln (M.P.Vaqil);
CAHILLAMAQ nki kerblay Hatm-
xan gzlri xarlan, daha dorusu, gzlri
torpaqlanan Hac Sfqulunun, onun olu
Syavuun, yaxud da boyda pristav saylan
Talbxanm kkn dmkdn kinirdi,
bir gec Gyrinin itiyaqmda olub cahil-
lamaq, cavanlamaq arzusunda olsa da
qorxurdu (S.Rhimov); GNCLMK
Cavanlq
[Eldar smayll:] Mn gnclmk, bundan
sonra on, iyirmi, belke d otuz il yaamaq...
Mn gncldiyimi hiss edirdim, mn, mn
gnclirdim... (M.Hseyn).
cavanlq bax gnclik
cavid bax lmz 1
cavidani bax cavid
caydaq bax ucaboylu
caydaqlanmaq bax uzanmaq 2
1. CAYNAQ (qularda) Basqn etdi bir
dn-bir; Soxuldu el torpana; Qrn sald
o ellr; Ald quzun caynana (A.aiq);
QAYNAQ (mh.) O nec qu idi qayada
skr; Qayna netrdir, qanm tkr...
(Xst Qasm).
2. CAYNAQ (heyvanlarda) [Tlk] qabaq
caynaqlan il torpa eib tkd (.Hm-
mtov); CIRNAQ Tlk yen bir mhkm
grndi, amaqlar il torpa eldi
(.Hmmtov).
cazibdir bax cazibli
CAZBL (hamn zn clb edn)
O, yalnz indi yqin etdi ki, Glcamal, fsun
kar bir mlk qdr cazibli grkmi il qa
pya glmyck (M.Hseyn); CAZB
DAR Gzlri n qdr cazibdar idi (.Qa-
smov); CLBEDC [Ruzbeh:] Tutaq ki,
mn sabahk xo gzran namin, sizin t
svvr etdiyiniz kimi glck clbedici mn
zr namin btn varlmla nifrt etdiyim
v nifrtlrini duyduum adamlarla sazi
gldim... (M.brahimov); CZBEDC
O, yetimi gzl bir qz kimi czbedici idi
(S.Vliyev); DLFRtB (kl.d.) [eyx
Senan:] O bulutlar n, yl rngarng?! Bu
n qdrt! N dilfirib ahng! (H.Cavid);
MLAHTL Bu mlahtli baxlar quzu,
ceyranda olur (.Vahid); SEVML Onun
n gzl v sevimli xsusiyytlrdn birisi
zahiri grnnd olan mhcubluu, hoya-
ll .. idi (M.S.Ordubadi).
CEHZ [Turac:] Demk, zn laltn
dan cehiz dzldirmisn? (.fndiyev);
DDMALI (nh.) [Molla Nsrddin:] Bu
qzllar ki, sayrdm, o menim arvadmn
ddmalsdr (M.N.let.); DDVERD
Cfng(iyat)
(mh.) Ay balam, o, arvadn ddverdisidir
(S.Rhimov); QALAN (khn.) Qalan haq
qnda fikrini yrnmk istdik, qzlarn qa-
lansz r vermycyini syldi (mn
zminli).
CEYRAN ...Sz qoub ceyrann qara g
zn; Dincini aldmm bir gy mnd?
(S.Vurun); AHU ttifaqn, bir gn glm
yib ahu; Ald yoldalarn cann qayu
(Q.Zakir); LLR QIZI (air.) Ovu
insaf el, kem bu dzdn! O llr qzm
ayrma bizdn; Qoyma ar ke ryimiz
dn; Qoyma z qanma boyana ceyran!
(S.Vurun).
cbrut bax zmt 1
CBH Odur sni oul kimi cbhlrdn
keirn; Odur sn llriyl abu-hyat ii
rn (M.Rahim); CDLGAH Bizi bu c-
dlgaha; Atar-atmaz anamz; Balar mhi
tinizd; Comaya frtnanz (M.Mfiq);
DAVA MEYDANI Gltkin deyir: Mn
hl indiy qdr dava meydannda basl
mamam, hans igid mniml vurumada
qalib gls, mn onunam.. (mnzminli);
MVQE Moskva mdafisinin anl gn
lrind bir mvqeyimiz zrin onlarca tank
glirdi (M.Hseyn); VURUMA MEY
DANI Evlrin damma xm alagzl,
madboylu qzlar., mahn oxuyub vuruma
meydanna yola dnlr xeyir-dua verir
dilr (M.Hseyn).
I CBR (riyaz.), HESAB
II cbr bax gc
cbrn bax gcl
cbri bax mcburi
cdlgah bax cbh
cdid bax tz
cfa bax zab; zhmt 2
cfakar bax zalm
cfal bax zabl
CFNG(YAT) Vliyev onun [Xlfin]
yazdn oxuyub cfngiyat adlandnn,
ondan aln toplayb adam kimi ilmyi
tlb etmidi (Y.irvan); BO DANIIQ
[Klbiyev:] Bu quyu bardki bo danqlar
67
Cft
moni cana gotirib (M.brahimov); HD-
YAN (dan.) [Selim by:] Mn d grk ac-
susuz bu hdyana qulaq asam (N.Vezirov);
HRZ (dan) [Bnv:] Bu hrz mnim
ciyrimi yandrd (M.brahimov); YALAN-
PALAN [Mirz:] Yalan-palandan sn
sonra sylyrm.. (.Haqverdiyev).
CFT (qapnn arxa trfind dzldi
ln qarmaq) Daxmann boz divarlar, cftsi
qrlm qaps, birtayl pncrsi hsrtl
Prini arrd (M.brahimov); MANDAL
(mli.) Mandal qapda olar (ADDL); RZ
(dan.) Aca xanm qannn rzsini vurdu
(Mir Clal),
chalt bax avamlq
chd bax sy
chdli bax syli
CHNNM (din.) [Vaqif:] Canm, no
chnnm, n cnnt vardr; Bunlar da bir
cr uydunnalardr (S.Vurun); AXRT
DNYASI [Vidadi:] Axrda qismtin ola
caq cnnt; Axirt dnyas qalacaq biz
(S.Vurun); DUZX (khn.) V bir gn
mscid snayi moizd Axund Molla Ta
deyrdi ki, Hqq-tala clli-clala buyurur
ki, duzxd bir ilan var ki, uzunluu altm
frxsdir (C.Mmmdquluzad); NAR
(kl.d.) Ey mmti-Mhmmd rhm et
myn kii; Nar hlisn, gvnm nmaz
thart (M..Mcz); SQR (arx.)
Mnzilinizdir sqr, oxutmuram el kin!
Eylmyin dngsr, oxutmuram l kin!
(M..Sabir).
cht bax 1. xsusiyyt; 2. trf 1
clal bax zmt 1
clbedici bax cazibdar
cld bax 1. yeyin, lst; 2. evik 1; zirk
cldlik bax zirklik
cl bax tl
cls bax iclas
CLLAD [Xan:] Cllad arb mr el
dim ki, Al kiinin boynunu vursun (Kor
olu); BAKSN [Salman:] Mn o ev-
yxanlar, o baksnlri deyirm ki., quz
un kimi tklblr Koreyaya (Mir Clal);
68
Cngavr
MRQZB [Mollayev] bir gn mehriban
grnr, adam triflyib gy qaldrr, o biri
gn mirqzb kimi ban kor balta il ksir
(M.Hseyn).
cmdk bax 1. le; 2. bdn
CMDKYEYN (zool), LEYEYN
mn bax ellikl
cmi bax 1. btn 1; 2. vur-tut
cmi-cttmltan bax vur-tut
CMYYT Bir qtbd zim sgri-
leri ehtiyacn pncsin verib hrisliy, ac
gzly svq edn cmiyyt, o biri qtbd
ya insan iztirablarna qar kar v kor olan
qanszlar yetirir, ya da orada namuslu no
varsa bu biri qtb kemy mcbur edirdi
(M.brahimov); SNF [Mqim by:] stis
mar sinfin mhtkir nmayndsinin l
mn acyrsnz (S.Rhimov).
cmlmk bax ymaq, toplamaq 1
CNAB (mracit formas) [Nbi Ko-
xaya:] Sn mnim admdan, cnab, zhmt
ek; Slim by de ki, toyun mbark
(S.Rstm); AGA [Glbtin yuxuda:] mni
bala arw'-kapitan, ke gnahmdan, q
lt elmim (M.brahimov); MSTER Tez
limi salb cibim; mn d bir kil xar
ram: - Bunlar da mnim uaqlarmdr, mis
ter! (R.Rza); SER Deycklr buraya ayaq
basbdr ndn; Serlr, misterlr n sy
lyim onda mn? (M.Rahim).
cnaz bax meyit; tabut
CNCL [Mina xanm:] Xahi edirm,
bu cncli axra atdr, sninki keib, bel
eylr yrnmisn (M.brahimov); DAVALI
Mcmyid gaval; Yedim, oldum haval;
Qonuda bir qz sevdim; O da xd daval
(Bayat); XATALI [Balaa:] Cncl, xatal
adamdan gen dolanmaq mslhtdi (H. Ab
baszad); QNBRQULU [Xaspolad:]
nsann grk zat qnbrqulu olmasn
(C.Cabbarl); NGL (bax); QALMA
QALLI.
I cng bax mharib
II cng bax pas
cngavr bax dy; csartli
Cnnt
CNNT (din.) Cnntin nbrin qap
lar usta Aabalanm zn ald (mn tutuduranda uunub getdi (M.Hseyn);
zminli); BEHT [Cavad:] kinci budur ki,
istyirm savab i grm ki, dnyada be
hit gedm (.Vliyev); RZVAN (mc.)
Vahid, zman xublri kedi cnnti; Zahid
henuz rvzeyi-rizvana balanb (.Vahid);
UMAQ (arx.) Oldur bu gec ki, hli iman;
Umaq il cavidan qovudu (Xtayi).
CNUB Bizim aynabnd cnuba baxd
ndan yayda ox isti olur, qda is o qdr
d soyuq olmur (M.brahimov); GNEY
[Hseyn:] Grk o adamn ddsin od vura
san v el vurasan ki, he bilmsin ki, bla
gneydn gldi, ya quzeydn (N.Vzirov);
QBL (khn.) A Bedircahamn evi
hrin qibl trfind, qayann stnd, ox
basfa olan yerddir (N.Vzirov).
crs bax znqrov
1. CRYAN, AXIN Bel bir zruri
axma - cryana qoulan Bktai Bybala
olu, istsin-istmsin z manlarn da bu
yeniln, gndn-gn fsanln d Gzlin bzisi bdniyyet olur; ..O ki bir pa
yd z yannda .. grrd (S.Rehimov).
2. CRYAN (fiz.) Keirici mhitd
ml gtiriln elektrik sahsi cryan ml
gtirir (Z.Kazmzad); TOK (dan.) [To
rul:] Sn lsn, mslkin and olsun ki,
tok altnda lmsn, yalburun qurbaan
sn alacaam.. (C.Cabbarl); ELEKTRK
ENERJS.
crg bax sra 1; nizam 2
rid bax qzet
CSART Bu fikir onu qorxutmad, k
sin qrib bir csart verdi, bir srayda
ayaa qalxb Srdarn gznn iin baxd
(M.brahimov); CRT Crt yox kimsd
dz yol getmy; Haqq, hqiqti inkar et
my... (M.Rahim); ZM Dnizlr sndr
bilmdi sndki odu; N zm qrld, n d
soyudu (M.Rahim); QTYYT Onun
simasnda ar iztirablarn izi v bir qtiyyt
vard (M.Hseyn); RSK Mhndis., byk
risklr nticsind baa gln n tin ilri onun atasn nec yandraram, zm bilirm
de grb qurtarma bacaran ustalarn seviy-
Czalandrmaq
ysini o zamank neftilrin sviyysi il
CAT Eldnsn, unutma el adtini; Gs
tr crtini, catini (S.Rstem); HNR
(bax); GDLK (bax).
CSARTL [Firngiz ahin:] Bu c
sart deyildir, zn csartli gstrmkdir
(B.Bayramov); ZML [Qadnn] zahiri g
zlliyindn daha drin tsir edn qti crtli,
zmli dan idi (T..Simr); RKL
d qvvtli olanlarda, rkli kiilrd bu
qdr crt taplmaz ikn, n cb sn bu ii
drehde etdin (N.Nrimanov); CNGA
VR, CRTL, HNRL (bax); GD
(bax).
CSARTSZ (crti, csarti olmayan)
Student hlim v csartsiz ssl: - Ba
layn, siz ziyyt verirm (mnzminli);
CRTSZ [Zeynb:] Olan ciirtsiz olsa,
qzlar onun bana oyun aar (.xl); QOR
XAQ z uuruma durmudum; Qorxaq,
xbrin olmad (M.Araz); KMCRT
ras kmcrt olur (Q.Zakir).
csd bax L meyit; 2. bdn
csur bax 1. igid; 2. anl
csurluq bax igidlik
CZA [Elxan:] Mn, verilck czam
gzlyirm (C.Cabbarl); CR Zlm edn
kimslrin cri budur (M.Rahim); QULAQ-
BURMASI (dan., yngiil cza) [Days
Nadir:] Bacolu, grnr qulaqburmas
yadndan xb ha? (B.Talbl); TNBEH
[Hac Hsn:] N tnbeh lazmdr, mn el
yim.. (C.Mmmdquluzad).
CZALANDIRMAQ [Pavlua:] Qoy
tkilat meni czalandrsn (M.S.Ordubadi);
AININ SUYUNU VERMK (fr.v.) Bh
mnin llri giciirdi. gr bu hyasz kii
Qni minin doma olu olmasayd ayaqlar
nn altna yxb, onun anm suyunu verrdi
(H.Abbaszad); ATASINI YANDIRMAQ
[Xlil:] Qoy bir ilrim yoluna dsn, mn
(M.Hseyn); BURNUNU OVMAQ [bra-
69
Czbcdici Ciddi
him xan:] Klbli qudurub, mni tanmaq CIR-CINDIR (grksiz, geymy yara
istmir. Onun burnunu ovmaq lazmdr mayan) [Bhram:] Nsildn nsl cr-cndr
(mnzminli); DRSN SOYMAQ iind yaamaq olmaz, ay bala (Anar); CIR-
{'fr.v.) [Aslan by:] Tarverdi get uaqlara CINDA [Eyvaz arvadna:] Dur cr-cndan
syl ki, odun yb qayann banda bir y, gedk qaznn yanna, sni bouyuram
raqban etsinlr ki, btn mahal in (mnzminli); SG-SG [Hac Mu
grms, drilrin soyaram (C.Cabbarl); rad:] Di gl bax, gr burada sgi-iisgdn
DVAN TUTMAQ [Kosaolu:] ndiy q baqa n var (S.S.Axundov); LT ..Ey,
dr mn zyumaqlq elmim, bundan bu ltlri topla! - dey bar-bar barr
sonra kolxozun iin mane olanlara divan (A.aiq).
tutmaq mnim boynuma! (.xl); GNN CIRIQ Grnr ovcunda kndir izlri;
ALMAQ [Aa Krim:] Tez ol, yoxsa, val Crq alvarndan xm dizlri (S.Vurun);
lah, gnn allan (N.Vzirov); GNN AK (kl.d., arx.) Hr nec chd etdim,
SOYMAQ {fr.v.) [Yax:] Qaynm., monim lyim damnine yetmdi; Payi-busin hs
gnm soyard (C.Cabbarl); QULAQ- rtindn eylrm yaxam ak (Xtayi);
BURMASI VERMK [Mirz sgr:] YIRTIQ ... z irkli, yrtq v kirli paltar
Lazmdr ki, bir qulaqburmas verib, sonra geyirdi (.Sadq).
bir i st qoyasz, bikar gzmsin (N.V- crnaq bax caynaq 2; drnaq 1
zirov); TNBEH ETMK (ELMK) cz bax czq
[Mrtezaqulu xan:] Amma grk Aa M CIZIQ Sultan ayaa qalxanda kreslonu
hmmd sir olub lim ke, and olsun el qzbl itldi ki, parket dmd a
Allaha, ona bir el tnbeh edcym ki, min qoa czqlar dd (.Hseynov); XTT
ba ksmi cllad alasn.. (.Haqverdiyev), Kazda dikin kiln xtlrin say indi be
czbedici bax cazibli idi (.blhsn); CIZ [Bdircahan:] Bu
czir bax ada czlardan yz iyirmi iki grnr (N.Vzirov).
cdr bax minici I CB ..ziz lini cibin atd (S.Rhman);
ca bax kkil KS (dan. zar.) Nisy, girmz kisy (Ata.
cal bax kkilli sz).
cr bax yol 1 cibgirn bax cibgir
namaq bax tapdalamaq CBGR (cib orusu) ..dkan yaranlara,
1. cqqa bax balq 1 cibgirlr, adam ldrnlr aq nifrtl
2. cqqa bax kkil baxardlar (M.lbrahimov); CBGRN
cqql bax balaca [Direktor:] Blk snin vvl ildiyin yerd
clz bax arq cibgirnlr olub.. (M.Hseyn); CBK-
cnda bax sgi SN [Paa:] Adlar by, zlri cibksnlr,
CIR Bu zaman Selim yri v yarpaqlar dllklr, quldurlar!.. (N.Vzirov).
tklm, banda bir ne cr qays olan cibksn bax cibgir
aac gstrib gl-gl dedi: - Salam day, ciblmk bax ourlamaq
bu qayslar da sizindir? (A.aiq); VH cici bax ana
inara drmanm vhi meynlr; Qaralm cida bax niz
gymlr, deyir mni der (A.aiq); YABANI cidd-chd bax sy
[Valeh:] Medki yabam ala, alma, armud ciddn bax dorudan
iklrinin hr biri parlaq gn inda L CDD Ciddi bir qz idin al banda!
bir rng alrd (.fndiyev). (.Cavad); AIRBALI (ox ciddi); TM
cr-cnda bax cr-cndr KNL.
70
Ciddi
2. ciddi bax tlbkar 1
3. ciddi bax zarafatsz
4. ciddi bax artebitli
cift bax ct I
CN Dllallar il hiyld eytan da bacar
maz! eytan nidir, cin ndi, xortdan da
bacarmaz! (.Vahid); CNN [Ncf:]
Tovuz drsi cinn yeridir: yatin yn
cana rast glibsiniz? (M.F.Axundzad).
CNAH (hrbi) Qoca durduu tpnin
sa cinahnda qaralan aacl nian verdi
(H.Abbaszad); TRF (cbhnin, qou
nun, srann sol v ya sa trfi).
CNAS, KALAMBUR (tlffzc bir-
birin yaxn, nnaca mxtlif olan szlr)
cinaytkar bax cani
cindar bax sehrbaz
cindarlq bax sehrbazlq
cinlnmk bax hiddtlnmk
cinltmk bax hiddtlndirmk
1. CNS Bir d rb cinsindn on iki a
at apar (M.Rahim); DL [Msy Jordan:]
..Qaraban lyetmz dlndn khln at qz el comudu ki, orada olan adamlar onun
altnda glib siz qonaq olan xobxt adam
..bu qdr dvlti haradan l salard?
(M. F. Axundzad).
2. CNS, ED (jmal cinsi); NV
3. cins bax soy
CNSLK, DLLK, DL, DAMAZ
LIQ
cisim bax 1. ey; 2. bdn
CV AR (trafyerlr, yaxn yerlr) ..hr
civarmda llkd atlm kaz, qzet par
alar da belc torpaa yapb, daha do
rusu mxlanb qalmd.. (Anar); H VAL
(khn.) ..btn ol hvalini qreyi-nur v ziya
etmkl hr ks bu keyfiyyti tymmn v
istisad edib, ziyadsil frhnak oldular..
(mnzminli); TRAF Qrnfil xala
balkonda durub bir mddt knd, onun tra zn onunla rtd ki, hnlr ona ziyyt
fndak dalara, melr baxd (.Vliyev). vermsin (S.S.Axundov); TNZF Kiray
CYR, BAIR
ciyrgu bax ciyorparo
CYRPAR (ox sevimli vlad) [Gv
hr xanm:] Tam ildir ki, gzlrimin nuru,
Cunay
ciyrparm, yurdumun ra, tk bir vla
dmn hsrtini ekirm (S.S.Axundov);
CYRGU [Vzir:] Hl mn bir mh
lt ver ki, zm xann yanma yetirib snin
ciyrguin axrna xm.. (M.F.Axund
zad).
cizy bax vergi 1
comrd bax ncib 1
1. COQUN Haraya uacaq balaca bir
qu? Coqun mmanlar ke bilrmi?
(M.Rahim); TLATML Bu gn Adri
atik dnizi son drc tlatml idi (S. Vli
yev); DALALI.
2. COQUN (mc.), QIZIN, EHT
RASLI
3. coqun bax atin 1
COQUNLUQ, EHTRAS, HY
CAN, RUH YKSKLY, VCD
1. COMAQ, DAMAQ, KKR-
MK, DDTLNMK (tbit hadis
lri haqqnda)
2. COMAQ (zndn xmaq) Qaraca
gzndn itmidi (S.S.Axundov); QL
YANA GLMK Sonra Tez hyat q
zetind izahat nr edrk qlyana glnlri
tskin etdi (mnzminli); QIZMAQ ah
larn qzd qorxunc bir zaman; Atb klf
tini glmi randan (S.Vurun); HDDT
LNMK (bax).
cvr bax zab
cvz bax qoz
cu bax su; arx
CUHUD, YHUD
culfa bax toxucu
cummaq bax 1. qamaq 1; 2. maq
CUNA Dirskdn yuxar is oxlu cuna
il sarnmd (M.brahimov); CUNAYI
[Rafiqim] amadan ab cunayn xartd v
niinin kosmlisi varsa, sallaqxanada ruhla
nar, tmizlnr, aqqalanar, trtmiz tnzif
bklb gelr (B.Bayramov),
cunay bax cuna
71
Guruldamaq
CURULDAMAQ (qarn haqqnda) kz
inildmkdn qam curuldayr (.Vliyev);
QURULDAMAQ Acndan Hmidin qam
qruldavr (H. Abbaszad),
cbb bax xlt 1
CCRMK (aaclarn, otlam yenic
gyrmsi) Skamyann bir kncndn kr
pc ayr ccrmidi (.Krim); DR-
MK Dalar, llr dirdi; Novruzgl
gyrdi (A.Shht).
cc bax hrat
cmhuriyyt bax respublika
cml bax ham 1; btn 1
cmltani bax vur-tut
cnb bax kef 1
cnun bax dli 1
cnunluq bax dlilik
cr bax nv 1
CRBCR Mdiny xo glmk,
Mdinni raz salmaq hvsi daima kiinin
fikrini oynadr, crbcr hrktlr svq
edirdi (M.brahimov); DRL Pisliy hm
drl czalar olar (A.Shht); NVA (khn.)
Nkr Sfi stolun stn boqablar v nva
mombat dzr (.Haqverdiyev); MXT
LF Xrklr mxtlif, rablar rngbrng;
Zncinin, hbin qandr onlar (S.Vurun);
NVBNV [Qiyas:] Hamdan qabaq Aa-
rf peyda olur; onun hr iki qoluna dirsyin
dn bileyinecen saatlar balanb, ciblrindn,
kmrindn d nvbnv saatlar sallanb
(Anar); NV-NV Kitab da nv-nvdr
insanlar kimi; Bedsift, acdil olur bir oxu
(S.Vurun); RNGARNG Pixidmtlr
72
Czi
rngarng taamlar hazr etdilr (M.F. Axund-
zade).
crdk bax bardaq
crcn(k) bax yapnc
crt bax csart
crtli bax csartli
crtsiz bax csartsiz
crm bax gnah
I CT ox gvnm gel zn; Mil sala
ram ct gzn; Bir damc qan vzin; Qo
Korolu min qan elr (M.Rahim); CFT [Be-
dircahan byim:] Onda izin ver sifari elyim
Hac Osmana, bir cift qo gndrsin, bir cift
qara kpk, iki d qzm nr (.Haqverdi-
yev); K Sura sssizc yatr, bir ct kii il
iki arvad sz gldirdilr... (.Vliyev);
QOA Srf edydim yar yolunda qoa mn!
evrilydim bir qanadl qua mn (M.Rahim).
II ct bax x
ctavazh bax diftonq
ct bax kini
ctlk bax kinilik 1
CTDIRNAQ(LI) (zool.), KDIR-
NAQ(LI), QOADIRNAQ(LI)
ctqaba bax balq 1
cvlla bax hiylgr
CYR (zool.) Glir qulana bayaqdan
bri; Ceyrann, cyrn ayaq izlri (B.Va
habzad); YLK.
CZ (din.) Qurann bir czn d mma-
msiz mollacqdan istdim v adm, ba
ladm oxumaa (C.Mmmdquluzad);
HSS Hmin surni oxudum v Qurann
hisssini pdm.. (C.Mmmdquluzad).
czi bax azacq
adr axr
un); QUNDAQ (dial.) [Aa Mrdan:] Hac
Qafurun qapsndan tnd grdk durubdur,

adr bax alaq
qucanda bir qundaq (M.F.Axundzad);
MVLUD (khn.) Qazi dua oxuyub, lini
uan alnna kndn v tez mvludi tb
ADRA (khn.) (ba rty) [Gl:] rik edndn sonra irli glib ua Atabyin
Onun klgsi bu qara adradr, o snin ba qucana verdi... (M.S.Ordubadi); SD
nda durduqca, sn yazq olacaqsan (C.Cab- MR ..Allahn nzrini clb etmk
barl); ARAB (khn.) Beziniz d arab n o gn sdmr uaqlara sd vermk
yandrb sevindiniz; Fqt bunu banda da dn analar mn olmudu (mnzminli);
yan daha ox var (M.Mfiq). TFL (dan.) [Salman by:] stfrullah
ADRALI (adra il rtlm) adrann eylyin, gedin iinizin dalnca bs o biar
leyhin, yeni lifbann lehin barman tifillr nec olacaqlar (N.Vzirov).
qaldrar, arvad [liqulunun arvad] hmi ada bax masir
adral (Qantemir); ARABLI Mscid do
1. AIRMAQ Artq eyvanda olan xanm
lusu savadsz, arabl mslman qadnlar
Glbtini ard (M.brahimov); HARAY
hams oruc imilr (C.Mmmedquluzad).
LAMAQ [Ltf Msimov:] Kims hyt
ADRASIZ (adra il brnmyn)
dki kpkdn qorxub iri girmdn hasa
Zhra adrasz, qapdan xb hara is yol
rn dalndan mni haraylad (H.Abbaszade);
land (M.brahimov); ARABSIZ Onlar
SSLMK Qfildn, kims yavacadan
rsmi olaraq evlndiklri mslman qadn
Sflr dayn ssldi (Anar); NLMK
larma bir kniz kimi baxr, onlar hamdan
gizldir, arab altnda gzdirir, arabsz (kl.d.) nndim, nndim nm atmad;
gzmyi byk hqart sayr, digr trf Dnb geri xo ixtilat atmad (Aq hmd).
dn qraqda baqa arvad saxlayr, gnlrini 2. AIRMAQ Q ttilin gln bacs
saxlanclarla keirirdilr (A.aiq). qz Zrifni Qafar qonaq armd (.bl-
I A Klgd kemidir uaqlq am hsn); DVT ETMK ..qonaqlqlar
(S.Rstm); DVRAN Xobxt bir dvra dzldirdilr v tamam hrin axundlann,
nn vladyq biz (.Cmil); SAAT [Cava tacirlrini dvt edib, xrkdn sonra orta
dn] drlrdn quzuqula yb yediyi saat la bir dini mbahis salardlar... (.Haq-
lar gzlri qabanda canland (.Vliyev); verdiyev).
VAXT Vaxt bir vaxt idi ki, hrlrd mk AXIR (iki nv) [Dilbr xanm:] axr
tb az taplrd (N.Nrimanov); ZAMAN imisn, yoxsa qara beyni yemisn, mni
[ziz by:] indi ki vslt zaman yaxnlab, evdn qovursan? (N.Vzirov); BAD (air.)
arzuma atmaq mmidil xyalm xo edib Knl, meyxan cnnt, bad kvsr, saqi
aram tutmuam.. (M.F.Axundzad). dir qlman; Gedib vaiz deyn nisy sz
II ca bax salam midvar olma (S..irvani); MEY (air.)
AA (krp uaq) Glinlr, qocalar, Saqiya, mn ta zldn dmnm serxo-
qzlar, qarlar; Beikd aalar, mr yar lua; Mey iib umaq ndir bilmz bu kn
lar (S.Vurun); BB (dan.) Qundaqda ikn lm bolua (S.Rstm); PEYMAN (kl.d.,
bir qz ad eylmim mn; Nazl bbdn mc.) ..ilir hr yerd peyman, glsin
knlm ad eylmim mn (M.S.Ordu- (Q.Zakir); SHBA (mc., arx.) Mstlikdir
badi); BBK (khn.) O gzl sevimli, ol sbbi-hrmti gr shbann.. (S..irvani);
nurlu bbk; Yuxusundan oyanar snyrk RAB Glin rab iib mst olmayaq biz;
(A.Shhet); KRP lind krpni oynadr Mst olaq mnal dnclrdn (B. Vahab
qar; Gstrir uzanan dilsiz yollan (S.Vur zad).

73
ak
ak bax crq
aql bax nql
AQQAL (zool.) Grmm nsxd bir
trf misal; yyami-sabaqd bir qurd, bir
aqqal (Q.Zakir); GAL (arx.) Qurd is,
al is biyabanda olurdu; hr ir bu hey
vanlarna kr, xudaya! (M..Sabir).
1. AL Yorulmu idi, yatrd, yataqda
xst ya; Qoca o al ban dikdi bir qdr
aa (A.aiq); AG A sal arvad szn
qurtarmam Mina xanm top kimi ald
(M.brahimov); AARMI Yasmn rinin
seyrk salarnn allam v aarm tk
lrini qardrrd... (.Veliyev); ALLA
MI Qelemdar axrnc cmllri oxuyanda
atas ellrini allam blarna ekib istehza
il glmsnd (.ldnmolu); QIR al
q! Buyur, uyur olsun! Qr salarn cinlr
yolsun (.Cavad).
2. AL, BOZUMTUL (rng.)
alan bax musiqii
ALBA(LI) (sa al olan) [Etibar:] zr
istyirm, aayi-mdir, - dey salam verib
arq, uzun, alba adama trf getmk istdi
(F.Krimzad); AGBA(LI) Ey zka dn
yasnda doan aba sntkar; zin ver deyim
sn lmz yolda sntkar! (M.Rahim);
ASA(LI) ..minlrl rklrin dynt
sn qulaq asm, arsn saaltm, asal mk) Mn bir aiqm ki, bu aldm saz;
alimlr bel ox zaman aciz qalrlar (M.b
rahimov); ALSA(LI) [Clil] ..pncr
smtind., alsal bir xsi oturmu grd
(S.S.Axundov).
aldran bax sosyazan
1. ALI (hyt sprmk iin byk
sprg) Xidmti qadn lindki iri al il
kni tmizlyirdi (.Qasmov); HYT
SPRGS Glebtin hyt sprgsini
yer qoyub, ev sprgsini, xkndaz
gtrd, hacnn otana trf yolland
(M.brahimov); SPRG (bax).
2. al bax musiqi
ALII allar aldlar, Aca xa
nm da oynamaa balad (S.S.Axundov);
SAZND (khr.) Xannd v sazndlr
74
almal
is al taqmn buraxb bir trf gedr
lr (H.Cavid); MUSQ (bax).
ALI adrmzn drd bir yan aqlq,
allq olduundan toyuq cclri il o aq
lqda gziir, qurd-qu, yirtk tutub yeyr,
allarn altnda elnirdi (A.aiq); N-
CM (kl.d.) aftalu deyrdi: Padiahm;
Fstq ki; ncm ir ahm (Fzuli);
KOL-KOS sr qalmamdr khn kol-
kosdan; Hr yer ba-baatdr, hr trf bos
tan (R.Rza).
alqan bax fal, seyli
alqanlq bax fallq, sy
alma bax taprq 2
1. ALIMAQ [Azr:] Sn hr id bi
rinci olmaq istyirsn v alb olursan da
(A.aiq); CANFANLIQ ELMK
(ETMK) [Nurcahan:] Sn n db bel
canfanlq elyirsn?! Meynnin hamsn
aa buraxn, onsuz da bir azdan byyb
yen ora qalxacaq (H.Abbaszad); SY
ETMK (ELMK) Pirverdi by ox sy
eldi, amma camaat bir qaydaya sala bil
mdi (C.Mmmdquluzad).
2. almaq bax ilmk 1
allamaq bax aarmaq 2
alma bax mmam
I ALMAQ (musiqi altind sslndir
Dumanl dalara ss salacaqdr (.Cavad);
SSLNDRMK Sn do alb l bir qzl
rbab; nc tellrini sslndir, a qz! (M.M-
fq).
II ALMAQ [likram Gly:] lann
quyruunu basdalayarsan, qaydar baldrn
alar (B.Bayramov); DLMK Hr ks
mndn sni yaman qandrsa; Ya eqb di
lsin, ya ilan, Prim! (Aq Abbas); SANC
MAQ lann quyruunu basmasan sni sanc
maz (Ata. sz); VURMAQ [Sadt xanm:]
lan vuran yatar, amma mnim yuxum gl
mz (N.Vzirov).
III almaq bax bimk 1
IV almaq bax ourlamaq
almal bax mmamli
alsa(l)
alsa(l) bax alba(l)
ALSAQQAL(LI) (saqqal al olan) Bu
vaxt tezece ayaq am totuq bir olan qabaq
sradan baba, baba dey q qna dolaa-
dolaa Covanninin yannda yln alsaq-
qall, motalpapaql kiinin stn gldi
(H.Abbaszad); ASAQQAL [Bayramli
by:] Bel torbiyt sahiblridirlr ki, asaq
qal atalan glir otaa, birisi kor kz tki
yxlb taxtn stnd, biri d ylib xan illo Qulam arpaydan yer yxd (H.Abbas
zad kimi... (N.Vzirov).
anaq bax 1. lyn; 2. qm 2
anaqlbaa bax tsbaa
1. ANTA (mktbli sumkas) [Xasay]
mktbdn ev glinc kitab antasn yerin
dn asb hyt qard (A.aiq); PORTFEL
[Rcbin] banda qiymtli lyapa, boynunda
qalstuk, elind kitab v dftrl dolu bir
portfel var idi (A.aiq).
2. ANTA, KS
L APAR Arslann vziri msddin t
cili aparla Tbriz bel bir mktub gn
drdi.. (M.S.Ordubadi); QASD, EL
(nc.) [Cavahir xatun:] O, Cavanirin eli
sidir. ox kemdi Cavanirin qasidi zn
yetirdi (M.Hseyn).
2. apar bax atl
ap bax metbei
apxana bax mtb
apqn bax soyunu
1. APMAQ (at iti srmk) apr qzl
atllar, nd o gnc qhrman (.Cmil);
SYRTMK Atn drdnala syirdrk
mn; Nhayt, Boz daa glib yetidim
(H.Hseynzad).
2. apmaq bax talamaq
apovul bax soyunuluq
ar bax padah
ardaq bax talvar
ar bax 1. malic; 2. tdbir
arsiz bax L lacsz 1; 2. saalmaz
argl bax drdknc(l)
arhovuz bax hovuz
arx bax tkr
arizm bax padahlq
adrmaq
ARQAT (qadn ba rty) Selm xa
nm qzn donundan dartb yer oturtdu v
bandak arqat da ald, altna qoyub oturdu
(M.S.Ordubadi); SRNDAZ (khn.) S-
rndaz pozula, bzk dala; fan ola siyah
tellr, ala (Q.Zakir).
arlq bax padahlq
ar-naar bax lacsz 1
ARPAYI Cvdtin qzbl vurduu
zad); KROVAT (dan) Doktor ylib Rza-
quluxann krovatnn qarsnda bo bir sn
dld Mnvvrin bana l kir (M.S.Or
dubadi); QARAYOLA (arx.) [Sitar:] Qara-
volada uzanb gzlrim bir nqty dikilmi
olduu halda onu dnr, onunla qovuur,
onunla seviirdim (A.aiq); TAXT (taxta
arpay, khn.) li rk yeyndn sonra
taxtn stnd uzand... (M.Hseyn).
arpmaq bax 1. vurumaq 1; 2. dala
maq
ARSU (iki trfi dkan olan strtl
v ya aq bazar) Men z qoydum bazara
trf, xyalmda qoymudum gedm dz
baqqal arsusuna v buzu alam gtirm
(C.Mmmdquluzad); RASTA (khn.)
(dkanlar sras) Buzu aldm lim v srin
baqqal rastasndar xdm gnn qabana
(C.Mmmedquluzad); ARI.
arab bax adra
arabl bax adral
arabsz bax adrasz
ar bax bazar I, arsu
a bax 1. aba; 2. pgz(l)
ABA, A, AQIN, DOLAIQ,
QARIIQ
ADIRMAQ Uaqlar ham him-ciml
onu baa salmaq istyn yerd daha da a
drmdlar (M.brahimov); KARIXDIR
MAQ [Frid:] Kdn tapdm. Ya isla
db karxdrmd (M.brahimov); QARIX-
DIRMAQ [Hsn by:] Xam uaqdr, teatr
grmyib, o yazq hrkr, siz de onu lap
karxdrrsnz (H.Sarabski).
75
amaq
AMAQ Ax lyas kiidn d gnc ve
qvvtli adamlar olub ki, cld, zirk ve tn
bl hrkt edn ayya rast glnd zlrini
itiriblr, ablar (M.brahimov); BAINI
TRMK (fr.v.) [bili:] Bam itirmim.
z adm yadmdan xb (Anar); BUYUX-
MAQ Vahid, dn, z qdrini, ox olma
meyalud; Axr rohi-meyxand bir gn bu-
yuxarsa (.Vahid); DURUXMAQ Hseyn
duruxdu, n cavab vermk lazm gldiyini
bilmdi (S.Rhman); KARIXMAQ, ZN
TRMK [Namiq:] Mn lap karxmam,
ata, ziimii itirmidim (Anar); QARIXMAQ
[Yasavul:] Mn krnin boynundan tutub
tntitmsydim, blk krn qarxmazd..
(S.Rhimov); YANILMAQ Elsevr qti
qrar verdi, amma o, yamanca yanlrd...
(.Qasmov).
ATDIRMAQ [Rid;] Kndin tirli
meyvsini hr, hrin mann, al-lvan qaynar ayniki, bir dn qzn tpsin
parasn knd atdrram (M.brahimov);
VARDIRMAQ, VASL ETMK Mjd
ki, muradm oldu hasil; Meqsud sni haq
etdi vasil (Fzuli); YETRMK Sa uzun
Suray xanm; Boynu uzun Buray xanm;
Dbdr su uxuruna; Tez zn yetir ona
(A.aiq).
ATLAMAQ, ARALANMAQ, AY
RILMAQ
I 1. ATMAQ (nzrd tutulan yer ge
dib atmaq) Onlar shbt ely-ely tzc
glib ev atmdlar ki, qapnn zngi alnd
(.Qasmov); HAQLAMAQ (tez atmaq)
Dnb qamaq istdi girn kimi o meni;
Mns macal vermyib tez haqladm d
mni (B.Vahabzad); VARD OLMAQ G
n dalar arasna kerk qayib olduqda
mn d hr varid oldum (S.S.Axundov);
VARMAQ (khn.) Sba, hvalm bir-bir;
Varb ol yar rz eyl... (M.V.Vidadi);
VASL OLMAQ Daha baqalar hqiqt
vasil olmadan btn srf ediln tlalar
mnftsiz grr (M.S.Ordubadi); VSUL
OLMAQ [Ncf by:] (mktubu oxuyur)
76
emk
Bradrim Ncf! Kaz yazb Cavadnan
gndrmidin, gldi vsul oldu (.Haq-
verdiyev); YETMK [Zeynal;] Hmin
vaxtda ikimiz d ora yetidik (B.Bayramov).
2. atmaq bax qovumaq 1
II atmaq bax 1. yklmk; 2. aldrmaq
AY (axar su) Gec gcl ya yad
na gr ayda su ox idi (S.S.Axundov);
RMAQ Siz ey knlm kimi coan irmaqlar;
Gnahsz gz yam sel kimi axr (S.Rstem);
NHR (kl.d.) Kr nhri tbii halnda axd
zaman tam ortasnda kiik bir adacq gr
nrd (A.aiq).
ayba bax mnb 1
1. AYDAN (ay qaynatmaq v dml
mk iin qab) Piri kii d sfrni salb pen
dir, rk v ya qoydu, sonra aydandan iki
fincan ay tkb sfry qoydu (S.S.Axun
dov); AYNK [Xurid:] Glsabah da qapr
(C.Cabbar).
2. aydan bax ayqab
AYQABI, AYDAN (quru ay saxla
maq n qutu)
aynik bax aydan 1
ervon bax onluq
ED Abico, ampan, araq, hr eid
naz nemt; ryind qzb, kin baxrsan
hsrt-hsrt (M.Rahim); NV Msln,
biyan, cr, nar, ac yovan, sumaq... dazotu,
razyana, qaraqnq, qatrquyruu, yemian
v s. kimi mhm derman bitki nvlri daha
geni yaylmd (.Dmirov); ASSORT-
MENT Aptekd olan drman assortimenti-
nin, demk olar ki, 40 faizini drman bitki
lri tkil edir (liyev); CNS (bax).
em bax gz
em bax bulaq
EMK Mahmud by emyi masann
stnd grmyib, gman edir ki, hmd
by emyi shvn z il aparm ola
(.Haqverdiyev); EYNK Matros eynyi
nin altndan onu szrk ox soyuq salam
lad (H.Abbaszad); GZLK [Kii] gz-
emkli
lrin qara rngli bir gzlk taxrd (S.H
seyn); PENSNE (qulpsuz eynk) Van de
dikd araba yralanb rfiqimin pensnesini
yer atr.. (S.S.Axundov).
EMKL (emk taxm) Adamlar
otaqlarda yerbyer olandan sonra emkli
bir mllim cavanlarn hamsnn imtahan
vrqini alr.. (Mir Clal); EYNKL Ey
nkli qoca qlnc gtrb syln-syln
getdi (H.Abbaszad); GZLKL Mn
skut iind baxram snin; Gzliikl gzn,
ensiz alnna (X.Rza).
eni bax nax
1. EVK O [ubay] qsaboylu, yumru,
kiik siftli, iti gzl, hr ksi heyrtd bura
xan evik bir gnc idi (M.Hseyn); CLD
Ax lyas kiidn de gnc v qvvtli adam
lar olub ki, cld, zirk v tnbl hrkt edn
ayya rast glnde zlrini itiriblr, ablar
(M.brahimov); GMRAH Partizanlq Ana-
tolini gmrah etmidi (.Veliyev); QIV
RAQ [Qhrman yzba:] ziz at dy,
snin atn qvraqdr (C.Memmdquluzade);
ZRK (bax).
2. evik bax yeyin
eviklik bax zirklik
evrilmk bax dnmk 1
I K [Molla:] ki il alman eyi ki
il do yeyrlr (M.N.lt.); VZN [Slim:]
El bil ki, mn vzni olmayan, frsn uub
gedck bo bir eym... (.fendiyev);
AIRLIQ, MZAN.
II K (balq nv), KBALII,
SAZAN.
kibal bax ki II
kingn bax qorxaq
kinmk bax 1. qorxmaq; 2. utanmaq
KM kmi gzlyn stndn BOKA Mgr bir boka su lli iki nfr
Hsn baxd ve glmsnrk salamm ald;
yer gstrdi (mnzminli); BAMAQI
Bamaq usta Aabala Veylabad hrind
be kiinin biri idi (mnzminli); KF-
DUZ (arx.) Usta Aabala kfduz bir impe
rial ve iki ct bamaq verdi (mnzminli).
llk
1. KMK (myyn bir yann ar
ln vs.) Molla bazardan aftal alb gti
rir, misqal-trzinin qabana qoyub afta
llar birco-birc kib yeyir (M.N.lt.);
VZNLMK Mmur vznlyib bala,
drhal; Ynldi evin elyib xyal (M.Ra-
him).
2. KMK (kil, rsm v s.) [Rhg-
zar:] Yox, znn kmkdn bir ey x
maz, Elmddin. Xalq n kmk lazmdr,
qardam (.Haczado); RSM ETMK
[Elmddin] qlmi gtrb a shif z
rind tsvvrnd canlandrd baan rsm
etdi, boynuna bir qalstuk taxd (.Haczado).
3. KMK (papiros) Bxtiyar qabaqda
qu kimi skir; Murad bir trfd papiros
kir (S.Vurun); FISQIRTMAQ (dan.)
Belikaya trf hrkt edn qatarn bir ku
pesind Pari-Midi mxbiri Msy ujon
v ngiltr qzetlrindn Yorkayer Yunk
nyus mxbiri mister Leyton biri siqara v o
biri ubuq fsqrdaraq uralar mtbuatndan
qzn surtd bhs edirlrdi (S.S.Axundov).
4. kmk bax dartmaq
5. kmk bax oxamaq I
lb bax Allah 1
L LNG (hkmdarlarn balarna
qovduqlar bzkli tac) Birc gn d unut
madm sla sizi mn; lng hrdm ba
nza eir glndn (M.Rahim); TAC Yuxu
sunda grd o bar gtirib aaclar; Yanndak
yardr; Balarnda ikdn hrlm tz
taclar (M.Rahim).
2. lng bax klil
lik bax sa
limsiz bax arq
LLK [Momi:] Paxmelm sn l,
bam boalm lly dnb (B.Bayramov);
fhly azdr? (C.Mmmdquluzad); N
[Fatma:] Motor qoyun, n qoyun vursun
yuxar, ildin (M.brahimov); FI (khn.)
Bazarn bana getdim, iki bo neft f yk
lnmi bir a araba gedirdi, alt ah verib
mindim (mnzminli); GOD (mh.) Hsn
77
ltik
irlildi. Toz vo zibilli hytd khn god
v pasl tnklr aras ile keib, funtli pil
lkn yanad (mnzminli),
ltik bax dy
m bax sul
mngah bax mnlik
MNLK Onu [Firngizi] heyrt g
trd, bayaqdan bri yamyal otdan baqa
he bir ey grnmyn mnliy el bil san
naxl mxmr kilmidi (B.Bayramov);
MNGAH Kim etdi sni drd il hom-
knar? Kim etdi mngahm xaksar?
(M.S.Ordubadi); MNZAR (air.) N
zaman ki mnzara gedrdi; Lallrin ba
rm qan edrdi (M.Rahim),
mnzar bax mnlik
MKRMK (kobudcasna cavab ver
mk, iistn qqrmaq) [Mina:] Bir sz deyi
rm, it kimi zm mkirir (A.aiq); IM
XIRMAQ [Balolan:] [Almaz] ewl bir
mxrd stm.. (C.Cabbarl).
I n bax llk
II n bax duman 1
1. NBR, QURAQ (llkd v
s. -d)
2. nbr bax saanaq
nbrquyruq bax qrb II
N [Cavan fhl:] h... Chnnm,
gra ki, n zmnd (H.Abbaszade);
ZNX (kl.d.) ndi deyirlr ki, ah salbd;
Znx knarnda, tel qabanda (Q.Zakir).
I ng bax l 1
II ng bax drmq
PK Qz pki oturaraq ban
anasnn dizinin stn qoydu, gzlrini
yumdu (M.brahimov); PN Matros
Hbib eynyini taxb Hmid pin baxd.
(H.Abbaszade); YR Tikanl tel uzanr her
yana, yri, qyqac (R.Rza); GC ri, tutqun
gz, acql qa; Etinasz, qrurlu, gc bax
(A.Shht); QIYQAC Da bandan gn
baxnca qyqac; Qular durmaz srsm kimi
barr. (A.aiq).
pr bax hasar
78
tin
PGZ(L) (gz p olan) pgz,
qorxaq dovanlar; Yrtclar, nhnglr;
Ancaq n bir canavar; Cyrn gc-gec
baxd (M.Rzaquluzad); A a biri iki
grr (Ata. sz); GCBN (khn.).
pin bax pki
P (kei balas) [Hatmxan] yumaq
cza tdbirlri olaraq krp buzov v
pilri gnlrl ziyanlq tvlsind saxlard
(S.Rhimov); KE BALASI [Frman:]
Ahudur, quzudur, oynaq kei balasdr
(S.Rhman); OLAQ [Phlvan] yilib,
olan peysrindn yapb alr qucana,
yumaq tkn sallayb, at mahmizleyir
(B.Bayramov).
piqulaq bax uzunqulaq 1
RV Kimi taxta rndlyir, kimi
riv qayrr, kimi bq il aac ksirdi
(.fndiyev); RNGL Buna gr
idi ki, Bbirovun arvad rinin evd nahar
etmsin baxmayaraq, qapnn rngiils i il
dn yapb: - Evd yoxdur, dedi (Y.irvan).
rni bax naqqal
RNLMK (hddindn artq ox
danmaq) O qmd, iridi v rnldi yen..
(.Cmil); NGN YORMAQ Bala, xala,
cfngini; Mftc yorma ngini (.Nzmi);
YANAMAQ [Aa by Zeynala:] Yax,
yanadn bsdi, gedk Blndgilin yanma
(.blhsn); ZVZMK Arvad tayfa
snn hlqumu yoxdur, n qdr zvzyirlr,
qoy zvzsinlr (.fndiyev); NAQQAL-
LAMAQ (bax) .
rnlik bax naqqallq
RZ (tr meyv, irniyyatv s.) Mir
znin ciblri rzdn bo olmazd (.Haq-
verdiyev); MZ [blhsn by:] Salon
daklar bir-bir, iki-iki bufetin qarsnda durub
llrind ngl, mz nimlrini qurdalayr
v konyak iirdilr (M.S.Ordubadi).
rxi-dvran bax dnya
rxi-flk bax dnya
rltmk bax bezdirmk
TN (mxtlif mnalarda) Yay zaman
sa bulandan kef stndn qaydanlardan
qorunmaq tin idir (B.Bayramov); AIR
tinlmk
O bilir ki, qurtuluun doru, tin yolu budur;
Ar illr kecskdir; Frtnalar sovuacaq
(R.Rza); QLZ (ox tin) [Dilar:] min
tmnnasz filan operasiya edir, z d n
qliz, n miirokkob mliyyatlar xsn z
edir (Anar); MQQTL Uaqlarla bir
yerd bym, zab-ziyytli, mqqtli
bir yol kemidir (.Qasmov); MRK
KB Sn bu hyatdr en byk mktb;
O hm saddir, hm d mrkkb (A.aiq);
MKL (ox qtin) [Vzir;] Bhlulu yox
etmk mkl idir (A.aiq).
tinlmk bax mrkkblmk, ar barmaq) Cavanir nr kdi (M.Hseyn).
lamaq 2
tinlik bax ngl
tinlikl bax gcl
TR Yamyal bir dzngah, dzn-
gahda al-lvan adrlar, alaqlar, kklr,
tirlr qurulmudur (Anar); GNLK Biri
nin elind yek bir giinlk vard (M.bra
himov); MSYY (khn.) O da gzl
olduunu duymu olduundandr ki, zad
ganlara mxsus qrur ve da il lindki al
msiyyi oynada-oynada hamnn qaban
dan sallanaraq keir... (A.aiq); ZONTK
Pncrnin birinda aq qadn zontiki qoyul
mudu (S.Rhimov).
YRDK (meyvnin irisind olan
toxumu) Glsm xala uan azn li il
rtb, zndn fldi; sonra barman ua
n azna salb, zgil yirdyindn, gaval
yirdyindn, kmr qrndan xard snmi? (G.Hseynolu); IRTMAQ Araba
(.Haqverdiyev); DN (dan.) Gilas dn
lri, zm gillri; qabarq i altnda;
damc-damc gz ya (R.Rza).
r-bar bax ss-ky
IIRMAQ [Qaay] dnb btn gc
il rmaq istrkn ssi xmad (S.R ildn bri grmdiyi doma hrin atar-
himov); BAIRMAQ (brkdn qqrmaq)
Aman, dey bardm: Ana, bu ndir, ana...
(S.Rstm); BANLAMAQ (mc.) Bir do
grrsn ki, olub heyvr; lli uaq banlad
birdn-bir (M..Sabir); BAYIRMAQ
(dial.) irli znn son qvvtini toplayb
bayrrd (M.Hseyn); BOAZ YIRT-
l-lpaq
MAQ (fr.v.) [Zaman:] Qardalar, burada
oturub boaz yrtmaqdan fayda yoxdur
(.Haqverdiyev); CAR KMK Car
kir arxlarn axnaq ssi; Car kir, qqrr
nhng motorlar (S.Vurun); HAY SAL
MAQ Udur lay-lay udur ekskavatorlar; Hay
salr, qqrr nhng motorlar (S.Vurun);
QIQIRMAQ El bil ki be yal olu H
seyn bir liyl anasnn yanma suvab, o biri
lini atasnn boynuna salaraq onlar bir-
birin kir, buraxmram deyib qqrrd
(M.brahimov); NR KMK (brk
IIRTI rt k il bir oldu (
mnzminli); BAIRTI Bu anda uaqlarn
barts ota brd (M.Hseyn); QI
QIRTI ..traf qqrt brd (S.Vliyev);
QIY Bir az yax dinl, hey qya bir bax
(.Cavad); QYY O biri otaqdan [linin]
arvadnn qiyysi eidildi (Y.irvan); NR
..atlar kinyir, bahadr nrlri r qalxrd
(Anar).
xar(t)maq bax 1. qovmaq; 2. soyunmaq
1. IXI, MRUZ, NTQ
2. IXI, IXACAQ
3. IXI, TRAK
4. x bax aksiya II
1. IXMAQ (Gn, Ay v s. haqqnda)
Shr hava tamam ald, gn xd (H.Ab-
baszad); IRTLAMAQ [bdlrhman:]
Bala, indic gn rtlayacaq yola dr
hrdn xarkn gn yenic rtr, rqi
bryn iri, geni klri il gedirdi
(A.aiq); DOMAQ [Banik:] Oul vay,
qarda vay, Beyrk vay! Ay kimi dodun,
gn kimi batdn (Anar); TLU ETMK ki
kn shr tezdn Aslann pncrsin dn
gne yenic tiilu edirdi (M.Hseyn).
2. IXMAQ (mtb.), AP OLUNMAQ,
DRC OLUNMAQ
3. IXMAQ (riyaz.), AZALTMAQ
4. xmaq bax getmk 1
l-lpaq bax lpaq 1
79
lpaq
1. ILPAQ Hr gec d Beyrk qlnc
divardan gtrb syrr, lpaq qzla z ara ban fzas rnglnir; Yallanr, hm alla
sna qoyurdu (Anar); ANADANGLM
(tamam lpaq) (mc.) [Fatmansa:] Lap lt,
anadanglm (C.Cabbarl); AR (arx.) Sfil
lr kimi car ari (M.Hadi); IL-ILPAQ
(tamamil lt) ..qzlarn l-lpaq oynadan
lar (R.Rza); LBASSIZ Hqiqtn bir seyid
qz haman gn mdinin evind libassz
ylibmi, o da mdinin z arvad imi
(.Haqverdiyev); LT (tamam lpaq)
[Adil:] Bilmirm niy zn ziyyt verir,
bel havada lap lt d gz bilr (M.bra-
himov); RYAN Baxb ryan klin;
Utanmayrm ata? (M.Rahim); PALTARSIZ
[Oqtay:] styirsn soyun, sn paltarsz ba
xm (C.Cabbarl); YALIN (sasn ayaq haq
qnda) [Firngiz:] Bs, ayan niy yalndr,
Kri? (B.Bayramov).
2. lpaq bax yoxsul
3. lpaq bax yarpaqsz
4. lpaq bax boz 2
mxrmaq bax mkirmk
INQIL (xrda da) ..at nqllar zrind
bdry-bdry qalxrd (S.Rhimov);
AQIL aql dal aylar; apayev apa-
apa (S.Rstm).
nqnq bax zng 1
IRAQ Hava qaraldqdan sonra pristavm
otaqlarnda raqlar yandrdlar v qonaqlar
mul oldular kart oynamaa (C.Memmd-
quluzad); LAMPA Rfiqim nc df
lampan sndrb yerin girdi (S.S.Axundov).
rpnmaq bax dynmk
rpdrmaq bax ourlamaq
rpmaq bax dynmk
rtlamaq bax xmaq 1
rtmaq bax xmaq 1
ibin bax milk
K, GL Mn d heyran-heyran ba
xram bu dm; arr dzlrin iyi, giilii, ndak imrlikd xeyli adam vard (H.Ab
Bilirsn he snd kimi grrm? Gy gl
grrm, ay lmen gl! (N.Xzri); XN
DAN (kl.d.) Qn dohani mnd xn
dan; Glmkdn nar ald dondan (Xtayi);
80
imir
KUF (kl.d.) Bzklnir, dzoklnir,
nr, kuflr iklnir (A.Shhet).
1. KL(N)MK (gl haqqnda)
[Qndab:] Aaclar iklnmy balad
(B.Bayramov); Bu gndk q paltarndan
xmaq olmur, aaclar iklnir, blbllr
oxumur (N.Nrimanov); AILMAQ Gl il
homzoban olubdu blbl; Alb bnf,
yasmn, snbl (Q.Zakir). K A
MAQ [Qndab:] Alamz ik ad (B.Bay-
ramov); GL AMAQ Bizini hytd
qays, alma v armud aaclar gl amd
(M.brahimov); GLLNMK [Sdabnin
anas:] Yqin indi oralarda badam gllnir,
h?.. (M.brahimov); KUFLNMK
kuflnmi gllr nsimin dymsindn
enib-qalxdqca Glsmn vidasna cavabn
Get, Allah seni xobxt elsin!- deyirdi
lr (.Haqverdiyev).
2. KL(N)MK Dostusunuz ilk
baharn; iklnn bu diyann (S.Rstm);
TRQQ ETMK [Mirz Mehdi xan:]
Bunun ald odur ki, qvvtlnsin, millt
aylsn, Vtn trqqi etsin (N.Nrimanov);
NKAF ETMK (ELMK).
iklik bax glstan
L Mn xnal, ayana a sarq balan
m il kklik lazmdr (.Vliyev); XALLI
Hmin xall ilan gzmdn uzaqlamrd
(.Vliyev).
il-raq bax qndil
LMK [Qz] hisli lampann neftini
bdnin ilyib zn yandrd (VLHseyn);
SPMK [mrin] qvvtli ssl: hcum
yoxdur, manevr yaprq - demsi qam
bnizlr qan spdi (mnzminli).
imimk bax 1. iyrnmk; 2. sksn
mk
MRLK Bilgh istiraht evinin qaba
baszad); PLYAJ [Ramiz:] Mllim, Frid
he plyaja getmyindn demdi (M.bra
himov).
imir bax yuxu 1
immk
MMK Girdik suya sevinck; imdik,
quma uzandq; Atam syldi, gedk; Bsdir
gnd yandq (N.Xzri); QSL ETMK
(ELMK) (din.) Kii mslsindn arif
idi. Qsl etdikd bdninin hr bir yerin su
dymsini bilirdi (mnzminli); YIXAN-
MAQ (vnglvari immk) Dniz kimi al
xandm; fqlrd yxandm; Al gnl
l-l; xdq ordan sahil (A.aiq); YU
YUNMAQ Rfqim yuyunub, camarm
dyiinc, yeddi qarda analar il brabr
onun otan dyib, purjunlu arpaysn
qururlar... (S.S.Axundov).
I N, ORAQ (ot, zmi v s. bimk n
alt: in dili, oraq disiz olur) ini yax
ksnd, zmi dolaqsz olanda kiinin kefi
gynn gedrdi (Q.Xlilov); ORAQ Bir gn
biinin vaxt atar, onda oraqlar; Qalxb-
enrk tarlada imk kimi parlar (A.aiq).
II in bax doru 1
III in bax rtb 1
inovnik bax mmur I
1. RK [Ta:] Bradr, mn deynd
ki, Nikolay padah ox zalm idi, onun za
mannda ddm yazn kynyinin boynu
barmaq qalnlnda irk balamd, siz n
dedz (M.brahimov); KR Biri der. Ne g
zl pudra, boya; u gzllik kir olur girs
suya (H.Cavid).
2. irk bax irin
irkin bax 1. eybcr; 2. irkli; 3. murdar 1
irkli Nec tmiz yuyursa irkli ky
nyimizi; Anamz uana cc dymsin
dey... (S.Rstm); RKN [Frhad:] To
xundurma o faxir libasn menim bu irkin
paltarma, irklnr (C.Cabbarl); KRL
[Feyzinin] kirli, dizi yamaql alvar, boynu,
yaxas getmi bir st kynyi, tk seyrl
mi qulaql papa onu yndmsiz gstrirdi
(B.Bayramov),
isk bax iskin
islmk bax iskinlmk
SKN (narn, xrda ya) Hava tutulub
qaralr, narn iskin balayr.. (S.Rhimov);
SK Payz gecsidir; Ya, yel, isk..
(.Cmil).
ox
SKNLMK Brk duman olduu
n iskinlyirdi (.Vliyev); SL
MK Gndz hava tutqun olmu, indi is
islyirdi (.Vliyev).
iyrnmk bax iyrnmk
obanszgci bax dazotu
ocuq bax uaq
ocuqluq bax uaqlq 1
ocuq-mocuq bax uaq-muaq
iv bax paz
YN Koridorun banda duran bir dst
tlb ilrindn birini iyinlrin ald..
(mnzminli); UMUZ Yun aln umu-
zundan alb kreslonun sykncyin bu
raxd (.blhsn).
OAN (bot.); KPKOTU Bel bit
kilrin qrnfiliklilr fasilsin aid olan
kpkotuun (oan) cinsi nvlrini gster
mk olar; SABUNAACI ... Bunu grn
ispanlar hmin bitkiy (oana) sabun-
aac'", yaxud da yuyunmaq aac adn
verrk, ondan bir qdr z vtnlrin
apardlar v tdqiqi il mul oldular.
OX (mxtlif mnalarda) Qayqda ox
adam glirdi (M.Hseyn); ARTIQ Yun qr
xmna hazrlq, aqreqatlann vziyyti, r
lr, xamlar, xsusn ferma iilrinin gz
ran, dolan onu daha artq maraqland
rrd (B.Bayramov); BOL Yavada su bol,
isti bol; Mhsul n doydurur, n bhrdn
bhr atr (R.Rza); FZUN (kl.d.)
Mnd Mcnundan fzun aiqlik istedad
var (Fzuli); XEYL Rna yolda grb onu
eyldi; Yen d, riqqtli, xeyli mkddr
(M.Rahim); PK Humay bu lvhdn ma
raqlanr pk; Aydn arxasnca fikirlrk
(S.Vurun); PR Badan dilmi ki, dr g
tirsin; Bir damn onunla pr gtirsin (Xtayi);
ZYAD rxi-flk zlm ziyad eylmi;
Hicran meni gnd dyr, alaram (M.V.Vi-
dadi); ZYAD Xnnas babasnn hzurunda
mnviyyat pozulmu insanlarn ruhunu
daha ziyad ab gstrmk fikri il hiddtli
bir ssl: - nsan, yax seyr et, bunlar snin
baclarn v qardalanndr! - dedi (A.aiq);
81
oxalmaq
ZNGN Tobit zngindir, o, yoxsul deyil;
Tobit insana sxavtlidir.. (B.Vahabzade).
OXALMAQ [Nbi:] Yoxsullar rkdn
verib ol-olo; Biz qoulsunlar, oxalaq, ar
taq; Kesin limiz bu ana torpaq (S.Rs
tm); ARTMAQ Meneviklr, kadetlr xo-
sunlar dostyana; Gblklr artan kimi, hr
gn artr, oxalr (R.Rza); OXLAMAQ
[Qurbaneli:] Yarm aydan sonra l ilrini
qurtararlar v suvaq dr, onda agirdlrin
oxlaar (N.Norimanov); ZAD OLMAQ
O aldqca qapanmaqda idi sntimiz; Gn
bgn zaid olurdu qmimiz, mhntimiz
(M..Sabir); BOLLAMAQ.
OXALTMAQ ..oxalr shrada gedi-
gli do (S.Vurun); ARTIRMAQ [Slim:]
Biz Qartall drod onun nslini artrmalyq
(.fndiyev); BOLLADIRMAQ Kan
kan... su xarb ryi bolladrmaq.. ist
yirdi (S.Rhimov).
oxbilmi bax hiylgr
oxbilmilik bax hiylgrlik
oxdanan bax naqqal
OXLU (hddn artq ox) Med
oxlu heyvan v qu var idi (S.S.Axundov);
AILLI-BALI [Tarverdi:] Grm o birisi
sandqda n var. Amma byk sandqdr,
yqin ki, bunun iind all-bal mal var
(M.F.Axundzad); DRYA QDR Dya
qdr derdim var; Ona drmanm yetr?
(.Cavad); BR KTAB [Mrd:] nci, ax
mn evd sn bir kitab sz dandm
(M.Rahim); BR YIIN Cavan olan birinci
otaqda ylib, qabandak bir yn kaz omaq) Teymurun bana yen d el bil ar
lar birbbir oxuyur, dftr yazrd (.Haq
verdiyev); BOL Taxl yax bitmidi, bol
mhsul gzlnilir (M.brahimov); BOLLU
vvl - bir, sonra - iki, sonra - ... onlarn
kiray xrci il bollu pul qazandm deyir
dilr (M.brahimov); BOLLUCA Bizim de
bolluca acamz olar; Qapmz, bamz,
baamz olar (S.Vurun); OXLUCA
[Mmmdhsn mi:] Xudayar by emin
[eyi] aparacaq hr, orada ona oxluca
arpa verck (C.Mmmdquluzad).
82
ovun
1. OXLUQ, BOLLUQ
2. oxluq bax ksriyyt
OXMNALI (szlrin bir ne mna
bildirmsi) oxmnal szlr bu v ya baqa
bir yann, hadisnin, prosesin, keyfiyytin
v s. adn ifad edn myyn ss trkib
lrinin baqa bir yada, hadisd, prosesd,
keyfiyytd olan oxar lamt v s. vzif
nin adn ifad etmy kemsi ile ml
glir (N.Mmmedov, A.Axundov); POL-
SEMANTK Bellikl, bir szn ilk mna
sndan ml gln baqa menalar onun
mna alarl adlanr v bel sz oxm-
nal (polisemantik) sz deyilir (S.Cfrov).
OXMNALILIQ (dil.), POLSE-
MYA oxmnallq - szn bir ne m
nada iln bilmsi demkdir. R.A.Budaqov
is haql olaraq yazr: Polisemiya szn forma
v mzmun vhdtini pozmur (M.A.ireli-
yev, Z..Budaqova).
oxyeyn bax qarnqulu
OLAQ olaq ayaa da dyr (Ata.
sz); AXSAQ Axsaq ek yora gedr
(Ata. sz); TAYTAQ (dial.) Dmiri Mah
mudun olu taytaxd (ADDL); TOPAL Topal
ekl karvana qarma (Ata. sz),
olma-ocuq bax uaq-muaq
olpa bax be
OMAQ Paltonun khnliyini sbut et
mk n biar Paa by bir omaq gtrb,
paltoya rpd, toz qalxb, duman kimi traf
tutdu (mnzminli); DYNK [Qulu:]
liqulu divandan el qorxur, nec ki it dy
nkdn (S.S.Axundov); TOPPUZ (ba gird
bir toppuz endirirdilr (H.Seyidbyli).
OQA ncsnn lind balaca bir
oqa r-r rrd (M.Hseyn); DONUZ
BALASI Mslmanlar qurban bayramnda
qoyun-quzu tdark edn kimi, bunlar bay
ram sfrsin dzmk n donuz balasn
v toyuqlar bryan etmy hazrlarlar
(M.brahimov).
OVDAR (bot.), QARABUDA
OVUN (klkli qar v ya) Bundan
sonra biz hr istiraht gn xizk gzinti-
hr
sin xrdq. Qarda, ovmda da gedirdik
(.Vliyev); BORAN Baqa cr kerdi
hyatm qda; Boranda, ovunda, qarda,
yada (S.Rstm); BURAAN Bryr
ortal tl kimi bir inc duman; Qar birdn
sovurur gylr mdhi buraan (A.aiq);
FIRTINA (dniz d aid olur) Glib keir
bamzdan frtnalar; Dil dr hr rz- Seyyid (S..irvani); KMK Qald ey
garm bir svdas (S.Vurun); QASIRA,
TUFAN Mn zldn tufanlarn qoynunda
bir tn quam; Frtnalar, qasralar quca
nda doulmuam (S.Vurun).
hr bax z
1. L [Mozalanby:] diyim ayn pu
lunu verib, xdm l v mniml brabr TMK (khn.) [Azr:] Hr mkdn x-
bir ne nfr xd (.Haqverdiyev);
BAYIR Bunu deyib Hsniyy bayra xd
vo bir azdan sonra Yusif baqa qaralarla
brabr iri girdi (S.S.Axundov); DIARI
(khn.) Katibin do huundan getmi bd
nini mein xalann stndn gtrb dar
xartdlar (M.S.Ordubadi); EK Nkr
xd eiy (C.Mmmdquluzad).
2. l bax shra
3. l bax tarla
4. l bax dzongah
ldonuzu bax qaban
ll bax kb
LPY (vhi piik) Med onun
en yaxn dostu qular olduu kimi, n byk
dmni d qular tlf edn mal-qaraya
soxulan canavar, tlk, aqqal, lpiiyi v
dovan kimi ziyan heyvanlar idi (A.aiq);
YAZIPY.
lsian bax ksyn
M [bad:] He bilmir harada biib,
el deyir bir m tk (C.Cabbarl); AB-
GRDN [Salamov:] Kt olu kt, yen
balad qrafink hzrtlri. Yox, bir abgr-
dn hzrtlri (C.Cabbarl).
nmk bax dnmk 1
R-P Kiminin bu dryada grdy
r-p olur; Kimi d dibindki incilr
vurulur (B.Vahabzad); XS (kl.d.) Bnd
olub naks el km bu aiqdn, aman;
uundur
N rvadr tuta gvhr yerini xar il xs
(A.aiq); VLM Bir ba vlim tapammr
biar yandra; Mhtacdr z v yal hra
rt (M..Mcz).
RK [sgr by:] Yolda qamn tu-
tunca biz sn rk verrik (M.F.Axund-
zad); LOMA Yem namrd lomasn,
nimd ski bir kynk; Tapmadm gnd
bir yavan kmk (M.S.Ordubadi); PPK
[Ziba xanm:] Snin bacm xsislikdn pen
diri y qoyub ldn ppk batrr, el
oldu ki, lli-altm tmnlik nimtn snin
arvadna sovqat gndrdi? (M.F.Axundzad);
yorkn tmk; Byle arszca dilnmk n
demk? (H.Cavid); NAN (arx.) Vtnim
verdi mn namii-nmk; Vtni, mnc,
unutmaq n demk? (A.Shht); PP/
PP (uaq dilind).
RK Baqqallarn trzilrinin ir
kin baxb bratl-qol yazmaq, hamamlara
girib su hovuzlarna ba kmk, rki
lrin xmir tknsin baxmaq... kimi ilr
hams dilmancm vzifsi idi (M.S.Ordu
badi); ATIR atrsan, biirmk, satmaq
karndr; Qazanc senin deyil, sahibkarndr
(M.Rahim); RKBRN.
rkitirn bax nankor
L UBUQ, Y (yarpaqsz diiz budaq)
2. ubuq bax qlyan
uul bax xbri 1
uulu bax xbri 1
uululuq bax xbrilik 1
uullamaq bax eytanlamaq 1
uulluq bax xbrilik 1
UUNDUR (bostan bitkisi) Bir yanda
qrmz irin uundur; Yek bir palddan
daha youndur (R.Rza); PAZI [Nataa:] Bu
gn siz bir paz orbas biirmim ki, by
ncksiniz (A.aiq); ZILX (dial.) Klml
badmcan, pomidorla istiot, kkl zlx, kar
tofla boran el sliq il kilmidi ki, bax
dqca baxmaq istyirdim (.Vliyev).
83
uxur nki
1. UXUR [Sid] sonra li il yaxndak UVALDUZ (ucu yast v yri iri iyn)
dr kimi geni uxuru gstrrk: - Bu ge ..elind uvalduz arn klyn Salam
ni drni grrsnz, kemid bu drd kii ayaq ssi eitdi (Mir Clal); QIYIQ
bir ne timsah bslnirdi.. (A.aiq); KA ...Qyqlar xarallara sancld (.Vliyev);
LAFA [Bayramn gndliyindn] Knd PALANDUZ.
bir az qalm atdan ddm, Ceyran bomba n bax nki
dan oyulmu bir kalafaya ekdim (R.Rza); NK ihki vladi-vetenin chalti
QAZNAQ Tpnin dibindki bulan s mni oxdan ayaqdan salmdr (M.S.Ordu-
tn endim, l v zm yuyub qaznar badi); N (kl.d.) [Aa Krim:] n Hac
qranda oturdum (Divanbyolu). Qafur ile duz-rk yemidim, o xatir gl
2. uxur bax dr dim ki, bu idn Skin xanm xbrdar
uma bax taun edim (M.F.Axundzad); ONA GR K
UST (ayaq geyimi, dabansz ayaqqab) [rkz:] Ona gr ki, sn bizim xstlr
Bzisinin ynind pisdn-yaxdan kynk- fa verirsn, ona gr ki, bizim camaata la
tuman v htta ayanda ust da vard (M.b- zml adamsan, hm d ona gr ki, Xlilin
rahimov); PAPI [Aa Krim:] Amma Aa misi olusan... (.Melikzad); ZRA (khn.)
Salmana mnim tlimim lazm deyil. O z [Tomson:] Zira kiik xalqlarn mqddrat
eytana pap tikir (M.F.Axundzad); AP- qeydin qalmaq bizim tarixi vzifmizdir
AP [Olann] bir ayanda uzunboaz (.Mmmdxanl); ZRA K [Mhmmd
km vard, o birind apap v apapl aa:] Zira ki, mr oxuyub elm sahibi
aya topuuna qdr cuna ile sarnmd olubdur v onun kmkliyi siz azm olur?
(H.Abbaszad). (N.Nrimanov).

84
Dabanbasa
Dd
dabanbasa bax tlosik
dabanbasaraq bax tlsik
dabanbasma bax tlosik
dabanlamaq bax izlmk 1
I DAD, LZZT [Qays gilasa:] Yox
snin tin; Dadn, lzztin; Quru smksn;
Aaca yksn (M.Seyidzad); TAM O da
menim bxtvr vtnimin tamdr; Eqi
mizdn albdr z trini bu rbt (M.Rahim).
II dad bax haray
dada bax qarda
dad-fryad bax fryad, haray
dadl bax lzztli, irin
dadrs bax kmki 1
dadsz bax lzztsiz
I 1. DA (cor.) Dalarnn ba qardr;
A rpyin buludlardr... (S.Vurun); KUH
(kl.d.) Nalmdn oldu kl bu cahan ir
kuh dt; Ey dil, nein o trreyi-dildar yan
mad (A.aiq).
2. da bax yaylaq 1
II da bax drd 1
dadlmaq bax talanmaq
1. DAILMAQ [rakli:] Mnim d h
rim dalb, adamlarm qrlb (mnz
minli); TARAC OLMAQ [Cahangir by:]
Mal-dvltim tarac oldu getdi, zm d d
mm bu gn (N.Vzirov); VRANY
DNMK [Mahmud:] Sevdiyim baam
virany dnd (mnzminli); VRAN-
LNMK Bir qmzsi qanl, hram ya;
apd knlm ehrin, viranlnmi (M.V.Vi-
dadi); YIXILMAQ, TAR-MAR OLMAQ
[Hac Murad:] Evim yxld, tar-mar oldu
(S.S.Axundov).
2. dalmaq bax didilmk
danq bax 1. uuq I; 2. nizamsz 2
danqlq bax nizamszlq 1
DAITMAQ [Azr:] Barm atlayr,
dnyan dadaram, Zhra? (M.brahimov);
ALT-ST ETMK N buldular skender-
lor, ingizlr; Cahan titrdib alt-st etdilr
Dahilik
(H.Cavid); DARMADAIN ETMK Qzl
Arslan ... Hsamddin v Qtln iyirmi
minlik ordusunu darmadan edib Qzvin
hrini ial etmidi (M.S.Ordubadi); XA-
RABAZARA DNDRMK nki Ata-
bylr raq v Badad qounlarnn kmyi
ile Cnubi Azrbaycan bir ne gnn iri
sind xarabazara dndr bilirlr (M.S.Or
dubadi); TAR-MAR ETMK (EL
MK), XARABA QOYMAQ (qar kimi
ilnir) [Rstm by:] Mn bir txxs
satmaqdan tr Krim xann yurdunu xaraba
qoydum, tar-mar eldim, evin od vurdum,
kln havaya sovurdum (N.Vzirov);
UURMAQ (UURTMAQ) Anladm ki,
bu hrat heykli uurtmaq fikrin d
mlr (S.S.Axundov); VRAN ETMK,
VRAN QOYMAQ amaxda pristav
Cbraylov sahibsiz v fqir bir mslman
vrtinin evini viran etdi (C.Memmdqulu-
zad); YERL YEKSAN ETMK Vaxt
il uzaq v amansz bir zlzl byk v g
zl bir hri yerl yeksan etmidi (.Mm-
mdxanl); YIXMAQ [Hac Mehdi:] Allah
harada ikivrtlilr var, hamsnn evini yx
sn, hamsn mnim gnm salsn (.Haq-
verdiyev).
DAHA (bir daha) Lakin mbarizd; ...
bel arlq, daha artq; bir hvs gtirir
(R.Rza); ARTIQ limdki ilri yoluna
qoya bilsydim, artq burada durmazdm
(H.Cavid); DX (khn.) El ki taxld bur
nuna emk; Qocalq l verib, dxi n et
mk (M.V.Vidadi).
DAH, BYK (n yksk drcli bilik,
zka, al sahibi) Dahilr - hr sz bir da,
bir qala; Cahillr - datmaq, yxmaq da
hisi (M.Araz); DHA Deyirlr: bir dha
oddan-alovdan; zml xard briyyti
(O.Sarvlli).
DAHLK [Qaraqal:] Mnc hr nor
mal bym adamda potensial dahilik var
dr (.Krim); BYKLK Ancaq Nsi
minin bykly ondadr ki, o, yalnz islam
ehkamlannm dar rivsind deyil, sufiz
min daha geni srhdlrin d sa bil-
85
 Daxl
mirdi (Anar); DHA Fzuli z dhas il
Azerbaycana parlaq bir klassik dbiyyat
verdi (C.Cabbarl).
daxl bax kassa
daxldar bax kassir 2
DAXL [Xosrov:] Daxilindki mbari
zni zndn, gzndn oxuyuram (A.aiq);
BATN Zahirn ox sadlvh grnn bu
qzn batind bu qdr hiylgr olduuna
lyarov he vchl inana bilmirdi (M.H-
seyn); [Glcalam:] Bs xalq nahaq dem
yib ki, irim zm yandrr, lm zgni
(M.brahimov).
DAXLN Vli daxiln glr., cavab
vermyib szlrin hamsn eitmyi qt
edirdi (.Vliyev); BATNN ..Qaraba
bylri de istinadgahlarnn yerlrindn
oynadn hiss edir, bununn de batinn
narahat olurdular (.Vliyev).
DAXMA (dadan, palqdan v s. tikilmi
tkotaql, alaq, balaca ev, yaxud yer altnda
dzldilmi kiik ibtidai mnzil) Daxmada
skut hl d pozulmamd (M.Htiseyn);
DAM [hrbanu xanm:] kisi d rfni-
snin damnda yatrlar... (M.F.Axundzad);
DY oban dysind qonaq da qalr; Bu
qlbi dalardan min ilham alr (B.Vahab
zad); KOMA Belo xobor; bir komaya; dax
maya gls; Gne kimi iq, sevinc verir
hr ks (R.Rza); KLB (khn.) Nhrin
qaynana doru baxarkn suyun ortasnda
bir dyirman klbsinin qara dalalarla qr-
pa-qrpa aa doru axb gldiyini gr ...ortalqda iki mslman bir-biri il brk
dm (A.aiq); QAZMA Gec tonqal yanrd;
Qazma iqlanrd (M.Seyidzad).
daim(a) bax hmi
DAM Daimi deyilik, n siz, n do mn
(S.Vurun); BAQ Lakin yen hmiki
kimi z fikrind baqi qald (mnzminli);
HMLK [Qmr:] Mn burada hmi
lik doktor ilmycym (S.Rhman);
BD (bax).
dair bax haqqnda
DARV, GRD, DYRM
daqqaqarn bax yekqarn I
86
Dalbadal
11. DAL (dal trfd olan) hrin apur
ksinin qurtaracanda, Firdovsi adma orta
mktbin dal trfinddir (M.Hacyev);
ARXA Mn buradan hrin arxa trfin
dki fqdn grnn dan dn sp
lnmi Zeberli kndinin qrmz evlrini g
rrm (M.Hacyev).
2. dal bax geri 1
3. dal bax sar
4. dal bax arxa 1
II dal bax budaq
dalaqotu bax gicitkn
dalandar bax sprgi
dalaqan bax davakar
DALAMAQ Bir gn rf mhll
uaqlarndan biri il dalaarkn, ar bir l
qollarndan yapd (A.aiq); BURUNLA
MAQ (dan.) [blhsn by:] Bu szdn
sonra qar bizdn uzaqlad, bir oxlar il
burunlad (M.S.Ordubadi); ARPIMAQ
[blhsn by:] Bunlarn arpmas nti
csind ikisindn birisi tlf olacaq...
(M.S.Ordubadi); DAVA ETMK (ELM)
[smayl by:] Mn burada dava elmy
glmmim (N.Vzirov); DDMK ki
qartal dan tpsind... qzbl didiirdi
(.Sadq); DYMK, BOUMAQ
(mc.) [Kii:] Trbiysizlr! N n bou
ursunuz? (A.aiq); SAVAMAQ [Xan:]
Yox, Novruzoli, gorok hamsn nal eliy-
sen badan axra kimi; nec kaz apardn,
nec saldn qutuya v n st urusla sava
dn (C.Mmmdquluzad); VURUMAQ
vuruur, camaat n qdr eylyir bunlar
araladra bilmyir (.Haqverdiyev).
DALBADAL Dalbadal gndrdiyi mk
tublarn hams cavabsz qalrd (X.Hasilova);
ARAMSIZ Shrdn bri aramsz atlan
glllr vylt ile uuaraq harada is yer
dr... (M.Hseyn); ARASI KSLM
DN^ ras ksilmdn alnan zngdn Cv
dt diksinib gzlrini ad (H.Abbaszade);
BLAARAM Rza btn gn bilaaran gah
krk basar, gah dmir dyrdi (M.bra
himov); BR-BRNN ARDINCA (DA-
Dalda Danmaq
LINCA) Daha Knl zn saxlaya bilm DALIN (drin fikirlr qrq olmu)
yib, onun barsind drst yrndiklrini Znci daln... Salon sssiz... El bil ki, btn
bir-birinin dalnca zn vurdu (X.Hasi- varlq; Ona bu dm qulaq asr (S.Vurun);
lova); PEYDRPEY ... omaqlarpeydrpey FKRL Ta mi mni fikirli grrk dedi:
enib qalxrd (mnzminli). - Grrm hm yorulmusan, hm d acm
1. DALDA hmdl yoldalarnn dayan san, belmi? (S.S.Axundov).
d yer mhkm v dalda idi (M.Hseyn); I dam bax 1. daxma; 2. tvl; 3. hbsxana
BKK Quzular zn dalarn biikvin, II dam bax tl 1
htta adrlara tpirdi (B.Bayramov); damad bax yezn
KLKTUTMAZ ..mn kzlri otarb damaq bax kef 1
doyurdum, drd klktutmaz bir yer y damazlq bax cinslik
andan sonra yatmaq istdim (Q.Xlilov). DAMCI Yen mayelib suya dnrik;
2. dalda bax snacaq Yen damc olub yer enrik (A.aiq);
3. dalda bax gizli 1 DAMLA ki damla ya uzun kirpiklrdn
daldalamaq bax gizltmk 1 szlb yanana dd (.Qasmov); GL
daldalanacaq bax snacaq [Soldat:] Sn demdim ki, bir gil d su
DALA (dniz sahilind klyin smsi aparmaq olmaz! (S.Vliyev); QTR
il ml gln qabarq) Xzri Xzri tla O dryann hr qtrsi, bir snm incisidir;
tm gtirmidi. Oradan-buradan qalxan Hr damlas at olub rklri isidir (B.Va
dalalar, sahil yaxnladqca daha da gc habzad).
lnirdi (H. Abbaszad); LP (kiik dala) damc-damc bax damla-damla
Bir-birini qovan krp lplrin nfsil; dam-da bax bina; ev 1
sblr lay-lay deyn knl aan nm damla bax damc
sil (S.Rstm); MVC Drya knarnda DAMLA-DAMLA (damc halnda) sgr
yl... mvclr drdini syl (.Haqver- kimi and da idin hid olmu o qza sn;
diyev). Damla-damla gz yalar axtmadn gz
daladyn bax lpdyn lrindn (S.Vurun); DAMCI-DAMCI Ya
1. DALALANMAQ Senin kimi dala damc-damc yar; Gz yalar yanaq
lanr ryimd szm, dniz! (S.Rstm); dan; damc-damc axr (R.Rza); GL-
LPLNMK Gnn axr fqlri GL ...Blk d yanaqlarnda; gil-gil
ahstecesin lplnn suya db onda x buz oldu (R.Rza); QTR-QTR Qtr-
susi gzllik vcuda gtirirdi (T..Simr); qtr ya tkr, emi-ghrbanm kimi
MVCLNMK Dzlrd kilmi taxl (Xtayi).
nsimin qabanda o yan-bu yana yatb dr- damlamaq bax hbs etmk
yatek mvclnirdi.. (.Haqverdiyev); T damlanmaq bax tutulmaq 1
LATM GLMK Ura! sdas frt dana bax alim 1
nadan tlatm gln bir drya kimi insan danaba bax ktbeyin
izdihamn titrtdi (M.brahimov). dan bax toxum 1
2. DALALANMAQ Banda dala dannd bax bilici
lansa boyal bayra; O zaman znn ed dandrmaq bax dindinnk
rm btn cahan mnimdir (A.ldrm); danigd bax institut
YELLNMK Yellndikc kiik yyrk; danqan bax naqqal
Gedib dyir bu ulduzdan o ulduza (X.Rza). 1. DANIMAQ (mxtlif mnalarda)
dalavuran bax lpdyn O gecni Zki hmdl ox xo keirdilr.
dalc bax zg Yedilr, idilr, mxtlif mvzularda dan
87
 Danmaq
dlar (A.aiq); BHS ETMK Alma, pald,
am aac hal il; Eyldilr bhs bu minval
il... (M..Sabir); DRDLMK (drd
lri haqda danmaq) Marqarita, qar il bir
ne saat drdldi (mnzminli);
GFTGU ETMK (khn.) [ziz by:]
Buyur, Skin xanmn z ile gftgu ed
bilrsn (M.F.Axundzad); QONUMAQ
nki mslmanca qonumaq mana; Eybdir!
z eybimizi anlarq! (M..Sabir); MKA
LM ETMK [Molla Hmid:] Bu
gnd bni-adm il mlaqat v mkalim
etmk ve bir trf xmaq ona mmkn de
yil (M.F.Axundzad); SHBT ETMK
(ELMK) Gel ikimiz shbt edk; Duraq
zbar bxtvr (Veli Miskinli).
2. DANIMAQ, IXI ETMK, NTQ
SYLMK
3. danmaq bax sylmk 2
4. danmaq bax dinmk
danq bax it
DANLAQ Ana mzmmti, ata danla;
Ancaq mhbbtdir, ancaq mhbbt!
(B.Vahabzad); QINAQ Qorxmamam dost
grnn dmnlrin qnandan (R.Rza);
MZMMT Uaqlara Xudayar byin
mzmmti tk qdr d kar elmdi
(C.Mmmdquluzade); SRKI zm d
bilmirm ndir gnahm; Bama yer-gy
dn srkilr yar (S.Rstm); SRZN
Mmmd by Aabeyimin srzniinin m
nasn anlad... (mnzminli); TNBEH
Prian pis bir tnbeh eidcyi duyusu il
anasnn qoluna qsld (M.brahimov);
THMT, TN [Sfa:] Siz mni el t
nsindn, dost-ana thmtindn, ana bd
gmanlndan qurtardnz (.Qasmov).
DANMAQ (boynuna almamaq) [Sultan
Safoya:] Danrsan gznn iin qdr..
(S.Rhimov); GZLMK Ll, sndn
bir ey soruacaam, mndn gizlm, do
rusunu syl (S.S.Axundov); NKAR ET
MK [Zki:] Biz gnclrin zrind onun
ox faydal tsiri vardr, bunu he kim inkar
ed bilmz (A.aiq).
88
Darsqal
1. DAR, ENSZ aylardan adladq, t
yolu adlanan dar, ensiz, dal-qayal v ox
ar bir crla Murovun zirvsin qalxdq
(M.brahimov).
2. DAR Biri deyir: Azca dardr yerimiz
(M.Rahim); DARISQAL Darsqal bir daxma
var, qaba aaclqdr (M.Seyidzade).
3. DAR (mc.) (vaxtn azl) Ancaq indi,
bu dar vaxtda shbt ama lazm bilmdi
(Mir Clal); TNG [Cfr kii:] Sraagn
vaqon doldurduq, yk ox idi, taylar ar,
vaxt tng (M.brahimov).
1. DARAQ (sa daramaq n dili alt)
[Qz] ksik san dara il dzltdi...
(M.Hseyn); AN (khn.) Sba dost zl
fn an knd; Yaylar grdn ha bu
lar, bular (Aq lsgr).
2. daraq bax an I
3. daraq bax drmq
dargz(l) bax paxl
dargzllk bax paxllq
DARI (birillik taxl bitkisi v bu bitkinin
dni) Ct babasan, budan ver, dan ye
yrsn; Su olmasa qda ridib qar yeyr
sn (M..Sabir); RZN (arx., kl.d.) N
buda, n arpa atd sndn; N lobya, no
xud, n paxla, rzn (M..Sabir); SULUF
[Hac:] Qardrram onu toza, peyin; Bir
dy, bir suluf vermrm sn (A.Shht).
1. DARIXMAQ Darxram indi ox, sxr
knlm hsrt; Meni trnnm et (M.Ra
him); DARILMAQ Amma Yavr darlmrd,
Mdiny arxaymd... (M.brahimov); XF
FT ELMK [Qaraqal:] ...ikisini d bir
yerd rdd elmk lazmdr ki, ayn db
xifft elmsinlr (.Krim); KRLK
ETMK (dan.) [Qndab:] Men yamanca
krlk edir, alayr, hr xrda szdn, xsu
sn yemkdn ksrdm (B.Bayramov);
QRBLYN KMK Sttarxan
li dayn dnr, onun v baqa dostlar
nn qribiliyini kirdi (A.Makulu).
2. darxmaq bax qribsmk
darlmaq bax 1. hirslnmk; 2. darxmaq 1
darsqal bax 1. dar 2; 2. darke
Darke
DARKE (hcmc balaca) [Dilar:] Ba
layn, evimiz darkedir, iki otaa sxlb
qalmq (mnzminli); DAR {dan.) s
lin baxsan, bu dar hytd n gnli bir
yer, n d tamaal bir ey vard (.blhe-
sn); DARISQAL [Pyotr Anisimovi:] O
lunuz, glininiz glib, onsuz da eviniz da
rsqaldr, n mn de siz bir yk olum
(H.Abbaszade).
darmacal bax tlsik
DARTMAQ [Frast] var gc il Miri-
in tyindn yapb, evin trf dartd [Bhlul:] Grdm ki, bir kp qzl, bir kp
(.ldrmolu); KMK Firngiz ban de ll-cavahir (A.aiq).
qaldrmad, suya qoyduu bnv dstsini
bmi il qarq zn trf kdi (B.Bay
ramov).
darldb bax mktb
darlfttnun bax universitet
darfa bax xstxana
DARVAZA {hvt hasarnda byk qap)
Dmir darvaza gurultu il alb-rtld,
man iri salnd (X.Hasilova); ALAQAPI
Alaqapnn qabana hasar dalndak aac
dan sar yarpaqlar tklb (Anar); K
QAPISI Rbaba qona k qapsna kimi
trd (H.Abbaszad).
DASTAN {irihcmli sr) lsgrm, t
rifini; Dzrm dastana, gzl! (Aq ls
gr); EPOS Mlumdur ki, dramaturgiya bir
janr olaraq lirika v eposa nisbtn daha m
rkkbdir (M.Arif); POEMA (bax).
DA Torpaa hsrtm; hsrtm daa,
aaca (R.Rza); LLM (mli.) [smayl
by:] Szm baxsan, bu mslnin stn
iri bir llm qoy, bununla da qurtar (.V
liyev); HCR (kl.d.) Abbas deyr salm
ahn bana; rbi-hcr, farsi-seng, trki-
da (Abbas v Glgz); SNG (kl.d.)
Sng ikst eyldi bal prim; Banlaman
hasilini anladm (M..Sabir).
daba bax glir
DAIMAQ (bir yerdn baqa yer apar
maq) Grdlr bir qarnca bir mlxi; Da
yr qarsnda srt il (M..Sabir); APAR
MAQ Shiyyilr yarallar aparrdlar
(Mir Clal).
Dava-dala
danmaq bax kmk 1
DA-QA (qiymtli dalar) [Aslan:]
O cr qadna yaxnlab grrsn ki, gzl
liyi d, ynind panldayan da-qa da sax
tadr (S.Rhman); CAVAHR(AT) Cavahir
daima cavahir qalr; Torpan stnd, tor
paq altnda (M.Rahim); [Xumar:] Men n
cavahirat lazmdr, n d pul (S.Rhman);
GVHR Hyata layiq olan ziynt elm
gvhridir; Ki, byl bir dirilik qabili-mmat
deyil (M..Sabir); LL-CAVAHR(AT)
daqlbli bax darkli
1. DAMAQ, AIB TKLMK
2. damaq bax comaq 1
DARKL Yni men o qdr da-
iirkliym?.. (M.Hseyn); DAQLBL
Daqlbli insanlan neylrdin, ilahi! Bizd
bu soyuq qanlan neylrdin ilahi! (M..Sa
bir); QLBDA al ki, bir glln x
masn boa; Dysin o faist, o qlbidaa
(S.Rstm); SNGDL (khn.) Bir d mni
vurma, aman, sngdil; Rhm el, nqqllay-
ram indi men (M..Sabir).
1. dava bax 1. mharib; 2. dava-dala
2. dava bax drman 1
DAVA-DALA (bir ne xs, qonu,
qohum arasnda olan narazlq) Ancaq knd
dn dava-dala, ss-ky azalmr (M.S.Ordu-
badi); ARPIMA ..dalaanlar aralamaq
qeyri-mmkn idi, arpma davam edirdi...
(mnzminli); DAVA (dan.) Dava tz
dn qzd; balar yarlmaqda idi; saqqallar
yolunurdu; ss evlr drd (mnz
minli); DAVA-AVA [Alo:] Axr ay amo,
bu dava-avadan he bam xr ki! (S.Re-
himov); DDM ki qarda arasnda olan
didimlr get-ged uzand (A.aiq); QAL
MAQAL Emalatxanada byk bir qalmaqal
qalxd (M.S.Ordubadi); QOVA Qova ssi
getdikc yavqlard (mnzminli); VUR
HAVUR (lbyaxa olan dava) [Kazm:] Ay
Allahqulu, yax ki, yaxamz bu vurhavur
dan qurtardn (mnzminli).
89
Dava-drman
dava-drman bax drman 1
davaxana bax aptek
DAVAKAR Arvad ssindn artq dava
kar, hrz kii ssin oxayan bu ss Gle-
btin ox pis tsir etdi.. (M.brahimov);
DALAQAN, SAVAQAN Ay dalaqan
srlr! Ay savaqan srlr (M.Rzaqulu-
zad); QALMAQALI Bu mstbid tbi
tli adam eyni zamanda bir k qalrna-
qals qdr azsyl, trbiysiz idi On-on iki yama atmam uaqlarn ks
(M.brahimov); QALLI oxlarm mhv
eldi bu qoval, qall dnya; Sultanlara qal
mad, yox, Nsimiy qald dnya (X.Rza).
DAVAMI (bir ii davam etdirn) Ulu
Tolstoyun, byk Pukinin; Fikir davams,
mslk varisi... Hnrdir, rfdir yeni nsil-
n (B.Vahabzad); VARS (mc.) [Qara]
nnlrin qulu deyil, hqiqi varisidir
(R.Rza).
davaml bax mhkm 1, 2
DAVAMSIZ, CN, KVRK,
NAMHKM
DAVAMSIZL1Q, DYANTSZLK
{bax), NAMHKMLK
DAVAR Knd yerind il dalbadal mh
sul olmamas zndn ox adam qapsmdak
bc- davar satb yemidi (B.Bayramov);
QOYUN-QUZU Dmayla bzk vurub
nmli torpaa; Qoyun-quzu mlrk, qal
xr yaylaa (S.Rstm).
1. DAVASIZ, QALMAQALSIZ, M
BAHSSZ
2. davasz bax drmansz
dava-ava bax dava-dala
davat bax mrkkbqab
DAVRANI, HRKT Axr vaxtlar
[Fatmann] hrktlri, davran dyimidi redaktorun yanma getdim (M.brahimov);
(H.Abbaszad); ML Sn cza vern
mllrindir (M.Rahim); KRDAR Canm
oda yand, qoyma, gldi; Kirdar yamand,
qoyma, gldi! (M..Sabir); MAML
Xdicnin mn qar... bu mamilsindn
mtssir olmaya bilmzdim (S.Hseyn);
RFTAR N gizldim, dorusu, mn bu
90
Dayanmaq
soyuq rftar; Ey eqimin soltan, he sendn
gzlmzdim (M.Rahim); MNASBT.
DAVRANMAQ Sfrin glmsi shb
tin mvzusunu tamamil dyidi. Kazm da
onun yannda ehtiyatla davranrd (mn
zminli); DOLANMAQ Glndam hm
din hm arvad, hm misi qz idi.. mi qz
v emi olu xeyli mehriban dolanmaqda idi
lr (.Haqverdiyev); RFTAR ETMK
riyyti zn yax aparrd, sakit oynayr,
bir-biril yax rftar edirdi (C.Cabbarl).
1. DAYAQ, DRK (bir eyi saxlamaq
n altndan vurulan tir v s.) Tlb diq
qtl baxd v baa dd, grnr, bu iki
dirk mvcud olmayann dayaqlar imi...
(Anar); irli daxmann diryin qsld
(M.Hseyn); STUN ...Stunlarn da kl
gsi drd (Anar).
2. dayaq bax havadar
DAYANACAQ (nqliyyat vasitlrinin
dayanacaq yeri v srniinlrin minik n
gzldiklri yer) Adil btn bunlar hiss et
mdn irlilyir, zn taksi dayanacana
atdrmaa can atrd (.Qasmov); DURA
CAQ Avtobus yola dhadd Krim day
zor-gc zn duracaa atdrd (M.bra
himov); DURU {dan.) Tramvay duruunda
tyyar bl bir gnc; Zillyib gzlrini bir
qapya shrdn (S.Rstm).
dayandrmaq bax saxlamaq 1
DAYANMADAN {mxtlif mnalarda)
O (Qmr) dayanmadan yoxuu yaral cey
ran kimi srayr, oxlanm maral kimi atlrd
(S.Rhimov); ARAMSIZ [lyas:] Mn ge
clr... hisli ran inda aramsz al
rdm (M.Hseyn); BRBAA Lap birbaa
BRNFS Zrif o axam evlrinin qa
banda ayrlb pilllri birnfs xd
(.Krim).
1. DAYANMAQ Man onlara atanda
dayand (H.Abbaszad); AYAQ SAXLA
MAQ [Mdin] ryinin xo bir sevincl
dyndyn hiss edib ayaq saxlad (M.b-
Dayanmaq
rahimov); DURMAQ [Mirz Kazm:] Du
run! Dayann! (M.S.Ordubadi); YLN
MK [Qndab:] Srtl qaan man by lrin yanma gndr (M.Araz); YUNUS-
rmd ylndi (B.Bayramov).
2. dayanmaq bax dzmk
dayday bax day 1
day bax trbiyi
1. DAYI (anann qarda) [Aytomiz:] El-
bel, mktub kimi. Cemi dftrdir. Da
yma gndrmk istyirdim (.Qasmov);
DAYDAY (uaq dilind) kizlr glib dedi
lr ki, dayday idn getmyib... (H.Abbas
zad); M (bax).
2. day bax mi 2
dayarvad bax daydostu
daycan bax daydostu
DAYIDOSTU [Aytmiz:] Ax daydostum
mn kiik ciblri olan kmr dzltmidi
(.Qasmov); DAYICANI (mh.) Byk
xalaqzm da, daycanm da tkldlr mnim
stm... (C.Mmmdquluzad); DAYI-
ARVADI.
daz bax dazba
DAZBA (banda tk olmayan, bann
tkii tklm) Direktor, n direktor - yek
qarn, dazba, sallaqdodaq, Sltntin atas
yerind (H.Abbaszad); DAZ [Mmtaz
Mtberov] kllsinin dz ortasnn dazn
rtmk n yan trflrin san aadan nda, gzm aac deiyind qayrlm bir
yuxar darad (M.Hseyn); KEL [Vli:]
Bli, bu kel Oruca ad-san ox lazmdr!
(M.F.Axundzad).
DAZI/DAZI OTU (bot.), OBANSZ-
GC, QAXOTU, QOYUNQIRAN Hl
qdim zamanlardan xalq arasnda dazotu-
nun (bu bitkiy qoyunqran, obansiizgci,
qaxotu da deyilir) malic xasslri yax
mlum idi.
debarkader bax platforma 1
dedikc bax olduqca
deh bax knd
dehqan bax kndli
deklarasiya bax byannam
dekor bax bezk
deyr bax kils; monastr
Demk
DELFN (dnizd yaayan heyvan) Bir
anlq dnyada yox olsa br; Mni delfln-
BALII [Sid:] Sizin xobxtliyiniz onda
olmudur ki, timsah glini suyun dibin
aparmam, yunusbal kmy atmd
(A.aiq).
1. DEMK nd rentgenin nticsini
nzrdn keirdi, baqlq ey olmadm
dedi (B.Bayramov); AYITMAQ (qd.) Olma
mlul, aytma kim, bnd hasar iindym
(Nsimi); BUYURMAQ (dan.) [Cfrqulu:]
Slim by doru buyurur (S.S.Axundov);
RZ ETMK (ELMK) [Mmtaz
Mtberov:] Bax, doktor, bunu lap dz rz
eldin (M.Hseyn); SYLMK ndi an
ladnz n sylmk isteyiriz? (N.Nrimanov).
2. demk bax demli
DEML Mn slh ss verirm; Dyi
irm, demli, liml tbiti (M.Rahim);
DEMK [Krmov:] Ada, dmiri Musa,
demk iki min be yz manat almsan, qa
maq istyirsn?! (S.Rhman).
demi bax qlyan
depea bax teleqram
despotizm bax istibdad 1
despotluq bax istibdad 1
1. DEK (yrtlm bir yer) Onlarn ba
alacehr yuvas satad (S.S.Axundov);
DLK Dmir qaplarsa dlik, deik, pasl
dr; Allah bilir havaxtdan kdrlidir, yasl
dr?! (S.Rstm).
2. DEK (it, tlk v s. yuvas) ..timiz
yuvaya nisbtn bir deik qayrmd
(C.Memmdquluzade); DLK Gndzlr
istinin drdindn [it] haman dliy girib kl
glnirdi (C.Mmmdquluzad).
DEMK Glsrin etirazna fikir ver
mdn iynni saplad. Glinin qulan dedi
(.xl); DLMK Onun qollarn n az
iyirmi gll dlib kemidi (M.Hseyn);
YIRTMAQ Qulaqlann prdsim yrtr vhi
caz ssi; Meyxanan topa tutur qadnlarn naz
ssi (S.Rstem).
91
Detal
DETAL, HSS
deyirmk bax yxmaq 2
deysn bax yqin
deyicilik bax xbrilik
deyildi bax nianl
deyinmk bax donquldanmaq
deyim bax eirlem
deyimk bax eirlomok
dezertir bax frari
1. DB (geyim formas) Mdin tamahkar
deyildi ki, deysn Yavr ona dbd lan bir
paltar almaq ve yaxud yayda hans kurorta
is aparmaq n pul tapmaa chd edir,
ldn-ayaqdan olur (M.brahimov); MODA
[Sryya:] Aylarla ba sndrrlar bir yeni
modam dzldinc (.Qasmov).
2. db bax adt 1
dbb bax lova
DBDB (byk, yaxud kiik nlik)
Bu hr iind grb duyduum o hissi-
nat; Btn o dbdblr, hp o anl, anl yava razlard (R.brahimbyov).
hyat (H.Cavid); BSAT Glsin mclisim
bu gn istiqbal; Grsn ki, qlbimd n bsat
vardr (S.Vurun); CAH-CALAL Qoyunlar
axamdan ksilib, soyutma olub cah clal
il, brovhabrov il drk yola (.Haq-
verdiyev); DM-DSGAH Tlb adam
hans otaqda dm-dsgah dzldib oluna
bel bir ad qoya bilrdi? (S.Rhimov); DS
GAH (byk nlik) [Cabbar by:] El bu
dsgahlardan grnr ki, kii byk adam
dr; doru buyurursan (N.Vzirov); EHT
AM ndi bayraq kimi ucaldr zaman; Vtn
torpann ehtiamm (S.Vurun); QURU
Zlmn nmayan eyldin akar; Qurular
pozulub, sanlar itibdi (Aq lsgr); TM
TRAQ N tmtraq, n zint; N bu sa
yaq mziyyt; Ruhumu czb etmyir; Mni
srinltmyir (M.Rahim); TNTN
limd a gnlrin; Bxtiyarlq camdr;
Baladm tntn; stiqlal bayramdr
(M.Rahim).
DBDBL Grc zadganlarndan
biri tulumba seildi, dbdbli ziyaft ba
land (mnzminli); CAH-CALALLI
92
Dd
Gec xann evind cah-calall bir mclis
qurulmu, sazandalar z yerlrini tutmudu
lar (.Memmdxanl); DM-DSGAHLI
Sazandas, xanndsi, plovu, ikisi, mzsi,
cehizi, bal z qaydasnda dm-dsgahl
bir toydu (Mir Clal); DSGAHLI Hey
drovla Smay... dsgahl bir toy eldilr
(Mir Clal); EHTAMLI Geclrin zin
tidir; Ehtiaml axamlarn; Bir dnyann
hrtidir, Gyndki a amlarn (H.Bil-
luri); MTNTN (khn.) [Cavad:] M
hur fars rasmn Qaaninin tar, rbab eri
bir ahngi-digrin thziz etmi hzin,
mtntn, mtrra, ahngdar nmlr icad
edr eri musiqi il mzc edir (A.aiq);
TMTRAQLI ..mdniyyt saray., tm
traql bir kaane kimi ucalmd (S.R
himov); TNTNL Arvadnn sual Ba
haduru sevindirdi, bu o demk idi ki, uan
ad gnn tntnli keirmk fikri il yava-
DB (tib.), YIRTIQ, QRJA (dan.)
DBLQ (mharib vaxt baa qoyulan
dmir ba geyimi) Qlnc v nizlrin sr
etmdiyi dmir geyimlr ve polad dbilqlr
ar mud zrblrinin altnda zilrk b
dnlr yeriyirdi (M.S.Ordubadi); KASKA
Zabitin kaskas on addm knara drland
(Mir Clal); LEM rid qznan lemli
sgr ndns ox erin-rin cavab verdi
(M.Hseyn); TASKLAH Yolnan yeddi
yanda bir olan, a tasklah banda, gy
qdk arxalq ynind v a tuman, ayaq
yaln, qabana bir dst quzu qatb v lind
k il bu quzular vura-vura glir knd
(C.Mmmdquluzade).
dbistan bax mktb
dcl bax nadinc
dcllik bax nadinclik
1. DD Ham gzlyir ki, xsn ortaya;
Yeni bir qhrman, mdrik bir dd (X.Rza );
USTAD Biz artra bilmdik szn qdrini,
ustad! ydik de qam kimi szn qddini,
ustad! (M.Araz).
2. dd bax ata
Dd-baba
dd-baba bax ata-baba
DD-BALA (ata il oul v ya qz)
[Molla:] Bunlar dd-bala xdlar. Daha
savamazlar (M.N.lt.); ATA-BALA [Hac
Murad:] rli gl yl. Bir az da ata-bala
drdlk (S.S.Axundov).
ddli bax atal
ddlik bax atalq
ddmah bax cehiz
tldsiz bax atasz
ddverdi bax cehiz
df bax qaval
dfalan bax qaval
DF (mxtlif mnalarda) Bir df tar
lada, bir df ev dvt ednd, bir d indi
(.Qasmov); AYAQ (dan.) ..be ayaq qayt
dqlar halda, yeddi df xryi doldurub
boaldrdlar (.Vliyev); BA [Abdulla]
ayaa qalxd, stolun arxasnda bir-iki ba
gzindi... (B.Bayramov); DNM [Qn
dab:] Mzahir iki dnm qsby qaytd...
(B.Bayramov); L (adtn savlarda) Bu
snada yaxnda drd-be l iddtli tapana
atlr (H.Cavid); KR(R) randa ikinci
krr lkbr yoldala tan oldum (M.S.Or-
dubadi); Sonra telefon azndan on kr zng
ald (S.Qdirzad); QAT [Qasid:] Dmn
bizdn on qat gcldr (M.Hseyn); MR
TB (kl.d.) Ala gzlr nrgisi-mstan
tk ehlalanr; El ki szgnlir, yz mr
tb zibalanr (M.P.Vaqif); YN Sizin
kndd ox az adam var ki, gnd iki yn
yemk yesin (M.Hacyev); PAY [Hcr:]
Mn Qmrdn min pay gzl idim... (Anar);
SFR Bu sfr de Dumis bir az fikirl
ib, birdn glmsnd... (mnzminli);
YOL [Niyazli:] Bir arvada iki yol kbin
ksmk olmaz ki? (N.Nrimanov).
DFLRL [brahim xan:] Mn df
lrl kmk verib, dardan qurtardm rak-
liy tac glsin... (mnzminli); DN-
DN Dn-dn imtahan etdi flk dv cnun namn; Grmyrk surti-Leylasm
rann; Onda mn brkslikdn zg adt (M..Sabir); DL-DVAN [Cahangir
grmdim (M.P.Vaqif); KRRAT [mr:]
Bu bard do krrat il men sifari gn-
Dli
deriblr (N.Nrimanov); MKRRR
(khn.) Grdm bu rbaiyi mkrrr
(M..Sabir); TKRARN Krimzad..
Hmiyevin fikrini tkrarn tsdiq eldi
(B.Bayramov); TKRAR-TKRAR [Xan]
Vaqifin Tiflisdn gtirdiyi xbri tkrar-
tkrar xatirindn keirib fikirldi (mn
zminli).
dfin bax xzin 1
DFTR (kiik dftr, qeyd dftr-
si) [Mazarov:] Yox, Mlik dftrsin
zglrin aid olan eylri qeyd edir (Anar);
BAYAZ/BYAZ (khn.) (eir, yaxud mr
siy dftrsi) Sn z yurdundan, z baya-
zndan; Ancaq ayrdlar bir qbir yeri (M.Ra-
him); brahim xann qz Snm xanm eir
maraqls olduundan, Vaqifin hr bir erini
z byazna krrm (mnzminli),
dftrdar bax mhasib
dftrdarlq bax mhasiblik
dhan bax az
DHLZ Cvdt uaqlar dhliz trd
(H.Abbaszad); KORDOR, QFXANA
(arx.) kisinin arasndak koridorun (qf-
xana) bir nfrin mkulat ylrd, o biri
trfind do iri bir su kp basdrlmd...
(mnzminli),
dhr bax 1. dvr; 2. dnya
dhtli bax qorxulu 1
dhyek bax vergi 1
dxi bax hminin; daha
DL (zool.) O, dlni tanmad..
(M.Rzaquluzad); SNCAB Klli miqdarda
ovlanan xezderili heyvanlarmz arasnda
sincab ox mhm yer tutur (Zoologiya),
dlduz bax hiylgr
dlduzluq bax hiylgrlik
dlqarn bax qarnqulu
dlyn bax aacdln
1. DL (al v uru yerind olma
yan)', CNUN (kl.d.) Qeys bs verm
by:] Dli-divan kimi gec yarsndan ke
mi, atlanb gedirm o traflarda gzirm...
93
Dli
(N.Vzirov); DVAN Gah odsuz, alovsuz
prvan oldum; Eqinl glck divan ol
dum (M.Araz); DVANSR (kl.d.) Sonra
gndn-gn divansr etdin mni sn
(A.Shht); PLM (dan.) [Frzli:] Bu
sfeh olu lap iplm imi ki! (S.Rhimov);
MCNUN (kl.d.) [Cahangir by:] Tamam
el-oba menim adm mcnun qoyublar; l
btt, mn divanym, horgah divan ol
masaydm, Soadoto teq yetirmzdim
(N.Vzirov).
2. dli bax igid
dliba bax dolisov
dli-divan bax dli 1
dli-dolu bax intizamsz; dlisov
dlik bax deik 1, 2
1 dliqanl bax 1 yetkin; 2. igid
. .
dliqanllq bax igidlik
dli-qudurmu bax azn 1
DLL (gerkliyi izah edn) Material-
dak dlillri yoxlayb saf-rk etmkl
namuslu fallarnn, xsusil kolxozun aqro
nomu iyin v bir d Hsn kiinin Else
vr ox kmyi dydi (.Qasmov); BR-
HAN (kl.d.) [eyx Hadi:] Baqa dinlrd
bir ox insanlar; Hp sorar, hep arard br-
hanlar (H.Cavid); DSTAVZ He birisini
tutmaq n eld dstavz yoxdur (M.bra-
limov); SAS [Musa:] Tutulmas n he
bir sas yoxdur (. Vliyev); SBAT Dlili,
isbat z ryinddir; str he inanma, is
trs inan (O.Sarvlli); SBUT [Fxrd
din:] ahbaz, hirslnmk lazm deyil, mn
mntiqli sbutlar gtir (S.S.Axundov).
DLLK (al bandan xm adamn dir, da yandrr (Aq lsgr),
hal) [Hac Nayib:] Yni hkim cnablarnn
ixtisas hmin dlilik mrzinin, ... rxn
tapmaldr (C.Memmdquluzad); CNUN-
LUQ Saysalar da bu ii bir dlilik; Eybi yox,
var bu cnunluqda bilik (hriyar); DVA
NLK [ingiz:] Yox, yox, mn srsri
olmaram, divanlik acizlr, ziflr iidir
(S.S.Axundov); MCNUNLUQ [Anjela:]
Burax bu mcnunluu; Allahn sevrsn
(H.Cavid).
94
Dn
DLLSZ, BDLL, SASSIZ, S-
BATSIZ, SBUTSUZ
DLSOV mumon o, ox dlisov idi
(M.brahimov); DLBA ..Sfr dliba
bir adam idi (S.S.Axundov); DL-DOLU
Blk deycklr: sbri atmr; Bir az dli-
dolu, beyni d qandr (X.Rza); DVAN-
THR [Vzir:] Bir do ki, o divanthr
adamdr... (A.aiq); DLTHR.
L DLLK [Nayb Nadanov:] Dllym.
Monim lgcm he ks ild bilmz.
Qrxdm z bir ay tk glmir (.ldrm-
olu); BRBR ...Hr mhllnin z ha
mam, mscidi, brbri, xyyat, bamaqs,
haqqal, llaf.. (.Cfrzad).
2. dllk bax kii
DLLKXANA Qaay indic baxb
grd ki, .. dllkxanada, ayxanada olan
larn hams bura ymd (.Mlikzade);
BRBRXANA Odur bax, zdr! Br-
brxanadan; Basb yanlarn xd zaman...
(S.Vurun).
DLLKLK, BRBRLK
dlmk bax demk
I. dm bax 1. dvr; 2. an
II. dm bax srxo
dm-dsgah bax dbdb
dm-dsgahl bax dbdbli
dmt bax gldst
dmxana bax ev 1
DMR [Arvad] corab yer atb dmir
maan gtrd v sobann azn ab kz
lri qardrd (.fndiyev); AHN (kl.d.)
He kimsni eq oduna dmsin; Ahni ri
dmli bax srxo
dmrovotu bax ziyilotu
dndan bax di
dnd bax gyr
1. DN Restoran trf gedib grdm
qapnn aznda iki dn samovar qoyublar,
rnglri qapqara (.Haqverdiyev); DD
Hzrt ox fikrindn sonra yz dd ubuu
topa balayb bir df arvadn belin vurdu
(.Haqverdiyev); NSX [Sfrli:] Al-
Dn Dri
yoa, bu kazlardan ne nsx ap edil drdmnd bax drdli
ck? (H.Nzrli). drdnak bax drdli
2. dn bax toxum 1; 3. yirdk; 4. tum 1 drd-sr bax qm
dni bax claf drdsiz bax qmsiz
DNZ Hava sakit... Dniz ffaf... Shr DR Man ar-ar olsa da, kiik bir
dilbr...; Al gnin fqlri dr suya dz td, o qdr d drin olmayan dry
(S.Vurun); BHR (khn.) Bir trfin bhri- endi (B.Bayramov); UXUR Dniz deyil,
Xzr; Yalba sonalar gzr... (S.Vurun); gl oldum; Axb uxura doldum (B.Vahab
DRYA [Fikrt:] El bilirm ki, Neft da- zad); QOBU (kiik dr) [Mnsur:] st
larndak sivri qayaln ucunda, dryann nz niy murdarlayirsiniz! Atn yer, qo
qranda oturmuam (M.brahimov). buda yatar, aylar yrnmi candr (B.Bay
DNZ Dnizilrin gz nnd ramov); VAD (uzun dr, uxur) Gdik
nallarn, fsanlrin trifldiyi, byk das qurtarandan sonra yen vadi balad (.fn-
tanlarn tsvirini zintlndirn bir mlk diyev).
oynayrd (M.Hseyn); BHR (kl.d.) a- 1. DRBY (tar.), TORPAQ SA
puq bhri olmaq grk; Bir mmana dniz HB
dolmaq grk (Xtayi); BHRYY 2. drbyi bax feodal
(khn.) Bhriyyilrdn ibart olan dniz drbyilik bax feodalizm
piyada batalyonu qti hcumla dmni t 1. DRC, KATEQORYA, QRUP
pdn vurub xard (.blhesn). 2. DRC, QRADUS (h rartin l
dr bax qap 1
vahidi)
drba bax qap 1
3. drc bax rtb 1; vzif 2
drbdr bax sfil, srsri
drgi bax jurnal
drd bax 1. xstlik; 2. qm
DRHAL [Vahid:] O mn baxmadan,
drd-kdr bax qm
drhal sualn dndordi (B.Bayramov); BR
drd-qm bax qm
ANDA Bu xbr bir anda aalq xidmt
drd-qmli bax drdli
lrin yayld (S.S.Axundov); LBL
drdlnmk bax qmlnmk
ar edn tk glr lbl (Q.Zakir); FL-
drdlmk bax danmaq 1
DRDL, QML Zor-gcl bir zabil FVR Sryya sandq szn eitsk fl-
balad psdn; Bu hzin, bu qmli, bu drdli fvr dyiilib, bir ayr hala dd.. (mn
ssdn (M.Rahim); DRD HL Eqd zminli); GZ YUMUB AINCA Gz yu
bidrdlr eylr tccb halma; Yoxsa bu mub anca seylab verrdim almi (Fzuli);
kivord bir drd hli yoxdur, blcb FVRI, TCL (bax)- O DQQ ..O
(S..irvani); DRDL-QML [Snm:] dqiq qar Reyhan (M.Dilbazi); O SAAT
Ah, yazq arvad ld. Msibtli ld. Drdli- gr mn bilm ki, qardam casusdur, o
qmli ld (S.S.Axundov); DRDMND saat onu yaxalayb, verrm hrbi tribunala
(khn.) Grnr ki, drdnnddi (C.Mm (H.Nzrli).
mdquluzad); DRDNAK (khn.) Ta vi- DR [ahin:] Feyzi, indi baa ddm
cudum eqiniz yolunda bulmudur hlak; ki, qonaqla ksdiyin qoyunun drisini niy
Ayan tozundan ayr oldu canm drdnak satmadn (B.Bayramov); GN (iri heyvan
(Xtayi); HL-DRD Mkld tab tr- larn drisi) [Fikrt:] El tanyrsan! Lap
reyi-trrar qhrin; Rhm eylr hli-drd dabbada gnn grsn tanyarsan (M.b
geno gah-gah zlf (Q.Zakir); QML (bax). rahimov).
drd-qmli bax drdli dri bax taxa
95
 Drman Dsmal
1. DRMAN [Dmotolu:] Bir drmanla DRSLK ..emyayevskinin Vtn dili
bu xstliyini malic edirsn, o birin zrr j drsliyi d azrbaycanllar n el bir h-
olur (H.Abbaszad); DAVA Trs kimi bu- j miyyt malikdir (F.Krli); DRS K-
rada Mirz Mahmudun agirdlrindn biri TABI Buna gr de he ksin ryini soru-
dava alrd (mnzminli); DAVA-DR- madan z tbbsnzl alt mllim
MAN [Cavahir xanm:] ndi, el bu saat ( kinci il adl drs kitab trtib etdik
rf dava-drman gtirck (N.Vezirov); (S.S.Axundov).
CZA Mirz czan alb, bir qara xoruz da . DRV (dinl laqdar imama, pey-
gtirib balamd v qabana da bir qdr nbr hsr olunmu qsidlri avazla ox-
kimi qoymudu (.Haqverdiyev); LAC van adan) [Xrda xanm:] Nurcahan, hl bir
Firuz xstni bir an gzdn qoymurdu, h- az gzjj grk tz drvi n deyir (N V_
kimin yazd a/ac yaxtl-vaxtnda iirir v zirov); ABDAL (khn.) Hayqnb syldi:
stnd gec-gndz yarpaq kimi titryirdi - x get, abdal! u byk mri klklr dal
(A.aiq); HB Bunlarn da malicsi bir dal; trk, sslnrk gzdirdi (M.Mfq);
mxtsrc nbz baxandan sonra ciblrin QLNDR {khn.) Trhhm glib dedi
dn xsty kin, hb v iltm vermkdn qlndr; Yox is siminiz, zriniz yr;
ibart idi (C.Mmmdquluzad); ML
Qnat eylorom dydn, yadan; N var
HM (driy srtm drman) O yaatmaq
is sirgm qonaqdan (Q.Zakir).
mlhmin evrilir; Saaldar drdi, mrzi
2. drvi bax yoxsul
(M.Dilbazi).
drya bax dniz
2. drman bax lac 1
DRYAZ {ot, taxl bimk n uzun
drmanxana bax aptek
sapl alt) Dan z qularla birg oyanmaq;
DRMANSIZ, DAVASIZ [Cavahir:]
Mn davasz, drmansz saaldm (M.H- Dryaz ala-ala ehd yuyunmaq (hri
seyn); BDRMAN (kl.d.) Bir nzr Ioli- yar); KRNT z yerlrind taxl krnti
lobi-canan eyl, ey hkim; areyi bu il, oraqla bin, gdk taxl ox vaxt yolub
drdi-bidrman eyl, ey hkim (Natvan); trs-avand balayan, ulaqlara yklyib xr
BDVA [Mllim:] Nnm do deyir: ..Ay manlara dadan Veli indi grrd ki, taxla
bidva drd dm, bir ct bama da in kirlr (. Vliyev); KLNT {dial).
mn ox grrsn (mnzminli). DRZ Xurcunlu kii drzidn sorudu:
DRMK tirli gl olaydm, llrinl Usta onda sabah yeno Arbatandan hr
drydin (M.Rahim); DRMK Adam gedcym (H.Abbaszad); XYYAT A
var dolanar shran, dz; Adam var, d- alaq, lvan adr; Nax vurubdu xyyat
rr gl, nrgisi (Abbas ve Glgz); Z- (Aq lsgr).
MK [Cahan:] mndki o gllrin; n dsgah bax dbdb
gzlin zrm (.Hacboyov). dsgahl bax dbdbli
drrak bax 1. dnc 1; 2. al I dsgir bax sbt 1
drrakli bax 1. dncli; 2. urlu 1. DSMAL (burun, gz silmk n
drraksiz bax dncsiz para, l, cib yayl) O, lini salb mnim
DRS Bah!.. Bu imi rir.sv-usuli-codid? 1 cibimdn dsmalm xartd, gzmn yan
Yo...x! Yo...x! Oul, mktbi-syand bu! sildi (.fndiyev); MNDL [Sitar:] Gz
(M..Sabir); TDRS ... bu... birsinifli mk- yam mndilimin ucu il qurudaraq nm-
tblrin tdris plann hazrlayan xsusi ko- dki yay kimi btsiz-bnizsiz bir vcuda
missiyann protokoludur (C.Mmmdqulu- baxdm (A.aiq); YAYLIQ O yyrb men
zade); THSL Thsili-lum etm ki, elm tlnmi, tr-tmiz el yayl gtirrk
afti-candr (M..Sabir). cibim qoydu (.fndiyev).
96
Dsmal Dyant
2. dsmal bax mhrba dndnnek, lzgi xncrinin dstsindn ya
I DST, KOMPLEKT pb namusla lmk! (S.Rhimov); DST-
II dst bax ol 1 GR Bablal muzdur nalac amadann
dstar bax mmamo dstgirsin yapb, Qanltp trf z
dstavz bax 1. dlil, sbut; 2. bhan qoydu (S.Qonizad); QBZ (khn.) Zaki
I 1. DST (bir ne adamn bir yerd rin qtlin bsdir nigahm; l vurma qbzeyi-
olmas) Bu halda mslman qadnlarnn xncr istmz (Q.Zakir); SAP O, pristav
dstsi glib keirdi (S.S.Axundov); FVC qamsnn sapn kmsinin boazna ke
(khn.) [Aa Mhmmd ah Qacar:] li irdiyindn, addm atdqca allaq tovlanr,
xann qoununun bir hisssini azad elsinlr 0nun a bndli akasna dolard (S.R-
v qalann sair fvclr paylasnlar (.Haq- himov); TUTACAQ (bax).
verdiyev); YIIN Dftrxana qarsnda bir 2. DSTK (telefon aparatlarnda) Bir-
yn kndli vard (M. Hseyn); QRUP. (ion telefon zng vurdu. Adil dstyi gtrd
2. DST (quldur dstsi) Sonra da m- (.Qasmov); TRUBKA Bxtiyar bir li il
lum oldu ki, dst knd basqn dzldib.. bayraqdan yaparaq, o biri li il telefon
(M.brahimov); BANDA Odur ki, Ilitlcrin trubkasml
g
.H
t r
).
d ( M s e y n

bundalar qrb trf qovulduqca, dnya DSTKLMK, ARXA DURMAQ,

mdniyyti de barbarlarn lindn yaxa MDAF ETMK, TRFN SAX
qurtarr (M.Hseyn). LAMAQ
II dst bax dstk I; sap 1; mac DSTKL (dstyi olan) [Qlnc:] Bu
III dst bax 1. taqm 2; 2. karvan
gm dstkli qlnc mn atar.. (M.H
DSTBAI (hr hans bir quldur v ya
seyn); QBZL Belind qbzli xncr
oru dstsi bas) Lakin dstba araya
olan bir kii iri girdi (.fndiyev); SAPLI
soxulan bu artq adam xannaq istdi (Mir 1
Qoca lindki uzun sapl beli havada sdir-
Clal); ATAMAN [Slim ahlara:] Ataman
sdir cavab verdi (M.Hseyn).
grk sbirli olsun (.fndiyev).
dstrxan bax sfr
DSTBDST Gls d yanna
; dstgir bax 1. kmki 1; 2. sir 1
dstbdst; Yatd dz iki ay arxas st
(B.Vahabzad); ALAY-ALAY Glin alay- dstgir bax dstk I
alay\ Glin nsillr; Hammz bir nfs, bir 1. DST-XTT, L YAZISI (bax)
rk kimi (S.Vurun); BLK-BLK 2. dst-xtt bax savad
[sgrlr] mktbin hytind dayandlar; dsti bax lst
crg-crg, bliik-blk (.xl); DST- dstur bax L tlimat; 2. dstur 1
DST sfndiyar he kimi grmrd, htta dsturlnl bax tlimat
el bil dst-dst qab uzaqlaan insanlarn dt bax shra
asimana ucalan alama sslrini de eitmidi DYANT (z sznn stnd durma)
(M.Hseyn); QATAR-QATAR Qatar-qatar | [Glsm:] Adamda grk bir az dyant ol
olub qalxb havaya; N xbsz asimana, sun (X.Hasilova); DZM [Buac] z g
dumalar! (M.V.Vidadi). cn, evikliyini, bdninin dzmn sna
dst-dst bax dstbdst yrd (M.Rzaquluzad); NAD [Jenya:] nki
1. DSTK (bir eyin tutulacaq yeri) mn qadn olsam da, yen d mnd bir kii
[Qnimt:] 100 min dinar qzl, bir d ds- inad vardr (M.S.Ordubadi); MTANT
tvi mirvari il bznmi bir qlnc (M.H- Sbrim, mtantim da ola, sndrar qmin;
seyn); DST [Alagz:] albayra yollanb Bu ayrlq dan qracaqdr kmr, ata! (h-
Frzlini tapmaq, onun fikrini Qaragildn riyar); SBAT Bizimdir yksli, bizimdir
97
Dyantli Diba
qanad; Bizimdir mtant, bizimdir sbat dymmi bax kal
(M.Mfq). dyyus bax binamus
DYANTL (z sznn stnd duran) dyyusluq bax binamusluq
[Hmid Balaca] dyantli adamm (H.Ab DV Ar uval yklnmi dvlr qa
baszad); DZML Dorudan, onun q tarla dzlb, sbirli addmlarla glirdi
dr dzml, cfake mxluq yoxdur (S. V (M.Hseyn); NR (erkk dv) [Ortancl
liyev); MTANTL Mnim xalqm... Tor qz:] Yax add... nr, yni dv, norbala,
paa baldr zldn; Mtantli, dzml yni dv balas (A atl olan nal);
dr; Snamam men (H.Billuri); SBATLI, ARVANA (bax).
DNMZ Sn dnmz balqsan; Yolda DV (dvy baxan adam, dv sax
larn sbatl (M.Rahim); DAVAMLI, layan; dvnin ban kn adam) [Kondli-
dy bax daxma lrden biri:] Bizim qabamzda iki- a-
dynk bax omaq rql dvi n dana bilck? (C.Mmmd-
dyr bax qiymt quluzad); SARBAN Dvni sarban yr
dyr-dymzin bax ucuz (Ata. sz); Sa trf ard solundan bir az;
dyrli bax 1. bahal; 2. lyaqtli 1 Sariban taylar etmkin taraz.. (M.Rahim).
dyidirmk bax dyimk 1 DYK (altpaltar) Rbaba olu n
DYLMK (baqa cr olmaq) [Araz:] dyik, azuq qoyub heybsini balad
Dyiilmk tbitin qanunudur (A.aiq); (H.Abbaszad); CAMAIR [Ev xanm:]
DYMK Onlar be ilin rzind dyi Qulluqu camar ardnca getmidir (T..Si-
midilr (M.Hseyn). mr).
1. DYMK Sevgilim, camaln gn, 1. DZGAH (tex.) Fikri, dncsi yeni
aya dyimrm! (S.Rstm); DYDR dsgahdr.. (M.Rahim); STAN ..bu stan
MK Qaay shbtin smtini dyidirmy yksk mhsuldarlna v mhsulun la
ald (I.Mlikzad); VZ ETMK keyfiyytl buraxlmasna nail olmaa imkan
Aylar kedi, il oldu, vz etdi gn-gn; vermidir (Qzetlrdn).
Zaman verdi hkmn.. (B.Vahabzad); 2. dzgah bax pitaxta
MBADL ETMK. DIBIR, TK (erkk kei)
2. dyimk bax dyiilmk dbrllk bax kk I
DYMDR (tez inciyn, tez ksn d bax vrm
adam) [Cmil:] Yamanca dymdrsn dlamaq bax vromlmk
ha, sninl zarafat elmk olmur... (.Qa- dlr bax 1. qotur; 2. sfil, sfeh
smov); KSYN Ax sn ksnd; Ay drmamaq bax qalxmaq 2
ksynim; Mnim ks a; Biirnim yox! DIRMIQ, DARAQ, NG (knd tsr
(N.Xzri). rfat alti)
1. DYMK Yava-yava dyr bitr; 1. DIRNAQ Gzlrinin yalar, drnaq
Lzztli, dadl meyvlr (A.Shht); lar ile dartb daldqlar yanaqlarnn qan
YETMK ..itillr byyr, bam ba siftlri uzunu axrd (.Haqverdiyev);
olar; Meyvlr yetir, kefim a olar CIRNAQ Arvadnn crnaqlar grnr ki,
(A.aiq). ox iti imi (C.Mmmdquluzad).
2. dymk bax yxlmaq 1 2. drnaq bax caynaq
3. dymk bax getmk 1 dar bax l 1
4. dymk bax glmk diabet bax kr 1
5. dymk bax srtmk 1 diba bax mqddim
98
Didar
didar bax 1. z; 2. grn
did bax gz 1
1. DDK, DDLM (yun haqqnda)
2. didik bax yrtq I 1
didimk bax dalamaq
DFTONQ (dil.), CTAVAZLI Dif-
toqlar, yaxud baqa szl, ctavazllar m
rkkb mxrecli sslilrin xsusi bir nvn
tkil edir (N.Mmmdov, A.Axundov Dil
iliy giri),
dig bax glincik
digr bax baqa 1
dik bax 1. yoxu; 2. sldrm
3. dikin; 4. aquli
diklmk bax qalxmaq 1
dikltmk bax qaldrmaq
DKLMK (bir ey baxmaq) ..olann
qara gzlri iynimin stndki elana dikil
midi (.Babayeva); DRNMK Gzlr
qr rngli torpaa dirnir (M.brahimov);
ZLLNMK ..qaran olann gzlri
mn zillndi (.Babayeva).
DKN, DK, MUDU (dik halda)
diklnmk bax qalxmaq 1
dikmk bax zillmk I
diksinmk bax 1. iyrnmk; 2. qorxmaq;
3. sksnmk
diksiya bax tlffz
diktator bax hkmdar
diktatura bax hakimiyyt 1
DQQT, FKR, HU (bax)
11. DL (dil., nsiyyt vasitsi), LSAN i msi gln bir proje il ortala xd
(khn.) Ancaq o sfr d az lzztim;
Mnim z dilimdir, z lisanmdr (B.Vahab-
zade); ZBAN Elm gznin kfr zban-
larda byandr; Txfr niandr (M..Sabir); (dil haqqnda elm) Dililik anlayn ifad
LHC (khn.) Mcnunu deyrlr hli-
idrak; rar ltifi lhcsi pak (Fzuli).
2. DL (atat.), ZBAN (kl.d.) (az bominlrindn istifad olunur... dililik d
luunda orqan)
II DL (mus.), KLAV Bstkarn bar
maqlar drhal pianonun irmay dillri z
rind gzdi. Knl mahnnn ilk misrasn
Dilmk
demidi ki, bstkar llrini klavilrdn
kdi (X.Hasilova).
III dil bax rk
IV dil bax 1. slub; 2. nitq
dilara bax rkaan
dilazar bax insafsz
dilazarlq bax insafszlq
dilbaz bax rkaan
dilbr bax gzl
dilbst bax vurun
dilbilmz bax qanmaz
DLBR [Xudayar by Vliquluya:] Mn
el gman edirm ki, anannan dilbirsn
(C.Mmmdquluzad); HMZBAN
(mc., kl.d.) Gl il hmzban olubdu bl
bl... (Q.Zakir); HMFKR (bax).
dilcavab bax ifahi
DL (dililik elmi il mul olan adam)
Dilin inkiaf ve tmizliyi mslsi hr dili
v yaznn qarsnda duran n mhm ve
mqdds vzifdir (A.aiq); DLNAS
(khn) Bundan lav, lifbamzda olan nq
sanlardan baqa, rb dilini yrnmk bizim
n, dilnas olmadmza gr, baqa bir
tinlik d trdir (M.F. Axundzad); FLO
LOQ (Vilhelm fon Humbolt) tarixd filosof,
filoloq, dvlt xadimi... kimi mhurdur
(A.Qurbanov); LNQVST Azrbaycan!
Azadlq! Qoy bu iki klmni yrnsin drin-
drin; Snin linqvistlrin (X.Rza); LSANI
(khn.) Dnn imla qurultay qapand. M
hur lisan Abdulla Tazad toyuqlarn gl
(.Haqverdiyev).
DLLK, DLNASLIQ, FLOLO
GYA, LNQVSTKA, LSANYYT
etmk n Azrbaycan dilind dililik, dil-
naslq, linqvistika ve dil haqqnda elm ter
biyyatmzda linqvistika termininin d il
nilmsin rast glirik (A.Qurbanov).
dilk bax arzu
dilmk bax arzulamaq, istmk 1
99
Dilni
DLN [Sultan:] Qoy hams yansn,
balalar qaplara db dilni olsun (S.R-
himov); GDA (mc.) [Frman by:] lim
rkin baxan bir gda; Salb varlm bir
yanar oda (S.Rstom); SAL (kl.d.) Sail,
qapdan baxma biz, pis gz atarsan! ox
qanqma, durram, el vurram ki, batarsan!
(M..Sabir); YOLU [Beyrk:] Monyurd-
suz-yuvasz bir yoluyam (Anar),
dilnipay bax sdq
DLNMK, DLNLK ETMK,
L AMAQ, YOLULUQ ETMK
dilflrib bax mftunedici, cazibli
dilflruz bax rkaan
dilgir bax dilxor
dilgu bax rkaan
DLXOR [Mmmd:] No olub , Topal,
bu dilxor vaxtmzda yen n gznn qara
sm sxrsan? (.Qasmov); DLGR (khn.)
Qotur Smdin szlrini ham istifar etdi,
usta Aabala is dilgir olub dedi: - Qlt
elm, mlun... (mnzminli); MYUS
[Nemt] yorun ve myus bir halda ev d
nb yatd (mnzminli); OVQATI TLX
Axam xan ovqat tlx ev qaytd (mn MAQ [Mslim v Nzakt] yorunluqlarn
zminli); PRT Ayna xanm prt kimi idi
(M.Hseyn).
DLXORLUQ, KEFSZLK, OVQAT-
TLXLK
dilxoluq bax 1. adlq; 2. zarafat, mazaq
diliac bax acdil
diliirin bax irindil(li)
dilke bax rkaan
dilmanc bax 1. trcmi; 2. vasiti
dilrba bax 1. rkaan; 2. gzl
dilrbalq bax gzllik
dilsiz bax 1. lal 1; 2. yazq 1
dilsiz-azsz bax yazq 1
diladlq bax sevinc
dilnas bax dili
dilnaslq bax dililik
dima bax beyin
I DMDK Qaay dimdiyini suya vurub,
oradan kiik bir balq xard (S.Rhimov);
QAA [Piri Fani:] Sizlrdn hr biriniz
100
Dindar
znz n n istsniz simurq qaas il
drib atar (S.S.Axundov).
II dimdik bax ax 1
DN r-arvad v din mslsind Hsn
khn ata-baba yolu il gednlrdn idi
(M.brahimov); MZHB [Molla Sadq:]
Camaat, hamnz snnsnz, mzhbiniz
dn dnmyin, kk elmyin, sonra axiret
dnyasnda chnnm oduna yanarsnz
(.xl),
dinc bax sakit 1
dincli bax istiraht
DNCLMK [Adil] bir qdr dinc
lndn sonra paltarn dyiib redaksiyaya
getdi (.Qasmov); DNCN ALMAQ
Napoleon sgrlrindn biri demidi: Biz
burada dincimizi almaq midind idik
(M.Hseyn); STRAHT ETMK Hmz
bir az istiraht edib qalxd (.Qasmov);
NFSN DRMK [Hmid:] yl,
nfsini dr, sonra deyrsn grk n oldu?
(H.Abbaszad); RAHATLANMAQ [D-
mirov] arpay zrind oturub rahatland
(S.Rhimov); YORUNLUUNU AL
almaq n yolun knarndak hamar bir da
n stnd yana oturdular (.Yusifolu).
dinclik bax 1. slh 1; 2. min-amanlq;
3. istiraht
dini bax dindar
dinilik bax dindarlq
DNDAR (din, Allaha inanan, din xa
dimi) Ba sal, ayaq kmli, mrt-mrt
dananlar; Din qdri bilib, mmin dindar
olacaqdr!.. (M..Sabir); AZIDUALI,
MOLLAGUN (khn.) Hac Hseyn h
mi tsbeh evirn, azdual, mollagun
bir kii idi (S.Rhimov); DN HL Din
hlin d kf olur axrda mmma; Dinsiz
liyi dinindn alrm kii zira (M.S.Ordu-
badi); DN (bu beyd:) O, mbariznin
bu qdr uzun srmsind yerli znginlri
v dinilri tqsirli grr ki, onlar Elxana
maddi ve mnvi yardm gstrir (C.Cab-
barl); DNPRST Mina xanm dinprst
Dindarlq
fanatiklr kimi z flsfsin, z qaydasna
sadiq olduundan heyatda baqa flsflri,
baqa qaydalar grmrd, grmk istmirdi
(M.brahimov); DNPRVR (khn.)
lemayi-izami-dinprvr; Fqrayi-qy-
yuri-hr kivr (M..Sabir); MMN Tan
mni bel mmin; Bel dindar adam kimi
(M.Rahim).
DNDARLIQ, DNLK, DNP-
RSTLK, DNPRVRLK, MMN-
LK
dinda bax hmmezhb
1. DNDRMK [Firat] mhkm za
man ahidlri dindirib, onlar drstldir-
mk istyirdi... (H.Abbaszad); DANIDIR
MAQ Mhkm sdri... bir ne ahidi d
dandrd (M.Hseyn); STNTAQ ET
MK Mdir tlblri bir-bir kabinet a
rb istintaq etdi (A.aiq).
2. DNDRMK ...Yan xlvtd grdm;
Dindirmdim doyunca (Bayat); DANI
DIRMAQ [Bax by] blk d Nvrstni
dandrmaq, bir azm yoxlamaq n
gzlyirdi (.Abbasov).
dingln bax ting
dingi bax ting
DNLMK str-istmz skamyann
arxasna syknib bu ltif ssi dinlmy
balad (M.Hseyn); ETMK Eidin, n
deyir; ki gn vvl; Niy gecikmidin?
Bundan dan gl! (M.Rahim); QULAQ
ASMAQ [ahmmmd:] Mn qulaq as...
(S.Rstm); QULAQ TUTMAQ Ol sz
tutma qulaq, mn kdiyim efqane tut
(Fzuli); QULAQ VERMK [Nisbyim
xanm:] Htta bir gn mn qap dalndan
qulaq verirdim (M.S.Ordubadi); GU EL
MK {khn.) Kaz sn a gstrir z
sineyi-safm; Gu eylm lafn (M..Sabir);
GU QILMAQ (khn.) Gu qlginn bir
sadlr... (C.Memmedquluzad); ML-
TFT OLMAQ [Maral:] Mirz, bir yann
yer qoy, mn yax miiltfit ol (S .Rhman).
DNMK, DANIMAQ Dinm, da
nma, yat bala, sn deyn olmayb hl!
Diri
(M..Sabir); DL AMAQ xtiyar dil ab
bu vaxt shndn; Baqas deyilm, mn
yalnz sizm... (S.Vurun); DL GL
MK am da dil gldi birdn; air, n tez
qocaldn sn? (S.Vurun).
dinprst bax dindar
dinprstlik bax dindarlq
dinprvr bax dindar
dinprvrlik bax dindarlq
DNSZ (din inanmayan, hm isim, hm
d sift kimi) Satrsan xaprst; Satrsan
mslmana; Dinsiz d satrsan; Girs gr
dkana (M.Rahim); BABI (mc.) Din iman
danb, yoldan azbdr, babdr (M..Sabir);
BDETQAD ..Seyyid, o da snin kimi
bdetiqaddr (S..irvani); BDN [Aa B
ir:] Prvrdigara, dnyada nec bidin adam
lar yaradbsan! (M.F.Axundzad); MOL-
TANI (dan.) [Axund:] [Qz] lap moltanya
da nikah etmy hazram (C.Cabbarl);
MLHD (khn.) ..ona kafir v mlhid nam
verrkn ondan qamaa, onu thqir etmy
balamlar (A.aiq); MRTD, LAMZ-
HB (sy kimi d ildilir) [Krbelay
Hsn:] Bu da, bu mrtd qz, lamzhb qz!
(mnzminli); FASQ, KAFR (bax).
dir-dirrik bax avadanlq
dirxan bax parlaq, iql
dirk bax 1. dayaq; 2. kmk, havadar
dirmk bax 1. sykmk; 2. zillmk II
dirnmk bax 1. syknmk; 2. dikilmk
DR llr el bilirlr ki, dirilr hmi
halva yeyir (B.Bayramov); CANLI Ucalan
heykl canl bir insan kimi grnrd (S.R-
himov); Mn d bir insanam, mn d can
lyam... (S.Vurun); DRGZL ..halbuki
dirigzl arvad ola (.Hacbyov); SAG
[Fatma:] gr anan sadrsa, Allah mrn
uzun elsin, yox vfat elyibs, torpa rahat
olsun (H.Abbaszad); YAAR Sni mtlq
cahanda var sanram; Bizim il sni yaar
sanram (A.aiq); ZHYAT [Aqin:]
mirlmmin xlifnin iradsin qar bir
zihyat dura bilmz. Ayrln! (C.Cabbarl);
ZND (khn.) Hr zaman zindym, hr
101
Diriba Dorudan
zaman gncm; ahlar mat edn canl t- diyarnas bax lknas
rncom (A.aiq); SALAMAT (bax). diyarnaslq bax lknaslq
diriba bax 1. hazrcavab; 2. zirk diy bax qanbahas
diribalq bax zirklik diz-diz bax zbz
dirigzl bax diri DODAQ Doda krdir, gftar rbt;
dirilik bax 1. varlq 1; 2. yaay 1 N fayda, eylmz irin mhbbt (M.P.Va-
1. DRLMK, CANA GLMK, qif); LB (kl.d., air) Ey dhan kr,
CANLANMAQ, DRLMK lblri bad; Gl camaln eq hlin ayin
2. dirilmk bax xortlamaq (M.V.Vidadi).
dirrik bax bostan 1. DOMAQ [Yasmn:] Baba, dnm
dirriki bax bostan taleyim burada da mni rimin yannda xcil
distansiya bax msaf etdi, qz dodu (S.S.Axundov); BALALA-
D ah! dey o, gzl dilrini gs MAQ (heyvanlar haqqnda) Kei o vaxt
trrk qhqh il gld (.fndiyev); balalayr ki, balas phrlikd yarpaqlar ara
DNDAN (kl.d.) Cnab fndi... bu ne snda gizln bilsin (M.Aslan); KK-
vaxtlarda tamah dndatm gec v gndz tiz LMK (vulq.) (thqir mqamnda) Qz
etmy mul olub... (C.Mmmdqulu- kklynd, adam bilib subaylm il 40
zade). manat xrc ddm (Mir Clal).
dirmk bax ccrmk 2. domaq bax xmaq 1
dilmk bax 1. tutmaq 3; 2. almaq II domayan bax sonsuz II; qsr
ditkn bax soyuq 1 1. DORU [Cabbar by:] El bu dsgah
ditdili bax acaqanad lardan grnr ki, kii byk adamdr; doru
I DVAN (oturmaq v yatmaq n yum buyurursunuz (N.Vzirov); N (arx) [S
aq taxt) [Gvhr xanm:] Snm, mni qal nm:] Vaxsey, evim yxld, yuxum in xd
dr, divann stn apar (S.S.Axundov); (M.brahimov); DRST Daha Knl
KANAPE Midhd fndi bihu olaraq zn saxlaya bilmyib, onun barsind d
kanapenin zrin srildi (mnzminli); rst yrndiklrini bir-birinin dalnca zn
QNP (khn.) skndr grb, yum vurdu (X.Hasilova); DZ (dan.) Onun de
aq qpin stnd oturdu (mnz diklri hmi dz xrd (M.brahimov);
minli); SOFA [Sitar:] Artq bir az zm DZGN Lakin bu suallarn he birin
toplayaraq sofann zrin oturdum (A.aiq). dzgn cavab vermk olmazd (M.Hseyn);
II divan bax klliyyat GERK Lbin emyi-heyvan dedilr,
III divan bax mhkm gerk imi (S..irvani); HAQQ Boul
divan-dr bax mhkm mu n qdr haqq dananlar (S.Vurun);
divan bax dli 1 HESAB (dan.) [Teymur aa:] Bu hesabi
divanlik bax dlilik szdr.. (M.F.Axundzad); SHH [Vli:]
divansr bax dli 1 Bli, bli, aa shih buyurur... (F.Sadq-
divanthr bax dlisov zad).
1. DVAR (tikiliy mxsus divar) Gnc 2. doru bax sar 1; trf 1
tfngini yer qoyub, divarn dibind uzan DORUDAN [ahbaz:] rfnis, do
m Osmana yanad, glmsdi (mnz rudan, sn bel bdgman olubmusan
minli); SDD Qzb dalalar ad hddini; (M.F.Axundzad); CDDN (khn.) Gz
Dadb yann rk sddini (S.Rstm). lnmyn dnalm icadna ciddn; Him-
2. divar bax hasar mt edn insanlanna kr, xudaya! (M..Sa-
diyar bax lk bir); LHQ [Naalnik:] lhq byk mr-
102
Doruluq
hmte layiq imisn! (M.F.Axundzad);
FLHQQ (khn.) Filhqiq bir mla
hiz edk grk... (C.Mmmdquluzad);
GERKDN Mon lrm ikdn;
zm rtn milkdn; Yad glr, a sy- kaflarda (.Haqverdiyev), Qafar., kafdan
lr; Anam alar gerkdn (Bayat); HQ
QTN [Brbrzad:] Hqiqtn onu g
rnd bdnimd bir tlatm olur.. (S.Rh-
man); VAQN Amma Mhmmdhsn
mi vaqin alad (C.Mmmdquluzad).
doruluq bax 1. hqiqt, dzlk 1; 2. s
daqt
dou bax gndoan
DOULMAQ Sentyabrn 12-d 1887-ci
ild ua hrind doulmuam (mn o zaman.. tnffslrd olanlarn papan
zminli); ANADAN OLMAQ (fr.v.) Vaqif
Qazaxn Saatl elindn idi. XIII srin vvl
lrind Qraq Salahl kndind anadan ol
mudur (mnzminli); CAHANA GL
MK Glnd Mhmmd gldin cahana;
Gednd Mhmmd Fzuli getdi, - dedilr
(B.Vahabzad); DNYAYA GLMK
(fr.v.) O bizim dalarn qoynunda dnyaya
glib, orada byyb... (M.brahimov); T
VLLD ETMK (TAPMAQ) Byk
airimiz [S..irvani] irvan hrind
tvlld etmidir (A.aiq); MTVLLD
OLMAQ (khn.) [Mvlana Felki irvani]
amax hrind miitvlld olubdur
(S..irvani); ZHUR OLMAQ Nec ki,
sn zhur oldun anadan; Mn gl bilmdim
bu qmxanadan (Molla Cm).
1. DOKTOR, ELMLR DOKTORU
2. doktor bax hkim 1
doktorluq bax hkimlik
DOL (khn.) (mal drisindn v yaxtd
brezentdn tikiln maye qab) Yax yadm
dadr o dol, daara; Hrlnib neft kn
gzbal at (M.Rahim); TULUQ ..O, do-
lamaarx hrldib tuluqla quyudan su e
kirdi (mnzminli).
DOLAB (kitab, paltar, qab-qacaq, y
maq n kaf) Knln anas paltar dolabn
ad (X.Hasilova); QARDEROB (paltar
kaf) [Vesfyy:] Btn qarderobum onun
Doluxmaq
ald paltarlarla doludur (R.Rza); QFS
Burada n yoxdur?.. Qfslrd top-top it,
para (.blhsn); KAF [Kitabpayla-
yan:] O qdr lazml kitablar var ki, ..bu
stol stn boqab v ngl qoydu (.bl
hsn); RF (bax).
dolaq bax patava
1. DOLAMAQ Qara olan is gln qa
dn aqdan-aa dolamaa alrd
(M.Hseyn); L SALMAQ [Msum:]
Sn mni l salma Firngiz, intiqam almaq
n gstrdiyin cidd-chd bsdir (B.Bay
ramov); LA ELMK (ETMK) Sayal
qoyar, kazdan zn b dzldr, ona-
buna la edrdi (.xl); SARIMAQ [F
rc:] Ay, sizi, bi mllim. Mn zm ca
maat dolayram, siz d indi mni saryrs
nz, qoy oturmuuq (Anar).
2. DOLAMAQ [Duma:] ay bandan
glirkn salarm llrin dolad, kndin
iindn srd (C.Cabbarl); SARIMAQ
O llr., chr dolandrmaqdan, ll sar
maqdan qabar olub.. (.blhsn).
dolanacaq bax yaay 1
dolandrmaq bax 1. frlatmaq 1; 2. saxla
maq 2
dolanacaq bax yaay 1
dolanmaq bax 1. frlanmaq; 2. gzmk 1;
3. yaamaq
1. DOLAIQ, OX MRKKB,
HLLM-QLLM, QARIIQ
2. DOLAIQ, ANLAILMAYAN, QA
RIIQ
3. dolaq bax prtlaq
dolamaq bax 1. prtlamaq; 2. gzmk 1;
3. veyllnmk
dolay bax 1. yol 1; 2. dng
dolun bax 1. kk I; 2. yetkin
1. DOLMAQ, BRMK, TUTMAQ
(hr trf yaylb tutmaq)
2. dolmaq bax girmk 1, 3
dolubdnli bax kk I
doluxmaq bax doluxsunmaq
103
Doluxsunmaq
DOLUXSUNMAQ nd krpni bir do,
iki do pd, doluxsundu.. (B.Bayramov);
ALAMSINMAQ Kiikbyim alam sna
raq bama onun lindn alb, hasarn s
tnd oturdu (mnzminli); DOLMAQ
O doldu, qa-qaba... aa salland (S.R
himov); DOLUXMAQ Aqilin ryi hyatn
bu canl romann dinlmk n rpnd,
z iso duymadan doluxdu (S.Rhimov);
GZLR YAARMAQ Xasayn gzlri
birdn-bir yaard, ban yer dikdi (A.aiq).
doluvcudlu bax kk I
DOMBA (gz haqqnda) Arel dniz k
pyn bnzr domba gzlrini onlarn a
zna dikrk., mxsusi bir vziyyt almd
(A.aiq); QABARIQ O,... yumru v qaba
rq gzlrini rqibin zillyrk, tez-tez
hlqumunu qaldrb-salrd (M.Hseyn);
PRTDK Murad iri, prtdk gzlrini
Velil Cavadn zrind hrly-hrly
dedi.. (.Vliyev).
I DON Yeni dbd tikilmi donun t
yind qrlar vard (H.Abbaszad); KAF-
TAN (khn.) Uzun pesilli yhudilr, hsir
apkal, tikmli kaftanl kndlilr bazara do
lumudular (mnzminli).
II don bax 1. axta I; 2. buz 1
donqa bax donqar
donqabel bax donqar
DONQAR (belind donqas olan) Yanak
drsi sxb yazn suyunu xarb, elyib
yribel, donqar (M.brahimov); DONQA
Bnyad.. donqa belini gcl sryrm kimi
yava-yava yeriyn caninin ardnca baxd
(.blhsn); QOZBEL Ne giindon
sonra Fatmanis palaz qonusu dllal qozbel
Pirquluya satb, bir qoyun alb qurban ksdi
(.Haqverdiyev); DONQABEL.
DONQULDANMAQ (dodaqalt v ya
z-zn naraz halda danmaq) Kepkal
olan Adilnin saatn ab ata mal kimi
cibin qoydu v donquldand (.Qasmov);
DEYNMK [Qndab] z-zn deyindi
(B.Bayramov); MIRILDANMAQ Kblo
Novruzli ssdn tng glib mrldand
104
Dost
(H.Sarabski); MIZILDANMAQ Muxtar
yen d nzrini evirmdn mzldand
(B.Bayramov); SYLNMK [Qndab:]
Bir baqas da onun szn qvvt verib
sylndi (B.Bayramov).
I DONLUQ, PALTARLIQ (para)
II donluq bax maa
L DONMAQ (su haqqnda) Dondu aylar,
bulaqlar; Qardan krk geydi dalar (.C-
mil); BUZ BALAMAQ Volqa ay buz
balamd (H.Abbaszad); BUZLAMAQ.
2. DONMAQ (tccbdn, qorxudan v
s.-dn tutulmaq) Dondu yerind Nigar;
Gln manlar qfil; Haray salb dayand
(.Krim); BUZLAMAQ Tli olduu
yerind buzlayb qalmd (M.S.Ordubadi);
DONUXMAQ Rhim by tccbl do
nuxdu (M.Hseyn).
3. donmaq bax mk
donos bax xbr 1
donosbaz bax xbri 1
donosbazlq bax xbrilik
donosu bax xbri 1
1. DONUXMAQ Rmziy donuxub qal
md (S.Hseyn); DL TUTULMAQ
Qaraca qzn qorxudan dili tutulub cavab
ver bilmdi (S.S.Axundov); NTQ TU
TULMAQ (QURUMAQ) atld heyrt
dn onun qalar; Gz dumanland, nitqi
tutuldu (B.Vahabzad).
2. donuxmaq bax donmaq 2
dopu bax bsti
dopdolu bax azbaaz
DOST (baqa bir xs yaxnlq) ziz
dostum, unutma, mni; Ayrlmaram bu sahil
dn (S.Rstm); ANA (khn.) [Mozalan-
by:] Tz anam da ald qzetlri qatla
yb qoltuq cibin qoyub, gedib bir krs
stnd yldi (.Haqverdiyev); ARQA-
DA Dostum, arqadam, yoldam, dinl;
N sayaq unudaq biz bu arn (S.Rstm);
HBB (kl.d.) Gli-rxsarino qaru, g
zmdn axar qanl su; Hbibim fsli-gldr
bu, axar sular bulanmazm? (Fzuli); NS
(kl.d.) Bir nis v arkada varsa, o da bs-
Dostlamaq
ldiyi yksk ideal ve yksk fikirdn iba
rt idi (A.aiq); MUNS (rk dostu) Ey
mnim hrmtli oxucularm! Ey mnim mu
nislrim! (C.Mmmdquluzad); RFQ
(khn.) Rfqim v bacs palaz ile dnmi
otaa daxil olurlar (S.S.Axundov); YAR,
YOLDA Qriblikd yada dr yanarkn;
Ana, yolda, yar, msahib, ellr hey!
(M.V.Vidadi);
DOSTLAMAQ Davudla dostlamd
lar, o ara-sra icaz alb hr xanda
Hmidi grmy glirdi (H.Abbaszad);
DOST OLMAQ [Sartel:] Biz o vaxtdan
dost olduq (M.Hseyn); ANALAMAQ.
dostucan bax qovun
doab bax bekmz
DOVAN (l heyvani) Dovana bax,
dovana; Dovan qad bostana... (A.aiq);
XRGU (/kl.d., arx.) Bu yerd hmir olur
u xrgu; Gydn uamaz qanad alb qu
(Xtayi).
doymaz bax acgz(l)
L dl bax cins 1, cinslik
2. dl bax maya II
dllnmk bax mayalanmaq
dllk bax cinslik
dn-dn bax dflrl
dnm bax df
DNG Ayaz qabaqda tez-tez gedirdi.
Bir ne dng kedikdn sonra bir xarabaya
girdi (M.brahimov); DNCK Tarqova
ksinin dncyind rastmza bir ne
avtomobil xd (C.Mmmdquluzad); TN
[Fikrt] knin tinindki avtomat telefon
dan zng ald (X.Hasilova).
L DNMK (gedrkn baqa trf isti
qamtini dyimk) Davud gede-gedo dniib
arxaya baxrd, nigaran idi (H.Abbaszad);
BURULMAQ Onlar Firdovsi mehmanxana
snn yanndan saa buruldular (M.brahi
mov); EVRLMK ahin ss diksinib
gzn ad, qeyri-adi cldlikl arxaya ev
rildi (B.Bayramov); NMK [Xudayar
by] bir qdr gedib, nd sol ky stnd mlf kiblr (H.Abbaszad).
(C.Mmmdquluzad).
Dkz
2. dnmk bax qaytmaq
dnmz bax dyantli
dnk bax 1 vfasz; 2. xain 1
.
dnklk bax L vfaszlq; 2. xainlik 1
1. DRDAYAQLI, DRDQILI (drd
aya olan)
2. drdayaql bax heyvan 1
drdbucaq(I) bax drdknc(l)
DRDKNC(L) Krim day dnb
getmk istynd Azrbaycan qadn ya
dna dd, antadan xarb ... drdknc
tumbokann stn qoydu.. (M.brahimov);
ARGL Yan divarlardan birisind argiil
rngli pncrlr arxasnda zrli rivy
tutulmu gzglr vurulmudu.. (mnz
minli); DRDBUCAQ(Ll) O zaman Adam
geni drdbucaq klind tikilmi bir kar
vansaradan ibart idi (mnzminli);
KVADRAT Otan ortasnda., balaca kvad
rat stol qoyulmudu (M.brahimov).
drdql bax drdayaql 1, 2
1. D Bnvym, bnv; Dm
m dil-di; Mni gelinlr, qzlar; Drib
taxarlar d (Bayat); KKS Mnim yaram
deyilmi; Bu yazn kksn; ndi vurduum
yara? (B.Vahabzad); SN [Dada Da
daov] sinsini stola sykyib yerli-yersiz
szlri a kaza muncuq kimi dzr (.1-
drmolu); YAXA Aiqm ya xam ld;
yrnir ya xam l d; Tutdum hicran yaxa
sn; Grdm z yaxam ld (Bayat).
2. d bax mck, mm
3. d bax yamac
d-d bax lbyaxa
DKAI (dyin stn sriln a)
Glniso o biri otaqdan tz dka gtirib,
divar boyu qoyulmu yegan arpayn rah-
lad (.fndiyev); A (dan.) [Firngiz:]
gr irkli paltarn varsa ydr, yoran-
dyin an da xaracaam (B.Bayramov);
DKZ Tz dkiizii gtirib bu dm;
Anam arpayda yer ad mn (Z.Xlil);
MLF Glib grdlr ki, Mlayim ki
ini hoyotdo da qalann yannda uzanb,
dkz bax dka
105
Dmk
dmk bax 1. srmk 1; 2. vurmaq 1
dnmk bax 1. srilmk 1; 2. uzanmaq 1
dlk bax nlk
1. DDOLU, DODLU (ryi
szl dolu olan); RYDOLU
2. ddolu bax igid
1. DVLT [Xeyronse:] Qazandm
mk haqqnn mqabilind dvlt mn
yardm verckdir (.ldrmolu); HKU
MT [Xac:] Atam Mhmmd ah su ye
rin qan axdb, balar, tplr, csdlrdn
ibart dalar ucaldb hkumt l keinni,
n n? (A.aiq); SLTNT (khn.)
Bli, atann, atan kinlilrin lin qlnc vern
Nikolay siyasti, ax sltntidir... (A.aiq);
LK Vtn da olmayandan; olmaz lk
vtnda... (B.Vahabzad); HAKMYYT.
2. dvlt bax var I
dvltlnmk bax varlanmaq
dvltli bax varl
dvltmnd bax varl
DVR He bir dvrd humanizm israrla
inkar edilmdiyi dvrd olduu qdr vacib
v qvvtli deyil (Anar); DHR (kl.d.) Gr
bu ltifeyi ki, bn fifo/zn'-zmane smazam
(Nsimi); DVRAN, ZMAN, YYAM
[Vli:] Anacan, n elysn ki, zman
xarablab, dvran trsin dnb. yyam
dyiib... (.Vliyev); SR [Heydr boy:]
Prvrdigara, bu nec srdir, bu nec z
mandir? (M.F.Axundzade); DM mrn
n gzl dmlri varm (S.Rstem); GN
[Heydr by:] Ah, ken gnlr, ken dvr
lr (M.F.Axundzad); VAXT Vaxt dyirman;
mr dn... Bir doyumluq mhlt umdum
mrdn (B.Vahabzad).
dvran bax dvr; a 1
dvr bax traf 1
dyc bax alaq
dynk bax qabar
1. DYMK ..Havaxt deyindi, rim il
basb dydk (mnzminli); BUDAMAQ
(mc.) [Vidadi Vaqif:] gr sni bu mz
hbd grrlr; Yerbyer budayb zr, a
larsan (M.P.Vaqif); ZDRMK (dan.,
mc.) ..birdn olanlar geri dnb Davudu
106
Dymk
zidirrlr, lngidi... (H.Abbaszade); GO-
PAMAQ [Mmmdli:] Bacolu! ..O qdr
goparam cmdyin, iib dama dnrsn
(N.Vzirov); SLATMAQ (mc., dan.) air
eyxlr duyuq db haman maral lazmnca
islatdlar (. Haq verdiyev); KTKL-
MK rl arvad arasnda olan bel shb
tin nticsi o olard ki, Yusif Qaraca qz daha
da artq ktklrdi (S.S.Axundov); AP-
PARLAMAQ Bir d grrm bir asaqqal
cavan arvadnn sandan yapb, omaq il
apparlayr (mnzminli).
2. DYMK (qapn v s.) Fikrt divanda
uzanmd ki, qapn dydlr (H.Abbaszade);
DQQLBAB ETMK Bir az vaxtdan
sonra eitdi ki, qapn dqqlbab edirlr...
(.Haqverdiyev); TAQQILDATMAQ
Molla Qafar., qapya yaxnlab taqqldatd
(S.Rhimov); VURMAQ Hl am yemyi
hazr olmadan, iki qz bir do anas qapn
vurub iri girdilr (M.S.Ordubadi).
DYNMK (rk v s. haqqnda)
Ancaq rklri adi qaydas ile dynrd
(S.Rhimov); ATDANMAQ [Hac Murad:]
Daha tvidn qurtardm. Gr ryim nec
atdanr (S.S.Axundov); IRPMAQ Xasay
qamd. Onun uaq qlbi srtl rprd
(A.aiq); IRPINMAQ Vzirovun ryi h
ycan v qzbl rpnd (M.brahimov);
SMK Leyla, Zeynal aranda olan ye
rindn dik qalxd, ryi sdi (B.Bayramov).
dy bax mharib
DY Dstnin dylri shr
tezdn, bizimkilr hcuma balayanda, gz
lnilmdn almanlar zrin atlmal, me
dn keib dmnin at nqtlrini susdur
mal idi (M.Hseyn); CNGAVR Gird-
man cngavrlri byk meydanda dniz
kimi dalalanb tlatm gldilr (M.Hseyn);
MHARB (khn.) Azrbaycann mvqeyi
v halisinin mharib olmas Ataby hku
mtinin mhkm edilmsi n sas bir va
sit ola bilr (M.S.Ordubadi),
dykn bax mbariz
dymk bax 1. vurumaq 1; 2. dala
maq
Dzmk
DZMK [Azr baba:] Artq dzmyi-
rm, evimiz gl; vlad hsrtin tablamaz
rk (S.Vurun); DAVAM GTRMK
stiy-soyua gtirib davam; O khln atlar
apdnz mdam (S.Rstm); DAYANMAQ
[Hac:] N gun, ziyyt dayandq (C.Cab
barl); QATLAMAQ Qatlab dnyann
hor mhntin; Yeddi lay divarl oul b
ytd (B.Vahabzad); SBR ETMK
(ELMK) Get yuxuya, durma, a qarda,
holo! Qovzama ban, ocuum, sbr el!
(M..Sabir); TAB GTRMK zizinm
din bar; Dan bar, din bar; gid tab gtir
mz; Ya tikn min bar (Bayat); TABLA
MAQ vlad hsrtin tablamaz rk
(S.Vurun); TABLAMAQ [Bayram:] ..bu
drd nec tablam (M.F.Axundzad);
TOXTAMAQ Alayan laly alama de
dim; Toxta, dayan bir an (II.Billuri); ZH
MT (ZABA) QATLAMAQ Vallah,
bel bilsydim ki, axr bel olacaq, he vaxt
bu zhmt qatlamazdm (C.Mmmdqulu-
zade).
dzm bax sbir I, dyant
dzml bax sbirli, dyantli
dzmsz bax sbirsiz
DRAM (teatr sri; dbiyyatn nvlrin
dn biri) O [S.Vurun], ilk dramn yazanda
da hr ksdn vvl C.Cabbarl nnlrin YERNDN QALXMAQ
saslanmd (M.Arif); PYES Pyes zadgan
ailsin mnsub bir yyan hvali-ruhiyy
sini kskin boyalarla tsvir edirdi (A.aiq);
TMSL Hmin mclisd mrhum Mirz
Ftlinin Mrdi-Xsis Hac Qara adl
tmsili oynanlrd (C.Mmmdquluzad);
TMSLAT (khn.) Timsal n Axundo
vun be komediyas hesab olunan Srg-
zeti-mrdi-xesis adl tmsilat il ki, baqa
ibar il Hac Qara adlanr... (F.Krli).
DRAMATURQ (dram sri yazan) Dra
maturq S.Vurun slflri irisind C.Cab-
barl grkmli yer tutur (M.Arif); DRAM-
NVS Hor iki dibin [N.Vzirov v .Haq-
verdiyev] v M.Fetliye peyrvilik edn air
dramnvislrin vcuda gtirdiklri srlr
barsind Azrbaycan trklrinin dbiy-
Dustaqxana
yat adl mcmusind mfssl mlumat
verilir (F.Krli).
dramnvis bax dramaturq
DUA [vvlinci azarl:] Dua yazdrmaq
dan yoruldum (C.Mmmdquluzad); PTK
[Kndli:] Son Allah, buna bir duadan, pitik-
dn yaz (M.N.let.).
DUAI (dua edn adam) [Qoca:] Sn
dua ollam; k bu i bir oncam (B. Vahab
zad); DUAGU [Vaqif:] mrnz duagu
olar (mnzminli),
duxan bax meyxana I
duxi bax etir 1
1. DUMAN, N, SS Yenmi arxalq
istyirsn? Versn n, duman, sis dey
cksn (M.Rahim).
2. duman bax tst
dumbul bax dmbek
duracaq bax dayanacaq
DURBN Ordu komandan lindoki dur
binl Aslann hor bir zrbsini aydn grrd
(M.Hseyn); BNOKL [sgrlrdn biri:]
Mayor bayaqdan binoklla siz baxrd
(X.Hasilova).
1. DURUZMAQ, AYAA QALDIR
MAQ, YERNDN QALDIRMAQ
2. duruzmaq bax oyatmaq
L DURMAQ, AYAA QALXMAQ,
2. durmaq bax aylmaq 1
3. durmaq bax dayanmaq 1
DURUXMAQ, AMAQ (bax), D
NMK, FKR GETMK, SZ
AXTARMAQ
1. DURU, DURMA, DURMA TRZ
2. duru bax dayanacaq
1. DUSTAQ [Serjant:] i, dustaq apard
m yerd durub yolun ortasnda sn izahat
vermycym ki... (.fndiyev); MH
BUS [Xac Mfid:] Mhbuslar buradadr
olum (M.S.Ordubadi); SR Xaqan qap
ya iar verdi: - siri gtirin (Anar);
HBS ALINAN Hbs alnanlarn hams
ldrlmd (M.S.Ordubadi).
2. dustaq bax hbsxana
dustaqxana bax hbsxana
107
Duvaq
duvaq bax rbnd
duvaql bax rbndli
duyu bax hiss
duyusuz bax hissiz
1. DUYMAQ, BLMK, HSS ETMK
2. duymaq bax sezmk
I DUZ [Firngiz:] Onu qandrarsan ki,
burada camaata un lazmdr; duz lazmdr
(B.Bayramov); NMK (kl.d.. arx.) Ba
rmla, gzm yazi evind; ox oldu gzn,
nmk yedi, nan (Xotayi).
II duz bax dnb
duzaq bax tl 1
duzx bax chnnm
DUZQABI Aappaq tmiz sfr, duzla
dolu duzqab... Balaca samovar stolun s
tnd dzldayrd (.Mlikzad); NMK-
DAN Dedim ki, nankorsan, duz-rk yedin;
Hyat sfrsind smd nmkdan (hriyar).
1. DUZLU (duzu ox olan) Hind okean
da duzludur (R.Rza); OR Bulan suyu or
idi (mnzminli).
2. duzlu bax xoagln
DUZSUZ Dyirman ocann dana yap
lan ftir duzsuz yorulduundan irin olard
(.Vliyev); T Duz alrlar; it bimsin
rk (R.Rza).
dbar bax tzdn
dar bax mbtla 1
ddm bax mloz 2
ddk bax ttk
ddkalan bax ttoki
ddk bax ttki
dha bax 1. dahilik; 2. dahi
DKAN (mal, mt satmaq iin inzibati
bina) N etmli ki, [Aslann] var-yoxunu topa
tutdular, dkanlar, evini Qzl ordu qrar
gahna evirdilr... (M.Hseyn); MAAZA
[Sarkynk:] Maazada men zm saxlaya
bilmyib qhqh il gldm (.fendiyev);
MAQAZN (dan.).
DKANI Adil Mmmd dayya mh
km kmidi, dkanda sa yer qoyma
md (O.Qasmov); BAQQAL Baqqal ki
dann iini oydu, oydu; Alcn kid qaranlqlar iind daln-daln yuvarlanrd
108
Dnya
mdam aldatmaq n (B.Vahabzad);
DKANDAR (khn.) [Sfa:] Mmmd day
da bel tdbir grd: divar qzetinin acna
onu ayxanadan xartdrb dkardar qoydu
(.Qasmov); MAAZAI.
dkandar bax dkan
dlgr bax xarrat
dlgrxana bax xarratxana
dlgrlik bax xarratlq
dma bax aappaq
DMBK (mus.) [bdlhsn by:]
..burada kamana, df, tar, diimbk v ney
sslri ucalrd (M.S.Ordubadi); DUMBUL
Dumbul vvl ar, sonra srtli templ al
nard (H.Sarabski).
dmlmk bax imk
dmk bax muliyyt
dn bax dnn
DNN Bir baqas xbr gtirdi ki, d
nn gec filan igidi aaca balayb, sonra da
xncrl xingal kimi dorayblar (.Cfr-
zad); DN (kl.d.) Dn bu yerd zlzl
lr, qiyamtlr qopard (M.Mfq).
DNYA Dnya dediklri dy mey
dan; Dnizlr qdrdir insann qan...
(S. Vurun); AUN (qd.) Yen lgn s
kuta batd aun (C.Cabbarl); ALM llr,
qrinlr keirs alm; Yadmda axlaram
hr zaman sni (S.Vurun); CAHAN Ca
handa hr knl yksli arar; Varln n
ilki, n axr var (S. Vurun); RX-DV-
RAN ryind ar, gznd hsrt; O lnt
yadrd rxi-dvrana (B.Vahabzad);
RX-FLK (khn.) Bu rxi-flk tr
sin dvran edir indi.. (M..Sabir); DHR
(kl.d.) Drk ed bilmzdim dhri, varl;
Heyran olmasaydm gzlliyin (B.Vahab
zad); RZ (mc.) rzin iqbaln bizik d
nn (M.Rahim); KANAT Btn kainat qar
altnda bitmi kimi idi (Mir Clal); KR-
REY-RZ (kl.d.) Azacq snrdi kini,
qrzi; Bir yumruq yapsayd krreyi-rzi..
(M.Mfq); YER KRS ngin bir bo
luq irisind sakin kimi grnn yer krsi
Dnyabax
(A.aiq); YER Z ..snin ism rsmini
baqi v yer znd mhur olmana cidd-
chd edrdi (C.Mmmodquluzad).
dnyabax bax dnyagr
dnyagir bax tamahkar
dnyagirlik bax tamahkarlq
DNYAGR Gnc Cabbarlnn
dyagrndki mhdudluu.. Kapita seyrk qara k v ya oban drglri
lizml apard mbarizdn knarda qal
mas il izah etmk olar (M.Arif); DNYA-
BAXII Bu srlr mxtlif janrlara, slub
lara, mxtlif dvrlr aiddir, mxtlif diin-
yabaxna v dnyaduyumuna malik olan
mlliflrin qlm mhsuludur (Anar),
drk bax mlz 2
drl bax 1. nv 1; 2 crbcr
drr bax inci
drtmk bax soxmaq
DRTLMK [Sultan Aloya:] Haral-
san? - dedi, bel d qaban kimi iriy
drtlrsn (S.Rhimov); SOXULMAQ
Hr mclisi-alid soxulma tez aray; Sn
dur ayaq st, dem sz marye (M..Sa
bir); TPLMK Zng bir d sslndi.
Katib tlsik iri tpildi (.Qasmov).
drst bax doru 1
drt bax srt 1
dsr bax klng
1. DSTUR (riyaz.), FORMUL, DS-
TUR
2. dstur bax sul
DNB (hftnin 1-ci gn) [Vli:]
atdmz dnb gn kndd byk yan 2. DMN (mharibd ks cbhd
n oldu (A.aiq); BAZAR ERTS [Cv
dt:] gr barnn hrlmsi qurtarmasa,
onda bazar ertsi shr avtobusla gedc
ym... (H.Abbaszad); DUZ GN (dan.)
ki gn sonra duz gndr (.Haqverdiyev).
drgah bax drg 3
1. DRG (hrbi) sirlri ankoy
drgsind be-on gndn ox saxlama
dlar, partizan dstlrin qamasnlar dey
faistlri nzart altnda hara is apardlar
(S.Vliyev); LAGER [Clil:] Lagerd mn
dn savay bizimkilrdn be-alt nfr
Dnc
vard... (H.Abbaszad); ORDUGAH [Jirikov
Qadunova:] mr ver, ordugahdan kemy
kimsni buraxmasnlar (A.aiq).
2. DRG, LAGER (vay zaman
mktblilrin istiraht yeri)
3. DRG (mvqqti yaay veri,
yurd, mnzil) Tpnin banda is tkm
grnrd (Mir Clal); MNZLGAH
(kl.d.) N bilsin bhr haln ol ki, mnzilgah
sahildir (Fzuli); DRGAH.
dknlmk bax arqlamaq
dmk bax 1. yxlmaq 1; 2. enmk
L DMN (birin qar dmnilik
bslyn, birin pislik etmk istyn) [zzt:]
Dmn n qdr aciz olsa da; Mrur olub,
kiik sanma dnyada (H.Cavid); DU(W)
(kl.d.) gr btn briyyt duvvi-camm
ola; rk squt etmz ald mtantdn
(C.Cabbarl); QAC (mh.) lknd insanlar
bir-birin qac; Analar bir qann ry mh
tac (S.Rstm); QANLI (qan dmni)
[Hatomxan:] Biz qohum deyilik, qanlyq
(S.Rhimov); QANLIQAAQ (qan d
mni) [Bayram:] Mn zm d qanlqaaq
ollam (M.F.Axundzad); QANLIBIAQ
(da.) Qaplan Balaca il qanlbaq idi
(H.Abbaszad); QNM [Nardaranllar
Rzaquluya:] ..opur Abdulla, Plng Rza-
qulu qimindi (H.Abbaszad); MDD
(kl.d.) [vvlinci:] Bu hkmranlarn hams
bir-biril miiddidir (.Haqverdiyev).
vuruan adam, dvlt v s.) Dmn btn
cbh boyu rict edirdi (M.Hseyn);
LEYHDAR, MDD Gr sn fqa
nimi bihud ders miiddi (Fzuli); YAI
Srxo ordusuyla qudurmu ya'. Vermrik
dmn, biz bu torpa (.Cmil).
3. dmn bax mxalif
dmnilik bax davt
L DNC Dnclr yeni, duyu
lar yeni; Dyimi dnyann shbti, saz
(S.Vurun); DRRAK [Vaqif:] Bu drra
knin sahibin n deysn? (mnzminli);
109
Dnc
ANLAQ [Firudin:] [Azadi] artq anlaq ve
tsvvr malikdir (M.brahimov); DRAK
Hakimimlkn keyimi idrak vziyyti
drk edck halda deyildi (M.brahimov);
QANACAQ Amma mnim qanacama
gr, sizin kitabnzda olan mlumat mhz
Avropa v Rusiya mnbyindn xz olun
mudur (C.Mmmdquluzad); UR
[Alagz] ban itirir, onun., uru dolard
(S.Rhimov).
2. DNC, FKR, XYAL, ZEHN
Brin vicdan, eqi, ryi, zehni, dn
csi, fikri, xyal.. (S.Vurun).
3. dnc bax al I
1. DNCL (diiiicsi olan) ..Sizin
Qtib il olan rftarnz dncli bir hkm qonaq glibdir travtli ilk bahar (M.Rahim);
darn rftar deyildi (M.S.Ordubadi); AILLI
Trlan all olunun hr klmsindn xo
lanrd (M.Hseyn); DRRAKL O olan
yada sndn kiikdir, amma qat-qat drra-
klidir (S.Rhman); HUYAR ..zmdn
artq huyar dostlarma rast gldim..
(C.Memmdquluzad); URLU [Sley
man:] Xeyr, by, sgr, ... ox all, yara
ql v ox da urlu olandr (.Hac-
beyov).
2. dncli bax daln
DNCSZ, AILSIZ, DRRA-
KSZ, URSUZ
L DNMK, ALINA GTR
MK, XYALINA GTRMK, T
SVVR ETMK, ZNN ETMK
2. dnmk bax fikirlmk
3. dnmk bax anlamaq
drmk bax 1. salmaq; 2. drmk
DY Msum dynn axrnc qismini
de sas barmaqlar il sininin qrana yayb
artlad (B.Bayramov); BRNC (mh.) No
birincin, gr n yam var; kr ql, sa lin,
ayan var (S..irvani); LTK (qab
xarlmam dy) ltik d gtir, arpa da,
buda da kini! Yoxsa soyaram lap drini,
ad kini! (M..Sabir).
I dyn bax toy, nlik 1
II dyn bax bnd I 2
110
Dvoryan
1. DZ (he bir yerd durmadan) rizni
gtrb sevin-sevin dz pristavm stn
getdi (M.Hseyn); BRBAA Yazq muzdur
qolu boynunda snqdan qaydb, birbaa
z xozeyninin yanna gldi (S.Qsnizad).
2. dz bax hamar
3. dz bax dznlik
4. dz bax doru 1
dzltmk bax qayrmaq 1
dzn bax dzngah
DZNGAH Grblr hvalat eh-
lidn traf kndlr, htta qarl hndr da
lar aaraq Qaraban bozaq dzngah/arna
da atd (S.Rhimov); DZN Yal d
znd bir knd... kirmitli daxmalar... ziz
ARAN [Qndab:] Obamzn camaat, yerin
dn-yurdundan el kmi kimi, he ey m
hl qoymurdu, ellikl kb getmk, aran
yerlrind mskn salb kib-bimk haq
qnda dnrd (B.Bayramov); L Mn
shr ala qaranlqdan llrd ilmidim
(M.brahimov); DZ [ahin:] Qardak
dzdn keib blni aanda bulan stn
encyik (B.Bayramov); DZNLK G
rrm ik ar Kr-Araz dznliyi (.C-
mil); DZLK [Araz eydaya:] Sizin bu
mdnlrd dzlkdn baqa bir ey var?
(A.aiq); QIR (kh.) Cnnt qoxan qrlar,
ngin obalar; Bir atlasdr, yal ucu grn
mz (A.aiq); YASTANA Firngiz sin
aa ennd ceyran bulann stndki
yastanaya xeyli adam topladn grd
(B.Bayramov); YASAMAL,
dznlik bax dzngah
dzgn bax doru 1
dzgnlk bax dzlk 1
dzqlbli bax safrkli
L DZLK Dzlk xobxtliyin aardr
(Ata. sz); DORULUQ Doruluqla dost
qapsn dolan, gl z evindir (Ata. sz);
DZGNLK, HQQT Bel xr ki,
hqiqt, dalt, dzgnlk- hams bir qoz..
(Anar).
2. dzlk bax dzngah
dvoryan bax zadgan
Ecaz Eicar
ytmana hact yoxdur (S. Vliyev); ZRU

Ee RT lbtt, bu yerlri yazn isti gnlrind

grmk Qhrman n daxili bir zrurt
idi (S.Rhimov); TLBAT (bax).
ecaz bax mcz 2. ehtiyac bax yoxsulluq
ecazkar bax mczli EHTYAT ..Sriyye xala yemk ehtiyat
ehmal bax yava nn tknmy baladn hiss etdi (M.b
ehmal-ehmal bax yava-yava rahimov); TDARK [Sleyman;] ..gol sn
1. EHSAN (lm adamn adna, xatir bu qoca atann szn qulaq as, bu hft toy
sin veriln yemk') Lakin o [Dursun], alt ay tdarkn grb sni evlndirk (M.H
bundan vvl lmd, yas tutulmu, eh seyn); HAZIRLIQ raq yerdn glirm; Yar
san verilmidi (A.aiq); XEYRAT Xeyrat drdindn lrm; yr mnim dostumsan;
halvasndan qarn doymaz (Ata. sz). Hazrlq gr, glirm (.Cavad).
2. ehsan bax sedeq EHTYATLI (z hrktlrind, iind
3. ehsan bax yaxlq ehtiyat gzlyn) [Polismeyster:] Adamlar
ehtimal bax 1. yqin; 2. mid mz onlarn arasnda ilyirlr, ancaq onlar
ehtiram bax hrmt ox ehtiyatldrlar (C.Cabbarl); DQQTL
1. EHTRAS [cinsi laq meyli) Bu gn Sizi beklmokdon artq yorulmu; O qayna
Hsamddinin qadna olan ehtirasn co yan, axan diqqtli gzlr (M.Mfq); EHT-
durmaq v ona toslim olmamaq vezifosini YATKAR Firidun onun [mniyynin] ehti-
sn taprram (M.S.Ordubadi); HVT yatkarlna heyrt edib, l xd, qzllar
[mir;] Dnyada qadn v hvt olmazsa ovcuna basd (M.brahimov); SULLU
kiilrin qlbindki inad v mqavimti he [Qara Hseyn:] Ancaq bir mddt grk
bir qvv qra bilmz (M.S.Ordubadi); sullu dolanasan (S.S.Axundov); SAYILI.
TEMPERAMENT [Zki:] Badan-ayaa ehtizaz bax titrm
hycandr, temperamertdir (S.Rhman); ekskursiya bax syaht
NFS Sbb budur ki, arvadlar bunlarn eksperiment bax tcrb 1
[rlrinin] tkc na/s-heyvaniyytlrine eqoist bax xudbin
qulluq edirlr v nfs lndn sonra daha eqoistlik bax xudbinlik
cavan evd saxlamaa bir vasit olmur eqoizm bax xudbinlik
(mnzminli). el bax 1. xalq 1; 2. camaat; 3. lk 1;
2. ehtiras bax coqunluq 4. tayfa 1
3. ehtiras bax hvs ELAN (mxtlif mnalarda) Bu elan mc
1. EHTRASLI Xan ayaq saxlayb ehti lisin he d istyin uyun deyil (S.Rhi
rasl baxla [Tutubyimi] szd (mn mov); AFA (tamaa, konsert v s. haq
zminli); HRS, HVTL, TEMPE- qnda divara vurulan elan) O gn Hmidin
RAMENTL. umaa qanad yox idi, hri gzir, k
2. ehtirasl bax coqun 2; atin 1 lr vurulmu afialarna uzaqdan baxrd
3. ehtirasl bax levsli (H.Abbaszad); ANLAQ (teatrda, kinoda,
ehtiam bax dbdb sirkd v s.-d biletin qurtardn bildirn
ehtiaml bax debdbli elan) ..bzn teatr tamaaya iki gn qalm
1. EHTYAC [bir ey olan tlb) [akir;] anlaq asmal olur (.Haqverdiyev); ANONS
Bildilr ki, bir ey ehtiyac var, xahisiz- (qabaqcadan yapdrlm elan); BLDR,
filansz dzldilr (M.brahimov); HACT elat bax 1. camaat; 2. kb
[Drzi Zhraba:] Amma indi snin geri qa- elcar bax ellikl
111
Eli
eli bax 1. sfir; 2. nmaynd; 3. apar 1
elda bax elolu
ELEMENT, NSR
ELLKL (ham bir yerd) [Qndab:]
Obamzn camaat, yerindn-yurdundan el
kmi kimi, he ey mhl qoymur, ellikl
kb getmk, aran yerlrind mskn salb
kib-bimk haqqnda dnrd... (B.Bay
ramov); CMN ..Kii istyir onu da gti
rib kmy bu evin adamlarm cmn qrsn
(N.Vzirov); ELCARI Yzlrc gzl baqa
vilaytd d oxdur; Amma bizim lk b
tn - elcar gzldir (.Vahid); HAMI-
LIQLA [Mdi Oruc:] ndi, sz yox, Allah
qoysa, qaydandan sonra biz hamlqnar sn
il grcyik (C.Mmmdquluzad);
MCMUN, MUMN.
L ELM, KAMAL, BLK (bax)
2. ELM, NZRYY
3. elm bax savad
elmli bax savadl, bilikli
ELMSZ, BELM, SAVADSIZ (bax)
el-oba bax camaat
elolu bax hmyerli
el-ulus bax camaat
embrion bax maya II
enli bax geni 1
ENMK, DMK Firngiz kabindn
ddii. Cbrayl da endi (B.Bayramov).
ENSKLOPEDYA (byk lt kitab)
Ensiklopediyann nri respublikamzn icti
mai-siyasi v mdni hyatnda byk hadi
sdir (ASE), QAMUS (khn.) Yaz! dey
rk beynimi yandranda bu mvzu; Getdim,
adm qamusu; grdm bar klini...
(X.Rza).
ensiz bax dar 1
EPLOQ (db., son, axr) Epiloq ox
zaman yaznn srd demk istdiklrini
tamamlayr (C.Hacyev); XATM Nizami
nin mkafat ald kndin nhayt drcd lar.. (Qabusnam).
dyrsiz olduunu kitaba yazlm xatimdn
d anlamaq olur (M.S.Ordubadi); NTC,
epos bax dastan
er-gec bax vvl-axr
112
Etibarnam
I ERKK (erkk qoyun) Erkk ksib, ar
mclis quruldu (Aq lsgr); QO Qo
dyn qo dzr (Ata. sz).
II erkk bax kii 1
ertdn bax tezdn
eskalator bax pillkn
e bax yolda 1
eik bax l 1
eq bax 1. mhbbt 1; 2. arzu; hvs
1. EQBAZLIQ, SEVM, ANA-
BAZLIQ
2. eqbazlq bax vurunluq
EQNAM (aiqan mktub, z eqi,
mhbbti haqqnda yalandan uzun-uzad
danma) [Gyrin:] Bu yandan da xlvt
salb arvadna eqnam oxuyursan (M.b-
rahimov); MHBBTNAM [Vaqif:]
Mirz Camal, Rum soltanna yazlm m-
hbbtnamni ver grm! (mnzminli),
eqsiz bax mhbbtsiz
1. ETMK Zmigar, qardann hirsli
ssini eitdi: Bealam doldurub damn s
tnd gzlycym. Kimin htinri varsa,
oynatsn! (1.xl); QULAI ALMAQ
Bu szlri amonun qula ald (S.Ro-
himov).
2. ETMK, SZ BAXMAQ
3. eitmk bax bilmk 2
4. eitmk bax dinlmk
ek bax L ulaq; 2. qanmaz
ekqulaq bax uzunqulaq 1
etibar bax inam; vfa, sdaqt
L ETBARLI (etibar edilmy layiq)
[Muxtar:] Qorxmaz etibarl olandr (.V-
liyev); ETMADLI Mktub Zhir Blxinin
n etimadl olan qulam Bsit taprld
(M.S.Ordubadi); NANILMI Babam tutub
el-qolunu baladlar, kcavy mindirdilr,
inanlm adamlardan ibart keiki qoydu
2. etibarl bax nfuzlu
3. etibarl bax vfal
etibarllq bax vfallq
etibarnam bax vkaltnam
Etibarsz
ETBARSIZ (etibar olmayan) Etibar
ksib etibarsz yar; l qaldrb zg yar
yalvarr (Ltif ah); BETBAR [Nis
xanm:] Bs olsa da, amma bietibardr..
(M.F.Axundzad); PQIRIQ (dan.) Sn
dem iyrencmi ipiqrn; El trifi d tn
qidi qdr (X.Rza); ZATIQIRIQ [Teyyub:]
Zatqrq imi d. Xtir-hrmt biln, b-
yk-kiik tanyan deyilmi (Anar); KM-
ETBAR, VFASIZ (bax).
etika bax xlaq
ETKET, YARLIQ
1. ETQAD (bir din v mzhb inanma)
Mn el hac tanyram ki, znn he bir
zada etiqad olmaya-olmaya Mkky m-
rrf olur (.Qmksar); MAN Albsan
limdn din-imanm; Mtaq eylyibsn ay
z, z (Aq lsgr); NAM (bax).
2. etiqad bax qid 1
etiqadl bax qidli
etiqadsz bax qidesiz
etimad bax inam
etimadl bax etibarl 1
ETNASIZ (fikir vermdn, diqqt yetir
mdn) Qadm olduqca vqarl v etinasz bir
surtd gedir v Fxrddinin onu tqib edib-
etmmsin diqqt vermirdi (M.S.Ordubadi);
KMETNA Hmi kmetina Zeynal bu
gec hr ey diqqtl baxb, hr bir hnir
tiy mna vermy balad (mnzminli);
KMMHL Xublann yaxs olmaz km-
mhl; ar edn tk glir lbl (Q.Zakir);
SAYISIZ [Platon:] t grdnm? Say
sz budala! (H.Cavid).
ETNASIZLIQ Dara qocann etinasz
lna v heyvann ona snmasna heyrt
edrk hiddtl: - Qoca! - deyir, - sen kim
sn? (mnzminli); KMETNALIQ
[Molla Zeynala:] Snin he ixtiyarn yoxdur
bu bard kmetinalq elysn (C.Mem-
mdquluzad); SAYMAZLIQ Aca qarya
rinin bu saymazl el ar gldi ki, o dz
myib yerind qald (.blhsen); KM-
MHLLK.
Evlnmk
ETRAF (boynuna alma, tsdiq etm) n
byk rklr qlbin dilil; mrn son a
nda etiraf yazm (B.Vahabzad); QRAR
Ainalar ixtilatmda sdaqt grmdim; Biet
iqrarii iman dyant grmdim (M.P. Vaqif).
ETMK/ELMK N etmim, yarm
mndn ayrdr? (Qurbani); QAYIRMAQ
[Mahmud:] Yetr, yaxsanm, kefin nec
dir, n qayrrsan, n elyirsn? (N.Vzirov);
QILMAQ (kh.) Vaqifin drdini bilydi
yar; Drdin bir drman qlayd, bar
(M.P.Vaqif); TRTMK Gyrin kcon
axam trtdiyi hrktdn sonra Safo evini
uurub datma., qt etmidi (S.Rehimov);
TUTMAQ [oban baba:] Ay Rstm; .. bu
n idir tutmusan? (M.brahimov); YAP
MAQ (khn.) [smt:] Get, na yaparsan yap,
kil get, durma! (H.Cavid).
1. EV Bura Qznfergilin evi idi (S.Vli-
yev); DAM-DA [Kiik olann] qabana
bir gzl dam-da xd ( ahzad na
l); DMXANA (khn.) Axam oldu, gl
dim mn dmxanama... (Aq Qrib);
GORGAH (dan.) [Gltkin:] Harada mrn
xo keirs, yuvan da, msknin de, gorga-
hn da oradadr (.Vliyev); XAN (dan.)
[Molla Qafar:] Mn ki, bu xannin xeyirxah
olduumu xudavnd z bilir (S.Rhimov);
XARABA (dan., z evi) [opur Abdulla:]
Hara gedib. wl-axr o xarabasna qay
dacaq, ya yox (H.Abbaszad); VLLA (db
dbli ev) Burada ox gzl villalar tikil
mi, hytlr, baalar sliqy salnmdr
(M.brahimov).
2. ev bax 1. bina; 2. mnzil; 3. ail
evalt bax zirzmi
EVLNDRMK Sona xanmn birc
drdi vard, o da olunu evlndirmk idi
(S.S.Axundov); BA-GZ ELMK
(fr.v.) [Dursun:] Ax bizim hdimiz vard, biz
sizi ba-gz elmk istyirdik (.blhsen).
EVLNMK [Rbaba:] Oul snin ev
lnmk, zn mr yolda tapmaq vaxtn
atr (H.Abbaszad); AL QURMAQ
[Petya Hmid:] O ylnclrin axr yox-
113
Evli Eyvan
dur, zn layiqli bir mr yolda se, ail Mdi Mmmdvliy:] Grk bizim xati
qur (H.Abbaszad); ALMAQ [Qmsr:] rimizi mlahiz edib bunun tqsirindn ke
[akir] kndd dul arvad qoymad, bir-bir sn. Dorudur, bu ox qbih ml tutub...
ald, boad (.Yusifolu); ARVAD AL (. Haq verdiyev); YARAIQSIZ [Vahid:]
MAQ [Hac Abdulla:] O, vaxtsz ayad alb Hncri xanm, deysn geyimin necdirs,
dr (N.Nerimanov); HYAT QURMAQ trpniin d, dann da eldir: limsiz,
[Adil Mahiry:] ndi is dzn de grm, yaraqsz (M.brahimov); YNDMSZ
Camalla hyat qurmaa razsanm? (Y.ir- Kirli, dizi yamaql alvar, boynu, yaxas get
van); QIZ ALMAQ Evlnmk il qz al mi kynyi, tk seyrlmi qulaql papa
maq klmlrinin tfavt yoxdur (mn onu [Feyzini] yndmsiz gstrirdi (B.Bay-
zminli). ramov).
EVL {evlnmi, arvad olan) [Qafar Man- evd bax bayram 1
sura:] Snin ouldan, qzdan nyin var? eyi bax yax 1
Yqin ki, evlisn? (H.Abbaszad); MT- eyib bax nqsan 1
HHL (arx.) [Cavid:] Miitllil olduumu eyilik bax yaxlq
yazb bildirmk istyirdim, lakin ndns bir eymnmk bax qorxmaq
qvv meni mn edir (A.aiq); BAIBALI eyn bax gz 1
('mc.) eynk bax emk
EYBCR (yara olmayan) O, ye eynkli bax emkli
rind titryir, sir, azn yir, eybcr bir EYN, OXAR, TAY, BNZR
kl drd (S.Rhimov); BDHEYBT eynildirmk bax oxatmaq
Talbxann gznd Safo irkin, bdheybt eynilmk bax oxamaq 1
v btn pisliklrl dolu mazarat bir adam
eynilik bax oxarlq
grnrd (S.Rhimov); BDSFT Kitab
eyniyyt bax oxarlq
da nv-nvdr insanlar kimi; Bdsift, ac
ey bax kef 1
dil olur bir oxu (S.Vurun); BMSZ
ey-irt bax kef 1
Qsaboylu, biimsiz bir adam sol ayan
EYVAN (evin, otan qabaq v yan tr
k-k iri girdi (A.aiq); BRBT
[Mirz Sleyman boy:] ..Qapdan girib find binaya bitiik olan yer) Mcid lind
xanda rhmtlik atasnn dalnca bir az de ov tfngi eyvanda grnr (H.Abbaszad);
yinirdi v mzmmt elyirdi ki, niy onun ARTIRMA Glbetin ancaq indi otaqla h
ad bel birbt imi? (B.Talbl); RKN ytin arasndak balaca qaranlq artrmadak
Qeysr siftdn irkin idi (M.Hseyn); taxta krsn, stndki sabunlanm paltarla
NTR (mc., ox eybcr) [Aytmiz:] dolu tas, yanndak isti su bulanan iri qa
Qssab Hsnin olu he olmasa, adama zan, yerdki yuyulmam paltarlar grd
oxayr, ntrin biridir ki... (.Qasmov); (M.brahimov); BALKON Ev sahibi bal
YRNC, DBAR (ox irkin) Aalar umu- konda stol qoyub, ay sfrsi sald (Mir
zundan; Tullayan znci kimi; Yer znn Clal); SEYVAN Seyvann qur ucada; Kor
yaramaz; dbar, iyrnci kimi (M.Rahim); mhtac qum cada; Glgzin gz yandan;
KAFTAR (mc.) [Bdircahan:] Snin adn Qalmad qum cada (Bayat); VERANDA
glnd, a kaftar. Zleyxa xanmn qusma Qmr veradan sliqy saldqca mahn
glir (N.Vzirov); QBH (khn.) [Qaz nn szlrini tkrar edir (S.Rhimov).

114
bd
bd bax qul 11
bi bax mamaa
bd bax bdi
bda bax sla
bdn bax sla
BD (daimi mvcud olan, daimi yaa
yan) [Tlio:] Mnc bdi qalan ey sevgi
nin z deyil, onun unudulmaz xatirlridir
(M.S.Ordubadi); BD Oxuyun, milltin
nicat olun; Ta bd baisi-heyat olun
(M..Sabir); BDYYN [Qzn] gzlri
ilk baxdan bdiyyn hafizmd nq olun
mudur (.Mmmdxanl); HMLK
Onlar ya bu saat bdi birlemli, ya da ki,
hmilik ayrlmal idilr (.Vliyev);
MRLK [Eyvaz:] Baqas boand
adamla mrlk dmn olur... (B.Bay
ramov); DAM (bax).
bdiyyn bax bdi
bdiyyt bax bdi
BS, NAHAQ Nahaqdr, bsdir yal
varlarn; Baqa bir dilbr vermim knl
(S.Rstem); BCA [Sara:] Atam n qss
edcyimdn qorxursansa, o da bicadr
(C.Cabbarl); BHUD Yasmnin iztirab
bihud deyilmi... (S.S.Axundov); BO Bo
danqdan n xar, ay bala? (M..Sabir);
BO-BOUNA Bu vfasz mr, bu co
qun der; Grk bo-bouna axb getmsin
(M.Mfiq); HAVAYI (dan.) [ingiz ld
rm:] Yoxsa havay danqlarla dmn ifa
etmk mmkn olmaz (.Vliyev); H
DR Frldaqlq, hiyllr; Grd hdrdir,
hdr (B.Vahabzad); MNASIZ (mc.)
Ny grk bilmirm; Bu mnasz suallar?!
(B.Vahabzad); YERSZ (dan.) Kamil bu
rada da ona nsiht vennyin yersiz oldu
unu haa db sorudu: Niy glrsn?
(Y.irvan).
bveyn bax valideyn
bl bax ala-bula
claflq
blh bax sfeh
blhlik bax sfehlik
br bax bulud
bru bax qa 1
CAB (ox qrib, ox tccbl) Sevda
zirvlrindn; Bu caib, qrib; Otaa endi
Nigar (.Krim); CB [Bhram:] Bil
mirm nec cibdir, yqin send bir fsun
var ki, daima czb edir (C.Cabbarl).
caibxana bax muzey
camir bax lotu-potu, claf
cdad bax ata-baba
cba bax mgr
cl bax lm
cib bax caib
cinn bax cin
CLAF (hm isim, hm d sift kimi)
[Na:] Ad, mn claf, gr kimin yannda
kimin szn danram?! (M.brahimov);
ALAQ (mc.) [Glbtin:] ..Sn xainsn,
adam satansan, alaqsan! (M.brahimov);
DN (kh.) Byklrin ii deyil, demli;
Dnidn betrdir feli, mli (Q.Zakir);
CAMR (kln.) [Sslr:] Hams babi,
hams Qafqazn camir, ovba, lotu-potu-
lardr (M.S.Ordubadi); DNA (kl.d.) [eyx
Hadi:] Sfil, dna!.. (H.Cavid); XBS [H
mid:] Hmi xbislrin axr bel olur...
(H.Abbaszad); NAMRD [lkbr:] zm
bura qaytmaq istmirdim ki, o namrd arvad
gzm grmsin (B.Bayramov); ORA
(dan.) [Feyzi Muxtara:] Arvaddan qorxan
ora, sn lsn, kllni qarpz kimi aq
qalaram! (B.Bayramov); RZL De mn
n istsn; Men rzilm, alaam! (.K-
rim); YARAMAZ Sn yeri gldikc qam
la air; Duyusuz, yaramaz yekbalar
(M.Rahim).
CLAFLIQ [Davud:] ..Snin dalnca o
vaxt adam saldrmasn boynuna almasa da,
grrdi ki, claflndan oxu xbrdardr
(H.Abbaszad); ALAQLIQ (mc.) ..Slim
dnyada hr bir alaqlq ed bilr (M.b
rahimov); XBSLK [Murtuza Mt-
brov:] Doma qardan xbisliyini grnd
115
cnbi
olar do... (M.Hseyn); RZLT ah qz
ourladr, rzalt bax!.. (M.Rahim); RZL
LK [Firuz:] O hvalatdan ne il kes d,
yadmdan xmr, yaa dolduqca z balan
maz shvimi, yox bunu shv adlandrmaq ol
maz, rzilliyimi drk edirm (H. Abbaszad).
1. CNB (baqa lknin vtnda)
[Sdf:] Kii cnbilrin haqszlqlarn g by:] ox insafl adamsan... (S.S.Axundov);
rb onlarla mbariz aparr, mn d ona
kmk edirdim (S.Vliyev); XARC Xari
cilr n bilsin ki, sen rb gncisn; Alar
baracaqlar ki, sn qarasan, zncisn
(M.Rahim).
2. cnbi bax xarici 1
cr bax 1. qarlq; 2. cza
cz bax acizlik, ziflik
cza bax derman 1
cza bax apteki
czaxana bax aptek
1. DA (zn aparma trzi, hrkt trzi)
Bir zamanlar das yere-gye smayan, qa
dn ndir ki, ona da yalvarasan... (.Qa-
smov); FORS (dan.) [hmd:] Aslan boy
hrgah bir ks bir qpik vers, onu fars
n verir (N.Vezirov); FASON (mc.).
2. da bax naz 1
DABAZ Uaqkn dabazdm; Bydm,
xudbin oldum? (B.Vahabzad); DALI
[Natiq] cib yaylm xarb az-bumunun
suyunu, alnnn trini sildi, ylnlr dal
nzr sald, grkmini ciddiledirdi.. (.1-
drmolu); FORSLU Ah, bu forsl xanm
n acdildir!.. (M.Mfiq); TK [Gyr
in:] Hamsn da aparb tk qardana ye-
dirdir (S.Rhimov).
DALT Dnyada haqq v dalt olma
sna inanrdm (mnzminli); DL Get,
zlmndn qurtanb mmlkt indi; Zlm il
abad olan di il brbad oldu (B. Vahabzad);
HAQQ-DALT Bir iql dnya var;
Haqq-dalt dnyas (.Cmil); HQQA-
NYYT [Mhrrm:] Mn hqqaniyyt
trfdaryam (C.Cabbarl); NSAF Ancaq
/sa/tlb edir ki, Mina xanmn btn bun
lara davam gtirdiyini, htta ox zaman qalib
116
db
xdn da deysn (M.brahimov); VC
DAN Vtn torpann qhrman olu; S
nin vicdann da, qvvtin d var (S. Vurun).
DALTL [rstu:] Ey daltli, mh
trm xaqan! N grk bu dy, bu fitn,
bu qan? (A.aiq); ADL Sbr el, drd dz,
adildir qni (M.Rahim); NSAFLI [Vli
VCDANLI Hyat vicdanl v namuslu
adam mbarizlr crgsin xarmdr
(S.Rhman).
DALTSZ (dalt, haqqa v insafa
riayt etmyn) [Bar:] kimizik d, bir S
sn, bir mn. ki adama otaq, daltsiz
olard (Anar); HAQSIZ Anasnn yal gz
lri, hr gn haqsz czalanmas, ona (S
fr) hr eyi, htta nianls Zhran bel
unutdurmudu (A.aiq); NAHAQ [Hmz:]
ndi guya biz nahaq danrq de? (C.Cab-
barl); VCDANSIZ [Molla Tutu:] Fqt
erinin vicdansz bir hrif olman da ox
yax bilir idi (N.Nrimanov); NSAFSIZ.
DALTSZLK Bu daltsizlik grk
Heybtin zn qzblndirydi (M.H
seyn); HAQSIZLIQ Onun [hmdin] ql
bind btn bu haqszla qar bir syan
alovland (M.llseyn); NAHAQLIQ [M
hrrm:] Bu daltsizlik deyilmi? Nahaqlq
deyilmi? (C.Cabbarl); NSAFSIZLIQ,
dal bax 1. odabaz; 2. nazl
DAVT (dmnilik hissi) Yenidn
balanan bu davt, bir gn ara verdi (M.H-
seyn); DMNLK Ruhlarmz, rk
lrimizi birlmy qoymayan davt, d
mnilik, nifaq yaradan sdlr dalacaq
(M.brahimov); XSUMT (khn.) [Bak
xan:] Quba xan v Alimertebo Qaraba
hkmdar arasnda ba vermi xsumtin
bica... mmti islam yaramayan bir i ol
duunu... (mnzminli); QANLILIQ
(dan.) Camaat arasnda qanllq drd
(H.Sarabski); QSD-QRZ (dan.) [Oda-
ba:] Mniml qsd-qrzin var (.Haqver-
diyev); KN (bax); ZDDYYT, ZDLK.
db bax trbiy 1; qanacaq 1
dbli
dbli bax qanacaql, trbiyli
DBSZ [Msum Mrvvtli:] Xahi
elyirm ki, haqsz yer mni hnntdn sa
lan dbsiz qadm intizama dvt elysiniz
(.Vliyev); BDB [Reyhan:] Bunu da
xart evdn, bidb biqabiliyyt eydir
(M.brahimov); NZAKTSZ, TRB
YSZ (bax).
DBSZLK [Thr:] Mn is deyr
dim, qurusun o dillr ki, dbsizlik, xlaqsz
lq yayr... (M.brahimov); BDBLK
[Bala Sultan:] Men bu tvr bidbliyi sizdn
sla gzlmirm (C.Mmmdquluzade);
HRMTSZLK (bax); NZAKT-
SZLK (bax).
L dd bax say 1; 2. rqm 4
2. dd bax dn 1
dc bax lupa
dib bax yaz
di bax dalt
dna bax claf
du(vv) bax dmn 1
fl bax frsiz, bacarqsz
fkar bax fikir 2; ry 1
L FSAN [Nizami:] ...Xalqmzn u
runu yalnz mzhb v triqt mbahislri
il deyil, xalqlarn heyat v siyast tarixini
trif edib fsan klin salmaq vasitsi il
do korlamlar (M.S.Ordubadi); FANTA
ZYA Yadna Xrrm mllimin szlri
dd. Nnlrin, xalalarn barmaqlarnda
min sehr var, onlarn fantaziyasna adam mat
qalr (I.Mlikzade); MF Miflr, fsanlr
vo nallar mhz bu zmind meydana gl
midir (M.Mmmdov).
2. fsan bax yalan
FSANV (fsany aid olan) Qiyamt
gn guya o qalxanda ayaa; ubuqlar dn
ckmi fsanvi dayaa (M.Rahim); SA
TR cb satiri musiqidir bu; Salr sim
foniyas ry qorxu (hriyar); FANTAS
TK Orada tbit v cmiyyt hadislri
fantastik fonnada rh olunur v aydnlad
rlr (M.C.Mmmdov); MFOLOJ Xalq
poeziyamzda da bu ad baqa mifoloji v
dbi obrazlarla bir srada mtant v igid
hd
lik rmzi kimi daxil olmudur (Anar); MF,
MFK.
fsl bax lazmsz
fsr bax 1. zabit; 2. tac 1
fsun bax cadu 1
FSUS(K) fsus qocaldm, aacm
dd limdn (M..Sabir); HEYF(K)
[Yolu:] Ancaq heyifki, kim olduunu bil
mirm (S.Rhimov); HEYHAT Xlq derlr
ki, sfa oxdu qrad, heyhat; Bs ndir
bunca o geysuyi-menbrd sfa (S..ir-
vani); TSSF(K) [Firngiz:] Tssf ki,
ona mnim n gcm atar, n d ixtiyarm
(B.Bayramov).
FV, BAILAMA, GNAHINDAN
KEM, GZT ETM
FV-MUM Bunu eitmi olan zhmt
kommunasnm uaqlar gzlrini qrardan
ayrmayb aqn bir sevinc iind fvi-mumi
maddlrini oxuyurdu (A.aiq); AMNS
TYA [Bhmn:] Darxma, Xlil. ryim
damb ki, burdan tez xacaqsan. Grrsn,
zmz gln bayramlarn birind hku
mt amnistiya verck (.Mlikzad).
fyun bax tiryk
fyunu bax tiryki
GR gr grnms bulaq banda;
Rahim yaz adn em danda (M.Rahim);
GR (kl.d.) Gr boyandsa dyd qana
torpaq, qana yurd; Bir de yad tapda olmaz
ana torpaq, ana yurd (S.Rstm); HRGAH
(khn.) [Cbi:] Sn elsn hrgah bu shbti
Bedimis xalam eits, snin bnda bir tk
qoymaz qala (N.Vzirov); HY (mh.)
Hy gls, mn d gedrm (ADDL).
gri bax hrnd
hali bax 1. xalq 1; 2. sakin 1
1. HD (tntnli vd; sz verin) [Tey
mur aa:] Mnim hrgiz onun hdin eti
barm yoxdur (M.F.Axundzad); HD-
PEYMAN Ay qz, ay qz, amand; lind
zfrand; hd-peyman elmiik; Bu gn
vdn tamamd (Bayat); LQAR Bivfann,
mxnnsin, naksin; Doru szn, dz il
qarn grmdim (M.P.Vaqif); PEYMAN
117
 hd
Ndn lv oldu peymanlar; Verildi odlu
frmanlar (M..Sabir).
2. hd bax mqavil
HMYYTL (hmiyyti olan)
Akademiya bsinin bu sahdki tbbs
ox hmiyytlidir, ancaq gnc qvvlrin
hazrlanmasna ayrca diqqt verilmlidir
(mnzminli); MHM [Surxay:] slin
qalsa, Zalxa xala siz bir mhm sz demk
istyirik, amma qorxuruq (S.Rhman).
hl bax 1. yiy; 2. sakin 1
hli-beyt bax ail
hli-drd bax drdli
hli-yal bax ail
hli-kamal bax all
hli-kef bax kefcil
hli-qlm bax savadl
HLLDRMK (vhi heyvan l
yrtmk) nsan... vhi eki balnn tbi
tini dyidirmi v onu hlildirmidir
(Zoologiya); RAM ELMK Krim bir
ne ildn sonra onu [at] tutub yrtdi,
zn ram eldi (M.Hseyn); L Y
RTMK.
hli-mrift bax qanacaql
hli-savad bax savadl
hli-snt bax sntkar 1
hli-rfan bax ziyal 1
hmq bax sfeh
hmqlik bax sfehlik
hmr bax al I
hsn bax afrin
HVAL Onlar bizim hvalmz soru
maa baladlar (C.Mmmdquluzad);
HVAL-RUHYY [Yunis:] Biz onlara
tslli vermliyik, hvali-ruhiyylrini qal
drmalyq (X.Hasilova); HAL Grl' rbabi-
qlem qayeyi-amalmz; Mndn artq yaza
bilmkd ikn halnz.. (M..Sabir); KEF
[ahqulu:] ..a kafir olu, byimizin ke.fi ne
cdir? (N.Vzirov); MZAC (kl.d.) Hsn
byin mzac necdir? (A.aiq); OVQAT
Kamil bu qnatini bildirmk n Sabirovun
yanma glnd onun ovqatn ox tlx grd
(Y. irvan).
118
xlaq
HVALAT [Rasim:] Uaqlqdan atamdan
eitdiyim bir hvalat yadma dd (M.b-
rahimov); FQR (khn.) Glsabah g
lnd bir ne gn qabaq Muradla Gyk
arasnda bel bir fqr olmudu (.Vli-
yev); HADS Bu hadisdn xatir olmaq
n plngin derisini soyub ev gtirdim
(A.aiq); QZA gr bir ksin bel bir
qza bana gls, durmuyub glsin mnim
yanma (C.Mmmdquluzad); VAQ
Dnya hadislri... insanlar hr gn yeni bir
vaqi qarsnda buraxard (M.brahimov);
VQ (khn.) ...unudulmu vqlri hafi
zdn silinmi nqtlri zehnind canlandr
maa alb, ondan bir xoluq duyar, tslli
tapar (mnzminli); VQU Bir qadn da...
trafna viiqu bulan hr bir ey gzalt baxb
diqqt yetirirdi (B.Talbl).
hvali-ruhiyy bax hval
HVALLAMAQ Onlar hvallab
drdldilr (S.Rhimov); HVALPR-
SAN OLMAQ Biz d onlardan hvalprsan
olduq (C.Mmmdquluzade); HAL-HVAL
TUTMAQ Grdk. Khn dostlar kimi.
Salamladq. Hal-hval tutduq (C.Bar);
XO-BE ETMK (ELMK) irin-
irin grdlr, xo-be etdilr (Mir Clal),
xvi bax qarda
xvizad bax qardaolu
xi bax qarda
XLAQ (mnvi keyfiyyti myyn edn
etik normalar) ..Nizaminin nzm kdiyi
siyastnamesi is bir xlaq drsidir (M.S.Or-
dubadi); AYAISRKN (dan.) Naad
.. yeri gldikc, Zeynalla yaxn dost olduu
halda, onun-bunun qulana Mehribann
ayasrkn bir qadn olduunu sy
lmkdn kinmirdi (S.Hseyn); ETKA
(xlaq normalar) [Ziynt:] ...Biz etika dair
sind bir-birimizin ehtirasn saxlayan r-
arvad olduq (B.Bayramov); MNVY
YAT (yksk xlaq) Xnnas babasnn hzu
runda mnviyyat pozulmu insanlarn ru
hunu daha ziyad ab gstrmk fikri il
hiddtli bir ssl: - nsan... (A.aiq); TR
BY (gzl xlaq) Bzn cavanlarn trbi-
xlaqsz
vs i il d mul olmaq lazm glir (H.Se-
yidbyli).
1. XLAQSIZ (xlaq pis) [Altunbay:]
O, dinsiz v xlaqsz bir sfildir (C.Cabbarl);
BDXLAQ Ourluqdan da bdxlaq qu-
marbazlqdr; nki bu frqd onlar kimi
crt yoxdur (M..Sabir); BDML
Grsn hans bdmllrin oduna yanrq?
(C.Mmmdquluzad); LVND (dan.
adtn sy kimi ilnir) [Usta Zeynal:]
Niy mmkn eliy bilmirsn, ey lvnd?
(C.Mommdquluzade); POZUN [Slim:]
limdn xb qad, sen alna gtirmzsn
ki, o n qdr pozun adam imi... (.Qa-
smov); YAVA, FAH (bax).
2. xlaqsz bax trbiysiz
XLAQSIZLIQ [Mhmmd:] ..odur ki,
lkmizi xlaqszlq brmd (M.S.Ordu-
badi); FSQ-FCUR Fisq-ficur hddn
ab ide; Erkyi, diisi yaman ped
(Q.Zakir); FSQ (khn.) Fisq imi mrin
tamam, ay barakallah sn!.. (M..Sabir);
BDXLAQLIQ, FAHLK (bax),
POZUNLUQ, YA VALIQ,
xtr bax ulduz
JDAHA (zool.) (mifologiyada nhng
bir heyvan) Ora minbir nrdivanl quyu ol
mu bir zaman; Hr nrdivanda yuxlayr bir
jdaha, bir ilan (A.aiq); JDR O zlfn
olsa limd n bakim jdrdn (A.aiq).
jdr bax jdaha
kin bax spin
KN [Vli:] Mn mrm boyu kini
olmuam (.Vliyev); CT Ct baba
san, budan ver, dar yeyrsn.. (M..Sabir);
RNCBR (khn.) [Molla Xlil] grk adi
bir rncbr kimi xn dstsindn yapsn,
kiniliy balasn (S.Hseyn); FLLAH
(khn.) [Claln] atas pambq tarlasmda//-
lah idi (S.Vliyev).
1. KNLK (kin kib bim ii)
[Qarabirk:] Ddn rncbr, pesi kin
ilik (.Vliyev); RNCBRLK [Rh
man:] Mnim atam Sfrlinin el bir para
yeri d olmam, Hsnqulu aaya rncbr-
ks-hcum
lik edrk min mqqt il z ailsin rk
qazana bilmidi (S.S.Axundov); CT-
LK.
2. KNLK Bu kndin hli kinilik
v maldarla mul olard (S.S.Axundov);
KND TSRRFATI [Mlaht:] Bax,
bizim zavod knd tsrrfat manlar n
ehtiyat hisslri hazrlayr (.Qurbanov);
ZRAT (khn.) Kndimd ziratl d bir
zad ola bilmz (.Nzmi).
KZ (anadan ct doulan), QOA, CT
qd bax nikah
qdm bax vvl 1
qds bax mqdds
qliyyt bax azlq
kkas bax fotoqraf
11. KMK Arada sz gzirdi ki, bizim
kmizdki inarlar kkndn qopanb, ye
rind syd aaclar kcklr (M.Hseyn);
BASDIRMAQ Gl basdrb, aac kn;
Dnya grm bir qocadan; Sorudum ki, sn
bilrsn; Kimindir bu tk mzar (S.Rstm).
2. kmk bax spmk 1
II KMK Byin fikrin gldi ki, anam
mni kmk istyir (Mir Clal); BADAN
ETMK Frzlini badan etmk n Kr-
blay Htm xanla Hac Sfiqulu kimi m
tbr adamlarn ahidliyini dzltmk pis
olmazd (S.Rhimov); RDD ETMK
..qona rdd etmk nanciblik idi (C.Cab-
barl).
III kmk bax rk
ks bax 1. zidd; 2. fotokil
KSRYYT mir Hmt zn v
Nzmiyyeni ksriyyt qazanm fikrini ixti
yarna vermlidir (M.S.Ordubadi); OX
LUQ [Uur:] Bizd azlq oxlua tabedir
(.fndiyev).
ks-hml bax ks-hcum
KS-HCUM (hiicm edn dmn
qar ks-hcum) O ar, qanl rictdn sonra,
daha ar, daha qanl bir ks-hcum balan
mdr (M.Hseyn); KS-HML ziz
byov sil ittiham cavabsz qoyub ks-hm-
ly kedi (M.Hseyn).
119
 ksin lac
1. KSN Bu bard [Zeynal] aq da I QRB {saatda) Divardak saatn q
nmaq istms d, iradsinin ksin gedir, rblri is tnbl-tnbl trpnir, xarab ol
bir-bir ab deyirdi (B.Bayramov); BRKS mu kimi gcl hrlnirdi (.Qasmov);
Dnya dalsa da, pozub liml; urum ya MAR {khn.) Saat xardm qoyum
zana brks getmrm (M.Rahim); QARI stolun stn ki, grm, saatn marlri
[Surxay] z dostuna qar ittihamkar mha n vaxt glib 3-n stnd duracaqdr...
kimlr yrdrd (.fndiyev); TR (C .Mmmdquluzad).
SN Bu rxi-flk trsin dvran edir indi II QRB {zool.) {zhrli hrat) Birc
(M..Sabir). saat gec glnd bu gnc hkim otaa; San
2. KSN {deyilnin v ya nzrd tutu mam ki, yerimidir ilan, qrb yataa
lann tam trsin) [Nizami:] ksin, dnya (M.Rahim); NBRQUYRUQ.
ox eni-yoxuludur (M.S.Ordubadi); B- 1. L {qolun bilkdn drnaqlara qdr
LKS [Mlk:] Lakin sizi ayrmaq deyil, olan hisssi) lind krpni oynadr qar;
bilks, bdi bir eql, snmz bir mhb Gstrir uzanan dilsiz yollar (S.Vurun);
btl qovudurmaq istrdim (H.Cavid); DST {arx.) Mnim snq knlm ona indi
TRSN [Babakii:] Trsin, bizdn ox lr; Saqinin dstindn bir cam al, istr (Aq
Nikolayn yxlmana .. camaat sevinir Abdulla); CNG {kl.d.) Kndlilr bu xeyir
(S.Rhimov); ZDDN {bax). ii alqlayaraq anladlar ki, Hmmtlinin
1. QD {insann mhit, hyat, varlq cngindn qurtarmaq zaman hl glmmi
haqqnda dnc v inam); ETQAD Bu (S.S.Axundov); PNC Kedi pncmiz
etiqada baxmayaraq Pri xalann piyal kimi gzl Qaraba; psn qlncm hor qaya,
alm kdrli qara gzlrinin drinlrind hr da (S.Vurun).
bir intizarn qlcmlar yanrd (M.bra- 2. L {nrdd, qumarda v s. oyunlarda)
himov); MSLK Bzn qid de, mslk [Nebi Cebiye:] Sn lap qart qumarbaz imi
de, din d; Senin atin yanb kl olur sn. Onda mnl bir l qonuna oynamaqda
(B.Vahabzad); MZHB {khn.) [Molla necsn? (S.S.Axundov); PARTYA [Co-
Sadq:] Camaat, hamnz snnsnz, mz vanni:] Sn apardn, Cavaniro. Bir partiya
hbinizdn dnmyin, kk elmyin, sonra da oynayaq? (H.Abbaszad).
axiret dnyasnda chnnm oduna yanar 3. l bax df
snz (.xl). 1. LA [eyx Hadi:] Sizin imannzdan
2. qid bax fikir I; ry 1 vladr; Haqq bilir, hm d min qat ladr
QDL, ETQADLI, MSLKL (H.Cavid); OX GZL [Fxrddin by:]
QDSZ {qidsi, mslki olmayan) ox gzl gec keib, get rahat ol (N.Ve-
[Krd hmd] ..bir addm vzin be addm zirov); OX YAXI [Mstoli ah:] ox
geri kiln qidsiz, etiqadsz adamlardan- yax, indi mn bu saatda, xanm, sizin g
dr (M.brahimov); MSLKSZ Silk znzn qabanda Parisin heyklin brpa
mslksizlri; lknin ayandan (X.Rza); edib, burada onu pozacaam (M.F.Axund-
ETQADSIZ. zad); YA KM (mc. dan.) [Sdr:] Sizin
QQ {qiymtli da) ...Hamsnn barma salnza, yolda Qaradal, ilr ya kimi
nda qrmz qiq zk parlayrd (M.S.Or gedir (B.Bayramov).
dubadi); V O gah fil smy, gah da 2. la bax be
vdn; Mhrlor gtrb qoyur deysn 1. LAC {alabatan tdbir) [Salamov:]
(hriyar). Danma, zn ver da yoluna, ayr lac
ql bax al yoxdur (S.Rhman); AR All adamlar
QL, ZEHN, FKR, MNV {ala seib onun hzuruna gndrk v drdimiz
mxsus olan, ala saslanan) ar istyk (S.S.Axundov); DRMAN
120
lac lbir
(mc.) Olan drd apard; Drman qzda Azrbaycanda sfrbrlik etdi, nki ima
qald (Bayat); TDBR, VAST. ln Cnubla olan qardalq rabitlri mh
2. lac bax drman 1; malic km deyildi (M.S.Ordubadi); NSYYT
3. lac bax tdbir N bais oldu ki, tez ksdi mndn nsiyyt;
LACLI (lac, drman olan)', LAC- Qrar sbr tvan etdi Natvan trkin
PZR (khn.) [Mirz Mahmud:] Azarm (Natvan).
lacpzir deyil (mnzminli); MAL- 2. LAQ, CNS YAXINLIQ
CPZR ...Bunun da drdi malicpzir 3. laq bax rabit 1
olan surtd, o da z mslhtinizdir 4. laq bax aidiyyt
(C.Mmmedquluzad); MALC OLU LAQDAR in mahiyyti is ruslarn
NAN. Terek ayma krp salb, dalardan yollar
lacpzir bax lacl ab, Tiflis glmsi ile laqdar idi (
1. LACSIZ (lac olmayan) He yerd mnzminli); VABST Bu i vabstdir
dalt burdak qdr gcsz, lacsz olma hp ittihad; Deyil vabst raz inade
md (Mir Clal); LALAC Axr lalac (M.Hadi); BALI [Sfrli:] Aa, xrk
qalb, zndn, zgdn on-on be manat lrin yax olma baldr xrc, xrc d
tdark edib, Mmmdhsen mi bir ula baldr nqd pula (N.Vzirov).
ald (C.Mmmdquluzad); BLAC [Ca 1. LALTI (l altnda ilyn, kmki
hangir by:] ...indi o midlrim d ksilib, ilri grn) [Nrgiz:] Snin laltn z iini
qalmam naar, bilac... (N.Vzirov); A yax bilir (M.brahimov); QUYRUQ (mc.)
RSZ Men susur, arsiz qalb darxa-da [Zalxa:] Sn Salmanov da onunla lbirsn,
rxa Davuda qulaq asr, arabir d tssfl sn Krmov da onlann quyruusan (S.Rh-
bam trpdirdim (H.Abbaszade); AR- man).
NAAR [Prviz:] Biz ar-naar gedib yat 2. lalt bax xlvtc
dq (M.brahimov); LABD Axr labd qa 1. LAMT, SR, Z, QALIQ
lb dedim: - Canm, sabahadk gzl, tele 2. lamt bax nian
qram vurum, pul glsin (.Haqverdiyev); lan bax indi(c)
NAAR Grrsn ki, bu gnn naar ne lbl bax drhal
gndn sonra qeyri bir derd mbtlann lbs bax paltar
qolundan tutub, ncam n bu yerlr sfa lbt bax lbtt 1; yqin
tapmaa gtiribdir (B.Bayramov); NALAC 1. LBTT [Msy Jordan:] lbtt
[Kerblay Mhmmdvli:] nki yolda sehrdir, mat qalmal idir... (M.F.Axundzad);
sovqatm ngl saldlar, nalac qalb bu LBT Demk olmaz dirilr tk yatb, lbt
qndi aldm ki, aa zn mrbb biirtsin duracaq (M..Sabir); HR HALDA.
(N.Vzirov). 2. lbtt bax bhsiz 2
2. lacsz bax saalmaz LBYAXA [Dylrdn biri:] Bu
1. LAQ (bir-biri il ballq olma, dur, bax, knd girn yolda lbyaxa dy
mnasibti yaxnlq) [lyas:] Rica edirm, baland... (M.Hseyn); D-D [Mir-
mn olan laqniz dostluq laqsi riv had:] On skkiz yanda olan jdahalarla
sindn knara xmasn (M.S.Ordubadi); d-d gln byk phlvann qabanda
RTBAT Meruf bir zat Azerbaycana gldi, nec dursun? (H.Abbaszad); PNC-
qeyri-rsmi bir irtibat yaratd (M.brahi- PNCY Burda qdim babalar aylarla,
mov); MNASBT (mc.) Ancaq onlarn fillrl; glmi pnc-pncy (M.Rzaqulu-
arasndak mnasibt salamlamaqdan uzaa , zad).
getmdi (H.Abbaszad); RABT O, Cnubi lbir bax birlikd
121
 lborcu
lborcu bax borc 1
LCK [Sona:] ay hazr olanadk mon
glorom, zm lck alacaam (N.Nri-
manov); LLK,
leyh bax zidd
leyhdar bax mxalif, dmn 2
leyhin bax ziddin
llxsus bax xsusil
I lm bax qm
II lm bax bayram
lmdar bax bayraqdar
lhal bax indi(c)
lhasil bax xlas 1
lhq bax dorudan
LHMDLLAH [rf by:] ndi l-
hmdllah evi tamam eldim, ba-baa z
yolu il dzlir (N.Yzirov); ALLAHA
KR [Mahmud:] Allaha kr, keflri
kkdr... (N.Vzirov); HMDLLLAH
(kl.d.) hri-mlumunuzun vz qran
necdir? - Hmdlillah, nec grmds
Nuh, oylcdir! (M. . Sabir),
liaq bax sxavtli
liaqlq bax sxavt
liyri bax oru
liyrilik bax ourluq
LFBA [ra:] Hmid, gr lifban y
rnmk meylin varsa dedi: Mn sn yr
drm (H.Abbaszad); LFBEY ('khn.)
[Gyrin:] Qoy Qzqayt ilsin, qoy hl
irli getsin, o hl lijbeydir, ona mn Quran
xartdracaam (S.Rhimov); HRUFAT
{khn.) Sanki hrufat il dmendi bu! Dur
qaaq olum, ba-ayaq qand bu! (M..Sa
bir); YAZI.
lifbey bax lifba
lil bax ikst
1. LMYANDI, IXILMAZ VZY
YTD, DARDA
2. limyand bax tcili
liuzun bax oru
liuzunluq bax ourluq
lqrz bax xlas 1
llam bax 1. bilici; 2. alim 1
122
mck
llm bax da
llik bax 1. lck; 2. qulp
LST (mxtlif mnalarda) Sz yox
ki, lst baa dd ki, qoca kii el qaznn
zdr (C.Mmmdquluzad); ATST
Atst olsa da qsa bir shbet; Dnr unudul
maz bir xatiry (S.Vurun); CLD ...aa
bu szlri eitck cld bu qndi apanb qoydu
yerin v qaydb sa lini qoydu Xudayar
byin iynin, sol eli il qapn gstrdi
(C.Mmmedquluzade); DST Amma bu
xs istyn kimi Mhmmdhsn dsti
getdi eyi xardb gtirsin (C.Mmmd-
quluzad); T [Smd:] ..knin ortas il
iti tr (mnzminli); TEZ [Xudayar by:]
Muradbala, dur bu saat get Mdi hmd
dayna deyinn ddm deyir bir tez Qasm-
lini gndrsin bura, vacib i var (C.Mom-
mdquluzad); YEYN [Qulam:] Durun bir
nfsimi drim. Yeyin glmim (C.Cab
barl); TLSK (bax).
lvan bax rngbrng
LVERL [Kamil:] ..Mktubda gste
riln sah zm ba n n lverili hesab
etdiyim yerdir (Y. irvan); MNASB
Hmz z hrkotini saslandrmaq n
mnasib mqam dn kimi arvadna de
yirdi... (.Qasmov); OPTMAL.
LVDA (bir-birindn ayrlarkn syl
nn szlr: xudahafizlm) [ah Abbas:]
lvida, ey anm, vktim, izztim, hrm
tim! (A.aiq); HLLK Hllik deyirm,
tslli n; lvida demirm, grcyik
(N.Ksmonli); XUDAHAFZ [kuf:]
Xudahafiz, gecniz xeyr qalsn... (.Qa
smov); SA OL(UN) [Valid:] Sa olun
(H.Abbaszad); SALIQLA QAL(IN)
[Mansur:] Salqla qaln, Valid xanm
(H.Abbaszad).
lyazs bax lyazma(s)
LYAZMA(SI), LYAZISI, ORJ
NAL
MCK Burla xatun mcyini bir sxd,
sd glmdi, iki sxd sd glmdi, n
cd qan qarq gldi (Anar); D [Rm-
mk mmamli
ziyyo:] ...dn xarb verdi, uaq emmdi, mlbaz bax hiylgr
yeno do borkdn alamaa balad (A.aiq); mlbazlq bax hiylgrlik
MM [Qadn:] Mmlrindn omdiyi z ml bax fhl; ii 1
hrdir; Xosto snsn, xstlik sndn glir 1. MZK, ARIQ (sddn yanq),
(A.aiq); YELN {yalnz heyvanlarda) Tut CILIZ, LGN, ZF
qoyunun belini; l glmir yelini; Bir do 2. mzk bax frsiz
yunca grydim; Onun saan lini (Bayat); 1. M (atann qarda) [Qndab:] mim
MM (uaq dilind). qollarmdan mhkm yapmasayd, zm
MK nsann zinti idir, mkdir; mandan atacaqdm (B.Bayramov); DAYI
Onsuz n yksli, n glck var (S.Rs (bax).
tm); ZHMT [Mnsum:] ndi yaylaq 2. M (yal kiiy hrmtl mracit)
lara smayan srlr onun [Muxtarn] kimi- [Qorxmaz:] Vli mi, deysn yemk xo
lerinin zhmti il tryib artb (B.Bayra unuza glmdi (.Vliyev); DAYI [sd
mov); RNC (kl.d.) [Qrib:] Gl snmn by:] Hayf, hayf, Dursun day, qocaldn
izin ver, gedim z limin rnci il qrx kis (C.Cabbarl); LL [ingiz:] Yox, Cbi
qzl qazanm (Aq Qrib). ll, el i olmaz (S.S.Axundov).
MK (z myi il dolanan) Oldu miarvad bax midostu
dylrin yaxn kmkilri; Byk Vtn MDOSTU [ahbaz:] midostu, n var,
hrbind Bak mkilri (S.Rstem); ZH keyfn ola? (M.F.Axundzad); MAR-
MTKE Bununla bel o, zhmtke adam VADI [Qndab:] miarvad paltarlarmz
idi (M.brahimov). yamar, yin-ba dzldr, bununla da uaq
MKGN (myin hesablama vahidi) lar sevindirrdi (B.Bayramov).
[Qulu:] Deyirm, Cimi, vicdann olsun, el 1. MN, ARXAYIN, QANE (bir ey
el ki, mn de sn mkgn yazanda utanb min olmu)
tr tkmyim (.fndiyev); GN (dan.) 2. min bax arxayn 1
Xrda xala qzarmd. Bir gn zhmt kib MN-AMANLIQ, SLH Dnyada slh
artd toxuma Mustafa gn yazmaq ist var olsun; Bir d min-amanlq (M.Rahim);
mirdi (Mir Clal). ASAY, MNYYT [Fxrddin:] hr
MKSEVN/MKSEVR Ana tamamil asayi v mniyyt iinddir
sevsin, zizlsin; mksevn balasn (M.Dil- (M.S.Ordubadi); DNCLK Yaransn hr
bazi); Xalqm ox sevirm, ox; Ona mn trfd; Dinclik, min-amanlq (R.Rza);
sub olduum n yox; mksevrdir - ona SAKTLK, AMAN, QORXUSUZLUQ.
gr... (H.Billuri); CL [Krim:] cil ol MMAM (ruhanilrin balarna sar
masna sz yoxdur (.fndiyev); GZAR dqlar sar, alma) Seyid trldiyindn
[Sabirov:] O ki qald bu iki nfr - igzar, onun mmamsini baqa birisi lind saxla
szbaxan icra uaqlardr (Y.irvan); md (M.S.Ordubadi); ALMA Bir a fil;
LK [Almaz:] rif ox yax adam imi bir d almas a; qoca hindli surtind
ana... lk, alqan, xeyirxah (C.Cabbarl); (R.Rza); DST AR (khn.) Qafqazda n m
SEVN, ZHMTKE Nncan all, slman dxi muxtar olacaqdr; Banda n
isevn, zhmtke, mehriban, qeyrtli bir dstar, n fsar olacaqdr ( .Nzmi); SARIQ
arvad idi (N.Norimanov); ZHMTSE- Vur saz dn, ey aq! Qalmam n aba,
YN Xalqn ksriyyti mkidir, zhmt- n qba, n sarq (M.Mfiq).
sevndir (.fndiyev). mmamdar bax 1. mmamli; 2. ruhani
I ml bax 1. i 1; 2. hiyl; 3. davran MMAML (banda mmam olan)
II ml bax arzu Ba mmamli Seyid Molladan; Tatd
123
mm
vladr o qatmaquraq (Q.Zakir); ALMALI
almal Seyidin son szlri eidildi (Mir
Clal); SARIQLI Ezaz el, ikram el hor
mollanmayo; Tqlid ele hr ba sarql c-
hlaye (.Qmksar),
mm bax bibi
MMK [nd:] mziyi ver, qoy do
yunca msin, paltarn da dyi (B.Bayra-
mov); SORMAQ Dilin .soran baxmaz nabat,
qnd; Lbin mn hd kkr istmz
(Q.Zakir); SMRMK (bax).
mniyyt bax min-amanlq
1. MR (bir iin grlmsi iiiin veriln
hkm) [Qacar:] Xeyr, fziltdn dm vurma
vzir; Dayan bir qul kimi mr mntzir
(S.Vurun); BUYRUQ [Vzir:] Buyruq si
zinkidir adil hkmdar; Sizd fzilt do, da
lt d var (S.Vurun); FRMAY [Dr
vi:] Xanm, bndy gr n frmayiiniz
var? (N.Vzirov); GSTR Tapdq qo
lunu rmayb gstri vermy, zndn
cavanlar buyunnaa balad (.xl); HKM
Glebetin el gldi ki, bu frst tsadfi
deyil, gylrin hkmdr, onun lin db...
(M.brahimov).
2. mr bax srncam
MT (iqt.) [mr Ltfi:] hrd
olan btn mt., ixrac edilmlidir (H.Ne-
zrli); MAL [sgr by:] Hac bu n qdr
mal ki bura tkbsn, he bir qurum bundan
qazanc varm (M.F.Axundzad).
mud bax toppuz 1
nam bax hdiyy
nar bax nar
ncam bax I. son; 2. tdbir, kmk
ncm bax al
ndam bax 1. bdn; 2. boy I
ndaml bax boy-buxunlu
ndaz bax meyar
ndazsiz bax lsz
ndazsizlik bax lszlk
ndlib bax blbl
ndrmk bax calamaq 2
ndi bax 1. qay; 2. narahatlq
nn bax adt 1
124
r
nliy bax burunotu
NGL Lakin hllik neft kmri kn
fhllr hr addmda byk ngllr rast
glirlr (M.Hseyn); MANE Hr gn, hr
saat bir mane xrd (M.brahimov); M-
MANT (khn.) [Molla:] Sn o sbb
ritdn xrsan ki, ritin umuruna mii-
mait qatrsan (C.Mmmdquluzad);
ARZ (khn.), TNLK, LK (dan.)
NGLL, ARZL, DOLAIQ,
MANEL, MBAHSL
ngnk bax lyn
ngibo bax naqqal
ngiboluq bax naqqallq
ngur bax zm
nis bax dost
nkbut bax hrmk
nqa bax simurq
nqaz bax xaraba 1
nqrib bax tezlikl
NLK (z srtln al-qrmz boya)
nliyi, kiran neylr camaln; Sn el gzl
sn binadan, Pri! (M.P.Vaqif); BOYAQ
...dodana boyaq kn glinlrdn, olan
lara qoulub restoranlara gedn qzlardan
ac glirdi (.Vliyev); KARMN.
nva bax crbcr
ppk bax rk
1. R Mdin vvl rin, sonra Rasim
baxd (M.brahimov); BA YOLDAI Ba
yolda ndir ha? - dey bir qadn sslndi
(S.Rhimov); HYAT YOLDAI [Msm:]
...hyat yoldamdan mhrum edilmidim
(S.Hseyn); K Xanm zn kiisin e
virib, tbssml: - Onu saxlamam, dedi
(S.Vliyev); QOCA [Xanpri:] Onun cadu
sunda men bir hikmt grmm ki, gr
ists bu saatda mni qocamdan boadar
(M.F.Axundzad); MR YOLDAI
[Anasz:] Ev mktub yazb vziyytimi
xbr vermk istmirdim ki, mr yoldam
qorxar, ryini qsar (.Vliyev); SAHB
(khn.) [Memmdbar:] Sitarnin sahibi
olmaqla btn var-yoxuna sahib olacaqd
(S.Hseyn); ZVC (khn.) Proqramda daha
r sb
nler var, - dey zvc sordu (mnz
minli).
2. r bax igid
razi bax torpaq 3
rbab bax yiy
rdm bax hvsl
rdo bax qulyabam
rnik bax 1. qsr; 2. sonsuz II
rn bax 1. igid; 2. r 1
r-r bax 1. srv; 2. ardc
rzn bax gec
rgn bax subay
RK (meyv v onun aac) z glr,
knl ad; Frhl dedi Polad: - rik yax
bhrdir (M.Rahim); QAYSI [Hac Krim:]
Grrsn ki, yen sfr hazrdr. Samovar
qaynamaqda... sdl plov da dmd; qayss,
xurmas, kimii d z qaydas il (S.Hseyn).
rinck bax tnbl
rincklik bax tnbllik
RZ (bi r arzu v ya xahi, ikayt v s.)
O, byk hycanla qlmi lin gtrd, li dostu, saatsaz Davudun yanma (H.Abbas
os-os rizni imza etmk istrkn, baqa
mktbdn glmi zarafatcl bir mllim
bir df asqrd (S.S.Axundov); RZ-HAL
(khn.) [Mdi Qulam:] Birlikd oxusun
lar, zabitlrl birlikd mzakir etsinlr v
tez tdbir grsnlr, mn d rz-hal yaz
snlar v mn is dedim ki, yerin yetir
rm (S.Rhimov); KAYT [Qasmli:]
Xala, qlava Xudayar byin ikaytin gr
olun Vliqulunu tutub qatd dama (C.Mom-
mdquluzad).
RZ [Eikaas:] Qdir by, riz
ilri nvbtil qabaa gtir (M.F.Axund-
zad); ARZ (khn.) Hr z tlbatn orta
la qoyub, hkumt ariz olmudu (C.Mom-
modquluzad); RZVERN rizvern
adam hrin knarnda bir evi kiray gt
rb orada yerlmk istyirdi (M.Hseyn).
rksyn bax rkyn
rknaz bax naz
RKYN [Azr:] Demli, siz de bunu
rkyn bytmsnz (M.brahimov);
RKSYN [Qndam:] Yetim d olsam,
rksyn bymdm (B.Bayramov);
HARIN Yoxsul sir, varl harn; Torpaq
byin, mlkdarn (M.Rahim),
rlik bax qhrmanlq, igidlik
rman bax hdiyy
rr bax miar
r bax gy I
rus bax glin 1
I rz bax 1. dnya; 2. yer 1
II rz bax izhar
rzaq bax azuq
rzn bax dar
rz-hal bax riz
SA (yeriyrkn dirnmk n ld tutu
lan aac) Birinci qocann elind qara qh
vyi rngd yriboyun sa var (Q.Xlilov);
AAC (dan.) fsus qocaldm, aacm dd
limdn (M..Sabir); LK Mia liyini
arvadndan alb dikldi.. (H.Abbaszad);
L AACI [Hmid:] ...evd yr-y el
yib, l aacna dirn-dirn glirdi khn
zad); QOA (mh.) ..Hiddtlndi, llrini
rpd v qoasn gtrb getdi (mn
zminli).
1. SART Qurtaracaq dnyan, sart
dn o sanki (M.Rahim); SRLK O, he
bir vaxt cnbi himaysind qazanlan is
tiqlaln sirlikdn ibart olduunu anlamr
(M.S.Ordubadi); KLLK Yetr, dedin-
bu kllik yaramayr admza (S.Rstm);
QULLUQ (bax).
2. sart bax qfs
1. SAS Sriyyo xalann Qrnfil m
tri gz il baxmasnn sas sbbi Bahadr
idi (S.Rhman); N MHM, N MD,
N ZRUR
2. sas bax bnvr
3. sas bax dlil
sassz bax L dlilsiz; 2. yalan
SATR, MFOLOGYA
satiri bax fsanvi
SB (anat., fiziol.) sb v yorunluq
onu el haldan salmd ki, ktilin stnd
otura bilmdi (S.Rohman); SNR [Solmaz:]
125
 sabani
Btn sinirlrim kaman teli kimi inlyir
(C.Cabbarl); NERV (dan.) Burada Glzarn
artq btn nervlri, btn iliklri parala
nb, bouq ssl inldi.. (C.Cabbarl),
sbani bax sbi
SB [Msrrot:] ox pis., son drc
sbi v hiddtli bir adamd (A.aiq); S
BAN [eyx Yhya:] Aacan, n n s
bani olursan, b n idir? (S.Hseyn); HD
DTL Hiddtli halda iri girn usta fh
llr dedi... (M.Hseyn); HRSL [Mdi
Qznfr:] Mdi, snin bu analarn n
hirsli adamlardr? (.Hacboyov); SNRL
[Dilbr:] Bel sinirli bir halda dana bilm
rm (C.Cabbarl).
SBLDRMK Vli kiinin sz
lri Mollan sbildirdi... (M.brahimov);
DARIXDIRMAQ [Krpnin] alamas da
Glaran darxdrr, incidirdi (.Vliyev);
HVSLDN IXMAQ ndi avu z
hrkti il Talib xan pristav hvsldn
xarrd (S.Rhimov); QANINI QARALT-
MAQ (fr.v.) Men he ksin qann qaraltm-
ram... (M.brahimov); ACIQLANDIR-
MAQ, HRSLNDRMK (bax).
SBLMK [Zinyt:] Veysl ya
nma glmidi, danndan naraz qaldm,
lap sbildim (B.Bayramov); HVS
LDN IXMAQ Ay kk! - dey kii
hvsldn xd... (.fndiyev); SNR- ybdr (S.S.Axundov); CINDA [Hmid]
LNMK (dan.) Mhsn, sakit ol, ax
hkim sn deyib ki, sinirlnmk olmaz
(mnzminli); HRSLNMK (bax).
sl bax bal 11
L sr bax tsir
2. sr bax nian
SGR (orduda xidmt edn sravi hrbi
qulluqu) Bilsin ana torpaq, eitsin Vtn;
Mselleh sgrm mn d bu gndn (S. Vur
un); HRB Gnorta zavodun qoca n
zartisi glib Hmid dedi ki, sni bir nfr
hrbi soruur, qapda dayanb (H.Abbas-
zad); HRB QULLUQU Rza xan a
mrmr sarayn pilllrini qalxanda .. hrbi
qulluqular ayaqlarn ctlyib, zlrini
126
silli
qurudaraq, nfslrini iri kmidilr
(M.brahimov); HRBYY (dial.)
..znn zahiri gr-grkmi ile zabitli bir
hrbiyyi kimi grnsn, ali hquq thsili
alm olsa da, hrbi zahirlik ksb etsin!
(S.Rohimov); HRBYYL strtl
bir dam tapb iri girnd hrbiylilrl dolu
olduunu grd (Mir Clal); QOUN-
ADAMI (khn.) Sa trfd.. Cavanir elin
mnsub qounadammn top trafna ylb
mq etmlri onun diqqtini clb etdi
(mnzminli); SRBAZ (khn.) Vaqif
yen mslni anlad; Ocaqqulu srbaz d
b mhariby srklnmsin dey, ban
gtrb qamaa, arvad-uan trk etmy
mcbur olmudu (mnzminli); SOL
DAT (dan.) Ac soldat z nfsin; Bezn
olub sir, qul (.Cmil).
SGRLK sgrlikdn sonra is onlarla
lap seyrk grrd (R.lbrahimov); HRB
QULLUQ/XDMT Mia yen hrbi qul-
luqdad (H.Abbaszad); Hrbi xidmtl he
bir laqsi olmayan xsi kazarmaya n n
buraxmlar? (H.Abbaszad); SGR
XDMT Deyirlr boynunda var snin s
gri xidmt (M.Rahim); SOLDATLIQ,
SRBAZLIQ (khn.).
SG [Qulu:] ..Kndir qr il, sgi il,
elin hr n dbdr, sian kimi yuvasna
dalar talvarn altna dad v paslanmasn
dey cnda il silib qurulad.. (H.Abbaszad).
SGNAS (khn.) sginasm, saz sasm,
drr, mrcanm mnim! (.Nzmi); KAIZ
PUL Xlilin atasndan bir balaca, iki otaq
dan ibart ev v iyirmi iki manat kaz pul
qalmd (.Haqverdiyev).
sgi-sg bax cr-cmdr
1. SL sil al, irkin olsun; Bdsil g
zl alma (Ata. sz); SLL Xotkar qz,
ah nsilli; Ar elli, xan silli (Korolu);
NCABTL [Leyli:] bn-Salam, sn n
cabtlisn, uca ruhlusan... (.Mmmedxanl).
2. sil bax xalis 1
silli bax 1. sil 1; 2. ncib 1
silsiz traf
1. SLSZ, UYDURMA, YALAN (bax) slh bax silah
2. silsiz bax nacins slhli bax silahl
silzad bax 1. zadgan; 2. ncabtli 1. SMK, HRKT GLMK
L SR [Slim by:] Bax, yen elimd (klk haqqnda)
sirsn, sir; Duyuram, qorxudan ryin sir 2. smk bax dynmk
(C.Cabbarl); DSTGR Allah qsm ki, 3. smk bax titrmk
mn fqirm; K-klft lind dstgirm 4. smk bax zizlmk
(M..Sabir). smr bax qarayanz
2. sir bax qul 11 snaf bax sntkar 1
3. sir bax vurun 1. SR (yzillik dvr) srlrdn bri, dr
4. sir bax dustaq 1 din qaldm yerdir bu yerlr (M.Mfq);
1. SRGMK, HFZ ETMK, QRN (33 illik bir dvr) Kes qrin
RHM ELMK, SAXLAMAQ lr, kes min illr; Sni xatrlayr hrmtl
2. sirgmk bax qzrqanmaq ellr (S.Rstm).
sirlik bax 1. sart 1; 2. hbsxana 2. SR (hr hans bir chtdn sciyyvi
ski bax 1. khn 1; 2. kemi; 3. qdim olan dvr), EPOXA, TARX, ZAMAN
1. SKK, ATIMAYAN, KM, NA 3. sr bax dvr
QS, NATAMAM SRARLI Eidydin onlarn drdini,
2. skik bax nqsanl mhntini; Dinlyydin menin srarl sh
skiklik bax nqsan 1 btini (M.Rahim); SRARNGZ [Rza:]
1. sil bax 1. orijinal; 2. hqiqi; 3. tbii 1 ..bu irin v zabl dqiq dumanl, srarn
SLA, QTYYN Ondan tr ki, Xu- giz qorxularla dolu glck qarda men bir
dayar byin evin glndn, Zeynbin z qnimt grnrd (M.brahimov); SRL
sla, qtiyyn glmdi (C.Mmmdqulu Osa men yrdib tbitin dilini; Onun sirli
zad); DIRNAQ QDR (fr.v.) [Mindilli:] dilini, onun tin dilini (B.Vahabzad).
Siz bu hadislr bir drnaq qdr do fikir : ssalam bax salam 1
vermyin (S.Rhman); BDA ...Danaba ar bax eir
kndini baa salblar ki, bda ukola uaq irt bax qbil 1
gndrmsinlr (C.Mmmdquluzad); k bax sirik
BDN Onlar nail olmayacaq arzusuna 1. TALT (fiz.), NERSYA
bdn (S.Rstm); HE Lakin he sarsl 2. talt bax tnbllik
mad haman matmdn hr (M.Rahim); taltli bax sst
HE VAXT rit evlnmkliy he vaxt 1. TR, DUXU (dan ), PARFM
mane olmuyubdu (C.Mommedquluzade); 2. tir bax qoxu
HE VD Bel olan surtd Xudayar b 1. TRL Aiqdir insan mn; tirli
yin bu tvr hrktin he vd pis demk reyhan mn (M.Rahim); MTTR s
olmaz... (C.Mmmdquluzad); HE ZA mkd nsimi-xo nttr; Titrtdi yal-
MAN [Adil:] ..Sni he zaman balaya yal mnlr (A.aiq).
bilmrm, bli, he zaman (.Qasmov); 2. tirli bax qoxulu
HRGZ (khn.) [Kazak:] Hrgiz bilmirm tqanad bax yarasa
aa (M.F.Axundzad); QTA [Molla Qa tlnmk bax kklmk
far:] Mgr ruhani istiqbal n xlq edil tmk bax rk
midir, sla v qta (S.Rhimov); MT 1. TRAF fra/klgli bir shr qdr
LQ Men Cahan mlknd mtlq doru iql idi (H.Nzorli); DRD TRF Drd
halt gnndim (M.P.Vaqif); HE BR trfi ucsuz-bucaqsz dniz... (A.ldrm);
ZAMAN. DVR Binann dvrsind qarovul gzirdi
127
traf
(M.brahimov); HNDVR Keikilr
[qulu] nlibelin hndvrind grb, tutub
Korolunun yanna gtirdilor (Korolu);
YAN-YR kram Qaratelin gzno sata
mamaq n gzlrini yan-yrsin dolan
drrd (.blhsn).
2. traf bax ucqar
3. traf bax civar
TRAFLI [smayl by:] Nrimanovun
n bard dandm trafl myynldir Quzum! Er-gec parlar adn cahanda (H.Ca-
(.Vliyev); MFSSL Glbtin ona
mfssl mlumat venneyi artq bildi (M.b-
rahimov); TFSLN [Xan] Nal el tf-
siln, yni hamsn birbbir (C,Mmmd
quluzad); TFSLL sr ox tfsilli ya
zlmd (M.S.Ordubadi); HRCHTL,
GEN, HRTRFL (bax).
tsiz bax arq
ttkn bax cansxc
ttvb bax tvb
vt bax bli
1. VVL (zaman etibaril daha qabaq)
..bu da gldi ki, mn altm il bundan vvl
olan keyfiyyti nzm etmim (M.F.Axund-
zad); QDM (daha vvl) Onu iki il bun
dan qdm grn indi he tanmaz (C.Mm-
medquluzad); ZL A kii, bundan zl
xalqda hrmt var idi (M..Sabir); RL
[bad:] gn bundan irli iki yoldamz,
Xaspolad v Qarabkir, qazyonnu pot st
drlr, bir-iki gll atan kimi igid apar
lar qoyub qarlar (S.S.Axundov); QABAQ
Mmmd shr yuxusuna xll qatar, vax
tndan da yarm saat qabaq glrdi (M.bra-
himov); MQDDM [Nizami:] Mnc
cnab qazi z fikrini mqddm v mxxr
dedi (M.S.Ordubadi).
2. VVL, BRNC DF, LK
DF
3. vvl bax ovvla
VVLA [Ataby Qtiby:] vvla,
sn mslht grrm... (M.S.Ordubadi);
BRNC(S) [Ataby Mhmmd:] Birin
cisi, syan balarn gndriln siyah zr atd mahal; O ki tutub zn kel qurum
hbs alb hzuruma gndrrsiniz (M.S.Or
dubadi); VVL [Dedim:] Sara bibi, vvl
128
yan
budur ki, Aamal oluna veriln riz grk
latn lifbas ile yazlsn (Qantmir);
VVLN [orfnis xanm:] vvln, bu
yalandr ki, deyirsn, kim bizlrdn mrift
il, qulluq ile xobxt olubdur? (M.F.Axund-
zado).
VVL-AXIR [Kamil:] Grrm vvl-
axr siz mni zm edcksiniz (Y.ir-
van); ER-GEC [Asal qadn Syavua:]
vid); GEC-TEZ [Nazl:] Anacan, zn
toxtaqlq ver. Gec-tez hams dzlck
(A.aiq).
VVLC Ata vvlc byk qaznn
grn getdi (.Veliyev); ZL zl
bunu, sonra da o birisini min... (Korolu);
BTDA Mdi Allahverdi ibtida bir arvad
ald, gzl, gyk... (N.Nrimanov); QA
BAQCA [Kble Rcbli:] Kafir olu, bunu
men qabaqca de, men de limi murdarla-
maym (.Haqverdiyev).
VVLCDN Bunlar hams vvlc
dn hazrlanm oyundur (M.brahimov); BU
BADAN Mn heyrt iindym, deyim
siz bu badan (S.Rstm); BTDADAN
btidadan elsm rh bu hval gr; Uza
nb pieyi-sz, nzm dr tulani (S..ir-
vani); QABAQCADAN Mn bir az tez gl
dim ki, qabaqcadan sizi grm (C.Cabbarl);
QABAQDAN gn qabaqdan divarlara
rngli elanlar vurulmudu (Mir Clal),
vvln bax vvla
VVLNC vvlinci mclis Nuxu
hrind Hac Krim zrgrin evind vaqe
olur (M.F.Axundzad); BRNC Birinci
mclis vaqe olur hrin hakimi Hzrt
rfin idarsind (C.Mmmdquluzado);
LK Pambq ymnn ilk gn tamam bir
bayrama evrilmidi (.fndiyev).
yal bax 1. ail; 2. arvad 1
YALT 1918-ci ilin yaz v yay fsil
lrini rann Gilan yaltind keirmidim
(S.Hseyn); MAHAL Xandmirov apd,
saq (Q.Zakir); VLAYT,
yan bax 1. zadgan; 2. akar
yilmk
1. YLMK yilib yeri n qdr diq
qtl yoxladmsa da, he bir iz grmdim
(M.Rzaquluzad); SNMK (dan.) Xudayar
by bir az sinib kildi knara (C.Mmmd-
quluzad); AAI QATLAMAQ, BE
LN YMK, QATLANMAQ
2. YLMK (arlq nticsind) ..tir
lrin oxusu yilibdir (C.Mmmdquluzad);
QATLANMAQ, SALLANMAQ
3. YLMK [Talbxan:] ..He gydki
Allahn da qabanda yilmmim! (S.R
himov); BA YMK^ SCD ETMK,
STAY ETMK, TZM ETMK
yilmz bax mhkm 1
yin bax 1. bdn; 2. paltar
yin-ba bax paltar
ylmk bax saxlamaq 1
ylnc (mc.) bax oyuncaq
I YLNDRMK (ylnc il mul zado); RABXOR ...bu ehtirasl rabxor,
etmk) [Qndab:] He ks mni saymayanda
o [Mzahir], pncrmin azn ksir, mni
ylndirirdi (B.Bayramov); YLTMK
yltmdin qlbin ziz qonan; lnc si
nmdn kilmz dan (Molla Cm).
II ylndirmk bax dayandrmaq
I YLNMK Qpaq Mlik onlarla
[qzlarla] ylnirdi (Anar); DLXOLUQ
ETMK (ELMK), MZLNMK
(dan.).
II ylnmk bax dayanmaq 1
ylmk bax oturmaq
yltmk bax ylndirmk I
ylik bax cyr
1. YR [Qaayn] bumu bir qdr yri idi
(.Vliyev); KC Qoy brkn kc qann
stn, frlda (M..Sabir).
2. yri bax pki
3. yri bax yalan, frldaq
yrim bax zk 1
yri-yr bax nahamar
yyam bax dvr
yyar bax L hiylgr; 2. oru
yyarlq bax 1. hiylgrlik; 2. ourluq
YYA (vaxtn ey-irtl, srxoluqla
keirn adam) [Nail:] Hl mmamd qu-
marbazlar, yyalar barsind d tdbirlr
zab
nzrd tutulur (A.aiq); BADPRST
(khn.) [Aydn:] N grd badd bilmm
ki, oldu badprst; Lbin glabna mtad
grdyn knlm... (C.Cabbarl); XRA-
BAT (arx.) ikst Abbasam xrabatiym;
Knl, he grmdim abadan sni (Abbas
v Glgz); K/ARAQ DKN
Sn mlli-bal bir adam iki dknn
evril bilrsn (C.Bar); K Byk,
uzun mclislr qurmaq, gd-gdnin it-
or danqlar, mhtris ikiilr yaxn gl
msin (B.Bayramov); KPRST Xa-
lqov z o qdr d ikiprst deyildi...
(B.Bayramov); MEYPRST (khn.) Va
hid, deyirlr tzdn meyprst olub; Xlq
nian verim zm, aya, nlr kimi? (.Va
hid); RAB DKN N qdr rab
dkn orada-burada slnir (H.Abbas-
xanma balanmdr (S.Rehimov); ALKO
QOLK, ALKOQOLU, BADNU
(khn.)
YYALIQ [Sfur:] Mcid n vaxt y
ya lqdan l kck? (H.Abbaszad); AL-
KOQOLZM [Nikolay:] O ki qald alko
qolizin, o, xamular, xamlar ndr, siz,
men he dxli yoxdur (.Frzliyev);
ALKOQOLULUQ, RABXORLUQ,
MEYPRSTLK.
I ZA (bdnin myyn bir hisssi)
Toxda balacm, qoy donmu zam bir isi
dim, - dey Vera st paltarn xanb bir mitil
ski yorana brnd.. (S.S.Axundov); ZV
nsann he bir zvndn o qeder zrr insana
yetimz, n qdr ki, dilindn yetir
(C.Mmmdquluzad); ORQAN.
II za bax zab
III za bax matm
ZAB (ruhi znt keirm) iztirablar,
zablar aandr arzunun.. (B.Vahabzad);
BDAD Dul vrt bidad el, eytam x
yant; Xof etm cldn (M..Sabir);
BOYUNDURUQ (mc.) Qamaq bacar
mayanlar hams orada-burada boyunduruq
altnda qrlrlar (.Haqverdiyev); ZA
Dng elm cmati, cbr zadan l gtr
129
zab-ziyyt
(C.Cabbarl); ZAB-ZYYT [Vli:]
Sizin yolunuzda no qdr zab-ziyyt k
sm, heyfsilnmycym (.Vliyev);
ZYYT, ZLLT [Cahangir aa:] Ha
ms ac, lpaq, zilltd, ziyytd, fryadlar
eflaka xm (S.S.Axundov); GNC,
ZTRAB Szd Aa Nazim qz gzalt;
ztirab, ignc, zab, hycan (.Krayl);
MQQT nki, flakt v mqqt bir zaman olsayd mnd (S.Vurun); CA-
lrl ld etdiyi ixtisas saysind o, flakt
lr birdflik vida etmi olduuna min idi
(A. aiq); MHNT, CVR, CFA Do
rusu zilltindn, cvrndn, mhntindn;
zabndan, cfandan, qmindn, hsrtin
dn; ikaytlr etmim, ey aft, gnahka
ram (M.Rahim); ZLALT (kl.d.) Amma
o millt ki, midini qlnca balayb, hmi
zlaltd bulunubdur (N.Norimanov); ZLM
Bilxass qadna qar olan zlmn hddi-
hdudu yox idi (mnzminli);
zab-ziyyt bax zab
ZABLI (zab v ziyytl dolu) [Rza:]
Mn indiy kimi iyirmi iki bahar yola sal
mdm, lakin he birisi bu ilki qdr zabl,
bu ilki qdr cansxc olmamd (M.bra-
limov); CFALI [ahbaz by:] O, bir x
yaldr. Uzaqdan dadl, nli, yaxndan z
hrli, cfah, blal, mr pu edn bir eydir
(S.S.Axundov); ZABVERC Artq Mci
din szlri [Nadir] n zabverici olmayb..
(B.Talbl); ZTRABLI ..ztirabl ssind
el drin bir qlb ars vard ki, ixtiyarsz
atn ban qucaqlar (R.Rza); MQ
QTL Bir il qdr mqqtli srn bir
ne dqiq rzind onun gzlri qarald..
(M.Hseyn); MVV [eyx Sdra:]
Halm, eyvah pok mvvdir (H.Cavid);
ZYYTL, GNCL.
ZABSIZ, ZYYTSZ, CFASIZ
zazil bax 1. eytan 1; 2. zalm
zazillik bax zalmlq
zbr bax zbrdn
ZBRDN (zbr olaraq) ndi zbr
dn bilir... (M.brahimov); ZBR Sona...
Bahadrn kazn zbr oxuyurdu (N.Nri
manov); AIZDAN.
130
zvay
zl bax wl 1
ZL ..Qolunu gtirib zllrini gs
trdi (.Qasmov); MUSKUL {dan.) Yaa
sn da kimi muskullarmz; Yaasn tkm,
dmir qollarmz (M.Mfq).
1. ZMT Banda gy araxn, duru
unda zmt (B.Vahabzad); BYKLK
Dalar, sizdki bu byklk, vqar; N olur
LAL Payzn zmhri qoyur virana; Dalr
stndn alal, dalar! (Aq lsgr);
VQAR (mc.) Rahim vsf eylyir vqar
nz; Yetirsin ssini dalara dalar (M.Ra
him); CBRUT (khn.).
2. zmt bax dbdb
ZMTL Tyyarmiz badan-baa
qarla rtlm bu zmtli hr zrind
uur (M.Hseyn); BYK Hmin insan
lar; byk binalar diqqtl bax! (S.Vurun);
MRUR [Attal:] Hr yer at srd bu
mrur dnya; Duz il, rkl xd qarya
(A.aiq); MONUMENTAL Knin byk
bir hisssini tutmu oxmrtbli v ox-
guoli monumental bir binaya yaxnladqda
mn yoldalar sevindirirm (M.brahimov);
MHTM Onun [Moskvann] geni
klri, qdim binalar, Kreml hasarlan,
yen vvlki kimi mhtmdir (M.Hseyn).
zgin bax yorun, zgn, sst
zginlik bax yorunluq, sstlk
zidirmk bax dymk 1
ziyyt bax 1. zab; 2. zhmt
ziyytli bax zabl
ziyytsiz bax 1. zabsz; rahat 1
ziz bax sevimli 1; mehriban 2
1. ZZLMK, RKYN B
YTMK, SMK (hddindn artq ziz
lmk), STMK
2. zizlmk bax oxamaq II
1. ZM, QT QRAR, QT NY
YT
2. zm bax csart
zm bax blv
zmli bax csartli
1. ZVAY (bitki), ALOE, SABUR
2. zvay bax acdil
 Fahilik
qoymaz iimi tutam (M.F.Axundzade);
LOTU [Pas] Drlrin lotusu ondan-bun
dan tutduunu mnim smym calamaq,
evim haram qatmaq istyir, - dey zn
face bax facili yer prd (S.Rhimov); POZUN [bl
1. FAC (db.) Bu pyes Nrimanov hsn by:] Biz artq sevgi, iv, qmz, v
yolda trfindn yazlm Nadir ah adl sal, mhbbt, ayrlq v sair kimi eylr
faci idi (.Haqverdiyev); TRAGEDYA dn mad xanmla aq-ana danr v
Bu dvrd ekspir znn n mhur trage- nn Tbrizin pozun, qara qadnlarna
diyalarn, o cmldn Hamlet, Otello, oxadrd (M.S.Ordubadi); YAVA [Cavan
Kral Lir, Maqbet ve Antonio v Kleo- lar:] Bu yava matqan haraya aparrsan,
patra srlrini yazmdr (M.Arif). qoy bir qdr biz il gzsin, - dey onlarn
2. faci bax flakt zn alrlar (S.S.Axundov); ZNQHB
FACL Ulduzun bu facili halnda da [Mahmud xan:] Bu mri sn hans kpk
bzi dillr rahat oturmurdu (M.brahimov); olu verib? Sn hans znqhb taprb..
FACE [blhsn by:] O, Tbrizd ba (M.S.Ordubadi); ZNAKAR Dersm ki,
vern bu hadisni ve imperator hkumtin zinakarlrin qeyrti olmaz; Olmazn mnim
qar hu dbsizliyi, xsusn cnab Smir- ibu szm eyni hqiqt?! (M..Sabir).
novun face lmn eidrkn, siz basa FAHXANA (fahilrin mul ol
l vermk ve byani tssf etmk n duu yer) [blhsn by:] Sanki o, birinci
glmidir (M.S.Ordubadi); FC Bu fci kr idi ki, bu fahixanaya dmd
xbri hr ks hycan iind bir-birin (M.S.Ordubadi); LOTUXANA [Hac h
pldad (.Haqverdiyev); FACV r md:] Kpk olu, hzrtin mqamn lotu-
torulun cnaz qalqlar da atasnn trbsi xana qayrmsan? (M.S.Ordubadi).
yanma keirilsin, burada basdrlsn, facivi FAHLK (qeyri-qanuni cinsi laqd
hyat kemokeloril bir-birindn ayr d olma) Hans el onlarn pnclri uzand;
m ata v oul lmszlk mnzilind fahilik, xyant, aclq, lm ve uma; Orda
bdi qovusunlar (Anar); ALAMALI, keir hcuma (M.Rahim); XLAQ POZ
facivi bax facili UNLUU [ilyas:] Mhsti xanmn hku
1. far bax yoxsul mt leyhin olmasnda, eir v snti xlaq
2. far bax yazq 1 pozunluu kimi tbir edn mqssirdir
far-yar bax yazq-yazq (M.S.Ordubadi); XLAQSIZLIQ ndi Zey
FAH (xlaq pozunluu il mul nal bel dnrd ki, onun hrmt v n
olan qadn) [hmd:] Burax getsin, iki dos fuzunun azalmas v xidmtlrinin lindn
tun arasn vuran bir fahi biz lazm deyil, xmas Mehribann xlaqszlndan irli
dedi (A.aiq); XLAQI POZUN [Mirz glmidi (S.Hseyn); FSQ Fisq imi mrin
Mahmud:] irkli, funtli, irkin v xlaq tamam, ay barakallah sen!.. (M..Sabir);
pozun bir qza nfsim yetdi (mnzminli); FSQ FCUR [Xtib:] Daa basn! Da
XLAQSIZ QADIN Culfann hr trfin dn b jisqficurun yuvasn (M.S.Ordubadi);
dn toplanm on be nfr qdr xlaqsz POZUNLUQ [Xosrov:] Siz el qanunlar
qadn dhlizin bir banda saxlanmd, za dzltmisiniz ki, onlar qan tkmyin, yoxsul-
bitlr is qlnclarn kib yen d qadn t luun, pozunluun v fahiliyin qarsn
lb edirlr (M.S.Ordubadi); QHB (dan.) almaqdan danan qidlri on illik hbs
[Vli:] Ohb bizi ngl salacaq... (.Vli- czas il tqib edir (M.brahimov); ZNA
yev); LKT (kl.d.) [rfnis xanm Gl- [Rbi:] slam dinin, bir olan allaha qar s
hry:] til chnnm, lkl l ekmz, yan qaldran, xalq iind tbliat aparb, eli

131
Faqq
dinsizliy, zinaya, yolbasarla, syana a
ran sensnmi? (C.Cabbarl).
faqq bax hiylgr
faqqlq bax hiylgrlik
faktor bax amil
11 FAL [Mirz Yhya:] Bu ox uurlu bir
faldr. Ondan istifad etmk lazmdr (A.aiq);
RML ..sbir, cadu, rml, tbiri-xab, m
cz, meyit namaz.. (mnzminli).
2. fal bax bxt 1
II fal bax yumurta 1
falabaxan bax fal
FALI [Pri xanm:] Fal duan yazb
buyurdu ki, grk vzirin bann buda baszad).
an smni qoyub fqraya paylayasan
(M.F.Axundzad); FALABAXAN Amma
siz deyirsiniz: Allaha da sitayi edin, pey
mbr d, imamlara da, mollalara da, dr
vilr d, ilan oynadanlara da, falabaxana,
tas qurana... bunlarn cmlsin sitayi edin!
(C.Mmmodquluzad); RMMAL nanma
gor des rmmal sirri-qeyb aahem
(S..irvani); RML.
falic bax iflic
famil bax familiya 3
familiya bax 1. nsil 2; 2 ail 3. soyad;
4. qohum-qrba
fanatik bax 1. tssbke 1; 2. mvhu
mat; 3. fsanvi
fanatizm bax 1. tssbkelik 1; 2. mv-
humatlq
FAN O [rkz], dnyan fani hesab
edir, insanlardak vfaszla ac-ac glrd fsus, nedamt sana vermz smr sla
(M.Hseyn); PU [hmd:] Ay bivfa, pu
dnya! (N.Vezirov); VFASIZ (mc.) Vfa
sz dnyann mehri gedir knlndn, al
danma (Nsimi).
fantastik bax 1. xyali; 2. fsanvi
fantaziya bax 1. xyal 1; 2. fsan 1
fanus bax fnr 1
FARA (nqliyyatda) [ahin:] Grk fara
lara qrmz para balana (B.Bayramov);
FNR ..Avtomobil karvanlarnn fanar-
larndan qopan iqlar hrin klrind Mn lm, de grm, bir stkan al rab
sel kimi axr.. (C.liboyov).
faraat bax sakit 1
132
Faydal
farmasevt bax apteki
fasiq bax 1. gnahkar 1; 2. dinsiz; 3. fit
nkar
1. FASL [Frid:] Fasild biz onu
oyadb yen bir tik kotlet verdik (M. bra
himov); ANTRAKT (teatrda, konsertd)
Bizim operalarda hr bir opera n zruri
olan reitativler, oxuyanlar n ayrca bit
kin partiyalar, ansambl, antraktlar yox idi
(.Ilacbeyov); PAUZA Qsa pauzadan sonra
Ceyran xala danmaa balad (.fndi-
yev); TNFFS Cvdt tnffs qurtar
mam by glib yerind oturdu (H.Ab
2. FASL, MSAF, ARA
fason bax 1. lg; 2. da 1
1. fateh bax ial
2. FATEH (tt. mc.), FTH (mba
riz, zhmt yolu il bir ey ld edn)
fatmann bax qvsi-quzey
fauna bax heyvanat
FAYDA (mxtlif mnalarda) [Hac Qara:]
Be qzl yz qzla fayda gtrmrm
(M.F.Axundzad); XEYR [Hac Qara:] Di
sylyin grm, Hac qadanz alsn, yz ma
nat xeyir haradan yetick? (M.F.Axund-
zade); MNFT Yetimmi bir mey
vni drmkdn mnft vzin zrr v
blk d xta ml glr (S.S.Axundov);
MSRF [Krblay Rcb:] Zman ca-
hllar, hac, arlatanlqdan svay bir ey
msrf deyillr (N. Vzirov); SMR [blis:]
(H.Cavid); SMR gr indi toxumlar
yer zrind qalsa, onlar tuluqlanb donacaq,
he bir smrsi olmayacaq v fayda ver
myckdir (C.Cabbarl); SRF [Molla
Nsrddin:] Mirz Frc, lifba mslsi
oxdandr. Dyiilmsi ski hkumtlr
srf deyil idi (S.S.Axundov).
FAYDALI (mxtlif mnalarda) Snt
sri .. znd yksk v faydal bir mena
damaldr (M.Arif); XEYRL [Direktor:]
xeyirlidir, yoxsa bir kino film baxmaq?..
(.ldrmolu); MNFTL [Yusif
Faydasz Fqr
Hmmt:] Camaat n ne mnftlidir, 2. FERMER, FERMAI {ferma icari
glirlidir - onu ksin (B.Bayramov); S v ya sahibi)
MRL ox kmir ki, o [Abbas Shht], L FERMERLK, SAHBKARLIQ, T
hkim Abbasqulu ad il mhurlar, z SRRFAT SAHBLY
qaykeliyi, tmnnasz smrli malic 2. FERMERLK, FERMAILIQ (ferma
lri, mehribanl il hmyerlilrinin sevim sistemi)
lisin evrilir (K.Talbzade); SRFL FAL Sona kimi bir ne fal gnclri
[Drya:] ..adamn canna, ruhuna, sbin iri apard (M.brahimov); AKTV [Vahid:]
bifayda mtlblrdn xali olsan srflidir nki blbl aktivdir, gl passiv (M.bra-
(B.Bayramov). himov); ALIQAN (thsild v s.-d irli
1. FAYDASIZ (he bir faydas olmayan) gedn) alqan ny l vursa, qzl olar
[Rza:] Baqalar n ilmkdn, faydasz (Ata. sz); QABAQCIL Bu pis adt qar
zhmtdn ibart olan gnc heyatma mena qabaqcl yazlarmz da eserlr yazm v
vern onun eqini d mn ox grrdlr qan dmniliyinin vhi mahiyytini ifa
(M.brahimov); BARSIZ (mc.) Kamal sa etmilr (S.S.Axundov).
hiblri mnsiz d barl; Men grk barm faliyytsiz bax passiv
barsza verim (X.Rza); BFAYDA [Hatm- FALLAMAQ, AKTVLMK
xan aa:] O kitablara gr ki, Msy Jordan FALLIQ, AKTVLK, ALIQAN
bu uzun q onlarn mzmununu mttsil biz LIQ, FALYYT, QABAQCILLIQ
hekayt edibdir, dxi ham zad bu qrar il
fci bax facili
frz eyl, bifayda Paris getmk niyytindn
FDA (inqilab yolunda canndan ken
d! (M.F.Axundzad); BSMR Tssf
syan) Bir qhrman fdaidn shbet am
bismrdir, n ken kedi, ken kedii;
mn (S.Vurun); MCAHD Qorxu bilmz
Ayl bundan sonra qoyma ke mrn hdr,
mcahidlr, barnda yara; Atldlar vuru
millt! (M..Mcz); HAVAYI [Qulu:]
malara vtn eqil (S.Rstm),
Qulu he vaxt havay sz danmamdr
(.fndiyev); XEYRSZ Mn xeyirsiz fan bax nal, fryad
olduuyn bu kar; Ona balaram kfr adm FHL Bli, burda nfs alr fhl, m
zinhar (M.. Sabir). hndis; Brabrlik beiyidir bizim lkmiz
2. faydasz bax bs (S.Rstm); ML (khn.) ...bir irktl
feil bax 1. i 1; 2. hiyl mahid balayb ml sifti il Fransaya
FEODAL (iri torpaq sahibi) Feodallar gldim (mnzminli); Mn ii fr-
yxmam yurd, yxmam knd qoymad qsi nmayndesiym (H.Nzerli); KAR-
(M.S.Ordubadi); DRBY (,khn.) Burda GR (kl.d.) Atam llaf, babam dlgr idi;
ahlar, drbylr, xanlar; ni-hrt kei Qardam culfa, mim kargr idi (M..Sa-
rn xaqanlar (S.Vurun). bir); PROLETAR (khn.) [Nina:] cba
FEODALZM (tar.) [David:] Hrndi hazrda min skkiz yz nfr qdr xala
bzilri kabab feodalizm dvrnn qal fabrikas iilri mtkkil proletar sayla
adlandrr (H.Abbaszad); DRBY()- bilmzmi (M.S.Ordubadi).
LK (khn.) Bu dvr Azrbaycanda dr- fhm bax idrak
byliyin, feodal danqlnn lvi ile s fxr bax iftixar
ciyylnir (M.Arif). FQR (bel smy, bel stunu)
ferma bax fermer 2 Mhmmdhsn mi, sz yox, eliy bilrdi
fermalq bax fermerlik 2 ki, bu kiiy qsaca cavab verib, he ortala
.
1 FERMER
RMER, SAHBKAR, TSRR- ek fqrsi gtirib shbti uzatmasn
FAT SAHB (C.Mmmdquluzade); ONURA.
133
Fqr Frsiz
2. fqr bax hvalat flsfi bax filosof
3. fqr bax madd II fna bax pis
fqt bax amma 1. FND (idm.), KOMBNASYA
FLAKT (bdbxt hadis) [blhsn 2. fnd bax hiyl
by:] Bama bir flakt glmmidi ki fndbaz bax hiylgr
(M.S.Ordubadi); ACILIQ (mc.) O, Alo il fndbazlq bax hiylgrlik
qabaq-qabaa oturub demi smrdklri fndgir bax hiylgr
halda bir-birinin zn baxarkn, bu aclq fndgirlik bax hiylgrlik
larn hams onlarn siftlrind ifad olu L FNR (dan. fanar) Hava ox da qa
nurdu (S.Rhimov); AFT (khn.) ...kini ranlq deyildi v bununla bel limdki fanar
hmi bablal olur v az-az ittifaq dr bir az da iq salrd (C.Mmmdquluzad);
ki, onun ekini-tikinin bir yandan bir aft ve FANUS (khn.) Fanusumu dalanda yandr
bir bla toxunmaya (C.Mmmdquluzad); dlar verdilr lim... (C.Mmmdquluzad).
BDBXTLK ...ndi is vaxtm iyirmi 2. fnr bax fara
nfr yetiml keirib, glck bdbxtliyi fraq bax ayrlq
gzlyirm (M.S.Ordubadi); BLA Bir FRAR (sgrlikdn v s.-dn qaan)
qtr mbark barmann qanndan ry [Nazir:] Bundan sonra frarilri gizldn
srtb naxoa yedirdir; hmin saat bla on btn da kndlri topa tutulacaq! (.Mem-
dan rf olur (.Haqverdiyev); FAC ki mdxanl); DEZERTR [Mmmd:] Ko-
mendantlqda mnim ordudan qab dezertir
gn sonra mni daha artq adran v faciy
olmama inanardlarm? (H.Abbaszad).
son qoyan bir hadis vaqe oldu (M.bra-
frastsiz bax frsiz
himov); XATA-BALA (dan.) [Bayram:]
frd bax 1. xs; 2. xsusi 1; 3. yalqz
Tarverdi axmaqdr, bu szlrin hamsna
frdi bax xsi
inanacaq, sarsaqlq edib zn salacaq xata-
frhlndirici bax rkaan
balaya (M.F.Axundzad); QYAMT
frhlndirmk bax adlandrmaq
(mc.) Qiyamt olacaq olsun, imam glck
frhlnmk bax adlanmaq
glsin, daha camaatn qaban ksmyin... frmz bax frsiz
(M.brahimov); QOVA (khn.) [nci:] frq bax tfavt
Hkmran qovaya bais olmaram, alsn mni; FRQLNMK (bnzmmk, oxama
Dorasn ellr yolunda, zindana salsn mni maq) Olun atadan, nvnin babadan yax
(A.aiq); MSBT [Fxrddin by:] Nec chtdn frqlnmsi o nslin xobxtliyidir
ki, atamn msibti bizi yandrr, el d Rid (H.Abbaszad); SELMK nki hyatda
beyin lm atasn, qardan yandrr hr insann z yeri var, biri o birin bnz
(N.Vzirov). mir, ne ils ondan seilir (H.Abbaszad).
fllah bax kini frmayi bax mr 1
L FLSF (elm); FLOSOFYA Filo- frsng bax aac 1
sofya almin gldikd, qeyrilr dilniy FRSZ (lindn i glmyn) [Glbe-
kd ian vermyi n n baa drlr tin:] Mgr xanm, ox istdiyi byk qzn
dsnlr., ancaq mnim bir balaca olum demirm, lap el o frsiz qzn., i getmy
iki almasnn birisini bir yetim uaa verdi qoyard? (M.lbrahimov); BFR Hmid de
(C.Mmmdquluzad); HKMT (khn) sanki kildki ana il danr, ryind ona
Bixbr olmuuq ritdn; Bamz xmr ay ana, mn bifr xdm, yar yolda qolumu
elmi-hikmtdn (S..irvani). qoyub qaytdm deyirdi (H.Abbaszad);
2. FLSF, FLOSOFYA (metodo FL [Ibili:] Ade, o flin biridir ki, kim
loji prinsiplr) dir onun adam? (Anar); MZK [Aslan:]

134
Fryad
mzk arvad (S.Rhman); FRMZ
[Dilar:] Ay frmz, bel balamazlar...
(Anar); YASSAR [Rstm by:] Qorxma
yassar, mrdan ol... (N.Vezirov); YNSZ
[Hatemxan:] Ynsz oul neylr ata maln
(S.Rhimov); FRASTSZ.
FRYAD Badam xalann fryadm yalnz
z eidirdi (M.Hseyn); AH-FRYAD
[Paa by:] ..Bu qdr ah-fryad elmz
dim (.Vliyev); AH-NAL O biri otaqda
Selimnaz arvadn ah-nalsi ucald (M.H-
seyn); AH-ZAR (ahzar), DAD-FRYAD
(dad fryad) Gr hesabn men kdiyim
azarn; Bu dadii fryadn, bu ah zarn
(M.P.Vaqif); FAN [Abbas:] Gec-gn
dz qan alaram; Artbdr fanm mnim
(Abbas v Glgz); VANFSA (khn.)
Yol byk vanfsa ssi onlar qam kimi
qovurdu (.Cferzad); VAVEYLA Byk
bir vaveyla qopdu (A.Makulu); NAL (bax).
frznd bax vlad 1
fsad bax ftnoi
fsadlq bax ftneilik
fsaht bax blat
1. FSL (ilin drd fslindn hr biri) Yay
fsli girdikd bacsna mktub yazb hkim
lrin qrarn ona bildirdi (S.S.Axundov);
MVSM Yaz mvsm mnd; Yas- hrlnib gvdsin yanad.. (M.Rzaqulu-
mnmi alm? (M.Rahim).
2. FSL, BAB 30 babdan (fsildn) iba
rt bu byk srin kamil nsxsi itmidir
(M.Hacyev); BOY (dastanda)', HSS.
fth bax 1. ial; 2. qlb
FVVAR arhovuzlarda fvvarlr
dzldilmidir (S.S.Axundov); FONTAN
[Namiq qza:] Bir saatdan sonra fontann
qabanda (Anar),
fc bax llk
1. FIR (aaclarda yumru i) Pald aac
larnn dynlri v yumru frlar irliy
doru xrd (S.Rhimov); MAZI Aacda
var mazlar; Knlm sni arzular.. (Bayat).
2. fr bax i I
FIRIQ (i haqqnda, pis) [Valeh:] Sonra
birdn ya yen balar, iimiz frq olar sm:] Hampalarn fqrna oynayrsnz
(.fndiyev); XARAB [Tarverdi:] Vay
Ft(q)rq
aman, atsa menim iim xarabdr! (M.F.Axund-
zad).
frldaq bax 1. hiyl; 2. frldaq
FIRILDAQI Bu elan bir dst frldaq
n irnikdirir (H.Abbaszade); FIRILDAQ
[Fermx Natiq:] d, sn badan-ayaa f-
rldaqmsan ki! (B.Bayramov); JULK
(dan.) [Minntov:] Beli, o Julikdir (R.Rza);
KAZB (khn.) Mnc bu hkm danan
mrtd, hm kazibdir (.Qmksar); LOTU
(dan.) [Mina:] O lotular olmasayd, mn
oxdan pensiyan alrdm.. (M.brahimov);
AFERST, BZNESMEN (mc.), YR,
HYLGR (bax); HOQQABAZ (mc.);
ZATIQIRIQ
frlandrmaq bax frlatmaq 1
1. FIRLANMAQ (mxtlif mnalarda)
[Prviz:] ..cclr pncr qabana srayr,
yeiyin trafnda frlanr.. (M.brahimov);
AYLANMAQ [Rstm by:] Haradasan,
oul, belimi sndran oul? Yaralann yadma
dnd dnyav-alm bama aylanr, b
dnim od tutub yanr, bamdan tst xr...
(N.Vzirov); DOLANMAQ [Qurbanli by]
bir stkan iib gen beladt frlanmaa, gen
balad dolanmaa (C.Mmmdquluzad);
HRLNMK Qoca aacn dvrsind
zad).
2. frlanmaq bax 1. gzinmk 1; 2. gzi
mk 1
1. FIRLATMAQ Vaqif ban aa salb
barmandak qiq zy frladrd (mn
zminli); HRLMK, FIRLAMAQ
..harada v n bard shbt ds, aydal
sz hrlyck, frlayacaq, qtiyyt ms
lsin xaracaq (M.brahimov); DOLAN
DIRMAQ, FIRLANDIRMAQ, HR-
LNDRMK
2. frlatmaq bax tullamaq
frtna bax tufan
fsqrtmaq bax kmk 3
FIT(Q)IRIQ alnan pikdn, ftrq
ssindn qulaq batd (H.Abbaszad); [Qa
(.fndiyev); FT [Rcb:] Hr gn ana-
135
Fidan
sndan ald papiroslar ciblrin doldurub
fit ala-ala byk klr gedirdi (A.aiq);
SLIQ nqll gdik hrdn sanki islq alr,
sizinl iim yoxdur, kein gedin deyirdi
(.fndiyev).
FDAN (cavan budaq) Baharda Abero
nun odlu torpandan ba qaldran qrmz
lallrdn, yal fidanlardan, payzda torpaa
qaran xzan yarpaqlardan soru... (.Baba-
yeva); NHAL (arx.) Ey nexleyi-vetn, esf
olsun bu halna; Kim, bxi-trbiyet ednin
yox nihalna! (M..Sabir); ZO Bu dedi
yimiz vvlinci iki yarpan tn ortasndan
bir zo gyrmy balad (R.fondiyev).
1. FKR, QNAT Bel bir qnat var
idi ki, artist mtlqa suflyor altnda getm
lidir (S.Rhman); QD [Vli:] Mnim
qidmc, duel haram bir lamtdir (.Haq-
verdiyev); NQTEY-NZR [brahim:]
Doktor, papan zrrini, kesafetini bizd
ona bir namus v mqdds kimi baxl
ma v ekonomiya chtinc kndliy lve
rili olmadn unudub, fqt bir milltilik
nqteyi-nzrdn baxr (S.S.Axundov).
2. FKR Canma olsun fda bir d z
glms; Ta ki, o zehnindeki fikirlri sil
ms (M..Sabir); BAXI (mc.) Bu ba
xlar Nadiri dli edib llr salr (Talbl);
FKAR (kln.) Yormudu btn ruhumu,
fkarm alem (A.aiq); QRAR He bir
thlk, he bir qorxu [Firudini] qrarndan
dndor bilmirdi (M.brahimov); RVY
(kh.) ..Mnim mram v rviym zidd
olmu v ln hr bir ksin ldrlmsini
vacib bilmi v bilirm (M.brahimov).
3. fikir bax ry 1; ideya 1
FKRLMK Qzl Arslan da oturub
bu msl zrind fikirldi, hm d vli n d hikmetilr, flsfilr hyat dedi
hdi gzlyirdi (M.S.Ordubadi); DN
MK Bu ssdn raq kimi gah yanr, gah
snrdm; Dalb neyin ssin dnr, d O hkimii dib air idi; eir fnnind xeyli
nrdm (B.Vahabzad); FKR CUM
MAQ Zeynb qaranlqda oturub, bu tvr fikr
cumdu (C.Mmmdquluzad); GTR-
QOY ETMK (ELMK) Btn hvalat
136
Filosof
o, dn-dn; Gtr-qoy elyir bir d drin
dn... (B.Vahabzad).
fikirli bax daln
fikriaq bax trqqiprvr
filcml bax xlas 1
filfvr bax drhal
Bihal bax indi(c)
Blhqiq bax dorudan
FLZ Aaclarn, divarlarn qsa klglri
rimi filiz kimi donub qalmd (A.aiq);
KL.
FLM Rngli Arn mal alan filminin
mlliflri daha texniki imkan v geni ifad
vasitlrindn istifad ed bildiklri n,
rng kimi yeni elementin zngin tsir gcn
dn faydalana bildiklri n maraql, daha
kamil sr yaratmal idilr (R.Rza); KNO
(dan.) Mnd, yalnz mnddir; Teatr, kino,
futbol... (M.Rzaquluzad); KNOFLM
Mdi bad kinofilninin mvffqiyyt
qazana bilmdiyi mhz zeyir sntinin
prinsiplrin yad olan lavlr, tshihlr,
deyimlrin ac nticsidir (R.Rza); KNO
LENT, LENT Kndd zavod sndli filmi
mhz bel kinolentlrdir. Msabiqnin qa
libi olan, Vavilon XX, mrn tn yars,
Moskva gz yalarna inanmr, Tsadfi
srniin bdii lentlri q qabaqdadr
(Qzetlrdn); KNOKL miraslan
baba., bel kinokillr dmyini, hrt
qazanman istyirdi (S.Rhimov),
fllmsl bax msln
filologiya bax dililik
filoloq bax dili
FLOSOF [Qtib:] Filosoflar mnim bu
fikrimi zlri n thqir hesab etmsinlr
(M.S.Ordubadi); FLSF [Qtib:] N
yimiz bu mnal varln no olduunu bilm
lidirlr? (M.S.Ordubadi); HKM (kl.d.)
mahir idi (S..irvani); QLNDR
(rqd, dnyann nemtlrin inanmayb,
hqiqti axtaran filosof) (kh.) Hm mn
qlndr surtm, frdm, mcrrd tecri-
Filosofiya Fontan
dem; Oldum fqir hm gda, hm mlk gzl siftlrdn onlar mhrum etmk
sultan glmim (Nsimi); MTFKKR insafdan knardr, znn ediriz (N.Nrima-
Lakin bu mtfkkirlrin oxu materializm nov); FASQ Derlors ogor ibu sbbdn
btv bir dnyagr kimi yiyln bilm men fasiq; Pk mftxirm mn de bu ali
mi, din, idealizm qar mbarizd byk lqb il! (M.O.Sabir); FSADI [Ba nazir
trdddlr, ciddi bdrmlr v shvlr aha:] Fsadlarn banda duran yalnz
yol vermi... mtrqqi vo materialistcsin Sleyman Mirz deyil (A.Makulu); FT
ssln baxlarn sistemldir bilmmi N ...Fitni gzn aynaya ab baxrd
dir (F.Qasmzad). (M.S.Ordubadi); BLS (mc.) Yer znd
filosofiya bax flsf ne xyant, n d iblis qalacaqdr (S.Vurun);
firavanlq bax rifah MFTTN (arx.) Mhrrirlr, mfttinlr
firit bax mlk 1 usanmazlar, utanmazlar; Yazarlar hrzlr,
firq bax partiya 1 fsanlr, hdyanlar, insanlar! (M..Sabir);
firqi bax partiya EYTAN (mc.) eytana rast glmsn n
firqt bax ayrlq var ki (H.Nzrli); TAI, NTR-
fisq bax xlaqsz QAI, NTRQAN.
fisq ficur bax xlaqszlq, fahilik FTNKARLIQ blis kimi yer batsn
FNG Axamdan bri he bir yandan l il fitnkarlq; Hyat il zint tapb n
ss glmirdi. Yalnz arabir fing atlrd fs alsn btn varlq (S.Vurun); FTN
(M.Hseyn); TARAQQA Baybura byk LK Qhrmanov - o bir byin oludur;
nlik dzltmidi. Qavalda dylrd. Fitnilik onun sas yoludur (M.Mfq);
Taraqqalar atladlrd (Anar), PROVOKASYA Vtndn laqsi ksil
fingbazlq bax atbazlq mi Clil, Parij mtbuatnda drc ediln pro
1. FT, SQNAL vokasiya xbrlri mtali edrkn mts
2. fit bax ftrq sir olard (S.S.Axundov); FSADILIQ,
fitil bax pilt BLSLK.
1. FTN Rna bilmyirdi fitn, iftira; fitrt bax 1. xilqt; 2. xasiyyt
Zil qara sylyirdi qar kimi aa (M.Rahim); FTR [Hzrt:] Dorudur, fitri istedad ox
FSAD Dedi: - Kim yol verdi bel fsada? lazml v gzl bir keyfiyytdir (M .Hseyn);
(M.Rahim); FTN-FSAD [Mcid] ox ANADANGLM [Mrd:] Adamda g
fitn-fsad sevn adamdr (B.Talbl); N rk qanacaq anadanglm olsun (S.Rhman);
TRQA Bylr d ona qar intriqalar evi TB Hseyn z tbii gzlliy malik s
rrdilr... (mnzminli). sin hakim .. bir aktyor idi (S.Rhman).
2. fitn bax hiyl FLEYTA, YAN TTY Mn cavab
fitni bax fitnkar verdim ki, bunlar fieytadr, yni yan ttyi
fitnilik bax fitnkarlq (C.Mmmdquluzad).
fitn-fsad bax fitn 1 flora bax nbatat 1
FTNKAR (fitn trdn) Acaqum fokus bax hoqqa 11
llrind fitnkar ingilislr; nsan qanm FOLKLOR, AIZ DBYYATI
soran canavar ingilislr... (S.Rstm); ARA (dan.), FAH DBYYAT, FAH
QARIDIRAN, PROVOKATOR Provo XALQ YARADICILII, XALQ D
kator' - araqardran, xuliqan - yax- BYYATI
m pis qlm vern menasna trcm FOLKLORU, FOLKLORNAS
etsniz provokatorlar, xuliqanlar yqin (folklor mtxssisi)
ki, mtrcimlrdn ikayt edrlr, byl fontan bax fvvar
137
Forma
1. FORMA, QURULU, STRUKTUR,
TP
2. FORMA, RSM GEYM
3. forma bax lg
formal bax rsmi
formalist bax rsmiyyti
formalizm bax rsmiyytilik
FORMASYA (siyasi), QURULU, S
NF
FORMUL (riyaz.), DSTUR
fors bax da 1; iddia, lovalq
forslanmaq bax lovalanmaq
forslu bax dabaz; lova
fort bax qala 1
forvard bax hcumu 2
foto bax fotokil
1. FOTOQRAF Gnc qadn Lu De-sinin
yaxnlndan tb kerkn, o bir an gz
lrini fotoqrafa zilldi, Lu De-sin diksindi
(S. Vliyev); KKAS (khn.) kkas gedn
dn sonra ev bir matm skutu kmd
(.Haczad); FOTOQRAFI airan bir
ruha malik olan fotoqraf hqiqtn ox
mk srf etmi, mahir bir rssam qdr
canl v qiymtli bir lvh yaratmdr
(A.aiq); KLKN kilkn ona
iki gndn sonra saat on ikid glmyi tap
rd (B.Bayramov); KL Bilir mahir
kili; N kir, n dzldir; ndamna s frsti ldn vermk istmdi (X.Hasilova);
zm yox; Mrmr kimi gzldir (M.Rahim).
2. fotoqraf bax fotoqrafya 1
fotoqraf bax fotoqraf 1
fotoqrafxana bax fotoqrafya 1
1. FOTOQRAF YA (kil kmk v ha
zrlamaq n emalatxana)', FOTOQRAF,
FOTOQRAFXANA
2. fotoqrafya bax fotokil
FOTOKL (aparatla kilmi kil)
Redaksiya rssam fotokli ox qayb d
zli etdiyi n Salah zn az oxayrd
(H.Abbaszad); KS Btn killr d
hams eyni biimd, eyni boyda idilr v
138
Ffizun
burada da yalnz birc kil - ortadan asl
m gnc gl siftli olann ksi o biri
lrindn dflrl iri idi (Anar); FOTO Foto
tnd rngli rivd idi (Anar); FOTO
QRAFIYA ...qz fotoqrafyalaruu seyr edib,
glib oturdu (mnzminli); KL (dan.)
[Zeynal:] Kii klin xarab xdn syldi
(B.Bayramov).
fhc bax sy
fvs bax 1. camaat; 2. dst I 1
1. FVQLAD O, hmdin hmiki
kimi yox, olduqca fvqlad bir raitd, g
zl bir sr yazdqdan sonra grmk ist
yirdi (M.Hseyn); ALAGLMZ Ham
alaglmz, nhng bir tkrin altna d
md, z cannn haynda idi (M.brahi-
mov); XARQLAD Mehriban Zeynaldan
bel bir tklif eidcyini tsvvr etm
midi.. Boanmaq tklifi onun n xari-
qiilad bir ey idi (S.Hseyn); QEYR-AD
Qtib onun gzlrin baxd zaman onda
qeyri-adi bir dnc doduunu drhal hiss
edrk qorxdu... (M.S.Ordubadi).
2. FVQLAD, NVBDNXA-
RC, NVBDNKNAR, TCL
fvrn bax tcili, drhal
fvri bax tcili
FRST Yax fiirst idi. Mrdan kii bu
GRV [Nadir:] lim yax girv d
b, gr snin isti ama nec soyuq su qat
ram, yolda Glcamal (M.brahimov); Q
NMT Bir bel .. xs il qohum olmaq
el bir qnimtdir ki, dnyada az-az adama
qismt ola bilr (C.Memmdquluzad);
VSL rh edsn ona drdi-dilimi; Bir
vsil sala tar grsn (Q.Zakir).
fttsun bax cadu 1; sehr
fsunkar bax mftunedici
fzul bax naqqal
fzulluq bax naqqallq
fzun bax ox
Gahbagah
gahbagah bax arabir
gah-gah bax arabir
gap bax shbt 1
gapamaq bax dymk 1
gaplamaq bax danmaq
gar bax oxlov
gav bax kz
gavur bax kafir
GEC (qeyri-miinasib vaxt) [Knl] cvdon
xanda taprd ki, ondan nigaran qalmasn
lar. Gec qaydacaq (X.Hasilova); BVAXT
Mordan ohoro bivaxt dnd (Mir Clal);
RZN (dial.) Bu il pambq rzn kilib
(ADDL); VAXTSIZ Qara., axam ev vaxt
sz qaydrd (.Vliyev).
GEC ahsuvar gecnin qoynunda sakin;
Qlbind intiqam, gzlrind kin (S.Vur-
un); B (kl.d.) Grr mclislr ir mi, crdn iq gldiyini grd (Y.irvan);
hr b, yar eyar; Onunn yanman tr
kin qlr bnyat prvan (Natvan),
gecgzn bax yarasa
1. GEC-GNDZ, BTN GN,
GEC V GNDZ, HM
2. gec-gndz bax gn I 1
gecquu bax yarasa
GECLMK (bir yerd axamlayb
qalmaq) [Qafar:] Menin drinliyin enr,
aaclarn altnda geclyrdik (H. Abbaszad);
AXAMLAM AQ Kri qu kimi hr yer
uar; Harda axamlasa orda da yaar (S.Vur-
un); MNZL ETMK [blhsn by:]
Mn Qulamli adl bir kiinin evind mnzil
etmim (M.S.Ordubadi).
GECKDRMK [Xdic:] Xoca Zz
da yen maalar gecikdirir (Anar); LN
GTMK [Mahmud by:] Hcri alacaq...
mn bax kii; Bu qdr lngitmk olmaz bu
ii (S.Rstm); YUBANDI RMAQ [Biqm:]
Yax Xoca Zz, maamz yubandrsan,
cann chnnm, mn bir manat lborcu
ver (Anar); YUBATMAQ [bu beyd:]
Getmk
Otuz min sgrdir. Bu gn glmi, sabah
cbhy gedckdir. Xilaftdki daxili
kimlr mni on il yubatd (C.Cabbarl).
GECKMK [Giil:] Ah, ata, sen gecik
din; anam seni gzldi (M.Hseyn); YU
BANMAQ [Sadovski:] Siz bunlar cnab
ahzady yazmalsnz, onlann Bakya gl
mk n birc gn yubanmas mdniyyti
on illrc geri atr (M.S.Ordubadi); LNG
MK [irin:] Rstm boy hmi myyn
vaxta ne dqiq qalm hazr olar, bs, g
rsn, bu gn niy lngidi? (mnzminli),
gec-tez bax vvl-axr
gen bax 1. uzaq; 2. geni 1
GENERAL (hrbi rtb) Qad arvad pal
tarnda uzun bl generallar (S.Vurun);
SRTB (kh.) Onun bir gznd., sr-
henglr, srtiblr, xefyylr, zindanlar, neft
konsersumu.. canlanrd (M.brahimov).
1. GEN [Kamil] enli v geni bir ky
atanda byk evlrin birind bir ne pn
ENL Hafizsind is byk enli bir k
kimi yaayrd (M.brahimov); GEN Klgli
gen k il bir qdr gedndn sonra ham
bal girdi mehmanxanann dalma (C.Cabbarl).
2. geni bax ucsuz-bucaqsz
genosid bax soyqrm
gerk bax doru 1
gerkdn bax dorudan
gerklik bax hqiqt
1. GETMK [Krim baba:] Tfngimi
gtrb getdin (A.aiq); AZM OLMAQ
{kl.d.) Culfa yolu il Tbrizdn keib, N-
cfulrf hrin azim olacaq (C.Mm
mdquluzad); IXMAQ Azr hr xd
(.Krim); DABAN ALMAQ (fr.v.) [Qn
dab:] Ancaq ayaqlarm getmir, qhr mni
bourdu. Ayn lac yox idi. Asta-asta daban
aldm (B.Bayramov); DYMK (mc.,
dan.) [Hmid:] Mehmanxanada yerimi yr
nib vvlc limana dyckdim (H.Abbas-
zad); RLLMK V bir-birinin ar
dnca dzlm drd man qaranlqda ar-
ar irlilyirdi (.fndiyev); TLMK
139
Getmk
(dan.) [bdrrhman by:] A gd, bdr
rhim, sn atayn goru tez bir ubuq ver,
durum itilim buradan (N.Vzirov); RDD
OLMAQ (dan., vulq.) l ek yaxamzdan,
itil, idbar dilni! Rdd ol qapmdan, alama
zar-zar dilni! (M..Sabir); TRPN
MK [Nrgiz:] Tez ol ata, deysn anagilin
dstsi trpnir.. (.Mmmdxanl); Z
QOYMAQ Onlar yolun ortas il mhkm
binasna sar iiz qoydular (H.Abbaszad);
VARMAQ Odur ki, bu ayrlq anda mn
varram; Atamn daxmasna tk sni apar
ram (M.Rahim); YER ETMK Bu sz
lrdn sonra qalxd v he bir ey syl
myib ev trf yeri etdi (N.Nrimanov);
YOL ALMAQ Shr tezdn biz Sabir sov
xozuna yol aldq (.fndiyev); YOL BA
LAMAQ Sba xanm fifey mehribanca
sna bir razlq verdi; elindn tutub yelkn
xard v hrin qrb trfin yol balad olan digi d qayraq (A.aiq); GLN ..Sn
lar (M.S.Ordubadi); YOL ETMK (EL
MK) [lyas] qmli bir halda qbrin z
rindn qalxd, qbiristandan xb Xangah
kndin doru yol eldi (M.S.Ordubadi);
YOLA DMK ...Aloyola dd (S.R-
himov); YOLA DZLMK Ayazl, ax
tal bir q axam; Yeddi yolda olub, yola
dzldik (S.Vurun); YOLA RVAN OL
MAQ eylr furqona qoyulduqdan sonra
rfiqm elvida edrk furqona mindi v
smskut orucunu tutub yola rvan oldu
(S.S.Axundov); YOLLANMAQ Zhra ad-
rasz qapdan xb hara is yolland (M.b
rahimov); YNLMK [Qmr] ..qvrlb
alan cr ile knd ynldi (S.Rhimov). diyev); MDAXL Onun qabaqlarda ild
2. getmk bax yerimk
3. getmk bax lmk
geyim bax paltar
geyimli bax paltarl
geyinib-kecinmk bax bznmk
geyimk bax gicimk
gbrmk bax lmk
gbrtmk bax ldnnek
gcrftar bax bdxasiyyt
gda bax L dilni, yoxsul; 2. nkr
140
Glmk
gd bax 1. olan; 2. oul; 3. nkr
gdik bax arm
L GLCK Boylanram yaxn bir
glcy (S.Vurun); STQBAL [Nma
ynd:] Yaasn rq qadn v onun parlaq
istiqbal! (.Haqverdiyev).
GLCK ZAMAN (qram.); STQ
BAL (khn.)
2. glck bax tale 2
1. GLN (toy edilib r gedn qz) Sal
lanb gel biz, glin; A znd siyah telin
(Aq Abbas); RUS (kl.d.) Bu gn sn
zn glin gtirirsn, sn bu gn ey-irt-
desn.. (C.Memmdquluzad).
2. glin bax glincik
GLNCK Velosiped yarna xan
kimi, glinciyini arpay stn atan kim,
hovuza qayq salan kim... (.Qasmov); DG
(mh.) Msme, senin digin qzdr, gel bir
tk qzlar hl glin oynadr (C .Mmmd
quluzad); KUKLA Krim day professorun
qzetlrini antadan xartmaq istynd,
kaza bklm iri kuklam skinin qrana
qoydu (M.brahimov); BB, GODUL.
glintac bax balq 1
GLR (ld lav ediln pl, qazanc)
[Dvlt by:] Ayda iki yz min manat gli
rim var (C.Cabbarl); DABA (dan., nifr.)
(yri yolla ld ediln glir) Bu sn l, indi
manlardad daba, yana dur; Yeri get, m
trim eylm gz-qa, yana dur! (Hseyn
Nadir); KSB smaylov .. z ksbi il zn
v ailsini bir nv dolandrrd (.Haqver
yarm milyon tk birc neftdn mdaxili
olard (C.Mmmdquluzad); VARDAT
(btn glir) Bu vziflrin verdiyi imkan
lardan ninki istifad edib varlana bilmmi,
htta, atadanqalma az-ox varidatm da itir
midi (M.brahimov).
GLMK Velil Qarabirok dz bil
myib Kbragil gldilr (.Vliyev);
AYAQ BASMAQ/QOYMAQ [Vzir mk
tubu oxuyur:] Basma ayan bizim torpaa;
Gm
landan, qrbdn yar ola bilmz (S.Vur-
un); BUYURMAQ, QDM BASMAQ/
QOYMAQ D naz il qdm basanda
baa; mad snubr dd ayaa...
(Q.Zakir); DYMK (dan.) [Qar:] Sabah
bir bura dy, mnim samda bir qz yaayr
(S. Vliyev); TRF GTRMK /BU
YURMAQ Molla emi, and olsun snin ca
nna, glmnem; sn qabaqca biz trif g
tirmsn, mn siz gelmnm (C.Mmmed-
quluzad).
gm bax vl
gmad bax hamam
GM Gmi cisrin altndan zb kedi,
Badadn hr-Mnsur deyiln hisssin
yaxnlamaa baladlar (M.S.Ordubadi);
KT (khn.) Kmali-yes il mhrum olub
bir yanda yldim; Alb bir ktiy doldur
dular tay-tay hrriyyt (M..Sabir); S
FN (khn.) Ey vah!.. nqrib bu emvaci-
kibrya; Bir sahil sf nmizi zvq edonni ya?
(A.aiq).
GM Bunun n d gmiini raz
elmk lazm glirdi (M.S.Ordubadi); GM
SRN mrahn birinci gllsi, gmi srni
yxd (M.Hseyn); KTBAN (arx.) Oxur-
ken xtti mlum oldu ktiban qrq olmu...
(M..Sabir).
gmik bax smk
gnc bax cavan
gncf bax qumar
gnclmk bax cavanlamaq
GNCLK Kedi gncliyimdn, td bir
bahar; Kediyim yollara baxdm bir daha
(S.Vurun); BAHAR (mc., air.) mrn
bahar a (ADL); BAHARISTAN (air.)
Debistan bir bahanstan, onun smari rfan-
dr (M.Hadi); CAH1LLIQ (dan.) [Qara kii:]
Sdrimizin n vecin? Khr atn belind
cahllq elyir (S.Rhman); CAVANLIQ
Sevgiy qlnc alan z cavanlq surti; Eq
dmn ayrlq... Dnklyn mhnti
(M.Rahim); BAB (kl.d.) Ki, babn z
bir gn glck; Alayan gzlri oxar sil
ck (S.Vurun).
Gzimk
gnik bax mslht 1
gnikli bax mslhtli
gnmk bax mslhtlmk
gr bax gr
gri bax hrnd
grdn bax boyun
grdnbnd bax boyunba 1
grdnlik bax boyunba 1
grkli bax lazml
grksiz bax lazmsz
1. GRGN (i, zhmt v enerji tlb
edn) Grgin il arsan; Son zamanlar s
hri (M.Seyidzad); QIZIN Bu qzn fa
liyyt zaman Yavr d, Mdin d rssam
unutmu kimi idilr (M.brahimov); NTEN
SV.
2. GRGN, AIR, TN (vziyyt
haqqnda)
grginlmk bax arlamaq 2
grm bax muliyyt
GRNMK [Glbadam] he bir ey
sylmyib bir az grndi.. (N.Nrimanov);
QACINMAQ.
gvlmk bax yemk 1
gv bax raxit
gvz bax naqqal
gvzlmk bax naqqallamaq
gzn bax gicitkn
1. GZNMK (otaqda o ba-bu baa
getmk) Soltan by acql-acql ora-bura g
zmir (.Hacbyov); FIRLANMAQ Gnc
bir doktor daima [Yaqutun] ba yannda/ir-
lanrd (.Mmmdxanl); GZMK
..Hac Xudu otaqda o trf-bu trf gziir
(H.Nzrli); GZMK Cavan bir general
gzir otaqda.. (M.Rahim); HRLNMK
Sbhanverdizad hrlnib lini zngin dy
msin dayad.. (S.Rhimov); VAR-GL
ELMK (ETMK) Rhimzad papiro
sunu yer rpd. Otaqda var-gl etmy ba
lad (M.Hseyn).
2. gzinmk bax gzmk 1
3. gzinmk bax gzimk 1
1. GZMK (aq havada istiraht
mqsdi il gzmk) [blhsn by:] Mn
141
Gzimk
Nina v konsulun qzlar il birlikd gzi
dik (M.S.Ordubadi); FIRLANMAQ [Qur
ban:] He, el bazara xdm, bir az frlandm,
qaytdm (.Haqverdiyev); GZNMK
Qdrt sahild n qdr gzindiyini bilmdi
(M.Hseyn); SEYR IXMAQ Seyr xar
uaqlar; Gy mnd oynaqlar (A.Shht).
2. gzimk bax gzinmk 1
1. GZMK Nahar yemyindn sonra
onlar bir daha Mdain xerablrini gzdilr,
sonra da Badada qaytmaq n gmiy
oturdular (M.S.Ordubadi); DOLANMAQ
[Qndab] asta-asta hyt-bacan dolanr, bir
klgd oturub ingiz qaann gtirdiyi yeni
kitablarla drdlmy balayrd (B.Bay
ramov); DOLAMAQ Onlar qaydb bir
daha doladlar (M.S.Ordubadi); GZN
MK Dalarn dnd gzinn oban;
Drdlnib neyini ald zaman... (S.Vur
un); GZMK Gl xaq dalara gzi
k, dalaq; Dvranmz kimi bxtiyar olaq
(M.Rahim); GRLNMK Nbi Nax
vanda bir az girlnib, smayln yerini yrn
my alrd.. (Qaaq Nbi); SEYR
ETMK (ELMK) xalm Buzovnada
kiik qayalqlara; Seyr edlim bir ara..
(M.Mfq).
2. GZMK [Snubr:] lbtt, btn
dnyan gzmk, grmk yaxdr (B.Bay-
ramov); SYAHT IXMAQ [Gndz
Gl:] Bax, baba, biz dnn mktbd
uaqlarla dnya syahtin xmdq (C.Cab-
barl).
3. gzmk bax 1. axtarmaq; 2. gzinmk 1
gic bax sfeh, alsz
gicba bax gic
gicbsr bax gic
GCMK Hmidin li giciirdi..
(H.Abbaszad); QARTDANMAQ (dan.)
..Mirz qartdana-qartdana soyunub yatd
(mnzminli); AYIMAQ, GEY-
MK, QAINMAQ,
giclmk bax sfehlmk
giclik bax sfehlik
gico bax girdab
142
Gilndar
GLAS (aac v meyvsi) El bilir bu gn;
Mndn hrtli; Qdir-qiymtli; Meyv
taplmaz; Admdr gilas (M.Seyidzad);
GRAZ (arx.) [Sitar:] Bizdn azacq uzaq
bir gir az aac altnda oturdular (A.aiq).
GLAVAR Yngl v soyuq gilavar
sirdi (Y.zimzd); CNUB KLY
Otaa cnub klyinin ilq alan dolur, bel
likl, ev bir az daha qzrd (.blhsn).
GLEY, KAYT Bir tbssm, bir
gl; Min bir hekayt deyir; Giley, ikayt
deyir (M.Rahim); GLEY-GZAR [Vahab
zad:] Bilirdim ki, anam bu szlri qatmaqda
giley-gzardan qurtarmaq istyir.. (C.li-
byov); GLEY-KS Dandqca Zeyn
bin ssi titryirdi, bu titryid ..giley-kiis
vard (M.brahimov).
giley-gzar bax giley
giley-ks bax giley
GLEYLNMK Msavat hkumtinin
ba naziri Qaraba general-qubernatorunun
iindn brk narazlq elyir, bylrdn gi
leylnir.. (.Vliyev); AZAYLANMAQ
(mh.) [Asaqqallardan biri:] Yoxsa Safo
azaylansa da bu qohumluqdan ii glr..
(S.Rhimov); GLEY-GZAR ELMK
[Mrd:] Sadq, bizim arvad mendn ox
giley-gzar eldi (S.Rhimov); KA
YTLNMK [Rfq:] ..ayaq st dur
maa taqtim yoxdur, deyrk refiqim
ikaytlnir (S.S.Axundov); NARAZILIQ
ETMK/ELMK.
gileyli bax naraz
1. GL, DN (zm gilsi)
2. gil bax damc
gil-gil bax damc-damc
GLNAR (meyv v aac) Glrzl
qzlarn oydu bamn tac; Salamlayard onu
hr gilnar aac (M.Rahim); ALBALI Aslan
bayaq yer atd albal budan yal otlarn
arasndan tapd, iriirli alballan bir-bir
yemy balad (M.Hseyn); VN (dan.)
Hr ikisi l-l, qol-qola verib arhovuzun
stndn db gldilr vin aacnn altna
(Simann nal); TUR GLAS,
gilndar bax haiy
Gilltmk
gilltmk bax imk
gir bax gc
girami bax sevimli 1, ziz
giranbaha bax bahal
giraz bax gilas
GRDAB Yerdmi kndimizi yz min
dr-tplr, yz min quyulara, girdablara
.. mbtla etmk istyirsiniz (N.Nerimanov);
BURULAN De, azm heyatn qasra
snda; Dd burulana, tufana knlm?
(M.Rahim); GCO (dan.).
1. GRD Bu, qulaqlar ksik, iri quy
ruqlu, gird bal, boz bir kpk idi (.Sa-
dq); YUMRU Srxay bu szlri istehzal bir
tbssml qarlad, onun yumru yanaqlar
qzard.. (mnzminli); YUVARLAQ ki
dan arasndan rb, yuvarlaq dalara toxu
naraq gurultu v nrilti il axrd (mn
zminli).
2. gird bax dairvi
girdirmk bax soxmaq
girck bax 1. qap 1; 2. astana
girv bax frst
giriftar bax mbtola 1
giriftarlq bax mbtlalq
L GR, DAXL OLMA, GRM,
R KEM
2. giri bax mqddim
girimk bax balamaq
girlmk bax izlmk 1
girlnmk bax 1. gzmk 1; 2. yaamaq 2
girli bax gcl
1. GRMK eri altm yal,.. arq bir
qadn girdi (H.Abbaszad); AYAQ BAS
MAQ [lft:] Griirsn, yad qz hl ev
ayaq basmam, gdnin saqqzn ourlayb
(Mir Clal); DAXL OLMAQ Biz heyt
daxil olanda nhng kpk dartnb daha da
qzbl hrd (.fndiyev); DOLMAQ
(mc.) Zng vuruldu, qonaqlar zala dolub z
yerlrind oturdular (A. aiq); R KE
MK Beybura adrna atb atdan dd,
iri kedi (Anar); KEMK Qar mn
sardan arxayn olub, z otana kedi
(M.Hseyn); SOXULMAQ (zorla girmk)
Bir azdan jandarmlar evi hat etdilr. -
Gizlt(m)k
riye soxulub aramaa baladlar (S.S.Axun-
dov); TPMK (mc.) Onlar balovlu
Kelbiyevin kabinetin tpidilr (M.Hseyn).
2. GRMK (ali v ya orta mktb)
[Natiq:] Men bildir girdim instituta.. (Anar);
DAXL OLMAQ [Qndab:] Qsbd a
lan fhl gnclr mktbin daxil olmudum
(B.Bayramov).
3. GRMK (yaa dair) [Vzir:] Sn d
on drd yama girdiyin zaman; rb lk
sin gndrdi atan (A.aiq); DOLMAQ
(adtn yaa, yana sz il) El mord oul
ki, igid yana dolanda btn knd anann
adma olunun da adn qoymudu (.Mm-
mdxanl).
1. GROV [Xudayar by:] Sn el bir
adam tap ki, mn yeddi manat versin, mn
onun yannda on yeddi manatlq girov qo
yum (C.Mmmedquluzad); RHN (khn.)
[Hac Vli:] Evind iki otaq dolusu rhn
qoyulmu eylri var idi (mnzminli);
ZALOQ [Korbelay Cfr:] ndi hr ks
gedim deyim mn bir yeddi manat lazmdr,
deycklr gtir yanmda on yeddi manatlq
bir ey zaloq qoy (C.Mmmdquluzad).
2. GROV (saxlanlan adam) Bayandr
xan [apqnlan] girov saxlam, qpaqlarn
lini-qolunu balamd (M.Rzaquluzad);
RHN (khn.), ZALOQ.
GCTKN, DALAQOTU, GZN
(toxunarkn li dalayan ot)
GRVNK (khn.) (400 qrama brabr
ki ls) Tomas bir otumma be girvnk
tur ala, stndn de girvnk qcqrm
qatq irdi (mnzminli); STL ..Sn
orya spmidin bir istil dar; midliydin on
dan bir taar olsun (Aq lsgr),
giryan bax alaan
giyah bax ot
giyv bax yezn
gizildmk bax armaq
L GZLT(M)K eir gizltdiyin k-
mlrinl; Qzbl zmisn, kinl zmisn;
anl azadln dmnlrini (M.Rahim);
[orefhis] ..cld uaa trf atld, balana
143
 Gizltmk
bkb gizldi.. (.Cfrzad); DALDA
LAMAQ [Rstm:] O da sni soruur, onu
da daldalamq (.fndiyev); PNHAN
ETMK ..Qara buludlar kvkbi-hrriy-
yt zn tutub onu yen pnhan etdi
(S.S.Axundov); YAIRMAQ (kl.d.) Sni
qamlqda yaran flk; qlini bandan dr, amma mn alaq adamam (C.Mmmd-
aran flk... (M.V.Vidadi); YAYINDIR
MAQ (xlvti gizlmk) [Qedim:] Balam,
snin atan qulplu qazanlar dirigzl yayn vcud vard; gdkboy, uzunbutm. (R.Rza).
drmazd? (S.Rhimov).
2. gizltmk bax danmaq
1. GZL Gizli mtbnin yeri hazrlan
md (M.S.Ordubadi); QEYR-LEQAL,
KONSPRATV
2. gizli bax mxfi
god bax llk
godul bax 1. glincik; 2. gdk I
goftar bax sz
gop bax 1. yalan; 2. uydurma
gopamaq bax 1. goplamaq; 2. dymk 1 bilmir (M.F.Axundzad); GMRK [Hac
GOPLAMAQ (yalan danmaq) n
kimi azna glni danr, byk-kiik bil
mir, znn kemiki faliyytindn az
dolusu goplayr (.Qasmov); GOPA BAS
MAQ [Sttar:] Gd, dedi, - ox gopa ba
sb uaqlar qorxuzma (A.Makulu); GOPA
MAQ [hmd:] Gopa, bana dnm, gopa
(N.Vzirov); QOZQUR(T)MAQ (dan.)
[Divanbyi Ncf:] A kii, sn n qoz-
qurdrsan (M.F.Axundzad); [Smndr:]
A kii, sn d ox qozqurtma ha! (C.Cab-
barl); RTMK [Salman:] Yolda ir-
zad ox tnd gedir, nqsanlar iirdir
(M.brahimov),
gor bax mzar
GORBAGOR (lm adam haqqnda
sy kimi ilnir) [Padah:] Bu gn-sabah
gorbagor olacaq. Bel gorbagorun stnd
qann qaraltmaa dyermi? (Anar); TN-
BTN [zzt:] Ddn tnbtn dsn [Vaqif:] Get, get, vfaszsan b dnya kimi;
Xudayar boy! (C.Memmdquluzad).
GOREN str qbiristanlq xortdanla,
gorenl dolu olsun! (B.Bayramov); KAF
TAR [Pri nn:] ..Kemid bizim qdim
144
Grnmk
qlaa bir kaftar dadanmd (S.Ehimov);
QBREN.
gorgah bax 1. mzar; 2. ev 1
L GDK Sonra bir gdk kii glib H
midi apard.. (H.Abbaszad); ALAQ He
yadmdan xmr, konsul z bir uca adam
quluzad); GODUL (mh.) Godul adam ox
bilr (ADDL); GDKBOY(Ll') Qoca bir
2. gdk bax qsa 1
gdkboylu bax alaqboy(lu); gdk 1
gdn bax qarn 1
gdnqulu bax qarnqulu
gftgu bax shbet 1
gmmk bax basdrmaq
gmrk bax 1. rsum; 2. gmrkxana
GMRKXANA (gmrk idarsi) Gm
rkxana qarovullarnn v qazaqlarn qorxu
sundan qu quluu il Arazn o tayna sk
Qara:] ..on be ildir padah gmryn ild
mn lli tmn xeyir verirm (M.F.Axund
zad).
gn bax dri
GNDRMK kizlr glib dedilr ki,
dayday idn glmyib, daydostu dedi ki,
gls hl-hlbt gndrrm sizo (H.Abbas-
zad); XRAC ETMK (xaric mal gn
drmk) [Aalarov:] xarlan nefti ixrac
etmk lazmdr (.Mmmdxanl); YOL
LAMAQ Htta yerli hissnin nfsli or
kestrini d buraya yollamdlar (M.Hseyn);
YOLLATMAQ, YOLA SALMAQ [Qz:]
..sonra Knll birg kdirdiklri kli d
zrfin iin qoyub yola sald (X.Hasilova).
gnqaln bax qanmaz, kobud 2
grk bax nmun 1
grkm bax grn
grstmk bax gstrmk 1
GRNMK (mxtlif mnalarda)
Grnm gzm bir rya kimi.. (S. Vurun);
BLRMK Qadnn dodaqlarndan ac
bir tbssm blirdi (S.Hseyn); ZHUR
ELMK ..biri d bax bu hytimizd tz
Grnr
zhur elyn gur sal olan kimi, sorusay
dlar ki, hansn seerson, deyrdim ki, onu
(H.Abbaszad); GZ SATAMAQ (fr.v.);
ZAHR OLMAQ.
grnr bax yqin
GRN Muxtar btn grn il hm orada, hm d burada Aslann gzn
kii idi (B.Bayramov); DDAR (kl.d.)Xan-
dostu, amand, qoyma gldi! Didar yamand,
qoyma gldi! (M..Sabir); GRKM
Balacaboylu Vli muzdurlar komitsinin
sdri olandan grkmi d deyimidi, ad da
(M.brahimov); QIRIM (dan.) [Sadq:] Mn
ele dnn qrmndan grdm ki, bu qan-qan
deyir (Anar); QYAFT [Bhram:] vvl
sen bel deyildin, men sendn qardm,
amma indi baqa bir qiyaft almsan (C.Cab-
barl); YNDM (dan.) [mamli:] Qraq
larnda desn, yen biryndmi var! (S.R-
himov); YR-YNDM [Pas:] Qadam
snin yrn-yndmin.. (S.Rhimov);
FASON (mc., dan.)-, KONFQURASYA,
ZAHR.
gstri bax tlimat; mslht, mr 1
1. GSTRMK, GRSTMK
2. GSTRMK, NMAY ETDR
MK
3. GSTRMK, KS ETDRMK,
TSVR ETMK
1. GTRMK, LN ALMAQ
2. GTRMK, QBUL ETMK
3. GTRMK, Z L APAR
MAQ
4. GTRMK, ALMAQ
L GTRLMK, LV EDLMK
2. GTRLMK, QBUL OLUN
MAQ
3. gtrlmk bax qamaq 1
gvd bax bdn
gvhr bax da-qa
I GY Bu ilki pis, quru ve isti bahar da,
ryimizd tssf oyadaraq dalara, da
larn dalna, l irimz fzalar, uzaq gylr
kilirdi (M.brahimov); ASMAN (air.)
Qatar-qatar olub qalxb havaya; N xbsz
asimana, dumalar! (M.V.Vidadi); R (air.)
Gynmk
Sanram min df ri doland; Alovlu gn
d, soyuq qmr d (.Krayl); SMA
Boz shrada, aydn smada, hrin gz qr
pan tk-tk iqlar yannda grnn o sima
artq hyatda yox ikn, nec ola bilrdi ki,
grnsn (M.Hseyn).
II gy bax 1 mavi; 2. yal
III gy bax xsis
IV gy bax 1. kal; 2. gyrti 2
gyk bax gzl 1
gyklmk bax gzllmk
gyklik bax gzllik
GYRN (qu) Sabahs dediyi kimi
Sfr ona iki gyrin getirdi (M.brahimov);
KBUTR (kl.d.) Bir mnzil etdi zar
mztr; Bir damda grd bir kbutr (Fzuli);
SLH QUU (tb.) [Vahid:] Gyrin,
Gyrin! Dorudan sn slh quusan, sa
dt quusan (M.brahimov).
1. GYRT (bitkilr, yallq, ot, aac
lar, yarpaqlar) Hans eydir dyimyib
dnyada; Gyrti d, heyvanat da, hava da
(A.Shht); GY-GYRT Hytlrd
aac-uac, gy-gyrti ndir, imy su da
yoxdur (M.Rzaquluzad).
2. GYRT (yeyiln v xry ilnn
otlar) ziz mizin stn ydrd, gyrti,
rk... tavada toyuq rtmas gtirdi
(H.Abbaszad); GY-GYRT Firngiz
gy-gyrti, toyuq tini itahla yedi (B.Bay-
ramov); SBZ Yemk yen d dy, t,
toyuq, yumurta v sbzilrdn biirilmi
Tbriz xrklri idi (M.S.Ordubadi); SB-
ZYYAT Yolun bir trfind mslmanlar,
sbziyyat kirdilr (.Haqverdiyev); GY
(dan.).
gy-gyrti bax gyrti
I GYLK, MAVLK
II GYLK, OTLUQ, YAILLIQ
III gylk bax xsislik
GYNMK Knl onlarn zn ba
xanda ryi gynyirdi (X.Hasilova); ACI-
MAQ Professor bu df d dsmal il acan
gzlrini sildi (S.Rhimov); SIZILDAMAQ
145
 Gyr Gzl-gyk
[Qndab:] Uzun mddt km grmyn QNG Burda biz ox oturmuuq yana;
ayaqlarm dilo glmidi, szldayrd (B.Bay- Bir qng qzla... onda klmba; Demiik
ramov); ARIMAQ (bax). eqdn, mhbbtdn (S.Rstm); QYA-
GYR, DND, VN Sorudum: MT (mc.) [Mahir:] Qiyamt oland ha..
Bs Venli drd he vn (bizim melr- i Qzlar hmi gzl olan axtarr (M.H-
dki gyr aacna vn, dnd de deyilir) i seyn); LTF Sonralar musiqi v rqs za-
aac yoxdur.. (H.liyev). manlannda ox zaman o ltif vcudu yanmda
gymsov bax gymtl grrdm (A.aiq); MLK (mc., kl.d.);
gymtraq bax gymtl PR (kl.d., air.); Dnmm mlkdn,
GYMTL (gy rng alan) Otan tamam pridn; Vaqifm, sevmim tz
rngi d dyidirilmidi, vvl aq-hray Fatim (M.P.Vaqif); RNA (air.) Kim bi-
idi, indi gymtl (.Abbasov); GYM- lir, yollarnda ey rna! N qdr, uf, boyun
TRAQ, MAVMTRAQ Titrn mavimtraq bknlr var (A.aiq); KL KM (dan.)
alovlar balaca irin n ofsanvi bir alm [Biqm:] Oluv deyirm e, canmn bir
idi (.fndiyev); MAVMSOV, GYM- ! evin yaradr, kil kimi olandr (Anar);
SOV. ' VCH (khn.) [Mirz Rhim:] Dorudan
1. GZ Xumar-xumar baxmaq gz qay- da xeyli vcihdir! (M.S.Ordubadi); YAXI
dadr; Lal tk qzarmaq, z qaydasdr 1 (dan.) [Mdi Qulamhseyn:] z kimi
(M.P.Vaqif); EM (kl.d., air.) Ey e- yax bir arvad da var, tez-tez mni qonaq
m im in nnd mcessem, Vtn, Vtn! j arrlar (C.Mmmdquluzad); YARA-
(A.aiq); EYN (kl.d.) Merdm dedi ki, J IQLI Universitetd bir ox qzlarn aln
ikri-eynim; Kim sndn alr bu nuri eynim yerindn oynadan bu yaraql olan ona he
(Xtayi); DD (kl.d.) Ala, didm, qanl xo glmirdi (.Qasmov); ZBA (kl.d.)
yam sel olsun; Sylmy gizli derdin dil Knlmd o ziba snmin eq vsal; Et
olsun (M.V. Vidadi). midi prian sa tk fikr xyal (A. Sh
2. GZ (yarada), QASNAQ ht).
3. gz bax mnb 1 2. GZL (xoa gln) Baharn axr ay
gzaydnl bax tbrik 1 nn gz! geclrinin biri idi (.Haqverdi-
gzgrnmz bax Allah 1 yev); DLBR [Tamarin:] Buradak dalar,
1. GZL, GYK (sift cizgilri, b- drlr, aylar n qdr dilbrdir! (M.H-
dn tnasiil, qsursuz) Mdi Allahvern seyn); DLRBA [eyx Snan:] N qdr
ibtida bir arvad ald, gzl, gyk (N.N- dilrba yal tplr (H.Cavid); QNG
rimanov); DLBR (kl.d., air) Menim [Hseyn:] ikimrtbli qng bir evin
yarm bir caib dilbrdir; z tz gldr, qapsn qorxa-qorxa dyd (S.Rhman);
zlf nbrdir (M.P.Vaqif); DLRBA QYAMT Oturub-durmaa qiyamt olur
(kl.d., air) Bir yanda da gizlic; Qrx dil- (M.P.Vaqif); LTF ..Bu ltif ssi dinl-
rba, qrx inc... (M.P.Vaqif); GZL- my baladm (M.Hseyn); MLAHTL
GYK [Glbac:] Slim by qngdir, (ss aid) [Vahid:] ... qmli ssi n qdr
gzl-gykdir (S.Rstm); GL (mc., mlahtli idi (B.Bayramov); RNA Grdm
dan.) Baxd insan olu g/ camalna (S.Vur- ki, bir rna mnlikdym (A.Shht);
un); GL KM (dan.) [Nazl:] Minay TRAVTL Dnya nec d travtli ol-
min firldaq evirib, alan yoxdur, qaryb mudu (X.Hasilova); YAXI [Mrdan:]
evd, di gl Nazl Qmzlinin gl kimi qar- Yax ssi varsa, yol zn aqdr (X.Hasi-
da olunu bynmir (Anar); XUB (kl.d.) lova).
Vaqif seni sevdi xublar iind (M.P.Vaqif). gzl-gyk bax gzl 1
146
Gzllmk Gza
GZLLMK [Frc:] cb gzl- keikisi, adti zr yen d geni hytd
lmisn, Nazlcan (Anar); GYKL- gzinir, arabir dayanb traf dinlyirdi
MK [Frc:] Bel hsn-camal olmaz, bel (M.Hseyn); QAROVUL Leytenant bir
xtti-xal olmaz, hara bel gyklmisn ne mntqy lav qarovul tyin etdik
(Anar); QNGLMK Sultann gz dn sonra, tutulmu adam rtl sngr
lrind Nazl olduqca qnglmi v totux- aparma mr etdi (M.Hseyn); QARO-
lanm grnd (S.Rhimov); ZBALAN- VULU [Balaa:] Hac Zeynalabdin Ta-
MAQ Ala gzlr nrgisi-mstan tk h- yevin kemi dyirmannda qarovulularn
lalnir; El ki szgnleir, yz mrtb zi- byyd (H.Abbaszad); QORUQU
balnir (M.P. Vaqif). (tarla, me, ba, bostan gztisi) Br
GZLLK (mxtlif mnalarda) G daha heyvanlqdan el kib; Qoruqu otlaa
zllik bxidir; Bxil ynmz insan pr kmsin! (A.Sehht); NZART
(B.Vahabzad); CAMAL (z gzlliyi) G Gnorta zavodun qoca nzartisi glib H
zmdn kilmir xyaln senin; O irin gz mid dedi ki, sni bir nfr hrbi soruur,
lrin, camaln snin.. (R.Rza); DLRBA- qapda dayanb (H.Abbaszad); NGAHBAN
LIQ Gzn hrnd sahirdir, hbibim, dil- (kl.d.) Sndn tr btn vladm giryan
riibalqda (Qvsi); GYKLK Zlfn edrm; Qeyrt nimi hifzind nigahban
zn tutsa da, gykliyin artr; Zlmt ge edrm (C.Cabbarl); PASBAN (kln.)
clr olmasa, aydn shr olmaz! (.Vahid); Qapmda pasiban mhntdir ndn; Yazlb
HSNAT (kl.d.) [Molla brahimxlil:] qtlim frmanm yoxsa? (M.Rahim).
Mn deyilm mgr bir teqva sevn v h- gztlmk bax gzlmk 1
snata .. vaqif olmuam (M.F.Axundzad); 1. GZLMK (mxtlif mnalarda)
HSN Xo havalarda artrmann baqa hsn [lyas:] Mn rizmi geri alana qdr ora
vard (mnzminli); XUBLUQ (kl.d.) daca oturub gzldim (M.Hseyn); BK-
[Krm:] Camaln xubluu mat elr ah.. LMK Sni oxdan arayb hsrt il bk-
(sli v Krm); QNGLK, YARA lrdim; Snsiz afaq qaranlq grnrd g
IQ [Cmilnin] sx qara salar .. siftin zm (A.Sehht); GZTLMK [Molla
bir qnglik, bir yaraq verir (S.Rhimov); brahimxlil:] Qabaqdak iksirin mddti-
LTAFT [Bhram:] Han sizin kemi l tkmilin qdr, yni otuz bir gn gztl
taftiniz? (C.Cabbarl); MLAHT Qzar yib, gen buraya qaydarsnz (M.F.Axund
m yanaqlan, uzun kirpiklri, iri gzlrinin zad); NTZARINDA OLMAQ.
szgn bax [qadna] mlaht verirdi 2. GZLMK, QEYDN QAL
(T..Simr); VCAHT (gzl z) Q MAQ, QORUMAQ
mrin vcalt ala gzlrind zn top gzlnilmdn bax birdn
lam, onun szgn baxlarnda zn yuva gzlk bax emk
salmd (S.Rhimov); YARAIQ [Azr:] gzlkl bax emkli
Ru yaran is sendn asl olmayaraq ya GZUCU Elsevr gzucu baxb grd ki,
ranmdr (.Krim); ZBALIQ Sni ziba- Sfann klini lvhdn xarb qoyublar
lqda; Grmyn gz gzdrm? (San Aq); knara (.Qasmov); QUBAXII Quba-
ZVQ N xo glib bu q, bu qar; Qn da x bu adamlar mqayis etdim (Mir Clal);
baqa zvq var (M.Dilbazi). TRG Faytonu bu mnzry trgi
GZT Sonra mlum oldu ki, dst baxb atlar qamlad (M.Hseyn); TR
knd basqn dzldib, knd sovetinin gzt ..Professor li Cahandarov is mqalni
isini lapdan yaxalayb bodular (M.bra- tri gzdn keirib.. (Y.irvan).
himov); KEK Girdman qalasnn qoca gza bax acgz(l)
147
Gzaq Gcl
gzaq bax sayq (M.Rahim); HAL [Rsul:] Anacan, dayan
gzaqlq bax sayqlq maa haln yoxdur, grk mn gedm
gzdoymaz bax acgz(l) (Aq Qrib); XTYAR Qalmad canmda
1. GUR, GCL, DDTL ixtiyar, glin! (M.P.Vaqif); QTDAR Mn
2. gur bax izdihaml deyirm ki, yox, azar, ay azar; Hl yarat
3. gur bax sx 3 maa iqtidarm var (M.Rahim); KRDAR
gusfnd bax qoyun I (kl.d.) Canm oda yand, qoyma, gldi! Kir-
gu bax qulaq dar yamand, qoyma, gldi! (M..Sabir);
gu bax knc QDRT axta qlncn qoymudu qna;
GUNN [mberkndli:] Guniir Yazn qdrtin tslim olur q (S.Vurun);
olub qalmam, iim-pem televizora bax- TAB [Fxrddin:] wla ondan tr ki, dxi
naqd (H.Abbaszad); ASKET ..Slim h hicrana tabm yoxdur, mnim Sadtdn uzaq
yatda ona xo gln n varsa onu gtrmy dmy taqtim ola bilmz (N.Vezirov);
can atrm? Mgr o asketdirmi? (.fndi- TAB-TAVAN (kl.d.) Pul gedir, tabi' tava
yev); XANNN (khn.) hmd bundan nn da gedir; stlik bir qum cann da gedir
da diltng olub hmil ik xannizin olub alt- (M..Sabir); TAQT ..nki yerimy
yeddi sn evindn xmad (.Haqverdi- ayaqlarmda taqt qalmamd (A.aiq); ZOR
yev); MNZV [blhsn by:] ..kato (dan.) [Aslan:] Xoluqla raz olmadnz,
lik mnzvilrin mxsus ski monastr xanm, mnim zorum da yox deyil, - dedi
rk klllrin gzn bnzyn bacalar ile (M.Hseyn).
qatarmza baxrd (M.S.Ordubadi); TRK- gc-bla bax gcl
DNYA [Prian ntizariy:] Sni trki- GCL (mxtlif mnalarda) [Hmz:]
dnya bir qocan aclar qorxudur (.Mm- He vaxt olur ki, dey vziyytdn gcl
modxanl); ZAHD (mc.) Zahidin bir bar xd (.Qasmov); TNLKL ..Abbas
man kssn dnb hqdn qaar (Nsimi), onu ox tinlikl qucana gtrb, bulaa
guvar bax sra trf aparmaa z qoydu (S.S.Axundov);
GUYA Zarafatla deyils d, Knl qulaq- CBRN ..mn d gedib dmn qzn
lanna vurur, ya da zn el gsterir ki, guya gtirdim cbr v evimd glin eldim
eitmir (X.Hasilova); EL BL K El bil ki, (N.Vzirov); GC-BLA amxal gc-bla
hr gz qan dolu bir anaqd.. (B.Vahab- il ipi yulun koluna dolayb dayand (.xl);
zad); SANK Dalalar nrilti ile sahil cu LM-ZLM Haman ay; lm-zliim
murdular, sanki Xzr yatandan xacaqd keib ay; Dik tpni drmaanda.. (M.Rza-
(H.Abbaszad). quluzado); ZORLA (bax).
GC, QVV(T) Hmz ar-ar 1. GCLNMK (mxtlif mnalarda)
qalxd, sanki dostlarndan gc, qvv almaq Bir nsildn o birin kedikc o gclnck,
istyirmi kimi stadiona yazq-yazq gz in artracaq.. (M.brahimov); QV-
gzdirdi (.Qasmov); yck, bilirm, LMK ..Mtin bir hiss vcuduna yayld
mnddir qvvt; Birlikd can bulur hr - frhlndi, qvildi.. (mnzminli);
qrib niyyt (S.Vurun); AMAN Dad edib QVVTLNMK Gecdn smy
szni kdim lindn; Qoymad canmda balayan yay klyi yava-yava qvvtl
aman ayrlq (Qoma); CBR (khn.) [Sa nir (M.Hseyn); QDRTLNMK.
dt xanm:] lac ndir .. hr zlm, cbr 2. gclnmk bax iddtlnmk
tab elrm, ancaq Fxrddin salamat qalsn GCL, QVVTL Qzl Arslan Xa-
(N.Vezirov); GR ..Yaln ayaq aparaq; rzmahn ordusun mmlktdn xartmaq
Gvnib z girm; Cumdu dy yerin n Bustam, Cacrm v Niabur trflrin
148
Gcsz Gllnmk
lli mindn ibart qvvtli bir ordu gnd lrle mhbbt alemind xobxt olmudu
rndn sonra vlihdi Tbrizd buraxb giicl (M.Hseyn).
bir qounla Hmdana doru irlilmy GLRZ(L) (n, mehriban adam
balad (M.S.Ordubadi); GRL Yni o el haqqnda) rf hamnn zn n-n
girli adamdr? (.blhsen); QV Yazd: glr v hr ksd glrz grmk istrdi
Tanmram n din, n qanun; Yazd: D (A.aiq); [Nurddin] hmi deyib-danan,
mn qvi, taleyim zbun (B.Vahabzad); glrzl v mehriban bir uaq olduu halda,
QDRTL Birdn bndini am; qdrtli indi qmgin v myus olub mktb yolda
bir sel kimi; Frtnal yel kimi.. (R.Rza); larndan knar durdu (S.S.Axundov); G
ZORLU (ox gcl) [Zbeyd:] Aa Rzadan L [Glbdn:] Cavan qocaya gedib. All,
zorlusan ki, fryad he bir yer atmad? dlisov, gl qaraqabaa (.Ceferzad);
(M.F.Axundzad); QTDARLI. GLSFT(L) brahim by orta yal,
GCSZ (gc, taqti olmayan) [Gl:] glsift olan grnd ixtiyarsz olaraq
Grrsnz ki, rqibiniz n qdr gcszdr sksndi (.Vliyev); ZGLR ..Gedib
(C.Cabbarl); BTAQT Bel gzl d verib qol-qola ziiglr, mehriban; Hmin
ay qabana; Tamaa eylyn bitaqt olur qz, hmin olan (M.Rahim); GLQA-
(M.P.Vaqif); QVVTSZ Lakin qzm BAQ(LI), NZ(L)
khln at qvvtsiz uaa qulaq asmad.. I GL Kiilr dem vurur pehlvan-
(S.S.Axundov); NATVAN (kl.d.) Urunda lqdan; Gldn, glldn, lmdn, qan
ta ki, eqin zrr qlur dalan; Bu Xtayi dan (S.Vurun); GLM, QURAQ-
xst andan natvan olmu dumr (Xtayi); TUTMA.
TAQTSZ Lakin qzl lkm n n qiy II gl bax glerz(l)
mtli olan bir eyin qrlb iim ddyn GL Rumniyann srbst gli
hiss edinc qollarm taqtsiz bir halda yanma lri Bakya glcklr (Qzetlrdn); QUR-
dd (A.aiq); ZBUN Qhr pncsind AQTUTAN (khn.) Hrdn randan, rd-
eylmi zbun; Qrlm qanad, qolu yoxsu bildn, Sarabdan nfuzlu, adl quraqtutan-
lun! (.Cavad); HALSIZ (bax), HEYSZ, lar glirdi (H.Sarabski); PHLVAN
QTD ARSIZ. [Mirhadi:] Bu kii hakimdi, phlvanlarn
gdmk bax pusmaq glemesin baxacaq ki, qayda-qanunu poz
gl bax ik masnlar (H. Abbaszad).
glbrg bax lk 2 glqabaq(l) bax glrz(l)
glbsr bax xiyar GLMK [Hmid:] Qabaqlar m
glcamal bax glz(l) hll uaqlar il glmim (.Abbasov);
GLDAN air iklri qoyub gldana; QURAQ TUTMAQ/YAPIMAQ [By:]
Dedi: Bir fsan yadma dd (B.Vahab- Usta, zorxana al, quraq ttacam bolevikl
zade); GLQABI Mn xatirlrimi zrif (.fndiyev); QURAQLAMAQ Bel
bllur bir giilqab kimi ehtiyatla, btn var likl [smayl v Nifti] gclrini snadqdan
lm, qlbim, ruhum titryrk vtn gtir sonra quraqladar (.Abbasov); SPR
dim (R.Rza). LMK Uaqlar torpaqdan smy gt
GLDST (gl, ik dstsi) Gldst rnd, bir-birin aman vermir, sprlib
dzltdim adna z mnimdn.. (S.Rs yer yxlrdlar (mnzminli),
tm); BUKET Bu mchul bketlr qanuni glsift bax glrz(l)
bir ey kimi baxdn, z haqqn kimi baxdn glg bax 1. gl; 2. satira
(Q.Xelilov); DMT Knd cavanlarnn glqab bax gldan
oxu bu glndn dmt baladqlar iek- gllnmk bax iklnmk 1
149
 Gllk Gnah
GLLK, KLK [Vzir:] rqilr HIRILTI (bo-bouna gl) Xbr ver
oxuyan xnal kklik; Sizi qarlayan gllk, dilr ki, qz yelbeyindir bir qdr; Hrltdr
iklik (S.Vurun); BAA-BA l pesi.. (M.Rahim); QAQQANA (ucadan
dikc daha da; oxalr hvslri; Bryr gl) Pillkni titrtdi mutuluqu qonu
baa-ba; Uaqlarn sslri (M.Rzaqulu- qzn qaqqanas (R.Rza); QHQH (uca
zad); BAHARISTAN (mc.) Dbistan bir dan gl) Ev sahiblri bu qhqhdn daha
blaristan, onun ezhari irfndr (M.Hadi); da acqlandlar.. (mnzminli); GLG.
BUSTAN (kl.d.) Nein snd var daim bir GLZL (z gl kimi gzl) Nola saq
xzan; Haan gl aarsan, ey bustar? qala yavuq glms bir glzl; Kim qyar
(M.S.Ordubadi); GLN Rqib el gl ki, d gl yarpa qanqal iin (M.P. Vaqif);
nd sni seyr edn grsm; Sni qzlgl, GLCAMAL Hsrtli gzlrim, bax glca-
yar xare bnzdirm (M.Seyidzad); mala; Knlm dd yen yz min xyala
GLSTAN Gzlrim yari yen bada, g (Molla Cm); GLRXSAR (kl. d.) Nec
lstanda grr (S.Rstm); GLZAR (air.) etsin sn rbt snmi-g/rxsar; Abiru-
Seyr x glzara, bahar adr; ik etir dan mni sn saldn, ey idbar (M.P. Vaqif);
yayr, kdr dadr (M.Rahim); GLZAR- GLYANAQ(LI) Snsn gzmd solun
LIQ Glzarlqla alov arasnda uca sdd balarda yasmnlr; Ey giilyanaql dilbr,
kilmidi, onu kemk qabil deyildi (mn snsn glm, baharm (M.Seyidzad).
zminli). glyanaq(l) bax glrzl
GLMK Mhmmdhsn mi z d glzar bax gllk
oluna baxb balad glmy (C.Mmmd- glzarlq bax gllk
quluzade); DLRN AARTMAQ (s gman bax 1. bh; 2. mid
bbsiz glmk) (fr.v.) ndi is hrmtli bir gmrah bax 1. salam; 2. evik 1
tan kimi mn salam verir v dilrini gmldmk bax inildmk
aardr (M.S.Ordubadi); HIRILDAMAQ I 1. GN (24 saatlq mddt) Bu minval
(bo-bouna glmk) hmd balad hrl il gn kedi (Korolu); GEC-
damaa (C.Mmmdquluzad); RMK GNDZ gec-gndz ki, Tapdq yuxu
(bo-bouna glmk) Forman hmdin zn suzdu (.blhsn); SUTKA (rus.) Dz
mnal-mnal baxb iridi.. (.Abbasov); yeri bir yupyumru ey qapr; Hm d deyir,
AQQANAQ KMK (ucadan glmk) sutkada bir frlanr (M..Sabir).
brahim by aqqanaq kdi (.Veliyev); 2. GN Qayet isti haval bir gn idi
HIRTILDAMAQ (dan.). (M.Hseyn); RUZ Bu nv i kim, oldu bd-
1. GLML, GLDOURAN hal; Hr ruz mn keirdi bir sal (Xetayi).
2. glmli bax mzli 1 3. gn bax yaay I; dvr
glrxsar bax glz(l) 4. gn bax mekgn
gln bax gllk II gn bax gn
GLMSMK (dodaqalt glmk) GNAH [Mmtaz Mtberov:] Mnim
..Knl z-zn glmsdi (X.Hasilova); gnahn ndir? (M.Hseyn); BABAL Derin
QIMIMAQ dhm bu df istehza il bir dryadr air xyal; Gtrdm boynuma
qmd (M.Hseyn). ri, babal (R.Rza); CRM (kl.d.) [Vzir:]
glstan bax gllk Sultan Mahmud Qznvi bu gun crm n
GL Qmlnmim gln bzn mqrrblrindn birisinin boynunu z lil
ykslmynd (M.Rahim); GLM Qoca vurdu (M.F.Axundzad); TTHAM Sn bu
szn bitirib gld, lakin skrk onun gl ittiham z zrindn n kimi bir sbutla
myini yarmq ksdi (mnzminli); gtr bilcksn? (M.S.Ordubadi); QBA-
150
Gnahkar Gndoan
HT [Fikrt:] xsn mn bunda bir qba gnahl bax gnahkar 1
ht grmrm (H.Abbaszad); QSUR Ger GNAHSIZ (gnah olmayan) [sa:] Sizin
sn idrak eylmzsn, bil ki, snddir qsur hansnz gnahszdr, qoy onu daqalaq etsin
(Nsimi); SU (khn.) Nazlya el glirdi ki, (C.Memmdquluzad); BGNAH [Ms-
onun bu id he suu yoxdur (M.Hseyn); tli ah:] Bs divlr, ifritlr nahaq yer o
TQSR slind tqsiri olmasa da Adil qdr bignah xalqn hrktin bais olur
zn gnahkar hesab edib dedi: - Bala, lar.. (M.F.Axundzad); BTQSR ..nki
Hmz, dz, yadmdan xb (.Qasmov); o biar bitqsirdir v z o vaxt he burada
VBAL (dan.) Vbal nal ednin boy olmayb (N.Vzirov); MSUM [Oqtay:]
nuna, yaman-doruluuna zmant etmirm Yox, o, msum bir ocuqdur (C.Cabbarl);
(.Haqverdiyev). TQSRSZ Ona el glirdi ki, gzl olub
1. GNAHKAR Gnahkar deyildi o tqsirsiz adamlara quyu qazmaq kimi alaq
qadn ancaq; Safd zirvlrin tmiz qar tk lqdan is gzsz olub onlara xidmt etmk
(A.aiq); AS (khn.) rnlr biz busudur; yaxdr (S.Rhimov); SUSUZ, QBA-
Yalan sylyn asidir (Xtayi); FAQ HTSZ.
(kl.d.) ...Cllad hakimlr olmasa; Kor GNAHSIZLIQ (he bir gnah olmama)
insanlar hr fasiqi; Kndin rhbr bulmasa [Surxay:] Halbuki onun btn tqsiri sad
(H.Cavid); GNAHLI ..mni bala, men liyind v gnahszlndadr (C.Cabbarl);
gnahlyam (.Musabyov); QSURLU MSUMLUQ [Gltkin:] Ka ay bun
Mn ki, zm bel id qsurlu bilmirm dan vvlki msumluum, vqarm mnd
(M.brahimov); MQSSR (hq.) ..hesab olayd.. (C.Cabbarl); BGNAHLIQ, B-
dar bu df zn saxlaya bilmdi, bu id TQSRLK, SUSUZLUQ, TQSR-
mqssir olmadn sbut etmy alaraq SZLK
tutula-tutula cavab verdi (M.Hseyn); GNBATAN (gnbatan trf) Biz ayrl
SULU (khn.) Heyvan kimi srvt satl dq, hytin ortasna gldik, qapmz gnba
dm; Sulu kimi zindana atldm (A.aiq); tana alrd (M.brahimov); QRB Vtn
TQSRKAR [Molla Qafar:] sla mn ; torpann rqindn xb; Bir gn gn
tqsirkar deyilm, i mscidin olmaman- kimi Qrbin atdm (M.Dilbazi); MRB
dadr (S.Rhimov); TQSRL He kimin (khn.) Ken vaxtlarda bir ucu mriq, bir
hddi yoxdur Bdircahan tqsirli tutsun ucu mrib lind idi (S.Rhimov).
(N.Vzirov). GNBZ Bu vaxt kiilrin iindn bir
2. gnahkar bax sbbkar xs ayrlb lind bir da, gnbz trf
3. gnahkar bax mtthim gldi... (N.Nrimanov); QBB Eyvann
GNAHLANDIRMAQ [Mdin] ..darl tavan byk qbbdn ibart idi ki, bun
maa balayanda ancaq zn gnahland larn hr birisi be stun zrind qurul
rrd (M.brahimov); TTHAM ETMK mudu (M.S.Ordubadi); TA Nriman k
[amxal] istmirdi ki, rkz onu qorxaq narda dayanb, binann tana baxmaq fik
lqda ittiham etsin.. (.xl); MQSSR rind idi (Mir Clal).
ELMK [Cavad by:] Amma onu qanmr gnxan bax gndoan
ki, Mikaylda taxsr yoxdur, zman bel GNDOAN (dnyann gnxan trfi)-,
gtirib... Bu bard o mni mqssir el DOU, GNIXAN, XAVR, M
yir... (N.Vzirov); TQSRLNDRMK RQ, ORENT, RQ Azrbaycan mn
[Adilov:] O vaxt stm yaman ddlr, gndoan deyir; Trklr - dou; Farslar -
mni ox eyd tqsirlndirdilr (Y.irvan); xavr; rblr - mriq; Qerblor orient;
SULANDIRMAQ. Mn rqm; hrtimd-anmda, al
151
Gndz Gzlk
gnl rikm (X.Rza); Pncrlri gn leyletlqedr; Comali-nuri-m.v/ xavrdir
xana alan arpayl, iql ve isti pal (Xtayi).
tarda ona yer tapld (M.brahimov). gnvr bax gney
GNDZ Yaar ..gndz bledlediyi yer gnlk bax tir
ynldi (M.Rzaquluzad); RUZ (kl.d.). GNORTA Gnorta azan vaxtna o q
1. GNEY (gn dn yer) Qayalar ba- dr qalmrd (M.S.Ordubadi); ZHR [Mirz
baadr; Gneylri tamaadr... (S.Vurun); Clil:] Rhmtlik daym bir gn el naxo
GNVR Kndin qarlar gnvr yer oldu ki, he durub otura bilmdi ve odur ki,
lr xr, zlrini divarlara sykyir, gn zhr namazn da qla bilmdi (Anar),
verir, qznrdlar (S.Rhimov). gnqara bax bdbxt
2. gney bax cnub gnqaralq bax bdbxtlik
GN Gn yenic batmd (M.bra grz bax toppuz 1
himov); AFTAB (kl.d.) Ey almi mnewer gvnmk bax 1. arxalanmaq; 2. lova
edn crmi aftab; Mkati-ldir bf- lanmaq
ruzi-mahitab (M.Hadi); GN Gn batsa da, gzran bax yaay 1
hava hl iq idi (H.Abbaszade); XURD GZG [Mdi bad] gzgy baxb
(kl.d.) Doar xurdi-hmyyot, btn azad ora-burasn dzltdi (.Hacboyov); AYNA
olar alm (M.O.Sabir); MEHR (kl.d.) Dil- Niy bs bylo bereldirsn, a qare, gzn;
bra, gl grmdim glnd rxsarn kimi; Yoxsa bu ayind yri grrsn zn?
Mehrii mah olmaz flk, yznd rxsar kimi (M..Sabir),
(Xtayi); MS (kl.d.) San rngidir, n gzlk bax spin

152
 Halbuki
edirdi. Yalnz bir asaqqal qaydaya baxrd.
Bu, hkm idi (mnzminli); MNSF
Axr, bu iki qarda czane glib, bir daltli
adam mnsif sedilr (R. fndiyev).
habel bax hminin 2. hakim bax padah
HAAN [Mina:] Bs haan, n vaxtdr, i 1. HAKMYYT [amo:] Ancaq bu
inallah, bu xeyir i? (M.brahimov); N tfnglri hr iki trfd iri dndrsinlr,
VAXT, N ZAMAN Shr idary gldiyi hakimiyyt bizlrin olsun (S.Rhimov);
dqiqdn ba o qdr qarr ki, vaxtn n HKMRANLIQ [Xosrov:] No grdm bu
zaman kediyini, i gnnn n vaxt qurtar dnyada mn; N verdi Xosrova bu hkm
dn bilmyib axam ev qaydr (M.bra ranlq (S. Vurun); DKTATURA, HKM
himov). RAN.
hact bax tlbat, ehtiyac 1 2. hakimiyyt bax hkumt
HACILEYLK (zool.) inarn banda hakimlik bax hkmdarlq
hacleylk yuva tikmidi (.Haqverdiyev); I haqq bax 1. doru 1; 2. ixtiyar
LEYLK Leylk heri istyirdi yuvasna II haqq bax Allah 1
qaytsn, vurub salrdlar (.Haqverdiyev). haqq-dalt bax dalot
1. HADS [ah:] Aya sizin ryiniz gr haqq-hesab bax hesab 1
mn n qism tdbir ile bu hadisni z vcu HAQQINDA [brahim by:] Balayn,
dumdan df ed bilrm? (M.F.Axundzad); smayl haqqnda bir ne sz demk ist
HVALAT Lazmdr hvalat tofsilen nal yirm (. Vliyev); BARSND kinci xa
elmk (C.Memmdquluzad); TTFAQ hiim odur ki, ba aqronom Mcid lyarov
[Aslan:] Mn bu az mrmd n qdr bd barsind yazdm mri tsdiq el (M.H
bxt ittifaqlar grmm (.Musabeyov); seyn); DAR Blk Tahirin ali thsil alma
KEYFYYT Shr qzn atas, Hac dna dair deyiln szlr n mqsdl ise
bdlzimin dkanna glib keyfiyyti sy uydurulmu sadc bir bhan idi (M.H
ldi (.Haqverdiyev); QZAV QDR seyn); XSUSDA [Qaz:] Kitaba ondan tr
(khn.) [Molla Nsrddin:] Mirz Frc, ba baxram ki, grk rit bu xsusda no buyu
ma ox qzav qdr glibdir (S.S.Axun- rur (C.Mmmdquluzad); QARI irma
dov); QZYY {tsadfn baa gln ha ynn ryind nnsin qar zrr qeder
dis) [Vzir:] A kii, bu gn bama bir q d bh oyanmrd (M.Hseyn).
ziyy glibdir ki, he fikrimdn kemzdi haqlamaq bax atmaq I 1
(M.F.Axundzad); VAQ {kh.) Cavan HAQSIZ Anasnn yal gzlri, hr gn
vrt oturduu yerd oturub dinmz-sy haqsz czalanmas ona [Sfr] hr eyi,
lmz vaqiy tamaa elyirdi (C.Mmmd- htta nianls Zhran bel unutdurmudu
quluzad). (A.aiq); BDBHESAB [Hac Qurban:]
2. hadis bax qza ..mn v menim olum bdbesab ilr qa
hafiz bax yadda rmamq.. (N.Vzirov); NAHAQ [Hmz:]
hafizli bax yaddal ndi guya biz nahaq danrq d? (C.Cab-
1. HAKM {oyunu idar edn xs) [Mir- barl); BHESAB, DALTSZ (bax).
mehdi:] Bu kii hakindi, phlvanlarn gl- HAQSIZLIQ, DALTSZLK (bax),
mesine baxacaq ki, qayda-qanunu pozmasn NAHAQLIQ
lar (H.Abbaszade); ARBTR [Mtborov:] hal bax 1. vziyyt 1; 2. hval; 3. gc
Hmi arbitr oldunuz, bsdir (M.Hseyn); HALBUK [Prviz:] nki, anam inanrd
HKM {khn.) Camaat sakit durub tamaa ki, gndzlr biz mktbd olanda hyt
153
 Halt
glon olmur, cclrin ssi d xmr, hal
buki onlara toxunan olsa bir-birin dyrlr
(M.brahimov); VHOLONK (khn.)
Vholonki bunca zamanda edadiyy mktb
lrinin tamam b ve drclrini itmama
yetirib ali mdarislr ve deralfnunlara
ged bilrdilr.. (A.aiq).
halt bax vziyyt 1
halqa bax 1. zk 1; 2. hdq
HALSIZ [mxtlif mnalarda] [rf]
ken hft ev gedrkn xst anasn ox
halsz grmd (A.aiq); BHAL Krblay
Qulamli hacnn bu szlrini eidnd bihal
dizi sto kd (.Haqverdiyev); BHALT
[kinci rakli] bihalt yxlr sndlin stn
(.Haqverdiyev); BTAB Biar [Mdi
sgr] qolunun arsndan bitab db..
(S.Qnizad); GCSZ [Bala:] Mon gc
sz qadm tkbana heyatn dhtlri iin
atdm (C.Cabbarl); TABSIZ Sayal vvlc
ryind onu asb-ksir, tabsz, htta
qorxaq dey qarasna danrd (.xl);
TAQTSZ Firngiz taqtsiz bir hrktl
banda l gzdirdi (B.Bayramov); ZGN
(bax).
halszlamaq bax ziflmk
HALSIZLIQ Ah, istidn sxlram; Hal-
szlqdan yxlram (M.Dilbazi); BHALLIQ
Mana bu zf bihallq, samma, parlikden-
dir (Q.Zakir); BTABLIQ [Haris:] Niy bi-
tablq edirsn, glrlr. Tutaq ki, glmdi
lr, n etmli? (C.Cabbarl); GCSZLK
Gcszlkdn zn ham gnahkar bilir; Bu
thqir dzmyi xalq zn ar bilir (B. Va
habzad); TAQTSZLK [Yusif] var qv
vsi il alaraq sstly, taqtsizliyi yaxma
buraxmr.. (.Haczad); TABSIZLIQ.
HAMAM (immk n isti v soyuq suyu
olan bina) Bir gn bir bldi gtrb get
dim hamama (C.Mmmdquluzad); HA-
MAMXANA [Hmid] yuyunmaq n ha-
mamxanaya kend dhlizdki telefon zng
ald (H.Abbaszad); GRMAB (arx.)
Hr gec Qezvine srr karvan; Sbhi d
grmabd eyler mkan (M..Sabir).
154
Haray
HAMAMI (hamamda paltar saxlayan
xidmti) Axrnc hissni, bu da muzd olsun
dey; Verdi baxb mat qalan hamamya h
diyy (M.Rahim); CAMADAR (khn.) Usta
Aabala hamamdan xar-xmaz camadar
hazr oldu (.Hacbyov).
hamamxana bax hamam
HAMBAL Burda dnglrin yeri dansqal;
Oturmu palann stnd hambal... (S.Vur
un); BARK (khn.) Drd qm barki-
ym, khn penkm sen n? (Aq H
seyn); YK [Ris mavini:] Bu gn yk
lr briqadalarndan birini drdnc sahoyo
gndr bilmzsn ki? (H.Abbaszad);
YKDAIYAN Kii qhqh kib gld.
Nec yni hambal - ykdayan?! (.Qur
banov).
1. HAMI [Crtdan:] Ham yatb, mn oya
am! (M.Seyidzad); CML [ingiz:]
kr olsun ki, glib cmlnizi sa v sala
mat tapdm (S.S.Axundov); HAMISI El ki
Yusif Srracn dkanna brabr oldular,
hams dayand (M.F.Axundzad).
2. ham bax btn 1
harnlqla bax ellikl
hams bax ham 1
HAML Ancaq o, hamil olduu n
he bir yana getmycyini bilirdi (M.H-
seyn); BOAZ (heyvanlara aid) mniyy-
lr boaz inyi, eyi ve qoyunlar tvldn
xardlar (M.brahimov); BOYLU Boylu
san... Zaman da yaman dvr edir; Sn n ilk
anasan, n de son ana (B.Vahabzad); BOYU
DOLU Sbann qarn gzm bir cr dydi,
- dey Qaraxan... arvadndan sorudu. Boyu
doludur, dayna, - dey arvad cavab verdi
(S.Rhimov); KCANLI (evf.) [Hmid]
indi bildi ki, ra ikicanldr (H.Abbaszad);
AIRAYAQ, QARNI BURNUNDA (dan.)
haramxor bax mftxor
haramzad bax hiylgr
1. HARAY, AMAN, DAD, DAD-FR
YAD
2. haray bax kmk
3. haray bax hay-ky
Haraylamaq
haraylamaq bax armaq 1
1. HARIN, AZINLAMI, TND
2. harn bax rkyn; azn 2
HASAR Bir qdr gedib uzun bir hasara
atdq (Y.zimzad); BARI Qaay krpic
barya atd (.Mlikzad); PR (tikan
ax-vlindn v s.-dn kilmi hasar)
{dan.) [Xlil:] Aa, Hac Rsulun pri trf
adammz yoxdur (N. Vzirov); DVAR Uca
atn stnd oturub kndin alaq divarlarn
dan hytin hamsn grrdm (C.Mem-
medquluzado).
haan-kaan bax var 1
HAY Kimi ..stullara ylmi, kimi
narahat halda ayaq st duraraq divara v ya
pncr haiysin syknmidi (M.lbra-
himov); GLNDAR (mh.) Bizim xelnin
gzl gilndar var (ADDL); KB Qar,
cc gz it tumann kbsin dm ..qara m, buyurur ki, qoymayn ky-klk olsun
yayl qaldrb bumunu sildi (S.Rhimov);
QIRAQ [Alo:] Men bilirm, sln el bun
larn hams bir bezin qradr (S.Rhimov);
YELN Aslr ellrin divarlarndan; Yelni
ikli, gll xallar (O.Sarvelli); ZEH Qap
divarn zehin dyib sslndi (S.Rhimov).
I hava bax iqlim 1
II hava bax mahn, melodiya 1
HAVADAR Knlmdn keni duyma
dnsa da; mrm, gnm havadar oldun
(B.Vahabzad); ADAM (mc.) [Mahn:] Tk
pulnan getmir e? Adamn grk adam olsun
(Anar); ARXA, DAYAQ {mc.) Son zn
arxasan, zn dayaqsan (.Krayl);
DRK Dnya mid bir dirkdir (Fzuli);
MRD Alim cahil, mridi mridi agirdi
pir; Nfsi-mmar elind srbsr olmu
sir (M.P.Vaqif); YANI {mh.) Mn sen
yanyam ki, mnim sdme glsn I
(ADDL); TRFDAR {bax).
1. HAVALANMAQ Bu szlri deyib,
blis gy gurultusuna bnzr bir ssl qanad
larn aaraq havaland (A.aiq); HAVAYA
QALXMAQ Qatar-qatar olub qalxb havaya;
N xbsz asimana, dumalar! (M.V.Vidadi);
UMAQ {bax).
Hazrcavab
2. HAVALANMAQ Onlar havalanb
gy gll atrlar (S.Rehman); QUDUR
MAQ d, qarda, vallah, sn qudurubsan..
(C.Mmmodquluzad); ALI BAINDAN
OYNAMAQ, TUTMASI TUTMAQ,
havaln bax barometr
havay bax 1. bs; 2. mft; 3. faydasz 1
havayyeyn bax mftexor
havlamaq bax hrmk
haydut bax soyunu
HAY-KY Yaylann bandan hay-ky
ssi glirdi (Mir Clal); IIR-BAIR Yel
sir, qar yar, qaranlq yar; Ndir tbi
td bu r-bar?! (M.Mfq); HARAY
Kndd qulaqbatran bir haray vard (M.H-
seyn); KY [Sfr by:] Gedk aada ky
salaq (M.F.Axundzad); KY-KLK
[Hac Mehdi:] ..gedib rus hkimi gtirmi
(.Haqverdiyev); QAL {khn.) Vaqif ki, d
bdr eql kamaldan; ksik olmaz ba
qovadan, qaldan (M.P.Vaqif); QALMA
QAL Bir dava da baladn, qalmaqal etdin
(M.P.Vaqif); QIQIR-BAIR ..opur
Abdullann adamlar yerlrindn sz atb
qqr-bar salmaa, Hmidi adrmaa
aldlar (H.Abbaszad); QIQIRIQ Bu
qdr qqra durdu qonum-qonu tmam..
(M..Sabir).
HAY-KY, KR, KY-KLK,
KY, QIQIRIQI
HAZIR {bir ii icra etmk n lazm olan
hr eyi olan) [Nriman:] Bir az xrclik ve
rim, iyirmi bir tr, iyirmi ikinci gn yan
nzda hazram (.Vliyev); AMAD (khn.)
Xryimdir hmi amad; Kim yaar men
kimi dnyad? (A.Shht); KMR-
BST Menim sksn phlvanm - deyir
daim kmrbst; Yz milyona dnr dst,
sralansa Araz st (X.Rza); MNTZR
N n tk gzirsn; Olmaya ki, baada
birin mntzirsn? (M.Rahim).
HAZIRCAVAB [Davud:] Al hmher-
lim, vallah hazrcavab olmanzdan xoum
glir (H.Abbaszad); DRBA [skndr
155
 Hazrda
by:] Xala, sn ne diriba qansan? (N.V-
zirov).
HAZIRDA, HAL-HAZIRDA, ND
HAZIRKI, HAL-HAZIRKI, NDK
1. HAZIRLAMAQ, YRNMK
(drsi v s.)
2. hazrlamaq bax qayrmaq 1, 2
hazrlq bax tdark
he bax sla
herpes bax uuq II
1. HESAB, HAQQ-HESAB, HESAB
LAMA, SAYMA
2. hesab bax say
3. hesab bax borc 1
hesabdar bax mhasib
hesabdarhq bax mhasiblik
hesabi bax doru 1
hesablamaq bax saymaq 1
L HESABLAMAQ, HAQQ-HESABI
QURTARMAQ
2. hesablamaq bax qisas almaq
3. hesablamaq bax saymaq 2
hesabsz bax saysz-hesabsz
heyb bax xurcun
HEYF (K) Kr qrann cb seyren-
gah var; Yalba sonas hayf ki yoxdur
(M.P.Vaqif); HEYHAT [Gl:] O bu evd
zncirli bir it kimi rpmr, alrd, lakin
heyhat, kimin n, n n? (C.Cabbarl);
VAVEYLA Mcnun kr vaveyla; Qoparr
evd Leyla..; Fqanl, ahl olur.. (M.Rahim);
FSUS (bax).
HEYFSLNMK [Hmid:] mi, mn
Abdulla Qemberovun tutulmasna heyfsil
nirm (H.Abbaszade); ACIMAQ [Qznfr]
dilxor olar, myin acyard (Mir Clal);
VAYSINMAQ lyas tz kynyini geyi
nib, gzgnn nnd dayand, zn saq
qal basdn grb vaysland (Mir Clal);
YANIXMAQ Alo xsusn brk vanxrd
(S.Rhimov); YANMAQ (mc.) Yand h
valna knardan baxan; Dodu rklrd min
fqtli hiss (M.Rahim); TSSFLN
MK (bax).
heyhat bax fsus, heyf
156
Hb
L HEYKL He glib heyklin d bax
mayb (S.Qdirzad); ABD Bir de bu sad
abiddn, bdiyyt qovumu vtn olu
nun heyklindn... (Y.zimzade); BST
(quraqdan yuxar hissnin heykli) Frman
bir Trlann yaz stolundan bir qdr irli
qoyulmu bst tccbl baxd (M.Hseyn).
2. heykl bax mcssm 2
heyran bax vurun
heyranedici bax mftunedici
heyrtlndirmk bax tccblndirmk
heyrtlnmk bax tccblnmk
HEYSYYT Baqalarndan mrhmt
istmk, z heysiyytini ayaqlar altna atmaq
demkdir (M.brahimov); ZZT-NFS
Menim bu sifariim n qdr smimi olsa da,
yen d Frhad byin izzti-nfsin toxun
mudu (Qantmir); QEYRT Boyuna boy
alm da zirvsindn; Adma ad verim: qeyrt
sngri! (M.Araz); MNLK [Rza:] Hl
mn he ksdn adamn mnlik duyusunu
alaltmayan mrhmt v fqt grm
midim (M.brahimov).
heysiz bax yorun, zif; gcsz
HEYVA Syddn ba saldm, peyvest
eyldim; Almasn, hevvasn, nann grmdim
(Aq lsgr); SFRCL (kl.d., arx.)
Ol cmleyi-mkili edn hll; Adm mnim
qoyub sfrcl (Fzuli).
1. HEYVAN [Ata:] Ey Allahn heyvan,
bizdn n istyirsn, x get.. (M.brahimov);
DRDAYAQLI (mc.) Vziyyt dyind
dil tkr yal-yal; Elsindn yaxdr bu
dilsiz drdayaql (M.Rahim); DRDQILI
O qdr naloq ykldilr arxama lan; Drd-
qlya atsan, dalar bir gn palan
(M.S.Ordubadi).
2. heyvan bax gic
HEYVANAT, FAUNA, HEYVANLAR
ALM
heyvanxana bax zoopark
heyvr bax 1. qanmaz; 2. yndmsiz
heyz bax ayba
h bax bli
hb bax derman 1
Hbib
hbib bax dost; sevgili
hbs bax hbsxana
HBS ETMK/ELMK [Sayadov:]
Bizim mxbirlrdn birini hbs etmisiniz
(.Qasmov); DAMA BASMAQ (dan.)
[Slim:] ..gz-qulaqda ol, sni dama basa
caqlar (A.aiq); DAMLAMAQ (dan.)
[Hmid:] Bir gnahm olmayan yerd mni
damlayrsan?! (H.Abbaszad); DUSTAQ
ETMK [Yasavul naalnik:] Aa, muro-
vumuz ylislri soyan quldurlar tutub,
tamam ipklri alb, zlrini dustaq edib
(M.F.Axundzad); HBS ALMAQ [Ca-
hanbx:] Mcthid trfindn polis nazirin
mr var ki, sni ldrni hbs almasn. Grk
n hbs alsa da, bu qapdan salb, o biri
qapdan buraxsn (.Haqverdiyev); TUT
MAQ [Davud:] gr Balaanm ekamn
adamlar tutublarsa, ii uluqdu (H.Abbas-
zado); ZNDANLAMAQ (khn.) Can alan,
qan axdanlar zirdanlamq (.Nzmi).
HBSXANA [Ceyran:] midvaram ki,
bizim olumuz bir d hbsxana z grm
yck (.fndiyev); AZIBR (zar., dan.)
[Mmtaz Mtbrov:] Yax bunun n
tutub seni azbir salsalar, onda bs nec
(M.Hseyn); DAM (mc.) [ik:] Deyir,
tki meni msuliyyt clb edydilr, lap
tutub dama salaydlar (.Qasmov); DUS
TAQ [Qubernator:] Dustaqdan bir ey x
maz, burada qan lazmdr (C.Cabbarl); DUS-
TAQXANA (khn.) [Ana:] Nr kimi olu,
ilyn vaxt, atann-anann hayna atan
vaxt dustaqxana kncnd yatb qalb
(M.brahimov); HBS [Sba:] Yaxud da
onu axtarmaq v tapmaq n getdikc onun
hbsd olduunu gznz aln (M.S.Ordu-
badi); QALA (khn.) Qalada yatm idim;
Top atdlar oyanmadm (Xalq mahns);
QAZAMAT (khn.) O, atasnn illrl ar
qazamatlarndan baxdn anasndan yrn
midi (S.Rhimov); QFS (mc.) Glin,
tez uuraq o da qfsi; Glsn qadnln tarac idin (M.S.Ordubadi); NAN Mn aiq
alayan ssi (S.Vurun); QODUQLUQ
(zar., dan.) [Hmid:] Pis sz st he kimi
Hdf
qoduqlua basmazlar (H.Abbaszad); MH
BS N xan vard, n xaqan, n zlmkar,
n yoxsul; N mhbs, n sart, n zncir,
n kniz, qul (M.Rahim); NAVAXTA
(khn.) [Polis yasavulu:] Yoxsa zamini ol
masa, pristav gndrck navaxta (C.Mm-
mdquluzade); TRM (dan.) [Namiq:] Bs
trmy dmkdn qorxmursan? (Anar);
ZNDAN (qaranlq hbsxana) (khn.) [Q
tib:] O mni dara kdirr, zindanlarda
bodurarsa, haqldr (M.S.Ordubadi); ZN-
DANXANA (khn.) Zindanxanada dar aac
quruldu (mnzminli).
HCMT (tbabtd malic mqsdi
il ildiln ya, qab, banka) Molla Qasmn
arvad Zeynb qar da azarllara zli yap
drmaqda byk ixtisas sahibi olub, kndin
bir erkyi, qadn, cavam, qocas, ua yox
idi ki, Zeynb qarnn hcmt v zlisini
grmmi olayd (S.S. Axundov); BAD KE
(khn.) Badke qan zli kimi smrr
(ADDL); KP [Namiq:] N kompres, n
rentgen, n bellrin kp salan.. (Anar),
hcr bax da
hcv bax satira
hdd bax srhd
hdd-hesab bax miqdar
hdd-hdud bax hdud 1
HD Qorxma, Vahid, hd eylrse d,
bigan sn; Nuri-hqq, zlmt olan yerd
tclla eylr (.Vahid); HD-QORXU
Hkim mhkm durdu, o, karxmad; Hd-
qorxudan da bir ey xmad (B. Vahabzad);
HRB (khn.) Ya dmnlr hrbsi;
Qartmaz meydandan mni (Korolu);
THDD Yen d kaha onu hat edn
thdidlrdn, aras ksilmyn tqiblrdn
uunurdu (S.Rhman); QORXU.
HDF (gll, ox v s. il vurulmu olan
nqt) Mmtaz Mtbrovun gllsi hdf
dydi (M.brahimov); AMAC (kl.d.) Za-
manlarca alm amac idin; rblr omudil
an tellr; Olubdu an tellr; ryimin ba
n; Alb nian tellr (Bayat); NANGAH
157
Hdq
Mnim uca bam, enli ryim; Tfng ni
angahm sensn, ey qalam! (S.Tahir).
HDQ (gz uxuru) xd hdq
sindn; Cahangirin gzlri (B.Vahabzad);
HALQA [Glnaz] ..halqasndan xmaqda
olan ala gzlrini Firiduna dikib susdu
(M.brahimov).
hd-qorxu bax hd
HDLMK Mmmdlilr bir adam
gndrib onu hdldilr (M.Hseyn);
QARA-QORXU GLMK [Mhltov:]
ndidn bir qara-qorxu glmk lazmdr (Mir
Clal); QORXUTMAQ [Heydr by:] Onu
birdn xd, qorxutdum, hams qad getdi
(M.F.Axundzad); YANIMAQ (dan.) El
bil o, kimi is yanyrd (M.Hseyn); HD
GLMK.
hdr bax bs
HDYY (balanan ey) Hmidin
taxta amadannda, bir d stndn qayla
sarlm boasnda xeyli hdiyy vard
(H. Abbaszad); BX [Leyla:] Mhm
md, mnim de bir bxiim var; Hl hazr
deyil... (B.Vahabzad); BABAI (khn
mitd olann z adaxlsna gndrdiyi
hdiyy) ri uzunsaqqal, iri burunlu bir kii
girdi, torpaa dd, tzim edib drdini an
latd: yzba ondan ilin bu vaxtnda baba
istyirmi (mnzminli); BXEY
[Hatemxan aa:] Kraldan bxeyi alar, il ba
nda Qarabada hazr olar, o vaxtadk biz
d onun toy tdarkn mul olluq, gln
kimi toyun balarq (M.F.Axundzad);
NAM (hkmdarlar trfindn veriln h
diyy) (khn.) [smayl by:] Hrgah bu deyi
lnlr drst ml elsn, hkumtdn dubadi); TBABT [Shht:] Bir qdr
nam alacaqsan (.Vliyev); RMAN
[Bybura tacir:] Mnim olum byync
ona yax-yax rmanlar alb gtirin
(Anar); XLT (hkmdarlar trfindn
veriln hdiyy) (khn.) [Xan:] Bir mxalif
oxu gelr xltin (M.Rahim); MKAFAT
[Qzl Arslan bubkr:] Sni mdh edn
lr mkafat verm (M.S.Ordubadi); PE
K [smayl by:] uada oturan Xosrov
158
Hkkak
by Soltanovun xsusi gstrii idi, hr kim
Nrimanovun yerini bils, z arlnda q
zl pek alacaqdr (.Vliyev); SOVQAT
(kiik balamada olan hdiyy) Yasavul yz-
bann sovqatn pristava ox mhartl apa
rrd (S.Rhimov); THF [Mhmmd:]
Bizim eqimizdn bir xatir tk; Bu kiik
thfni alasan grk (B.Vahabzad).
1. HDSZ [Qndab:] Hdsiz sevincim
hdsiz bir kdr de qarmd (B.Bayra
mov); BHDD Syldilr efzun, dedilr
bihdd; Tlk eylmyib iltimas rdd...
(Q.Zakir).
2. hdsiz bax saysz-hesabsz
hdyan bax cfngiyat
hftbazar bax bazar I
hkm bax 1. jri; 2. hakim 1
1. HKM kr qapm cld kilidlyib
hkimin arxasnca getdi (B.Bayramov);
DOKTOR (dan.) [Krim:] He zhmt k
myin, doktor, mn bu saat durub gedc
ym evim... (M.brahimov); LOMAN
(fsanvi, ox bilikli hkim) Bu yerlrin hr
drdini z gznl gr-gr; Bir hal biln
loman kimi dava yazdn bu drdlr (S. Vur
un); TBB (khn.) Hr ryin arsn
tbib kimi ab bildin; Bir mehriban ana kimi
dost zn baxb gldn (S.Vurun).
2. hkim bax filosof
hkimxana bax xstxana
HKMLK (hkim snti) [Frhad:]
Orada hkimlik oxuyub qurtaraq (.Haqver-
diyev); DOKTORLUQ [Akif:] Bu haman
Zrif xanmdr ki, menim il vetsariyada
doktorluq mktbind oxuyurdu (M.S.Or
Tehranda v trafda tbabt etdikdn sonra
vtni slisi olan amaxya vdt etmidi
(A.aiq); TBBLK [Hekimba:] Mn
qrx be ildir ki, tbiblik edirm (.Haqver-
diyev).
HKKAK (metal, da v s. zrind
nqlr oyan sntkar) Bunlar sntkarlar,
dayonanlar, hkkaklar, zrgrlr., idi
(.Cfrzad); OYMAI, KALKOQRAF.
Hkkaklq Hmmslk
HKKAKLIQ, KALKOQRAFYA, hmdm bax sirda
OYMAILIQ hmdin bax hemmzhb
hqart bax hrmtsizlik hmdun bax meymun
HQQT, DORULUQ, GERK hmqid bax hmmslk
LK, REALLIQ hmrsin bax itburnu
hqiqtn bax dorudan hmfikir bax hmmslk, hmry
HQQ [Krmov:] Mn dnyada iki hmhdud bax hmsrhd
hqiqtprst dost tapmam, dnyada iki hmxan bax qonu 1
hqiqi insan var (S.Rhman); SL O Bir HM [Camal:] Bel cavanlardan
damc yazmdn ha, sil yol odur.. (.K ayrlb, he insafdr ki, kafedraya gedsn.
rim); REAL Sevimli qadna, dnyvi eqin Drs hmi var (Y.irvan); DAM(A) Xo
zvqn .. hsr olunmu eirlr - htta on ol bveyn kim, bu minval; Hr daim olur
larn simvolik rhi varsa da bel - canl, cahanda xohal (M..Sabir); HR VAXT
..real insan duyularnn smimiliyi ile sei 1 Bir do ki, Topu bel szlri birinci df de
lir (Anar). yil, hr gn, hr vaxt eidirdi (S.Rhimov);
lqqaniyyt bax dalt
HR ZAMAN [blhsn by:] Hr zaman
hlak bax lm
ssini dinlrkon zvq duyduum bu qzn
hllik bax 1. mvqqti; 2. lvida
indi hr bir klmsi, irimd lm xbri
HLM (xasiyytc, tbitc dinc, sakit)
qdr ac tsirlr doururdu (M.S.Ordubadi);
Aca xanmn tbiti ox hlim idi..
HRDM Xelq azn sirrini hrdm qlr
(S.S.Axundov); MLAYM [ldrm:] Riy
izhar sz; Bu n sirdir kim, olur hr lhz
ytl mlayim rftar elysiniz (.Vliyev);
I yoxdan var sz (Fzuli); LMDAM Hs
YUMAQ Qulamn dibind licanm
vumaq, hlim ssi cingildedi (V.Babanl); rtindn szldaram sbh am; Cism xst,
YUMAQXASYYTL [Kosaolu] Nsi gz yal ilmdam (Aq Nbi); MDAM
bin yumaqxasiyytli olsa da, yeri glnd (khn.) [ingiz ldrm:] N qdr ki, knd
szndn dnmdiyini oxdan bilirdi (.M- linin zrind ox nzarti var, o mdam
likzad). narahat olub narazlq elyck (. Vliyev);
HLMLMK Nhayt xan hlim PEYVST (kl.d.) Cmalnn gln nii
lmy balad.. (mnzminli); YUM xar tapmad l; Ki hsn bana peyvst ba
ALMAQ Rstm by yumald v Cfr ban men idim (Natvan).
baxaraq bir az da glmsnd (mnz hmilik bax 1. bdi, daimi; 2. bird
minli); MLAYMLMK Srhng is flik
ar bir izahat vermkdn qurtard n ox hml bax hcum
raz qald v daha da mlayimldi (M.bra- hmlvr bax hcumu 1
himov). hmmna sinonim
hllm-qlln bax 1. hiylgr; 2. dola hmmrz bax hmsrhd
q 1 HMMSLK {mslk yolda, mslk
hmail bax boyunba 1 adamlar) [blhsn boy:] O thlkdn
HMNN [Bykxanm:] Pul lazmsa, siz de, sizin sevgiliniz d, hmmslkiniz
gzm st, hr n lazmsa hminin, daha Nina xanm da mhv ola bilr (M.S.Ordu
n deyim (C.Cabbarl); DX [Zalxa:] Ax badi); HMQD Rzaqulu xan il hm
ama dxi bir zad qalmayacaqdr (M.F. Axund- qid olan msy Lui d.. ran sfrin
zad); HABEL Burada Azrbaycandan, hazrlamaqda idi (M.S.Ordubadi); HM
habel baqa respublikalardan glnlr d FKR Yavr zn hmfikir tapm kimi
var idi (Mir Clal). sevindi.. (M.brahimov); MSLKDA
159
Hmmzhb Hp
Krim z dostuna mslkdaa; Yaxlq sevinir, z is nzaktl danr, yumaq
istdi, yamanlq oldu (B.Vahabzad); MS rftar edir (M.brahimov); HMNN
LK ADAMLARI Bellri, lbt ki, mh (kl.d.) Qom mrhlsind qalmam frd;
km mslk adamlardrlar (A.aiq); MS N yar, n hmniin, n hmdrd (Fzuli);
LK YOLDAI Yeddi znci, yeddi dost, NDM Asaqqal, qoca ndim; ox drd
yeddi mslk yolda; Yeddi hqiqtseven, lri biln hkim... (M.Seyidzade).
arzu, dilk yolda (M.Rahim). hmir bax bac
HMMZHB (dinlri, mzhblri bir, hmvtnli bax hmyerli
eyni dindn olan) [Molla brahimxlil:] Hem HMYAID [Frhad] gn karxanasnda
snin tvsstn hmnzhblrin barsind ilyirdi. Arvad is uaqlarn Glbtinl
mqbul oldu, hm mnim szm pozulmad hmyad olan qznn ixtiyarna buraxb b
(M.F.Axundzad); DNDA San obanolu tn gn xala karxanasnda keirirdi (M.b-
gzl dindan; N krsn son drd sor rahimov); HMSN (khn.) Hmsinlrin se-
alarsan (M.V.Vdadi); HMDN. fad, bada; Hmsrlerin mnd, dada
hmniin bax hmshbt (M..Sabir); TAY-TU (dan.) Dnd
HMRAH (yol, sfr yolda) Sndrd yadma z taym-tuum; Nlr yaayram
atam ram, ah! Bir qn, tikanla oldu duyanlar bilir (M.Rahim); YADA Quber
hmrah (A.aiq); HMSFR Dedin ki, natorla mavin yada idilr (.Vliyev);
mnzil mcnun yetidi, mn gldim; Triqi- YAID Baxd yadlar oynayb glr; z
eqd olmazm hmsfr, yarb! (Qvsi), lrdn, gzlrdn sevinc tklr (M.Rahim).
hmraz bax sirda HMYERL (bir yerdn olan) [Camal:]
HMRY [miraslan aa:] Hansnz O ancaq hmyerlilrin qiymt vermyi ba
mniml hmrydir, buyursun, gzm st carr (Y.irvan); BRELL Birelli deyilik,
yeri var (S.S. Axundov); HMFKR Hm z-z glmycyik? (M.F.Axundzad);
fikir, hmdrd olaq, mskn salarsaq harda El,DA Tyyarnin qanad toxunur bulud
biz.. (hriyar); YEKDL [Molla Veli:] Mn lara; Eldalarnz glir boluu yara-yara
moiz elrm, nsiht elrm. Ham yekdil, (R.Rza); ELOLU [Mllim:] Mn olaram
yekcht bu yolda qan tkmy amad olar sdr, sni d qoyaram ya mavin, ya da ki,
(.Haqverdiyev). ba zootexnik. Necdir, ryin yatrm,
hnsay bax qonu 1 elolu?! (.ldrmolu); HMVTNL
hmsfr bax hmrah [Xosrov:] Yzd beini is o qdr harnla-
HMSRHD Naxvan ranla hmsr drr v qudurdur ki, onlar z hmcinslrin
hddir (Anar); HMHDUD [ran] Qafqaz v hmvtnlrin vhidn pis baxrlar
il hmhduddur (M.S.Ordubadi); HM- (M.brahimov); YERL (dan.) [Fariz:]
MRZ (kl.d). Mllim, yerlimizdir, lind n ixtiyar desn
hmsin bax hmyad var... (M.brahimov); BRYERL.
HMSHBT [Cnnetli aa:] ndi hmzban bax dilbr
biz iln hmshbt olacaqdr (N.Vozirov); hna bax xna
QULAQYOLDAI (dan.) [Hmid] xya hncri bax nec
lna gtirmirdi ki, Bakya qaydanda z hndvr bax traf 1
evind bel darxacaq. Blk d evd bir hnk bax zarafat
qulaqyolda olsayd, o bu cr xifft k hnki bax zarafatcl
mzdi (H.Abbaszad); MSAHB [Rs hnklmk bax zarafatlamaq
sam] hmi diqqt v hrmtl msahibin hnuz bax indi(c)
qulaq asr, adamn yax chtlrini grr v hp bax btn 1
160
 Hpnd
hpnd bax avara 1
hrami bax soyunu
hramilik bax soyunuluq
1. HRART (tibd v s.-d) Ey mr
glyn qlbim iddtli hrart (A. aiq);
ST Hkim vvl onun bana baxd, isti
sini yoxlad.. (mnzminli); STLK
Adtn fqt baclar xstnin istiliyini
lrkn nbzini d yoxlayr.. (Q.Xlilov);
QIZDIRMA [Turac:] Bir hftdir ki, uam
qzdrma iind yanr (C.Cabbarl); TEM
PERATUR.
2. HRART (hava haqqnda) Bahar
gninin hrarti tk; Xyalm dnyan
salama glir (S.Vurun); STLK, TEM
PERATUR.
3. hrart bax mehribanlq 1
hrartli bax isti 2
HRARTLN Dostuma ay gtir
dilr, men hrartln (C.Bar); TERMO-
METR Qalan bir az gl; Bir d hrarti 5
drc qalxm; termometrin civsi (R.Rza);
QIZDIRMALN.
hrb bax mharib
1. HRB [Nina:] Lakin o, bir hrbi
kimi davrand, zn ldrd, tslim olmad
(M.S.Ordubadi); HRBCU (khn.) Hrbcu
olsam da mn slh trfdaram hnuz
(M.S.Ordubadi); MLTARST.
2. hrbi bax sgr
hrbcu bax hrbi 1
hrbiyyi bax sgr
hrbiyyli bax sgr
hrcayi bax srsri, sfil
hrchtli bax trafl, hrtrfli
HRC-MRCLK [miraslan aa:]
Bel hrc-mrclik onun kimi dilsiz-azsz
tlf ged bilrlr (S.S.Axundov); ANAR
XYA [Selim:] Xeyr... Onda anarxiya olard
(.fndiyev); HRC-MRC [Konsul:]
Mmlkt mhv olur, hrc-mrc gndn-
gn artr... (M.S.Ordubadi); XAOS ..Hyat,
ba almaz bir.rao.sa evrilck.. (M.bra
himov); TA [Rizvan:] Cbhlrd
vuruan ordu vo dnizilr irisind de
Hrrac
itia var (A.aiq); XTLAL [blhsn
boy:] O deyir ki, biz itirakiyun firqsi kimi,
dini mdniyyt zidd hesab etmirik, nki
sas din zrind qurulmayan mdniyy
tin axn ixtilaldan ibartdir (M.S.Ordubadi);
QARAALIQ Knd ikitirlik; Bir d
ki, qaraalq; Salib, Pirli etdi; Aq-aydn
paalq (M.Rahim); QARIIQLIQ N bilim,
deyirlr ki, Zncan trfd qarqlqdr (Mir
Clal); ULUQLUQ [Cavan olan:] uluq-
luqdan qarda qarda itirir (Mir Clal);
HRK-HRKLK (bax); HKUMT-
SZLK, NZAMSIZLIQ.
HRND Hrnd Qaraba budas
nn hams srbht idi, rklri sapsar v
yemli idi.. (.Vliyev); GR (kl.d.)
[Hatmxan aa:] gri Qarabada baqa
bir zg yer grmmim (M.F.Axundzad);
GR (kl.d.) Seyyida, eyl ki mlkn
lbtto rvan; Bu qzl gri degil gvteyi-
nakam cavab (S..irvani).
hrbndir bax arabir
L HRKT, TRPN
2. hrkt bax davran
hrm bax arvad 1
HRF [Rstm by:] A hrfi bzi dil
lrd qlasn hrfdir.. (C.Memmdquluzad);
SVT (khn.) [Rstm by:] A svt mil
ltlrin bzisinin dilind ox ilnir, bzisi
nin dilind az ilnir (C.Mmmdquluzad).
hrgah bax gr
hrgiz bax sla
hris bax tamahkar; 2. ehtirasl 1
hrislik bax tamahkarlq
hrki-hrkilik bax zbanalq, hrc-
mrclik
hrlmk bax frlatmaq 1
hrlndirmk bax frlatmaq 1
hrlnmk bax 1. frlanmaq 1; 2. gzi
mk I
hrltmk bax frlatmaq 1
HRRAC (aq sat) [Qaraboy:] Onlarn
szlrin uyub millti hrrac bazarna qoy
maq istyn kommunistlrd.. (.Vliyev);
AUKSON [Aydn:] Auksionla canl bir qz
161
Hrtrfli
satlr: li, aya, htta ryi d var (C.Cab-
barl); MZAYD (khn.)
HRTRFL (mxtlif mnalarda)
Molla Nsrddin., funt saan hyat v
ictimai laqlrin hrtrfli .. tnqidisidir
(M.brahimov); TRAFLI Bu haqda bir
qdr trafl danmaa deyr.. (.ldnm-
olu); MFSSL [lsgr:] [hvalat]
tamam mfssl mn nal ediblr (.Haq-
verdiyev); MKMML [Kamil:] Mn
ancaq bir sahnin torpa haqqnda mkm
ml mlumat siz ver bilrm (Y.irvan);
TFSLN ..Mmmd hvalat badan-
ayaa tfsiln nql eldi (E.Sultanov); HR-
CHTL.
hrz bax 1. naqqal; 2. cfngiyat
hrzgu bax naqqal
hrzkar bax naqqal
hrzn bax naqqal
hsb-hal bax shbt 1
hsd bax paxllq
hsnat bax gzllik
HRAT Pu olur; Haman lzzt
kn bdn axrda hrata nsib olur
(N.Nrimanov); CC Hr rng alan
crbcr cclr otlara mrcan kimi sarl
md (S.S.Axundov).
hir bax qiyamt 1
htad bax sksn
hvali bax civar
HVS (mxtlif mnalarda) [Veysl:]
..Hvsim yoxdur.. (B.Bayramov); EHT
RAS Tknmyn hvsim; Yaratmaq ehti
rasm; Arzuma dnk olmu... (B.Vahab
zad); KNL [Nigar:] ..qzn knl Yusif
ddir (N.Nrimanov); EQ ..sgrlr hcum
eqi il rpmrdlar (S.Veliyev); MARAQ
Tamaaya maraq, sirk axn azalmrd
(H.Abbaszade); MEYL Qaraca qzn z
nn oynamaa meyli yox idi (S.S.Axundov);
MHBBT ..mslmanlarn yek papaq
lara mhbbti o vddn balayb.. (C.Mm-
modquluzad); VQ [Tahirzad:] Mosm
bac, qzn oxumaa ox can atr, ox vqii
var (Mir Clal).
162
Hya
HVSKAR Yeni planlar tutulanda bzi
hvskar gnclr pambq sahsini bir yarm
artrmaq fikrini mnim bama saldlar
(M.brahimov); HRS [Heydr by:]
Amma burann xalq bel frng itin hris
dir (M.F.Axundzado); AZARKE (bax),
MEYLL (bax).
1. HVSL (mxtlif mnalar) Ax
ziz n vaxtdan bri erinin elmi ad alma
sn el hvsl v intizarla gzlyirdi ki..
(H. Abbaszad); AIZDOLUSU Shri gn
btn qzetlr gnc mnninin bu deb
tn azdolusu triflyirdi (X.Hasilova);
MMNUNYYTL [Frc Nazlya:]
Ad bu, famili bu, bir xeyli trifldim, dedi
mmnuniyytl tan olaram (Anar).
2. HVSL Ham htta ayaq st du
ranlar da qalxb axra kimi onlara hvsl
tamaa eldilr (H.Abbaszad); SEV-
SEV O, eirlri masann qutusunda sev-
sev saxlayrd (A. aiq); VQL Grk
canan yolunda kesin aiq vql candan
(. Vahid).
3. HVSL, SEVNCK, SEVN-
SEVN
HVSLNDRMK Mllim airi
bir az da hvslndirmk istdi (M.bra-
himov); RNKDRMK (dan.) [Ayt-
miz:] Atas Tofiqi irniklndirmidi ki, gr
onuncunu qurtarsan, sen man alacaam
(.Qasmov); RNKLNDRMK Mir
Hadinin szlri Hmidi irniklndirdi
(H.Abbaszad); MARAQ OYATMAQ,
VQLNDRMK.
HVSL, VQL
HVSSZ [Prokuror] ..stkan gtrd
v hvssiz bir-iki qurtum iib, nlbkiy
qoydu (H.Abbaszad); RKSZ Allahqulu
burada el rksiz xmd (.blhsn);
KNLSZ Glpri ox knlsz cavab
verirdi (.Vliyev); ARZUSUZ, STK-
SZ, STMDN, MEYLSZ, VQ-
SZ.
HYA, ABIR, NAMUS (utanma hissi)
[Mlk:] Bax, bu dnya nec xarab olubdur;
Hyal Hyt-baca
Abr, hya, namus he qalmaybdr (A.aiq); demdimmi (M.S.Ordubadi); ABIRSIZLIQ
ABIR-HYA [Slim:] Adamda abr-hya [Mqim by:] Quduranlq, byk-kiik
da yax eydir, - dey z-zn mzmmt saymamaq, bu qaydada aann zn a ol
edirdi (.fndiyev); AR Grr yar il maq, hyaszlq, abrszlq elmk (S.R-
yarn, lmz; lahi, Seyyida bir ar glsin himov); ARSIZLIQ [Sibulya:] gr arsz
(S..irvani); HYA-ABIR [Hsn:] Mn lma salmasaydm, oxdan lmdm
hya-abr bilmyn arvadn ayana get (S.Vliyev); BHYALIQ gr xan mn
mrm (M.brahimov); SMT [Gvhr dn bu bihyal eitsydi, yqin ki, xan
xanm:] ndiydk abr, ismt saxladb mni kinli cua glrdim (N.Vzirov); UTAN
(N.Vzirov). MAZLIQ [Hatem:] Qarnda utanmazlq
HYALI, ABIRLI Amma z qohum- edirm, arvad gnd iki srnic sd sard
qardalarmzdan, abrl, hyal mslman (.ldrmolu); SIRTIQLIQ Mayann
larmzdan hya-db eylyib (Qantmir); znd ve gzlrind he bir biclik, srtqlq
ARLI Molla dal, sofi kirdarl; Mrsiyxan ve ya bayalq yox idi (M.brahimov).
qanl, mrid arl (M..Sabir); SMTL 1. HYAT, VARLIQ Hyata, varla
Glzarn namuslu v ismtli olduu xsusi mftun oluram (S.Vurun).
bir trzd dillrd dolard (C.Cabbarl); 2. HYAT, MR (bax)
NAMUSLU ..qadnlar Allaha yalvanb, vlad 3. hyat bax yaay 1
dilrkn, Glzar kimi pak ve namuslu bir qz hyatbx bax hyatverici
isterlrdi (C.Cabbarl); UTANCAQ (bax). HYATVERC lk baharn yeni hyat
hyan bax kmk verici gnei znn ilq v munis asn
HYASIZ (hyas, ar olmayan) [Bl trafa samaqla qn bqdrc v soyuq
aa:] Pah atonnan, n hyasz arvadm! havasna qlb almaqda idi (S.Hseyn);
(S.Vliyev); ABIRSIZ (dan.) [Glsm:] HYATBX Mhz qanacaql analarn v
O, abrsz adamdr, onlardan n istsn gz hyatbx mhitin dvltindn onlar mhv
lmk olar (X.Hasilova); ARSIZ Bizi n ox olmadlar, zlrin v milltlrin bdi ad
heyrt salan, Sttrxann evinin dalmasna qazandlar (mnzminli).
tamaa n toplanan arszlarn shbti idi hy bax gr
(M.S.Ordubadi); BAR (kh.) Dikm g HYCANLANMAQ, ARAMINI
zn mtbx, biar dilni! Rdd ol qapm TRMK, HYCAN KERMK,
dan, alama zar-zar, dilni! (M..Sabir); HYCANA GLMK, NARAHAT
BHYA [Dilbr xanm:] Bihyann zn OLMAQ, TV DMK
bax, zn! (N.Vzirov); LR (da.) HYT [Aytmiz:] Anamla sbhdn
[Fatim xanm:] A qz! Senin bu lr qzn oyanb hyti sprr, gllr su verirdik
mnim stm ourluq yaxr (N.Vzirov); (.Qasmov); HYT-BACA Baharn
LKT (dan., kh.) [rfnis xanm glmsil l ilrin xan, hyt-bacan
Glhry:] til chnnm, lkl l k qaydaya salan, ba-baata qulluq edn, mal-
mz.. (M.F.Axundzad); STAL [Paa:] Biz qaraya ba qaran kndlilr ox zaman
he d, Sultan fndi, byl sital qadnn gndzn n vaxt qurtardn, gecnin n
ahidliyin ehtiyac duymuyoruz (S.Rohimov); vaxt gldiyini bilmirdi (M.brahimov); QAPI
UTANMAZ [Qndab:] Utanmaz, qanacaq- (dan.) [Rstm:] Gl, bu clladn qapsndan
sz, - dey mn d onu thqir eldim (B.Bay uzaqlaaq (A.aiq); QAPI-BACA [Xrda
ramov); SMTSZ. xanm:] Bu saat otaqlar tmiz sprrsn,
HYASIZLIQ [Hac Qafar:] Grdn ki, qap-bacan gl kimi elrsn (N.Vzirov).
men sen vvldn bunlarn hyaszlqlarn hyt-baca bax hyt
163
Hzin
HZN (hzn gtirn) Kamanann hzin
sslri il qarq bir qadn ssi d glirdi
(M.S.Ordubadi); HZNL amonun duma
bula crnda onunla qarlamas, onun
amoya qslaraq hznl alamas n qdr
xo idi (S.Rhimov); NLTL Nhayt,
nnsinin ard-aras ksilmyn iniltili a
r Cmili yuxudan ayltd (S.Rhimov);
QMGN Hr trf qmgin skut k
md (M.Hseyn); YANIQLI Qulama
yanql bir ss gldi (R.Rza); QML (bax).
hzz bax lzzt 1
hibrid bax mlz 2
hibridldirmk bax mlzldirmk
hrldamaq bax glmk
hrlt bax gl
hrtldamaq bax glmk
1. HCAB (din.), YAINMA
2. hicab bax prd
hicr bax ayrlq
hicran bax ayrlq
HDDT [Balaa:] Bu mlubiyyt ona
[Hmid] pis tsir elmidi, hiddtindn
blarn gmirirdi (H.Abbaszad); ACIQ
Cmil .. glnd acndan Tahirin llri
titrmy balad (M.Hseyn); HKK Bu
gl, yamanca dydi hdf; Dala da bax
mad o, hikksindn (B.Vahabzad); HRS
Mmmd byin qan beynin vurdu. Hirsin
dn titrdi.. (mnzminli); QEYZ Pasi
yralana-yralana qeyz v istehza il:
Mn neylmim? - dedi (S.Rhimov);
QHR [Qndab:] Ancaq ayaqlarm get
mir, qhr mni bourdu (B.Bayramov);
QHR (khn.) [Mirz Rza:] ceba qor-
xursunuzmu /ri-ilahidn? (C.Cabbarl);
QZB ..Hya v qzbdn boular kimi
olub sz tapa bilmdim (M.brahimov);
QIMIR (mh.) Zhr xanm daynin qm-
rn baa db, balad Tahir Mirzni oyat
maa (Tahir v Zhr); FK (dan.)
HDDTLNDRMK Gyrinin
btn llri tb-ken, daha deyilsi
olmayan bicliyi.. Pasn., hiddtlndirdi
164
Hiddtlnmk
(S.Rhimov); ACIIM TUTDURMAQ
Grrdn, yol gednd [Smdin] gzlri
anaqdan xb oynayr, ..acn tutduram
dymmi olmurdu (mnzminli); CN
ATINA MNDRMK (fr.v.) Hmidin bu
gnk mqalsi Poladovu cin atna mindir
midi (.Qasmov); CNLTMK (brk
hirslndirmk) [Xala:] Ay bala, ceni cinlt
mk n el deyirdi (.Mmmdxanl);
HRSLNDRMK [Minntov:] Mni
hirslndirmyin, mnim qlbim xstdir
(R.Rza); QZBLNDRMK [Usta:]
Bu daltsizlik grk Heybtin zn q
zblndirydi (M.Hseyn); QIZIDIR
MAQ (mc.) Elman Rafiqi qzdrr, Rafiq
dhmi sancr.. (.Krim); ACIQLAN-
DIRMAQ, ASLNDRMK, QEYZ
LNDRMK.
HDDTLNMK Ata qznn hiddt
lndiyini grnc yava-yava ssini alal
db zn toxdad... (S.Rhimov); ACII
TUTMAQ Uaqlar iin dr glmk;
Snin d acn tutar, alarsan (M.P.Vaqif);
ACIQLANMAQ (dan.) [Qndab:] Qn
zm baxmadan acqland... (B.Bayramov);
AZI KPKLNMK (fr.v.) Hikmt
sfahani o qdr acqlanmd ki, daha n de
diyini, n dandn bilmirdi, az kpk
lnir, dodaqlar titryirdi (M.brahimov);
COMAQ (mc.) Bayaq pncrnin qaba
nda dayanarkn onun [Frruxun] ryini
bir tiky dndrn qzb yenidn codu
(.Mlikzad); CN ATINA MNMK
(fr.v.) Lakin Mina xanm daha da qzd, lap
cin atna mindi (M.brahimov); CN TUT
MAQ [Hac Mehdi:] Onun hrdnbir cini
tutur (.Haqverdiyev); CNLNMK
(brk hirslnmk) llaf el cinlnmidi ki,
ssi bazar tutmudu (Mir Clal); BAIN
DAN TST IXMAQ (fr.v.) Kiikxanm
grnd, Nrimann vcuduna od dd, ba
ndan tst xd (Mir Clal); DARILMAQ
Snsiz grdm, mlklr darldm; Endim
yer, qdmin sarldm (H.Cavid); HK-
Hiddtli
KLNMK N var, qaban? - Alo mi
hikklndi (S.Rhimov); HRSLNMK
Cvdt zizdn artq hirslndi, heyrt v
qzbdn diini diin sxd (H.Abbaszad);
T DNMK (fr. v.) Mn tapdaram uaq
lar, arvad dnr it (M..Mcz); KPR
MK (mc.) [akro:] Bizi mhv etdirck
sn bir gn; Duysa knyaz kprb qldracaq
(H.Cavid); QEYZ GLMK Aalar el
bir qeyz gldilr ki, pullar rpdlar biar
Yusif minin zn... (C.Mmmedqulu-
zad); QEYZLNMK Kndlilr qzb
qeyzlnrk; Qanlar, qocalar qiyamt edr
(S.Vurun); QZB TUTMAQ Ax bizim
tqsirimiz ndir ki, snin biz bel qzbin
tutur (M.F.Axundzad); QZBLN
MK Bu szlrdn professor dorudan da
qzblndi (M.Hseyn); QZBNAK OL
MAQ Bu ittifaqdan srxo aa artq dr
cd qzbtak olaraq, ikinci df nkri
gndrdi ki, qz yerdn qaldrb gtirsin
(S.S.Axundov); QIZIMAQ He qzma,
qqrma da (M.S.Ordubadi); QIZMAQ
(mc.) [Vahid:] Yaman qzb glib stm,
bilmirm n thr bamdan elyim (M.b
rahimov); ZNDN IXMAQ (fr.v.)
[Dilar:] xma zndn sen allah (Anar);
FKLNMK (dan.)
HDDTL Hiddtli halda iri girn usta
fhllr dedi.. (M.Hseyn); HKKL
..sanki bu adamlarn hams, htta onunla
acql v hikkli dananlar da xouna glir,
hamsna kmk etmk istyir (M.bra
himov); HRSL Bunu deyib Hseynqulu
aa qabandak boqab gtrb yer axd dt kesin, o hisslrdn uzaqlasn, baxarq
v hirsli yemk otandan xd (S.S.Axun
dov); QEYZL Heydr mi qeyzli xard
ky v glib yapard qulaqlarmdan,
qalxzard gy (C.Mmmdquluzad);
ACIQLI Acql adam tez qocalar (Ata. sz);
QZBL [Kamil] ezamiyytdn vaxtndan
qabaq v ox qzbli qaytmd (X.Hasi-
lova); QZBNAK Knln ayna tk ey
ldi pak; Bir sz desm, olmayayd qzbnak
Hiss
(M.P.Vaqif); FKL (dan.) [Mhasib:]
..Kosann bu cr fkli hkm etmyindn
bu teleqram yrnmy daha da artq ma
raqland (S.Rhimov); YELL (mc., dan.).
hikk bax 1. lovalq, iddia; 2. hiddt, acq
hikklnmk bax 1. hiddtlnmk; 2. id-
dialanmaq, lovalanmaq
hikkli bax 1. hiddtli 2. lova
1. HKMT, DRN FKR, MDRK
SZ
2. hikmt bax flsf 1
3. hikmt bax sirr
HLAL (air.) (bir-iki gnlk ay) Onun
ehtiyac yox idi hsb-hal; Nifrti var ski
ulduz, hilala (S.Vurun); AYPARA Mn
Ayam, Bir adm Ay; Bir adm Ayparadr..
(.Cmil); MAH (kld.)
himar bax ulaq
HNDTOYUU (ev quu) [Leyla:] Gr
nec d hindtoyuu kimi zn kir...
(M.brahimov); HNDUKA [clasn sdri:]
Camaatmz da mal-qoyun, dana, cng, to
yuq, hinduka tindn bol-bol yeyib, feyzyab
olar v burada ylnlrin mrn dua, ata
larna dn-dn rhmt oxuyarlar (.ld-
rmolu); LO Yemmi, immi srxo
olaydm; Gah fr, gah lan, gah lo olay
dm... (C.Cabbarl).
hinduka bax hindtoyuu
hirs bax hiddt, acq
hirslndirmk bax hiddtlndirmk
hirslnmk bax hiddtlnmk
hirsli bax hiddtli
HSS [Cvdt:] Sbir el, qoy bir md
(H. Abbaszad); DUYU [Slim:] z duy
ularmz bir mhbus kimi ox zaman qapal
saxlamaa bizi mcbur edn ndir? (.fn-
diyev); HSSYYAT [Kamal:] Hissiyyat
trbiy edn, insanlarda eq v mid dou
ran airlrimizdir (A.aiq); NSTNKT
Mslim qorxulu yuxular almindn srt,
amansz istinktlr almin daxil olurdu
(.Yusifolu).
165
Hiss
1. HSS [miraslan aa:] Yerd qalan
hissnin birinin banda Muxtar by,
o birinin banda Slim by .. duracaqdr
(S.S.Axundov); QSM [miraslan aa:] Bir
qismi Mehroli byl Pricahann ixtiyarnda
olub Lan yuvasn mdafi edckdir
(S.S.Axundov); QSMT Hmin hekay
iki qismtdn ibartdir.. (C.Mmmdqulu
zad); QT Yeni lifbann iki qitdn iba
rt olan surtini ve habel Tehran mirlrin
dn birin gndrdiyim mktubun surtini
siz gndrirm (M.F.Axundzad); YER
[Qoca:] Olum, bu der, bu torpa iki yer
tqsim edir (S.S.Axundov).
2. HSS, FSL
3. HSS, SERYA
4. hiss bax cr
HSSZ [Qmr:] Ey bunun eqindn
mcnun olan qardam, bu hissiz, qurumu
csd bnd olmusan? (S.S.Axundov);
BHSS (khn.) Gvhrtac bihiss yxlb
cann taprd (.Haqverdiyev); DUYU
SUZ [Glsabah:] Yr gedn ktlnin is
dabanlar v pnclri dmir kimi sinirsiz
v duyusuz olmaldr (C.Cabbarl).
HYL [Nail:] Ey xalq, hiylni bilirm,
yni iki, qumar eqi bana vurub, bizdn
pul qoparmaq istyirsn (A.aiq); AL (kl.d.)
(khn.) Canm aldn mey n, saqi, iirin
mn qan; Dad lindn ki, mni al ile me-
bun etdin (Fzuli); BADALAQ (mc.) Bir
badalaq lazmdr, z d ox balaca.. (N.V-
zirov); BCLK, FND Balaa ehtiyatl
trpndi. Bildiyi fndlri, bicliklri i sald
(H.Abbaszad); ML (mc.) lbtt, ey
tan mlin quranan grk axrda bel olsun
(.Haqverdiyev); FEL (mc.) Tanrnn,
Allahn szn baxar; eytann felin uymaz
bu dnya (Z.Yaqub); FIRILDAQ (dan.)
ay kedi... Nhayt frldaqlar, hiyllr;
Grd, hdrdir, hdr (B.Vahabzad);
HOQQA (mc.) [Salamov:] ..btn hoqqa
lar mdnlr stnddir (C.Cabbarl);
KLK (dan.) [Reyhan:] Sen mni bel
oxayanda qorxuram; de grm n klyin
166
Hiylgr
var? (M.brahimov); MKR Bu tendrst
simada el bil mkrl mhbbtin, xyantl
sdaqtin vhdtini grd (B.Bayramov);
QURU (mc.) [Hilal xanm:] Bir mddt
sonra mn aydn oldu ki, bu qurunu quran,
tapanan evimiz atan snin z dostun
imi (B.Bayramov); NMR Yox, balam,
deysn nmrynn bunu baa vermk olma
yacaq (.blhsn); TL (mc.) [Safo:]
Demk bu dnyada qurulmu minlrl tl
lrdn xmaq lazmdr (S.Rhimov).
HYLGR Dedi: - Rdd ol, hiylgr!
Lovalanma bu qdr! (A.aiq); BC Knd
lilr arasnda bel bir sz gzirdi ki, ahbaz
by bic adamdr... (M.brahimov); BCN-
G(N) (mli.) [Dayolu:] Amma el ki
bicng xalaolum balad daym yamsla-
maa ve daym kimi dodaqlarn trptmy,
... dorusu, mn d glmy baladm
(C.Mmmdquluzad); CVLLAI [H
sn] yazq trksaya adamdr, birdn ker
bir cvllann lin, yxar evimi, papam
vurar yer, ciyrim od tutub yanar, lim bir
yana atmaz (M.brahimov); OXBLM
(dan.) [Qndab:] Yax deyirlrmi ki, yetim
oxbilmi olur (B.Bayramov); DLDUZ
[Malik:] Bunlar da o dlduz Malik ibn Si
din aqlardr (A.aiq); MLBAZ Demk,
bu mlbaz arvad oturduu yerd ..qzn
sz-sovdan qurtard (S.Rhimov); YYAR
yyar brahim iraza glndn sonra Frc
ixtisara dn bir mllim vziyytind qal
md (Qantmir); FAQQI (dial.) Fatma ox
faqq arvadd (ADDL); FNDBAZ (dan.)
[hmd:] Zahmolu n fndbazm, a gd!..
(N.Vzirov); FIRILDAQI [Zhr:] Anam
frldaq adamlar sevmir (M.brahimov);
FNDGR [Mirclil Ftiy:] Yaa! Fndgir
olansan, - dedi. ndi tapdn rkdn
bir tik zn ye, birini d ris mavinin
nzir el (.ldrmolu); HARAMZAD
[Zki:] Min cr frldaq iltmi bu qoa ha
ramzadlr indi mhkm krssnd ct
oturmular (Anar); HLLM-QLLM
(dan.) [Xan:] Ay gd, sen ox hllm-qllm
Hiylgrlik
adama oxayrsan... (mnzminli); HY-
LBAZ A hiylbaz molla, senin bu klyini
biz d duymuuq (S.S.Axundov); JULK
(dan.) Ham dkan Hseyn? d, o yaman
julik, yaman adam.. (A.aiq); KLKBAZ
[sgr:] Halal olsun Sleyman, sn n klk
bazsan, eytan! (.Hacbyov); QURNAZ
(khn.) [Oqtay:] Tbit qumaz baqqallar
kimi bizi aldadr (C.Cabbarl); LOTU (dan.)
[Qurbanli boy:] Amma be-on il bundan
irli burada bir pristav vard; ox lotu olan
idi (C.Mmmdquluzad); MKRL O, g
rnr, hiylgr v mkrli dmnindn inti
qam almaq n sntin ecazkar qdrtini
snaqdan keirmk istyirdi (M.Hseyn);
NADRST [Qomrar:] Hammz deyirdik
ki, bu nadiiriist adamlar bandan el, qulaq
asmrd (S.Rhman); ARLATAN Bunlar
da yax adamlardr, amma arlatandrlar
(C.Mmmdquluzad); EYTAN (nc.,
dan.) [Slim:] Ax, nec eytandr... hr k
sin ryin girmyi nec bacarr (.fn-
diyev); TLK (dial.) Nemt tiilk adamd
(ADDL); TLK (mc., dan.) Sfr tiilkii
olsa da axr tly dd; Olan olmudu artq,
tn dxi tmd (M.Rahim); TLNG
(dial.) Abbas lap tlngdii (ADDL);
VLDZZNA (mh.) [Xanpri:] til bu
radan, vldzzina! (N.Vzirov); ZATIQI-
RIQ (dan.) [Qarovulu Hmid:] nanram,
qrdeolu, Abdulla Qmbrov zatqrq idi.
Zatqrqdan hr n desn gzlmk olar
(H.Abbaszad); KAZB (khn.).
HYLGRLK, TLKLK (mc.)
Mhbbt qtlaanda, sadt qtlaanda; Hiy
lgrlik, tlklk z hddini aanda (X.Rza);
BCLK [Firuz:] Sen bir adamda bicliy,
hiyly bax a.. (H.Abbaszad); OXBL
MLK [irin:] Bu qzn oxbilmiliyindn
boyu xmr (B.Bayramov); YYARLIQ
[Qara Phlvan] odur ki, yyarla balad
(Korolu); FAQQILIQ(dial.) Ay qz,
zn n n faqqla qoyursan (ADDL);
HOQQABAZLIQ (mc.) Oynadr ld
mzhbi, dini; Hoqqabazlqda xeyli kamildir
Hoqqabazlq
(M..Mcz); KLKBAZLIQ n nha
yt, xlmaz vziyyt srvri klkbazla
mcbur edir (. Sultanl); QURNAZLIQ
[Sitar:] ..sad bir qzn ryinin hqiqi
srairini qumazlqlara, bilmm nlr hml
etmycksiniz, deyilmi? (A.aiq); LOTU
LUQ Ddn lotuluq mqin, islame
uyuma (M..Sabir); NADRSTLK
[Cnntli aa:] Qrmal olan, nadrstlk
snin znddir (N.Vzirov); MLBAZ-
LIQ, FNDBAZLIQ, FNDGRLK,
DLDUZLUQ.
hizb bax partiya 1
I 1. HOQQA [Bhram:] Beldir ilr,
Dilar. ndi grk sn d bundan gz-qulaq
olasan ki, yen bir hoqqa xartmasn (Anar);
BAZ [Qaplan:] Mlik, sni yax tanyram.
De grm bu n bazidir (A.aiq); FOKUS
[Tlb] qti min idi ki, btn bu fokuslar
kims qsdn dzldib.. (Anar); NMR
(mc.) [ahin:] Mnim orijinal bir nmrm
var, o da kasa rqsidir (S.Rhimov); OYUN
[Skin:] Yazq balam, grk btn bu oyun
lar bizim bamza glydi (A.aiq).
2. hoqqa bax hiyl
II hoqqa bax qlyan
1. HOQQABAZ [Nbi:] Vfal olun
dan bh yaramaz! Yqin yalan deyib siz
hoqqabaz (S.Rstm); KOSA Kosann ba
nda bir ke papaq; Znqrov da asb lap
kllsindn (S.Vurun); MZHK
[Mayor:] Mzhki dost, deysn ayaqlarn
szn baxmr (R.Rza); OYUNBAZ [Mux
tar:] Onu [ahini] qovacaam. Oyunbazn,
artistin birisi... (B.Bayramov); TLXK
[Msum:] Burax onu getsin, tlxyin birisi
dir, dilin dil atdra bilmz (B.Bayramov).
2. hoqqabaz bax frldaq
1. HOQQABAZLIQ [Msum:] Yeniliyi
senin kimi astanndan anlayanlar, gzl adt-
nnnin leyhin olan hr cr hoqqabaz-
l, hr cr dabazl yenilik adlandrrlar
(B.Bayramov); OYUNBAZLIQ V bundan
sonra zmz gln - zhmtkelr tr
findn bu oyunbazlq, mrsiybazlq, axsey-
167
Hoqqabazlq
bazlqlarm dfninin nvbsi grk olsun..
(C.Mmmdquluzad); TLXKLK,
MZHKLK.
2. hoqqabazlq bax hiylgrlik
hop-hop bax anapipik
HOPPANMAQ Sr yoldalanmn sz
lrindn utand; Uub budaqdan birba; Gl
my hoppand (M.Rzaquluzad); ATIL
MAQ Zrif geri atld (.Krim); SIRA
MAQ Ceyran yana srad, buynuzlarn
boynuna qsb daha da brk vazlad (M.Rza
quluzad); VAZ ATMAQ Budur qz get
mn, ilk qatar glir, rkrk vaz atb qar
dvlr (S.Rstm),
horra bax yal I
HOSPTAL [Knl] ikinci df hospi
tala gedrkn .. mayoru grd (X.Hasilova);
HRB XSTXANA Lakin iki il vvl,
Leyla hrbi xstxanadan buraya gln gn
dn Abdulla qrib hisslr keirmy .. ba
lamd (B.Bayramov); LAZARET [Fxrd
din:] yun ksinqilabi syanda mn hrbi
lazaretd, hkimlik, bacm Tahir is fqt
bacs vzifsini ifa edirdi (S.S.Axundov).
HOVUZ (su saxlanan nohur) Hovuz su il
doldu (X.Hasilova); ARHOVUZ [Qulu:]
Aa, baada arhovuza su buraxmdm
(S.S.Axundov); OVDAN Ya suyu bu ov
dana axrd (C.Cabbarl).
HCT [Piri baba:] limrdan atas kimi
tkbbrl, kinli, hct qoaq bir dliqan
ldr (S.S.Axundov); NAD [Zabit:] Xeyr,
cnab mayor, bu ox inad adamdr (R.Rza);
NADI Pavlua, sn inadsan, - dedi
(M.S.Ordubadi); NADKAR air n inadkar
bir ocuq kimi; Endi xyalnn drinliyin
(S. Vurun); NADLI Mehriban inadl bir qz
idi (M.Hseyn); KC [Qap:] Yax tan
yram kc existan (M.Rahim); TRS (mc.)
[Vzir:] O mllim ox trs adamdr (R.Rza);
HCT, HCTKAR, SRAR,
hcti bax hct
hctkar bax hct
168
hkmranlq
HKM (hq.), QRAR
hkm bax mr 1; srncam
HKMDAR (tar.) [apur:] ahim..
unutma ki, hkmdarsan sn (S.Vurun);
CAHANDAR (kl.d.) rz eyldilr ki: Ey
calandarl Mcnundan olubmusan xbr
dar? (Fzuli); HKMRAN [Fitn:] Taxta
sahib olan zaman; ox gnc idi bu hkmran
(A.aiq); XOTKAR N qzdan balamsan?
Guya bir xotkarn qzdr! (S.Rehimov);
DKTATOR, PADAH (bax).
HKMDARLIQ Padah bu fikr glnd
airlik gznd ox byd, htta hkm
darlqdan da artq grnd (M.brahimov);
AALIQ El ziyallarmzda da taqsr ox
dur. Onlarn iind aalq iddiasna dn
lr, yerlilri z evlrind rahat dolanmaa
qoymaq istmynlr azdrm? (.xl);
ALLAHLIQ (mc.) [Safo:] Bu gdk adam
lar da dind df allahlq iddiasna dr
lr (S.Rehimov); CAHANDARLIQ Onun
nvaziatmdan v ql v frastindn v
qideyi-cahandarlndan eli v mlsi
vcd etdilr (M.F.Axundzad); HAKM
LK Sultan sz hrlyib znn hakimlik,
drbylik sltntin qorxu salan mtlb
stn gtirdi (S.Rehimov); HKMRAN
LIQ [Xosrov:] Gzl dost.. N grdm bu
dnyada mn; N verdi Xosrova bu hkm
ranlq (S.Vurun); SLTNT brahim
xan Qarabaa qaydanda qarda Mehral
byl arasnda sltnt davas dmd
(mnzminli); SOLTANLIQ [ingiz:]
Piri baba, eitdim seni sultanlqdan zi edib
lr (S.S.Axundov).
HKMFRMA Hr trfd bir qbiris
tan skutu hkmfrma idi (M.S.Ordubadi);
HKMRAN Q btn shr hkmran
olaraq hr trfi qaln a bir rty sanmd
(A.aiq).
HKML, HKMRAN, MREDC
hkmran bax 1. hakimiyyt 1; 2. hkm
frma; 3. hkml
hkmranlq bax hakimiyyt 1
Hkumt Hvslsiz
hkumt bax dvlt 1 Sabah gn dkanlardan biri Kalniyyatn
hkumtsizlik bax hrc-mrclik hzuruna glib dedi ki, itia gnnd sn
HRMT, EHTRAM (mxtlif mna biehtiramlq gstrn xsi mn bilirm, m
larda) Bu ani, keici hrmt, ehtiram hissi nim dkan qonumdur, ad Mdi Kazmdr,
dir, yoxsa baqa bir duyudur? (.Qasmov); adam gndr, onu gtirtdir, czasna atdr
KRAM (khn.) Xlqin ii bizlr ikram idi; (R.fendiyev); BHRMTLK Burada
Ax!., nec kef kmli oyyam idi! (M..Sa- n kmk lazmdr, n bihrmtilik, n do
bir); ZZT, VKT, AN Nbati ist qeyri bir bhan (C.Mmmedquluzad);
mz snsiz dnyan; zzti, hrmti, vkti, BHRMTLK [Baba:] Xanm, bana
ani (Nbati); NFUZ [Vzir:] Gncd dnm, bihrmtlik olar, xcalt krm
onun [lyasn] byk nfuzu vardr (M.S.Or- (mnzminli); EHTRAMSIZLIQ [in
dubadi); SAYI kil ordan, n say bil giz:] Zhr xanm, siz il elvida edrk yen
mz adam (H.Cavid); URVAT (dan.) Qh de rica edirm ki, siz etdiyim ehtiramsz-
rman oxuyandan qabaq Rstmin bu evd I qlbinizdn xarasnz (S.S.Axundov);
he olmasa urvat vard (S.Rhimov); LT DBSZLK Omir Toxtamn tdbir
FAT. lril razlamad, o, xlifnin mktubunu
HRMTL (hrmt layiq) [Fxrd cavabsz qoyma yen mirlmmino qar
din:] Hr n qiymt olursa olsun, bu xlti dbsizlik hesab etdi (M.S.Ordubadi); H
d haman hrmtli qadn n hdiyy ala QART [mir:] mirelmminin mktu
caam (M.S.Ordubadi); MHTRM bunu cavabsz buraxmaq ona qar byk
[Salar:] Srdarn qona bizim do mhtrm hqartdir (M.S.Ordubadi); NZAKT-
qonamzdr (M.S.Ordubadi); NFUZLU SZLK, SAYISIZLIQ.
[Msm:] ..Onlar kndd nfuzlu, kramt hrk bax sa I
sahibi seyidlr hesab olunurdular (S.Hseyn); HRMK (zool.) [ldrm:] Birc bu
URVATLI [Qarakii:] ..ls d urvatl bir-birin hrmk toru kimi bal tfey
(B.Bayramov); ZZTL, SAYILI. lilr nslin son qoya bilsydim (A.aiq);
HRMTSZ Grydi o boyda xefiyy NKBUT (kl.d.) Asldm nkbut tk,
bas, Hccetullah xann sa li Nsrtul- ey dilaram; Mnbr trreyi-trrare qar
lah by nec de hrmtsiz, rfsiz, bir nv, (Xtayi).
xlvti quyuland, basdrrd (S.Rhimov); hvl bax qorxu
BHRMT [Sadt xanm:] Balayn, HVSL [Fatma:] Ancaq bayrda gz
gr mndn bihrmt i ba vermis, zr lmy sbrim, hvslm atmad (H. Abbas
istyirm... (Mir Clal); SAYISIZ Zikir- zad); RDM Sndn hrkt, mndn
siz mmini eytan aldadar; Saysz iyidi d brkt; Tki snd rdn olsun (S.R
man aldadar.. (Aq lsgr); URVATSIZ himov); DZM, SBR (bax).
Gr n qdr urvatszq ki, Qni byin evinin HVSLL, DZML, SBRL
yanmasnda da bizdn bhlnirdi (.Vli (bax)
yev); NFUZSUZ. HVSLSZ (hvslsi olmayan) lr
HRMTSZLK Alo kii nhayt, brk dnc, o bir ne gn mxtlif b
amo trfindn btn bu shbti zn hanlrl ban daldalayb, sonra gedck
qar olmazn hrmtsizlik sayb, onun z yeri, danacaq bir adam olmadndan hv
qnndan xan byklnmli kimi hesab edib slsiz qnr xm, Frzliy qoulmudu
prm-prm axan tr iind pidi, prtb (S.Rhimov); KMHVSL [ra:] Mi-
qzard (S.Rhimov); BEHTRAMLIQ ann vd vermsin baxma, o knhvs-
169
Hy
ldi, adamla mul olmaa kirdar atmaz
(H .Abbaszad); SBRSZ (bax).
hy bax nm
hylnmk bax nmlnmk
hyl bax nmli
humanist bax insanprvr
humanistlik bax insanprvrlik
humanizm bax insanprvrlik
HU Hu bamdan ad, dilim dolad;
Gzlrim satad, buxaa dd (Aq ls
gr); HU-BA Qm yem, yerinddir hr
halda hu-bamz (M.Rahim); FKR,
DQQT, YADDA (bax).
2. hu bax mrg
hu-ba bax hu 1
hulu bax yaddal
1. HUSUZ, BHU, YADDASIZ
2. husuz bax bayn
HUSUZLUQ, BHULUQ, YADDA-
SIZLIQ
huyar bax 1. sayq; 2. dncli, drra-
keli
hbab bax kpk 1
hcr bax otaq
HCUM (mxtlif mnalarda) Dikda
sngri is vziyytdn hcum mrini duy
mudu (S.Rhimov); BASQIN (gzlnilm
dn ediln hcum) [rird yaayan] ..da
llar lllr nisbtn daha catli olduq onlar baa sald ki, z arzu ets d, buna
larndan, xzrlr zrin basqn edrk, on ixtiyar yoxdur (M.Rzaquluzad); XTYA-
lar qart edirdilr (A.Bakxanov); HML
(khn.) [Varaz:] lk hmld dmn iki yz,
bizdn is yz igidin qan Kr aynn
sularn qrmz rng boyad (M.Hseyn);
TCAVZ (baqasnn torpana, sahsin
zorla ediln hcum) Sultann v paann atl
lar: Bu gnd linizdn glni sirgm
yin ixtiyarn vermlri kndi bir tcavz
niangahma evirmidi (S.Rhimov); TR-
RZ (khn.) Siyasi chtdn is iqtisadi
kli etibaril zlrindn irli olmayan in
lilrin trrzndn qurtarmaq n islam
ordular [mir Qtibnin srkrdliyi il]
bir ilticagah grdlr (A.aiq).
170
Hnr
hcumavr bax hcumu 1
1. HCUMU (hcum edn) Yen h
cumular hcuma keir; Faist soldatn ox
kimi biir (M.Rahim); HCUMAVR
(khn.) Xruan mvclr hr smtdn yek-
ser hcumavr; Grb mvac ketiden
ucald: vay, hrriyyt! (M..Sabir); HM-
LVR Qovzad yerdn ban od bdg-
hr; Oldu vlinemetino hmlvr (A.Sohht).
2. HCUMU (idm.) Qap qap qaba
nda; hcumular, qoruyucular; yarm da,
btv d trini sil-sil; qar beldn-bel
(R.Rza); FORVARD.
hd-hd bax anapipik
1. HDUD nsan sbrinin de myyn
hdudu varm (M.Hseyn); HDD-HDUD
Dmirin v dqiq sevincinin hddi-hdudu
yox idi (.Vliyev); SON.
2. hdud bax srhd
hdudsuz bax ucsuz-bucaqsz
HQUQ [Ruzbeh:] Htta, o qdr mha
rtli v yumaq bir adamam ki, mnim xsi
hquqlarm v ixtiyaratm mhdudladrb
z xeyrin istifad ednlr bel ryimd
kin bsly bilmmim (M.brahimov);
HDD [Krim Mdi Qurbana;] He vaxt
senin hddin yoxdur ki, o qza byklk ed
sn! (M.F.Axundzad); XTYAR ..kapitan
RAT Bu gndn kbr hr bir ixtiyarat
lin alb Hac Xlil mrhumun msndind
yldi (. H aq verdiyev); SLAHYYT
(bax).
hmmt bax sy
hlqum bax boaz I
hlqumlanmaq bax boazlanmaq
hndr bax 1. uca 1; 2. ucaboy(lu)
hndrboy(Iu) bax ucaboy(lu)
hndrdn bax ucadan
HNR, RADT Sadt, azadlq,
radt, hnr; Bunlarla brabr bxtiyar
br (M.Rahim); BACARIQ [Ayxanm:]
Heyifsen, grkmin, bacarn, qabiliyytin
Hnrli
var, amma iradn, aln... (M.brahimov);
KLK [Frhad:] Hr ksd azrbaycanl
qan varsa, bu gec kiilik gstermlidir
(.Vliyev); MHART Xsusn cavan
lar, hoddi-blua, rgnliye atmayanlar da
z mhartlrini gstrmy mvafiq dvr
yay mvsmn hesab edirlr (B.Bayramov);
CAT, CSART [Vzir:] Harun
cat v csartd ad qazanm bir phlvan
dr (.Hacbeyov).
HNRL Mikaylla smayl kimin h
nrli olmasm byk qardalarna gstrmk
n bhs girmidilr (H.Abbaszad);
HNRMND (kl.d.) Biz qoca qafqazl
igid rlrik; Cml hnrmndlrik, nrlrik
(M..Sabir); HNRVR Nzm telfd
hnrvrsn; Ya ki, bir airi sxnversn
(A.Sohht); CSARTL, CSUR, CR
TL, GD (bax), QOAQ,
hnrvr bax hnrli
hn bax acaqanad
hrkmk bax qorxmaq
hrk bax qorxu
HRMK (itlr aid) Arabann ssini
eidn itlr hr trfdn hrmy baladlar
Hzur
(T..Simr); HAVLAMAQ Bu nhayt
siz, uzaq shrada; Tpdn bir kpyin hav-
lamas; Onu diksindirdi (S.Rstm),
hrr bax azad
hrriyyt bax azadlq
hrriyytprst bax azadlqsevon
hrriyytprvr bax azadlqsevon
hrufat bax lifba
HSN-RBT [blhsn by:]
O, inqilaba qar ona gr hiisn-rbt bs
lyirdi ki, inqilabn Rusiya v ngiltr
leyhin ildiyini grrd (M.S.Ordubadi);
HSN-TVCCH [blhsn by:]
Lakin quru hiisn-tvcch bslmk inqi-
lablqdan ox uzaqdr (M.S.Ordubadi);
LTFAT Qar Aqilin rk trpdn iltifa
tna qar indi heyran-heyran baxr (S.R
himov); LFT Hkiml xst arasnda
qrib lft yaranmd (B.Bayramov); XO
MNASBT.
hsn-tvcch bax hsn-rbt
hzn bax qom
hznavr bax qmli
hznl bax qmli; hzin
hzur bax n
171
 Xala
(C.Mmmdquluzad); RCA ELMK
(ETMK) Uaqlardan biri.. mnim do on
larla itirak etmyimi rica etdi (T..Simr);
TVQQE ETMK/ELMK [Sley
xab bax yuxu 1 man:] Mn seni xbrdar edirm v ox
I xac bax seyid tvqqe edirm ki, aalnza hdud qoya
II xac bax xdim snz... (M.Hseyn).
XA (xristianlarda sitayi obyekti) Tal xahnaxah bax knlsz, istr-istmz
xan .. Georgi xan dn taxb .. getdi 1. XAN (vtnin, xalqna xyant edn)
(C.Mmmedquluzad); SLB Bir oxlar [Maral:] Xainlr baqalarn xain adlandr
nn balarndak slib qrlm, bir qisimlri masnlar (S.Rhman); LAN (mc.) [Sona:]
yan st yer yxlmd (S.Hseyn). Mni o qara ilan Kamran aldatd (H.Nzrli);
xaprst bax xristian ADAMSATAN, DNK, XYANT,
xaprstlik bax xristianlq XYANTKAR, NAMRD (bax), SAT
xadim bax xidmti 1 QIN (bax), TREYKBREXER
xahr bax bac 2. xain bax paxl
XAH Xanm pncrdn baan nura 1. XANLK [Fxrddin by:] Bunlar ha
qrq elmi mlayim payz gnin baxb ms vhilikdn v nadanlqdandr v hm
bu xahiin sbbini drhal anlad.. (M.b- inin xainlik, gz gtrmmklik (N.V-
rahimov); LTMAS (yazl surtd xahi) zirov); XYANT [Globtin] knarda da
Odur ki, zm tuturam bizim ev trddd yanb baxrd: He olmasa bu irkin xyant
edn vrtlrin savadl rlrin v qarda bard .. qardan xbrdar ed bilydi!
larna v onlardan iltimas edirm ki, mnim (M.brahimov); DNKLK, XYA-
iltimasm zlri oxuyandan sonra, onun mz NTLK, XYANTKARLIQ, NA
mununu biz gln vrtlr d yetirsinlr MRDLK (bax); SATQINLIQ (bax);
(C.Mmmdquluzade); MRACT b TREYKBREXERLK
mdirinin ..mracitini bir hft txir u 2. xainlik paxllq
ratmdsa da, yen Zeynaldan bir xbr x xak bax torpaq 1
mamd (S.Hseyn); RCA [Qzl Arslan:] xaqan bax padah
Son ricam budur ki, Torula qar baladm xaqanlq bax padahlq
hazrln sas mzmununu Azrbaycan xalq XALAOLU [Mmi:] Nnyin, nn
arasnda intiar etdirsiniz (M.S.Ordubadi); min goru haqq, seni ox istyirm. Qoy
TMNNA Mnim hrmtimd, zarafa pm, xalaolu, ham el bilir ki, Mmi
tmda; Bir umu, tmnna hiylsi yoxdur xobxtdir... (B.Bayramov); XALAUAI
(M.Araz); TVQQE (khn.) Hatmxan Mnsur bi-Mmi xalauan tand
is papiros muzdunun yarsn zn tnbki (B.Bayramov); XALAZAD (khn.) O bel
haqq gtrr, yarsn Talbxana verr, az bir cml yazmd: Grdm Rcb gli-
ab kiilrin tvqqesini yerin yetirrdi yor, hans ki, menim xalazadmdir, mn
(S.Rehimov). onu bu kaza krnd bel dyidirdim:
XAH ETMK/ELMK [Vli:] Grdm bizim xalaolu, Rcb glir
By, xahi elyirm aznz tmiz saxlaya (Qantmir).
snz (.Vliyev); LTMAS ETMK xalat bax xlt
..Onlardan iltimas edirm ki, mnim iltima xalaua bax xalaolu
sm zlri oxuyandan sonra, onun mzmu xalazad bax xalaolu
nunu biz gln vrtlr d yetirsinlr xala bax xal
172
Xal Xaraba
XALI (byk xala) ..Dmy gzl 2. xan bax ev 1
xal dnmidi (X.Hasilova); XALA xannd bax mnni
[Bhram:] Bli. bhsiz, ran xalasdr xanniin bax guniin
(Anar), 1. XANIM (hrmt v rf n qadn
xali bax bo 1 lara veriln ad) Yelpazli xanm, frakl ser
1. XALS (he bir qar olmayan) lr; Glr toqquduqca qdh-qdh
[skndr by:] Xala, dorudan da, bu xalis (S.Vurun); BANU Ald ban, indi ql z
sudur (N.Vzirov); SL [Vahid:] Bilirsn, drdin ar; Bau hrm oldun... (M..Sa-
Bnv, bu sil brilyant deyil, ldqayr bir); QIZ (dan.) [blhsn by:] Zabitin
madr, sn s/ii alacaam (M.brahimov); birisi, namusu vhilr lind olan amerikal
TMZ Faytonu ev sahibinin tmiz rusca qza arasksilmedn nitq sylyir.. (M.S.Or
dandn grb sevindi (.xl); XAS. dubadi); MADAM Bir gn kbr ev pe-
2. XALS, SL, HQQ ksiz glnd axamadk madam onu din
1. XALQ [Glsabah:] Syl z xalqna ki, dirmirdi (.Haqverdiyev); MSS [blh
sn d onun vurucu bir qolusan... (C.Cab- sn by:] Mn miss Hanna ile bu kimi
barl); EL El bilir ki, sn mnimsn; Yur mrkkb bir msl trafnda mbahisy
dum, yuvam, maskonimson.. (S.Vurun); girmk istmirdim (M.S.Ordubadi).
KTL [Mirz:] Men axundlar n, sa 2. XANIM ox skmdi xanm byk bir
vadllar n yazram, mn avam kiitl n darvazann nnd durdu (mnzminli);
yazram, ona gr d mnim dilim sad v XATUN/XATIN [Morsiyxan:] Ncib
avam n anlalan olsun (.Haqverdiyev); xatun mnim siy ehtiyacm yoxdur,
HAL. hrimizd hm yalm, hm d si kniz
2. xalq bax camaat lrim var, - dey mrsiyxan sil fikrini giz
xall bax il ldrk xanmn mramn anlamaq istyirdi
XALTA (itin boynuna balanan qay, (mnzminli).
halqa) Aslann boynuna xalta vurmazlar, 3. xanm bax arvad 1
balalarm, ancaq ona vurmudular (F.Sadq xaniman bax mlk 1
zad); KMSK [Gloli:] ala iti kmsiyin xanmbcyi bax uaan 2
dn ab yanma ald.. (S.Rhimov). xaos bax hrc-mrclik
L XAM (k.t.), KLMM (torpaq, xap bax birdn
yer) xar bax tikan
2. xam bax na XARA (para) Gn vurduqca aaclann
XAMA ..qeyri ay il v aysz yemli yarpaqlar rngdn-rng dr, xara para
eylr, yalar, xamalar, qaymaqlar, quru ye kimi bir anda crbcr rng alrd (.V-
milr dzlmd (C.Mmmdquluzad); liyev); ALIDIM-YANDIM (kln., dan.)
SMETAN (rus.) Vera smetam tzc soyu Bu da fikir elyirdi ki, n olard, Allahn al
mu isti kartofun stn tkb qaqla zir tnda aldm-yandm pknim olayd..
v yeyirdi (M.S.Ordubadi). (mnzminli).
xamelyon bax buqlmun XARAB (mxtlif mnalarda) Kiik bir
xam bax qlm 1 hissnin xarab olmas iimizi iki- gn geri
xamlq bax nalq salr (.Qasmov); BRBAD bd ilr
xamuan bax sakitlik 1 ox brbad idi (.Qasnov); PS (bax),
xamuanlq bax sakitlik 1 YARARSIZ (bax).
xamuluq bax sakitlik 1 1. XARABA ndi is hmin xarabalarn
1. xan (mus.) bac takt yerind gzl, hr nqtsind insan qabiliy-
173
 Xaraba
yeti hiss ediln bir baann lvan iklri
parlayb gzm qamadrrd (M.Hseyn);
NQAZ (kl.d.) Kor gzm, sil ellrim bir
qvl mhv etmkddir; Bax onun nqazdr
bu ahu-fan, bir utan! (H.Cavid); XARA-
BAXANA Baknn Bibiheybtin, Balaxa-
nsma, Suraxansma, daha bilmirm hans
xarabaxanasa dolaanlar, ...birc damla
millt qan olmadan danabalarmzla l-l
verib birlcklr (S.Rhimov); VRAN
Ad men drdli aac; Viran bam mla
ln (M.Rahim); VRAN Gzirik binalar;
Dolanbac yol, rzlan; Dolar viranni; Bir
d ili qzlar (M.Rahim); VRANXANA
(kln.) (bzn ev d iardir) [Qar:] z pncr, riv v s. dzldn usta) [Xalid:]
viranxananda otur ... bu il taxlmz da yax
dr (M.Hseyn).
2. xaraba bax ev 1
xarabaxana bax xaraba 1; xarabalq 1
1. XARABALIQ (dalm yer) Buna
gr d tsadfi deyil ki, indinin znd d
hasarn xarabalqlarnn iindn insan s
mklri taplrd (.Haczad); XARABA
XANA [Bymmmd:] O yel vurub, yen
glr oynayan xarabaxana? (S.Rhimov);
XARABAZAR (kl.d.) Pompey bir vaxt
hrdi; ndi xarabazardr; Vulkan altnda
qalm; Uzun tarixi vardr (M.Rahim);
XARABAZARLIQ Xyalmda bizim rq
nallarnda tsvir ediln xarabazarlqlar
canland (M.brahimov); KALAFA Knd
yxlsa, kalafasndan mlum olar (Ata. sz);
VRANLK Llin xyali knlm dolsa,
cb deyil; Gizlin xzinnin oxu viranlik-
ddir (.Vahid).
2. xarabalq bax kllk
xarabazar bax xarabalq 1
xarabazarlq bax xarabalq 1
xarakter bax 1. xasiyyt; 2. surt 1
xarakteristika bax xasiyytname
XARAL (byk kis) Ancaq xaraln di
bind bir az pambq var (R.Rza); BARDAN
Drilib baslr xaa bardana; Vaqona vuru
lur, gedir hr yana (Aq Vli); UVAL
(bax).
174
Xasiyyt
1. XARC, XARC LK
2. xaric bax bayr
L XARC, CNB (baqa lky,
baqa xalqa mnsub olan; msln, xarici
dillr, cnbi dillr)
2. xarici bax zahiri
3. xarici bax cnbi 1
xariq bax mcz
xariqli bax mczli
xariqlad bax fvqlad 1
XARRAT (taxtadan daha zrif eylr
dm, tavan dzldn usta) Neylyim do
lana bilmirm atam; Qolu gcdn dn na
saz xarratam (M.Rahim); DLGR (qap,
Mnim atam dlgrdir... (A.aiq); NC-
CAR (kl.d.) [Xaqaninin] anas islam qbul
etmi bir xristian, atas li adl bir nccar,
babas nccar idi (A.aiq).
XARRATXANA, DLGRXANA
(xarrat emalatxanas)
XARRATLIQ (xarrat smti, pesi)
Onun elindn n desn glrdi - xarratlq,
saatsazlq.. (M.brahimov); DLGRLK
[Malik:] Mni emalatxanada he bir sntd
iltmysn; nki mn n dlgrlik, n
bnnalq ..he bir i bacarmram (A.aiq);
NCCARLIQ.
xas bax 1. mxsus; 2. xalis 1
XASYYT [Prviz:] Bu xasiyyt bir azar
kimi mnim yaxamdan l kmir (M.bra-
himov); ADT Sogrqib szn etibar
etmk; Bilmzm, xublarda bu ne adtdi
(Q.Zakir); FTRT [opo Ceyniz:] De
mli, baqa-baqa fitrt malik olduu
muzdan bir-birimizi anlaya bilmycyik
(mnzminli); XARAKTER (dan.) [Pr
viz:] Sfann sz aq demyi v xarakte
rini mhkmltmk qrar mnim xouma
glir (M.brahimov); XSLT Yox, yox...
O qula var nisbtin snin; Onun xisltidir,
xisltin snin (M.Rahim); XOY (kl.d.) Xoy
melaikdir, z porinaz; Cilvasi qarqay,
cqqas ahbaz (M.P.Vaqif); QILIQ (dan.)
(yax rftar) [Tubu:] Arvadn grk ql
olsun. Snin qln yoxdur, kiinin d g-
 Xasiyytnam
zn gir bilmirsan (.Haqverdiyev); M-
RB (arx.) [blhsn by:] ...onu ski
hannalndan tamamil ayrmaqda ve yn
gl, xo mrb bir qadn etmkd idi
(M.S.Ordubadi); TB (kl.d.) Tbd srtdir
mlki-imal; Xlqin tnd olur doxi h
val (S..irvani); TBT Qaraca qzn
tbitind inadcllq vard (S.S.Axundov);
PE (dan.).
XASYYTNAM ..Bu idardn adi bir
xasiyytnam v ya aray almaq n gn
lrl vaxt itirmk lazm glirdi (M.bra-
himov); XARAKTERSTKA.
XATA bax 1. shv; 2. thlk
xata-bala bax thlk, flakt
xatakar bax thlkli
xatal bax thlkli, cncl
I xatm bax zk 1
II xatm bax sonuncu
xatn bax arvad 1; xatn 2
XATIRLAMAQ [lyas:] O gnlri xatr
ladqca ryim partlayr, hyatmdan bird
flik ol kmk istyirm (M.Hseyn);
ANMAQ ...Kengnlri ki, indi bu dm
lr; Dli knl bs anar, alarsan (M.P.Va
qif); YAD ETMK/ELMK [Yelena:]
Zki arabir bizi yad edir, - dedi (A. aiq);
YADA SALMAQ ...Ceyran bulandan qz
lar ind; Saz tutb, sz qoub, yada sal
mni (S.Vurun); YADA GTRMK.
xatim bax 1. soa; 2. epiloq
Xbri
KARLIQ Ltfkarlq gstrib, .. ayrca otaq
vern mehmanxana sahibsi Nrgizin g
znd yksldi (B.Bayramov).
XEYRL (xeyir vern) [Molla Qurban:]
Xeyirli, brktli camaatdr.. (.Haqver
diyev); BARLI Kamal sahiblri mnsiz d
barl; Mn grk barm barsza verim
(X.Rza); KARLI [Qdir:] Cibim bo, mid
yerim yox! Zman uluqluq ..bir karl i
yox.. (Mir Clal); QAZANCLI [Hac Qara:]
Bundan sonra hrgiz dxi bel qazancl s
frdn geri qalmayacaam (M.F.Axund-
zad); GLRL, MNFTL, FAY
DALI (bax).
xeyirsiz bax L faydasz 1; 2. vecsiz
xeyli bax ox, oxlu
xeym bax alaq
XEYR (inkarlq bildirir) Xeyr, o yanlma
md (B.Bayramov); YOX (dan.) [Rstm:]
Yox, Qznfr lkbrovun vladlaryq
(Anar).
xeyrat bax ehsan 1
L XBR, MLUMAT Bir ox arvad
larn .. bulaa glmsi yeni mlumat almaq,
tz xbrlr yrnmk marandan irli g
lirdi (S.Rhimov); DONOS (dan.) (hkumt
adamlarna veriln xbr) Mslmanlarn
bdxahlar hkumt donos veriblr ki, ..ox
luca azuq v tfng yblar (C.Mmmd
quluzad); SALIQ (dial.) Saln almam,

( xatircm bax anayn 1

xatun bax xanm 2
xeyir bax fayda; nf
XEYRXAH [Almaz Xanmnaza:] rif
ox yax adam imi, ana... lk, alqan,
xeyirxah (C.Cabbarl); LTFKAR Mlayi-
kedn grdm ltfkar sni (Ltif ah).
XEYRXAHLIQ Fikrimi soruanda el
bel d dedim; Xeyirxahlqd vallah-billah
mnim mqsdim (R.Rza); LTFAT ar
zglri, gstr iltifat; De: N mr etsniz,
olan eylrm (M.Rahim); KRAMT
..Blk aann feziletinin kramt v mr
hmtindn mnim hmohrlilrim bibohr
qalmasnlar (C.Mmndquluzad); LTF-
gedif alajam (ADDL); SORAQ Drlr, t
plr, dalar aaraq; Biz gtirdiniz knd
lrdn soraq (S.Rstm); AY (yalan x
br, mlumat) [Rza:] Hmz snin qzla se
vidiyini bilib, hl kndd baqa ayilr
d gzir (M.brahimov).
2. XBR (dil.), PREDKAT Bellikl,
hr bir cmld ..iki qtb myynlmidi:
mbteda (subyekt) v xbr (predikat)
(N.Mmmdov).
1. XBR (xbrilik edn) [Qn
Qndaba:] Xbrinin biri, kil get! (B.Bay
ramov); AZIDAINIQ [Heydr by:] A
kii, bilmirm hans azdanq naalnik
mni nian veribdir (M.F.Axundzad);

175
 Xbri Xrc
UUL Gzir knllri sz yaza-yaza; 2. xbrsiz bax mlumatsz 1
uul xbr verir bunu knyaza (S.Vurun); XBRSZLK, QFLT
DONOSBAZ Qeyrtli donosbazlarmz ii xbis bax claf
bacararkn; Tnbl, dli eytanlar neylr- xbislik bax claflq
din, ilahi!? (M.O.Sabir); ADAMSATAN, xcaltlndirmk bax utandrmaq
UULU. xcaltlnmk bax utanmaq
2. xbri bax mjdi XCALTL (xcalt kn) [Bnv
XBRLK [Tchizat mdiri:] Do xala:] Xcaltli dmnin olsun, qzm, sn
rusu, xbrilikdn zhlm gedir (M.H- d mnim balam (.Qasmov); XCL
seyn); UULULUQ Xubru olmaq n [Glnm:] ox sa olun, yannzda xci
qfltn ahn dllallarnn uululuu ile lm (A.aiq); RMND [Molla bra-
atasndan mtalib olunub ahn hrm himxolil:] ..zahirn sizdn rmnd olaca
xanasna daxil olmudu (M.F.Axundzad); am (M.F.Axundzad); RMSAR Bu
DONOSBAZLIQ [van by:] Hr halda otaqda yln mhtrm vcudun yannda
donos, donosbazlq yax pe deyil.. (N.Ve- mn rmsar olmuam.. (C.Mumdqulu-
zirov); EYTANILIQ ox fikirdn sonra zado); ZQARA Yann z qaradr; Qa-
dedim: Yen vallah eytanq, yen xbr gz qaradr; Yoxsul qonaq istmz; nki
ilik (C.Mmmdquluzad); DEYCLK zqaradr (Bayat),
Mirz Polad mllimdn yaman deyicilik xcil bax xcaltli
olduunu ..bilmmidi (S.Rhimov). xdng bax ox 1
XBRDAR (hr eydn xbri olan) XDM Bu gedr-getmz bvcxdim znci
[Dovan:] Dura bilmrm, dada; Yannda var gldi.. (mnzminli); XAC Yetirdi
alaba; Xbrdaram iindn; Qurtarmaram zn xac o saat; Baxd tz ovun zn
diindn (A. aiq); AGAH nanma gr gec mat-mat (B.Vahabzad); AXTA (bax).
rmmal sirri-qeyb agaham; Dhann, sirrin xfi bax mxfi
yz krr czin etiraf eylr (S..irvani); xlf bax 1. vlad 1; 2. vrs
BAXBR Dnyagrm adamlar, mm 1. XLT/XALAT [Qotiba] yata bil
lkt grdiindn baxbr xslr bel bir mdi, yatandan qalxb xltini stn sald,
qayda qoymular (mnzminli); BLD otan qabandak gllrin dilind oturdu
[Frman:] O, cmi elmlr blddirlr (M.S.Ordubadi); CBB (khn.) [Vzir:]
(.Haqverdiyev); MXBR [Cahangir by:] Buyur, tez mnim qrmz cbbmi versin
hvalatdan mxbirm, rizlr sabah hazr lr, khr atm yhrlsinlr, eitdinmi?
olar (N.Vzirov); YETK lsgrm, mn (M.F.Axundzad); LBBAD(khn.) Ka
vetiym hr i; Bir knl ki bir knll ba mal istyirdi ki, babas n tz bir lbbad
ra (Aq lsgr); MLUMATLI. alsn (S.Vliyev).
XBRDARLIQ, CDD GSTR 2. xlt bax hdiyy
XBRDARLIQ, BLDR, MLU xmr bax maya III
MAT xncr bax qlnc
1. XBRSZ (xbri olmayan) Bzilri xndan bax ik
d ya msldn xbrsiz idi, ya da hl xr bax ulaq
heyrtdn qurtarmamd (M.brahimov); xrabat bax meyxana I
BXBR dn bixbr olan Polad Alma xrabati bax yya
zn axtd gz yandan mtssir oldu xrac bax vergi 1
(A.aiq); QFL Tuturlar onlar qfil at; XRC (ilnn, srf olunan pul) Aaro-
Gzlyir dostlar qaln bir me (M.Rahim). him bilmirdi ki, man ne qdor xrc apara-
176
Xrclmk
caq (.Melikzade); MXARC Klbliyev
..nzrd tutulmu mxarici bir ne df
ucadan z-zn tkrar edib dayand..
(M.brahimov); MSRF [Miss Hanna:]
Hrnd masan/dnir, bir az artq da qalr..
(M.S.Ordubadi); SRF.
XRCLMK [Xanm:] Harada xrc
lyirsn, niy xrclyirsn .. bilmirik?
(M.brahimov); DAITMAQ (bo yer
xrclmk, dan.) Tahirin lin ran sikksi
dnd datmayb cibind saxlayr (S.R-
himov); QOYMAQ ..yazb gstrdi ki, qon
ulardan n qdr pul borc alb, bayram sf
rsin qoyublar (S.Rhimov); MSARF
ETMK.
XRNG (zool.), QIRXAYAQ (dan.)
Bu inovniklr qorxuram ki, sabah glib
bunu desinlr ki, sabah badmcan dolmas
vzin qrxayaq (xrng) orabas isiniz az irin olmaz, qpikprstlik bizim evimizi
(.Hacbyov).
xrclik bax pul 1
xrzi bax xrdavat
xrgu bax dovan
XRT (yer sthinin kiildilrk rti
iarlrl tsviri) ndi bilirm: xritd rngi
ile; bir-birindn ayrlr lklr (R.Rza);
ATLAS (albom v ya mcmu klind trtib
edilmi xrit) Kimisinin qoltuunda jurnal,
kitab, vsiq qovluu, kimisinin lind iti
lnmi qlm, iki qatlanm dftr, corafiya
atlas, cildi kirlnmi proqram, rus, Azr
baycan dilind qbul qaydalan... (Mir Clal);
CAHANNMA (khn.)
xritkn bax xeriti
XRT, XRTKN, X dr cavab verdilr ki, Sadn kefsiz olma
RTNAS, KARTOQRAF
XRTLK, XRTNASLIQ,
KARTOQRAFYA
xritnas bax xriti
xritnaslq bax xritilik
xs bax r-p
xsart bax ziyan
XSS, SMC O yax bilirdi ki, Fclie
xsis deyil, onun simic adamlardan zhlsi
gedir (H.Abbaszad); BXL (kl.d.) Tutma
Xst
gz dvlt menalmdan; Yem loma bxil
malndan (S..irvani); GY (mc.), ZIQQI
(ox xsis) Xalqverdiyev gr Mirz Clil
ox xsis, gy, zqq adamd (.Vliyev);
QAYIM [Tarverdi:] Ay Zalxa n qaym olub
san?! (M.F.Axundzad); MALINYEMZ
[Qulu:] Pulu gtrb bel xsis verir ki,
sanda doldurub gec-gndz keiyini kir
v mnim kimi bazburudlu olan da ona
nkr edir, yni bel malnyemzin maln
yemk haramdr? (S.S.Axundov); QPK-
PRST (dan.), BRK (dan.).
XSSLK (xsis adamn xasiyyti) Pir-
verdi qenaetkarlqla xsisliyi bir-birindn
ayrmrd (A.aiq); GYLK (dan.) Bylik,
gylk, seylik olan mclisd; Qa ki, orda
xeyir-brkt olmaz (Aq lsgr); Q-
PKPRSTLK (dan.) Halva demk il
yxb, gec-gndz vaxt-bivaxt fikrimiz-
zikrimiz qpikdir (N.Vzirov); SMCLK
[Faytonu:] Snin pulunun say-hesab yox
dur, bel simiclik ny lazmdr? (.Haqver-
diyev).
XST Qoy xst olmasn mnim kimi
he ks (M.Rahim); AZARLI (dan.) Bel
olmasa hkimin ba anyb keyfi nasaz olar,
he bir yer ged bilmz, azarllar da tk
lb qalard (S.Rhimov); BMAR (kl.d.)
Gr dys soyuq, sanclanb olsa da bimar;
Hkm et gl cindar (M..Sabir); XARAB
(mc., dan.) [Hsn:] Uaq xarabdr, Zhra,
xarabdr (M.brahimov); KEFSZ (yiingl
xst) Mdi Qulamhseyn v Mdi Hey
n Naxvanda n eidiblr, n d Cfri
bazarda grblr... (C.Memmodquluzad);
MRZ (khn.) [Ferman:] Vaxta ki, sizin
birc sznz bir cavan mrizi lmdn qur
taracaq, o sz siz nec qbul etmyirsiniz?
(.Haqverdiyev); NAAQ (yngl xst)
Dxi d artrd m stn omin; N yax
yoxlad naaq gzlrin (Q.Zakir); NAXO
[Nurcahan:] Hkim, bana dnm, mnim
nvm naxodu, Allah sevrsn, mni bu
177
 Xsthal Xstlik
dlinin lindn qurtar gedim (N.Vzirov); O yen azarlavb yatmd, kimsni qbul
NASAZ (xsthal) Neylyim dolana bilmi etmirdi (M.S.Ordubadi); BAI YASTIA
rm atam; Qolu gcdn dn nasaz xarra ENMK (ar xstlnmk) Gec-tez ba
tam (M.Rahim); SITMALI (khn.) Stmal yasta enck (Q.Xlilov); BMARLA-
tbit inlrdi yorun; O coqun dnizlr gl MAQ (kl.d.) O bir qudur, nmsi qm;
kimi durun (A. aiq), axlrd yuvas yox; Gndn-gn bimar-
xsthal bax sst lar; Drman yox, davas yox (M.Rahim);
xsthalhq bax sstlk XST DMK Bir il bxtiyar yaadq
XSTXANA Zeynal baharn bel bir dan sonra istkli ri xst db vfat etdi
vaxtnda xstxanada yatrd (B.Bayramov); (S.S.Axundov); KEFSZL()MK [Na
AZARXANA (khn.) [hmd:] lav de rnc:] Lap yax elmisn, mnim gl balam,
yirlr ki, z riyyti n mlknd azar- ke iri, atann da gzn grn, bir az kef-
xana v mktobxana abdr, hkim gtirib, sizlyih (M.brahimov); NAXO OLMAQ
mama gtirib (N.Vzirov); AZARLIXANA [blft aa:] Yen siz, axund, naxo olma
(khn.) [hmd:] Azarlxaadan iyn yemi saydnz glib bir ar tapardnz (mn
it siftind qaytd; sapsar saralm, gcl zminli); NAXOLAMAQ [Mtbrov:]
ayaq st dururdu (mnzminli); BMA- Dz deyirsiniz, axr vaxtlarda tez-tez naxo
RISTAN (khn.) Dvlt trfindn hr layram (M.Hseyn); YORAN-DY
yerd zkur v nas bimanstanlar olurdu... DMK (ar xst olmaq) [Qndab:]
(M.F.Axundzado); BMARXANA Alsn Yoran-dy ddm. Mnim drdimdn
lkd hr cr karxana; hr yerd mdrs, mim arvad idn xmal oldu (B.Bayra-
yol, bimarxana (M.Rzaquluzade); DAR- mov); NAAQLAMAQ, NASAZLAMAQ
FA (kl.d.) Dariifayi-Tehrann get el (azacq xstlnmk).
bir syahtin; Mirz blhsn xann gr XSTLK Alt ay davam edn xstlik
rovii-tbabtin (M..Sabir); HKM- Fatmann zn soldurdu (mnzminli);
XANA [Qtib:] Yazq v bdbxt cari- AZAR Men deyirm ki, yox azar, ay azar;
ym, - deyrk onu yoxlamaq n hkim- Hl yaratmaa iqtidarm var (M.Rahim);
xanaya qad (M.S.Ordubadi); MRZ- AZAR-BEZAR [Rbaba:] Bir azar-bezarn
XANA (khn.) Bir mrizxanaya gtiriln yoxdur, snin fikrini kmkdn bu kk
azarllara diqqt yetirirdim (mnzminli); dmm, ay bala! (H.Abbaszad); B-
MALCXANA [Pyotr:] Bu gn Mina MARLIQ (kl.d.) ekm zhmt, ek lin
malicxanaya gednd qoularsan ona, orda tdbiri-drdimdn, tbib; Kim, deyil sn
hkim sn d baxar (H. Abbaszad); SA bildiyin mn ekdiyim bimarlq (Fzuli);
LAMLIQ OCAI Ancaq onu da bilin ki, DRD [Xst qadn:] Var pek ox...; Dr
bura xaraba szn qtiyyn layiq olma dimiz mhlk imi, arsi yox... (H.Cavid);
yan salamlq ocadr, minlrl insana yeni LLT Bs n n indi o, hr ey biga
dn hyat vern faxanadr (Q.Xelilov); ndir? - Bunun illti ndir (M.Rahim);
FAXANA [Qoqar:] Yaxn illrd h MRZ (khn.) Xudavndi-alm ittifaq
rimizin traf v Xzrimizin sahillri kurort buyurub mrzi df etdi (.Haqverdiyev);
diyar olacaq. nstitutumuz byyck, h NAXOLUQ [Mmtaz Mtbrov:] Brk
rimiz rqin n gzl faxanasna dnck qrip olmuam, yolda Adilov, - dedi, - ist
(Hidayt). mirm ki, naxoluum yoldalara da sirayt
XSTLNMK Bu fikr glib taleyi elsin (M.Hseyn); NASAZLIQ Balaca
il bard zaman Hseyn brk xstlndi soyuqdym v baars kimi ox xrda
(M.brahimov); AZARLAMAQ (dan.) nasazlq da var ki, bunlar o, hekitnsiz d
178
Xil
malic ed bilr (mnzminli); KEF
SZLK.
XL Bel vaxtda bzilri; Hl isti ota
nda; ..Xil yeyir, yeyir, yatr (M.Rzaqulu
zad); SIYIQ Syq il yxlan ev, a biir,
viran olsun (Ata. sz).
xtr bax 1. ziyan; 2. thlk
xtrli bax 1. ziyanl; 2. thlkli
xtrnak bax thlkli
I XTT, YAZI [lyas:] Bu yaz onun ya
zs deyil, Sbann z xttidir (M.S.Ordu-
badi); DST-XTT Sbhanvcrdizado z
dst-xtti il yazmana baxmayaraq, bu kimi
mxtlif bhanlrl z yazdn pozma ts pozurdu (mnzminli); XYALI,
da bacarrd (S.Rhimov).
II XTT Kim olduunu .. bilmdiyim bu
qadn yalnz znn xtlri, hal v tvril
yrnmk istyirdim (S.Hseyn); CZG
Gzlrinin knarlanndan gicgahlarna doru
uzanan cizgilr onu glmsr gstrirdi
(M.Rzaquluzad).
III xtt bax czq
XTTAT (gzl xtl yazan adam) Vaqif
hamamdan sonra iki gn evdn l xma
yb, bir eir Tiflisin v valinin mdhin, bir
ayrsm da vlihd ithaf yazd, z gtrl
mk n z il gtirdiyi xttata verdi
(mnzminli); XOXT, XONVS
(khn.), KALLQRAF.
XTTATLIQ, KALLQRAFYA (gzl
xtl yazma snti)
1. XYAL Yen alr Rhimi qanadna x
yallar (.Krayl); XYALT Tyyar
ssi Aslan xyalatdan ayrd (M.Hscyn);
XYALPLOV (dan.) [1-ci eli] Gznz
grs d odlar, alovlar; Siz irin glir xyal-
plovlar (S.Vurun); XLYA O gn xlya
deyil, qardalar, haqdr; O gndn grrm
o gnlri mn (.Krayl); KLG (mc.)
Onlar yaadr bu xalq, bu lk; Onlar hqi
qtdir, deyildir klg! (S.Rstm); TXY
YL Rxsar o qdr txyyl almin qa
plmd... (S.Rhimov); UTOPYA [Fx
rddin:] Kommunizm utopiyadr, dey
ahbaz mn il bhs etdi (S.S.Axundov);
FANTAZYA, MVHUMAT.
Xzri
2. xyal bax dnc 2
xyala()t bax xyal 1
xyal bax xyalprst
xyalhq bax xyalprstlik
XYAL, FANTASTK
XYALPRST O, ox xyalprst
olduundan vtnini bambaqa tsvvr
edirdi... (A.aiq); XYALPRVR Yavr
v Rasim xyalprvr mktb agirdlri kimi
bir-birini o qdr rkdn tqdir edrdi ki,
Mdin d istr-istmz hvs gldi...
(M.brahimov); XLYAPRVR trafa
kn skutu yalnz ayn xlyaprvr rl
XLYAI, XLYAPRST, XLYA
PRVR, UTOPST
XYALPRSTLK, XYALILIQ,
XYALPRVRLK, XLYAI LIQ,
XLYAPRSTLK, XLYAPR-
VRLK, XLYAPRVRLK, UTO-
PZM
xyalprvr bax xyalprst
xyalprvrlik bax xyalprstlik
xyalplov bax xyal I
xyant bax 1. xainlik 1; 2. namrdlik
xyanti bax 1. xain 1; 2. satqnlq
xyantkar bax xyanti
xyantkarlq bax xoyantilik
xyyat bax drzi
xzan bax payz
1. XZN Kim bilir, bu dalarn; Qat
larnda nlr var?! Blk qzl yata; Son
suz xzinlr var (.Cmil); DFN dil
kf edir hr dfinni; Bu snt ilhama a
rr meni! (M.Rahim).
2. XZN (tfngd) Hcr tfngi
lin gtrb onun xzinsini ar, diqqtl
baxr.. (S.Rhimov); SANDIQ Karl silah
larn axmam, sandn yoxlamaqla kifa
ytlnmirdi (.blhsn); MAAZA/
MAQAZN.
XZR Pncrni qzbl dyclyn
xzri onu irin xyal almindn yer endirdi
(.Qasmov); MAL KLY Bakda
imal klyi ldn ednd ensiz, clz pill
179
 XINA
knl qurunun damma qalxmaq lazm g
lirdi (ADL).
XINA [brahim by:] nandrram, bzilri
adlqlarndan llrin xna qoyurlar (. V
liyev); HNA Tziydn xanlar llrin
hna yaxb qzartmd (M.S.Ordubadi).
I xr bax yiv 2
II xr bax bostan
xr bax bostan
xrda bax balaca
XIRDAI (hmiyytsiz v bo eylr
hmiyyt vern) [Zhra:] Kiinin danqan
il xrdas arvadn vremldib ldrr
(O.Vliyev); PEDANT [bin:] Mn el
glir ki, quru nitqlr, pedant rsmiyyetilik
insanlar ruhn ikst edir (.fndiyev);
VASVASI (son drc xrda).
XIRDAILIQ [Omir:] Arvadn btn
hrktlrin gz qoyub sz atram. Xrda
lq da buradan irli glir (.Vliyev);
VASVASILIQ [Qmr:] Mn el glir ki,
sizin sas xstliyiniz vasvaslqdr (S.Rh
man); PEDANTLIQ [Slim:] Mnim,
nec deyrlr, pedantlqda zhlm gedir
(.fndiyev).
XIRDAVAT [Kii:] ld xrdavat sat
maqla yz manat pul dzldib buraya
gldim ki, mal alb aparam (S.S.Axundov);
QALANTEREYA, XRZ.
XIRDAVATI [Cavanir by:] Mn
xrdavatlar sfrsind pay lazm deyil
(.Mmmdxanl); QOLTUQU (kh.)
Qoltuqu mallar ab tkd: gzl frng
v stanbul qumalar airi heyran qoydu
(mnzminli); QOLTUQFRU (kh.).
XIRDAV ATILIQ lil atam aralqda
xrdavatlq edrk artq ziyyt il gnd
lik ryimizi qazana bilirdi (S.S.Axundov);
QOLTUQULUQ [Xlil:] Mnim sn
tim qoltuqulqdu.. (C.Mmmdquluzad).
QOLTUQFRULUQ (kh.) [Hac R
cbli:] Bu da maraal Hnifdir ki, gndz
qoltuqfruluq edr, geclr mnim yanmda
olur (M.F.Axundzad).
XIRNK, XURMA (tli, irin meyv)
180
Xirlnmk
xrpalamaq bax boazlamaq
I xrsz bax oru
II xrsz bax yivsiz
XI (kh.) (yer umlamaq n alt)
[Glnm:] Snin iin ancaq xdr, kotan
dr.. (A. aiq); CT Var bu kndd yen el
yoxsullar; N ct var, n kotan, n kli
(A.Shht).
xlamaq bax umlamaq
xma bax ovuc 2
1. XDMT, SGR VZF
2. xidmt bax i 2
1. XDMT (mxtlif mnalarda: sa
ray xidmtisi, ev xidmtisi v s.) Bir azdan
sonra xidmti Nataa lind qab-qacaq mt
bx girdi (A.aiq); CARY Cariylr,
nkrlr ddlr el-ayaa; Hrsi bir t
rfdn qulluq etdi qonaa (B.Vahabzad);
XADM Xadim otaa kend qapdan
kollektiv surtd l hcum kn tst
laylar ile brabr mruzinin kallam ssi
eidildi (.Ferzliyev); XDMTKAR Sbh
ox ert oyanard qar; Duruzar idi ham
xidmtkar (A.Shht); KNZ (qza aid)
aydr, dnizdir; Quldur, knizdir; Balam
hr ndir; Mn zizidir (Bayat); QUL
LUQU [Mao:] Bu qulluquya deyrsn
xryi d tez hazr etsin (N.Nrimanov);
NKR (olana aid) [Hac Kamyab:] Xan
mn sizin kmtrin nkrinizm, qzm da
knizinizdir (.Haqverdiyev); QARABA
(bax).
2. xidmti bax qulluqu 1
xidmtkar bax xidmti 1
xilaf bax 1. zidd; 2. yalan
xilas bax qurtulu
XLQT Lakin zn yana evirdimi,
xilqti drhal dyiilr, sanki o, baqa maska
geyrdi (Y.irvan); FTRT Ey mnim ql
bimi alan aft! Hm hyat, hm ur vern
fitrt! (A. aiq); YARADILI Dyimk -
yaradln, tbitin qanunudur (M. bra
himov).
XRLNMK Bu hal grb xirlndi
gzm; Chnnm qoun, lm idim zm..
Xirltmk
(M..Sabir); QAMAMAQ Bir bax, baba
larn ruhu alar; Alovdan, tstdn gzlr
qamar (hriyar).
XRLTMK (gzlri gcl iq tsiri KKLNMK [ahpri:] Bura bax!
il grmz hala salmaq) Gzn xirldirmi
gnin irfanm? (M..Sabir); QAMADIR
MAQ [Hac Murad:] Adamlarn fqi gz
lrimi qamadrr (S.S.Axundov).
XRTDK (fs yolunun yuxar hisssi)
N is demk istdi, amma sz lap xirtd
yind iliib qald (M.Hseyn); ADM AL
MASI Adm alnas deyiln xirtdk sm
yndn he bir sr-lamt grnmzdi
(.blhesen); QIRTLAQ/BOAZ (bax);
HLQUM (bax).
xirtdklmk bax boazlamaq
xislt bax xasiyyt
xitab bax mracit 1
xitabnam bax mracietname
xiyaban bax prospekt
XYAR (bostan bitkisi) Palina vanovna
lst kartof qzartd, turuya qoyulmu xi
yar, pomidor gtirdi (H.Abbaszad); GL-
BSR Bostanlarn glbsri, qarpz; r (M.brahimov); XO [Qularn] ..xo avaz
ilrin a nabat, saqqz; ndi do var dama
mda, dad verr.. (hriyar); YELPNK
(dial.) [Sleymanby:] Bir az da oraba n
yelpnk almam, gedirm (.Haqverdiyev).
xoca bax trbiyi; mllim
xof bax qorxu
xoflandrmaq bax qorxutmaq 1
xoflanmaq bax qorxmaq
xoflu bax qorxulu
xofsuz bax qorxusuz
xora bax yara 1
XORTLAMAQ, DRLMK (ln
adam haqqnda) [Kndlilr:] Bizim etiqadl
mollamz, he l d xortlarm, ln adam
da dirilrini? (S.S.Axundov).
XORUZ (toyuun erkyi, toyuq cinsindn
bzi qularn erkyi) Bir gn shr dan yeri
aaranda xoruz aac banda ucadan banlad
(A.aiq); PRDAR (arx.) [Ahura Mazda:]
n ziz heyvanpridardr, nki o, sabahn
almasn xbr verir (mnzminli). bxtliyindn; Onun kimi bir varisi var!
Xobxtlik
xoruzbe bax be
XORUZLANMAQ [Uzun adam:] Ado,
bunun xoruzlanmana bax (.Qasmov);
zn d mnim stm kklnm! (B.Bay
ramov); KLNMK (dan.) [Gll xanm
Kel Xonduluya:] , a kel qurumsax,
arvad-uan stn n kiilnirsn? (.xl);
QABARMAQ Gyrin ..cld xaraq
Maroya qabard (S.Rhimov); ELN
MK [Cahandar aa oluna:] , qoduq,
mnim stm elnirsn? (.xl),
xoruzpipiyi bax prrng(i)
xo bax 1. yax 1; 2. xoagln
XOAB ndk-ndk maarif v md
niyytin aa axlrindn irin v xoab
meyvlrini daddqda yuxar axlr el at
maq tmnnasna drlr (A.aiq); KOM
POT [Aslanov] xrkdn sonra crbcr
rz yemkl, yaxud kompot imkl he
aras yox idi (M.Hseyn).
XOAGLN Lakin o demyib ki, b
tn tsadflr xoagln v rkaan olur
lar ctn hvs gtirdi (S.S.Axundov);
RYYATAN Ssi olmasa da avaz r
yyatan idi (I.fndiyev); BYNLN.
XOBXT, BXTYAR (mxtlif m
nalarda) Geni bir ky yollanr onlar;
Xatir xobxtdir, Rft bxtiyar (.Kr-
ayl); ABXT(L) Mdi Pst bac sz
tzlyirdi: - Abxt olasan! (H.Sarabski);
AGN(L) [Kiikbyim:] Agnlii olmu,
mni bu yamda gr gtirib haralara xarr
san (mnzminli); BXTVR [Narn-
gl:] indi bxtvr heyatn meyvlrini dad
md... (.Vliyev); MSUD Aslan yzba-
mn bu msud dqiqlri ox srtl glib
kedi (M.Hseyn); MBARK (kln.)
[van Petrovi:] Ey... Bu hans mbarkin
yeridir... (A.aiq); SADTL ..yen bl
bl xo nmsi il onlarn sadtli gnlrini
alqlayrlar (mnzminli); TALEL.
XOBXTLK Yerlrin, gylrin xo
181
Xoxlaq
(S.Vurun); BXTVRLK [Vli] bra
him boyin szlrini yerin yetirmk, mndn
tr bxtvrlikdir (.Veliyev); BXT
YARLIQ Qzlgllrin tri el bil ona
[Mrdana] bir dinclik, bir bxtiyarlq gtirdi
(X.Hasilova); NEMT Dorudan uaqlq
bir gzl nemt imi ki, ldn xd (C.Mm
mdquluzad); SADT [Slim:] z sa
dti urunda nec arpdn, nec mba bal gzlin (M.P.Vaqif); QILIQLI [Mhr
riz apardm tfsilat il sylsin (.fen-
diyev); ABXTLLK, AGNL-
LK, MSUDLUQ, UUR,
xoxlaq bax xorftar
xohal bax ad
XOXASYYT (xasiyyti gzl olan)
O, fsunkar, irindil, xoxasiyyt bir qz idi
(Y.irvan); XOHVAL Qlbi mhbbtli,
xohval kii; Az dual, qoca baqqal kii!
(M..Sabir); XOMZAC (kl.d.) Bu yerin
xlqi cml zirk olur; xozaban, xomzac
gycn olur (S..irvani); MUNS Bir nfr
munis yoxkn yannda; Gldi hzuruna axund
aramla (M.Rahim); MLAYM Qaay fikir
lirdi ki, Sahibov onu htta lm d gn
drs, o yen bax belc, tls-tls gedr.
Ax ris yumaqrkli, mlayim, qayke
adamdr (.Mlikzad).
xoxt bax xttat
XOQDM(L) Oul! Deyirm ki, n
xoqdmsn; Doulduun gndn a gn
dym mn (S.Rstm); AYAI YNGL
lbtt, mlk kimi gzl v pak bir xanm
pis xbr gtirmzdi. Grk onun aya
yngl, uurlu, aq olayd (M.brahimov);
YNGL AYAQ [Krblay Mirzal:]
Dorudan, Hmlli, sn el yaxsan, yn
gl ayaqsan (C.Mmmdquluzade); Q-
DML, AYAI XEYRL,
xoqlq bax xoroftar(l)
1. XOLAMAQ Mn sni xolayram
en gzl eir kimi (M.Rahim); SEVMK
[Zleyxa:] Mn sevirm o ad il siz yalan
demyi (S.Rhman); XOU GLMK.
2. xolamaq bax bynmk
xomzac bax xoxasiyyt
182
Xrk
xonvis bax xttat
xonud bax raz
xonudluq bax razlq
XORFT AR(LI) Fatma all, xorf
tar bir adam idi (S.S.Axundov); XOX
LAQ Shht xosima, xoshbet, xoxlaq
bir insan idi (A.aiq); XOQILIQ Glr
zl, irin szl, xoqlq; Lblrindn axar
rm:] Sizlr ndns hyatn btn mnasn
yalnz bu ilan qlql qadnlarda grrsnz
(A.aiq); MEHRBAN Mehriban sevgilim
qarmda durdu; Yen airliyim bama vurdu
(M.Mfiq); XOXASYYTL {bax),
YOLAGEDN {bax).
xoru bax xoxasiyyet(li)
XOSFT(L) {gzl z olan adam)
Bellikl rssam, Yavrin evind hrmtl
qarlanan xosift v xorftar bir msahib
evrildi (M.brahimov); XOSMA Maral
gec-gndz prvan kimi bu xosima qoca
nn bana dolanrd (A.aiq); XOSURT
[Divanbyi:] Olan, mnim sn yazm
glir. Grnr ki, sn bir cavan xosurt
olansan (M.F.Axundzado); XOZL
Gec boylu qadndr... ar ekrk; Xozlii
bir uaq kimi dour shri... (S.Vurun);
XORU.
xozban bax irindil(li)
xosima(l) bax xosifet(li)
xoshbt bax shbtcil
xosurt(li) bax xosift(li)
xozl bax xosift(li)
xotkar bax hkmdar
xotuq bax qoduq
xoy bax xasiyyt
XRK [Adil] mehmanxanaya gedib
l-zn yudu, yemkxanaya db xrk
yedi, ay idi, otana qalxb dinclmy
balad (.Qasmov); A Bzi yerlrd tsa
df olunur, aa, t (M..Sabir); B-D
Oturub ac komasnda atamn; Bi-dn hazr
edrdim anamn (M..Sabir); BM Kii
lrdn birisi rq xrklri, ikincisi Qrb
bimilri hazrlayrd (.Vliyev); BOMA
Xrkbiirn
(nc., dan.) [Fatma xanm:] Get, boma biir,
zhr biir., yaxm?! (mnzminli);
BOMALIQ (vulq.) lbtt, Talbxana czi
bir bomalq vermk, bu var-yoxun hamsn
vermkdn ox-ox asan idi (S.Rhimov);
YEMK (dan.) Gncin anas yana otaqda
axam n yemk hazr edib sfry qoydu
(S.S. Axundov).
xrkbiirn bax apaz
XRKPAYLAYAN z tkl, xoyal
pjmrd, gz klgli, cibd cmi-cmltan
lli manat... Htta xrkpaylay anlar bel
bunu hiss etdilr (.Qasmov); KELNER
ahlar kelneri arb bizdn sorudu: Kim
n istyir? (.fndiyev); OFSANT Ofi
siant olan dedi ki, yax quzu tindn tik,
qoyun tindn ll... (Qzetlrdn); YE-
MKPAYLAYAN Ba mhondis de ki,
bir vaxt restoranlarda yemkpaylayan il
ynd, mtrilr onu barmaqla gstrirdi
lr v sair v ilaxr (.ldrmolu).
xtk bax balaq
xiridar bax mtri I
XRSTAN (din.) (sa dinin mnsub mil
lt) [Axund:] Xristian hara, mslman hara?
Din lk vurmam saf insanlara (M.Rahim);
XAPRST [Hac li:] Qz mslman
deyil, xaprst d deyil (M.S.Ordubadi);
SY (khn.) [Papas:] He birmmknm
isvi bir qz; Bir mslmana varsn? Anlad
nz?.. (H.Cavid).
XRSTANLIQ, XAPRSTLK,
SVLK (khn.)
xub bax 1. yax 1; 2. gzl 1
xubluq bax gzllik
xuda bax Allah 1
xudahafiz bax lvida
XUDAHAFZLMK (grrkn
ayrlmaq) Balaca Mirhadi v Hmid xuda
hafizldi (H.Abbaszad); XUDAHAFZ
ELMK M on xudahafiz eldim v istdim
uzaqlaam (C.Mmmedquluzad); SALA
MATLAMAQ Birdn qalxb salamatla
madan getdi (C.Bar); VDALAMAQ
(bax).
Xurid
XUDANKRD [irin:] Xudankrd,
bir xanm crt elyib buna istdiyi eyi ver
my.. (N.Vzirov); ALLAH ELMSN
[Kiik xanm:] Allah elmsin, raq candan! -
dey onun lini sxd.. (Mir Clal); RAQ
CANDAN raq candan, [uaqlar] dilniy
oxayrdlar (M.brahimov).
xudavnd bax Allah 1
xudavndi-alm bax Allah 1
XUDBN Xudbin padah mmlktin
abadln dnb bir i balamazd (M.b
rahimov); EQOST lk baxda qaradinmz,
bir qdr d rsmi grnr. Htta adama el
golir ki, o eqoistdir (.xl); XUDPSND
[Sfur:] Bu gnahsz uaqlar n vaxta kimi
xudpsnd atann lind sir-yesir olacaq?
(H.Abbaszad); LOVA (bax).
XUDBNLK Vay chalt, vay xudbinlik,
siz ne-ne msibtlr baissiniz? (N.V
zirov); EQOZM [Osmanl: ] Altruizm? Bir
onu dey bilrm ki, bu sz dilimizdn uzaq
lamdr. Eqoizm is hr gn ilnir (.K-
rim); XUDPSNDLK ..qrur v xudp
sndliyini bir qat daha artrm v zndn
baqa kimsni sevmmidi (A.aiq); EQO
STLK, LOVALIQ (bax).
xudpsnd bax xudbin
xudpsndlik bax xudbinlik
xun bax qan
xunxar bax zalm
xunxarlq bax zalmlq
xurafat bax mvhumat
xurafat bax mvhumat
XURCUN (iri torba, kis) [Frid:] A xur
cunu, ver, ver mnim qalstukumu (M.bra
himov); HEYB Rbab olu n dyik,
azuq qoyub heybsini balad (H.Abbas
zad); TER Terdki kerdiyar taxl onlarn
zrm splndi (S.Rhimov).
1. XURMA Qayada ilan tr; Badadda
xurma bitr; Ay qz, el sallanma; Cavanam,
alm itr (Bayat); RTB (kl.d.) Nar z
siftini vsf etdi; Ba ir ssini rtb eitdi
(Fzuli).
2. xurma bax xmik
xurid bax gn
183
Xuru Xsusiyytilik
XURU (plov n tdn, abalddan v xlyaprvrlik bax xyalprstlik
s.-dn ayrca biirilmi yemk) [blhsn XMS (din.) {varllarn yoxsullara ver
by] xryi iki lli yeyirdi: Plovun xruunu, mli olduu vergi) Camaatn, xsusn sr-
hycn bir-birin qatmd (M.S.Ordubadi); vtdarlarm xiims, zkat v fitrsi aann
QARA, QARNR, QYMQOVURMA. mbark lil paylanrd (.Haqverdiyev);
xagbr bax bayramyemii SEYDMALI [Seyidlr] cavab verdi ki,
xlaseyi-klam bax xlas 1 lbt sizdn seyidmal xahi edcklr
1. XLAS Xlas, tacir kar oldu m (C.Mommodquluzad).
kl; Grd ki, zor il myssr deyil (Q.Za- xrrm bax ad
kir); LHASL Bil ki mqsudo olarsan vasil, xsumt bax dalt
yerd gyd n is lhasil (A.Shht); L xsusda bax haqqnda
QRZ Tanmrsan mni bs?! Szn de, xsusn bax xsusil
lqrz! (B.Vahabzado); LQSS lqiss, 1. XSUS {ancaq bir xs, bir ey mx
oxdu cann qurban edn, ocuq.. (M..Sa- sus olan) Hmid bildi ki, mclis xsusi onun
bir); FLCML Cahani cani qoy,fllcml, rfm dzlib (H.Abbaszad); FRD
getsin klli yemaye (Xetayi); XLASEY- [Mister Ke:] ..bizim n frdi tbbs ba
KLAM Xlaseyi-klam, camaat bir vaxt lca prinsipdir (M.Rzaquluzad); MXSUS
gzn ad grd ki, Xudayar by katdad Qz evind by n mxsusi by xonas
ki, katdad (C.Mommdquluzade); QRZ glir (R.fndiyev).
[Mdi bad:] Qrz, rhmtlik ox gzl 2. xsusi bax xsi
kii idi (.Hacbyov); MXLS [Allah 3. xsusi bax lahidd
qulu:] Mxls, bir ne gn da-da ac- XSUSL Materialdak dlillri trafl
susuz dolanb bu trf kedim (mn yoxlayb saf-rk etmkd kndin namuslu
zminli); MXTSR [Vli:] Mxtsr, fallarnn, xsusil kolxozun aqronomu
getmliyik (M.brahimov); N BAINIZI iyin v bir d Hsn kiinin Elsevr ox
ARIDIM N banz ardm tlbnin kmyi dydi (.Qasmov); LLXSUS
yazsn dzltdim... (S.Rhman); UZUN llxsus balalar heddi-blua atdqda ana
SZN QISASI [jdr:] Uzun szn qsas, artq lazm olmur (mnzminli); XSU
deyir apar mni Buzovnaya, iyirmi manat SN Xsusn Ramiz ay gtirmk, bilava
verirm sn (Anar). sit ona qulluq etmk qzcaza lzzt ve
2. xlas bax ntic rirdi... (M.brahimov); BLXASS {khn.);
3. xlas bax icmal 2 BAXSUS {khn.); MXSUSN.
xlya bax xyal 1 XSUSYYT, CHT, XASS,
xlya bax xlyaprst KEYFYYT
xlyalq bax xlyaprstlik XSUSYYT, MLKYYT,
xlyaprst bax xyalprst SAHB
xlyaprstlik bax xyalprstlik XSUSYYTLK, MLKYYT
xlyaprvr bax xyalprst LK, SAHBKARLIQ

184
an(t) mk

icaz bax izin

icazli bax izinli

Ii icazsiz bax izinsiz

icbari bax mcburi
CLAS [Hac hmd:] Balam, bs bu
ian(t) bax yardm iclas haan balayrsnz? (C.Cabbarl);
1. BADT (dini mahiyytd olan mra CLS (khn.) [Hac li:] Clsmizi
sim) ld bir yol glmyirsn; Gy mscid amadan vvl siz xo bir xbr vermk
ibadt? (M.Rahim); AYN Aldanmram ki, istyirm (A.Makulu); MTNQ (ktlvi
dorudur ayinin, ey omu! (M..Sabir); ZYA yncaq) [Almaz:] Glib grydin, el bir
RT Zvvar ziyartdn qaydanba namazn mitinq dzltmidim ki... (C.Cabbarl);
Araz qranda qlmd.. (S.Rhimov). MAVR Ancaq yolun ars xmam
2. ibadt bax prsti hl candan; Mrkzd mavir arld,
BADT (ibadtl mul olan adam)', bu yandan (.Cemil); YIINCAQ [Aftil:]
ABD [Mrcan:] Xaqanm, tutmu bir abid Grnr orada da yncaq varm (C.Cab-
kii (A.aiq); ZAHD Zahidi-xudbin n bil barl); YINAQ sti yay shri alandan
sin zvqn eq hlinin (Fzuli), axamacan cavan olan v qzlarn burada
ibadtgah bax mebdgah yna, mbahissi, shbti, gl-gedi ksil
ibadtxana bax mobdgah mir (Mir Clal),
ibar bax 1. sz; 2. klam ictihad bax sy
iblis bax I. eytan; 2. fitnkar i bax 1. daxil; 2. zk; 3. ialat
iblislik bax fitnkarlq ALAT (insan v heyvanlarda d v
ibn bax oul qarn boluunda olan zvlr) Mdi rif
ibrt bax nsiht ialat iri bir sbt qoyub hyt sallad
ibrtamiz bax ibrtverici (.Vliyev); [Saleh:] Gedk biz, bir
BRTVERC (ibrt vern) killrin yerd am elyk, /-ciyr qovurtdurmuam
arasnda ibrtverici v hikmtli eirlr yazl (H.Abbaszad).
md (M.S.Ordubadi); BRTAMZ Krim K ..Aaxan byin sfrsind haram
day.. biz yax bir ey dan, ibrtamiz bir buyurulmu ikilr olduundan mrsiyxann
hvalat nql el (M.brahimov). xryi, yerldiyi otaqda ayrca olaraq, ona
ibtida bax balanc atdrlard (S.Rhimov); KRUON Fr-
ibtidadan bax vvlcdn mzle Xlil kklrin birind ikl kruon
1. BTDA [Sadq:] btidai insanlar n satrdlar (mnzminli); NU (khn.).
kef kirlrmi, heyif deyil subaylq? ikii bax yya
(S.S.Axundov); QDM Qdim insanlarn, ikixana bax meyxana I
Aralq dnizinin incisi adlandrdqlar g ikiprst bax yya
zl iqlimli adada il vvl ba vermi faci MK [Hmz:] El ki axam ox i
nin izlrin indi de tsadf edilir (Qzetlr dim, ara konyaka, konyak axra qardr
dn); LK, VVL. dm, gel mnim shrki halma bax (.Qa-
2. BTDA, PRMTV (hl mkmml smov); BAINA KMK (mc., dan.)
olmayan, inkiaf etmmi). Bu szlri deyndn sonra Qurbanli by
3. ibtidai bax balanc 1 axr kdi bana.. (C.Mmmdquluzad);
icab bax tlbat BDN VURMAQ (dan.) [Biqm:] axr
icad bax ixtira olsa vurardm bdn d, gicom snin stn
icar bax kiray atam (Anar); BOAZINI YALAMAQ/
185
 dbar
SLATMAQ {dan.) [Qondab:] Bsdir d,
Mzahir, qanacan olsun, yek olansan,
deysn yen boazn yalamsan! (B.Bay
ramov); DMLMK (dan.) [Aytmiz:]
Lap el z-gz, qayrma ba, papiros k
myi, axr dmlmyi (.Qasmov); R fat elyirdim,.. sportu da pulla glrmi?
TRMK dhm kii qonan tkdy (.fndiyev).
ara gtrb iri trdii. (M. Hseyn);
NU ETMK Aalar mey nu edir, danr,
glrlr; Blk yazq ran yenidn bl qavraya bilmir (Anar); AIL, FHM,
rlr (M.Rahim); VURMAQ (mc., dan.)
Hac Qmbr kirv, Allah saxlasn, bala
bir az vurmuam, kefim kkdr... (N.V-
zirov); YELLTMK (mh.) [Mdi H
sn:] Bu, Gnc dilidir, yelltmk imy
deyirlr... (.Haqverdiyev).
idbar bax 1. eybcr; 2. bdbxtlik 1
1. DDA, FORS
2. iddia bax lovalq
3. iddia bax tlb
iddialanmaq bax lovalanmaq
iddial bax lova
iddiallq bax lovalq
ideal bax mqsd
ideologiya bax mfkur
ideoloji bax mfkurvi
1. DEYA [Aslan:] Demk, sn ox kiik
qlbli adammsan. deyan da yemekmi
(S. Vliyev); FKR [Srvr:] Doru deyir
sn, mn dnndn bridir ki, fikirdym
(.Hacboyov); QAY (an yksk ideya)
nsanlara bxtiyarlq, a gn, sadt! Qay
miz budur ancaq (O.Sanvlli).
2. ideya bax qid 1
3. ideya bax mfkur, niyyt
DXAL(AT), MPORT (xaricdn mal
gtirilmsi)
DXALATI, MPORTU (xaricdn
mal gtirn)
idiot bax sfeh
idiotluq bax sfehlik
DMAN Gndzlr drslr, idmana,
oynamaa v sair ilr mul olaraq, bel
mitin arln bir o qdr hiss elm- (M.Rzaquluzado); CSUR, QOAQ Dr
yirdim.. (S.S.Axundov); SPORT (dan.)
186
gid
lav xann sporta byk hvsi var imi
(.Haqverdiyev).
DMANI O z idman olmasa da,
idmanla ox maraqlanrd (.Qasmov);
SPORTU (dan.) [Rcb:] Mn sizl zara
1. DRAK [Tergldi:] Heyat el bir hik
mtdir ki, idrakn txyyl onu asanlqla
UR qli, uru, fhmi yox; rzti hyada
shmi yox (M..Sabir); ANLAQ [Firudin:]
Artq [Azadi] anlaq v tsvvr malikdir
(M.brahimov); BSRT GZ Leyk
han snd bsirt gz; Ta grsn vchi-
dilarasn? (M..Sabir); DRRAK (bax).
2. idrak bax dnc 1; al I
DRAKLI [Smd:] drakl, rusca-azr-
baycanca gzl savad (C.Cabbarl); BS-
RTL, DNCL (bax); DRRA-
KL (bax), FHML.
FLC (tib.), FALC (khn.) Evlnmk
dursun knarda, bu azardan [Mahmud] divan
olub llr d bilr, falic olar.. (mn
zminli); QARAVURUN (dan.), NSULT.
ifrazat bax ncis
FTXAR (yiim. fxr etm) Mn el
axrdm bu qrar il; rfl, izztl, iftixar
il (M.Rahim); FXR Fxri, hrtisn
Azrbaycann; irvan torpann qandr qa
nn (M.Rahim); QRUR Aabeyim aann
Vaqif il grmsi ona bir qrur vermidi
(mnzminli),
iftira bax bhtan
iftira bax bhtan
GD, QFIRMAN Orda mrur bax
nda imklr axan; nqilab qhrman
lar, igidlr yatr (.Cmil); ASLAN (mc.)
Bu dalar qoynunda aslan yatmdr; Burda
Korolular at oynatmdr (S.Vurun);
BAHADIR (tnt.) Alp Aruz Ouz bahadr
lar kimi azmandr, iridir... (Anar); CSA
RTL Yaar csartli olmaa alrd
hal Hmz Glbtinin gzn baqa cr
gidlik
grnd qhrman, csur, qoaq (M.bra-
himov); DL (mc.) Dmiriolu dlilrl
dostlab Korolunun arxas, kmyi oldu
(Korolu); DLQANLI rliy doru
yan dliqanl v Girdman hkmdar Vara-
zn olu Cavanir idi (M.Hseyn); D-
DOLU (dial.) Smd ddolu ouldu
(ADDL); R (mc., khn.) Triqt kln
ah li sedi; u dnyadan ne yz min r
kedi (Xtayi); RN (khn.) rnlr bu
yolda hazrdr, hazr; Msahib lvhni df
trdn yazr (Xtayi); QO (mc.) Sn ey
rus erinin qo srkrdsi; Dnmz insan
larn azadlq ssi! (M.Rahim); QORXMAZ
Nhayt, blli oldu ki, qorxmaz uaq tfng
il o trflrd gzirmi (A.aiq); MRD
Uun, ey vtnin rzgar qanadl; ahin tbi
tli mrd oullar! (.Comil); PHLVAN
[Mesumo:] Feyzi kimisi ziz olsun. Musa
kimi phlvan ucuz?! (B.Bayramov); RD
(khn.) [Heydr by:] Rus freng itini qada
an edibdir; he ks qorxudan gedib gtir
bilmir; mgr handa rid v qoaq adam
crt edib, bir yk, iki yk xarda bilr
(M.F.Axundzado); R, PLNG (mc.)
Anadan doulub Nbi ir, plng (M.Rahim);
RKL Qaraca qz qzla gtrn qara
arvad Yasmn iyirmi yanda, gzl,
yumaq tbitli, ad, rkli bir qadn idi
(S.S.Axundov); RADTL.
GDLK [Tarverdi:] He bilirsnmi
qoaqlq, igidlik ndir? (M.F.Axundzade);
KLK Bdlov taqmna demidi: - Bax
kiilik vaxtdr; qrdnz qrn, olmad sir
tutun (.blhsn); QOAQLIQ Ancaq
Rcbin simas v qoaql Badamn xouna
glirdi (A.aiq); MRDLK, RDLK
(khn.) Sn bir zif qz ola-ola nereden bu
ridlik, mrdlik bulundu (N.Nrimanov);
PHLV ANLIQ Kiilr dm vurur ph-
lvanlqda; Gldn, glldn, lmdn, iradi geri kildi (.blhsn); STR-
qandan (S.Vurun); RADT Tf sn,
hm snin radtin (A.Shhet); CAT
...hm d mirin, catin (A.Shht);
BAHADIRLIQ, CSART, CSURLUQ,
kidrnaq(h)
DLQANLILIQ, RLK (mc.), QH
RMANLIQ (bax).
itia bax uluqluq I; hrc-mrclik
itia bax uluqu 1; fitnkar
ixlaskar bax sdaqtli
ixlaskariq bax sdaqt
ixlaske bax sdaqtli
ixlaskelik bax sdaqt
ixtilaf bax mbahis 1; ziddiyyt
ixtilafl bax mbahisli; ziddiyytli
ixtilal bax hrc-mrclik, uluqluq 1
ixtiiai bax uluqu 1
ixtilat bax shbt 1
XTRA (elm sahsind v baqa sahd
bir ey tapma, ama v s.) [Sultan:] Ya ixtira,
ya da qeyri ixtira, sn zn soruarsan, onlar
da sni baa salarlar (S.Rhimov); CAD
(dan.) [Mahmud:] nsann kosmik fzalara
umasnda, elektron manlarn icadnda nec
byk rol oynayr... (M.brahimov); KF
Tbiidir ki, o bu kfl hamdan ox fxr edir
(M.Hseyn).
XTRA ETMK, CAD ETMK,
KF ETMK
XTRAI, KAF (khn.) (ixtira edn)
Avropa v Amerika alim, kaf, ixtira v
baqa namaz qlmayb v eytan mllrin
rvac vernlri tamamn yandrb kllrini
sovurdular (mnzminli),
ixtisas bax snt
I ixtiyar(at) bax 1. slahiyyt; 2. srn
cam; 3. gc; 4. hquq
II ixtiyar bax qoca 1
XTYARSIZ [Mdin:] xtiyarsz olaraq
onu da, zn d iztirablar girdabna atmd..
(M.brahimov); BXTYAR Dodaqlan bi
ixtiyar qmldand.. (A.aiq); BLAXT-
YAR Gzlrimdn bilaixtiyar yalar axrd
(N.Nrimanov); QEYR-XTYAR Sar-
tel qeyri-ixtiyari Msuda trf evrildi..
(M.Hseyn); QEYR-RAD Cuma .. qeyri-
STMZ (bax).
iki bax qoa 1; ct I
ikicanl bax hamil; boaz II
ikidrnaq(l) bax ctdmaq(l)
187
 kindi lhamlandrmaq
KND (gnn gnorta il axam arasn LBL Uaqlar ilbil byyb bir yadan
dak 2-ci yars) Sfal atllar knddn o birin kedikd yen yalarna mvafiq
xanda ikindi vaxt idi (T..Simr); LKND analarna mhtac olurlar (mnzminli);
Mn hr ilkindi a fqlr baxanda; LDN-L Cvr zlmn yetirib itmam;
Canlanrsan gzmd, bir bnv yaxanda imiz pis gtirib ildn-il (.Qmksar);
(R.Rza). HR L, L AIRI,
ikitirlik bax nifaq ildn-il bax ilbil
ikizl bax riyakar ildnm bax yubiley
ikizllk bax riyakarlq LDIRIM, MK ldrmlar, imk
ikrah bax nifrt 1 lr oynard kksmd; ln bir div nrsi
ikram bax tezim, hrmt inlyirdi ssimd (A.aiq); SAQ (arx.)
iqbal bax bxt, tale [Cavad:] Sanki smada zrim saiqlr
1. QLM [Aslan] buzlu-axtal Rusiya tklr kimi olur (A.aiq).
iqlimin oxdan yrmidi (M.Hseyn); ildnm bax yubiley
AB-HAVA Bu hri birinci df grn 1. LIM (pu mid) Ka bu bir xyal, bir
Qara gimnaziyada thsil ald illrd ab- ilm, bir yuxu olayd: aylanda drhal ham
havava el yrnmidi ki, nfs almayan vaxt sn unudayd (X.Hasilova); XYAL [Gl-
znn elyirdi ki, mrnn axrdr (.Vli btin] bunu hiss etdi v irin dnyann ancaq
yev); HAVA (dan.) traf talad, ceyran yu yuxu, ancaq xyal olduuna dureni tssf
vas; Ruhlar mst edir serin havas (S. Vur duyular il kynyi ynin taxb hyt
un). xd (M.brahimov); MRAJ Glbtin, ay
Glebtin! - sdalar onu qti olaraq xya
2. iqlim bax lk
lndan, yuxuda grdy almin mirajndan
iqrar bax etiraf, sdaqt
ayrd (M.brahimov); SRAB Lakin hsrt
1. QTDAR, SLAHYYT (bax)
srab kimi aldadc da olsa, inthasz deyildi,
2. iqtidar bax gc
saatlar ar olsa da, yen glib keirdi
iqtidarl bax 1. gcl; 2. bacanql
(mnzminli).
iqtidarsz bax zif 1; gcsz
2. LIM, SRAB (sakit v aydn havada
L Sentyabrn 12-d 1887-ci ild ua
ld su kimi grnn v in inikasndan
hrind doulmuam (mnzminli);
tryn optik hadis)
SN (khn.) 1870-ci snnin may aynn LHAM (airlikd: bir eydn tsirlnib
4[17]-c gnnd ua qzasnda tvlld ruhlanma, ruh coqunluu) ..Gvnib ilha
etmim (.Haqverdiyev), mna; Knl avazla qonur nm bu el bay
ilahi bax Allah 1 ramna (S.Rstm); TB [Nizami:] Bir airin
1. LAN ..Qvrlb zn gn vern tbi n qdr iql olursa olsun, saray iri
zhrli bir ilan atlb Aca xanmn lpaq sindn bir gn kimi dnyaya iq sala bil
qolundan sancd (S.S.Axundov); MAR (kl.d.) mz (M.S.Ordubadi).
Kelez iln, qrb iln, mar iln; Aznadk LHAMLANDIRMAQ ..Yenilik yaradan
qbrin dolar, alarsan (M.P.Vaqif). fhllri, kndlilri v ziyallar ilhamlan
2. ilan bax xain 1 drrd (M.Hseyn); QOL-QANAD VER
LANOYNADAN Dolanr barn ila- MK (fr.v.) Yarb fzalar bir imk kimi;
noynadan; Bir d ki, drvilr lind kkl Qol-qanad verirsn qhrmanlara (S.Vur
(M.Rahim); OVSUNU Ovsmdar oilarino un); QVVT VERMK N.Nerimanovu
mar al; Znbur qonar, aqaylqdan bar al ehtimal ki, gnc Verterin iztirablar drindn
(Aq lsgr); SOFU. mtssir etmi v yaznn qlmin qvvt
188
lhamlanmaq
vermidir (M.Arif); CUA GTRMK,
RUHLANDIRMAQ (bax), VQLN-
DRMK.
LHAMLANMAQ Dnb dors albdr;
Mdriklrin szndn; Sninmi ilhamlanb;
Rafael qa-gzndn (M.Rahim); EQ
GLMK Sordum: Ndn gzl oban;
Eq glib ney alrsan? (N.Rfibeyli); Q
OLMAQ N mqdds havas var.. hr an;
Nfs aldqda q olur insan (H.Cavid);
QOL-QANADI AILMAQ (mc.) [H
seynqulu aa:] Qoy bu qz ile oynasn, at
lansn, qol-qanad alsn (S.S.Axundov);
RUHLANMAQ Kirayniinin ksmolisi
varsa, sallaqxanada ruhlanr.. (B.Bayramov);
LHAMA GLMK, VQLNMK.
ilx bax sr
1. LIQ [bnm byim] Nonqzn tk
dy ilq su il l-zn yumaa balad
(.Cfrzad); LLVAN Gzn iin r
tq xanda ya da edib lilvan (ilq) kild
gz damzdrrlar (C.Mmmdov); N
ST, N SOYUQ Fsillr n isti, n soyuq
idi; ndi yay istidir, payzsa, soyuq (S.Tahir).
2. ilq bax nvazili
1. LDRMK, BND ETMK,
TAXMAQ.
2. ilidirmk bax vurmaq 1
1. LK lk mhbbtimiz do ilk qar kimi
oldu (G.Hseynolu); BRNC xmaz
xatirimdn bu birinci qar (M.Seyidzade);
VVLNC [Nazl:] dorudur, bir ne
adam bilir ki, Yusif ile sn vvlinci df
grmyirsn (N.Nrimanov); BRNC
(bax).
2. ilk bax ibtidai 1
ilkindi bax ikindi
ilqar bax hd 1
illt bax 1. xstlik; 2. arzu
illstrasiya bax kil 1
il-mdam bax hmi
iltifat bax 1. xeyirxahlq; 2. hrmt; mr
hmt; hsn-rbt, rhm
iltimas bax xahi
iltizam bax vd 1
mkan
MAL (tib.) ..Bu imal tsir etms, o
vaxt Qubadan molla Hacbaba biz yazd
bu duan hr sbh namazndan sonra 140
mrtb oxusun.. (C.Mmmdquluzad);
KLZMA.
iman bax 1. inam; 2. etiqad 1
1. MANLI (din iam olan), DNDAR
(bax), HL-MAN
2. imanl bax insafl
1. MANSIZ [irin Nurcahana:] Ay iman
sz qar, sn haman Nurcahan deyilsnmi ki,
Nzrli beyin qznn vzind ahqulu
by z qardan arvadn gstrdin, n qdr
onu yedin? (N.Vzirov); BDMAN Kafir
bax, gr n bdimand bu! Dur qaaq, olum,
ba-ayaq qand bu! (M..Sabir); BMAN
[Fatma xanm:] Bu zamanann glinlri bel
otur kaftar, el dur biiman, axratsz! (N.V
zirov); KAFR (bax).
2. imansz bax insafsz; zalm
MANSIZLIQ, BMANLIQ
MART (byk, gzl ev, tikili) Aalq
evi tz qayda il tikilmi ikimrtb gen-
bol bir imart idi (S.S.Axundov); MLK
Hac Rcoblinin mlk bir dan dnd
tikilmi, ..bir hektarlq yeri tuturdu (.bl-
hesn). SARAY [Molla Cfrqulu] ..uzun
bir saray tikmidi (N.Nrimanov).
imdad bax kmk
MKLMK (mxtlif mnalarda)
O, yazq anasnn dalnca alaya-alaya
imkldi (M.Hseyn); SRNMK Yasa-
vul dndkc tlsiyir, z yuxar sr
nr, mmkn qdr z qisasn tez almaq
n bacarn i salmaq istyirdi (S.R-
himov).
1. MKAN (hr hans rait daxilind bir
iin hyata keiril bilmsi; mmknlk)
Anas arada imkan tapb, Vqardan mktub
glib-glmdiyini sorudu (X.Hasilova);
AMAN Taleyin ar zrblrindn gz a
maa aman tapmrdlar (H.Abbaszad);
MACAL [Hac Qara:] Burann quma zg
qumad, mtri macal vermir, gyd gt
rr (M.F.Axundzad).
189
 mkan
2. MKAN, QW, MMKN (maddi
vsait, maddi giic); VSAT
MKANSIZ, MMKNSZ (imkan
olmayan)
1. MLA (sylyib baqasna yazdrma),
DKTAT, DKT
2. imla bax orfoqrafiya
import bax idxal
importu bax idxal
imsilmk bax iylmk
MZA (qol km) Szlr ona tan idi.
mza qlbind bdi hkk olunmudu
(.Voliyev); QOL [Balaxanm:] N yax
adamlarn qolu var. Frzli binva, he yaz-
pozu bilirdi? (A.aiq).
MZALAMAQ Nemt yazd v sndi
imzalad (mnzminli); MZA ATMAQ
[Mirz Hseyn:] Almsan, altndan da imza
atmsan (S.Rhman); MZA QOYMAQ
[Qarri:] Bizim hmkarlar ittifaq sdri hams
protest yazb imza qoyublar... (R.Rza); QOL
KMK Dyld, qol kmdi uydurul
mu yalana; Barmaqln dalnda mr srd
mrdana (M.Rahim); QOL QOYMAQ
(dan.) [Ohan:] Urus padahna riz yazb
lar ki, xan bizi bel elyir. Qol qoyub gn
driblr (mnzminli); QOLLAMAQ.
MZALATMAQ, MZA ETDRMK,
QOL KDRMK, QOLLATMAQ.
MZASIZ (qol kilmmi, altnda imza,
ad olmayan) [Nataa:] mzasz mktubdur.
Yqin a qvardiya yazb (.Mmmed-
xanl); ADSIZ Adsz mktublar mni thdid
edirdi (mnzminli),
inad bax 1. hct; 2. dyant
inad bax hct
inadkar bax hct
inadl bax hct
NAM [Sona:] Mnc, inam mslsind
adamlar be qisim olur (N.Nrimanov); ET
BAR [Sitar:] Artq, snin etibarn grb
snd dolanmaq istmirm (C.Cabbarl);
ETQAD [Dilard] daltin, haqqn qlb
alacana mhkm bir etiqad vard! (M.b
rahimov); ETMAD Mn itirmmim eti
madm (M.Rahim); MAN (drin inam)
190
nc
[Krim xan:] Hl de z imannda mhkm
qalmaq istyirdi (M.brahimov); QALLK
zizim, gr mnim szm qailliyin ola
caqsa, deyim (C.Mmmedquluzad); VFA
Bu dalar kmrdndi; Ken gn mr-
dondi; Gzldn vfa umma; ryi dmir-
dndi (Bayat); VSUQ Xann onlara hr
xsusda vsuqu var idi (M.F.Axundzad);
BAVR.
1. NANMAQ [Frzli:] Mn ki, bu kiiy
lap rkdn inanram (S.Rhimov); BAVR
ETMK (khn.) Aann xsusi mevacibxor
agentlri hr yeri dolanb, bel xbrlri
buraxrdlar v avam xalq da bu agentlrin
szlrin bavr edirdilr (.Haqverdiyev);
BAVR QILMAQ (khn.) Mcnun il Leyli
brabr; Gor kim deyir is, qlma bavr
(Fzuli); BEL BALAMAQ (fr.v.) Naal-
nikler, pristavlara, yasavullara bel balamaq
olmaz (.Haqverdiyev); QAL OLMAQ
[smayl by:] mama yas saxlayanlarn, pey
mbrlr inananlarn, Qurana qail olan
larn hams dar aacndan aslacaq (. Vli
yev); QIZMAQ Hac ilk df bu mslni
ryi qzan adamlara ad (Mir Clal);
QIZINMAQ Btn Tbrizd sizdn baqa
qznb etibar edcyim bir nfr adam tan
mram (M.F.Axundzad).
2. NANMAQ Ksilck yer zndn,
inanram mn; Msibtin ilan nfsi (S.Vur-
un); MN OLMAQ (tamamil inanmaq)
Mina cavab verdi ki, min olunuz, zizim!
(.Musabyov); MD BALAMAQ [ah
mar:] ..glcy mid balamaq z d pis
deyil (B.Bayramov); MDVAR OLMAQ
[Qdir] ailsini yalnz Nsir midvar olub
ged bilrdi (S.Hseyn).
3. NANMAQ (din.), ETQAD ETMK,
MAN GTRMK
inayt bax rhm
1. NC (mxtlif mnalarda) [rf:]
Hl sadan birinci qza bax. No qdr inc
v dilbrdir (A.aiq); QNG Batm gr
nec d qng naxlar vurub (.fendiyev);
LTF [By:] ox razyam, - deyib yldi
 nc
v xanm da z ltif llril ona bir stkan
ay tkb verdi (.Haqverdiyev); NAZK
(mc.) A nazik elinl bir dst bala; Tr
buxaq altnda dz bnvni (Qurbani);
NZAKTL Byk qz., nzaktli bir
Krdstan gzli olduunu sbut edirdi
(S.S.Axundov); ZRF Mktubu oxuyar
kn lindn xard zrif yun lcklri pal sen tslim etsin (S.S.Axundov).
tosunun cibin soxdu (.blhsn).
2. inc bax nazik 1
NCBEL(L) (beli nazik, inc) Byk
qz, ucaboylu, incbelli, iri qara gzl, uzun
qara sal, dodaqlarnda mdam bir tbssm,
nzaktli bir Krdstan gzli olduunu s
but edirdi (S.S.Axundov); NAZKBEL(L)
Ucaboy, nazikbel, az yamaql bir arvad,
qucanda drd krmo xb cld qaynatas
nn byrnd dayand (.Vliyev); NAZK-
MYAN.
incqlbli bax ryiyumaq
1. NCLK, ZRFLK [Vidadi:] Sn
buxaladak incliy, zrifliy, rvnq bax!
(S.Vliyev); LTFLK Aq, ltiflik gf-
tar ilndir; Ondlibin meyli glzar ilndir
(Aq Pri); NAZKLK Naziklik il qn-
eyi-xndan edn yad; Etmzmi hya lli
drfann grck (Fzuli); NZAKT
Grmmim dilbr bu nzaktd (M.P. Va
qif).
2. inclik bax naziklik 1
NC Dnizd inci yox, sni gzdim z
rk.. (M.Rahim); DRR [Behlul:] Ay ovu,
menim qarnmda yumurta boyda bir drr
vardr ki, padahn btn xzinsin dyr
(A.aiq); LL (kl.d.) Xetayi szlri cm
etsn ol ay; Ki, xublar guin ll grkdir
(Xtayi); MRVAR [Qnimk:] 100 min
dinar qzl, bir d dstyi mirvari il bzn
mi bir qlnc (M.Hseyn).
NCK (incimi, ksm, iiryi snm)
Tkz qar incik ssini ucaltd (S.Rhimov);
KSKN Qz, bu kiiskn knlm; Birc
snsn gldrn (H.Cavid). QIRIQ (mc.)
Qrq knlmz tk saz ad alard (S.Rs-
tm); RNCD Son gnlr rncid gr-
ncitmk
nn ik dedi.. (.Vliyev); RNCD-
HAL Lakin mvkkil rncidhal gedirdi
(B.Bayramov); RNCDXATR Bel
bhli v bir az da rncidxatir xan durub
darvazadan xd (mnzminli); SINIQ
(mc.) [ingiz:] ingizin glmi mcnun tk
mzarn qucub, yorun ruhunu, snq qlbini
NCKLK bd bir inciklik olanda
hmi l-ayaa db canfanlq elyn
Qulam, ndns bu df laqeydlik gstrirdi
(H.Abbaszade); KSKNLK [Sryya]
babasna qar bir ksknlk duyaraq kv
rldi.. (.Mommdxanl); RNCDLK
[Mstntiq:] Paa byl pristav Kamaln ara
snda inciklik, rncidlik vardrm? (.Vli
yev); NCM, KSM, KS.
NCMK, RNCD OLMAQ Hl
he bir ks onun dilindn inciyib rftarndan
rncid olmamdr (B.Bayramov); KS
MK (bax).
1. NCTMK [Vahid:] Bilirm ata, mn
sizi ox incitmim (M.brahimov); BDAD
ELMK/ETMK ..[Aabala] danrd
ki, qolomaq tayfas kndd bidad elyir
(S.Rhimov); ZYYT VERMK mi
sin gldikd, o da Mlaht baqa cr ziy
yt verirdi (S.S.Axundov); GZMIX-
DIYA SALMAQ (dan.) [Nazl:] ncidirlr
d mni, salblar gzmxdya, bilirlr ki,
dalmda adamn yoxdur (Anar); LDR
MK (mc.) ldrr men yaz; Qsdn
qanm iir zalm.. (Aq lsgr); STM
ETMK (ELMK) [Day:] Tz arvad
gnsndn hr gn rin bir sz deyir, ri
yazq arvada sitm elyirmi (mnz
minli); ZAB VERMK, ZTRAB VER
MK, ZLM ELMK/ETMK.
2. NCTMK (yara haqqnda) [Hmid:]
Hr lin bir iki pudluq gtrd, yaras daha
onu ox incitmirdi (H.Abbaszade); ARIT
MAQ arpanaq yaralarnn yeri.. artmrd
(.blhsn); ZYYT VERMK
[Pyotr Anisimovi Hmid:] De grm nec
sn, yaran ziyyt vermir ki?.. (H. Abbaszad).
191
ncitmk
3. incitmk bax ksdrmk
ND(C) [Sona xanm:] Mn indi ged
cym! Dur gedk! (M.F.Axundzad); BU
SAAT [Frc biliye:] Siz bir toxtayn, bu
saat hamsn baa salarq (Anar); LAN
Baqadr bu gec Grayn hal: - O z kefn-
ddir, dmlidir alan (S.Vurun); LHAL
Ddn niy bs bu hal lhall (M..Sabir);
FLHAL Ayda, yarm ayda kilib bir yer
xlvt; ekdim n qdr hr n ki, fllal
aarbdr (Q.Zakir); HNUZ (khn.) [Gl-
badam:] Namusumu tmiz saxlamaq n
mn hnuz burada Qurana and idim..
(N.Nrimanov).
indiki bax masir, hazrk
NLDMK (ardan, ziyytdn hzin
ss xarmaq) [Safo] inildyir, gzlrini yerin
altndan bacaya dikir.. Allaha ikaytlnirdi
(S.Rhimov); GMLDMK ndi g-
mldnib szlayb hrdn; ikayt etmyir
z taleyindn (S.Vurun); NLMK nl
dikc azalmr; Drdlrimiz daha da; rkd
kz-kz olur (B.Vahabzad); ZIQQILDA
MAQ [Mhrrm:] Zqqldamaqdan i a
maz (N.Vozirov); ZOQQULDAMAQ Bxti
bu zaman zoqquldayb alamd (S.R-
himov); ZARIMAQ (bax).
NLT (iniltili ss) Qulaqlarmda Qanqa-
mn iniltilri, rtlar, yalvarlar eidilirdi
(S.FIseyn); AH-ZAR [Bayram:] vvldn
bir az uf-tuf elr, sonra arsi ksilr, tk
qzaya verr, ancaq ah-zar ile drd giriftar
qallam (M.F.Axundzad); ZARILTI F.ik-
aas kerkn zindandan Zamann zarlt
sn eitdi (mnzminli),
inkiaf bax trqqi
1. NQLAB (siyasi); EVRL, DEV-
RL
2. inqilab bax dyiiklik
NQLABI (siyasi; azadlq uranda vu
ruan) [ahin] Khn inqilabdr (B.Bay-
ramov); MCAHD [Firngiz:] Bel de,
eitmim, eitmim. Qadm azadl miica-
hidlrindndir (B.Bayramov).
inlmk bax inildmk
192
nsaniyyt
insaf bax 1. rhm; 2. vicdan; 3. dalt
insafl bax 1. rhmli; 2. vicdanl; 3. da
ltli
1. NSAFSIZ [Dvlt by:] Siz insafsz,
Aydn xobxt olduu qdr mn bdbxtm
(C.Cabbarl); BNSAF mrmn baas
dnd xzl; Biinsaf, bivfa yar dedi, getdi
(M.Rahim); DLAZAR Dil vermz idim
mn sn ey yari-dilazar.. (S..irvani);
NANSAF [Fxrddin by:] Bitrbiyt,
qanmaz, bihya, yalan.. nainsaf bimrvt
(N.Vzirov); ZALIM (bax).
2. insafsz bax vicdansz; daltsiz
NSAFSIZLIQ, BNSAFLIQ, DL-
AZARLIQ, NANSAFLIQ, RHMSZ
LK, ZALIMLIQ (bax)
NSAN Da bel krpnn mehribanlq,
mhbbt; Dirklri vfadr, bir de insana
hrmt (M.Rahim); ADAM Vaxtsz xoruz
olub, xrsan dama; Ssin glnc glir qanan
adama (S.Vurun); BND (khn.) Bizim
! tk gnahkar bndlr n qulaq ququnu!
(.Haqverdiyev); BN-ADM [Molla
Hmid:] Bu gnd bni-adm ile mla-
qat v mkalim etmk v bir trf xmaq
ona mmkn deyil (M.F.Axundzad); BN-
NSAN Bir trf qurd edibdi barm qan;
Bir trfdn d xud bni-insan (S..irvani);
BR [air:] Qadm deyil, gydn enmi
bir pri; Bu ruh, bu zvqd br taplmaz
(A.aiq); CAN K edib yaylaa ellr, oba
lar; Bulaqlar bana min bir can glir (Aq
mir); KS (dan.) [hmd:] Aslan by
hrgah bir ks bir qpik vers, onu fors n
verir (N.Vzirov); VCUD (dan., isteh.)
[Mdi Sttar:] Bu da bir thaf vcuddur...
(.Haqverdiyev).
insandanqaan bax adamayovumaz
insangiriz bax adamayovumaz
NSAN (insana aid) [Yoluzad:] Ms
ly daha drindn, daha insani yanamaq
lazmdr (.Korim); BR Bu dvlt,
qurulu, torpaq snindir; n uca bri dily
hrmt (A. aiq).
insaniyyt bax 1. insanlq; 2. insanpr
vrlik
nsanlq
1. NSANLIQ Br bel krplr ildn-
il bol salr; nsanlq bu kpdn a gnlr
yol salr (S.Vurun); ADAMYYT Fitn
lr kim fa olur, bilmm n haltdn trr;
ql bavr eylmz kim, adamiyytdn trr
(M..Sabir); BRYYT Adam var ki,
tmizdir, mqddsdir niyyti; Ev tikir, yol
lar kir, sevir briyyti (M.Rahim);
NSANYYT [li:] Din bir omri-vaqe
olaraq, insaniyytl brabr domu v sr
lrdn bri dolanbac tarix yollarnda onu
tqib edir (mnzminli).
2. insanlq bax insanprvrlik
NSANPRVR (insanlar sevn, onlara
mhbbt bslyri) [Meri:] lbtt, biz in
sanprvrik, biz anlayrq ki... (R.Rza);
HUMANST [Ta Zhry:] Balyuz,
brader, mn eqoist deyilm, humanistm
v ona gr d siz grk mniml gedsz
(M.brahimov); NSANYYTPRVR
...Frman oxumu olduu n [Aslan] onu
zndn daha mrhmtli, insaniyytprvr
v safdil dd edirdi (C.Cabbarl); NSAN-
SEVN(R).
NSANPRVRLK (insan sevm)
..insanprvrlik duyulan hmi tirli bir
iyi andran sli-Krm dastannda da
z ifadsini tapmdr (M.brahimov); HU
MANZM Humanizm ideallan vtnda da,
sntkar da heyata v hqiqt trf kir
(M.brahimov); NSANYYTPRVR-
LK Daima insaniyytprvrlikd v qan
qardalna himmt gstrmnizi arzu
edirik.. (.blhosen); HUMANSTLK,
NSANYYT, NSANSEVN(R)LK.
insansevn(r) bax insanprvr
insansevn(r)lik bax insanprvrlik
insansevmz bax adamayovumaz
1. NSPEKTOR (thsil blrind nza
rti) Bu gn ... rayondan tfti n mk
tb inspektor glmidi (A.aiq); NAZR
(kh.) Birdn qap ald, mktbin naziri
(ispektoru) qzarm bir halda .. el xrd ap edilmi vrq) [Miss Hanna:] Bugnk
ki, yoldalarmzdan bzilri qorxularndan
alamaa balad (T..Simr).
ntibahnam
2. inspektor bax mavin
instinkt bax hiss
NSTTUT (ali thsil mssissi) Cvdt
iki gn idi ki, instituta getmirdi (H.Abbas-
zad); DANGD (arx.) [Doktor:] B
yk tnffsd ham bayra xmd. Mn
d ssli-kyl tlblrin arasnda dani-
gdnin hytin endim (F.Sadqov); ELM
OCAI (J'r.v.) [Miihiddinli:] Dalasan bel
elm oca, olasan shrayi-kbir (.Krim).
NSTRUMENTOVKA (mus.), ORKES-
TROVKA (bir musiqi srini orkestrd al
maq iiiin uyunladrma)
insult bax iflic
NAAT Biz d el yaxndak inaatdan
balayaq.. (B.Bayramov); TKNT O
[kran], crbcr tikinti materiallar il dolu
iri dmir yeiklri havaya qaldrr, lazm olan
yer qoyurdu (Y.zimzad).
NALLAH [hmd:] Mn el bu gn
tkid edrm, rizlr tamam olar, inallah
i d dzlr, arxayn ol.. (N.Vezirov);
ALLAH QOYSA [Cabbar by:] Hqiqt,
el bel d elycym, Allah qoysa..
(N.Vzirov); SALIQ OLSUN,
intensiv bax grgin
internasional bax beynlmill
intha bax son
inthasz bax sonsuz, nhaytsiz
inthaszlq bax sonsuzluq
intiba bax tssrat
NTBAH (elm v mdniyytin oyan,
yenidn ykslii) Hr eydn hmiyytlisi
odur ki, ndn yazrsa yazsn, ckspir intibah
dvrnn olu olduunu unutmur (M.Arif);
RENESSANS Avropada intibah (renessans)
dvrnn n parlaq nmayndlrindn olan
ekspir humanizmi, xlqiliyi, hyatsevrliyi
il btn xalqlarn, btn qabaqcl briy
ytin qlbin hakim olmudur (C.Cabbarl);
OYANI, OYANMA.
NTBAHNAM (tblii mahiyytd
intibahnamlrdn xbrin vardrm?
(M.S.Ordubadi); BNAM (khn.) Bir
193
ntiqam
ox mzakirdn sonra sabahdan bam-
lrin nrin ru edilmsin qrar verildi
(M.S.Ordubadi); VRQ [Nina:] N cr
olursa olsun vrqlr sabah gec hr
yaylmaldr (M.S.Ordubadi).
NTQAM (pislik edn xsdn heyfini,
acm xma) Bu intiqam tkc znn de
yil, bu ana qdr bdbxt olmu v gl
ckd bdbxt olacaq qzlarn intiqam idi
(M.brahimov); BAC (mc.) [Trlan xanm:]
bir bax. Gr kim kimdn bac alr! (Mir
Clal); QSAS De ki, yalardan c alma
ynca; Qisas qlncmz qnna girmz
(.Cmil); C Dedi: - Qoy ildrm gcm
grsn; Sdmr uam, cm grsn
(A.aiq); HEYF (mh.).
NTQAM ALMAQ O, adamlarn arasn
dan xaraq misi olunun intiqamm atmaq
istyirs d mmkn olmur (M.Hseyn);
BAC ALMAQ [Trlan xanm:] bir bax.
Gr kim kimdn bac alr! (Mir Clal);
HEYF ALMAQ [Yasavul:] opur Mirz
z yolu il, ondan hayfim alaram (S.R-
himov); QSAS ALMAQ [Yasavul:] Mn
dmndn bu cr qisas alacaam.. (S.R
himov); C ALMAQ De ki: yalardan c
almaynca; Qisas qlncmz qnna girmz!
(.Cmil); HESABLAMAQ.
intina bax tssrat
1. NTZAM (nizam v qayda) Mktb
z intizam, drs keyfiyyti, ictimai-faydal
ilri il hrt qazanmaa balad (S.R-
himov); ZABT (khn.) [Divanbyli:]
Bar bu iin kransin nizam tabe olun;
gri he nizam v zabitni anlamrsnz?
(M.F.Axundzad); SLQ (bax).
2. intizam bax nizam 1
NTZAMLI, SLQL (bax), ZAB
TL
1. NTZAMSIZ [Qoqar:] Bilirsiniz ki,
mn intizamsz adam deyilm.. (.Hsey-
nov); DL-DOLU (dan.) Bu rkz olu
nun hnrdi yolu; nc gah qmli, gah
dli-dolu (.Krim).
2. intizamsz bax nizamsz 2
194
rin
intizamszlq nizamszlq 1
intonasiya bax tlffz
intriqa bax fitn 1
intriqa bax fitnkar
intriqan bax fitnkar
P Ax, ne ct corab Tiflis ipindn qzet
ap ednlr bu zonanlar verrlr.. (N.V-
zirov); QATMA (kndir v yaxud yundan
eilmi ip) [Qar:] Bu olsun nian paltar, -
dedi, - indiy kimi bir qatma da verm
yiblr ki.. (S.Rhimov); SAP ubuun alt
ucuna uzun sap balayb pusquda durardq
(S.S.Axundov).
ipkqurdu bax baramaqurdu
ipiqrq bax etibarsz
iplm bax dli 1
irad bax nqsan I
1. RAD [Ayxamm:] Heyifsn, grk
min, bacarn, qabiliyytin var, amma ira
dn, aln.. (M.brahimov); QDRT [Sol
maz:] Ancaq unutma ki, mn rlrd qvvt,
qdrt v csarti sevirm (C.Cabbarl);
DZMLK, MHKMLK.
2. RAD, DZM, MTANT,
MTN (mc.)
RADL, DZML, MTANTL
raq bax uzaq
iraqladrmaq bax uzaqladrmaq 1
iraqlamaq bax uzaqlamaq
irli bax vvl 1
1. RLLMK, RL GETMK,
QABAA GETMK, YERMK
2. RLLMK, NKAF ET
MK, MVFFQYYT QAZAN
MAQ, TRQQ ETMK
3. irlilmk bax getmk 1
RLLY [Slim:] Mon snin bu
irlilyiind sil v byk hyatn zm
tini, gzlliyini duyuram (.fndiyev);
RLLM, DN, TRQQ (bax).
iri bax byk 1
irilmk bax yeklmk, bymk 2
iriimk bax yeklmk
RN (tib.), RK (yarada)
rimk
RMK ..Mdi bu gn adamlarn
zn baxb iriir, uzaqdan uca ssl salam
verir.. (N.Nrimanov); DLRN
AARTMAQ [Vahid:] Xeyr, glmyif, ay
xanm, dilrini niy aardrsan, yum azn!
(M.lbrahimov); GLMK (bax).
irmaq bax ay
irs bax miras
irtibat bax laq 1
irtica bax mrtce
SBAT Tez versn bu szlrin isbatn;
Ndndi binas abi-hyatn? (Aq lsgr); Qorkinin zn yazd mktubunda onun
SBUT (bax).
SBATLI, SBUTLU (bax)
isvi bax xristian
isvilik bax xristianlq
isfndan bax acaqayn
isim bax ad 1
isinmk bax qzmaq 1
isitmk bax qzdrmaq
SLAHAT Qurultay prinsip etibaril guya mllimi deyil, eyni zamanda dvrmzn
bizim islahatmzla razlad, lakin formal
chtdn .. islah rdd etdi (S.S.Axundov);
DYKLK (bax), REFORMA.
SLAHATI, REFORMATOR
islaq bax nm
1. SLAM (islam dini); SLAMYYT,
MSLMANLIQ
2. islam bax mslman
islamiyyt bax islam 1
islamlq bax mslmanlq 1
1. SLATMAQ, NMLTMK, YA
ETMK, YALAMAQ
2. islatmaq bax dymk 1
islq bax ftrq
1. SMARI Padah zenenin ismar
gndrir ki, hl bir ne vaxt qalsn orda..
(Nal); SFAR Hr iki qonan ba s otura.. (M.brahimov); QABLYYTSZ
tnd iki nfr qz durub sifarilri qbul
edirdi (M.S.Ordubadi); MESAJ (mobil tele
fonla gndriln ismar).
2. ismar bax taprq 1
1. SMARLAMAQ, MESAJ GN
DRMK, SFAR GNDRMK
2. ismarlamaq bax taprmaq 1
stedadszlq
ismt bax namus, hya
ismtli bax namuslu, hyal
ismtsiz bax namussuz, hyasz
ismi-b bax parol
israr bax tkid, hct
STEDAD (fitri zka, fitri qabiliyyt) [Va
hid:] Sanki anam bu istedad haradasa hifz
elyib ancaq v ancaq mnim n saxla
md (B.Bayramov); QABLYYT n
sanda qabiliyyt d grk olsun, ham oxuyan
alim olmaz (C.Mmmedquluzad); TALANT
sas xasslrini bel xarakteriz edir: H
qiqi talantmz var, bhsiz ki, byk talant-
dr... (mnzminli); BACARIQ, DR
RAK.
STEDADLI Bu istedadl bstkar eyni
zamanda bizim diqqtimizi bir yaz, bir
dramaturq kimi clb edir (M.Arif); QT-
DARLI Lakin Sleyman Sani yalnz xalq
n iqtidarl v grkmli yazlarndan biri
idi (M.Arif); QABLYYTL [Reyhan:]
Bdbxtlikdir ki, qabiliyytli adamlar lazm
olan yerd biqabiliyytlr otura, bel olsa
cmiyyt ryr ki... (M.brahimov); MS-
TD (khn.) [Oqtay:] O yaradacaq. O xari
qlr yaratmaa mstiddir (C.Cabbarl);
TALANTLI [Kbirlinski:] Olmn, - dedi, -
sn cavansan, talantlsan, all, savadlsan
(Anar); DRRAKL, QABL, ZBR-
DST, ZKALI (bax).
STEDADSIZ (istedad olmayan) [Meys-
ter:] Tlb istedadsz olanda, mllim n
ed bilr (M.Hseyn); BQABLYYT
[Reyhan:] Bdbxtlikdir ki, qabiliyytli
adamlar lazm olan yerd biqabiliyytlr
[Msm:] [Kor kii].. qabiliyytsiz idi (S.H-
seyn); BACARIQSIZ, TALANTSIZ.
STEDADSIZLIQ [Mdin:] Bu vasit
i il d bzilri istedadszln gizldir..
(M.brahimov); BACARIQSIZLIQ [Kor
kiinin] ..yerii gzszlyn, znn xtlri
aciz v bacarqszln andrrd (S.Hseyn);
195
stehsalat
QABLYYTSZLK ..nki gzszlk
onlarn zhmt qabiliyytsizliyini, nzir v
niyaza, ian v sdqy daha artq mste-
hq bulunduqlarm v bu sayd mda
xillri artacan dnrdlr (S.Hseyn);
TALANTSIZ.
1. STEHSALAT, MHSUL AT
2. istehsalat bax snaye
istehza bax masqara
istk bax 1. tlbat; 2. arzu
istkli bax 1. sevgili 1; 2. sevimli 1; 3. meh
riban 1
istksiz bax hvssiz
istmdn bax hvssiz, knlsz
1. STMK styir cnnti zahid bu
qdr hiyl il.. (S..irvani); DLMK
[Qazan Beyry:] Bu hnri ki sn gster
din, dil mndn n dilrsn (Anar).
2. istmk bax sevmk 1
3. istmk bax arzulamaq
STR-STMZ Tello istr-istmz
Glsenmin qolundan yapb yerin sald
(S.Rhimov); CANDRD Allahqulu can-
drdi glmsnrk dedi.. (mnzminli);
XAH-NXAH (kl.d.) Qoca it xali-
naxahi xmd qapya.. (C.Mmmdqulu-
zad); LABDDN [Qulam xan:] Mni o
qdr dng eldin ki, axrda labddn zm
bir blaya giriftar eldim (M.S.Ordubadi);
XAH-NAXAH, KNLSZ (bax).
1. ST, QAYNAR (qaynadlm su, sd
v s.) O [Glnis], lindki qazam isti su il
yaxalayb heyt xd: - Bismillah, - deyib
qaynar suyu heyt tullad (.Cefrova).
2. ST (mxtlif mnalarda) Yayn isti
gnlri idi (S.S.Axundov); BRK (yalnz
hava haqqnda) [Bstkar:] Fikir verdinizmi,
Mordan kii, bu gec yamanca brk idi
(X.Hasilova); BRKL Brkl iyun
gnlrinin birini Murad Kr qrandak s
ydlkd, zizi isti tcrb tarlasnda qar
lad (.Vliyev); HRARTL Moldaviya
torpanda gn yay aylarnda olduu kimi
hl d hrartli idi (X.Hasilova); QAYNAR
Yay gni o gn qaynar bir oca andrrd
196
stiraht
(M.Dilbazi); QIZIN Onun gn qdr
qzn qoynunda, sevgi qdr ziz qucanda
mnvi hrart v mhbbt ola bilmdi
(A.aiq); QIZMAR Qzmar gnin altnda
btn gn pambn alan etmk Kamal
yormudu (S. Vliyev); SICAQ Bzn yazn
scaq nsimi kimi qlb bir trpni gtirr...
(.Cfrzad); BOANAQ yul ayna mx
sus boanaq bir gn idi (A.aiq).
3. isti bax hrart 1
1. STBDAD (zorakla saslanan, zlm
karla saslanan idar iisulu) O zamanlar
ocuq idim, tbitin qoynunda; Tam asud
yaar idim, tanmazdm istibdad (A.ldnm);
DESPOTZM Mirz Rzann maarifilik
tbbslrinin ah despotizni boub mhv
edir (M.Arif); DESPOTLUQ.
2. istibdad bax zlm
1. STQBAL At v kcav ile istiqbala
gednlrdn baqa piyada gednlr d var
idi (M.S.Ordubadi); GR Qtib Ata-
byin grn hddindn artq bir txirl
gldi (M.S.Ordubadi); QARILAMA.
2. istiqbal bax glck 1
istiqlal bax mstqillik
istiqlaliyyt bax mstqillik
istil bax girvnk
istila bax ial
istila bax ial
istilah bax termin
istilik bax hrart 1, 2
STOT (bostan bitkisi) [Bnv:] Toyuq
soyutmasdr. stn d qara istiot vurmu
am (.Qasmov); BBR Bak yollarnda
kmim bibr; Svdgeri saldm diyarb-
diyar (Azrbaycan folkloru antologiyas).
STRAHT (mxtlif mnalarda) Ancaq
hrgnk kimi bu gn d shr tezdn ta
axama qdr bir dqiq bel istiraht bil
mdn lln bu adamlar kndin uaqlar
tanyrdlar (M.Hseyn); DNCLK [Hkim:]
Onun en yax malicsi sakitlik v dinclik
dir (A.aiq); MZUNYYT Muxtar bir
aylq mzuniyytini byk hrd keirmk
niyytind idi (mnzminli); RAHATLIQ
stismar qlandrmaq
Yayn istisind qn qarnda; Rahatlq bilm bu cnabi fndi idi (S.Rhimov); STLA
dn yrr bu karvan (M.Mfq); DNC- [Aydn:] Mn el bir dnya istyirm ki,
L. orada milltlr azad, fordlr azad, zhmt
STSMARI, PARAZT (mc.) azad, vicdan azad, hrkt azad, btn var
1. Millt nec tarac olur olsun n iim lq azad, istila znciri yox, altun yox, ,
var?! Dmnlr mhtac olur olsun, n iim dbdb yox, ferman yox, hr ks z zh
var?! (M..Sabir); ML Aparr yer zn mtinin, z arzusunun quludur, bax bel!
iql bir sabaha; ..arzular, ..mllri (.C (C.Cabbarl); QSB [Hcct ofondi:] Onlar
mil); FEL (khn.) Dadman kri ki sla ney hamn dinsizliy, qsb, zorakla arr
dir; Mey imn zan ki, feli qeydir (Xtayi); lar! (S.Rhimov); ZBT.
KAR {khn.) Qoy mn tox olum, zglr ile ALI {bir yeri l keirn, tutan) [Qa
ndi karm; Dnyavi cahan ac olur olsun, n ra] qddar v ial ah Qacar lntl yad
iim var! (M..Sabir); KRDAR Ruzgar edirdi (.Voliyev); CAHANGR {byk
ql tamaa, kar bax, kirdar bax (M.P. Vaqif); lklr istila edn) [Elxan:] Mn zm bir
2. [Almaz:] Onlar da biz i kcyik din qalxan kib cahangirlrin clladln
(C.Cabbarl); XDMT Xidmtind l ol qbul ed bilmrm (C.Cabbarl); FATEH
stdir, sac, sanitar.. (R.Rza); QULLUQ [skndr:] Ad-sanm dnyada bilinsin grk!
[Mir Qasm:] ki il ev getmk mmkn ol Fatehlr tarixdn silinsin grk! (A.aiq);
mad. Yayda qulluq tapb, Rusiyada qaldm QSBKAR Yox qoymaram bir de sni;
(Anar); VZF {rsmi i) [Eynkli kii:] Qsbkarlar ksin dara! (M.Rahim); MPE
Mn indi vzif bandayam, qulluqdayam RALST, STLAI.
(Anar); YER {dan.) [Osmanl:] Menim ye ALILIQ, CAHANGRLK, M
rimd gznz var? (.Krim). PERALZM, QASB {khn.), QSB-
3. i bax zhmt 3 KARLIQ
ian bax ruhani IQ Baxn qlbim iq, nur ilr;
iarmaq bax 1. ildamaq 1; 2. parlamaq Onunla dnyan al drk edr (M..Vazeh);
BAZ, BZNESMEN, KOMMER- NUR Yava-yava o drdn aydm bir nur
SANT parlad; Zlmt saan llri gn ismar-
BACARAN, GZAR, KARLI, lad (A.aiq); VQ Ay kii vq salb ayna
TCRBL {i biln) qaban (Aq lsgr); ZYA Htta, on il
icil bax mksevn lrl iq z grmynlr, anadan kor dou
1. {hr hans bir mssisd, idard lanlar Leylann adn eidib onun ildiyi
ilyn adam) Qoularla lbir olan polis ii xstxanaya glir., gzlrin ziya istyirdi
lri zlrini gnnmzliy vurdular (A.aiq); lr (B.Bayramov); PRTV {khn.).
ML {kln.) ...Ne nfr polis mlsi IQLANDIRMAQ Gl bu yol, nz; q
v qazaqlar daxil oldular (.Haqverdiyev). landran; Parlaq ulduz ol (M.Rahim); AY-
2. ii bax fhl DINLATMAQ Qara simsar sni tbssm
3. ii bax qulluqu 1 i il aydnlatmaa ald (M.brahimov);
ignc bax zab IQ SAMAQ/SALMAQ El bil bu
igncli bax zabl gm duyudan bir paran ridib drnin
igzar bax 1. ibacaran; 2. mksevn dibin axdrdlar ki, orada gndzlr gn i
AL Azrbaycan Atabylrine mxsus nda, geclr ay nurunda parldasn, drin
torpaqlar tamamil xarzmlr, raq v iranl liklr iq sam olsun (B.Bayramov);
larn ial altnda idi (M.S.Ordubadi); FTH MNWR ETMK/ELMK Yqin
zn el yr ki, guya btn fthlri elyn bil, lrm, bistanm; Miinvvr etms
197
q siz
camaln snin (Aq Hsn); NURA QRQ
ETMK/ELMK [Azr:] Bax, bec
dqiq kemyck evinizi nura qrq ely
cym (M.brahimov); NURLANDIRMAQ
Geclr d iqlar bzyir otam; Aaclarda
lampalar nurlandrr bam (M.Rahim);
RVN ETMK hval-am rvn
edr sbh arizo (Q.Zakir); TABAN ETMK
Hoqqi xolq bildirib def-zlalt etmli;
Gn kimi taba edib pamali-zlmt etmli
(M..Sabir).
IQI (iq dzldn) [Snm:] Eitmi
m ki, Azrdn bnna olar, ev tikn olar,
daha iq yox (M.brahimov); IQQAYI-
RAN [Snm:] Zng el, tez iqqayram
ar (M.brahimov); MONTYOR {dan.)
ndic iqlar xarab edcym, montyor a
rmaq bhansi ile gedib gdlri gtir
rm (M.brahimov).
1. IQLANMAQ Mirz Vahid sarya
baxnca qrl hrsi iqland (H.Abbas-
zad); MNWR OLMAQ Mnwr
olsun almlr; Grnsn mahtab, oxqay!
(Aq Saleh); NURLANMAQ ..fqil
nurlanr gylri yurdumuzun (Mir Clal);
ZYALANMAQ Gne xd, ziyaland yer
z (A. Shht).
2. IQLANMAQ ndi d ki saat drd
dr, hl de iqlanmayb (.IIaqverdiyev);
DAN YER SKLMK/AARMAQ/
QIZARMAQ Gec z prdsini yb gedir,
dan yeri sklr (M.brahimov); SABAHIN
GZ AILMAQ Ald bir zaman saba
hn gz; Grnd dalarda gnin z ramov); GRMK Alt yal dalt d
(S.Vurun); SHR AILMAQ [Rbab:]
Hl shr almaa ox qalb (H.Abbas-
zad).
iqlanmam bax alaqaranlq
IQLI {mxtlif mnalarda) Aparr yer
zn iql bir sabaha.. (.Cmil); DRX-
AN {kl.d.) Niy xurid atfandr? Niy
qrsi-qmr dirxandr (A.Shht); M-
NWR {arx.) Grd ki, mn yen
mnwr; Zlfndn onun cahan mttr
(Xtayi); NURLU Dorudan da bir an iind
198
Sabahn bu nurlu anda hava qapqaranlq
oldu (M.Rzaquluzad); PARLAQ Aym qa
ranlq gnlrind ulduzlar daha parlaq v
oynaq grnr (Y.irvan); RVN {kl.d.)
Seninl rvn idi qlbim, ey gzm nuri!
(Natvan); TABAN {arx.) Xo bula qaranqu
geclrd; Gzn tlui-mahi-faban (Xe-
tayi); ZYALI Mnim bam, baharm; Fikri
ziyal olum (M..Sabir); AYDIN.
1. IQSIZ [Bahadr:] Ancaq bu ulduz
uzaq, soyuq v iqsz olursa, tsllidn ox
qlb ars gtirir (R.Rza); BNUR N rng
vard, n qan zlrind, dmbstl; Baxrd
xolq o binur gzlr hsrtl (M..Mcz);
NURSUZ.
2. iqsz bax qaranlq
iqucu bax iqyeri
IQYER {mid vern) kinci sbb o
idi ki, Mehdiqulunun umaca vard, iqyeri
grnrd (Mir Clal); IQUCU Qoca usta
yalnz Tahirin deyil, iqucu grdy her bir
agirdinin stnd mehriban bir ata kimi
smy oxdan adt elmidi (M.Hseyn).
1. ILDAMAQ, ARMAQ, IQ
VERMK
2. ildamaq bax parlamaq
ilk bax mkseven
1. LMK [Rstm by:] Xeyr, Mehdi
by, haqq itirn adam deyilm. Hamnz i-
lmisiniz (S.S.Axundov); ALIMAQ Son
gnlr hrdn vaxt tapdqca tikinti yerin
gedir, grln ilr, yorulmaq bilmdn
alan adamlara hey tamaa elyirdi (B.Bay-
i grr, kmk edirdi (Mir Clal); ZH
MT KMK Zhmt kmyn raht-
liyin qdrini bilmz (Ata.sz).
2. LMK, XDMT GSTR
MK
irt bax kef 1
isevn bax meksevn
L SZ {he bir il mul olmayan)
siz gz grnn bir Molla Cferqulunun
olu idi (N.Nerimanov); BKAR (dan.)
[rf by:] Mnim iim bel dbdr ki,
siz
bir dqiq bikar otura bilmirm (.Mm-
mdxanl); BO-BKAR [Mosm:] Snin
nyin yarar gedib bo-bikar oturub rk
hcclysn.. (Mir Clal).
2. isiz bax veyil
itibah bax bh
iv bax naz
ivkar bax nazl
ivli bax nazl
T Safo odun lsini kahann aznda yer
atd, kllkd yatm boz it yerindn qab
onun l-ayana sarmad (S.Rhimov);
DANQI (mh.) [Safo:] Ay danq, o yana!..
(S.Rhimov); KPK Sonsuz Qayb bu
kpyi vlad kimi sevirdi (S.S.Axundov);
QUDUZDYM (dan.) [ahqulu] dedi ki,
grk qara kpyin azm yalayasan, o qu-
dzdymi d yanma gednd mr-mr mnl-
dayr (N.Vzirov); QUYRUQBULAYAN
[Tarverdi:] Mhrrmin on beindn sonra
bu kndd bir quyruqbulayan tapmazsan
(Qantmir).
TBURNU (qzlgl fasilsindn olan qr
mz meyvli kol bitkisi) Covanni neylon g
dkcsini soyundu, yolun qrandak itburnu
kolunun stn atb, srcnn yannda m [ingiz:] Buna boydrn deyirlr, onu kim
bldi (H.Abbaszad); HMRSN Vli
z kndlrini gz nn gtirdi. Hmrsin,
qzlgl kollar... (.Vliyev).
1. TLMK [Aca] ikilli Gldiyevi
itldi.. (Mir Clal); TKANLAMAQ ..Bu
onu, o bunu tkanlayr (C.Mmmdqulu-
zad).
2. itlmk bax soxmaq
1. T (itilnmi) [Nizami:] Qlnc iti ol
maldr, lakin ehsan verdiyin dirhmlrin
fqi qlnclarn fqindn d parlaq ol
maldr (M.S.Ordubadi); BRRAN (kl.d.)
Baxdqca revolverin ndamm olur sst;
Barm yarlr xncri-brrann grck
(M.. Sabir); KSRL Ortadan ksrli,
qbzesi qanl; strm indidn alhaal ola!
(Korolu); KSKN Fikrim iti kskin
xncr; Yer-gy mendn za-za sr
(M.Seyidzade).
yrnmk
2. T (ucu i) ..Yaz cihaznn stnd
iti qlmlr grnrd (M.Hseyn); SVR
Buludlar qoynunda xan imyin; Sivri q
lnc kimi syrlr qndan (S.Vurun).
3. iti bax srtl
4. iti bax cld, yeyin, tez 1; lst
iti-iti bax tez-tez
itik bax itki 1
itilmk bax I. getmk 1; 2 srkmk
I ittifaq bax 1. birlik 1; 2. tkilat 2
II ittifaq bax hadis 1
I ittifaqn bax birdn, tsadfn
II ittifaqn bax yekdillikl
ittihad bax birlik 1
TTHAM, GNAH (bax); SU
TTHAMNAM (hq.); TQSR-
NAM (ittiham vrqsi)
I Y, ML
II iy bax qoxu
YLMK (nfs krk bir eyin iyini
bilmk) ylyib-iylyib zlfi-nbrin; zdn
sonra buxandan pydim (M.P.Vaqif);
MSLMK (dial.) Klkd ac it kimi
vurnuxur; o kdn bu ky; Qaplar,
divarlar imsilyir (R.Rza); QOXULAMAQ
qoxulasa boyu uzanar (B.Bayramov).
YLNMK [Bykxanm:] ..Sn o
hovuzu grrsn, iki ay, ay tmizlnm-
yend, tz su buraxmayanda iylnir (M.b-
rahimov); QOXUMAQ Havalar istildikc
fabrikin havas xarablar, irkab sular
klr xr, qoxuyur (M.Rzaquluzad);
FUNTLNMK.
iyli bax qoxulu
1. YN, MLCK
2. YN (tib.), PRS
1. YNLMK, YN VURMAQ
2. iynlmk bax aclamaq
iyrnc bax eybcr
YRNMK yrnmim aznn suyun
dan; Qtran qoxusu glir buyundan (M..Sa-
bir); YRNMK ox vaxt adam yal
plovdan iyrnr.. (S.Hseyn); M-
MK, RY GTRMMK Hkim
199
z zztsiz
yazd drman anama tinlikl iirirdim.
imiirdi ..ryi gtrmrd (Mir Clal);
DKSNMK.
1. Z (mxtlif mnalarda) ..torpan z
rind tzc ceyran izlri aydn grnrd
(M.Rzaquluzad); LPR Lpirlr salaraq
uzaa getdin; Bilib grmdiyin torpaa get
din (M.Rahim); RD (dan.) ayn stndo
khn, dar bir krp vard, stnd is mal-
qara rddindn baqa he bir tkr-filan izi
grnmrd (.fndiyev).
2. iz bax nian 1
ZAH [Arif:] Artq yetiir, anladm, izah
n hact (H.Cavid); TFSR Bu avamlqla
bel hr sz tfsir edrik (M..Sabir);
BYAN Bir almdir o, tsvir, byana s
maz (R.Rza); KOMMENTARYA, RH.
ZAH ETMK, BYAN ETMK,
TFSR ETMK, RH ETMK.
ZAHAT, FAD, MLUMAT
1. ZDHAM zdiham irli axdqca atl
kazaklarm hcumu daha da iddtlnirdi
(M.Hseyn); AXIN Mn indi zm bu
axndan ayr tsvvr etmirm (M.Hseyn);
QLBLK Byk qlblik iind rx
sara onlarn hr ikisini gzdn itirir (S.Re-
hinov); TNLK ..istiraht gnlri ox
tiinlk olur (M.Rzaquluzad); GUR, BA
SIRIQ (bax).
2. izdiham bax camaat
ZDHAMLI Yunis hyt qapsndan
hrin geni, izdihaml klrin xd (Mir yrd (S.Rhimov); GRLMK [Mindilli:]
Clal); BASIRIQ Mdnin qaps ox ba
srq idi (M.S.Ordubadi); OXADAMLI,
ZDHAM (bax).
izdivac bax nikah
ZHAR, RZ (kl.d.) (akar etm)
ZN [Hac:] Mn snin aandan iznini
alaram (.Haqverdiyev); CAZ [Fttah:]
cazni mn alaram (B.Bayramov); M-
SAD Qap telefonla mdirdn msaid
istyib syyarlar iri buraxd (mnz
minli); RSXT (kl.d., khn.) brahim
200
xann qounu pusquda idi, tfng atmaa rs
xt verilmmidi (mnzminli); YZA
(xarici lky getmk, orada yaamaq n
pasporta qeyd ediln rsmi icaz) Miss Han-
nann pasportuna Culfa jandarm polkovniki
traub viza etmidi (M.S.Ordubadi).
ZN ALMAQ, CAZ ALMAQ, ZN
STMK, RSXT ALMAQ
ZN VERMK, CAZ VERMK,
RSXT VERMK
ZNL (icazsi olan), CAZL, M
RXXS, RSXTL
ZNSZ (icazsi olmadan) [lyas:] Katib
dn izinsiz masann qarsndak krsd
yldim (M.Hseyn); BZN, Gln hft
kbr Rstm xbr verdi ki, axam mc
lisi trtib elsin v axam anasndan biizn ev
dn xb [glsin] mehmanxanaya.. (O.IIaq-
verdiyev); CAZSZ cazsiz tab trk
etmyin! (.Mmmodxanl); RSXTSZ
[Psixiatr:] Mn sizdn ox zr istyirm ki,
rsxtsiz, hm d gecnin bu vaxtnda z
aarmla qapn ab mnzil girmim
(Anar).
L ZLMK Yerd qalanlar da Mm
md byin nkrlri izlyib qlncndan ke
irirdi (mnzminli); ARXASINCA
DMK Mdd naharn qurtarb qapdan
xd. Kosa onun arxasnca diid (S.R
himov); DABANLAMAQ (addm-addm
izlmk) Yzlrl adam bir-birini dabanla-
Zrif, n .. girlmisn mni? (S.Rhimov);
TQB ETMK/ELMK [Hmid:]
Bym ancaq inqilablar tqib elyirlr?!
(H.Abbaszad); ARDINA DMK.
2. izlmk bax pusmaq
iztirab bax zab; tvi
iztirabl bax zabl; tvili
izzt bax hrmt, rf 1
izzti-nfs bax heysiyyt
izztli bax hrmtli
izztsiz bax hrmtsiz
Jal Jri
JURNALST [Elsevr:] N yax, demli,
siz d jurnalist olmaq fikrindsiniz (.Qa-
Jj smov); JURNALI (dan.) [Mina xanm:]
Jurnalya bax! lmd Mina xanm, bir d
zn qzet -jurnal elin verm! (M.bra-
jal bax eh
himov); QZET (dan.) Bu qzetilr
jokey bax minici
deyilmi ki, salb bizi blay? (M..Sabir);
julik bax 1. oru; 2. frldaq
MHRRR (khn.) [blhsn by:] ox
JURNAL [Yavr ve Mdin] shbt edir,
sevdiyim v mhrrirlrini tanmadm
radioya qulaq asr, balaca Leyla ilo oynayr, Syahtnamnin insan gldr-gldr
qzet v jurnal oxuyurdular (M.brahimov); aladan mzmununu drhal xyalmdan ke
MCMU [Clil] qzet, mcmu alb bu irdim v ixtiyarsz olaraq gzlrim yaard
fet girdi ve yemy mul oldu (S.S.Axun (M.S.Ordubadi).
dov); RSAL (khn.) Tema bir yaznn, JR [Kamil:] Mnjrinin zviym, kon-
bir mqalnin nvandr; msln, bir risa kursda itirak ed bilmrm (M.Hseynov);
lnin mvzusu yatalaq xstliyidir. Yatalaq HKM (khn.) Yalnz bir asaqqal qay
xstliyi bu risalnin tomasdr (C.Mm- daya baxrd. Bu hkm imi (mnz
modquluzad); DRG Siz ey bu dnyann minli); MNSFLR HEYT Aada,
sz drgilri; Dnyann qzeti xbrilri! meydanann yannda stn qrmz rtk
(M.Araz). salnm uzun stolun trafnda mnsiflr
jurnal bax jurnalist heyti ylmidi (.Qasmov).

201
 Kaftar
bur idi (H. Abbaszad); TEYF Oddan, sudan,

Kk dnizdn, ilandan qorxan da var; Heyula-

dn, teyfdn, xortdandan qorxan da var..
(X.Rza).
KABAB [Qmr:] Zhr, dur, kabab ha- KAFE (kiik restoran) Kafelr gezmk-
zrdr (S.S.Axundov); LK Ov tindn dn yorulub ldn dm avara adamlarn
ilik biirmk n tirli budaqlardan istiraht yeridir (C.libyov); KAZNO
ilr, ocaqlarda yaqut kimi qzaran kzlr Gedib kazinoda kef ekir ori; An da yox-
hazrlanmd (M.Rzaquluzad); TK- dur bundan xbri (M.Rahim).
KABAB. kafe-restoran bax kafeantan
1. KABNET (evd olan i ota) Mansur KAFEANTAN (aq sahsi olan resto-
kabinetin getdi (H.Abbaszad); OTAI ran) [Rstm:] O xanmlar ki, men Parisin
Muandan qaydb i otanda; Muan kafeantanlarnda grmm, sen grsn
yazanda tlsmdin sn.. (M.Araz); YAZI Mcnuna dnb biyaban drsn (.Haq-
OTAI Yaz otama, i otama; Yaylr : verdiyev); ANTAN Mn mrmd Parisin
tri iyin, gln (O. Sarvlli). grmmim zn; Enmmim o vhi,
2. KABNET (idar v mssislrd olan ln antanlarna (A.ldrm); KAFE-
i ota) [libala:] Ax borular shbtind RESTORAN.
mn de kabinetd idim (H.Abbaszad); 1. KAFR Dem bu kafir, ol mslman-
KABN Gl yl, ay ana! - Leyla z ka- dr; Hr ksin elmi var, o insandr (S..ir-
binsini gstrdi (B.Bayramov). vani); QEYR-MSLMAN Mn yazq
3. kabinet bax kabin 2 ne mddtdir ki, qeyri-mslmanlar kimi
1. KABN (minik manlarnda kiik ancaq z fikrimi kirdim, rahat, bir nv do-
otaq) ofer kabinnin qapsn ab onu lanrdm (N.Vzirov).
[Firngizi] mana dvt etdi (B.Bayramov); 2. KAFR (din inanmayan) ndi be ildir
KABNKA Man onlara atanda dayand. tamam dinim l qatmsz; Sevgili vladm
Kabinkann qaps ald (H.Abbaszad). kafir oxatmsz (M..Sabir); BAB (mc.)
2. KABN (hkumti tkil edn nazir- [eyx Nsrullah:] eyx hmd, gl gedk.
lr heyti) [Hac Smd xann] yerin Teh- Hl bu bab i ox sz danacaq (C.Mm-
ran kabinsinin mslhti il mavini Srdar mdquluzad); DNSZ [Molla Qafar:]
Rid tyin olundu (M.S.Ordubadi); KAB- Mnim mqsdim dini, islam bu dinsizlr
NET Atan kabinetd nazirdi, glm; Mnim arasnda inkiaf etmkdn ibart idi (S.Re-
ryimin naziri deyil! (N.Ksmnli). himov); GAVUR O mslmandr, gavur ola
3. kabin bax kabinet 2 bilmz, - dey Hmzt titryn dodaqlarn
kabinka bax kabin 1 diin qsd... (M.Hseyn); MRTD (s-
KABUS Bir gn bir saat olmur ki, onun y kimi d ildilir) Ayr olub indi dnnki
ryini anlalmaz, sanki gzlnilmdn ha- daylar; Adtdir, mrtdlr cnnt haraylar
radansa xb glrk bann stn alacaq (.Cavad).
bir kabus vahimsi il qorxutmasn! (M.b- KAFRLK [Molla brahim Xlil:]
rahimov); KLG (mc.) Bu qorxunc klg ..Mirz Ftli z kafirliyini iqrar etdi
ndir? Bunu bilmk mahaldr, - intiqam (.Haqverdiyev); KFR Kfr il baxdn
prisimi, yoxsa bo bir xyaldr?! (M.Rza- o rus torpa; Dhalar veribdir briyyt
quluzad); QARABASMA ndi Hmid o (M.Rahim); DNSZLK (bax).
zaman qarabasmaya nahaqdan glmli bir kaftan bax don I
uydurma kimi baxmasn etiraf etmy mc- kaftar bax 1. goren; 2. irkin
202
Kaz
1. KAIZ (mxtlif mnalarda), ARA
YI, LTZAMNAM, SND, TLQ
2. kaz bax mktub
kazlamaq bax mktublamaq
kaha bax maara
kahal bax tnbl
kahallq bax tnbllik
kahin bax uzaqgrn
1. KANAT, YER-GY
2. kainat bax dnya
KAL [Vli:] Xam at qorxulu, kal meyv
zrrli, na adam karsz olur (.Vliyev);
YETMM [Doktor:] Yetimmi bir
meyvni drmokdn mnft vzin zrr rat, dmiri, quyqazan... ve sair ox olard
ve blk d xta gl bilr (S.S.Axundov);
DYMM [Glsm:] Arvadlar dnn
ona oxlu dymmi ezgil yediriblr (X.Ha-
silova); GY {dan.) Aytn dedi: - iylk;
Eli dedi: Gy yemi (M.Rzaquluzad).
kalafa bax 1. uxur 1; 2. xarabalq 1
kalambur bax cinas
kalan bax varl
kalendar bax tqvim
kalkoqraf bax hkkak
kalkoqrafiya bax hkkaklq
kalliqraf bax xttat
kalliqrafya bax xttatlq
kam bax 1. arzu; 2. lzzt 1
kamal bax 1. elm 1; 2. al I; 3. lyaqt 1
kamall bax all
1. KAMAN rkmsn ovudan, tuta bil
mirm; Qorxma, yoxdu ld kaman, yaxn
gl (Molla Cm); KAMAN {yalnz ka
mana yay) li kmandir, Krnan - li;
alr kamanan kaman z (.Krim);
YAY Bir-birini qlnclayan kim, atla yel yet
mz yel kimi keib oma dmnin tp Ne qlm, ne varaq kaz (R.Rza).
sindn endirn kim, yay ekib oxu tulayan
kim, kmnd atb apar yhrindn dbr-
don kim... (Anar); QVS, ZNBRK
{khn.).
2. kaman bax kamana
KAMANA {musiqi alti) Kamanann
simlrindn qopan yanq havalar; ncldikc,
hr ks ondan ac bir hzz alyor (M.Mfiq);
KAMAN Mn o khn kamam yen lim
Karl
aldm; Eqiml, ilhammla bir tz cngi
aldm (.Cmil).
kaman bax kaman 1
KAML, BTKN, QSURSUZ, NQ
SANSIZ
kamil tcrbli
kanape bax divan I
kandar bax astana
kan bax quyu
KANKAN Hmidin atas kankan Murtuz
Coratda quyu qazarkn boulub lmd
(H.Abbaszad); QUYUQAZAN [Khn]
Bakda mumiyytl pekarlar: bnna, xar
(H. Sarabski); QUYUU.
kapital bax 1. pul 1; 2. srmay
kapitalist bax sermayi
KAPTALZM {tar.) ctimai-iqtisadi qu
rulu) Kapitalizm quruluunda qadnn tam
azadl mmkn deyildi (M.Arif); SR-
MAYDARLIQ {khn.) Xosrov srmay-
darlq quruluunun barmaz v son drc
urlu dmnlrindn idi (M.brahimov).
1. KAR, SAIR {qula eitmyn) [Bala
Sultan:] Mgr qulaqlarnz kardr (sar
dr')? Adama ne df sz deyrlr?
(C.Memmdquluzad).
2. kar bax i 1
3. kar bax tsir
karagln bax karl 1
KARANDA emil, qraft, pero, qaran-
da; cad edni olayd il, ka! (M..Sabir);
QLMDA Haan, haan yerd bir
qlmdan; Grb zrr boyda iartsn;
Tapb frmdim sz nqsm? (X.Rza);
QLM Masa stnd ucu qddnmi;
kargr bax fhl
kargzar bax mirz 1
kargzarhq bax mirzlik 1
karxdrmaq bax adrmaq
karxmaq bax amaq
1. KARLI, YARALI Aaclar mxtlif
dir, barl, barsz olurlar; nsanlarm yararl,
karl, karsz olurlar (M.Rahim); Bu davada
onlardan on nfrdn ox karl adam ol-
203
Karl
mudu... (Qaaq Nbi); KARAGLN
Qadir paketin birisini ad v dedi: [Bayram]
karagln adamdr (.Vliyev); YA-
RAR.
2. karl bax xeyirli
3. karl bax ibacaran
karmin bax nlik
1. KARSIZ Baasz, barsz dalar; Du-
mansz, qarsz dalar; Mn siz arxalandm;
Siz olduz karsz, dalar (Bayat); GRK
SZ Bhram mktubu bkb grksiz bir
vsiq kimi kitablarn stn tullad (.V
liyev); KARAGLMZ, LAZIMSIZ,
YARARSIZ.
2. karsz bax vecsiz
kartoqraf bax xriti
kartoqrafiya bax xritilik
KARVAN (sra il hrkt edn heyvan,
dv dstsi) Drhal Fxrddin v lddin
drhal adrlardan xb yaxnlamaqda olan
karvan istiqbal etdilr (M.S.Ordubadi);
DST Bu dst Nizamidn .. idi (M.S.Or-
dubadi); QAFL [Hac Qmbr:] Sa qu
lam arr ki, vurulan qafil senindir, kir-
dar nen alar? (N.Vzirov).
karvan bax sarban
karvanqran bax Venera
karyerist bax hrtprst, vzifprst
kasamas bax qatq
kasb bax yoxsul
kasbkarlq bax yoxsulluq
kasbla()maq bax yoxsullamaq
kasblq bax yoxsulluq
kaska bax dbilq
kassa bax nim
KASSA Cmiyytimizin nec ki, yazrs
nz kassas olacaqdr (N.Nerimanov); DAXIL
(khn.) Mahmud daxln stndki qamn
grdso, buna .. mna vermdi (M.Hseyn).
1. KASSR bi axam mktbinin sk
kizinci sinfini bitirib Soyuztransn avto
bus stansiyasnda kassir ilmy balad
(B.Bayramov); BLET SATAN.
2. KASSR, DAXILDAR (khn.), VZ-
ND AR (khn.)
kaan bax saray
204
Kef
kateqoriya bax drc 1
katib bax mirz 1; naib 1
katiblik bax mirzlik 1
katta bax kndxuda
KAZARMA (sgri hisslrin yaamas
iiiin tikili) Kazarmann klubu azna kimi
dolmudu (H.Abbaszad); QILA (khn.)
hr buraxlan qoun bu gn z qlalarna
kilmidi (M.S.Ordubadi); NZAMYY
(khn.) Nizamiyyt idarsinin, izamiyynin
v baqa hrbi mntqlrin damma pulem
yot qoyulmudu (F. Sadqzad),
kazib bax yalan
kazino bax 1. kafe; 2. kefxana; 3. qumar-
xana
keinmk bax bznmk
kel bax daz
keici bax 1. yoluxucu; 2. tri
1. KED, ARA, ARALIQ
2. keid bax br I
I keinmk bax yaamaq 3
II keinmk bax lmk
KERC (elekt.); NAQL, NQL
keirmk bax 1. taxmaq 1; 2. sndrmk
kemk bax 1. snmk; 2. girmk 1;
3. tmk 1, 2
L KEM (gn, zaman, dvr) Kemi
yyamda bizim kndlrin bu cr bir gnlk
bylri ox olard (M.Hseyn); SK O ski
airlr sylmi yalan; Mni xyal kimi
ayaa salan; O coqun dalal telin iidir
(M.Mfiq); KEN [Heydr boy:] Ah,
ken gnlr! Ken dvrlr! (M.F.Axund-
zade); KHN Khn Azrbaycann uzaq
bir bucanda; Qoca Hsn daynn alaq
komas vard (R.Rza); MAZ Ou tpikldi
azi, mzara gmd bu hal (A.aiq).
2. KEM, VVLK, SABQ (bax)
KEM ZAMAN (qram.); MAZ
(khn.)
1. KEF (xo ylnc) Yay zaman sa bula
nda fe/stndon qaydanlardan qorunmaq
tin idir (B.Bayramov); CNB (kl.d.)
Bu snklk iind bir uri; Qarq bir gu
rultu, bir ciinbi (A.aiq); DAMAQ [ah-
Kef
mar by:] Arvad al, qoy evd evdarlq etsin,
sn do kefd, domaqda ol! (S.S.Axundov);
EY Dvletlilriz, mqsdimiz ev sfadr;
Mehmanlarmz bsbtn rbabi-qinadr
(M..Sabir); EY-RT kbr ticarti
ldn buraxmd v ii ancaq ey-irt v
qumar idi (.Haqverdiyev); RT Bir evd
irt var, bir evd qumar; Bir evd gz ya,
bir evd qubar (M.Rahim); KEF-DAMAQ
Hasara alnm bu bo qbirin; ls blk
d kef-damaqdadr (N.Ksomnli); N
Qlbimizi yarpaq-yarpaq aan qzlgl kimi;
Hyat dolsun, n dolsun bu smimi ocaa
(S.Rstm); ZYQ aln, oxuyun! Biz do
uzaqdan zvqnzd itirak edrik (H.Cavid);
ZVQ-SFA [Krm:] Gl srk dnya
nn zvq-sfasm (sli Krm).
2. KEF, ARZU, HVS, MEYL
3. kef bax hval
KEFCL [Firuz:] ..canlara dyn olan
dr, Aarfi. Deyib-gln, kefcil, liaq
(Anar); HL-KEF [Mnir:] Kim bilir,
hli-kef adamdr.. (A.aiq); KEF ...Tey
mur aa hm mhur kefi, hm d nfuzlu
..cavanlardan idi (M.S.Ordubadi); LOTU
[Mdi bad:] [papa] hrgah belnik
qoysam, onda amax lotusuna oxaram
(.Hacbyov).
kefi bax kefcil
KEFXANA, KAZNO, LOTUXANA
KEFLNMK ldrdy donuzlar ..
verib vzin rab alar, iib keflnr, sonra
da qadnlara sataard (M.Hseyn); BAD-
NU OLMAQ Fatma xanm smimi xeyir
lr dilndi, ura raraq tntnli bir su dorayb qurtaranda Glqdm dynn k-
rtd badnu oldular (mnzminli);
NLNMK [Xosrov:] k, nl mrbbnin kpyn alrd (.blhesen).
nk, mehriban dostlar; Dnya mey stnd
tutmudur qrar! (S.Vurun); SRXO
OLMAQ Smd artq srxo olduunu ..
hiss etdi (.Hseynov).
kefli bax srxo
keflilik bax srxoluq
1. KEFSZ (hval pozun) rf hm
din otandan kefsiz xd (A.aiq); BDA-
Khkan
MAQ Yolu bir xeyli zaman bidamaq get
dim (C.Memmdquluzad); BKEF (dan.)
[rf hmd:] Yetim, grrm ox bikef
sn... (A.aiq); DLXOR (bax).
2. kefsiz bax xst
kefsizlmk bax xstlnmk
kefsizlik bax 1. xstlik; 2. dilxorluq
kelner bax xrkpaylayan
kepka bax papaq
KEROSN, A NEFT
kerosinka bax pilt
keiki bax gzti
keyfiyyt bax xsusiyyt 2; hadis 1
KEYFYYTL, LA, YAXI
kbin bax nikah
kbutr bax gyrin
kc bax 1. pki; 2. yri 1; 3. hct
KCAV (kemid heyvan v drd
adam trfindn aparlan irisind hkm
darlar, xanmlar v s. damaq n quru)
Kcavd xanm; Aparrlar l st; Adam
lar baxr ona; Nifrtl dst-dst (M.Ra-
him); MHML (kl.d.) Cismimdki bimar
knl halsi, guya; Bir qmzd mhmildn
aslm crsimdir (Natvan); TAXT-R-
VAN Qtib banda qiymtli dalar dzl
m qzl tac olduu halda taxt-rva iind
oturmudu (M.S.Ordubadi).
kcbin bax epgz(l)
kdr bax qm
kdrlnmk bax qmlnmk
kdrli bax qmli
kdrsiz bax qmsiz
KF (bin xrkd, mrbbd) Mn ti
fini yrd (. Vliyev); KPK Salmanov
kf bax ovuc 1
KFN, A (dan.)
kfduz bax kmi
KHKAN Knl dediklri bir asi
mandr; Onun da gni, khkan var
(M.Rahim); HACILAR YOLU O deyrdi:
Bu aaran haclarn yoludur; Yeddiqar-
da; ulduzlarn hamsndan uludur (M.Ra
205
Kkil
him); MKK YOLU [Qar] gec arala
gln kimi yatmad, ulduzlara baxd, Mkk
yolumx bir-bir ziyart etdi (Mir Clal);
SDYOLU, A YOL.
KKL (sa haqqnda) Rngbrng ge
yinmi qadnlar, uaqlar, barmaqlar xnal,
saqqallar sliq il vurulmu kiilr, birk
lri v kkillri daranb dznmi gnclr
bir-birin qarmd (mnzminli);
CIA [Zeynal] sonra fiqnin aasndan
ayrlb qulaqlarnn stn tkln sall
salarndan dn-dn a tklri grd (.M-
likzad); CIQQA Siyah zlf dal grdnd
bir qolac; Sona cqqas tk uclan qyqac
(Q.Zakir).
kkildaraq bax anapipik
KKLL, CIALI
kklikotu bax kkotu
KKOTU (ot bitkisi) Otaqdan kkotu iyi
glirdi, annudu stkanda sar kkotu ay
bulanrd (H.Abbaszad); KKLKOTU
Srin hava kklikotu tril dolu idi (.fen-
diyev).
KLAM, BAR
kl bax balaq
1. KL Buzovlarn yar maymaq, yar
il; Grnr naxra kl dbdr (O. Sar
vlli); BUA ..Meydana gzlri qzm bir
bua ve bir erkk dv xartdlar (Anar).
2. kl bax oyna
klbk bax kpnk
klf bax yumaq II
klk bax hiyl
klkbaz bax hiylgr
klkbazlq bax hiylgrlik
kl-ktr bax 1. nahamar; 2. kobud 1
klnt bax dryaz
klisa bax kils
kll bax ba 1; tp 1
kllmayallaq bax mayallaq
KLLPAA [Momi:] N danrsan
be bal, cam qayma, tut ara, erkk
tolunun kllpaasyna (H.Abbaszad);
BA-AYAQ Ya stmz r atmaa, ya
tez vergilr istmy, ya da qannlann ota
206
Knd
rb bizdn donuz ba-aya istmy glir
lr, dey onlar dnr v qsslnirdilr
(S.Rhimov).
kllsiz bax basz 1
klm bax sz
kmal bax alsz
kmbaha bax ucuz
kmcrt bax csartsiz
kmetibar bax etibarsz
kmetina bax etinasz
kmetinahq bax etinaszlq
I KMR, BORU (neft, qaz kmri)
II kmr bax toqqa
kmrbnd bax quraq 1
kmrbst bax hazr
kmrin bax tuman
kmhvsl bax hvslsiz
kmmhl bax etinasz
kmmhllik bax etinaszlq
kmsr bax sfeh, alsz
kmsr-kmsr bax axmaq-axmaq
kmsik bax xalta
kmur bax ursuz 1
kmurluq bax ursuzluq
kn bax tir I
knar bax 1. ucqar; 2. sahil; 3. qraq 1;
4. yad I
KND (yaay yeri) Knd iri, camaat
ox idi (.Veliyev); AUL (Dastanda v
Orta Asiyada knd) Homzt d bzi qonu
lar kimi he yana trpnmdi, axamst
dmnlr aula doludular (M.Hseyn);
DEH (khn.) [Alo:] Dehl Bir ey olsun, di
gl bu camaat iind sn ykdn x! (S.R-
himov); KNDSTAN [Vaqif:] Xeyr, yanl
dnz, ona dil vern; Gzil dnyada alovlar
grn; Kndistan yeridir, bli, kndistan
(S.Vurun); KY (khn.) [Sitar:] Nry
olursa, uzaq, ox uzaq, hicra bir guy, he
olmazsa kymz... (A.aiq); QRY
(khn.) [Molla:] He bir ks bu traf qry-
lrd, el d btn mahalda mnim vrql
diyim kitablann adn da bilmir (S.Rehimov);
OBA (kiik knd) Vli qaydb yerin gi
rnd obada xoruzlar ss-ss verib banla-
rdlar (.Vliyev).
 Kndxuda
KNDXUDA (klm.) (kemid knd i
lrin baxan mmur) Kndxudalar gndrib
olil ox and eyldi; Etmdi bir sud hrnd
hd-peyvnd eyldi (M.V.Vidadi); KATTA
(khn.) [Novruzsli:] Xan, and olsun sonin
bana, bizi katta ox incidir (C.Mmmd-
quluzad); KOVXA Kovxa atlanb z kn
dini apan kimi bu zayllar da atlanb bizi
apmaa baladlr (S.Rehimov).
kndirbaz bax canbaz
kndirbazlq tax canbazlq
kndistan bax knd
KNDL Kndlilr bu xeyir ii alqla
yaraq anladlar ki, Hmmtlinin ngin
dn qurtarmaq zaman hl glmmi
(S.S.Axundov); DEHQAN (khn.) Bu xu-
rular, yemeklr dehqanndr. Bilirsn; ii
ln rab deyil, al qanndr, bilirsn? (M.Ra-
him); KYL Xoca tacir, kylii ve sair;
Al-veril muldurlar (H.Cavid).
kniz bax 1. qaraba; 2. xidmti 1
KPNK (zar qanadl hrat) ik
altnda bir kiik kpnk; Db ofsrd, r yn... Qaranlq, boucu bir yaz gecsi...
pnr bipr (A.aiq); KLBK [Sitar:]
Yainki, gz ildikc, iklrl bznmi
zmrdin bir mnzar zrind atr m-
nqqper bir klbk, canl bir ik kimi
sevin-sevin, xfif-xfif, gurultularla,
ik-ik dolar (A.aiq); LLPR
(dial.) Llpr yere qondi (ADDL); PR
VAN mnlrd, seyrngahlarda, ik
lr qnlrind gizlnmi prvanlri v
arlar oyatd (M.FAxundzad).
kramt bax xeyirxahlq
krdi bax lk
kr(r) bax df
krnay bax eypur
krnay bax eypuru
krnti bax dryaz
KRPC Biz krpici krpic st qoyma
dq, lakin qeyrilrin sbbin bizim n bir
divar hrld (N.Nerimanov); AYIBALASI
(nh.) (palq krpic) ayn qurtaracanda
aybalasndan tikilmi bir bina vard (S.R
himov).
Kibr
krrat bax dflrl
KRTNKL, QAYAAPAN (mc.)
ks bax xs, insan
ksalt bax sstlk
ksb bax L glir; 2. snt
ksbkar bax muliyyt
ksbkarlq bax snt
ksmt bax rt
ksn bax iti 1
ksrli bax iti 1
ksrsiz bax kt 1
KSYN Naxann dd fikrin get
sin; Piiyin sntin iltsin; Piiy syldi!
Bir fikrim var; Ksyn tutmaa mni d
apar (R.fndiyev); LSANI, SAN
(bax).
1. KSF Dmni neftl sildiklrindn
hava arlamd. ridki bu ksif qoxu v
ar skut adam darxdrrd (.xl); AIR
Hmid .. iri girnd alaqaranlq dhlizdn
bumuna ar hava vurdu (H.Abbaszad);
BOUCU Glr b altndan Gray de
(S.Vurun).
2. KSF, TUTQUN, QLZ, QATI
3. ksif bax pinti
ksimt bax rt 1
kstan bax abald
kf bax ixtira
kaf bax ixtira
kti bax gmi
ktiban bax gmii
KTL (sykncyi olmayan stul) [H
mid] khn ktild ylib dincini alanda
Mikaylla smayl sevin-sevin hyt xd
(H.Abbaszad); TABURET(KA) [Glgzl
knarda taburetkann stnd ylib bu
lanan suya tamaa ely-ely xyala getdi...
(B.Bayramov).
KTMN Hektarynan dd bhs;
Crg durdu ktmn vurdu; Ucald afrin ssi
(Aq sd); TOXA [zim] lind alaq et
diyi yri toxan yer qoydu (A.aiq).
kzzab bax yalan
kibr bax lova
207
 Kibrit
KBRT Men kibrit kib diqqtl ona
baxdm (M.brahimov); ALIQAN Salah
alqanm yandrb iqda saatna baxd
(H.Abbaszad); SPKA (rs., dan.) kinci
strajnik tkrar spika yandraraq diqqt etdi
(S.Rhimov).
kibrli bax lova
KCK, OX BALACA, UFACIQ
kiik bax balaca
kiikyal bax azyal
kiilmk bax balacalanmaq
kif bax sifilis
KFAYTLNMK [Firngiz:] Mn
gr mlumatla kifaytlnsydim, i-gcn
bu vaxtnda, bu qdr dolama yolda mam
apmazdm (B.Bayramov); KTFA ET
MK [Rstm by:] Hr a ara bir manat
istmy haqqm var, onu dedim ki, hesabm
itirmim, ona gr 80 manat iktifa edirm
(S.S.Axundov); QANE OLMAQ Leytenant
xyalnda kapitan dinlyir, onun dlil v s
butlar il qane olmayaraq ryind kskin
likl danrd (.blhsn); QNAT-
LNMK Ataby bu mktubla da qnat-
lnmdi (M.S.Ordubadi).
KLD [ziz] qapn tlsik ab Ramizin
velosipedini dhlizin divarna sykdi v tez
kilidi balad, sanki kims onu tqib edirdi...
(H. Abbaszad); QIFIL Drdknc balaca h
ytin sol lindki mnzilin qaps bal idi.
Balaca gird qfl vurulmudu (M.brahimov).
KLDLMK (kilidl balamaq) kr
qapn cld kilidlyib hkimin arxasnca getdi
(B.Bayramov); BALAMAQ [Nvrst:]
...bir d grcksn, gldi qapn balad
(.Haqverdiyev); QIFILLAMAQ [Sftor:]
..otaqdan xr, qapn rtr, qfillayr.. (Anar).
KLDLNMK, BALANMAQ,
QIFILLANMAQ
KLDL, QIFILLI, BALI
kilo bax kiloqram
KLOQRAM (ki ls: 1000 qram)
[Bsti:] um zaman hr hektar yer yz kilo
qram azot v yz kiloqram fosfor spirik
(O.Sadq); KLO 200 kiloqram oxdur, 100
kilo elyin (Q.Xlilov).
208
Kino
KLS (xristian mbdi, ibadtyah) Pav-
lua il lsgr hamdan qabaq glib kilsnin
tinind durmular (M.S.Ordubadi); DEYR
(kl.d.) [Hseyn Xan:] ...Axrda yetidik bir
deyr, rahiblr qamdlar, deyr bo idi
(.Haqverdiyev); KLSA (khn) Kemi
dn sr var hl; Uzaqda alnr hlis zngi
(S.Vurun); MONASTIR.
1. KMSSZ [Hkim] hm malic
eldi, hm de kimssiz olann kimssi oldu
(B.Bayramov); ADAMSIZ Zavall bu kndd
z kimi qrib v adamsz idi (S.Hseyn);
QRB, BKS Qrib ldm, biks ldm,
yad ldm (M.V.Vidadi).
2. kimssiz tnha 1
KN, DAVT Onda savadl v baca
rql adamlara qar snmk bilmyn bir
davt yarand. Bu kin ona znemxsus bir
flsfy saslanrd (Y.irvan); BZ
(kl.d.) Beynimizd yox ikn bir gun sbabi-
tezad; Bu vtn vladmo ariz olub bzii
inad.. (M.O.Sabir); KDURT [Xdicy]
qar bsldiyim kdurti unutdum (M.H-
seyn); NFRT Nifrt! Qan ana taclara
nifrt! (S.Vurun); ACIQ (bax).
kinay bax 1. istehza; 2. masqara
1. KNEMATOQRAF, SNEMATOQ-
RAF (khn.) ..biz sinematoqrafa getdik, kl
baxdq (mnzminli).
2. kinematoqraf bax kinematoqrafya
KNEMATOQRAFYA (kino snti)
Dvlt milli kinematoqrajiyann inkiafna
xsusi qay gstrir (Qzetlrdn); KNO
Hl 1927-1928ci illrd Cabbarl kino s
nti il maraqlanmaa balamdr (M. Arif);
KNEMATOQRAF
KNL Gah ktly baxr, gah Sriy-
yy... Kinli baxlara gtirmyib tab; mr
edir: Susdurun, qurtarn! - dey (H.Bil-
luri); ACIQLI [hmd:] Hr ikisi acql ba
xlarla Mhrrm mini szdkdn sonra,
hmin kii dnrk: Ey, qoca eytan, kfr
danma, ban zrm! dedi (A.aiq);
HDDTL (bax).
kino bax 1. kinematoqrafya; 2. kinoteatr;
3. film
Kinofilm
kinoflm bax film
kinolent bax film
kinokil bax film
KNOTEATR (kino vermk n xsusi
bina) Yarm saatdan sonra is kinoteatrda
Dfinlr adas bdii filmi gstrilckdi
(H.Abbaszad); KNO [uann] mktb
lri, texnikumlar, teatr, kinosu, gzl sana-
torilri, istiraht evlri, bir mdni oca
var!.. (.Sadq).
kiosk bax kk 1
kiparis bax srv
kir bax irk 1
KRAY [Student:] Otaq buradam ki
ray verilir? (mnzminli); CAR (bir
eyin miiyyn mqabilind mvqqti ola
raq istifady verilmsi) Tifil ikn baxdm
aa, qaraya; Qmdn yk gtrdm mn
icary (Molla Cm); KR Hac Sultan ..
iki evindn ald kirlrin saysind rahat
lqla keinirdi (S.Hseyn).
KRAY [Xanm qulluquya:] Liza,
da.ha bundan sonra evd yalnz qaldqda da
rxmayacaq; tez kirayi z lklrindn mrmr kimii, qara mvc; Badam, ps
biz nal edck.. (mnzminli); KRA tsi han balarn? (.Cmil).
YNN Srvinazn qqrna kirayni
inlr naxvanl qzlar da goldilr (H.Ab
baszad); KR Mirz Qdir evindki
kirilrdn he birini dar xara bilm lind kitaba, bir lind yasmn; Mhm
yck (S.Hseyn); KRKE (khn.) [G
mii:] Szm yoxdur, biz kirke babayq
(M.Rzaquluzad),
kirayniin bax kirayi
kirdar bax . i 1; 2. gc; 3. sobir I;
4. davran
kirdarsz bax 1. bacarqsz; 2. sbirsiz
kir bax kiray
kiri bax kirayi
kirke bax kirayi
kirimk bax sakitlmk 1; susmaq
kirli bax irkli
KRPK Uzun kirpiklri yalara batmd
(mnzminli); PEYKAN (kl.d.) lh-
zr yay qn ux peykanndan; Vurar yxar,
tmk olmaz yanndan (Q.Zakir).
Klizma
kiran bax pudra
kiranlamaq bax pudralamaq
kiranlanmaq bax pudralanmaq
kiranl bax pudral
kis bax 1. torba; 2. portmanat; 3. cib
kisvt bax paltar
1. K [Qtib:] Sn el bilirsn ki, kii
lr yer gydn nazil olan bir mlaikdir
(M.S.Ordubadi); BAIPAPAQLI (dan.) Bir
dqiqd mhllnin btn bapapaqllarm
toplad (M.Hseyn); ERKK (khn.) Qadn
larn nnd bu gn geni bir yol var; Erkk
lrl bir srada o alar, apalar (A.aiq);
MRD nfr mrd sahibi - iynan;
bir yerd etdilr peyman (Q.Zakir).
2. kii bax r 1
kiilnmk bax 1. xoruzlanmaq; 2. kii
lnmk
KLMK (yetkinlmk), K
LNMK
kiilik bax 1. mnmlik 1; 2. igidlik;
3. qeyrt 1
KM (zm qurusu); MVC Bs
kivr bax lk 1
kit bax balina
1. KTABA (balaca nazik kitab) Bir
md asta-asta qaydr mdrsdn (B. Vahab
zad); BRORA Xeyli tr tkb axtaran
dan sonra iyirmi-otuz shiflik broradan-
zaddan bir ey tapr.. (V.Babanl); RSAL
(khn.) nki byk bir msl barsind
fikir v ryi iki risal vasitsil byan etmk
mmkn deyil idi (mnzminli).
2. kitaba bax bilet 2
KTABNAS, BBLOQRAF
KTABNASLIQ, BBLOQRA
FYA, KTABYYAT
klassifikasiya bax tsnifat
klassifikator bax tsnifat
klavi bax dil II
kley bax yapqan
klizma bax imal
209
 Knyaz Konstitusiya
KNYAZ (khn.) (vilayt hakimi) Rhima, kommersiya bax ticart
cvr edir hr dm mana bir naqolay knyaz; kommunikasiya bax 1. rabit 1; 2. nsiy
Gahi Trxan, gah Cfrqulu, gahi Xasay yt 1
knyaz (Q.Zakir); RAC (khn.) Misal n kommunist bax partiya
ngiltrni gtrlim: rqin bir ox lk KOMPAS (gmiilikd, hava nqliyya
lri ngiltr mstmlksidir, lakin ingilis tnda uzaq bir yer getmk n smt tyin
elind olan btn lklrin z sultan, pad edn cihaz) O, sa trfdn bir durbin v sol
ah, miri, racsi, mehrazsi z yerinddir trfdn balaca bir sumka asd kimi d
(M. S. Ordubadi). nd d bir balama kompas (qiblnma)
1. KOBUD Krim tk qalanda hiss edirdi sallamd (M.S.Ordubadi); QBLNMA
ki, o, Knl qar kobud hrktd olmudu (khn.) [Turab:] ..grk onda deysiniz ki,
(X.Hasilova); KL-KTR Dmiriolu dniz balq ovuna xmq, qiblnmamz
baxd ki, [Korolu] bir yekpr, kl-ktr yoxdur, yolu azmq (H.Abbaszad).
adamd.. (Korolu); KNTY [Hmid:] KOMPLEKT, DST
El knty niy cavab verirsn, qzm, z kompot bax xoab
d tz il gecsi (Anar); QABA (Xavr) Sen, KOMPOZSYA ..bu srin orijinal kom
bu qaba hrktind mqssirsn (M.H- pozisiyas, son drc bdii v bitkin ob
seyn); SRT Hsn mllim brk sbi razlar vardr (M.Mmmdov); QURULU
ls d, Paa miy hrmt etdiyindn bu Antonio ve Kleopata tamaasnn musi
df d onunla srt rftar etmdi (A.aiq). qisi d quruluun rtilik nsrlri il zn
2. KOBUD, GNQALIN (mc.% QA- gin realist slubuna mvafiq olmal idi
NACAQSIZ, QALIN (mc.), QANMAZ (C.Cfrov); TRTBAT Mktubda qeyd
olunduu kimi, hr eydn tamaann mumi
(bax)
slubu, quruluu, trtibat z tzliyi, sad
KOBUDLUQ [Muxtarn] gyk, iri gz
liyi v gzlliyi ile diqqti clb edir (M. Arif),
lrind kii zhmi, qarabuday siftind
kompozitor bax bstkar
yaraql bir srtlik, kobudluq vard (B.Bay
kompozitorluq bax bstkarlq
ramov); KNTYLK Yolda Ftulla
konkurs bax msabiq
yevi .. bu trfin camaatnn srt v knty-
KONSERT [Anaqz:] Bir axam klubda
liiynii bilirdi (1.xl); QABALIQ Yolda konsert verdik (.Vliyev); MSAMR
larla shbt etmk, yatarkon xoruldamaq (khn.) O gn axam miisamirdn xarkn
sizc qaba/qdrm? (A.aiq). Eldar biziml grb ayrld (M.Hseyn).
kol-kos bax al konspirativ bax gizli 1
I koma bax qalaq KONSTTUSYA (hr hans bir dvltin,
II koma daxma dvlt quruluunun ali qanunu) [Slim:]
kombinasiya bax fnd 1 Yoxsa Konstitusiyada hquqlarmz baqa
KOMEDYA (giilmli dram sri) Qdim baqadr? (.fndiyev); SAS QANUN
vaxtlarda komediyam yunanlar gl n [Qzl Arslann Ataby Mhmmd gn
xardrlard.. (N.Nrimanov); MZHK drdiyi mktubdan:] Qurann sas qanun g
[Aslan;] kinci hissd xalq teatrnn artist trldy bir mmlktd ruhanilri hku
lri siz Hamlet tlsi adl kiik bir mz mtin idar ilrindn uzaqladrmaq mm
hk gstrcklr (M.brahimov); DRAM kn olmaz.. (M.S.Ordubadi); QANUN-
(bax). SAS (khn.) Vermidi atam ger siz qa-
komik bax mzli 1 nuni-sasi; Bir molla kiiydi, var idi hilmi,
kommentariya bax izah hyas (M..Sabir); MRUT (tar., khn.)
kommersant bax ibaz; tacir Hmin o mrut istyn budu? (Mir Clal).
210
Konsultasiya
KONSULTASYA, MSLHT
kontinent bax qit 1
kontrakt bax mqavil
kontrol bax nzart
kontrolu bax nzarti 1
kontrolsuz bax nzartsiz
kontrolyor bax kontrolu
konvensiya bax mqavil
konvert bax zrf
kopiya bax surt 2
koppu bax totuq
korazehin bax ktbeyin
koridor bax dhliz
KORLAMAQ, XARAB ETMK/EL
MK, ZAY ETMK/ELMK
KORREKTOR (mtb., qzetd, kitabda,
jurnalda v s.-d shvlrin dzldilmsini
korrektura edn) 1927-1937ci illrd
.Vahid vvlc Azmrd korrektor, yurdu ki, bir hftydk onun [Nis xan
sonra is Kommunist qzeti redaksiyasnda
ktlvi ii kimi almdr; MSHHH zad); R GETMK [Pri:] Fqt r
(khn.) Nvbtilr v mshhihlr shif getmk asanm? (C.Cabbarl).
lri oxuyur, hr sz, hr zrf diqqt yeti
rirdilr (.Qasmov).
KORREKTORLUQ, MSHHHLK
korrupsiya bax rvtxorluq
kor bax kt 1
koralmaq bax ktlmk
koruxmaq bax saalmaq
kos bax top
kosa bax hoqqabaz 1
KOSMONAVT Kosmonavtlar uub dn
mlr geri; Uzaq gyl yaxn dost edib bizi
(M.Rahim); ASTRONAVT (AB-da v bzi
lklrd ildilir) Amerika astronavtlar
Yertraf orbitd 84 gn - 1973-c il noyab
rn 16-dan 1974-c il fevraln 8-dk qalm
lar (Qzetlrdn).
KOSMONAVTKA, ASTRONAVTKA
kovxa bax kndxuda, yasavul
kb bax haiy
KB Amma kb tayfalar arasnda
..qudalq vzin nianbazlq adti vardr
(R.fndiyev); BDV [xtiyar:] Olum,
mdni almi nifrtl buraxdn; Gldin u
cedlsiz, bdvi alm xdn (H.Cavid);
Khl
LL Xo kemdi il lly, dehqane,
n borcum? (M..Sabir); ELAT [Soltan:]
oxdan buralara elat glmdiyi n kklik
oxalb (.fndiyev); KR (mc.)
Krn sahili krilrin drgsin evril
midi (.xl); OBA Hr il bu zaman yolun
otklrino qdor adrlar, obalar drmi
(Mir Clal).
kri bax 1. trkm; 2. kb
1. KMK (kb baqa yer getmk)
Sabahs gn Aca xanm anas il hr
kd (S.S.Axundov); DAINMAQ Student
xanmla vidalaaraq iki gndn sonra da
nacam bildirdi (mnzminli); YII
MAQ Bir hftdn sonra eitdim ki, Xey
ransann talan verib, yb gedib ran v
tnin (C.Mmmdquluzad).
2. KMK [Vzir:] [Xan] ..mn bu
mn] kmk tdarkn gr! (M.F.Axund-
3. kmk bax lmk
1. KRMK [Snm:] Qz ki, dingil
ddi, grk krsn getsin (M.brahimov);
R VERMK [Srvr:] Yox, men eyl
mirm. Rstm by Glnaz zgsin r
verir (.Hacbyov).
2. KRMK, SURTN IXAR
MAQ, ZNDN YAZMAQ
1. KHN (mxtlif mnalarda) Yalnz
mnim sevgilimin mahnsn dinlyir; Bu
yerlrd khn hyat can kiir, inlyir
(A.ldnm); SK [Uaqlar:] Hey sn, hey
ski dnya, tslim ol! Sen qar yr var
(M.Mfq); QDM (mc.) [Hac Murad:]
Mhrrm boy, ..qdim dostunuzu yadnza
saldnz (S.S.Axundov); QDM [Davud:]
Xarab olan qdimi saatm dkana dzlt
my gtirmim (H.Abbaszad).
2. khn bax nimda
3. khn bax sabiq
4. khn bax arxaik
5. khn bax boyat
khl bax maara
211
 Kk
I KK (bdnc tli) Bax, o kk olan
Aslanzade il bir yerd ilyirdi (H.Abbas
zad); CANTIRAQ (dial.) Pota kii gor
aacna balanm xnay, kk qoyunu ab
gtidib Covanninin ayaqlan altnda yer
yxd, erkyi ksmk n rahatlad, byr
dn xan cartraq bir olan ona kmk eldi
(H.Abbaszad); DIBIRLLK (dial.)
Dbrllk adam brk qamaz (ADDL);
DOLUN Katibnin dolun v mal bal
drlar, dzgn ndam, oynaq yerii onun
[Xlfin] xouna gldi (Y.irvan); DOLU
BDNL [Qara olan] ...kooperativ dka
nnn eik divarna syknmi qsaboylu,
dolubdnli, khn pencyinin d iki ye
rindn yrtlm qoca bir kiini gstrdi
(M.Hseyn); DOLUVCUD(LU) Xndns-
tan bylrinin alls, yals, savadls say
lan bu doluvcud, ortaboy, ya llini haq
lam Mmmodbar boy soyuqqanl din
lndi... (. Vliyev); POTA Kii yilib iyni
stndn dalca gln pota olan gsterdi
(H.Abbaszad); MAN [Msm] alaq-
boylu iman bir qadn idi... (X.IIasilova);
TOSQUN Hmid lngr vura-vura yeriyn
tosqun bir kiini saxlad (H.Abbaszad);
TUMBUL Sonra Gl yyrb gldi.
Balaca, tumbul qollan il Aslann qlarna
sarld (C.Cabbarl); YOUN Bu zaman
Xasayn anas Badam gldi. Bu youn kii
gzlri il ona iar etdis, qadn bart kimi
ald (A.aiq);
II KK Balqabaq, uundur, kk, qarpz,
yemi; Yd torbasna, dymi, dymmi
(R.Rza); YERKK.
III kk bax ri
kk bax qoal
KKLMK [Firngiz:] Yamanca k
klirsn, Muxtar.. (B.Bayramov); T-
CANA GLMK Qaydb glnd qz
hm t-cana glmidi, hm do o qdr
utancaq olmudu ki, sz deynd qzarrd
(.Vliyev); TLNMK [Qz] arada o
biri otaa keib zn d baxd. tlnmi
iynini, qabanq sinsini grnd tccb etdi
(t.xl); ML GLMK [Badam:] No
212
Kmk
danrsan, a kii, infarkt keirmmisn?!
Snin ml glmyin n mn bacardm
elyirm ki, gmrahlaasan (H.Abbaszad);
GBK BALAMAQ (fr.v.) Ya salb,
balayb cml gbk (S..irvani);
MK (mc.) (ox kklmk) [Xac Firuz:]
Amma bunlar yeyib iirlr (.I laqverdiyev);
YALANMAQ (mc., dan.) ..bir ct erkk
o qdr yalanmd ki, quyruqlarn kib
apara bilmirdi (.Vliyev).
1. kks bax d 1
2. kks bax rk
KKSZ (kkii olmayan bitki, aac v s.)
Kksz aac becrmkmi olar? (N.Nri-
manov); RSZ [Kazm:] Srdar risiz
aac kimi yer srildi (M.brahimov).
kl bax qul I 1
kllik bax 1. qulluq I; 2. sart 1
L KLG Yen o ba olayd sevdalar
lksind; O syd klgsind; nci qumlar
stnd yen verib ba-baa; Y ay vurardq
baa (M.Mfiq); KLGLK Bu arxlar
atan mn; Suyu suya qatan men; Klglik
yada qald; Gn altnda yatan mn (Bayat);
SAY (kl.d.) Gn tlu etmi fqdn, arizi
n ay, bax; tri-mikini salb xurid zr
say (Heyran xanm).
2. klg bax kabus, xyal 1
klglik bax klg 1
KMB (rk nv) Grk bir kmb
d yeyim gedim! (N.Vzirov); QALAC
[Aytmiz:] He bilirsiniz, dava vaxt insanlar
bir para rkdn tr, bir loma qara qa
lacdan tr ne sift drdlr (.Qa-
smov).
KMK (mxtlif mnalarda) [Hcr
xanm:] Dorudur, orada gizli olmamn
sirrini gelmiom sno ab sylym v sn
dn kmk istym (S.S.Axundov); AMAN
...Hr zaman igidlri xofa salan gzlri indi
Paa xana xumar-xumar baxb ondan aman
gzlyir (S.S.Axundov); ARXA (nc., dan.)
Demiriolu da sznn stnd durdu, dli
lrl dostlab Korolunun arxas, kmyi
oldu (Korolu); HARAY (dan.) [hmd:]
Kmki Kk
lac bunlar qrmaqdr, yoxsa divandan biz 2. kpmk bax kpmk 1
haray atmaz (N.Vzirov); HYAN Ca 1. KPMK, KPRMK, KP
malla nianls Mahiry hyan olma MK, QABARMAQ, MK (bax)
ondan xahi etdi (Y.irvan); MDAD O ba 2. kpmk bax acmaq II
xlarda rpnan ryim; Dilyir gzlrin 3. kpmk bax yatmaq 1
dn hey imdad (A.aiq); MDD [Dli 1. KPK (su zrind olan qabarq)
Qr:] Vay, - dedi! Mdd! - Dd, krm Gminin bumu sularn hamar aynasn par
el, Allah eqin qapn a xm (Anar); alaya-paralaya irlildikc arxasnda
DRK (mc.), NCAM. uzun, riyib yaylan kpk zola qoyurdu
1. KMK [Cahangir by:] Hrgah o (H.Abbaszad); HBAB (kl.d.) Qm dal
vd eldiyi mbllri verms, ba st, as hcuma ken dmd qlbimd; e-
men d siz kmki (N.Vzirov); DADRS mim knarna yan bir hbab bax!
(kl.d.) Mktb, snt artd hvsim; (A.aiq).
Kimssizdim, yox idi dadrsim (.Vahid); 2. kpk bax kf
DSTGR (khn.) Deyirlr ki, cmi fq- KPKLNMK lallr qayalardan
ranm dstgiridir (.Haqverdiyev); M- zaa gurlayb axr, kpklnir (M.Ibra-
DD Hlim xala ..vrt qonulanndan himov); KPRMK [Nebi:] Baxrdq
zn mddi arard (C.Mmmdqulu- kpiiriib axan sulara (S.Rstm),
zad); MDDKAR (khn.) A ocuq, get, kpkotu bax oan
sen haqq yar olsun; Cml halnda mdd- kprmk bax 1. kpmk 1; 2. kpk
kar olsun (A.Shht); YAVR (kl.d.) Dil- lnmk; 3. hiddtlnmk
dadelerin dadrsi, yavri snsn (Q.Zakir). KRFZ (gmilrin dayanaca n
2. KMK [Cahangir by:] ..Ba st, miinasib yer) Qara dnizin da boyda da
mn de siz kmki (N.Vzirov); LALTI lar sahil glir, Novorossiysk krfzindki
[Nrgiz:] Snin laltn z iini yax bilir gmi snacann da hasarna toxunub
(M.brahimov); QUYRUQ (mc.) [Zalxa:] paralanrd (R.Rza); BUXTA [Mansur]
Sn Salmanov da onunla [Musa il] lbir mhccr syknib buxtaya tamaa eldi
sn, sn Krmov da onlarn quyruusan (H.Abbaszad); LMAN Nukusda meydan
(S.Rehman); MAVN (bax). as bizim polad qularn; Qumlarn drya
knty bax kobud 1 snda bir limana bnzyir (S.Rstm).
kntylk bax kobudluq krp bax aa
knl bax 1. rk; 2. hvs krplik bax uaqlq 1
knlaan bax rkaan KRP Qadn bu szlrdn sonra vidala
KNLL [Knl:] Mn olduum ra b yelkndn krpy xd (M.S.Ordubadi);
yonlarda camaat cbhy knll kmk CSR Gemi cisri altndan zb kedi..
elyir (X.Hasilova); QEYR-MCBUR, (M.S.Ordubadi).
Z XOU L. KK [Tural:] Dvcn bymsn,
KNLSZ ..Arvad sustalm halda, k kkc aln yox (Anar); DV BALASI
nlsz ayaa qalxr (H.Abbaszad); XAH- svernin Bazel hrindki zoparkda a
NAXAH Qocaxahi-naxahi xmd qapya.. dv balas doulmudur. Kek dnyaya
(C.Mmmdquluzad); STMDN, glrkn ox zif idi (Qzetlrdn).
HVSSZ (bax), RKSZ, 1. KK Bhmn bayaq institutun tinin
kpk bax it dki kkdn ald v ev glnd avto
1. KPMK, SIZANAQ ML busda oxuduu dman qzetini ad, ara
GLMK sna zm, aftal yd ki, Qni kiigil apar
213
 Kk Km
sn (H.Abbaszad); BUDKA {dan.) Ban KK stifad elyib bel bir yaramaz
ayandak meydanada bir budka qoyulub, dan; Atmdlar knara kk kimi bir azdan
orada hr nv rk srinldn iki, sd, qatq (M.Rahim); NK (meh) tin niyi it olar
v sair satrdlar (.Haqverdiyev); KOSK (ADDL); T BALASI.
Adamlar qzet kiosku qarsnda dayanblar, KKLMK Qssab Balakiinin
su iir, papiros alr, trolleybus gzlyirlr qanc bu axam kklmidi... mn
(Anar). zminli); DOMAQ (bax) 1
2. kk bax imart kklnmk bax yaltaqlanmaq
3. kk bax talvar kdurt bax 1. qm; 2. kin
ktklmk bax dymk 1 kdurtli bax qmli
kvdn bax sfeh kfr bax allahszlq; kafirlik, dinsizlik
kvkb bax ulduz kfran bax nankorluq
ky bax knd kkrmk bax comaq 1
kyl bax kndli klah bax papaq
KRAXMAL, NASTA klba bax bdbxt
KRAXMALLAMAQ, NASTALA- klb bax daxma
MAQ kl bax filiz
KRAXMALLI, NASTALI
klk bax yel I
KRESLO (qoltuqlu stul) O, yann kreslo KLKL, YELL
suna mhkm basaraq yerini daha da mh
klktutmaz bax dalda 1
kmlndirib kabinetin gz gzdirdi (.Qa-
klft bax 1. ail; 2. arvad 1
smov); KRS Ziyaft mclisinin yuxar
kll bax 1. btv; 2. btn 1
banda bo krs qoyulmudu (M.S.Or
klli bax saysz-hesabsz
dubadi); SANDALYA/SNDL (khn.)
KLLYYAT (air v yaznn sr
...Adti zr mni dal-dal aparb qoltuqlu
lrinin toplusu) Kohrizli kndinin tsrrfat
sandalyaya oturtdu (M.S.Ordubadi),
krovat bax arpay msllri haqqnda Hmid xanma yazl
kruon bax iki m bir sra mktublar klliyyata salnmdr
kudu bax balqabaq (.Mirhmdov); DVAN [Vaqif:] El,
kuh bax da 11 gec-gndz sn gtirn kitablara baxr,
kukla bax glincik airlrin divan il vaxt keirirm (mn
kuplet bax 1. bnd II; 2. meyxana II zminli).
kustar bax sntkar 1 klrngi bax boz 1
kutlamaq bax ymaq KLNG (yer qazmaq n alt) Bellri,
kutlamaq bax ymaq 1 klnglri gtrk, manlar tapaq, mlli
kut bax topa mimizin dediyi Tbrizi yaradaq (M.bra-
kutlamaq bax ymaq I himov); QAZMADSR lisa yarzarafat,
kuz bax bardaq yan ehtiyatla hrlnib qazmadiisr, bel, balta,
kbar bax zadgan krki, miar v qeyri karast toplanm anbara
K [Fxri:] Axamnz xeyir, kd girdi (S.Rhimov); T (kl.d.) Naxuni-
iqlar kedi, dedim tinlik ekrsiniz qmli bizi Ferhad nisbt etmyin; Kim,
(.Babayeva); SOQAQ (arx.) Srt, soyuq yxar bir gnd yz min Bistunu timiz
bir q gecsi... Sma byaz, yer byaz; (S..irvani); DSR (dial).
Uuldayan klklrl sarslmada soqaqlar km bax barama
(M.Mfiq). km bax barama
214
Kttmdar
kmdar bax barama
KNC Uaq bir kncd boynunu burub
oturmudu (M.brahimov); BUCAQ [Qhr
man:] ndi menim d fikrim dr ki, bu
caqda bir arvad oturmudu, qucanda bir
qundaq var idi (M.F.Axundzad); GU
Beyrk zindann bir gusin qslb uzan
md (Anar); ZAVY Danmamaq zavi-
yd oturub Allah armaqdr (C.Mmmd-
quluzad).
kp bax bosti
kpgirn bax sehrbaz
I kr bax 1. alaan; 2. hay-ky
II kr bax tnbl
I krk bax bel I
II krk bax arxa 1
krkn bax yezn
krnu bax tzim
krreyi-rz bax dnya
1. KRS {yncaqda nitq sylmk
n hndr yer) Ona krsy sin grdi;
Danmad, susdu bir dem; atb qara qa
larn, fikr getdi o bir anlq (S.Vurun);
TRBUNA O su verdilr, xahi edib uca
yer, tribunaya xartdlar (Mir Clal).
2. krs bax stul
3. krs bax kreslo
KSDRMK Syldi: - Camaat, ks
drdk sizi (H.K.Sanl); NCTMK
...Mollan zmzdn incitmiik (C.Mem-
mdquluzado).
ksyn bax dymdr
kskn bax incik
ksknlk bax inciklik
KSMK Gnd yz al eylyn qlbi
qaradan ksmm (M.P.Vaqif); NCMK
Neylmim inciyibsn; Yen ey glbdn,
mndn? (Q.Zakir); QLB SINMAQ Ql
bin snmasn, nigaran da qalma (M.S.Ordu
badi).
kstax bax trbiysiz 2
kstaxlq bax trbiysizlik
Kvartal
1. KT (iti olmayan) [Qulu:] Bu el kt
dr ki, he yer d qazmaz (S.S.Axundov);
KSRSZ [Ana:] Dnb olar ksrsiz
dmir paras (M.brahimov); KOR (dial.)
Derik ki, balta kordu, ksmir aac (ADDL);
KSMYN.
2. kt bax ktbeyin
ktba bax ktbeyin
KTBEYN [Clil:] Haandan bri ayr-
ayr ktbeyin idar v tsrrfat balarnn
leyhin danmaq hkumt leyhin xmaq
olub? (H.Abbaszad); DANABA (mc.)
lri yad, qoymayn! Lap danabad qoy
mayn! (M..Sabir); KORAZEHN [Qn
dab:] Riyaziyyatda mndn d korazehin idi
(B.Bayramov); KT [Mtebrov:] Sn n
qeder kt adamsan, i? (M.Hseyn); MAL-
BA {nc.) [krlinski:] Alov, yandm,
sn d bir sz de, ay malba (M.brahimov);
YELBEYN [amxal:] Sizin oluvuz, ma
allah, aspirantdr, klldir, mnimki \ap yel
beyinin biridir (Anar); BAIBO, KTBA,
ktl bax camaat, xalq 1
KTLMK {itiliyini itirmk) Ne
vaxtd ki, Gvhr qiymkei iltmirdi, qiy-
meke yaman ktlmidi (H.Seyidbyli);
KORALAMAQ Koralan baltan hr alt
m-yetmi metrdn bir xarmaq lazm gldi
(M.Hseyn).
KTM (balq) [kinci bakl:] Tzc bir
araba ktm bal bazarn ortasnda saxla
yb satrdlar ki, camaat da ox irin alrd
(C.Mmmdquluzad); ZYAD Balqlarn
mxtlif nvlri v adlan var: ziyad (ktm);
apaq (le); ki (sazan)... (Azrbaycan
folkloru antologiyas),
ky bax hay-ky
ky bax hay-ky
ky-klk bax hay-ky
ky-klki bax hay-ky
kvadrat bax drdknc(l)
kvartal bax 1. rb; 2. polis 1
215
Qaba
Qq
qaba bax 1. kobud; 2. qanacaqsz, md
niyytsiz
qabaqgrn bax trqqiprvr, uzaqg
rn
I qabaq bax balqabaq
II qabaq bax 1. ewl 1; 2. n; 3. z
qabaqca bax vvlc
qabaqcadan bax vvlcdn
1. QABAQCIL ..Kndimizin bugnk
qabaqcl adamlarnn ryini dyndrn
bu ehtirasl duyular mqddsdir (M.bra
himov); MTRQQ Orduda mtrqqi
zabitlr dstsi bir sra mvffqiyytsizlik
lr urayb.. (M.brahimov); TRQQ
PRVR (bax).
2. QABAQCIL, N FAL, N
URLU
qabaqdan bax vvldn
QABAQ-QABAA (iki nfrin bir-biri
nin qarsnda olmas) O biri nmayndlri
oturmaa dvt etdi, z d glib Pri xala
il qabaq-qabaa yldi (M.brahimov);
QABAQ-QARI Gll ..qoluirmkli ol
duu halda, olu il qabaq-qar durub da
nrd (.blhsn); QABAQ-QNR qamaq) [Knl:] Emin vvl saa qad,
[Aytmiz:] hrd ox fikirldim, ox g
tr-qoy eldim ki, sn ryimi aam, sninl
qabaq-qnr oturub danam (.Qasmov);
RUBRU (kl.d.) Dn meniml rubru
buldu nigar, oldu rqib.. (Xtayi); ZBARI
Gl ikimiz shbt edk; Duraq zbar, bx
tvr (Aq Vli Miskinli); ZBZ (bax).
qabaq-qar bax qabaq-qabaa
qabaq-qnr bax qabaq-qabaa, zbz
QABAN (vhi donuz) Knddn ..araba
gtirib, qabann cmdyini iin yb, zm
d stnd yola ddm (.Haqverdiyev);
LDONUZU [Alo:] Bu da lap ldonuzu
kimi tk gtirmi imi (S.Rhimov).
QABAR [Aytmiz:] styirm z ryimi
yeyim. llrimin qabar hesabna qazandm
216
Qamaq
halal ryi! (.Qasmov); DYNK
[Alo:] Cann n qocalqdan el zhlm
gedir ki, ad tutulanda deysn ayamn
dynyini tapdalayrlar (S.Rhimov); PN,
qabarq bax domba
I QABARMAQ, QABAR OLMAQ
II1. QABARMAQ, QALXMAQ, YK
SLMK
2. qabarmaq bax rprmk
3. qabarmaq bax acqlanmaq 1
qabil bax istedadl, zkal
qabiliyyt bax 1. istedad; 2. lyaqt 1;
3. bacarq
qabiliyytli bax 1. istedadl; 2. lyaqtli
1; 3. bacarql
qabiliyytsiz bax 1. istedadsz; 2. lya
qtsiz; 3. qanacaqsz
qabyalayan bax yaltaq
I qac bax dmn 1
II qac bax arx
qacnmaq bax grnmk
qaaq bax soyunu
qaaqlq bax soyunuluq
qaaraqlanmaq bax qamaq 1
qamaq bax tmk 1
1. QAMAQ [Tarverdi:] Bar qam,
blk evi yxlm tfngi mn dzldib atd
(M.F.Axundzad); CUMMAQ (dan. birdn
ardnca cumdum (S.Qdirzad); DABAN
ALMAQ (fr.v.) Daban ald mxalifin qounu
(M.Rahim); DABANINA TPRMK
(fr.v.), KLMK [Vzir:] Gedib hmin
ah tnblini alovdan xarrlar, o birisi g
rr ki, bu xna o biri xnadan deyil, durub
dabanna tiipiiriir, birba kilir (S.Rhimov);
DIZIXMAQ (dan.) [Balaxanm:] Bu sian-
piik padahna bax sn allah, mn eqnam
oxuyur, dzx buradan, aqqal, mindirm meni
cin atna (Anar); GTRLMK (siirtl
qamaq) Qabaqca atlan bir qeder qaaraq
dayanr, o birisi glib atdqda yenidn g
trlrd (.fndiyev); SVQULUYA
DM VERMK (fr.v.) blis d bundan isti
fad edib, quyruunu qsm, yavaca sivi-
Qamaq Qalxan
quluya dm verdi (.Haqverdiyev); SV- kii.. (.Haqverdiyev); ZNN (bzn
MK (xlvti qamaq) Bu fikirl [Mt- znn xeyla kimi d ilnir) Camaat yer
berov] kabinetinin dal qapsndan siviib, eyldilr, znnlr glib oturdular (Aq
evin yolland.. (M.Hseyn); SRMK lsgr).
(mc.) [Talbov:] Sn mumla! Sn d sr.. 2. qadn bax arvad 1
(Y.irvan); VAZIMAQ (dial.) [Rstm by:] qafa bax ba 1
liqlncl, qabamdan dovan taz qaba qafasz bax basz 1
ndan qaan kimi vazyrd (N.Vozirov); qafil bax karvan
YYRMK [Knl:] Men qollarm ge I qaa bax qarda
ni aaraq yyrdm, ona yetmy can at II qaa bax dimdik I
dm (S.Qodirzado); QAARAQLANMAQ, QAAYI (zool.) (dniz quu) Gy dni
QOPARAQLANMAQ. zim, lplrin qatar-qatar; Yoxsa qanad a-
2. QAMAQ (sgrlikdn v ya vzif- lb ken qaaylardr? (R.Rza); MARTI/
dn) [Vzir:] Ordudan dalb qaan da ox- MARTI QUU Dalalardan bac alram, zi-
dur (S. Vurun); FRARLK ETMK/ zim, mn ba ynd; Mart kimi yksli-
ELMK [Molla Sadq:] Bylr do mn rm frtnalar gbyind (A.aiq).
deyn glmilr, rit do bunu mr edib, qahal bax al II
hifz bdni vacib buyurmu, bla glmmi, qaxotu bax dazotu
frari et demi (S.S. Axundov); DEZERTR- qaillik bax inam
LK ETMK. qaim bax mhkm 1
QADA, BLA Qoaqdan olubsan, qoaq qaqqa bax irni
lglan; Qadadan, bladan qaaq lglan qaqqana bax gl
(Xst Qasm); DRD Drd gedr, yeri bo 1. QALA Hava iqlandqca Girdman qa
qalmaz (Ata. sz); DRD-BLA [Mila lasnn mhtm brclri aydn grnmy
xala:] Allah sni biz qulluqu yox ey, drd- balayrd (M.Hseyn); FORT.
bla gndrib (.Qasmov); QADA-BALA 2. qala bax hbsxana
Qab snmas el arasnda qada-balann izale 3. qala bax hr
olmas mnasnda tfsir olunur (mnz qalac bax kmb
minli); FLAKT, MSBT. qalaan bax qanqal
qada-bala bax qada QALAQ, KOMA, TOPA, YIIN (bir
QADAAN (icaz verilmyn bir ey) yer qalanm ey)
[Qumru:] Hans heyvanlar, qular haan qalan bax cehiz
ovlamaq olar. Bzilrini mumiyytl ov qalantereya bax xrdavat
lamaq qadaandr.. (Anar); YASAQ iranda qaldrm bax ski
qaaq keirilmi ayn satlmas yasaq idi QALDIRMAQ (mxtlif mnalarda) At
(C .Mmmdquluzad). qabaq llrini qaldrd v az qald noxtan
QADALI [Qazan xan:] A z qaral, ba Krblay Tasnn lindn qoparsn (C.Mm-
qadal; Xatmlan, oul-ua n dey dustaq mdquluzad); DKLTMK lrf ya
etdin! (M.Rzaquluzad); BLALI O air xnlad, Mmiin iynindn tutub ayaq st
mdh edir min bir glzar; Blal aiqi, sev dikltdi (B.Bayramov); QALXIZMAQ At
dal yar (S.Vurun). ban qalxzb kildi bir trf (C.Mem-
1. QADIN Ayrm qz iman bir qadn idi medquluzad); QOVZAMAQ Bam qov-
(A.aiq); ARVAD [Qulu Allahyara:] Arvad zayb yan-yrm baxdm (mnzminli).
xeyla il n iiniz var? (Mir Clal); QALXAN Cavanir qabandak olana
VRT Zalda ox adam var idi: vrt, uaq, mhkm bir zrb endirrk, onun qalxann
217
 Qalxnmaq
yarya bld (M.Hseyn); SPR ..Kskin
qlnca qar, baa el sipr olmaz (.Nzmi).
qalxnmaq bax qalxmaq 1
qalxzmaq bax qaldrmaq
1. QALXMAQ Hmz bir-iki saat istira
ht edib qalxd (.Qasmov); DKLMK
Hmz pullar ydrb dikldi.. (.Qa-
smov); DKLNMK [eyx Nsrullah]
..birdn diklnib rr (C.Mmmdqulu-
zad); QALXINMAQ Birdn rus qz ye
rindn qalxnd (.Mommdxanl); AYAA
DURMAQ.
2. QALXMAQ, DIRMAMAQ, YU
XARI QALXMAQ
3. qalxmaq bax saalmaq
4. qalxmaq bax ucalmaq
1. QALIN (mxtlif mnalarda) Sbrinin
qaln dodaqlarna nisbtn ox yaraql g
rnn inci dilri yen parldayrd (M.H
seyn); YOUN [ahin] cavab gzlmdn
z mannn arxasndak youn zncirin bir
ucunu Volqann qabandak qarmaa ili
dirdi (B.Bayramov).
2. qaln bax kobud 1
3. qaln bax sx 1
qalnlamaq bax 1. younlamaq 2; 2. sx
lamaq
QALB {qlb alm, zfr ala) Qanad HL-MRFT Lefz edirsn ifad m
ad fqlrd qalib Vtn bayra (.Ce- nan; Srf edr hli-mrift an (S..irvani);
mil); MZFFR {tni.) Mzffr ordu
muz her gn dnizlr, dalar adqca; Yerin
qlbind tufanlar, tlatmlr qopub alar
(S. Vurun),
qalibiyyt bax qlb
qall bax 1. ltaq; 2. davakar
qalmaqal bax ss-ky; dava-ava; hay-
ky
qalmaqal bax davakar
qalmaqall bax cncl
QALSTUK Hmid qalstukunu taxb, pen
cyini geydi.. (H.Abbaszad); BOYUNBAI
{kh.) [Musann nvsi] ..a kynyinin
stndn qara ipk boyunbasn balad
(Qantmir).
qamadrmaq bax xirltmk
218
--------------------- --------------Qanacaqsz
qamamaq bax xirlnmek
qam bax allaq
qamlamaq bax allaqlamaq
qamt bax L boy I; 2. bel II 1
qamtli bax boy-buxunlu
qam bax qar
qamus bax ensiklopediya
QAN Maraln keib gldiyi yerd sar
yarpaqlar zrind qan damlalar ilnirdi
(M.Hseyn); XUN {kl.d.) mri-bari il
onda prdyi-prxun idik; Qetreyi-naiz
idik, md uyumu xun idik (Xtayi).
1. QANACAQ [Hmz:] Adamda grk
qanacaq ola (.Qasmov); DB dbin
ox olsa, nfsin d gdk; Sevck el sni
bir el olu tk (Aq hmd); MRFT
Olmu vtn qnud lyali-cehalt; Zl
mt qar mriftim mahtabdr (M.Hadi);
NZAKT [bdlli by:] nsann nzakti
sil-zatnda olmaldr (C.Cabbarl); TR
BY {bax).
2. qanacaq bax dnc
QANACAQLI [Ham:] Ttil komitsi
sni qanacaql bir fhl hesab eldiyin gr
bu cr byk bir ii d sn taprb (M.H
seyn); DBL [Hac Nsir:] Nurddin
dbli, trbiyli uaqdr (S.S.Axundov);
MRFTL Mriftli hr ks bir cr anla
yr, dey ahin ban bulayb uzaqlad
(B.Bayramov); NZAKTL, TRB
YL [Bala:] ..Halbuki siz deyirsiniz ki, o
trbiylidir, nzaktlidir (C.Cabbarl).
QANACAQSIZ {qanaca olmayan)
Bunlarn zlri qanacaqsz, vladlar daha da
pis (mnzminli); BMRFT nsana
erfbx fqt elm hnrdir; Bimrift
adm can yox xk crdir (M.Hadi);
DBSZ dbi dbsizdn yrn (Ata.
sz); QABA Felder ox uzunu, lala,
hm d qaba bir adam idi (M.Hseyn);
MRFTSZ, QABLYYTSZ Qoyma
sinm st eqin gzlrin; Qabiliyytsiz,
mriftsiz qzlarn; Yz bir drdmnd dul
Qanad
ola bilmz (Aq lsgr); NTZAMSIZ,
NZAKTSZ, YEKBA (mc., dan.)
1. QANAD (qularda v cclrd) Duy
dum ksmidilr, barm qanad; Ksilrs
uan quun qanad (M.Rahim); PR (kl.d.
ox vaxt bal pr") Dydkc qoca qar idi, anlamaz (Q.Zakir); DLBLMZ
tal; Qvvt alr bal pri (S.Vurun).
2. qanad bax pr I
3. qanad bax budaq
qanadlanmaq bax umaq I
QANBAHASI, DY (khn.) (cza ver
mk vzin qanbahas verib gnahdan t
mizlnm) Hkimlrin glir mnblrindn
birisi d rblr vaxtndan qalan diy, yni
qanbahas mslsidir (M.S.Ordubadi).
qandal bax buxov
qandalaq bax qandal
qandalaqlamaq bax qandallamaq
qandalaql bax qandall
qandallamaq bax buxovlamaq
qandall bax buxovlu
qandrmaq bax anlatmaq
qaneedici bax qnatbx
qanqara bax prt
qanqaralq bax prtlik
QANIRMAQ Qvvtli bir kndli onun
[Smdin] sa bilyini qanrd, xncri dar
tb lindn ald (M.Hseyn); BURMAQ
Gdlr Qdim daynn qollarn burdular
(S.Rohimov); QARMAQ Htta utanmadan
boylu qadnn; Qollarn qarb, gzdi polislr
(M.Rahim).
qansoyuq bax adamayovumaz
qanin bax zalm
QANQAL (bot.) {alaq bitkisi) [Biqm:]
Ad dara-dara salma, Tergldi. lbt bu
kiinin olu qanqala yax blddir d (Anar);
QALAAN {arx.) [Ek] yedi qalan,
gldi sald peyin; Ki, iyindn tutuldu ba
beyin (S..irvani).
qanl bax 1. dmn 1; 2. cani
qanlbaq bax dmn 1
qanlqaaq bax dmn 1
qanllq bax davt
qanmaq bax anlamaq
Qanunsuz
QANMAZ {burada qaacaqsz, dardii-
iincli mnasnda) [Talbov:] Qanmaz d
ylk, a yolda, savadmz da var, oxuyub
baa drk! (Y.irvan); ANLAMAZ Zr-
bani-terz etdilr diraz; Syldilr: Bu n
[Dilbr:] Nu, nu, yax dizinizi qoyun, n
qdr dilbilmzsiniz (C.Cabbarl); EK
{mc., dan.) [Qulu:] Grsn, dnyada m
nim kimi d ek adam olarm? (N. Vezirov);
GNQALIN {mc., dan.) Gr yekba,
gnqaln axmaq, maln n gn salb? (Mir
Clal); HEYVR {dial.) Heyvrnin s
sindn rkb otlamaz heyvan; Deyib, onu
omaqla hdldi uzaqdan (M.Rahim);
YEKBA {mc., dan.) Sn yeri gldikd
qamla, air; Duyusuz, yaramaz, yekba
lar (M.Rahim); ZIRI Mmmd grd ki,
oban zrnn biridi, he qanmr (Mqm
ah); ZIRRAMA {dan.) Dey bilmirdilr
ki, zrrama, axmaqdr, yoxsa bic tlknn
nvsidir (M.brahimov).
qanov bax arx
qanovuzu bax prrng(i)
qantara bax qapan I
qantkn bax cani
1. QANUN, QRAR, NZAMNAM
2. qanun bax sul
QANUN nki bu adama qeyri-tbii v
alsz grnn bu hadislr o biri adama
tamamil qanuni v tbii grnr (M.bra
himov); R [Aa Mrdan:] Amma snin
olun onun ri varisidir (M.F.Axundzad);
RSM {bax).
qanuni-sasi bax konstitusiya
QANUNLDRMK, RSML
DRMK
QANUNLMK, RSMLMK
QANUNSUZ {qanundan knar) [Kelbi-
yev:] N n mn bilmliym, qanunsuz bir
ey var? (M.brahimov); QEYR-QANUN
[Klbiyev z-zn:] Hr halda zn xa
taya salan deyil, yqin qeyri-qanuni bir ey
var ki, z vermyib, mnim icazmi istyir
(M.brahimov); BQANUN.
219
 Qapaan
qapaan bax qapan 2
qapamaq bax yummaq
qapanmaq bax yumulmaq
I QAPAN (byk trzi) Qapandibi adla
nan byk meydanada yklr alar, qa
panda kilrdi (mnzminli); QAN-
TARA (khn.), QAPAN-TRZ, T
RZ (bax).
II QAPAN Qapan it diin gstrmz (Ata.
sz); QAPAAN (tutan, dilyn it)
qapan-trzi bax qapan I
QAPAZ (l ayas il baa vurma) [ah-
qulu:] Qzlar qoulurlar ona, sn lsn mn
qapaz, yumruq.. (N.Vzirov); PMBC
gr bir pmbc vura rim; Xrd xmir ald (M.S.Ordubadi); QULLUQU [Nurca-
olub dollam drim (Q.Zakir).
1. QAPI Hmz anasnn kndd yaad
m bils d, qapn bir-iki df itldi
(.Qasmov); BAB (tnt., byiik qap) Mk
tb n demk? mmt bir babi-sadt
(M.Hadi); DR (arx.) Xoluq il amasalar
derlri; Sa qala drban tindir, tin!
(C.Cabbarl); GRCK Ziynt qaytd,
girckd dayand (B.Bayramov).
2. qap bax hyt
qap-baca bax hyt
1. QAPII (binann qapsnda durub g
ztilik edn xidmti) Xaqan qapya iar
verdi: - siri gtirin (Anar); DRBAN
(khn.) Bir sbh drban hrin darvazasn
ab grd ki, bir nfr cavan drvi yer
yxlb ahu-zar edir (.Haqverdiyev).
2. QAPII (idm.), QOLKPER
qaplmaq bax uymaq 1
qapmaq bax boumaq 1
qaplan bax plng 1
1. QAPMAQ, DARTIB ALMAQ, QA-
MARLAMAQ
2. qapmaq bax ourlamaq
3. qapmaq bax dilmk 1
4. qapmaq bax tutmaq 3
I QARA (rng) Qz cavan idi, qara sa
larna a cr, tr siftin qr dmmidi (M.Rahim); MZLM Mzliim gec, traf
(B.Bayramov); SYAH (kl.d.) Siyah tellr
grdnind grnr; Knlm kimi hsrtinl ldiyi ey gzl mid.. (A.aiq); TAR Tar
220
Qaranlq
srnr (M.Rahim); V (qapqara) (mc.)
znd, v saqqalnn xtti pozulmu, -
nsindki a tklri oxalmd (S.Qedir-
zad); TAR (kl.d.) Knlm qart edir yl
ki, iun'-zlfn (Natvan).
II qara bax xuru 1
III qara bax znci
qarabasma bax kabus
QARABA/QARAVA (khn.) (qul
luqu qz, qadn) Sultan Mahmud vqarla,
zmtl oturmu; Qabanda mntzir
qarabalar durmu (M.Rahim); CARY
Qtib taxt-rvanda ayam yer qoyduu
zaman onu yzlrl kniz v cariy arala
han:] He vermsn d mn snin qulluqu-
nam (N.Vzirov).
qarabxt bax bdbxt
qarabniz bax qarayanz
qarabuda bax ovdar
qarabuday bax qarayanz
qaradaban bax arayaq 1
qarageymi bax bdbxt
qaragn bax bdbxt
1. QARAQABAQ Krm az danan v
qaraqabaq idi (M.brahimov); QAQA
BAQLI [Srxan] glnd n qaqabaql
adamlarn bel doda qard (M.brahimov).
2. qaraqabaq bax qansoyuq
qaraqqrq bax ss-ky
qaraqu bax qartal
qaralmaq bax snmk
qarama bax palq
qaramalq bax bataqlq
QARAMTIL (qaraya alar rng), QA-
RAMTRAQ, QARASAYAQ, QARAT-
HR
1. QARANLIQ Uca, qorxunc qayalardan
ilham alb yazardm; Qaranlqlar kn za
man dz yolumu azardm (S.Vurun); IQ
SIZ ndi sanki o ofq szb glmi uzaa;
Keib db mkmml bu iqsz otaa
bulud, n bryrkn; Gz yalarmn bs
Qaranlq Qarmaq
geclr l sad; Adm dd ox dastana n meni aldadrsan? (Anar); XVZAD
(M.Rahim); ZLMT (qat qaranlq) Zl (khn.) [Molla:] xvizad, n illt, cnab
mt brm ky ..uursuz; Gylrd g- nzn ismi-rifin lala lqbi izaf art
rnmyir bir ulduz (A.aiq); ZLMTL rrlar? (C.Mmmdquluzad).
Ayl, ulduzlu bir gnli bahar; Sonra zl qarderob bax 1. paltarasan 1; 2. dolab
mtli q, qasral qar (A.aiq). qarderobu bax paltarsaxlayan
2. qaranlq bax anlalmaz qare bax oxucu
qarasayaq bax qarathr qart bax soyunuluq
qaran bax qarayanz qarti bax soyunu
qarathr bax qaramtl qartkar bax soyunu
qaravlli bax ltif I qargllsi bax qartopu
qaravurun bax iflic qaraa bax ss-ky
QARAYANIZ/QARAYAIZ Ham d qaraalq bax hrc-mrclik
nd qhrmanlq niann gzdirn qaraya QARI [Alagz:] [Qz] Frzli tk qar
nz, glsiftli bu yeni adama baxr (R.Rza); kimi o yan-bu yana sndir (S.Rhimov);
Babam saqqal a; qalar qaln; qarayaz, QAMI [lyas:] Ayamn altnda ziln qa-
enli aln; bir kiiydi (R.Rza); SMR [Yu nalarn aqqlts qorxumu daha da artrrd
nisin] iti baxlar qonusunun smr sif (M.Hseyn).
tin zillndi (X.Hasilova); QARABNZ QARIDALI (uzun bostan bitkisi v onun
Bunlar qarabniz .. uzunsov hrli qadn dni) [Badagl bac:] Bura bax, qzm,
lard (M.S.Ordubadi); QARABUDAYI ..o dedi, - ndn danrsan dan, amma qar
olan ki, bunun ryini balaybdr, gdk daldan dem (.fndiyev); MK,
boylu, qarabuday cavan olandr.. (N.N- MKBUDASI, PEYMBR.
rimanov); QARAIN Sivri bumundan geni, QARI (birisinin haqqnda pis arzu)
qaran alnnda a keid vard (B.Bayramov). [Gyrin:] O qar deyil, bu camaatn a
qarayola bax arpay zna dil atmaqdr (S.Rhimov); BDDUA
QARDA Bir qdr trddddn sonra Trf saxlasan, qaraball gzetln, bd-
Glnm yavaca qardana yaxnlad.. duadan qorxsan, qulluq yaradra bilmzsn
(S.Rhimov); BRADR [Qaz:] Brad- (M.F.Axundzad); NFRN [Paa:] Qarda
rim, mn snin ban lazm deyil.. (C.Mm- larm, nifrin tkmkdn, foh elmkdn i
mdquluzado); DADA [Clal:] Vallah, da amaz.. (N.Vzirov); YAMAN Mhmmd
da, aam glnd deycm ki, dadam iti hsn mi hmddn ek nec olman
kkrrd adamlarn stn (C.Mmmd soruan kimi zzt uca ssl onun stn q
quluzad); XV (arx.) [Mdi Rhim:] qrb balad yaman (C.Mmmdquluzad);
Rtdn z xvim Mdi Krim seib gn QARIMA, LN, LNT
drib (C.Mmmdquluzad); X (kl.d.) QARIMAQ [Zhr:] Rica edirm, ana,
[Behlul:] Yalan szdr, ya xi, mn bu qdr Azr bard pis sz dem, ona qarma
mclislrd olmuam, sizi triflyn gr (M.brahimov); QARAMAQ Bel hallarda
mmim (A.aiq); QAA (mh., byk Mina xanm ona baxb qarayr.. (M.bra-
qarda) Xrda qarda daysna xbr verdi himov); LNTLMK Lntlyir, od
ki, tr Sadn qz qaam yoldan xarb yadrd, yurdum hr yandan; lm, - dedi..
(.Vliyev). (N.Rfbyli); QARI ELMK [Gll:]
QARDAOLU (hm qardan olu, hn A qrmz ftir, kimin qardana qar el
d mracit formasnda) [Qoyun gtirn yirsn? (.Haqverdiyev); LNT OXU
adam:] Qardaolu, bala grk, amma MAQ [Kamil z-zn:] Lakin he vaxt
221
Qar
mene lnt oxumadm (Y.irvan); NFRN
ETMK O, gzlrinin yan silrk kim
is nal, nifrin etdi (M.brahimov); BOG-
MALAMAQ (dan.).
QARII, BDDUAI (qar edn
adam) [Qan:] Demk, ezrayl z bhan il
ekdn itlyib yxar, sonra da deyir ki,
camaat ona bddua olmasn. gr hamn
aqdan-aa zrayl ldrs, onda ham lar getsin qar oynamaa (.Cmil); QAR
zrayla qar olar.. (S.Rhimov).
1. QARI (qoca arvad) [Safo Glsneme:]
Qan arvaddr, ssini ks! (S.Rhimov);
QOCA Maral .. bu xosima qocann bana
dolanrd (A.aiq).
2. qar bax arvad 1
qarqay bax toraay
qarxdrmaq bax adrmaq
qarxmaq bax amaq
1. QARIN [sgr by:] Sn bu sfr get,
yolda qarnn tutunca biz sn rk verrik
(M.F.Axmdzado); BALAXNDK (mc.,
dan.) Xan iki df lini uzadnca axund be
loma gtrb, balaxndy trd (.Haq-
verdiyev); GDN (dan.) ..Mni min fikr
salan bu gdnimdir, gdnim (.Qmk-
sar); TULUQ (mc., dan.) Konyak ay kimi
iirsn axam; Dolur aznacan tuluun ta
mam (S.Rstm).
2. qarn bax btn
qarnalt bax tapqr
qarnca bax qarqa
QARINQULU (hddindn artq ox ye
yn adam), AC QURD (mc.), ACGDN
(dan.), ACGZ(L) (bax), OX YEYN,
DLQARIN (dan.), GDNQULU,
QARINLI (dan.), YEKQARIN (mc.),
YEYMCL
qarnl bax 1. qarnqulu; 2. yekqarn 1
qardrmaq bax qatmaq 2
qarq-dolaq bax anlalmaz
qarqlq bax hrc-mrclik
QARIQA (kiik cc) Dedi bir gn qa
rqaya milk; Sn zirksn v ya ki, mn
zirk? (A.Shht); QARINCA, MUR (kl.d.)
Grdlr bir qarnca bir mlxi; Dayr qar-
222
Qartdanmaq
smda srt ile; Dedilr: Mura bax ki, bunca
yk; Qaldrr bir zif qvvt il (M..Sa-
bir).
QARLAMAQ (bir-birin qar atmaq)
Qz mktbdn xanda hl d yard qar;
Lakin ld qab qarlard uaqlar (.C-
mil); QAR OYNAMAQ N qng qar ya
bdr, grn heyt, baa! Geyindirin, uaq
TOPU OYNAMAQ.
I L QARMAQ, ASQI
2. qarmaq bax tilov
II qarmaq bax qanrmaq
qarma-qarq bax anlalmaz
QARMON (musiqi alti) Kd evimi
zin qarsndak quyuluqda gzl rqilr
sylrdilr, saz v qarmon almrd (mn
zminli); QARMOKA (dan.) Qaqqldab
glnlr, qarmoka alb oynayanlar, tar alb
oxuyanlar bir-birin qarmd (M.Hseyn).
qarmoka bax qarmon
qarnac bax L ac 1; 2. yoxsul
qarnaq bax yoxsul
qarnbo bax ac 1
qarniik bax yekqarn 1
qarnyek bax yekqarn 1
qarnyoun bax yekqarn
qarnir bax xuru
qarovul bax 1. gzti; 2. arpacq
qarovulu bax gzti
qar bax 1. ksin 1; 2. n; 3. n 1;
4. haqqnda; 5. zidd, ziddin
qardurma bax mxalift
qarlamaq bax rastlamaq
QARILIQ, OCR, MQABL
I 1. QART, QOCA (toyuq haqqnda)
2. qart bax qoca 1
II qart bax blv
QARTAL (yrtc qu) Qartaln paydr
vstli uu (M.Rahim); QARAQU Bu
dalar qaraqu, quzunlar yurdu (A.aiq);
QAB (kl.d.) rma, yat, ay ac toyuq, yu
xuda oxca dan gr! Sus, ay yazq, fzadki
iiqab-canikan gr! (M..Sabir); BERKUT.
qartdanmaq bax qanmaq
 Qart
qart bax yapnc
QARTOPU (aaqlarn qardan dzldib
oynadqlar top) Qar yab klri basmd.
Uaqlarn oxu ..qartopu ata-ata mktb
gedirdi (B.Bayramov); QARGLLS
(,mh.) [Oul:] Hvsim yox mscid get
my, neylim, a bac; Qoy gedim kd
qargllsi oynum, a bac (M..Mcz).
qarun bax varl
qasra bax tufan, boran
qasib bax ial
qasid bax apar 1
qasnaq bax 1. gz; 2. saanaq
1. QA (gzn stiind olan qvsvari tk
xtti) [Leylann] hilali qalar v iri, mavi
gzlri, sol qann ucundan azca yuxar gz-
muncuu kimi qapqara xal var (B.Bayra
mov); BRU (kl.d.) Ey Xotayi, ahuyi-kn-
ln ikar etmkliye; Dsti-qdrt kim, sni
bru kaman etmi durur (Xotayi).
2. QA, ZK QAI Qan gstrnd;
tir, yox olur gzdn; Ovcunda gizldnd;
xr gizli prddn; Bildi iizk qadr;
Onun gzdn itirn; Parldayan dadr; Bu
isty yetirn (A.aiq).
qanmaq bax gicimk
qaqabaq bax msmrq
qaqabaql bax qaraqabaq 1
1. QAT [Qdrt:] ..Aberonun ox yerind
iyirmi be qatdan neft gtr bilrik (M.H
seyn); TBQ, LAY Lakin bu kircli t
bq o qdr d drin deyildi. Kamil bilirdi
ki, altnda bel kirc laylan olan torpaq
zm v taxl bitkilri n ox faydaldr
I (Y.irvan).
2. qat bax mrtb 1
3. qat bax df
1. QATAR (dmiryol nqliyyat) Uzaq
larda a tst buraxa-buraxa srnn dmir
yol qatar grnr.. (M.Hseyn); TREN
(arx.) Yolunu sabaha bu gn yetirn; Ya
J sz, makinasz alan tiren! (S. Vurun).
2. qatar bax patronda
3. qatar bax qafil, sra I; crg
qatar-qatar bax dst-dst
Qay
1. QATI (duru, syq olmayan); QLZ,
MT
2. qat bax sx 2
QATIQ (sd mhsulu), KASAMAS,
KEFR, YOURT
qatrxana bax tvl
qatil bax cani
qatlanmaq bax 1. yilmk; 2. dzmk
qatlamaq bax dzmk
qatma bax ip
1. QATMAQ, BRLDRMK, QO
MAQ
2. QATMAQ, QARIDIRMAQ
QAVAL (zrin dri kilmi al alti)
O,... qaval yer qoyub, zn yarm stkan
konyak v qonaqlara dolu rabdan tkb
yalad... (C.Mmmdquluzad); DF
[blhesen by:] Qara mhllsin
girdiyimiz vaxt sslr tamamil dyidi:
burada kamana, df v ney sslri ucalrd
(M.S.Ordubadi),
qavalalan bax qaval
QAVALI, DFALAN, DF,
QAVALALAN, QAVALVURAN
qavalvuran bax qaval
qavara bax boy 1
qavramaq bax anlamaq
qayaqapan bax krtnkl
qayda bax 1. nizam 1; 2. sul; 3. adt 1
qayda-qanun bax nizam-intizam
qaydasz bax nizamsz 1
qaydaszlq bax nizamszlq 1
qay bax mqsd; ideya 1; mfkur
qayt bax olduqca
QAYI ..qoca bstkarn sonsuz qays,
meni ruhlandran mehriban dan ..mn
qol-qanad verirdi (B.Bayramov); QEYD
[Pri Cadu:] Cmi dnyann qeydini yadn
dan xarrsan (.Haqverdiyev); ND
..Mnm qalan hmin bu ndid; Zman
dolanb, qovaya bir bax! (Q.Zakir); YK
(mc.) Glsmn ykii v drdi-qmi gn
dn-gn artmaqda idi (.Haqverdiyev);
QM (bax).
223
Qayke
QAYIKE (qay kn, qayya qalan)
agird n hycan keirn qayke ml [Sona xanm:] gr frng malnda bel qa
lim kimi ona gstri verirdi (H.Abbaszad);
QEYDKE ..gznd qeydke bir ifad oya
nb, drhal kildi (M.brahimov).
QAYIKELK, QEYDKELK
qayl bax qmli
qaysz bax 1. qmsiz; 2. arxayn 1
QAYIQ Gn dour... Ayna suya bulud
larn ksi dr; Sahildki qamlann, qayq
larn rqsi dr (S.Rstm); LODKA Dniz
zrind buada-orada bir ox yelknli v
yelknsiz lodkalar grnrd (T..Simr);
ZVRQ (arx.) Svistok qqrb, kti r
van oldu, baxrdm mn; Hl getmkd idi
zv/YK/;-dyayi-hrriyyt (M..Sabir).
qaym bax 1. zil 1; 2. xsis
1. QAYIRMAQ, DZLTMK, HA
ZIRLAMAQ, YAPMAQ (khn.)
2. QAYIRMAQ, EMAL ETMK, HA
ZIRLAMAQ, STEHSAL ETMK
3. qayrmaq bax etmk
qay bax toqqa
qaybaldr bax arq
QAYITMAQ [Almaz:] Getmim, oxu
muam, yen d qaydb bu knd, sizin ara
nza glmim (C.Cabbarl); DNMK
[Qafar:] Gl he olmasa menin iind bir
az gzk, sonra geri dnrik (H. Abbaszad);
VDT ETMK (khn.) [A.Shht] bir
qdr Tehranda vo trafda tbabt etdikdn
sonra vtni-slisi olan amaxya vdt et
midi (A.aiq).
I qaynaq bax bulaq
II qaynaq bax caynaq 1
qaynar bax isti 1, 2
qays bax rik
qazaq bax svari
qazamat bax hbsxana
QAZAN (xrk biirmk iin qab) Qazan
dibini yalama, toyunda qar yaar (Ata. sz);
TAVA Rbaba ya syu il dolan tavan,
teti, ..yen gtirib vvlki yerin qoydu
(H.Abbaszad).
224
Qeyrtmnd
1. QAZANC (qazanlan, ld ediln ey)
zanc var, dxi pul yiysi sninl niy blr
(M.F.Axundzad); BRKT Brkt h
rktddir (Ata. sz); KSB [Kerbelay:]
Bli, zhmtsiz ksb haramdr (S.Rhimov);
MNFT Bu szlr qardann, kndli
lrin ellikc mnftini, xobxtliyini istyn
insan olduuna zmant tk uruna hkk
olunmudu.. (.Yusifolu).
2. QAZANC, MNFT, XEYR
qazand bax mnftli
qazma bax daxma
qazmadsr bax klng
qaznaq bax uxur 1
qeyd bax qay
qeydke bax qayke
qeydkelik bax qaykelik
1. QEYRT, NAMUS [Rstm boy:]
Dnyada mr eylm, eyldin qeyrti, na
musu ldn verm, vssalam (N.Vzirov);
HMYYT Min elm demkdns hmiy
yt grk olsun (M..Sabir); KLK M-
qim byin kiiliyin toxunan bu atmacadan o,
pul kimi qzard (S.Rhimov); TPR Adn
varm, tprin yox (Ata. sz).
2. qeyrt bax heysiyyt
3. qeyrt bax sy
QEYRTKE, QEYRTKN,
TSSBKE
QEYRTKELK, TSSBKE
LK
QEYRTL Molla Ncfqulu zn qey
rtli mslmanlardan hesab edirdi (N.Nri-
manov); QEYRTMND (khn.) Snsn
ran eylyn hya; Yox snin tk vcudi-
qeyrtmnd (.Qmksar); QYUR (khn.)
Dorudan da, Aslan qayt qyur, alqan bir
uaq idi (C.Cabbarh); PRQEYRT (khn.)
N oxdur send bahmmt; Qni v sahibi
srvt; catli v piirqeyrt (.Nzmi);
TPRL [Salman] ..zn tprli ..gst
rirdi (M.brahimov); QEYRTPRST,
NAMUSLU (bax).
qeyrtmnd bax qeyrtli
Qeyrtprst
qeyrtprst bax qeyrtli
QEYRTSZ [Naad:] ..Zeynal namus
suz, qeyrtsiz bir kii deyildir (S.Hseyn);
BQEYRT [Hac Qnbr:] Sn mni lap
biqeyrt eldin, srn! (N.Vzirov); T-
PRSZ, NAMUSSUZ (bax).
QEYRTSZLK, BQEYRTLK,
NAMUSSUZUUQ (bax)
qeyri bax 1. baqa 1,2; 2. yad I; 3. savay
qeyri-adi bax fvqlad 1
qeyri-fal bax passiv
qeyri-hqiqi bax saxta 1
qeyri-ixtiyari bax ixtiyarsz
qeyri-iradi bax ixtiyarsz
qeyri-qanuni bax 1 . qanunsuz; 2. bic 1 1
qeyri-leqal bax gizli 1
qeyri-mcburi bax knll
qeyri-mdni bax mdniyytsiz
QEYR-MMKN (mmkn olmayan)
..bir ne il bir-birindn ayr dcklrdi, sonra iki qbal xarb Qtib xatunun qar
bu is qeyri-mmkn bir imtahan grnrd
(S.S.Axundov); NAMMKN [Malik:] Ya
xac, mnim istdiyim nammkn bir eydir
(A.aiq); MAHAL Mahaldr elmk bylo
nvcavan trkin (Natvan); MMKN
SZ, BMMKN.
qeyri-mntzm bax nizamsz 2
qeyri-mntzmlik bax nizamszlq 1
QEYR-UR [ofer] qeyri-iiuri hr
ktl qaz artranda, ..bduur fikirdn ayrld,
ban qaldrd (B.Bayramov); MEXANK
(mc.) Sftr day mexaniki bir hrktl c-
ara kaznda ap olunmu yemeklerin si
yahsn gtrd (Anar); DNMDN,
FKRLMDN,
qeyri-tbii bax sni
qeysr bax padah
qeysrlik bax padahlq
qeyz bax acq, hiddt
qeyzlndirmk bax hiddtlndirmk
qeyzlnmk bax hiddtlnmk
qeyzli bax hiddtli
qeyznak bax hiddtli
qbaht bax gnah, nqsan 1
qbahtsiz bax gnahsz
Qfs
qbal bax qbz
qbih bax 1. eybcr; 2. lyaqtsiz
qbil bax nv 1
1. QBL ki ba olmayanda mehri
ban; Qbillr qlnc, qalxan alard (M.Ra-
him); RT (khn.) Mxtlif irtlrdn
tkkl etmi v srbst hyata alm olan
Azrbaycan xalq dxi islam boyunduruu
v rb hakimiyyti altna qolaylqla gir
mdi (A.aiq).
2. qbil bax tayfa 1
qbir bax mzar
qbiren bax goren
qbiristan(lq) bax mzarstan
qbuledici bax radio
QBZ (snd, kaz) [Aabala:] Onda
grk qabaqca hamama gedim, yoxsa napak
qbz almaq olmaz! (mnzminli); Q
BAL (khn.) Ataby bu szlri deyndn
sna qoydu (M.S.Ordubadi).
qbz bax dstk 1
qbzli bax dstkli
qcl bax sasaan
qdd bax 1. boy I; 2. bel II 1
qddar bax zalm
qddarlq bax zalmlq
qdd-qamt bax boy I
qdd-qamtli bax boy-buxunlu
qdh bax piyal
qdm bax L ayaq 11; 2. addm
qdm-qdm bax addm-addm
qdmli bax xoqdm(li)
I qdr bax miqdar
II qdr bax tale 1
qdrsiz bax saysz-hesabsz
qdim bax ibtidai 1; 2. khn 1; 3. antik
qdimi bax khn 1
qhvxana bax qlyanaltxana
qfxana bax dhliz
1. QFS (qular, heyvanlar n quru)
[Seyran:] ..dkan aq olmasa mtlq iri
girck, olmasa vitrinin qabanda durub q-
fslrdki ala-bzk qulara tamaa edck
(M.brahimov); SART (mc.) Knl bir
225
Qfs
qudur ki, sevmz sart; Daim rpmr, ist
yir hrriyyt (A. Shht); QFS.
2. qfs bax hbsxana
1. qfs bax qfs 1
2. qfs bax dolab, rf
qfil bax xbrsiz 1
qfildn bax birdn
1. QFLT, XBRSZLK
2. qflt bax avamlq
qfltn bax qfildn
qhb bax fahi
qhr bax hiddt
qht bax qtlq, az, qt
qhtlik bax qtlq, azlq
qhqh bax gl
qhr bax hiddt
QFIRMAN Bu gn alq deyk qhr
manlara (O.Sarvlli); GD (bax).
qhrman bax anl 2
QHRMANLIQ Yaadr aylm bu
insanl; Biz sizdn yrndik qhrmanl
(S.Vurun); RLK (mc.) [Qoca tacir
Bams Beyry:] gid olan! Sn rlik gs
trdin, bizi lmdn qurtardn.. (Anar);
BAHADIRLIQ [Dli Qor:] Mnim ba-
hadrlm, igidliyim Ruma, ama gedib atar
(Anar); GDLK (bax).
qlb bax rk
qlbi bax uca 1
qlbida bax darkli
qlbiqara bax paxl
qlbiqaralq bax paxllq
qlbilnmk bax ucalmaq
qlbiltmk bax ucaltmaq
qlbinazik bax royiyuxa
QLB (dym, yarda v s.-d
stn olma) Hr bir vlsdnn cjolhsindn,'
Boy alb mrn gn qazanmsan (B. Vahab
zad); FTH [Mustafa xan:] midini Allaha
bala, inallah, fth biz il olar (.Haqver
diyev); QALBYYT Bu bayram mnim
kidir, bu bayram bizimkidir; Bak qalibiyyti
gstrn bir gzgdr (S.Rstom); TN
TN (mc.) ..Sekinenin aq tntnsi
Rstm kiini prt etmidi (M.brahimov);
226
Qm
ZFR (tnt.) Dnyada alan btn yollann;
vvli qeyrtdir, axn zfr (B.Vahabzad),
qlblik bax basabas, izdiham 1
1. QLM (yazmaq n alt) Gl qlm
gtrb, qoa sz tutaq.. (S.Vurun); XAM
(arx.) qlimi pu etdi kitabet, yaz; Xarnni
atdm, buraxb kaz (.Nzmi); LLK
(khn., mc.) Odur, air oturmu balaca miz
dalnda; Qu llyi lind, bir dnya xya
lnda (B.Vahabzado).
2. qlm bax llk 1
3. qlm bax karanda
qlmdan bax qlmqab
1. QLMDA, QRFEL
2. qlmda bax karanda
QLMQABI (qlm qoymaq iin qab)
Bu stolun stnd crbcr qlm, qlm-
qab, mrkkbqab, mrmr sukn, zng
v bu kimi eylr vard (.blhsn);
QLMDAN Bu hvali-ruhiyy il o [Va
qif], llni arb, kaz v qlmdan istdi
(mnzminli).
QLMUCU, PERO
qlndr bax L drvi 1; 2. srsri; 3. fi
losof
qlt bax shv
qliz bax 1. qat 1; 2. tin; 3. anlalmaz;
4. sx 2
qlla bax srsri
qll bax paxl
qlp bax 1. saxta 1; 2. paxl
QLYAN (tnbki kmk n cihaz)
Tez gtrb tiryakn at kii! Qlyanm ala,
xoruldat, kii! (M..Sabir); UBUQ M
hmmdhsn mi tzdn kisni cibindn
xarb, mul oldu ubuu doldurmaa..
(C' MammQHnnlrzQrQV nriM n,_
zm, dey gmrah bir kii demisini ts
tld-tstld irli yeridi, - mnim adm
Hsndir (.Qasmov).
QLYANALTIXANA (kiik yemk
xana)-, BAR, QHVXANA
QM Hr drd matmdn, qmdn
uurdu; Xst xatirimd bir hyat qurdu
(S.Vurun); AIRLIQ (mc.) [Bala:] G-
Qmavr
lcan, mon byk arlq iindoyom. Hr
gnm bir chnnm zabdr (C.Cabbarl); !
AGRI (mc.) Analar arda, baclar yasda;
Qaragn talelr qara libasda (Z.Yaqub);
BLA Bladan xali olmaz alm ir aiqi-
sadiq (S..irvani); DRD, KDR Onunla
yox olard qmi, kdri, drdi; ndis trk
edilmi, rdd olunmu bir rdi (.Krayl);
DRD-QM Apard aylar mni; Ulduzlar,
aylar mni; Ykm drd-qm ykd; Yordu
bu taylar meni (Bayat); DRD-SR Azm j
dr insann mgr drd-sri? (B.Vahabzad);
LM Dalmaz knlndn fikr lmlr Yoldalar, daha bundan sonra mni bikef
(M.P.Vaqif); HZN Qzn hrsind bir
hzn vard (H.Abbaszad); KDURT
Asan gzn, renc mqqt grcksn; ryi dadan olan (.Cavad); QMGN
Milltd qom, mmtd kdurt grcksn
(M..Sabir); QAYI Heyif, mr qsa, arzu
genidir; Kim bu qay ile titrmmidi
(M.Mfiq); QM-KDR Onda yqin
deyrsn ki, ah, n qm, ne drd, dnya be
gndr, bei d qara, drd v qm-kdr
(N.Vzirov); QM-QUBAR Noldu, xanm,
niy qondu hrniz qm-qubar? (.Cmil);
QM-QSS Sen mnim knlm bahar
gtirdin; Qm-qssdn zg n var gtir
din (S.Rstm); QUBAR (mc.) Ker rk
drdi, knl quban (N.Rfbyli); QSS
[Mrymin] fikirdn, qssdn az qalrd
ryi partlasn (M.brahimov); MLAL
Tutulur ryim drd, mlala; Sxlr sin
min bir bucana (M.Rahim),
qmavr bax cansxc
qmlti bax baq
qmr bax ay
qmrz(l) bax ayz(l)
qmgin bax qmli
qm-qubar bax qm
qm-qss bax qm
QMLNMK Milltin drdi il qm
lndin; Bulmadmm dva, vermlendin?
(A.Shhet); DRDLNMK Gray by
drdlnir qarl da kimi (S.Vurun); QM
KMK Qm km bu qdr, divan
knl; Hmi ruzigar byl dar olmaz..
Qmsiz
(Aq Qurbani); QM YEMK ..He qm
yem, Nriman; Unutma ki, bel getmz bu
yaay, bu dvran (S.Rstm); QMGN
OLMAQ ..Piri kii xeyli qmgin oldu..
(S.S.Axundov); QUBARLANMAQ Kii
qubarlanb soldu bsbtn (M.Rahim);
QSSLNMK Ndns hmd isti
yay gnlrind srlrin cikkiltisin qulaq
asanda qsslnirdi (.xl).
QML Qmli knlm yen ad oldu,
ruxi-yar grb; Arizind o mhin trreyi-
trrar grb (.Vahid); BKEF [Bdl:]
gmzsiniz (.Haqverdiyev); KDRL
Kdrli bir qlbin yanq fan; Yandrar
Qaraca qz da qmgin idi (S.S.Axundov);
QMNAK (kln.) Bir nal qlan nar dili
qmnakdan zg? (S..irvani); QM-
ZAD (khn.) Bzm hli tikibdir sana yek-
sar gzn, mma; Gzl mni, cana ki, fuzun
qmzadym men (Q.Zakir); QSSL
Mlk ..fikirli v qssli idi (M.brahimov);
MHZUN Bu axam niy bel mhzunsan,
qmlisn?.. (M.brahimov); NAAD (kl.d.)
Gzr mcnun tk avar menim aad kn
lm (Natvan); QAYILI Yol boyu uza
nan iq xtlri; Baknn qayl nzrlridir
(M.Araz); QUBARLI Qubarlydm azca,
sstdm bir qdr (M.Rahim); PRAN
Niy o, daln gedir, prian gedir (B.Vahab
zad); DRDL (bax).
qmnak bax qmli
QMSZ, DRDSZ (he bir qays,
qmi olmayan) ..Yurdumda ba qaldrb g
yrsin tz balar; Drdsiz, qmsiz bysn
btn krp balalar (M.Rahim); BQM
(khn.) Layiq deyil sen naksi-biqm; Adam
grk ola adama hmdm (M.P.Vaqif);
KDRSZ ..Aparacaq bizi; Kdrsiz bir
dnyaya (R.Rza); QAYISIZ Bu qaysz
yaama, lqrz; Bir ey il etmk olarm
vz? (A.Shhet); QSSSZ O qmsiz,
qsssiz, o xobxt z; Menim ilhamma
yaxndr, dz.. (S.Vurun).
227
Qmzad
qmzad bax qmli
qmz bax naz
qmzli bax nazl
qnat bax fikir 1
QNATBX, KFAYTEDC,
QANEEDC, QNATLNDRC
qnatlnmk bax kifaytlnmk
qnbrqulu bax cncl
QND Gmi glir, lng glir; i dolu
qnd glir; Glin bir sz deynd; Qayna-
naya drd glir (Bayat); RAFNAD (para
qnd); KR Ksdiyim qzl qovun; i-
rindi kr kimi (M.Rahim).
qndab bax rbt
qnddan bax qndqab
QNDL (asma lampa) Knlmd frh
dn qndillr yanr; Tez keib bir yanda sakit
dayanr (.Cemil); AYZ (khn.) Onlar
..qzl avizlrl bznmi byk salona gir-
dilor (M.S.Ordubadi); LIRAQ il
raqlarla iqlandnrq xanlri; Zalxalar dax
masna kd qaranlq, biz n?! (M..Sa-
bir); LSTR.
QNDQABI (qnd qoymaq n qab)
ox qdimdn qalm v taleyin anlalmaz
yollar il glib bura dm ini qndqab,
iri doranm qndl dolu idi (M.brahimov);
QNDDAN Krblay qnd istdi. Dumis
qnddan gtrb uzatd (mnzminli),
qnp bax divan I
qni bax varl
qnim bax dmn 1
qnimt bax frst
QNNADI (mxtlif irni mmulat)
Xanm bir qnnad maazasna daxil oldu
(mnzminli); RNYYAT Bufetd is
n yax restoranlarda grdynz mxtlif
irniyyat, iki, papiros tapa bilrsiniz (M.H-
seyn).
QPK Sarkynoklo mn bilirdik ki,
olu Gllboyim xalaya bir qpik do gn
drmir (.fndiyev); QURU Mnim n
zrimd baqalarndan mrhmt v fqt
istyn adamla, qap-qap gzrk rk
dilyn, bir qur n hr gln l aan
228
Qsd-qrz
dilni arasnda he bir frq yoxdur (M.bra
himov).
qpikprst bax xsis
qpikprstlik bax xsislik
I 1. QRAR (myyn bir mslni m
zakir etdikdn sonra xarlan ntic),
QRARNAM, QTNAM
2. qrar bax qrardad
3. qrar bax fikir 2
II qrar bax rahatlq
QRARDAD, MR, QRAR, S
RNCAM
qrargah bax tab
qrarnam bax qrar 11
qrarsz bax narahat
1. QRB (cor., cht); VEST, MRB
2. qrb bax gnbatan
I qrz bax mqsd, niyyt
II qrz bax xlas 1
qrib bax 1. yazq 1; 2. kimssiz; 3. q
rib
QRB, OX MARAQLI, QEYR-
TB (bax), QRB, TCCB
QRBSMK Men d sizsiz qrib
sdim, umaq istr ruhum daha (.Cavad);
DARIXMAQ,
qrin bax sr 1
qry bax knd
qrz bax borc 1
qsb bax ial
qsbkar bax ial, tcavzkar
qsbkarlq bax tcavzkarlq
qsd bax 1. mqsd; 2. niyyt
qsdi bax terroru
qsdilik bax terroruluq
QSDN ..Pri xala qsdn ora-bura ba
xrd ki, fikri bir az yaynsn.. (M.brahimov);
BRQSD [Qarpz] ksirsn qpqrmz.
El bil iin brqsd bal tkblr (.Vli-
yev); BL-BL Bil-bil bu sfrdn
dnn deyilm... (Hidayt); BLRK-
(DN) [nvr:] Sni bilrkdn byl bir
yanna, byl bir oda ata bilrmiyem?
(C.Cabbarl).
qsd-qrz bax davt
Qsm
qsm bax and
qsid bax medhiyy
qsr bax saray
qssabxana bax sallaqxana
qng bax gzl 1, 2; inc 1
qnglmk bax gzllmk
qnglik bax gzllik
Q (baylna) Mn qorxudan bihu olub
yxldm; Q almind bir tamaa qldm
(A.Sohht); BAYINLIQ Ayna onu sarm
ani bir baynlqdan aylaraq, aacdan ay
rld (.Mmmdxanl); BHULUQ Kiik
Lena bihuluqdan ayld, gzlrini ad
(S.S.Axundov).
qta bax qtiyyn, sla
qtn bax qtiyyn
qtilik bax qtiyyt
QTYYN Sann qoxusundan, bd
ninin trindn hiss etdi ki, onun qoynuna s
nan, hsrtini kdiyi doma qz Glsrdir.
O, qtiyyn deyimyib, yen vvlki kimi
atasna mehribandr (.xl); QTA Ahim
etmz he sr qta sn.. (mani); QTN
Bel insan kimi danman mon; Sanki unut
mudum ol zaman qtn (A. Shht); SLA
(bax).
QTYYT, CSART (bax), ZM,
QTLK, SBAT
qtlkar bax cani
qtnam bax qrar 11
qtr bax damc
qtr-qtr bax damla-damla
qvi bax gcl
qvilmk bax gclnmk 1
qvvas bax zg
qyyum (mc.) bax vkil 1
qyyur bax qeyrtli
1. QZA Kamal qzaya dar olmu qa
dn tcili yardm mntqsin thvil verdi
(S.Vliyev); AYARYA nki yax gnn
ehtiyat pis gn yax qarlamaa, gzl
nilmz avariyalar, ..tvi dmdn qar
lamaa kmk edirdi (M.brahimov);
HADS.
2. qza bax tale 1
Ql
3. qza bax hvalat
qzav-qdr bax 1. tale 1; 2. hadis 1
QZET Qzetlrd onun barsind m
qallrin xmas, klinin ap olunmas H
mid ruh verdi (H.Abbaszad); RD
(khn.) [Qzeti;] Mn eridm dolmaq n
mtlbi uzatmam (M..Sabir); RUZ-
NAM (khn.) Rzaqulu xann bu rizsi o
vaxtlar Tehranda xan rsmi ruznam olan
rannam ruznamnin heyeti-thririyysi
trfindn mslht grlmdi, riz geri
qaytarld (M.S.Ordubadi).
qzeti bax jurnalist; mxbir 1
qzetxana bax redaksiya
qzetpaylayan bax potalyon
qzb bax hiddt, acq
qzblndirmk bax hiddtlndirmk
qzblnmk bax hiddtlnmk
qzbli bax hiddtli
qzbnak bax hiddtli
qziyy bax hadis 1
QI Ba, beyni, q, qam srasr; Ki ol
sun bsbtn insana bnzr (.Qomksar);
AYAQ ..lbtt, bl kii aa dmy
ck, nki ayaqlarnn ikisi d yoxdur
(Elin); BACAQ [0] sa bacan bkrk,
dizini sandalyann stn qoydu (.blh-
sn); QILA [Zeynaln] ryi sdi, qlalar
titrdi (B.Bayramov).
qfl bax kilid
qfllamaq bax 1. kilidlmk; 2. susmaq
qfllanmaq bax kilidlnmk
qfll bax kilidli
QIILCIM (od zrrlri) [Hmidin] grz
lind oyuncaq kimi idi, onu hr df zin
dana zrbl vuranda krdn xm qzmar
demirin qlcmlar bayram finginin ql
cmlar kimi trafa splnirdi.. (H.Abbas-
zade); RR (kl.d.) Ahm rri etmz
sr bir ks, Hop-hop; Bu od snin ancaq
alan cann ndr (M..Sabir); RAR
(kl.d.) Oynatmaqdadr qlbimi atli bir
ahng; Vulkan kimi pskrmkd etraf -
rar (A.aiq),
ql bax tk
229
Qlaf
qlaf bax qn 1
qla bax q
qlq bax xasiyyt
qlqlamaq bax tovlamaq
qlqsz bax bdxasiyyt
QILINC (ksr silah nv) [Qurbanli
by:] Allah dmn qabanda sizin qlnc
nz kskin etsin (C.Mmmdquluzad);
XNCR (iri azl qlnc) Hmz z khn
arvadn grr-grmz yerindn srad v
hmdin bu hrktini bhan edrk belin
dki xncri syrd (M.Hseyn); MR
(khn.) Tf sn, hm snin radtin; Hm
d mirin, catin (A.Shht); T
(kl.d.) (obrazl tbehlrd d ildilir) k
tiini, gr var is gnahm; ldr, gerdn
mnim, ixtiyar snin (Q.Zakir).
qll bax tkl
qmldanmaq bax trpnmk 1
qmr bax hiddt
qmmaq bax glmsmk
1. QIN (xncr, qlnc v s. silah qab) Fx
rddin v laddinlrin qlnclar qnnda
pasland kimi, byk Nizami d gzlrini
bdi olaraq yummudu (M.S.Ordubadi);
QILAF Qtl nanc lindki piyalni yer
rpd ve qlncn qlafdan xard (M.S.Or-
dubadi).
2. QIN Baa qnndan xd, qnn byn
mdi (Ata. sz); ANAQ Yzlrl Hin
distan tsbaasnn anan kkl qayrb
qoluna keirn bu dilnilrin hr biri bir
cr qsid oxuyurdu (M.S.Ordubadi).
qnaq bax 1. danlaq; 2. thmt; 3. mzm
mt
qnamaq bax mzmmtlemk
qnc bax naz
qncanmaq bax nazlanmaq
I qr bax al
II qr bax shra, dzn
III qr bax naz
1. QIRAQ (mxtlif mnalarda: bir eyin
knar, yan) Yolun qra il xrdaca arx
axrd v arxn qranda da bir nfr qoca
kii mblib saqqalnn xnasn yuyurdu
230
Q
(.Haqverdiyev); KNAR [Vaqif:] Dalarn
dndn yollar kilsin; Yollar knarnda
gllr kilsin (S.Vurun); YAN Qulu ..ehti
yatla quyunun yanna uzanb diqqtl baxd
(A.aiq).
2. qraq bax sahil
3. qraq bax yad I 1
4. qraq bax ucqar
5. qraq bax haiy
qrn bax lm
qrxdilli bax riyakar
qrq bax 1. snq; 2. incik
qrlmaq bax 1. snmaq; 2. lmk
qrlmaz bax sarslmaz
qrma bax sama 1
qrmaq bax 1. sndrmaq; 2. ldrmk
qrmanc bax allaq
qrmanclamaq bax allaqlamaq
qrmz bax al I
qrmzyanaq(l) bax alyanaq(l)
qrtlaq bax xirtdk
1. QISA [Slim:] Mon d salarm, bu
df Bakda son db uyun olaraq qsa vur
durmuam (.fndiycv); GDK (bax).
2. QISA [Dilmanc:] Adam sz qsa deyr
(C.Mmmdquluzad); MXTSR O
[Hbib], iri girn Hmidi grnc shbe
tini mxtsr elyib dstyi asd.. (H.Abbas-
zad); YICAM, CMALN (khn.).
qsaboy(lu) bax alaqboy(lu)
QISIR ndi d tlik qsr inklr kimi iib
kklmidi (M.brahimov); QISRAQ [Bey
rk:] And imim qsraa mindiyim yox
(Anar); RMK rmik inkdn kz
olmaz (Ata. sz); DOMAYAN,
qsqac bax mngn
qsqnmaq bax utanmaq
qsraq bax qsr
QI (ilin n soyuq fsli) [Qndab:] Qarl-
ovunlu qn nec glib getdiyindn, yazn
nec aldndan xbrim olmad (B.Bay-
ramov); ZMSTAN (kl.d.) [Molla Fzlli:]
N eybi var, hr gecnin bir shri v hr
zimistann bir bahan olar (C.Memmdqulu-
zad).
Qqr-bar Qirat
qqr-bar bax hay-ky L QIZIL (sar rngli qiymtli metal)
qqrq bax hay-ky Gdekboy, bann tk tklmy z qoy
qqrmaq bax rmaq mu bir olan tkm-tkm dandqca qa
qqrt bax rt baqdak qzl dilri panldayrd (.Vliyev);
qla bax kazarma ALTUN (kh.) Nigara bir ox altun zintlr
QIT, QHT, AZ (bax) v qiymtli dalar gldi (mnzminli);
QITLIQ, QHT, QHTLK SARI (dan.) Tmiz vicdan he bir sar lk
qvraq bax 1. evik; 2. salam ly bilmz (S.Rhimov); ZR [Hmz:]
qvraqlq bax 1. eviklik; 2. salamlq Ay-hay, yax deyiblr ki, zr qdrini zrgr
qvrq bax qvrm bilr (.Qasmov).
QIVRIM (saa dair) [Mtbrov:] ..diva 2. qzl bax al I
nn gzgs qabanda dayand, qara qvrm QIZILGL Ncibgilin hytind meyv
salarn darad.. (M.Hseyn); BURUQ Fer aac yox idi. Mrhum atas hytin bir ba
maya gedn arvad hey qzn bam sallayr, nda qzlgl, yasmn, akasiya aaclar
onun buruq qara tellrini oxayr ve he bir basdrmd (H.Abbaszad); VRD (kl.d.)
sz demirdi (M.brahimov); QIVRILMI Dem hr surtd bitcrb mrdm gz il;
Kiininz-gzn qvrlm tk basm, ya Brg hr nvi ki, glnd bitr vrd olmaz
naqlarn v alnn san bir lk tutmudu (M.V.Vidadi).
(S.Rhimov); QIVRIQ. QIZIRQANMAQ (vermy li glmmk)
[Davud:] Mn buna gr he ny qzrqan-
qy bax rt
mram, camaatn salaml yolunda canm
qyq bax uvalduz
qoyuram (H.Abbaszad); SRGMK
qyqac bax pki
ndi mndn sirgm; Gzl glm, bir
QIZ [Sevil:] H ..da dsn qzn olan
yarpa; Biz sninl dostuq ax!.. (R.Rza);
gnn (C.Cabbarl); DXTR (arx.) Var
HEYF GLMK, XSSLK ETMK.
tamahm, dorusu, bir dixtr; Eli de saldm
1. QIZIDIRMAQ, ALOVLANDIR
Mdi Sftr (.Nzmi).
MAQ (kz frmkl)
1. QIZARMAQ, ALLANMAQ, QIR-
2. qzdrmaq bax qzdrmaq 1
MIZILAMAQ 3. qzdrmaq bax hiddtlndirmk
2. qzarmaq bax utanmaq qzlq bax bkart
qzart bax fq 1. QIZMAQ Gn qzmd. Arxacda iri
1. QIZARTMAQ, QIRMIZILADIR- gy ibinlr vzldard (.xl); SNMK
MAQ ..havalar yava-yava isinmy balayr
2. qzartmaq bax utandrmaq (S.amilov).
qzdrma bax hrart 1 2. qzmaq bax hiddtlnmk, comaq 2
1. QIZDIRMAQ Yasmn ayn qranda 3. qzmaq bax inanmaq 1
su qzdrb paltar yuyurdu (S.S.Axundov); qzmar bax isti 2
STMK [Bayaz] axamdan qalm quzu qibl bax cnub
qula dolmasn isitdi (.Vliyev); QIZI qiblnma bax kompas
DIRMAQ Qzdrar bahar ay yerin, gyn qibt bax paxllq
havasn.. (A.Shht). qidalandrmaq bax ycdinnk
2. QIZDIRMAQ, HRART QALX QRAT (myyn qayda v sul il
MAQ oxuma) Axam vaxt oraya adamlar cm
qzdrmaln bax hrartln olub, shbt, qirat, musiqiy mul
qzn bax 1. isti 2; 2. grgin 1; 3. atin olurlar (C.Mmmdquluzad); OXU [Molla
231
Qirati
Sadq:] Bizim mridimiz, coddin qurban
olduum Seyid Nigarinindir. Oxu yrn, ba
qalarm da baa sal, onun mridi ol.. (.xl);
MTAL Hidayt masa arxasnda oturub,
ciddi bir mtaliy dalmd (M.Hseyn).
qirati bax oxucu
QRATXANA 1896-c ild hmd boy
uada ..birinci olaraq qiratxana v kitab
xana tkil etdi.. (mnzminli); QRAT
ZALI (SALONU) Qirat zalnda Vahidin
bir masas vard (Mir Clal); OXU OTAI
(ZALI) Azr Russonun seilmi srlrini
..alb oxu otam kedi (.Korim).
qisas bax intiqam
qisas almaq bax intiqam almaq
qisim bax 1. hiss 1; 2. nv 1
qismt bax 1. tale 1; 2. hiss 1; 3. pay 11;
4. bxt
1. QT (Yer krsinin hm quru, hm d
su olan hisssi) N yax ki, insan li yetmir
Gn; Yet bils, min qity paralaya ki, hmin grdy qoca kii ylib yuxar
caq (M.Araz); MATERK, KONTNENT
(qurunun hisslrindn biri) Yer krsind
alt materik v ya kontinent vardr (Mate
riklr corafiyas).
2. qit bax lk
3. qit bax hiss 1
qiyaft bax 1. paltar; 2. grn
QYAM Zehir Blxi btn bu tdbirlrl
razlasa bel, qounun Torul leyhin qi
yam etmsil razlaa bilmirdi (M.S.Ordu
badi); BUNT, UR Tvqqemizi bunt
(uri) hesab edib, divana mlum etmyi
xahi eldi (N.Vzirov); SYAN Aras k
silmdi n syann, n qann (.Cmil).
QYAMI (qiyam edn xs) [Prokuror:]
Bax da qiyamlar tkilatlarnda itirak
etmidir (C.Cabbarl); SYANI [ldrm:]
Tiilkiyo bax, knddki syanlar yrnmk
istyir (A.aiq); BUNTU.
1. QYAMT, MHR (din.) (qiya
mt giinii) Mn munca tovhhm ox verir
sn ruzi-mhrdn; Qiyamt varm, ey vaiz,
fraqi-yardn artq? (M.V.Vidadi); H()R
[miraslan aa:] Qhrman dastanllar
232
Qoca
dmnimiz boleviklr el bir toy tutmu
lar ki, ta hrdk yadlarndan xarmazlar
(S.S.Axundov).
2. qiyamt bax flakt
3. qiyamt bax gzl 1, 2
qiymqovurma bax xuru
QYMT ox ucuz qiymt hr ey sat
ram.. (M..Sabir); BAHA Bu sandqda yz
min dinar bahasnda da-qa, cavahirat var
dr (M.Hseyn); MALYYT (dan.) [H
sn:] A banza dnm, [qoyunun] naliyyti
drd abbasdr (.Haqverdiyev); MZNN
(bazar qiymti) ..bo mnzil tapan kimi, m
znny mhl qoymadan, kn dnr.,
otam ikiqat qiymt sryr (B.Bayramov);
DYR.
qiymtli bax bahal
qiyy bax rt
qobu bax dr
1. QOCA (ox yal) O ox tccb eldi
bada dyin st (C.Mmmdquluzad);
ASAQQAL ..mn d onlarn ancaq a
saqqal yoldayam (C.Mmmdquluzad);
AHIL [Vaqif:] ..bir cahil, bir d mnim kimi
ahl yaz yazr.. (mnzminli); BR
AYAI BURDA, BR AYAI QBRD
(fr.v.) (ox qoca) [hmdin] arvad Nabat
xalann qoca, bir aya burda, bir aya q
bird olduu n hmdi varislr arasna
daxil etmirdi (B.Talbl); XTYAR xtiyar
qadn iki kr glib naharn hazr olduunu
syldi (M.S.Ordubadi); QART ..topa bl
bir qart kii lngr vura-vura meydanaya
xd.. (H.Abbaszad); MSNN (khn.)
Hac Xlil, msinn xs, htad be il dn
yada mr edndn sonra, xudavndi-almin
mrini yerin yetirmkd idi (.Haqverdi
yev); PR Pir ata dedim, cavana qarda;
Ana-bac bildim qz, gelini (Aq lsgr);
SNL Sili bir kii dedi: - Bel xr ki, pa
raya dym, btv kesme, dora, doyunca
ye.. (.Vliyev); YALI Mnim yadlarm
bilmirm ndn; ox yal grnr mn
dn... (B.Vahabzad).
Qoca Qonaqprst
2. qoca bax er 1 ib, alm qzlgl kimi rayihdar olmudu
3. qoca bax khne, qdim 1 (M.brahimov); RAYHL, TRL (xo
4. qoca bax nurani 1 iyli) Onu tirli iklr, rayihli gllr bel
5. qoca bax abirk 1 qorxudurdu (M.Hseyn).
QOCALMAQ fsus qocaldm, aacm 1. QOXUMAQ (myyn iy vermk) Gl
dd limdn (M..Sabir); BEL BKL tki qoxuya nitq nfsi; Zlf ya bnv,
MK (fr.v.) Saqqal aarb, bel bklb, ya smn grk (M.P.Vaqif); TR SA
dinm flani! Ovqatn olub tlx (M..Sabir); MAQ Yasmnlr, bnvlr; Gliinl tir
QARIMAQ (qadn haqqnda) Bu qrx ild sasn; yd, innab ik asn (M.Rahim);
do qardqca onun [Zibann] qsqancl ar Y VERMK,
trd (S.Rhimov); YALA(N)MAQ Do qoxumaq bax iylnmk
rudan da, yalandqca Qara ve Prian Rs 1. QOL (insan bdninin bir zv) O
tmin ocana unudulmaz bir sevinc, xo bir [Mustafa], ky xdqda, bir qar onun
adlq gtirmidi (M.brahimov); AHILLA- qolundan tutdu (S.Vliyev); BAZU (kl.d.)
MAQ. Bilyi, bazusu, hr bondi gzl; Grdnd
qo bax 1. erkk I; 2. igid zlfnn kmndi gzl (M.P.Vaqif).
qoaq bax 1. igid; 2. zirk, bacanql 2. qol bax imza
qoaqlq bax L igidlik; 2. zirklik 3. qol bax budaq
QODUQ (ek balas) [Soforoli:] Qoduq qolay bax asan
yal gmirmz; yal gmirn qoduqdan daha qolayladrmaq bax asanladrmaq
ncib bir heyvandr (S.Hseyn); SIPA qolazlamaq bax tullamaq
[Molla:] mrmzd bir df er-arvad dey- qolba bax qolbaq
gl bir plov yeyckdik, onda da qonunun
qolbaq bax bilrzik
eyi quymqsuz spa dodu (M.N.lt.);
qol-budaq bax budaq
XOTUQ.
qollamaq bax imzalamaq
qoduqluq bax hbsxana
qoltuqu bax xrdavat
qoa bax sa
qoltuquluq bax xrdavatlq
QOAL Gll don tikrm, alb geyr
qoltuqfru bax qoltuqu
sn; Sn d irin-irin qoal yeyrsn
(S.Vurun); KK Mayl eyvanda kk qoltuqfruluq bax qoltuquluq
yeyirdi (Mir Clal). QONAQ Qonaqlarm dnyann; nsanlar
QOXU (hm tir, hm d iifunt iyi) Tor qdrdir (M.Rahim); MEHMAN [Tacir:]
paq bahar qoxusu verirdi (M.brahimov); Y, Alaq, sen bilirsn ki, bunlar bizim meh
TR (xo iy) Bu doma salardan ana tri manlarmzdr (M.S.Ordubadi); MSAFR
glirdi, onun z anasnn iyi... (H.Abbas- Geclr bana iq saar Ay; O yal sinnd
zad); RAYH Brd rayih btn almi; msafrkn ay (S.Rstm).
Dedim: tir saan dada lalmi? (M.Rahim); qonaqcl bax qonaqprst
FUNT (pis iy) F.v bombo v funtl qonaqlq bax ziyaft
dolu idi (S.Rhimov). QONAQPRST (qona sevn adam)
qoxulamaq bax iylmk [ik Elsevr:] Gz dymsin, yaman qo-
QOXULU (iyi, tri olan) Bnv qoxulu naqprstsiniz (. Qasmov); QONAQCIL
yardan ayrlan; Gnd yasa batar, gn zar [Qulam day:] Mdiby qonaqcl olandr
olar (M.P.Vaqif); YL Blbl tk fryadm (M.Hseyn); QONAQSEVN [Afaq:] Eli
xd flk; Cnnt iyli glzar grydim miz-obamz qonaqsevrdir.. (M.Hseyn);
(M.P.Vaqif); RAYHDAR Mktbdki MEHMANDAR Tiflis atar-atmaz, rakli
qarayanz v arq Mdin n qeder gzll xann mehmandar onlar zadganlardan biri-

233
Qonaqprstlik
nin evine aparb rahatlad (mnzminli);
QONAQPRVR, MEHMANPRST,
MEHMANPRVR.
QONAQPRSTLK, QONAQCIL-
LIQ, QONAQPRVRLK, MEHMAN
DARLIQ, MEHMANPRSTLK, MEH-
MANPRVRLK
qonaqprvr bax qonaqprst
qonaqprvrlik bax qonaqprstlik
qonaqsevr(n) bax qonaqprst
qonaqsevrlik bax qonaqprstlik
qondara bax ayaqqab
qondarma bax saxta 1
qondarmaq bax uydurmaq
qons bax qursaq
1. QONU [Smd:] Qonularmz dan
r ki, atam xoxasiyyt, mlayimroftar imi
(.Vliyev); HMXAN (kl.) Batin
znd yar il hmxanym yen (Xtayi);
HMSAY (khn.) Anlar n ata, n ana,
hmsay bizim qz! Xandostu! Dbdr
yen sevday bizim qz! (.Nzmi).
2. qonu bax hmsrhd
qonumaq bax danmaq 1
qoparaqlanmaq bax qamaq 1
qoraba bax 1. qorasuyu; 2. sirik
QORASUYU, ABQORA (kal zmiin
tur irsi) ..Bu da Mesm qan dflrl
glib anadan alb aparmd v bu yupyumru
hamar, qara dala dflrl byk bir tet
iind abqora n qora zmidi... (.Mm-
mdxanl); QORABA.
QORXAQ (qorxu hissin qaplan) [H
sn:] Mn qorxaq deyilm olum, dz bu
dur ki, bizim sdrimiz kor ilandr (.Qa-
srnov); ACYR (dan.) [krlinski:]
Yaman aciyrsn Alov, dovan kimi bir
eysn (M.brahimov); KNGN Amma
Nazl Azer qar bir qdr kingn idi
(.Krim); DDK (mli.) [Natalya:] Bu
qz, lap a ddk olub ha.. (S.Rhimov);
SR RKL [Heybt:] Bu sr rk himy diidii (.Qasmov); VHMLN-
lidn n xar ki?! (S.Rhimov); RKSZ
(nc., dan) [Elxan:] Toxunma, Dnmz, rk
qrmaq rksizlrin iidir (C.Cabbarl).
234
Qorxmaq
QORXMAQ Mn is szmdn dn bil
mirm, yazmaa da qorxuram (M.brahimov);
BARI YARILMAQ [Heydr boy:] Vallah,
Hac, sni tanmayan adam olsa, grnd
bar yarlacaq (M.F.Axundzade); BAK ET
MK (kl.d.) imdi risvayi-chan oldum,
ndn bakeylrm? (M..Sabir); CANINA
TM DMK (fr.v.) Bir anla Kl-
biyevin canna tm dd (M.brahimov);
KNMK (dan.) (ehtiyat etmkl qorx
maq) [Vaqif:] Xan mndn utanr, kinir
bir az; Mn getsm, qrnn hesab olmaz
(S.Vurun); DHT GLMK (brk
qorxmaq) O, ryin haradansa birdn-bir
daman hissin tsirindn az qala dht gldi
(.Qasmov); DKSNMK (bir eyin t
sirindn qorxmaq) [Bahadr] diksinir z s
sindn... (B.Vahabzad); EYMNMK
qrbsiz saata baxanda adam ndns ey-
mnirdi... (Anar); HVL ETMK ..Qoca
birdn hvl edib trpndi (B.Bayramov);
HRKMK (hm insan, hm d heyvanlar
haqqnda) Dvlr hrkrk bir-birin deyib
btn yolu tuturdular (M.brahimov); [Fr
man Mly:] Bilmirm, sn mndn hr-
kiirsn (M.brahimov); XOFA DMK
Mn tamam mrmd gr iki df brk
xofa dmm.. (C.Mmmedquluzad);
XOFLANMAQ (az qorxu hiss etmk) Niy
zm zmdn; Mn bu gn xoflanram?
(B.Vahabzad); QORXUYA DMK Bu
knd hr atl grnd qorxuya diir.. (S.R
himov); RK-GBY DMK (fr.v.)
[Nardaranllar qqraraq:] Ado, ay evin tikil
sin, neynirson, iirk-gbyimiz diidii ki...
(H.Abbaszad); VAHM BRMK
Tellini yenidn vahim brd (S.Hseyn);
VAHMLNMK Cdr dzn xb
drnin o tayna baxanda Qara vahiml
nirdi (.Vliyev); VAHMY DMK
Elsevrin bana gln bu qrib fikirdn va
MK [Ana] ..gurultudan vhmlnn ua
nn alar gzlrini prkn, bana ar bir
ey dydi (Mir Clal).
Qorxmaz
qorxmaz bax igid
QORXU, VAHM N qorxumuz vard,
n vahimmiz; lm yox, heyata inannq biz
(.Krayl); BAK (kl.d.) ...Can alsa da n
bak, o mxmur gzlri (A.aiq); HD,
THDD (hd-qorxu glm) Ancaq irin
szlr, irin vdlr; Thqirlr, thdidlr, min
cr hdlr (B.Vahabzad); HVL [Sfa:]
Blk d he yatmayblar, anam kimi can
larnn hvlndn gzlrin yuxu getmyib
(.Qasmov); HRK Tanmram qorxu,
hr k (Korolu); XOF Allah xofu onun
qlbind o qdr gcldr ki, prvrdigar
dan htta kmk istyir... (Anar); VHM
Allah, Allah, ndir bu tufanlar?! Az qalr
vhmdt xa canlar (M..Sabir); VHT
[Drvi:] ..Skin xanm geclr vht il
qalxb yeri st oturub, z-zn danrm?
(N.Vzirov); ZHM lipaann zhmi ca
nna kd.. (Mir Clal).
QORXULU (mxtlif mnalarda) Kedi
gnlr, geclr; Qorxulu, hycanl (.C-
mil); BAIRYARAN oban ..oma ba
na rpd v z baryaran bir ssl qy
vurub, irli d (M.Rzaquluzad); DH
TL, QORXUNC Tufan andran; O dh
tli, qorxunc; llrini hel de; Lntl dan
layram (.Cmil); XOFLU Yax deyiblr:
xain xoflu olar (M.brahimov); MHA-
BTL (khn.) Bilmm, bu dalar, bu mha-
btli frtna.. (A.aiq); MDH Yox, sn
rahetlik sevmyn atsn; riyck qeh-
rinlo mdhi dmon (A.aiq); VAHML
[Qara bulud] yer zn vahimli bir klg
sald (B.Bayramov); VHML Evd n
yins intizarn kn vhmli bir skut vard
(.Oblhesn); VHTL Eitdikc bu
vhtli szlri; sdi bdni, qzard gzlri
(A.Shhot).
1. QORXUNC Samz da, solumuz qor
xunc uurum, melik, dalqdr (S.Rstm);
DHTL Kambayev dhtli sonun ya
xnladm grrd (S.Rhimov).
2. qorxunc bax qorxulu
Qoadrnaq(l)
QORXUSUZ (he bir eydn qorxma
yan) yb imk kimi qayalar arasndan;
Qorxusuz keib gedir qdrtli da qartal
(R.Rza); BBAK {kl.d.) Hr bir nfri bir
id alak; Hr digri bir mld bibak
(M..Sabir); BVAHM [Vzir:] Amma
snin qardan olu Teymur aa gr nec
sndn bivahimdir ki, gnn gnortasnda
mnim kimi kiinin evin giribdir ki, vr
tim l uzatsn (M.F.Axundzad); XOFSUZ,
VAHMSZ.
1. QORXUTMAQ {mxtlif mnalarda)
..yal otlar Nazlnn nzrind byyr, h
rsi bir adam kimi onu qorxudurdu (M.H-
seyn); BUYNUZ GSTRMK (fr.v.)
{mc.) [Musa:] ..saya salmadlar. Mn buy
nuz gstrdilr (B.Bayramov); HD-
QORXU GLMK [li:] Bura bax, mn
hd-qorxu glirsn (Anar); TPNMK
Muxtar vziyyti bel grb Feyziy tpindi
(B.Bayramov); VAHMLNDRMK
mumiyytl, oxdandr ki, xitabot krss
amaman vahimlndirmirdi (.blhsn);
VAHMY SALMAQ ..caib insanlar
vhi heyvanlar klind grnr, onu vahi
my salrd (.Qasmov); XOFLANDIR
MAQ, QARIN ARISINA SALMAQ
{fr.v.).
2. qorxutmaq bax hdlmk
qor-qoduq bax uaq-muaq
qoruqu bax gzti
QORUMAQ Biz vtni qoruyacaq,
bizim iimiz haqdr, biz qalib glcyik
(R.Rza); BKLMK Mtri yox, nec
bir bklvim bazar (Fzuli); MHAFZ
ETMK [Zeynal:] Hcuma ken piyada
qounu mhafiz edirdim (B.Bayramov);
KEK KMK, QORUQ KMK.
1. QOA [Knl:] Ana, birc ey reyimc
deyil. Grk bu paltarda salarm qoa hrm
(X.Hasilova); K [Knl] geyinib salarn
sliq il darayb iki hrd (X.Hasilova);
CT {bax).
2. qoa bax birlikd
qoadrnaq(l) bax ctdmaq(l)
235
 Qomaq
qomaq bax qatmaq 1
1. QOULMAQ, BRLMK, QA
RIMAQ
2. QOULMAQ, QARIMAQ, M
DAXL ETMK
3. QOULMAQ, YOLDA OLMAQ
4. qoulmaq bax balamaq
QOUN (hrbi qvv) [Cavanir:] Men
dmon qoununu datdqdan sonra onun
srkrdsi il qarlaacaam (M.Hseyn);
LKR (kl.d.) [Atl:] Biz Qpaq Mli
yin lkriyik (Anar); ORDU [Nizami:]
wla, istiqlal mdafi n lknin rqib
lrin qar mtkkil v qvvtli bir ordu
lazmdr (M.S.Ordubadi).
qounadam bax sgr
QOTUR (yoluxucu dri xstliyi) Bir li
il su tkb o biri li il Talbxan pristavm
yek qotur ayaqlarn yudu (S.Rhimov);
DILIR (dan.) Sn qovdun knddn elin
kor, ddr yabsn (S.Rstm).
qovlamaq bax qovmaq
qova bax 1. dava-ava; 2. flakt
QOVLUQ O [Mstntiq] sbano hr
ktl dnd v qovluqdan bir kaz xarb
Xosrovun qabana itldi (M.brahimov);
PAPKA [Hmz:] H, yadma dd, axam
arvada dedim ki, ildiyim mqallri gtr
papkaya qoy, yadndan xb (.Qasmov).
QOVMAQ (mxtlif mnalarda) Firuz bir
ne df Hsngil glrk Zhran savad-
landrmaq istmidi. Hsn is ona mane ol
mu, qapsndan qovmudu (M.brahimov);
BAYIRA ATMAQ (fr.v.) O katibi birdflik
bayra atmaq lazmdr (S.Rhimov); IXAR
MAQ Sabah idn xararlar, qalaram bama
dy-dy (H.Nzrli); XARC ETMK
(mktbdn v s. xarb qovmaq) ..miras-
lan mktbdn xaric etdilr (S.S. Axundov);
QOVALAMAQ T azlar dovanlan qova-
layr.. (M.Rzaquluzad); RDD ETMK
(idn qovmaq) [Qaraqal:] kisini d bir
yerd rdd etmk lazmdr (.Krim);
UZAQLADIRMAQ Rhim by .. al bu on
manat da qnd, aya ver, bu donuzu mnim
qapmdan uzaqladr (.Haqverdiyev).
236
Qradus
QOVUN Dnn nahar zaman; Ksdiyin
qzl qovun; irindi kr kimi (M.Rahim);
DOSTUCAN Talarn stnd san dos-
tucan; A, sar, il qarpz qpqrmz qan
(H.K.Saml); YEM olpa, ccnin r
ts, quzu-tolunun bouq mlrtisi, boal
dlan yeiklrin tqqlts, bir d san yemiin
iyi yaxn qonulara atrd (B.Bayramov).
1. QOVUMAQ, ATMAQ, NAL OL
MAQ, YETMK
2. qovumaq bax birlmk
qovzamaq bax qaldrmaq
I QOYUN, GUSFND (kl.d.)
II qoyun bax qucaq
qoyunqran bax dazotu
qoyun-quzu bax davar
QOZ (brk qabql meyv) Gnc qozlar
yen d bir yer toplad... (A.aiq); CVZ
(danqda ceviz) [Kndli:] nki bu ovqat
cviz v rik qurusu rvan smtin yax
pula gedir.. (C.Memmedquluzade).
qozbel bax donqar
qozdst bax tapana
qozqurdmaq bax goplamaq
QN Krp dalalarla gz gzdirir
sn; Qn tk amam sz gzdirirsn
(S.Rstem); BUTA Sevgimin baasnda
alanda butalar; Bildirdi z fikrini analarla,
atalar (M.Rahim).
qvl bax sz
qvm bax tayfa 1
qvs bax kaman 1
QVS-QUZEY (yadan sonra gyd
grnn rngarng yarmdair killi qur
aq) Gy znd bir qng; Ta grnr
yeddi rng; Gzl qvsi-quzeylr; Qlb
verir frhlr (A.Shht); GY QURAI
rlid grnn byk ayn sakit-sakit axan
sular qzl alan il ks edrk, gy qur
a kimi rng verib rng alrd (M.Hseyn);
NN QURAI Bir toy xlti kimi; iy
nimdn sallanb nn qura (R.Rza);
FATMA-NN, QARINN RKN
(QURAI),
qradus bax drc 2
Qrafn
QRAFIN (uzunboazl su v ya rab
si, qab) Uzunsov stolun stndki qrafn
su il dolu idi, yannda stkan da vard
(H.Abbaszade); SRAH (kl.d.) Srahi so
lunda, bad sanda; Mz qabanda, mey
dodanda (Q.Zakir); TNG (arx.) Sfrnin
zrind tnglr, bllur v qzl qablar, iri
buzlu rbtl dolu rtllr qoyulmudu
(M.S.Ordubadi).
qrija bax db
qrim bax grn
QRFEL, QLMDA
QRP (tib.) [Mmtaz Mtberov:] Brk
qrip olmuam.. (M.Hseyn); TUMOV (dan.)
[Ncf by:] Qapn o qdr ab vurdum ki,
yel vurdu, general tumov oldu (.Memmed-
xanl); ZKM [sgrlrdn biri] bu zabit
lr zkm tutanda min cr dava-drman i
ltdiklri halda, biz uzanb lnd he ks
inanmr, - dedi. (S.Rhimov).
qrup bax 1. dst 11; 2. drc 1
qubar bax 1. torpaq 1; 2. qm
qubarlanmaq bax qmlnmk
qubarl bax qmli
qubernat bax qubernator
QUBERNATOR [Pristav:] Cahandar aa,
mn sizi all adam hesab elyirdim, bu n
szdr, danrsan? Bu mnim yox, quberna
torun mridir (.xl); QUBERNAT Qu
bernat glnd sradm qalxdm (Qaaq
Nbi); VAL Maallah, gec-gndz va
limiz; alr partapiyan, oynayr bilyard
(Q.Zakir).
QUCAQ Kbra krpni qucana ald
(.Vliyev); AU Grdm vrt bir dan
dalnda ylib, balaca qz da zn onun
auuna qsb... (.Haqverdiyev); QOYUN
Qoynunda bslnr gzl dilklr; Layiqdir
scdy sn mlklr (S.Vurun).
QUCAQLAMAQ, BARINA BAS
MAQ lk df mktbdn glnd; barma
basmam sni; qucaqlamam (R.Rza);
AUUNA ALMAQ/KMK Silah
sslrinin gurultusu, plts, pulemyot at
inin aqqlts kndi z auuna alb ridirdi
(M.Hseyn); QUCMAQ Hatmxan sanki
Qulaqyolda
onun lpaq bdnini qucur, saqqaln ona
srtrd (S.Rhimov).
QUCAQLAMAQ Gah-gah qucaqlab
kys-kys; Grk lbdn lzzt ikimiz
bel (M.P.Vaqif); QOL-BOYUN OLMAQ
Dur qol-boyun olaq frst var ikn; N qm,
n qssy batmaq ad (Q.Zakir); SAR
MAMAQ Gl sarmaaq, Zakir mehmandr
sen (Q.Zakir).
qucmaq bax qucaqlamaq
quduran bax azn 1
quduranlq bax aznlq
qudurmaq bax aznlamaq
1. QUDURMU (quduz xstliyin tutul
mu) [Molla bac:] Paxllqdan qudurmu it
dnb yan-yrni dalayrsan (mnz
minli); QUDUZ ..az qala onlarn hr birisi
quduz it kimi yaral qocan dartb datmaq
istyirdi (S.Rhimov).
2. qudurmu bax azn 1
quduz bax 1. qudurmu 1; 2. azn 1
quduzdvmi bax it
11. QUL (khn.) Cariylr, qulamlar, qul
lar v qara knizlr bel bir gncin qorxmaz
bir adam olduunu bildirdi (M.S.Ordubadi);
BND (khn.) [Rid:] Ey bndni, Nsir-
qulu adl bndm oxdur, hans Nsirqulunu
deyirsn? (A.aiq); BD (khn.) ahn z
bdidir insanlar iranllarn! (M..Sabir);
SR sir grmk, qul grmk istmirm
vtni (N.Rfbyli); KL (khn.) El bil
ki, o, illr uzunu hans bir qorxu hissinins
klsi, siri olmudu (.Vliyev); QULAM
Dumanl bir gnd shr ert saray qulam
larndan biri Kazmn hytin girib artr
mada hana toxuyan Telli il Glnaza yanad
(mnzminli).
2. qul bax nkr
II qul bax qulyaban
QULAQ (insan v heyvanlarda eitm or
qan) [Bahadr] leytenantn qulana n is
pldad (R.Rza); GU (arx., kl.d.) G-
mda srad, sinmd dad; All unut
maz, nec ki sad (Aq lsgr),
qulaqburmas bax cza
qulaqyolda bax hmshbt
237
Qulam
qulam bax qul I 1
quldur bax soyunu
quldurluq bax soyunuluq
quli-biyaban bax qulyaban
I QULLUQ (qul olmu adamn hal) ..Yur
dumuzda aal v qulluu; Ehtiyac, yox-
sulluu; Hmilik bomaq n (R.Rza);
KLLK ..z varlgil hoyatd, glckdi;
Kllik dnyasna o dahi qlm kdi
(S.Rstm); BNDLK (khn.).
II qulluq bax i 2
1. QULLUQU,
2. qulluqu bax xidmti 1
QULP ..arvadlar dana-dana z snk-
lrini ssqa rrana sykyir, snk dolunca
llrini qulplarna atr v qaldrrdlar (S.R-
himov); TUTACAQ Sirat li qapnn tuta-
cauda.. baxd (.blhsen); DSTK
(bax), LLK.
QULYABANI (guya tklikd adamn
gzn grnn vcud, xyal) [rfnis:]
Alama... alama. Grmrsn div glib, qul-
yaban glib bibiv, xalan qzn apard, sni
de aparar! (.Cefrzad); AL rdo Mlik
glir, odur. Al glir! (A.Shht); RDO
(khn.) Qorxma olum! rdo yoxdur, yalan
dr; O aaran su znd dumandr (A.Sh
ht); QUL-BYABAN Seyr edirm brr
biyabanlar; Quli-biyaban grrm, qorxmu
ram (M..Sabir); QUL.
QUMAR (pul v s. il oynanlan ovun)
[Slim by:] Hmi q uzunu bikar qalanda
olunla lopuqdan qumar oynayrdn (.Haq-
verdiyev); GNCF (khn.) [Gray:] Yox,
inanma, eitdin is bunu; Oynadm mn d
gncf oyunu (A.aiq).
QUMARXANA [Sryyann] eri Smd
.. pesi ne gnlrl dkana getmyib qu-
marxanalarda, pis yerlrd cy-irete mul
olmaq idi (mnzminli); KAZNO K
lri rng-rng fanarl; kafeli, kazinol (R.Rza).
quma bax para 1
qumrov bax znqrov
qumrovlu bax znqrovlu
qundaq bax 1. aa; 2. blk
qundaqba bax bolkba
238
Qurtarmaq
qundaqlamaq bax blklmk
qundaql bax blkli
I qurd bax canavar 1
II qurd bax baramaqurdu
QURDALAMAQ, LLDRMK,
OYNATMAQ (dan.), TRPTMK
qurdlu bax paxl
I QURU, MEXANZM
II quru bax 1. hiyl; 2. dbdeb
1. QURMAQ, YARATMAQ
2. qurmaq bax tikmk
qumaz bax hiylgr
qurnazlq bax hiylgrlik
QURSAQ (qularda v heyvanlarda md),
QONS, MD (bax), PTNK
L QURAQ [Mirz Bar:] Qrmz qur
a vard, znn de lind uzun tsbehi
olard (mnzminli); BELBAI Belind
gm krpl belba ..qonu olu yol
dalar il shbet gedirdi (H. Sarabski);
KMRBND Olan glir enidn; K-
mrbndi gmdn; Yar il mrcimiz var;
Mn dodaqdan, o dildn (Bayat).
2. QURAQ [Molla Qafar] bunu deyrk
quran sanmaa balad (S.Rhimov);
BEL Ban qllbsin, belin komri; Hr
birin bir yana atmaq ad (Q.Zakir).
3. QURAQ, NBR (llyin, bina
nn qura v s.)
quraqlamaq bax glmk
quraqtutan bax gli
1. QURTARMAQ ..Qazma bir ne
kolm il szn qurtard (M.brahimov);
AXIRA ATDIRMAQ [Azr:] nki sn,
ax, baqasnn iini axra atdrmsan
(.Krim); BAA VURMAQ ..yenic baa
vurduu elmi srin taleyini xbr ald
(. Babayeva); BTRMK Hac.. yemyini
bitirdikdn sonra yen z otana kilr,
qapn iridn balard (A.aiq); TAMAM
ETMK Nurddin nal tamam edib
Rhimdn tvqqe eldi ki, evlrin, Baharn
yanma gndrsin (S.S.Axundov); TAMAM
LAMAQ Kosaolu ssini uzadb szn
mnal bir trzd tamamlad (. xl); SONA
YETRMK (ATDIRMAQ) Hr ks z
Qurtarmaq
iini sona yetirdi; Kims bu dnyada arzu
qoymad (M.Mfq); YEKUN VURMAQ
[Bxtiyar] ..shbtinyekun vurdu (A.aiq).
2. QURTARMAQ [Qulu:] ..dxi iin qur
tard; bxtin ekdi.. (N.Vzirov); BAA
ATMAQ Mhndis Haqverdizadnin b
tn hazrlq ilri baa atmd (S.Rhimov); ..irtmklrini oynada-aynada, analarnn d
BTMK Orucluq mvffqiyytl bit
mirdi) (S.Hseyn); SONA YETMK Mc
lis sona yetdi (B.Bayramov); BTRL
MK, SONA YETRLMK, TAMAM
OLMAQ, TAMAMLANMAQ.
3. qurtarmaq bax qurtulmaq
QURTULMAQ [Tpgz:] Olan, qur-
tuldunmu? dedi (Anar); AZAD OLMAQ
Arif alr ki, millt azad olsun.. (M..Sa
bir); CANINI QURTARMAQ ..Aslan kii
mtlb dxli olmayan mxtsr bir cavabla
cann qurtarmaq istdi (.Vliyev); XLAS
OLMAQ [Veysl] tldn n cr xilas ol
maq haqqnda dnrkn, qaranlqdan kims
sorudu (.Vliyev); QURTARMAQ Tor
paa srtmd zn, hm gzn; Qurtara
bilmzdi lmdn zn (A.Shht); NCAT
TAPMAQ.
QURTULU kazm bildi ki, ona qur
tulu yoxdur (M.brahimov); XLAS Qom
yemyin, a qardalar; ..Yaxnlar xilas gn
(S.Rstm); XLAS YOLU Arlar gz
mzdn lnr yadan keir; Milltin xilas
yolu bu gn savadan keir (Z.Yaqub);
NCAT [Glbadam:] Mn nifrt etdiyim
mkandan balama nicat gzlemyirm
(N.Nrimanov); AZADLIQ {bax).
1. QURULDAMAQ, QUR-QUR ET
MK/ ELMK (qurbaalar haqqnda)
2. quruldamaq bax curuldamaq
qurulu bax 1. sul-idar; 2. kompozisiya;
3. formasiya
quru bax qpik
QU Qular qaydb oxur tran; axlarda
tikirlr aiyane (A.aiq); MR (kl.d.) N
ola Abbas yada salalar; Havada miirlr qa
nad alalar (Aq Abbas),
qubax bax gzucu
Qvvtli
qutu bax yeik
quylamaq bax basdnnaq 1
1. QUYRUQ {heyvanlarda arxada olan
uzun v yaxud qsa hiss) [Qzlar salarn]
kei quyruu kimi qsaldr, z d girir dar
yubkann iin.. (M.brahimov); IR.TMK
n ..min quzular gy otun stn sp
lnmidilr (R.Rza).
2. quyruq bax lalt 1
quyruqbulayan bax 1. yaltaq; 2. it
QUYU Zirvolor gylrin yeddi qatnda;
Derlr min arn quyu kimidir (Al Kamal);
KAN {kl.d.) {khn.) Dz deyil, htta siph-
darn ii; Mmlktd kan bax, knkane
bax (.Nezmi).
quyuu bax kankan
quyuqazan bax kankan
QUZUQULAI {bot.) [Aqil baba:] Quzu
qula enli yarpaq olur (.Vliyev); TUR-
NG [Xanm Glebtin:] Ancaq turng
yadndan xmasn, olsa bir dn de da k
lm al (M.brahimov).
qbb bax gnbz
qdd bax vzi
qdrt bax 1. gc; 2. irad
qdrtlnmk bax gclnmk
qdsi bax mqdds 2
qdsilik bax mqddslik 1
qdsiyyt bax qdsilik
qr bax pk
qrr bax lova
qrrlnmk bax lovalanmaq
qrur bax iftixar
qrurlu bax vqarl
qss bax qom
qsslnmk bax qmlnmk
qssli bax qmli
qsssiz bax qmsiz
qsur bax 1. nqsan 1, shv; 2. gnah
qsurlu bax 1. nqsanl; 2. gnahkar 1
qsursuz bax nqsansz
qvv(t) bax gc
qvvtlnmk bax gclonmk
qvvtli bax gcl
239

labd bax 1. mtlq; 2. lacsz 1
lalac bax lacsz 1
laf bax 1. shbt 1; 2. laqqrt
lager bax drg
labaz bax masqara
lakey bax nkr
lakin bax amma
LAQEYD Fikrt hor ey laqeyd idi
(X.Hasilova); BAISOYUQ (mc., dan.)
[Xosrov:] Aldn v eitdiyini dnmy
ck, aqn, basoyuq adamlardan deyilm
(A. aiq); BPRVA Dem muq bipr-
vad mo kim, mlamtdn; Verib can bh
tk, oldu vfadan ad prvan (Natvan);
LABALI (khn.) Hmid salam verib, oteli
sorudu, kii suala labal cavab verdi..
(mnzminli); QEYDSZ O, ox qeydsiz
adamd (ADL); SAYISIZ Zikirsiz mmini
eytan aldadar; Saysz iyidi dmn alladar
(Aq lsgr); PRTV, SHLNKAR
(bax).
LAQEYDLK ndi Hmidin laqeydliyi
ona thqir kimi goldi (H.Abbaszad); BAI
SOYUQLUQ hmd, i basoyuqluq gs
trirsn (S.Rhman); SHLNKARLIQ
Guya Zeynal vzifsin ox soyuq baxr,
..shlnkarlqdan qalmrm (S.Hseyn);
LABALILIQ, prtvlk, SAYI-
SIZLIQ.
LAQQIRTI [Paa:] Hans xlya v bo
laqqrt (S.Rhimov); LAF [eyx Snan:]
Baqa //'istmm, xayr ..yalnz; Azacq imdi
mndn ayrlnz (H.Cavid); RNLK
(bax).
1. LAL (danmaq qabiliyytindn mh
rum olma) Siz, siz, ey kor v kar, lal insanlar
(A.aiq); BZBAN (kl.d.) C'an dvltini
bilir tmamt; Sn sanma onu ki, bizbandr
(Xetayi); DLSZ Mcid dilsiz kimi ss-
smirsiz dayanmd (H.Abbaszad).
240
Layiq
2. LAL Araz, Kr, Arpaay, lal atan Neva;
Gygl kimi gzl gl mnimkidir (S.Rs-
tm); SAKT Eitmim uzaqlardan; Sakit
axan Arazlar.. (S.Vurun).
lalyanaq(l) bax alyanaq(l)
lamzhb bax dinsiz
lampa bax raq
landaft bax mnzr 1
ian bax yuva I
lanset bax netr 2
lapatka bax bel I
lapdan bax birdn
a bax le
labal bax laqeyd
laballq bax laqeydlik
LAVA Biirdiyin lava qalxb da olur;
Sengyin pambqdan yumaq olur (M.Ra-
him); ULU (dial.) Qonumuz biz bir iilii
halva verdi (ADDL); YUXA Yamaql bir
arvad gtirib sfr sald, sac ryi, yuxa,
pendir, or, qatq gtirdi (mnzminli).
I LAY, TAY (qap, pncr haqqnda)
II lay bax qat 1
laylm bax avam
laymut bax lmz 1
LAYH [Nazir:] Bir mddtdir ki, onun
layihsi il mul idim (C.Bar); PRO-
YEKT [Torul:] Yaar biz dedi ki, proyekti
yandrmdr (C.Cabbarl).
LAYQ [Urmuz:] Onun sevimli olu Ca
vanir, indi Girdann igid srkrdsi olmaa
dorudan da layiqdir (M.I lseyn); LAYQL
[Petya Hmid:] O ylnclrin axn yoxdu,
zn layiqli bir mr yolda se, ail qur
(H.Abbaszad); MNASB Ancaq dvran
trsin ilyir, Qarabyin yerin miinasib
adam qoyulmurdu (.Vliyev): MST-
HQ O sbb ki, elm v bilik sahibinin
yolunda kiln zhmtlr hmi vacib v
msthqdir.. (C.Mmmdquluzad); A-
YST ndi bir para sbblr gr ki, k
fini mn siz layiq grmm, mn mc
buram ki, sltntdn ol kib loxtii tac bir
kimsy vagzar edim ki, bu riitboy men-
Layiqli
don lyar vo ayistdir (M.F.Axundzado);
RVA.
layiqli bax layiq, lyaqtli 1
LAYQSZ, NALAYQ, YARAIQSIZ
{layiq olmayan)
lazaret bax hospital
LAZIMLI [Kitabpaylayan:] O qdr la
zml kitab var ki... (.Haqverdiyev); L-
ZM (kl.d.) {daha lazml) [eyx Hadi:]
nki pk gc deyildi lzami; Hem qbul
etdi dini-islami (H.Cavid); GRKL [Ya
ar:] Dorudur, mn acql idim, ..mamyar
yolda men dedi ki, yax bax grkli kaz
olmasn (C.Cabbarl); YARARLI Aaclar
mxtlifdir: barl, barsz olurlar; nsanlarin
yararl, karl, karsz olurlar (M.Rahim);
LZUMLU, MHM, VACB, ZRUR
(,m lazml).
LAZIMSIZ Sftrin evind telefonu vard,
amma lazmsz bir qutu kimi bir qraqda atlb
qalmd (Anar); GRKSZ [Qndab:]
zm indiki kimi gcsz, grksiz hiss et
mmidim (B.Bayramov); LZUMSUZ
Bu gn he ks yediyi ve geydiyi eylrdn
baqa artq, lzumsuz eylri toplamr
(emenzominli); FZL, KARSIZ (bax),
YARARSIZ.
LEHM O [Safo], hrdn qalxr, l-qol
alr, lehmy batr.. (S.Rhimov); AMIR
Grrdn rdklr amr bir gl; Soxub
dimdiyini arayr qida (M.Mfiq); LEH-
MLK [Kei] dz aadak lehmliy d SRN DAZ (kl.d.) kibdir zn siyah
md.. (.Mmmdxanl); LL, BATDAQ
( kilinlorin bala; Batr lil, batdaa (A.Sh-
hat).
lehmlik bax lehm
LEKSK (dil.), LV
LEKSKA (dil.), LEKSKON, LT
EHTYATI, LT TRKB, LT, nqini, damm; Qlmdn nqteyi-enber
SZ EHTYATI
leksikoqraf bax lti
leksikoqrafiya bax letilik
leksikon bax 1. leksika; 2. lt 1
ieksiya bax mhazir
lektor bax mhaziri
Lr
I LENT [Qndab:] midostum mn don
tikdi, bam yudu, salarm darayb lent
balad, mni mktb yola sald (B.Bayra
mov); BANT Salarna rngarng bant ba
lam, ynin gll paltar geymi qzm i
klrdn semk olmurdu (Y.zimzad).
II lent bax film
LENTL kild lentli, kk, qaragz bir
qz ua oturub kitab oxuyurdu (Mir Clal);
BANTLI Ba bantl balaca qz hrklri
dndn aa sallanm anasnn boynuna
sarnmd (S.Rhimov).
LE (lm heyvan csdi) Peyin qat, zibil
qardr, heyvan lelri, insan cnazlri bas
dr, torpaq iylnmz, torpaq xarab olmaz, tor
paq pozulmaz (M.brahimov); CMDK
Yolun stnd qoxumu bir kpk cmdyi
dmd (M.S.Ordubadi); LA (kl.d.)
[Molla:] ti ox istyirm, leyk pulu ondan
ox; Nola, quzun kimi ta mft qonam ia,
t (M..Sabir).
LEYEYN (zool.), CMDKYEYN
(yrtc qu)
leyk bax amma
leylk bax hacleylk
leysan bax niysan
lb bax dodaq
lbbad bax 1. xlt 1; 2. aba I
lblb bax azbaaz
1. LK (ba yayl) Zrif lyini
ab stullarn birinin stn atd (.Krim);
srndaz; Bulud arasndan sanki mah baxr
(M.P. Vaqif).
2. LK (bot.) ..Birc ik qalb, han
iklr; Onun qzl rngli lklrini; Ya
illr tkmdr, ya da klklr (N.Xzri);
GLBRG zl nqqa yazargn cmaln
bug/terg-dilaroy (Nsimi); GL YAR
PAI Giilyarpana bnzyn ismt gr
rm mn (M.Seyidzad); TEL Qzlglm,
qzlgl; Mni sevr hr knl; Qzldandr
hr telim (A.aiq).
lr bax hyasz
241
 Lfz
Ifz bax sz
1. LHC (danq trzi) N tmiz, n
gzl lhc il bu eri buyurdunuz.. (N.Ve-
zirov); DALEKT.
2. lhc bax dil I 1
lhcnas bax dialektoloq
lhcnaslq bax dialektologiya
lhlmk bax tvmk
llim bax pay 11
lhz bax an
lin bax molun
LK (trvz v sair kmk iin bos him); DALADYN, DALAVURAN.
tanda dzldilmi yer) Sanma adic bir y
lncdir bu; Lklrin iil axan zaman su...
(M.Rahim); KRD Krdiin qrana bir
kom alaq otu ylmd (H.Mehdiyev).
lksiz bax tmiz
Ikt bax 1. hyasz; 2. fahi
LQB, AYAMA (bir adann sil adn
dan baqa el trfindn ona veriln ikinci ad)
Buna gr d uada lqb-ayama qoymaq
blk d hmin obrazlardan, hmin tsvir
lrdn nn kimi qalmdr (B.Bayramov);
TXLLS (nasir v airlrin zlri n ANEKTOD Bir axam bir molla arm
mnasib bilib gtrdklri ad v ya familiya)
[Abbas Shht] amax rasmdan Sabir
txlls nam bir zatdan elmi-ruz v bdi
oxumudur (A.aiq).
ll-cavahir(at) bax da-qa
ll bax 1. mi 2; 2. trbiyi
1. LLK Onlar mn salam dey qa
nadndan llk atd; Bunu qular z atd..
(S.Rstm); QLM Xoruzun boynunda,
belind, qanadlarnn v quyruunun st,
yri bir rngbrng qlmlr var (H.Zer-
dabi); YELK yelkli qaym oxlar at
lrd, dmrni drd (Anar).
2. llk bax qlm 1
llimk bax yalvarmaq
llyn bax acgz(l)
lm bax rf
lmp bax sqf
lms bax sst
ln bax qar
lnt bax qar
242
Lvnd
lntlmk bax qarmaq
lng bax yava
lngimk bax gecikmk
lngitmk bax gecikdirmk
I LP, QOZ [Usta Zeynal] Afrin
air! - deyib qozun lpsindn birini azna
qoydu (.Haqverdiyev).
II lp bax dala
LPDYN (dala rpan sahil xtti)
Xzr. Lpdynd qadn, banda xala;
Szlr drd yana, sanki xal navala (M.Ra
lplnmk bax dalalanmaq 1
lpir bax iz 1
lkr bax qoun
lt bax sst
ltaft bax gzllik
ltif bax 1. gzl; 2. inc 1
I LTF (folk.) (glmli, qrib sz v
ya kiik hcmli hekay) Allahveronli Kalba
irin kimi adamlarn sylmi olduqlar lti
flr yalnz uada deyil, Azrbaycann hr
gusindn sylnilir (mnzminli);
dlar, btn gecni xlaqsz anektodlar sy
ldi (mnzminli); QARAVLL Orta-
boylu, smr bnizli, daima glrzl Firuz
mzli zarafatlar, inc qaravllilri il man
qann hyatna hr gn yeni bir travt gti
rirdi (.fndiyev); MZHK ..Bir xsin
ciddi qzet v mcmulrindn, o birisi
mzhk v hzi jurnallarndan ibart olur
(mnzminli).
II ltif bax gzl 1
LTF (ltif deyn) ox razyam,
siz hm gzl, hm do ox mahir bir ltifi-
siniz (M.S.Ordubadi); LTFGU [Drvi
Nakam] hr yerd zn ad, xrrm, ltifgu
gstrdi (.Haqverdiyev); MZHK
..rqin mdrik mzhkisi olan Molla
Nsrddinin ltiflri il bzmyi sevirlr
(F.Krli).
ltifgu bax ltifei
ltiilik bax 1. inclik 1; 2. mlayimlik
lvnd bax xlaqsz 1
Lyaqt
1. LYAQT Baharn xasiyytini, lya
qtini v evdarln Rhim bynib evin
cemi ixtiyarn ona verdi (S.S.Axundov);
QABLYYT, KAMAL Qabiliyytd,
mriftd, kamalda; Bu cahanda snin kimi
qz olmaz (Aq lsgr).
2. LYAQT, HMYYT, Q
DR-QYMT
1. LYAQTL ..Maallah, artq lya
qtli adamsan (C.Mmmdquluzad); D
YRL (nc.) O, hr ksdn dyrli, igid,
gzl, sevimli.. (C.Cabbarl); HRMTL
..ilingrlr en hrmtli adam saylr (A.aiq);
LAYQL.
2. lyaqtli bax bacarql
LYAQTSZ Far rlr vo balalar da
lyaqtsiz paltar geymy mcbur olurlar
(mnzminli); BAMBILI [bdrrhman
by:] Dli snin kimi olur ki, bel bambl
drvi bana ip salb dli kimi oynadr
(N.Vzirov); BLAYQ [Zaman:] Mn he
vd Qedim bilaviq olan demrm (.Haq-
verdiyev); BLYAQT Candan qeyri yox
dur zg nigarm; O da ki, ziyad bilyaqtdi
(Q.Zakir); QBH [Qaz:] Dorudur, bu ox
qbili ml tutub (.Haqverdiyev); NAQA-
BL [Nurmhmmd:] Blk naqabil sz
lr dandm (M.brahimov); NALAYQ O,
midsiz qalnca; Nalayiq szlr dedi; Cahan
girin dalnca (B.Vahabzado); QABLY-
YTSZ.
LYN Rbaba ya suyu il dolan ta
vam, teti, lyni aparb boaltd, yen gti
rib vvlki yerin qoydu (H.Abbaszad);
ANAQ Bu msabiqlr alm baqqal
ayaqlann bir anaq serin suya qoyub, bana
da islaq ketan salb mrg dyrd - Tamas
qamayacaqd ki... (mnzminli); NG-
NK (saxs lyn) Heytin bir smtind var
idi ngnk, yannda oxluca yuyulmu pal
tar qalanmd.. (C.Mommodquluzado); TAS
Glbtin ancaq indi otaqda heytin arasn
dak balaca qaranlq artrmadak taxta kr
sn, stndki sabunlanm paltarlarla dolu
tas, yanndak isti su bulanan iri qazam,
yerdki yuyulmam paltarlar grd (M.b-
Lilvan
rahimov); VANNA [Hkim:] Uan z ox
zif v bdni d ox irklidir, ...hlliy
n hamama gndrmk, n d vannaya sal
maq olmaz (S.S.Axundov).
lziz bax lzztli
1. LZZT [Vaqif Vidadiy:] ..bu qh
vnin qoxusunda duyduum bu bir lhzlik
lzzt dnyann btn zabn unutdurdu
(mnzminli); HZZ ..zc hzn iind,
yox, hamn hzz v elml qarq sehrli bir
zvq v n iind buraxrd (A.aiq); KAM
Verdin grginc hr ks kam (Fzuli);
ZVQ Gl gr, blbl gz, zvq apar
dnyadan (C.Cabbarl).
2. lzzt bax dad I
LZZTL (dad, tan olan) ...yni n
el artq lzztli, n d el artq lzztsiz,
yni miyana (C.Mmmdquluzad); DADLI
Blk [omidostu] mrnd he bel tirli
sini, dadlsn yemmidi (S.Qdirzad);
LZZ [Qmr:] Gr bacn sn badmcan
dan, pomidordan n drl-drl /az/c xrk
lr biirckdir (S.S.Axundov); MCUN
(dan.) (ox dadl) [Firngiz:] Aznn lzz
tini bilmirsn, bunun kabab mcundur
(B.Bayramov); TAMLI Halal zhmtl bi
n buda royimiz d; He vaxt bel tirli,
bel taml olmayb (.Cmil).
LZZTSZ (lzzti, dad olmayan)
..yeni n el artq lzzti, n el d artq lz
ztsiz, yni miyana (C.Mmmdquluzad);
BLZZT Olmasa qabil gr dhr cfa
vermz ona; Tem bilzzt olanda nec dn-
dan deyr (M.V.Vidadi); DADSIZ Dadsz,
duzsuz qonuya qalsn (Ata. sz); TAMSIZ.
l bax palq
libas bax paltar
libasl bax paltarl
libassz bax lpaq 1
lider bax rhbr
liderlik bax rhbrlik
liqa bax z
I LL (yuyulmu a paltara vurula bo
yaq)', SNKA
II lil bax lehm
lilvan bax ilq 1
243
 Liman
1. LMAN Bu gn Bak limannda xeyli
qaay sahil boyunca gmilrin stnd s
zb qy vururdu (H.Abbaszad); PORT.
2. liman bax krfz
limonotu bax bdrnc
LNG (dmir alt) ..onlar da balta, bel,
krk, ling v qeyri alt gtrb da dat
dlar v kvkbi-hrriyytin z ald
(S.S.Axundov); LOM Bir anda horo lin
ken klng, bel v lom il evin divarna
hcum ekdi (.blhsn).
iinqvist bax dili
linqvistika bax dililik
linza bax lupa
lisan bax dil I 1
lisan bax dili
lisann bax ifahi
lisani bax ifahi
lisaniyyt bax dililik
LSENZYA, CAZ, RAZILIQ
(xsusi olaraq)
lodka bax qayq
1. LOMA Qorxmaz yldi. Knlsz-
knlsz bir loma rk ksib lin ald
(.Vliyev); TK Voliin sz gllsi h
dfindn yayndna gr Qorxmaz tikni
eynyib uddu (.Vliyev).
2. loma bax rk
loman bax hkim
LOKAL, YERL (myyn yerdn
knara xmayan)
lom bax ling
I lo bax hindtoyuu
II lo bax sst
Iopagdn(li) bax yekoqann 1
lotu bax 1. frldq; 2. hiylgr; 3.
kefcil; 4. fahi
lotuxana bax 1. fahixana; 2. kefxana
lotuluq bax hiylgrlik
LOTU-POTU (lotular, dlduzlar) Blk
bu Firuz salb onu lotu-potunun cngin
(M.brahimov); CAMR (arx.) Oru, ca-
mir, dolua mscid; Zng vura, toy ala,
axsey ged (.Qomksar); OVBA (khn.)
Sdpar dilin hr itin parosi dd; Tqsim
ola yma nec ovba arasnda (Q.Zakir).
244
Lovalan()maq
LOVA (ziinii vn, z haqqnda yk
sk fikird olan) Faizmin gzn sancld
bir ox; Sarstd zrbniz lova dmni
(R.Rza); DBB (dan.) Bu bir bel qoyun-
quzu haradandr, - dey dbb Zeynal Xan-
dan sorudu (.fndiyev); XUDPSND
Xudpsnd xan bir zamanlar hmin bylr,
oyanlar qarsnda mlubiyyt dar
olduunu hl de hzm ed bilmmidi
(.Mmmdxanl); DDALI Naqis olsa
bel qli, kamal; Onu grrsiniz ox iddial
(S.Rstm); KBRL [Qoca hkimin] t-
bssmndki ac v kibrli hal gnc qadn
titrtdi (.fndiyev); QRR Qrrsindn
qurumudur, kasad keir hazar; Qurumsan
siftindn kin tklr sapsar (S.Vurun);
MTKBBR Firngiz hmiki kimi
ciddi v miitkbbir idi (H.Seyidbyli);
TKBBRL Mstliby tkbbrl bir
hrktl z aa enib, a qar tala-tala
qzartm, balan ksik liklr baxd (S.Re-
himov); TXXSL Mhz qaragz o
ferin arxayn v txxsl cavab ahlarda
anlalmaz bir vicdan rahatl dounnudu
(.fndiyev); YEKXANA (dial.) Haj
yekxana adamd (ADDL); FORSLU Frc
by de atas kimi forslu, txxsl, paxl,
dargz bir adam idi (.Vliyev); HKKL
[Qasm:] Mn fikirldim ki, sn ox hikk
lisn, szndn dnn deyilsn (S.Vliyev);
QAZLI (mc., dan.); QRRL, M
RUR.
LOVALAN()MAQ Baxb grkmin
o gn-gndn; zn gvnir lovalanrd
(B.Vahabzad); Loalab, a grmmi, ox
da bel frldama; Trbiysiz uaq kimi bo-
bouna hrldama! (M..Sabir); ZN
KMK/DARTMAQ Bu zaman yasa-
vul zn kir, Tahbxana sylnrk bu i
he bir hmiyyt vermdiyini Gyrin
deyirdi (S.Rhimov); TXXS SAT
MAQ [Rstm by:] Mn bir txxs sat
maqdan tr Krim xann yurdun xaraba
qoydum... (N.Vzirov); DKBALIQ ET-
MK/ELMK, FORSLANMAQ, G
VNMK (dan.), HKKLNMK,
 Lovalq
f DDALANMAQ, QRRLNMK,
MNM-MNM DEMK, TKB-
BRLNMK,TXXSLNMK,
YEKXANALANMAQ, YEKXANA
LIQ ETMK/ELMK.
LOVALIQ Gri uzundursa mnim
yarpam; Yoxdu yen lovalm, azmam
(A.Shht); DDA [Alov:] Bir bunun id
diasna bax (M.brahimov); KBR Aldanma
zahid, sanki, uludur; Qlbi kibr qrur ile
doludur (A.aiq); QRUR [Firudin:] Mn
hl he bir qrur gstrmmim (M.bra
himov); TKBBR Simasndak bir an
vvlki narazlq v ikayti kobud, cahil
bir tkbbr vz etmidi (M.brahimov);
TKBBRLK, TXXSLK Bu
tyirdn Nurddin bir o qdr qm k
mirdi, nki tbitindn tkbbrlk, tx-
xslk sla qoyulmamd (S.S.Axundov);
TXXS Ancaq gnclik txxs,
lovalq [Polada] mane olur (.Vliyev);
YEKXANALIQ [Valeh:] El dnmyin
ki, dlr camn nfsini ksdiyim n indi
yekxanalq edib daha oferliyi bynmir
dim (.fndiyev); YEKLK Mrd olan al
t geys, yeklik bilmz (Molla Cm); FORS,
HKK, DDALILIQ, MRURLUQ,
MNMLK (bax).
ll bax inci
1. LVH Lvh qabanda qoca ml
limimiz; Durub baxr frhl biz, lind
kitab (.Cmil); YAZI TAXTASI Mllim
d ev taprqlarn yoxlayanda bunu baa
dm, misal hll etmk n Glri yaz
taxtasna xartmd (G.Hseynolu).
2. lvh bax rsm, kil 1
Lzumsuz
3. lvh bax mnzr 3
LUPA (bydc ) sa day lupan
Smndrin z-gznd dolandrd (B.Bay-
ramov); DS [Eldar:] Bu ds il oxu
nacaq drcd xrda, zrif bir xtl cara
kazna yazlm bir mktub idi (M.Rza
quluzad); ZRRBN (kh.) Davud zr
rbini gzn taxb, daima dkann sa kn
cnd oturan Hmidl dana-dana saat t
mir elmy balad (H.Abbaszad); MK-
ROSKOP (bax).
lab bax tprck
1. LT (dil.) (dild olan szlrin top
lusundan ibart kitab) Atam biz bir -
rek, bir fars-trk lti yazmd (mn
zminli); SZLK, LEKSKON.
2. lt bax leksika
LT (dil.) (ltdikl mul
olan), LEKSKOQRAF, LTNAS
LTLK (dil ), LEKSKOQRA-
FYA, LTNASLIQ
ltnas bax lti
ltnaslq bax ltilik
LV (dil.), LEKSK
llkabab bax kabab
Ilpr bax kpnk
llyin bax aftafa
llqnbr bax srxo
lstr bax qndil
lt bax 1. lpaq 1; 2. yoxsul
ltf bax mehribanlq, mrhmt
ltfkar bax xeyirxah
ltfkarlq bax xeyirxahlq
lt-mt bax yoxsul
lzumlu bax lazml
lzumsuz bax 1. lazmsz; 2. artq-skik
245
 Madd
sonra mvacibin artb (M.Hseyn); ZH
MT HAQQI Slim by is zhmt haqqm
ikinci df azaltma qrara ald (H.Nzrli).
MAC (khn.); DST (kotan, ct dstsi)
MAARF, BLK, THSL, SAVAD, [Alo:] ndi bu kor dmir bu ac yerdn n
RFAN (khn.) torpaq xaracaq ki, n d bit, deyrk
MAARF Mirz Clilin doulduu lini ctn nacna (dstsin) atd (S.R
Naxvan torpa Azrbaycan mdniyy himov).
tin bir ox grkmli airlr, alimlr, memar 1. MACAL, VAXT (bo vaxt, asud vaxt)
lar, rssamlar, maarifilr vermidir (Anar); Nec deyrlr, i vaxt onun fikirlmy
MAARFPRVR nc msafir Mdi bel macal olmurdu (.Qasmov); Birc saat
Mmmdbar sln maarifprvr bir xs bel macalm yoxdur; Bozn vaxt tapanda
idi.. (C.Mmmdquluzade); MAARFP- gedirm ki, men; Bir az xbr tutum yazq
RST. Glrdn (M.Rahim).
MAARFLK Mirz Rzann maarifi 2. macal bax imkan 1
lik tbbslrini ah despotizmi boub mhv 1. MACRA [Nizami:] Bizim kmyimiz
edir (M. Arif); MAARFPRVRLKOnun olmadan Qzl Arslan Azerbaycan dvltini
maarifprvrliyin bzi cahil v nadan xs mir nanc qz Qtibnin macrasndan
lr baqa mna verirdi (A.aiq); MAARF- xilas ed bilmyckdir (M.S.Ordubadi);
PRSTLK. AVANTRA [blhsn by:] Zira miss
MAARFLNDRMK, BLK VER Hanna avantran srtl hiss edn, hissiy
MK, SAVADLANDIRMAQ, THSL yata qaplmayan, brk drs zn m
VERMK, ZYALANDIRMAQ (mc.) dafi etmyi bacaran bir qzd (M.S.Ordu
MAARFLNMK, BLK LD badi); FIRILDAQ (bax).
ETMK/QAZANMAQ, SAVADLAN- 2. macra bax srgzt
MAQ, THSL ALMAQ, ZYALAN 3. macra bax hvalat
MAQ (mc.) MACRAI O [Sba xanm], gzl ol
maarifprst bax maarifi duu qeder de macra v iftira idi..
maarifprstlik bax maarifilik (M.S.Ordubadi); AVANTRST [ahsuvar:]
maarifprvr bax maarifi nsan n qdr avantrist olmaldr ki, bel
maarifprvrlik bax maarifilik ilr tutsun (.fndiyev); MACRACU
MAA Karxanada Hmznin drcsini (khn.); AVANTRAI, FIRILDAQI
ve maam artrmaq bard oxdan bsl (bax).
diklri mid gerklmidi (M.brahimov); macracu bax macra
AYLIQ (dan.) [brahim boy:] Mn mrc qo ma bax p
yub zavod tikdirmim, fhllr do ilyib madam bax xanm 1
aylq alr, dolanr (.Veliyev); DONLUQ MADAR (bir valideynin yegan vlad
(dan.) [Pirqulu:] Onlar i gtrmyinc, v yaxud bir qarda) vladlarn ncs -
donluumuzu artrmaymca ya lcyik, ya bacnn madar qarda idi (.Vliyev);
ilycyik, vssalam (C.Cabbarl); MK BRC smayl beyin birc qz var idi
HAQQI ..mk haqlarnn bir hisssi krp (.Veliyev); TKC [Muxtar:] Ana da
likdn mssisy almaa girn qdr tkc balasna bu qdr rhmsiz olarm?
zrlrin qoyulan msarif dmk n (B.Bayramov).
gtrlckdir (M.S.Ordubadi); MVACB I MADD (qanun mcllsinin, yaxud
[Ayna:] Asf, n cb, yoxsa tz puldan hr has bir mtnin, sndin v s.-nin kiik
246
 Madd Malik
hisssi) ..isbatlarndan sonra ev komitsinin Sonra o biri usta klametd tzo havalar ald
myyn qanun maddsi mucbince msul (M.Hseyn); NM Dald musiqi - saz-
olduunu meydana xard (mnzminli); larin ssi; Ya da ki, qularn vhi nmsi...
BND Mtrilr zmz tutub, onlara (S.Vurun); RQ (khn.) Qularn rqisi
etdiyimiz nsihtlrin birinci bndi budur.. ksildi, onlar hara is uzaqlara uub getdilr
(C.Mmmdquluzad). (M.brahimov); TRAN al, al! Azad-
II madd bax cisim; ey ln xo transi; Hind, Himalaya, in
MADD (urdan asd olmayaraq mv- yaylsn (S.Vurun); TRK (kln.) O
cud olan) Axundov obyektiv maddi varln yerd ki, qular oxur, sylnilir trklr;
sbbini ondan xaric ilahi qvvd deyil, Aydndr ki, o torpan zngin tbiti var
onun znd axtarma irli srm... (F.Qa- (S.Vurun).
smzad); CSMAN Cismani v mnvi mahn bax ayzl
qti hdsi altnda Qrbin v rqin airlri, mahtab bax ayl
mtfkkirlri mxtlif cr hrkt ediblr.. maxorka bax tnbki
(Anar). 1. MAL, MEYLL
madr bax ana 2. mail bax vurun
madyan bax at MAKNA (khn.) (yaz man) [Hac Se-
mada bax savay() md aa:] Bunlar makinada yazmaq lazm
MAARA (adtn ay yuvas) Gah xor- deyildi (M.S.Ordubadi); MAIN Nrgiz ox
xor xoruldayb; gah diksin-diksin; ay ma- iti ilr. Yazd zaman barmaqlar yaz ma
arasnda; yuxulayrd yen (R.Rza); KAHA nnda lzgihngi oynard (S.S.Axundov);
Bu zaman, yanvar ay; gdkquymq boz ay, MAINKA ..qadnn dalndan kt manka
kahasnda yatmd (R.Rza); KHL Gl- aqqlts eidilirdi (.Hseynov).
zar onu tqib edirdi. Bir khl (maaraya) makinto bax pla
tsadf etdilr (C.Cabbarl); ZAA Hr bir maksim bax pulemyot
< zaa, hr qaya; ahid olmu kim bilir; Ne maqazin bax 1. maaza; 2. xzin
qanl qovaya (M.Rzaquluzad). MAQNT ...Ehtiyac maqnit tk kib bu
maaza bax dkan yer; Cnublu qarda, drdli qarda (S.Rs-
maaza bax dkan tm); AHNRBA (khn.) Hiss edirdim
mah bax ay ki, dniz mni ahrba kimi zn ekir
I MAHAL (tar.) [Ncf:] Aa, son bir (Y.zimzad); DMR KN,
all adamsan ki, bu yek mahal sn tap- maqnitofon bax ssyazan
rblar (M.F.Axundzad); MHAL (kl.d.) mal bax 1. mt; 2. para; 3. var I
Vli, mhaldr ol hm, sn olacaq qatil (F- maiakn bax mala
zuli); VLAYT Bel vilayti datsn tar; mala bax malake
Ziyad mudur Araz knar (Q.Zakir). MALAKE (svaq kn adam, usta)
II mahal bax qeyri-mmkn Yen malake ilyirdi v pis d qazanmrd
mahcamal bax ayzl (R.brahimbyov); SUVAQI Susmasam
mahir bax bacarql da, mn az deyim; Boyaqdr, suvaqdr;
mahliqa bax ayzl Adma qoy rngsaz deyim (M.Rahim);
MAHNI Onlar iri kedilr v Yunis MALAKN, MALAI.
yeni yazd mahnnn mqin balad maiba bax ktbeyin
(X.Hasilova); AHNG (khn.) Buzi ahng- mal-dvlt bax var I
lrin ad eylyir; Qlbi yatmlar naad mahnyemz bax xsis
eylyir (A.Sehht); HAVA (oyun havas) malik bax 1. mlkdar; 2. yiy

247
Malikan
MALKAN (aalq yeri, mlkdar
mlkii) Dem burada yalnz zor-gc deyil,
hm d hiyl iltmk., mlkdarlarn qrl deyildi, xst v ifrat drcd mrur idi,
masnn, malikanlrin odlanmasmn qar
sn almaq lazmdr (S.Rhimov); MLK
[ofer:] Yoxsa bel mlk he yz min tik
mk olmaz (.fndiyev); MLKYYT
(bax).
maliyyt bax qiymt
mal-mlk bax 1. mlk 1; 2. var I
I mama bax mamaa
II mama bax ana
MAMAA Knin o tay mamaa Xan-
xanmn idi (mnzminli); MAMA [h
md:] lav deyirlr ki, z riyyti n
mlknd azarxana v mktbxana abdr,
hkim gtirib, mama gtirib (N.Vzirov);
B (mh.) Pis biy arvad tapran BAZ
vladsz qalar (Ata. sz),
mandal bax cft
mandarin bax naringi
mane bax ngl
maneoli bax englli
maneken bax mqvva
mannd bax tay 1
manufaktura bax para 1
manufaktura bax para
manifest bax byannam
mar bax ilan
maraq bax hvs
maraql bax mzli 2
marq bax pusqu
market bax bazar I
MARS (planet) [Eldar:] Ey sn d bil
mirm, Aydan glmisn, Marsdan (Anar);
MRRX (kl.d.) Mhvrmi ya pozuldu,
mhrini qopdu bilmm? Mrrixmi to
xundu lgn duran bu alm? (A. aiq),
mart/martquu bax qaay
masa bax stol
masabyi bax tamada
masal bax nal 1
masva bax savay
MASQARA (l salma, laa qoyma)
[Hmid:] Cld trpn, ay Ftli, masqarann
248
Matm
yeri deyil, gzmdn yuxu tklr (H.Ab-
baszade); STEHZA Amma Eldar forslu
sanki hamnn ndns ona rixnd, istehza
edcyindn qorxmu kimi yegan dostu
Aydndan baqa he ks yaxnlamrd
(Anar); KNAY [Glsabah:] Mn bu ki
naylrl al bayraq qaldranlardan deyilm
(C.Cabbarh); RXND O yerd ki, xalq
z etirazn, narazln, qzbini gll,
kinay, rixnd, masqara ile ifad etmk is
tyir; hakim-mtlqlri laa qoymaq tamar-
zsmdadr.. (Anar); BD Yapd b
dlr gizli deyil (H.Cavid).
MASQARAI, ADAMOYNADAN,
LABAZ, MASQARAAMIZ, MASQA-
RABAZ, RXND(CL), BD-
masqaraamiz bax masqara
masqarabuz bax masqara
masqura bax nim
maallah bax afrin
man bax 1. avtomobil; 2. makina
mam bax src
mainist bax src
manka bax 1. makina; 2. pilt
materik bax qit 1
MATERYA (fls.), CSM, MADD
MATM Bu matm ne deyir Azrbay
cana? N deyir olunu sevn bir ana? (S. Vur
un); ALAMA (dan.) [bdrrhman by:]
Arvad, bilirsn n var, mn sn ox msl
ht grrm durub gedsn bir alamaya
orada z tutasan bundan tr ki, bir byk
muliyyt olub (N.Vzirov); ZA Bir
millt eyd ikn, ndn bs; Oldun fqra
zas, novruz?! (M..Sabir); TZY [Qzl
Arslan:] Atabyin facian lm brsind
mktub aldm zaman tziynizd itirak
ed bilmdim (M.S.Ordubadi); VAY (dan.)
[Vaqif:] Bizdn hr gn bir tz xbr var:
ya toydur, ya vay, ortas yoxdur (mn
zminli); YAS (YS) Oturmudu bir qoca;
batb qm dryasna; Qorxunc bir yuxu glir;
bu amansz yas ona (R.Rza).
Mavi Mehmanxana
MAV (rng) Adti bel idi ki, dayaz ba kitablarda yazrlar ki, .. yer dombalaq ar
xl mavi gzlrim hmi qabandak ada (.Haqverdiyev); KLLMAYALLAQ
mn iyni zrind mchul bir nqty zil [Koxa:] Men rab idikc grnr ancaq;
ldi (M.Hscyn); GY Katib, tzc tln Dnya gzlrim kllmayallaq (S.Rstm),
mi gy mahud alvarnn cibindn gm maygl bax mixkgl
qutusunu xarb papiros gtrd (M.Hseyn); mayf bax ikst
SMAV O mavi gzlrini; Smavi gz MAYOR (hrbi), YAVR (khn.)
lrini; Grcym mttsil (M.Rahim). MAZAQ (vulq.) Cavahir aylandan sonra
MAVLK, GYLK otaqdan rinin ssini eitdi, irin shbet v
MAVZOLEY Mavzoleyin mrmrin iq mazaq davam edirdi (T..Simr); MAZAQ
dr, nur lnir... (S.Vurun); SRDAB LAMA, OYNAMA, ZARAFAT (bax).
[Terxan:] ..hr qrandak yhudi qznn MAZAQLAMAQ (vulq.) [Alov:] Sn
srdabsin glrsn, o yer ki, yhudilrin z drdini k., qzn Bnvnin drdini..
ziyartgahdr (.Mmmdxanl); TRB ..gec-gndz artistl mazaqlar (M.bra-
Trb qbirlri cdadmzn; Torpaa il himov); DLXOLUQ ETMK [Qulam-
yn kklrimizdir (B.Vahabzad). mirz] arpaynn knarnda ylir, [arvad
I MAYA (dii dv) Dv, maya, nr, il] dilxoluq edir (mnzminli); ZOPU
kk; Lklyirlr dalbadal (A.Shht); TPMK (dial.) Kii ydn xf deyin,
ARVANA Haca buurlar, dizi qara nrlr, gen yd zopu tpillr (ADDL); ZARA
gzl arvanalar.. qoyun srlrinin dalnca FATLAMAQ (bax).
glirdi (.Vliyev); NAQ (arx.) btida xlq mazarat bax 1. ziyan; 2. mrdimazar
oldu kll-kainat; nsan naq mindi, naq n mazat bax naz
mindi (Aq lsgr). maz bax fr 1
II MAYA (biol.) [Hmid;] ..nki mayas mazi bax kemi; kemi zaman
fitn-fsad il yorulmudu (H. Abbaszad); MEDAL (xidmt gr frqlnm nian)
DL Dl n ayrlan xna quyruqlu qolar Soninn meyar hrtin, ann; N medal,
.. dykm trafa baxrdlar (S.Rhimov); n d ki, trif - yazdr (M.Araz); NAN
TOXUM [Alo:] Son bu atn belliyino baxma, yirmi skkiz sinnin yetidikd Sorbon da-
yaman girdarl heyvandr, heyf ki, toxumu rlfnunun hquq bsindn qzl nian v
yoxdur (S.Rhimov); EMBRON, R- iftixar il mzun olmudur (M.S.Ordubadi).
EYM. MEDA, DVR MTBUAT, KT
III 1. MAYA (bzi qidalarda qcqrma LV NFORMASYA VASTLR
ml gtirn madd)', BALATI (dial.) Bala- meh bax yel I
tn tmiz saxla (ADDL); XMR Xmrsi, mehman bax qonaq
urvas xemirsiz qalb; Dnya dzlmir ki, mehmandar bax qonaqprst
dzlmir, baba! (M.Araz); ACITMA. MEHMANXANA [Gnc casus:] Yox,
2. maya bax srmay orada he rahat ola bilmrik. Mehmanxanada
3. maya bax sbbkar daha yaxdr (M.S.Ordubadi); QONAQ EV
MAYALANMAQ Tmiz sddn maya Durub geyindim, qonaq evinin qarsndak
lansn, doulsun; Nete kimi, Ouz kimi bir meydana xdm ve yava-yava hr par
xan, trk (Z. Yaqub); DLLNMK. kna trf getmy baladm (Y.zimzad);
MAYALLAQ (ox vaxt amaq sz il MSAFRXANA (khn.) [Yal kii:] Hac
ildilir) [Piik] gyd mayallaq ad; Qad Ramazan taprmd ki, Hac Mirz babann
getdi o badan (M.Rzaquluzad); DOM msafirxanasma db orada mnzil tutsun
BALAQ [Odaba:] Bir para sarsaq-sursaq (S.Hseyn); OTEL [Adolf:] Ddymz

249
Mehmanxana
otelin nmrsind Asiya xritsini ab plan
kmy baladq (S.S.Axundov).
MEHMANXANAI Mehmanxanaya
dedim: Bu nmrd ylrm, sonra mlli
nmr bolananda men xbr verrsn
(.Haqvcrdiyev); MEHMANXANA SA
HB Mehmanxana sahibi z kimi irkin v
namusunu satan xslri hmi tbssml
qarlard (S.Veliyev); OTEL SAHB Otel
sahibi xo bir sima il Nemti masaya dvt
etdi (mnzominli); OTEL Oteliy bir
ne yz frank borcum var idi (mnz
minli).
mehmaprst bax qonaqprst
mehmanprvr bax qonaqprvr
1. mehr bax gn
2. mehr bax mhbbt 1
1. MEHRBAN Mehriban sevgilim qar
mda durdu (M.Mfiq); FQTL Ka
mal anasnn fqtli gzlrin... baxb din
mdi (M.Rzaquluzad); XORFTAR(LI)
(bax).
2. MEHRBAN, ZZ, STKL
3. mehriban bax nvazili
1. MEHRBANLIQ Buzov tzc eydir
diyi mcklr erfhisnin lind mum kimi
yumalmd, qadn z mehribanlq, nvazi
yaan ssil aram-aram sacnn zli mah
nsn mzldandqca ink... balas n qoru
maq istdiyi sd buraxrd (.Cfrzado);
LTF Mehribansan, grrm var men
ltfn, krmin (M.Seyidzad); MHB
BT (Mehribann) ocuqlarna qar bsl
diyi mhbbt onu mcbur edirdi... (S.H-
seyn); FQT.
2. mehribanlq bax glrzllk
MEHRBANLIQLA (xo zl) Dnn
mehriban grb ayrlmdlar, bu gn shr
d eyni mehribanlqla grmdlr (Anar);
MEHRBANCA(SINA) Sslr gah mehri
banca; bir ana laylas tek; sallayr, oxayr
(R.Rza); reblinski artistlr qayl, meh
ribancasna kmklik edr, onlara tkan ve
rrdi (.Hacboyov); MEHRBAN-MEH
RBAN rkdn alasam mn iin-iin;
250
Mebyi
Mehriban-mehriban glm sn mn
(N.Xzri); NVAZL Baxr nvazil
ulu dalara; zndn ixtiyar, mutlu dalara;
ulam zn sirli bir hzn (M.Mfiq);
YUMAQLIQLA [Mehriban] yumaqlqla
cavab verdi (S.Hseyn).
mehrsiz bax mhbbtsiz
MEHTR [kr by:] Mehtr denn
atlar bayra eksin (A.aiq); ATABAXAN
Qatil raq qoun dstlrindn atlara baxan
bir tvli imi (M.S.Ordubadi),
mehvr bax ox 2
mexaniki bax qeyri-uri
MELODKLK (mus.), AHNGDAR
LIQ, AXICILIQ, GZLLK, MELO
DYA
1. MELODYA (mus.), AHNG, HAVA
2. melodiya bax melodiklik
MEMAR Memarn - hrqurann vzi
fsi tkc z masirlri n deyil, glck
nsillrin yaay n rait yaratmaqdr
(B.Bayramov); ARXTEKTOR [Qasm:]
Uaqlar danrd ax... Deyir 15 lkdn
amerikanski arxitektorlar glir. H? (Anar).
MEMARLIQ Bu, Azrbaycan memar
lnn ecazkar gzllik aynasdr (R.Rza);
ARXTEKTURA Masir dnya arxitektu
rasnn problemlrini, cryanlarn, imkan
larn vq he d Fuad Salahldan az bil
mirdi (Anar).
merac bax nrdivan
mesaj bax isman 1
ME Sx melr od tutaraq, qayalqlar
kl dnr (S.Vurun); ORMAN (khn.) Bu
yanda sfal qaln bir orman; Yaz olsun, q
olsun, glr hr zaman (M.Mfiq).
MEBY [ahmar by:] Bir cavan
olan l keib, o deyir mn mebyi rf
byin adamyam (N.Vzirov); ME Hr
ikisi mharibd fhl batalyonunda itirak
edib, knd glndn sonra z vvlki pe
lrini atb mei olmudu (.Yusifolu);
ME GZTS/QAROVULUSU
[Ris:] ..bu dnyada birinci me gztisi
dir ki, mnim zm a olur (.Yusifolu);
Mei
[Cavan olan:] Me qarovulusuyam, aa!
(N.Vzirov).
mei bax mebyi
MEN Mein cildli quran adamlann zn
dorudan da dndrmidi (S.Rhimov);
TUMAC [Molla Qafar:] lini yaxasna atb
qara tumac cildli balaca kitab xard (S.Re-
himov).
METAFORA (db.), MCAZ
METAFORK (db.), MCAZ
metis bax mlez 1
metisldirmk bax mlzldirmk
metod bax sul
METRO Uzaqlardan glib bu gn metro
muza enib mn; Yer altnda qaplara al
sezam demdn (M.Rahim); METROPO
LTEN.
metropoliten bax metro
mey bax axr
MEYAR Ddm ax deysn ox ar
vziyyt; Niy meyar edydim indi bs m
hbbt? (M.Rahim); NDAZ [amo]
inqilabn ndazsini... qavramaa balayrd
(S.Rhimov); MZAN Dedim ki, mnim
eqim llr smaz; Eq hara, mizan mun klin, byk hmdunlr siftin d
hara? (M.Rahim); L lyl verilm-
yir mhbbt insanlara (M.Rahim).
1. MEYDAN, SAH, YER
2. MEYDAN, DZNLK
meydana bax stadion
meygd bax meyxana I
I MEYXANA (rab iiln yer; rab
dkan) [blhosn boy:] Nhayt o, kefli
halda meyxanadan xb faytona ylr v
yeno do faytonuya: - Sr, yax sr... - de
yr (M.S.Ordubadi); DUXAN, TRAKTR
[Sfr:] Traktird, duxanda, podvalda; Kef
elodim teatrda, ballarda (A.Shht); K-
XANA, MEYGD (khn.)\ XRABAT
(arx.).
II MEYXANA [Dursun:] lyasgil qaplar
balayb meyxana deyirlr (C.Cabbarl);
KUPLET ..Kupleti cavanlar brkden-berk-
dn oxuyur, daa-daa ss salrdlar (.bl-
hosn).
Meyvli
MEYXO (n tur, n irin) Acs xeyli
irin, meyxou, dadl olur (M.Rahim); TUR
ARN Meyv, n meyv! z iri, rngi
al-qrmz, tri xo, dad turairin, z yum-
yumaq (R.fndiyev).
meyil bax 1. hvs; 2. mhbbt 1
meyilli bax mail
meyilsiz bax hvssiz 2
MEYT [Qarabirek oluna:] smaylby-
liye getmli olsan, mnim meytimin stn
dn adlayacaqsan (.Vliyev); CNAZ
Peyin qat, zibil qardr, heyvan lelri, insan
cnazlri basdr, torpaq iylnmz... (M.bra-
himov); CSD ..camaat fryad qopara-
qopara csdi mdrsy apardlar (A.Ma-
kulu); N (khn.) labbasn nini evlrin
aparmaq ox xatal idi (A.aiq); L l
dirilmz (Ata. sz).
MEYTXANA, MORQ, LXANA
MEYMUN (zool.) [Aa Zaman hkim:]
Axr, nec eylyim aa? Meymunu yadmdan
xara bilmirm (M.F.Axundzad); HM-
DUN (arx.) (byk meymun) [Molla Sal
man:] Aa, tamam dalarn heyvanat mey
nb.. (M.F.Axundzad).
MEYN kdim sizi dnn zm, meyn
lr; stnzd oldu gzm, meynlr (S .Rs
tm); TNK Bizlrd rayon yerind zm
aacna tnk deyrlr (H. Abbaszad).
MEYNQURDU (zool), TNK-
QURDU (meynlr ziyan vuran cc, qurd)
meyprst bax yya
meyprstlik bax yyalq
MEYV ryb zay olmasn, xarab ol
masn dey; Uzun zaman meyvni aacda
saxlayrlar (M.Rahim); BAR Baxrsnz
aacda iy de, bara da; Baxrsnz, de
mli, payza, bahara da (M.Rahim); BHR
Yox, riyytin drisini soyub bhr ad il
onun btn mhsulunu lindn almaq ... la
zm idi (S.Rhimov); BHR [Abdulla:]
Bu olmad, aac bhr verdikc bam aa
yr (H.Abbaszad),
meyvli bax barl 1
251
 Meyvsiz
meyvsiz bax barsz 1
mal bax mna
mbd bax mbdgah
MBDGAH raq tutdu qdim hr;
Muradna, istyin; Bir rus qz heyran oldu;
Arzularn mbdgah ryin (M.Rahim);
BADTGAH [Tahirzade] burada ct mi
narlri il gylr yksln ibadtgahda,
zahidlr mclisind imtahan vermli idi (Mir
Clal); BADTXANA [Snmz:] Aman,
aa, datmayn ibadtxanmz (C.Cabbarl);
MBD yilsin scdn ulduzlar, aylar;
skilmi mbdlr, yeni saraylar (S.Vurun);
ATGAH (bax).
MCAZ (db.), METAFORA
MCAZ (db.) (hqiqi mnada iln
myn) [Trgldi:] Fqt mn mcazi m
nada demim (Anar); METAFORK.
MCBUR, CBR, GCL, CBAR,
ZORLA
MCBURYYT Evlnmk istyn bir
qdr pek z il gtirib, byin qulluuna
gedib ondan izn almaq mcburiyytind idi
(.Haqverdiyev); ZOR Mnim yetim uaa
rhmim glir, nki o uaq sahibsizdir v bu
bard dxi mn zor yoxdur (C.Mmmd-
quluzad); MCBURLUQ.
mcburluq bax mcburiyyt
mccani bax mft
MCLL (hiiq.), QANUNNAM
1. MCHUL (riyaz.), AXTARILAN,
MLUM OLMAYAN
2. mchul bax namlum
1. MCLS (kef mclisi, ey-irt mclisi)
Mni qnamayn! Ardr, dostlar; Qatillr
evind mclis keirmk (S.Vurun); BZM
(kl.d.) Saerdir pn llin o xurid camaln;
Bzm ir rabn tutular iy qan (S..ir- nma, knara qoy, gcl tz-tz bir balaca
vani); YIINCAQ [rfnis xanm:] ..Pa-
rijd qzlar, glinlr mclisd, yncaqda
zaq oturub-dururlar (M.F.Axundzad);
YINAQ Xeyrin olsun hr ks ynan-
dadr; Onlar iln zvq irt eylrsn
(M.V.Vidadi); QONAQLIQ, BZMGAH
(tnt.).
252
Mdniyyt
2. mclis bax parlament
3. mclis bax mavir, iclas
mcmyi bax sini
mcmu bax jurnal
mcmun bax ellikl
mcnun bax 1. dli 1; 2. vurun
mcnunluq bax dlilik
MCRA (suyun axd yataq) Sma-
yr bu mcraya; Mnim oynaq lplrim
(M.Rahim); YATAQ Dalar nrilti il sa
hil cumurdular, sanki Xzr yatandan
xacaqd (H.Abbaszad),
mcruh bax 1. yaral; 2. lzztli
1. MCUN, PASTA
2. mcun bax xlit
3. mcun bax lzztli
mdaxil bax glir
MD (aat.) Bdbxtlikdn il yarm
bundan qabaq kiinin mdsind xrng ya
ras tapld (M.brahimov); QURSAQ (bax).
mdd bax kmk
mddi bax kmki 1
mddkar bax kmki 1
MDN (mxtlif mnalarda) Vahab
getdi mdnd ilmy (H.Abbaszad);
AXTA Da kmr yataqlar taplan yerlrd
axta deyiln drin v geni quyular qaz-
yrlar (A.Quliyev); YATAQ Geoloji saslara
Yenikondin altnda zngin neft, yata olduu
gman edilirdi (M.Sleymanov).
mdni bax mdniyytli
MDNYYT Hqiqi mdniyyt qa
baqcl ur, her eydn vvl iin tkilind,
myin mhsuldarlnda zn gstrir..
(M.brahimov); NURANYYT Atam, qar
dam, Allah xatirin bel nalayiq szlri da
nuraniyyt grnr (N.Vzirov); TMD-
DN (kl.) Mslman tayfas indiydk
yablqda olub, n maarif arpasndan v n
tmddiin samanndan v n trqqi otun
dan ona qam dolusu indiydk verilmyib
(.Haqverdiyev); SVLZASYA (n yk
sk mdniyyt).
Mdniyytli
MDNYYTL Onlar mdniyytli
adamlardr (C.Mmmdquluzad); M
DN [nci:] Sizin kimi mdni adamn a
zndan bel szlr eitmk mni tccbln Azrbaycan dbiyyatnda demokratik ide
dirir (M.Rahim); SVL [Rft:] Mn gtir
dim, gey! (Arxadan geyinib glirlr.) imdi
biz tamamil baqa bir adamq.. nki biz
imdi sivil bir adamq, ninki bir sgr
(C.Cabbarl); MRFTL.
MDNYYTSZ [lal:] Aslan, m
dniyytsiz olma (S.Rhman); QABA [Feld-
er] ox uzunu, lala, hm d qaba bir
adam idi (M.Hseyn); QEYR-MDN
[Rafiq] qeyri-mdni bir adamdr.. (.Ke-
rim); VH (mc.) Zeynal qzm vhi bir
baxla Mehribana trf yyrd (S.Hseyn);
MRFTSZ, TRBYSZ (bax).
mdfn bax mzar
mdh bax 1. trif; 2. medhiyye
MDHYY (trif mzmunlu eir) [Hr
dmxyal:] Mslman dibi v mhrriri
lin qlm gtrnd mdhiyy yazmasa,
yqin bicdir v atasndan xbri yoxdur
(Anar); QSD Hr ikisi (Fzuli v Nf)
qsidlrind diger sinif v saray airlri kimi
myyn bir sinfi ..sultanlar, padahlar v
digr saray hlini mdh v sona etmidi
(A.aiq); MDH (kl.d.) z d [M..Sa-
bir] bu mtlb iar buyurur: Puldan tr
yalan mdihlr yazmaa iqtidarm yox is
d, doru hcv yazmaqda ox hnrliym
(A.aiq); MDH, MDHNAM.
mdhnam bax mdhiyy
mdih bax mdhiyy
mdrs bax mktb, mollaxana
MFHUM Qbir mfhumu il dzlmk
mfhumu arasndak ziddiyyt, siyasi dild
desk, bir nv barmaz sciyy dayr
(M.Hseyn); ANLAYI.
MFKUR [Mordan:] Bu sinif mhari
bsi, mfkur mbarizsidir (S.S.Axundov);
DEOLOGYA [M.F.Axundzad] ...mate
rialist dnyagrn qabaqcl ictimai-siyasi
baxlarla, mtrqqi ideyalarla sx vhdtd
tbli edn filosof, islam ideologiyas, btn
Mlubedilmz
dini mvhumat v clahte qar yorulma
dan v amansz mbariz aparan dvtlb
ateist olmudu (F.Qasmzad); DEYA Yeni
yalar realizm slubu il dour (M.brahimov);
MSLK Mslkim, arm ucadan uca
(S.Vurun); QAY.
MFKURV Xanlar pyesinin mf
kurvi v bdii qdrti ondadr ki, ilk sh
ndn tamaann diqqtini fhl sinfin,
onun tipik nmayndsi Xanlara clb edir
(M.Arif); DEOLOJ Cavidin blis faci
sini ideoloji chtdn tnqid ednlr onun
n kimi tsir altnda yazldn xatrlatmaq
n airin kediyi mhit bir flakti yazmaq
mcburiyytindym (A.aiq).
mfsl bax bnd 11
MFTL, TEL ..O glmsnd v qrq
mftilin telefon dstyini gstrdi. Biz kos
mosda mhz bu cr telefonla qrq telli tele
fonla, laqsiz danmaa chd edirdik
(Anar); SM Telefon simlri ksilmidi
(M.S.Ordubadi).
mftun bax vurun
MFTUNEDC (mxtlif mnalarda)
Qzn mftunedici baxlar qarsnda tez sar
slr, qzarb ban aa salr, bir d ban
qaldrb baxmaa csarti atmrd (.Qa
smov); DLFRB (kl.d.) Billah ki, bu dil-
fr i b mnzil yl mn verdi, rahti-dil
(Fzuli); FSUNKAR O [Mahiro] fsunkar,
irindil, xoxasiyyt bir qz idi (Y.irvan);
VALEHEDC [Mehman] zn gcl
mntiqi, valehedici nitqi ile hamn heyran
etmy balayrd (S.Rhimov); HEYRAN-
EDC, CAZBDAR (bax).
MGR (sual, xatircm olmama v bh
bildirn ara sz) [Drr:] Anacan, mgr o,
vvllrd hbsd olmudur? (S.Vliyev);
BYM (dan.) [Gyrin:] ..byn bunu
bir byk-kiiy ganamazlarm? (S.R
himov); CBA [Bhram:] cba, mn z
mimin evind xidmtiymmi? (C.Cabbarl).
MLUBEDLMZ nki onda, yal
nz qlbnin sirrini biln dahi bir serkr-
253
 Mrib
dnin, mlubedilmz bir ordunun qdrti
vardr (M.Hseyn); BASILMAZ Bu basl
maz ordunun banda Qorez durur (S.Rs-
tm); YENLMZ Qlbind Vtn olu,
yenilmz., ordu (S.Rstm); MHKM,
SARSILMAZ (bax).
mrib bax 1. gnbatan; 2. qrb 1
mrur bax 1. vqarl; 2. zmtli;
3. lova
mrurluq bax 1. vqar; 2. lovalq
mhabtli bax qorxulu 1
mhal bax mahal I
mhart bax hnor
mhbs bax hbsxana
mhbub() bax sevgili 1
mhbus bax dustaq 1
mhcub bax utancaq
mhdud bax az
1. MHBBT, EQ, SEVG (sevim)
Qara Gyy nec dil asn? Yeni-yeni
pardaqlanmaa balayan qzlgl misall
eq, mhbbt, sevgiy nec arxa evirsin
(.Vliyev); MEHR qlar yandrmsan
mehrabnda zhmtin; Heyat verir insana
qaym, mehrin, fqtin (M.Rahim); MEYL
Mn sen mayilm, snddir meylim; Dem
sndn qeyri ksddir, ay qz! (M.P.Vaqif);
SEVDA [Qndab:] Men ele glirdi ki, gr
ingiz qaa il Qnnin sevgisi ba tut
masa, biz o mehriban insan bdi itircyik
(B .Bayramov).
2. mhbbt bax mehribanlq 1
3. mhbbt bax hvs
4. mhbbt bax tmas
mhbbtnam bax eqnam
MHBBTSZ (mhbbti, eqi olma
yan) [Zinyt:] Mhbbtsiz yaamaq lm
mk n lin dn hr eyi yemk kimi vermim? (X.Hasilova); DSMAL Piri kii
bir eydir (B.Bayramov); BMEHR (kl.d.)
Qld mni hlak bu bimehr mahlar (S..ir-
vani); EQSZ Yaamaz eqsiz, ruhsuz s
ntkar (S.Vurun); MEHRSZ Usand mehr
siz eflak lamanmdan; Hnuz eitmdi ol
yari-mehriban fryad (Qvsi); SEVDASIZ
[Vaqif;] Dnyann sirrini grrm ordan;
254
Mhrba
Bir para smkdr sevdasz insan (S.Vur
un); SEVGSZ Sevgisiz, ilhamsz yaaya
bilmz; Sevn bir airin qhrmanlar
(S.Vurun); STKSZ.
MHCCR [Mrziy xala] mhccr
dayaqlanb ikinci mrtby yildi (H.Ab-
baszad); SRAH Vaqif bam artrmann
srahisindn aa sallayb, sevinck bir
ssl; - Ay camaat, - dedi, - xan bugnk
dustaqlarn tqsirini mam Hseyn ba
lad (mnzminli); TKY (khn.) Q
rnfil bac eyvann tkysin yaxnlaaraq.,
sslndi (.Ofondiyev); TUTACAQ Burua
yalnz bir trfdn tutaca olan ensiz bir
J krp uzanmd (Y.zimzade).
MHKM [nci:] Mhkmy ona gr
verilir ki, evsizsiniz, ev davas kirsiniz?
(S.Rhman); DVAN (khn.) [Abdulla:] ndi
ydk bir df d grmmim ki, divan
larmz ii haqqna kssinlr (M.Hseyn);
DVAN-DR (dan.) Mn sa-biryimi
divan-dr qarsnda aartmam (.Vliyev);
MRAF (khn.) [Skin xanm:] Axr
eidibsn ki, qardam arvad qardamdan
qalan irs mddi xb, mni mrafy a
rr (M.F.Axundzad); SUD (khn.) [Koxa:]
Sud glib, bac, yazrlar, aa en (A.aiq).
1. MHKUM, CZALANMI
2. mhkum bax dustaq 1
3. mhkum bax tabe
mhkumiyyt bax tabelik
mhkumluq bax tabelik
mhmil bax kcav
MHRBA Yunis nahardan sonra ayaa
qalxb lzyuyann qabana kedi, ellrini
yuyub, mhrba il qurulaya-qurulaya dedi:
- Knl xanm, bilirsn sn niy ziyyt
Qaraca qza dsmal verdi. Qaraca qz da l-
zn qurudub sfry oturdu.. (S.S.Axun-
dov); ZSILN Gzl arpay, zyuyan,
yaz stolu, iki skamya, a mrmrdn iri
mrkkbqab, zsiln, st kynyi, ayaq
qab, idman eylri v bir ox baqa eylr..
(A.aiq).
 Mhrum
MHRUM Ruhnovaz gzl deyil idi, n
li tbitdn mhrumdu (M.F.Axundzad);
AR O soqaqlar ki, ruzi-fitrtdn; Ari idi
btn nzaftdn (M..Sabir); BNSB
[Zeynb xanm:] On ildn artq bu dvlt
mnim limd idi. ndi grk mn ondan bi
nsib olam? (M.F.Axundzad); NSBSZ.
MHSUL Bu il balar bol mhsul gtir
midi (H. Abbaszad); BAR Aac bar gtir
mk n kilir (C.Cabbarl); BHR N
cr gizldsn bar, bhri? Seyr el bu q
dr bar vernlri (X.Rza); BHR Al bir
az wl bostandan ilk bhr olaraq, iki araba
qovun, qarpz drib hazrlamd (A.aiq).
MHSULDAR Datyi kndinin yeri
n qdr sfal, knceyi, bincyi n mna getdi (M.F.Axundzad); YURD Yur
qdr mhsuldar olsa da, onlar hams bir
qara qdr bel aaln mal idi (S.R (M.Mfiq).
himov); BRKTL, MHSULLU Sn
ey viran qalan byk incsnt oca! Ukray
nann bol mhsullu, brktli torpa, geni
llri.. (C.Cabbarl); MHSULVERC,
MNBT, VERML, YKSK MH
SULLU.
mhsullu bax barl 1; mhsuldar
mhsulsuz bax barsz 1
mhr bax qiyamt 1
mxaric bax xrc
mxs bax mnb 2
MXF [Qaz:] Bli, bu i grk mxfi
qala (C.Mmmdquluzad); GZL [h
md:] Yoxsa gizli iclasnz var? (A.aiq);
XF (khn.) Qlbind xfi sirrini bildikc
yazandr; yyari-zamandr (M..Sabir);
PNHAN On gndn sonra Misir xan qzna
Teymur xan namn verir v bu sirr pnhan
qalmaq n hmin bu mqabilimizdoki qa
yann dnd bir kk bina edib, orada sa gndn sonra qad, dedi ki, oxumuram..
kin olub (S.S.Axundov).
mxlz bax xlas 1
MXRC (dil.), ARTKULYASYA
I Fonetikada sslrin tlffz, fizioloji pro
sesi, daha dorusu, sslrin mxrci (artikul-
yasiyas) da yrnilir (N.Mmmdov).
Mktub
MXSUS (aid olan) Hrsi bir vzif da
yr, hrsinin zn mxsus trcmeyi-hal,
xsusiyyti, psixologiyas (C.libyov); AD
[Nadir by:] Mnc, gzllik zvq aid bir
meydir (H.Cavid); XAS Mharib dvrnn
adamlarma xas igzarlqla drhal mtlb
kedi (X.Hasilova); MXTS Bunlarn b
yk bir qismi rabn vsfin mxts kimi
dir (A.aiq); MNSUB,
mxsusn bax xsusn
mxsusi bax xsusi 1
mit bax yaay 1
MKAN O mbark mkan ox sevirm
(A.Sehhot); MQAM Pixidmotba v
Xac Mbark xdlar, hr birisi z mqa
dumda bir misilsiz baban olacaam mn
mk bax qardal
mkbudas bax qardal
mks bax milk
mkr bax hiyl
mkrli bax hiylgr
MKTB (thsil oca) Bunlara xsusi
trbiy verils, bunlar n lyaqtli mk
tblr bina olunsa, kiilr yol gstrmy
qadir olarlar (mnzminli); DARL-
DB (kl.d.) Dariildbin bilmoliyiz qd
rini, millt; Gstrmli ikmalna olduqca
hmiyyt (M.Hadi); DBSTAN {khn.)
(ibtidai mktb) Eylmrm dinsiz z hfa-
dm! At l getsin, n db is tand bu?! Dur
qaaq, olum, ba-ayaq qand bu! (M..Sa
bir); MDRS {kh.) {dini mktb) Bir
elind kitaba; bir lind yasmn; Mhm
md asta-asta qaydr mdrsdn (B. Vahab
zad), MKTBXANA {khn.) [Connot-
eli aa:] vvl qoydum mktbxanaya,
(N.Vzirov).
mktbxana bax mktb
mktbli bax agird 1
MKTUB [Vzir:] Aldq mktubunu
Mhmmd Qacar; Trlan oylanda sar
ola bilmz... (S.Vurun); KAIZ {dan.) Bu
255
 Mktublamaq
hvalatdan gn sonra Qara potdan kaz
ald (. Vliyev); NAM Qaaqlar sz bir
yer qoydular, hmilik randa qalma, bu
mqsdl nam gndrmyi qrara aldlar
(M.Hseyn).
MKTUBLAMAQ O, elmi-siyasi ilr
n airl mktublad (M. S.Ordubadi);
KAIZLAMAQ [bdlli:] Biz onunla
kazlardq (S.Rhimov); YAZIMAQ
Daimi bir-biri il [Vaqifl Vidadi] yazr v
biri digrin erini gndrirdi (mnz
minli).
mktubpaylayan bax potalyon
mkulat bax azuq
mqam bax 1. mkan; 2. vaxt 1; 3. v
zif 2
mqbr bax mzar
mqbr bax 1. mavzoley; 2. srdab;
3. mzarstan
mqbrlik bax mzarstan
MQSD O sad gnc uzaqlardan, rq
elindn qonaq glmi; Mqsdimiz bu torpaq
dan qvvt alb dnmk imi (S.Vurun);
AMAL ..lm bizi Azrbaycann sadti
yolundan, byk amalmz yolundan dndr
bilmz (M.brahimov); FKR [Sleyman:]
Yax, xala, bs senin fikrin? (.Hacboyov);
DEAL {n yksk mqsd) Shn mnim
mqsdim, idealm v qlbimdir (S.Rh-
man); QAY Bydkd d ana hmin
fikirdn danmaz; yen qaysi vlad olar
(mnzminli); QRZ (gizli mqsd)
[Krim:] Yeni bunu demkd qrzin ndir?
(M.F.Axundzad); QSD [Zeynal:] Qsdim
instituta girmkdir (B.Bayramov); MQ-
SUD Mqsudum bir mvzu ayrb yazmaq idi
_ZGft A__________ ____ 1___Afrvn A1J
^o.o./yauiiuuvj, iv*_jjrv/v> [vua iinu.j
Mlum
dhat hlin savad yrdib v bir para
elmlr tlim edib, bir tvr gzn asn..
(C.Mmmedquluzad); NYYT Niyytin
hara, mnzilin d ora (Ata. sz),
mqsduyun bax alabatan
mqsud bax mqsd
mlaht bax gzllik
mlahtli bax cazibli
mlaik bax mlk I
mlal bax qm
mlamt bax mzmmt
mlf bax dka
1. MLK {di gr fvqltbii bir
qvv) [eyx:] Mlklr, hurilr, prilr sni;
Alb qanadna gzdirir seni (S.Vurun);
FRT {kl.d.) Bir soyu soylamaq grk;
Bir ac doylamaq grk; Bir dildn syl
mk grk; Firitlr bilmz ola (Xtayi);
MLAK [Molla:] ..mn indiy kimi
..mlaik grmmim (M.N.lt.).
1. mlk bax gzl 1
mlkhr(Ii) bax mlkz(l)
MLKZL (air.) [Orxan:] Ah, gzl
rkz qz, nazl smt! Mlkiizl eytan,
incobel aft! (H.Cavid); MLKH-
R(L) [akro:] Sn mlkhrli bir ey
tansan (H.Cavid); MLKSMA(LI) O
mlksimal, ahbazbaxl; O doda ballm,
ceyran yerilim (S.Vurun); MLKSU-
RT(L).
mlksima(l) bax mlkz(l)
mlksurt(li) bax mlkz(l)
1. MLZ (mxtlif irqlrdn trmi),
METS
2. MLZ (mxtlif cinslrdn trmi
olan), DDM, DRK, HBRD,
TT_____ : J.l LtTTC
Tlti JL D

Hl buyurun grk zhmt kmyinizdn MLZLDRMK, HBRDL-

qrz mhz o cnabn ziyartidir, ya baqa DRMK, METSLDRMK
bir mramnz dxi var? (M.F.Axundzad); mlhm bax drman 1
MTLB [Vahabzad:] Birdn el bilrsi mlik bax padah
niz ki, siz mhndislik drsi kemk niy mliklik bax padahlq
ytin dmm, yox, mtlbim baqadr MLUM Quun gzlliyini tesvir etmy
(S.libeyov); MURAD Bu cr mktblri n mvcud rnglr, n mlum klmlr kifa
bina etmkdn dvltin murad bu idi ki, yt edr (M.Rzaquluzad); MRUF Elm

256
 Mlumat Mndil
afti-can olduu mhuri-chandr; Mrufi- sevgili gzllrtk; Bzr xyalm coqun
zmandr (M..Sabir); AKAR (bax). mal klind (A. aiq).
1. MLUMAT, BLDR, ZAHAT mnadar bax mnal
2. mlumat bax xbr, xbrdarlq 2 MNALI (mnas olan) Satira mnal,
1. MLUMATLI, BLKL, ELML ciddi, qzbli v mhvedici bir gldr
2. mlumatl bax xbrdar (F.Qasmzad); MNDAR (khn.) [Seyid
MLUMATSIZ, BXBR, XBR zim] ..gnc ikn Glstani-Sdi kimi
SZ mhm bir srin n dilrba v mnidar he
MLUN (lnt glmi) [ah Abbas:] And kaylrini trcmy mvffq olmudur
olsun babalarmn rvahma, bu mlun da bir (M.S.Ordubadi); PRMNA (kl.d.) (drin
tdbir gstrms, bu saray sallaqxanaya mnal) Mnim n sevdiyim bir lvh, bir
dndrcym! (A.aiq); LN Bu is ps toav'm-piirmna (H.Cavid); DOLUN (mc.).
o linin d ii qullabidir; Dini iman danb, 1. MNASIZ (he bir mnas olmayan)
yoldan azbdr, babdr! (M..Sabir). [Ulduz:] Sn olmasaydn menim hyatm m
mmat bax lm nasz olard (M.brahimov); BMNA Bu
I mm bax 1. mck; 2. yelin szlri n n bimna danrsan? (N.V-
II mm bax ana zirov); BO (mc.) Bo danqdan n xar,
mm bax mm I ay balam? (M..Sabir); BO-BO [Cahan:]
mmlkt bax lk 1 Balam bo-bo danqdan fayda yoxdur
mmnun bax raz (.Haqverdiyev); BO-BOUNA Trbiysiz
mmnuniyyt bax mmnunluq uaq kimi bo-bouna hrldama! (M..Sa
MMNUNYYTL Aslan mmnuniy bir); BCA [Mllim:] Amma uaq tayfa
ytl raz olub, Hacdan xahi eldi ki, pul sna o cr szlri demyiniz, bir az bicadr
suz da xidmt etmy hazrdr (C.Cabbarl); (C.Mommdquluzad); QURU (mc.) Sz
EHTRAMLA Dilbr, ehtiramla, mrhmt lri zbr, quru natiqlri; Krsy qalxan
il; Yanma gldiyin yadma dd (Aq grrm, qorxmuram (R.Rza); SAMA
Dilm). [Mhrrm] yen arabir sama szlr sy
MNNTDARLIQLA Aydn minntdar lyirdi (A.aiq); YERSZ ox istrdim s
lqla [Glqny] baxd (H.Seyidbeyli); bbini bilm, amma sorusa idim, yersiz d
MMNUNLUQLA Vahid do bu gn xo bir rdi; yni bica olard (C.Memmodquluzad);
xatircmlik, mmnunluqla ev qaytd (Mir MZMUNSUZ.
Clal); HVSL (bax), SEVNRK. 2. mnasz bax bs
MMNUNLUQ, XOHALLIQ, MM 1. MNB (cor.) ayn mnbyi yerdn
NUNYYT, RAZILIQ, SEVNC xan bulaq, bataqlq, gl ola bilr (Cora
mmnunluqla bax mmnuniyytl fiya); GZ (dan.), AYBAI.
I MMUR Qapya atmam bu yoxsul 2. MNB (elmi tdqiqatn sasland
insan; Tez kndin rintum atd dalndan snd, sr v s.) Rus mnblrin gldikd
(M.Rahim); NOVNK (khn.) Birdn g bunlardan (bizim) tarix aid bir ox mhm
rrlr dey; Gah baxr inovnik; gah da qa eylri ixrac etmk olar (F.Aazad); M
pya sar; qalm qara prdy (R.Rza). XZ [Nsimi] mrnn son annda dediyi
II mmur bax abad mrur szlr dorudan dorudur. Vo nha
MNA [Nurmhmmd:] O qidd ol yt tarixi snd - rb mxzi d he ksd
masaydm n bura glrdim, n d bundan bh dourmur (Anar).
sonra yaamaqda bir mna tapardm (M.b- 3. mnb bax bulaq
rahimov); M AL (khn.) Odur grnd yen mndil bax dsmal 1

257
Mnmlik
MNMLK, TKBBR Mnmlik,
tkbbr, he ksi bynmmk, hamya al
aq nzrl baxmaq - budur snin en byk
qsurlarn (.Vliyev); MNM-M
NMLK Blk zabitsi; harnl, mnm-
mnmliyi (Anar); LOVALIQ (bax).
mnm-mnmlik bax mnmlik
MNN, RUHN
mnviyyat bax xlaq
mnft bax 1. fayda; 2. qazanc 2; 3. nf
mnftli bax faydal
mnftsiz bax faydasz
MNGN (sxc alt) [Qocann] gz
lri dumanland, vcudu bir mngn iind
sxlb, zrm ildrmlar tkln kimi oldu
(A. aiq); QISQAC Brezent torbada mxtlif caam, tvqqe edirm ki, bu gn mnim
altlr; kic., qsqac v s. vardr (.Sadq);
PRES, SIXAC.
mngirlmk bax yiylnmk
mni bax sperma
1. MNLK Glcahan xalann szlri
onun mnliyin ox toxunmu, onda bir ox
ac hiss v dnclr oyatmd (A.aiq);
KLK Mqim byin kiiliyin toxunan bu
atmacadan o, pul kimi qzard (S.Rhimov);
XSYYT.
1. mnlik bax rf, heysiyyt
I MNSB (cor.) ayn digr aya, gl pislik gtirn adam, sy kimi d ildilir)
v ya dniz tkldy yer ayn mnsbi
deyilir (Corafiya); QOVAQ Ustadlar
bel nql edirlr ki, qdimlrdn ba Xuda
frin krps il Araz-Kr qova arasnda
Araz boyu yeddi yz yetmi iki knd yaa
yrd (Qurbani); AYAZI.
II mnsb bax vzif 2
mnsbprst bax vzifprst
miisbprstiik bax vzifprstlik
mnsub bax mxsus, aid
MNSUBYYT, ADYYT
mntiqsiz bax alabatmaz
1. MNZR Mnsur ..trafdak mnz
ry tamaa elyirdi (II.Abbaszad); AXAR-
BAXAR ..kndin ox gzl ve qng axar-
baxar vard (.Vliyev); LANDAFT Kip
rin .. landaft bir nv bizim Aberon yarm-
258
Mrhmtli
adasn xatrladr (Qzetlrdn); GRKM,
GRN, PERSPEKTV.
2. MNZR, PANORAMA (mnzr
janr), PEYZAJ
3. MNZR (tbiti ks etdirn kil),
TSVR, LVH
MNZRL Buras mnzrli bir yer
idi (S.Hseyn); AXAR-BAXARLI Ala
mz, ..atamn byndiyi axar-baxarl gzl
bir yerd quruldu (A.aiq); BEHT (mc.)
Bir bam var, sfal, yaraql v behit kimi
bir yerdir (M.brahimov).
1. MNZL rf yeni mnzilini nzr
dn keirdikdn sonra yerini rahatlamaq
istdi (.xl); EV [Mrcan by:] ..boaya
evimdn xasan (.Hacbyov); MNZL-
GAH (kl.d.) N bilsin bhr haln ol ki,
mnzilgah sahildir (Fzuli).
2. mnzil bax msaf
mnzilgah bax 1. mnzil 1; 2. drg 3
mram bax arzu, mqsd
mramnam bax proqram
MRASM, TNTN, RSM, ADT
(bax)
mrd bax 1. igid; 2. kii 1
MRDMAZAR (baqasna zrr vern,
[Eynkli qoca:] N olacaq, mrdimazarn biri
kiilri doladrb (M.Hseyn); MAZARAT
Mazarat axtarmaq lazm deyil, o z taplr
(S.Rhimov).
MRDMAZARLIQ (birin ediln pislik)
[Hmid:] Mn siz mrdimazarlq elmi
m, Balaa qde (H.Abbaszado); PSLK
He vaxt unutmarq yaxlqlar; Amma pis-
____ /D \/nknk^n^^\- CHD A____________________________________________
luxcn L umtuama tj (u. v anauziauu^, yvz\r\-
RT (khn.) rartdn kib l, xeyr mail
olmayn bir dm; Ksin balar, aln canlar,
tkn min qanlar, insanlar! (M..Sabir).
mrdimgiriz bax adamayovumaz
mrz bax xstlik
mrhba bax afrin
mrhmt bax rhm
mrhmtli bax rhmli
Mrhum Mskn
MRHUM {lm, rhmt getmi) Qln MRUZ, IXI, NTQ
cm tullayb o andaca yer mn; O mrhu msa bax axam
mun neyini taxdm onun yerindn! (B.Vahab- MSAF Moskva il Berlin arasndak
zad); RHMTLK Qtb nzriyysi, msaf yaxndr (M.Hseyn); MNZL X
yeni biclr v axmaqlar haqqndak nz yalm dolanar gzr; Gah Muan, gah Eldar;
riyy Mina xanma inqilaba qdr byk Mnzil uzaq, mr yar! (S.Vurun); YOL
tacir olan rhmtlik atasndan kemidir [Feyzulla] iki dayanacaq arasndak yolu otu
(M.brahimov). raq gldi (Anar); ARA, DSTANSYA.
mrift bax qanacaq 1; trbiy 1 MSCD {din.) Mscid bir gu vermi
mriftli bax 1. qanacaql, trbiyli; bu gn yen fellaha; O, qlbini aaraq, dua
2. mdniyytli edir Allaha (M.Rahim); ALLAH EV nsan
mriftsiz bax 1. qanacaqsz; 2. md lar mscid, yer v gylrin yaradcs olan
niyytsiz Allah evin ydlar (M.brahimov); CAME
mriz bax xst [Firuz:] Gzdirdilr bizi saraylar, mscid
mrizxana bax xstxana lr onlar [trklr] came deyirlr (Anar).
1. MRKZ, ORTA MSL [Bahar:] Mhur msldir deyr
2. mrkz bax paytaxt lr: Su ana suda atlar (S.S.Axundov);
mrrix bax mars ATALAR SZ nki adam el axam da
MRSY {bir xsin lmn hsr edil xeyir tapa bilr, lap gecnin yars da xeyir
mi kdrli eir)-, NVH Mhrrmin bi tapa bilr. Umud sonra da fikirldi ki, bu
rindn balayaraq, onuna qdr davam edn szlr Pirinin szlri deyil, bunlar atalar s
imam tziyesi, mrsiy, nvh, dst tpm, zdr, atalar mslidir (.Mlikzad); TM
mhlllr arasnda adt kli alm dala SAL Mdi Hsn emi lav olaraq ..tam
malardan sonra btn bu hngam aura ivsi il bir timsal da syldi (S.Hseyn);
bsat il bitirdi (mnzminli); RVZ MSAL Misal var deyirlr, vvl uxurunu
Mey gtir. Saqi mni qurtar namaz rvz dzlt, sonra get, at al (H.Abbaszad);
dn (Kivri). ZRB-MSL Msln, he ks z
mrsiyi bax mrsiyxan ayranna tur demz zrbi-msli sbbsiz
mrsiygu bax mrsiyxan trnmyibdir (N.Nrimanov).
MRSYXAN {mrsiy oxuyan) Dr MSL [Qz] vacib bir msl ardnca
vi, mrsiyxan qananlar da; xara bilrdi gednlr kimi gedirdi (Mir Clal); MT
doru yolundan (M.Rahim); RVZXAN LB Bu soru-sualsz da onun n mtlb
{khn.) ...xsusi seyid, rvzxan, vaiz, mt aydn idi (S.Rehimov).
rb ve drvi fabriklri tsis olunubdur MSLN {bir eyin rhin dair mi
(.Haqverdiyev); MRSY, MRS sallar vermk n ildilir) [Qulamov:] M
YGU, NVHXAN. sln, deyirsn ki, zavod yksk keyfiyytli
1. MRTB Liftl beinci mrtby, musiqili saatlar istehsal ed bilr... (Hidayt);
oradan da ensiz pillknl taxtapua qalxdq FLMSL {kb.) styirik bir i aaq fil-
(S.Qedirzad); QAT mran nc qatdak msl; Sylirik bir-iki il laqel (M..Sa-
sement dmli dhlizi keib Badam xala bir); MSAL N [ahmar:] Yoxsa de
nn qapsn taqqldatd (Mir Clal). yirsn, misal n, ay Drgah kii, niy bir
2. mrtb bax rtb ild bu qdr az mk gn almsan (.fn-
3. mrtb bax df diyev).
4. mrtb bax vzif 2 msrrt bax sevinc
mruf bax mlum mskn bax vtn
259
Mslht Mq
1. MSLHT [Nurlu:] Hmid, atam varl uyudacaq bir layla kimi azannn h
yanmzda yoxdur, sn onun yaxn yolda zin bihuedici ssi eidilirdi (M.brahimov);
san, men sendn vacib bir msld msl KEFLNDRC, SRXOEDC.
ht almaa glmim (H. Abbaszad); M mstlik bax srxoluq
VRT Mayin balanr; Qzr hakim msud bax xobxt
lrin; Mvrti, shbti (B.Vahabzade); msudluq bax xobxtlik
GNK (dan. )., GSTR. msul bax cavabdeh
2. MSLHT, KONSULTASYA msuliyyt bax cavabdehlik
3. mslht bax gstri 1 msum bax gnahsz
MSLHT [Mazarov:] Yox e, ms msumluq bax gnahszlq
lhti kimi deyirm (Anar); MV mqqt bax zab
RT [Srdar Zaman xan:] ah dostlarm mqqtli bax zabl, tin
hllik mvrti siftil z yannda saxla ml bax 1. muliyyt; 2. drs
yr (A.aiq); MAVR O zn Talbxann MULYYT (i-gc, mul olma
arxasnda almaz bir da, baslmaz bir qala v s.) Axr ki, Mtebrov zn evd m
sayr v zn uastok hkumtinin misil uliyyt tapd (M.Hseyn); GRM (khn.)
siz bir maviri hesab edirdi... (S.Rhimov). Saat ikid, d balar grin olandan sonra,
MSLHTLMK [Ulduz:] Qoyun proqramn ikinci maddsin ru edib dr
bir az mslhtlk, fikir edk, deyib yola dilr qaplara.. (.Haqverdiyev); KSBKAR
saldlar (M.brahimov); GNMK (dan.) (khn.) Yen d xalq torpandan, tarlasn
Srkr Cavadla Veli kii tez-tez, htta gn dan, ksbkarndan ayrmaq lazm glckdir
ar Kommunist Muxtarla grr, Nri (M.S.Ordubadi); ML Bu ml
mann dediklri bard bir-birin gnir nin mnim n byk lzzti var (C.Mm-
dilr (.Vliyev); MVRTLMK mdquluzad); DMK (dan.), KSB-
[Azr:] e, bunlar n yaman mvrti ir KARLIQ.
lr (M.brahimov). muliyytsiz bax bikar
MSLHTL Mslhtli don gen olar mhur bax adl-sanl
(Ata. sz); GNKL (dan.) Gnikli MHURLAMAQ [Hacyev:] Sizi
ba salamat olar (Ata. sz). hrd tanyanlar oxalr, getdikc daha da
mslk bax 1. qid 1; 2. mfkur mhurlarsnz (H.Abbaszad); AD QA-
mslkda bax hemmeslk ZANMAQ/IXARMAQ Otuz il qoymudu
mslkli bax qidli can balq gmisind; Ad qazanmd Qur
mslksiz bax qidsiz ban balq gmisind (S.Rstm); ADI IX
msnd bax taxt 1 MAQ [Lann] knd uaqlar arasnda ad
msnun bax sni 1 xmd (M.Hseyn); MHUR OLMAQ
msrf bax 1. xrc; 2. xeyir, fayda Hmid birc saatn iind gminin iind
msrur bax ad mhur olmudu (H.Abbaszad); TANIN
mst bax srxo MAQ.
MSTEDC Bahar iklrinin tri t MQ (mxtlif mnalarda) [Cavan
miz shr havasna qararaq llr mst- fhl:] Baqas olsayd glm hvskar il
edici bir rayih yayrd (.Qasmov); BAYIL- mq kediyi n hkumtdn haqq alrd,
DICIO daln v mmmal gzlr gecnin o mft elyir (H.Abbaszad); Onlar iri
skutunu oxayan mzyyon v bayddc bir kedilr v Yunis yeni yazd mahnnn m
ud zmzmsini dinlyrk uyuyur (H.Ca- qin balad (X.Hasilova); TLM [Balaa]
vid); BHUEDC [Rza:] Minardn btn tlim verdiyi gnc phlvanlan tamaalarn
260
Mrb
hrartl qarlamas onun ryindn idi,
ox sevinirdi (H.Abbaszad); HAZIRLIQ,
REPETSYA.
mrb bax xasiyyt
mriq bax gndoan
mrut bax konstitusiya
mat bax bzki 1
muq() bax sevgili 1
muqbaz bax arvadbaz
muqbazlq bax arvadbazlq
mum bax nhs, uursuz 1
mumluq bax uursuzluq
mvrt bax mslht 1
mvrti bax mslhti
mvrtlnmk bax mslhtlmk glrsn, yni ndfnd (M.Hadi); TRB
mtantli bax dyantli; iradli
MTB (kitab, qzet, jurnal v s. ap
olunan mssis) O [Davud] min idi ki,
Balaa z qzetlri gtrb v mtbdn
onlarn hrsindn birini grb aparb ev
(H.Abbaszad); BASMAXANA (khn.) ran
xalq dnn basmaxana bina edib (M.S.Or
dubadi); APXANA Yar yoldan geri dnn
Hmid yeyin-yeyin apxaaya yolland
(H.Abbaszad); NRYYAT [Rhimli:]
Senin lindn tutub nriyyata gtirnd d
nrdm ki, iri, qara gzlrindn mrdlik,
csart yar (M.brahimov); TPOQRA-
FYA.
MTB (mtb iisi); API, (M..Sabir); MZARLIQ Aslan kimi n
NRYYATI, TPOQRAF
MTBX Rbaba mtbxd nahar hazr
layrd.. (H.Abbaszad); APAZXANA Kor-
belay Qasm v li z qoydular apazxanaya
sar getmy (C.Mmmdquluzad).
MTBUAT, PRESS
mtin bax 1. sarslmaz; 2. irad
mtinii bax iradli
mtlb bax 1. mqsd; 2. msl
mva bax 1. yurd; 2. yuva 1
mvacib bax maa
myus bax 1. midsiz; 2. dilxor
mzac bax hval
MZAR, QBR Qoca bir az glmsdi;
Sonra qbr baxb dedi: - Qafil, zn bilme-
Mzli
yirsn? Sninkidir o tk mzar (S.Vurun);
GOR [hmd:] Daha mndn l k. Bir
rahat gora ba aparm (.Haqverdiyev);
GORGAH (bir nslin basdrld qbir)
[Budaq:] Atamn gorgah bilinmz, nian
gahndan xbriniz olmazd (.Vliyev);
QBR EV, SON MNZL/MSKN
Min-min insan seli glmi O mnimdir,
menim - dey; Fzulini qbr evin - son
mskn trmy (B.Vahabzad); [efr-
dn day] ..arvadnn son msknin trf
addmlamaa balad (Anar); MDFN
(kl.d.) Tbssm ets d gllr, zn gl
mz bu glndn; Dodaqsz qaldn gnd
Hr trbdn bir qhrman; Sanki baxb de
yir biz; Alovlarn arasndan; Yollar am
eqimiz (S.Vurun); MQBR (khn.).
MZARISTAN (llrin basdrld
yer) Gldi mzarstaa vsf etdiyi gzllr
(M.Rahim); QBRSTAN Onlar enliy
dndlr. ln yolda qbiristana apardlar
(M.Hseyn); QBRSTANLIQ Yollar, iz
lr qaralr; Qbiristanlq bo qalr (B.Vahab-
zade); MQBR ..Txt rvan srnlr
birba surxab mhllesindki airlr mq
brsin trf gedirdilr (M.S.Ordubadi);
MQBRLK Mqbrlikd edirm gah
mkan; Qbird xortdan grrm, qorxuram
zrl; Gz yetirdi hr yana; Gllk, xara-
bayd; Mzarlqd knd tamam (M.Rzaqulu-
zad); LLR LKS (tnt.) Mzars-
tan... Dhtlidir bu liilr lksi (B.Vahab
zad).
mzarlq bax mzarstan
mz bax 1. rz; 2. naz
mzlnmk bax ylnmk I
1. MZL [Vahid] sonra da bir ne
bel mzli sz deyib mni gldrd (B.Bay-
ramov); GLML [li:] Burada glmli
n var ki.. La il dedim.. (H.Abbaszad);
BAMZ, KOMK.
2. MZL [Vahid:] Anam i yazdranda
o mzli, mehriban bstkarlarn evini tan-
261
Mzmmt
mdm (B.Bayramov); DUZLU, NMK
Duzlu hekaytin, nmki szn; Pndid
xlq xuyun istrm (Q.Zakir); BAMZ,
QRB, MARAQLI.
MZMMT Bs lazm olub aqqal
n bir tl qurmaq; Ta def ola bu rnc
mzmmt, kpk olu! (S..irvani);
QINAQ [Sevr:] Yazq balam., el qnan
dan qurtarmayacaq (A.Makulu); MLA
MT Ndir yadrlan mlamt da; Mnmi
gnahkaram, dvranm yoxsa (M.Rahim);
SRKI zm d bilirm, ndir gnahm;
Bama yer-yerdn srkilr yar (S.Rstm);
TN Unudub ktklri, tnni, ar yk;
Ek olmu o gndn yanlarn byy [Ana:] ..Ay qz, bir bel; Msmrq olarm
(M.Rahim); DANLAQ (bax), TNBEH.
MZMMTLMK Pyotr Anisimo-
vi Hmidi mzmmtldi (H.Abbaszad);
AYIBLAMAQ [Hsn:] Xalq mni ayblasa
da, mn z hissimi ayrb satram (A.aiq);
DANLAMAQ [Cbrayl:] Snin indi mni
danladnz kimi, mn d onu hmi dost
yana danlayram (B.Bayramov); QINAMAQ
[Cvdt:] Sen nahaq yer professoru qna
yrsan. Onda tqsir yoxdur (H.Abbaszad);
TNLMK.
mznn bax qiymt
mzhb bax 1. din; 2. qid
mzhk bax 1. ltif I; 2. komediya
mzhki bax ltifi; hoqqabaz 1
mzhkilik bax hoqqabazlq
mzlum bax yazq 1
mzlum-mzlum bax yazq-yazq
1. MZMUN Hekayti-xrs-quldurba-
san komediyas istr hyatilik, istrs d
mzmun v sohnelik chtindn o biri ko
mediyalarna nisbtn he d zif olmad
halda, tdqiqat v tdqiqilrin diqqtini
ndns ox az clb etmidir (C.Cfrov);
MVZU Srgzti-mrdi-xsis kome
diyasnn mvzusu qaaq mal alverilri il
laqdar olan bir hadisdn gtrlmdr
(F.Qasmzad); MNDRC Tapdn
mktubu sad, slub v mndric etibaril
..glmli kazd (.blhoson); SJET
262
Mikroskop
Axundzade komediyalar haqqnda yazlan
tnqidlrd gstrildiyi kimi, Kimyagrin
sjeti heyatndan alnm bir fakt sasnda
qurulmudur (C.Cfrov).
2. mzmun bax mna
mzuniyyt bax istiraht
mzur bax zrl
mma bax acaqanad
mx bax mismar
mxa bax mismar
mxalamaq bax mismarlamaq
mxlamaq bax mismarlamaq
mrldanmaq bax donquldanmaq
MISMIRIQ (acql adamda olan hal)
(M.Rahim); QAQABAQ Xudayarby qa
qabaq il cavab verdi (C.Mmmdqulu-
zad); SIMSIRIQ,
mzldanmaq bax donquldanmaq
mif bax fsan
mifi bax fsanvi
mifik bax fsanvi
mifologiya bax satir
mifoloji bax fsanvi
MXKGL (bot.) Dzltdiyim iri ds
td mxmri gl, mixkgl, da iyi,
qzlgldn tutmu ssn zanbaa, nilufr,
in gln qdr hamsndan var idi (Mir
Clal); SDBRG (kl.d.) Dili-sdparomi
sen algiln ey namslman kim; Bu gn ol
laleyi sdbrgi drd yandan dern oxdur
(Qvsi); BBU Xalq deyr ham n
bbu mn; Fxr n, lbtt, yetr bu
mn (A.Shht); BBUGL, MAY-
GL.
MKROB [Felder:] ndi buraya mikrob
ds, nticsi pis olar (H.Abbaszad); BAK-
TERYA.
MKROSKOP Kamil, byk bir mikros
kop dalnda oturub, sovxoz razisindn gt
rlm nc nmunni, fauna qalqlarm
v izlrini yrnirdi (Y.irvan); ZRR
BN O [Davud], gznd zrrbin i grrd
(H.Abbaszad).
Miqdar Minmk
MQDAR Kndin halisinin miqdar olar danlmaqdadr (C.Mmmdquluzad);
toqribon iki yz nofer (C.Mmmodquluzad); MLLTBAZLIQ Onda grcksn ki,
HDD-HESAB [ff:] ln xliflrdn milltbazlq da yava-yava trk olub, qo
vlada miras qalan znginliklrin hddi-he yub gedck iin (C.Mmmdquluzad);
sab yoxdur (M.S.Ordubadi); SAY Hmid MLLTPRSTLK Budurmu msl
cibin el atd, n qdr pulu vardsa sayn manlq? Budurmu milltprstlik? (C.Mm-
bilmirdi, hamsn xarb uaqlara uzatd mdquluzado); MLLTPRVRLK
(H. Abbaszad); DD, HESAB, KMY ..Hac kamal-cliq v milltprvrlikl iki
YT, QDR. barmaqlarn uzadb, qzn yanandan tutub
MLK [Qar:] El qzdr ki, zn dedilr: Brkallah bala! (mnzminli);
milk qonsa ayann yeri qalar (M.S.Ordu- OVNZM [vanov:] Mn ..ovinizmin
badi); BN Bu szlrin bir ibin vzlts tprmk bel istmirm (C.Cabbarl).
qdr Aamrsele tsiri olmamd (A.aiq); milltprst bax millti
MKS (kl.d.) Qnd nbati-Misr edib milltprstlik bax milltilik
dir mgr hvs; Lli-lbin nikar qonub milltprvr bax millti
bxtvr mks (S..irvani); SNK (dial.) milltprvrlik bax milltilik
N tin incidr, snin insan; N drin: m- 1. MLLYYT, MLL MNSUBY
m, sinkdn qa! (M..Mcz). YT
milmil bax zolaq-zolaq 2. milliyyt bax millt
milis bax 1. polis 1; 2. polisiya mil-mil bax zolaq-zolaq
milisioner bax polis 1 milyarder bax varl
milisiya bax polisiya milyonu bax varl
militarist bax hrbi 1 milyoner bax varl
MLLT [Mqim by:] lbtt, millti minaatan bax minomyot
qorumaq, onun maln, mlkn saxlamaq minasaan bax minomyot
n mvqqti d olsa ixtiyarat lazmdr! MNBR (mscidd xtb oxunan krs,
(S.Rhimov); VTN VLADI gr xa yer) Xetib is birba xalqn crglrini yarb
nm qzlar kii kimi meydana xmasalar, minbr xd (M.S.Ordubadi); TRBUN
vtn vladnn glcy arxayn olma O zaman lli-altm nfr qara adral qadn
tindir (C.Mmmodquluzad); XALQ (bax), bnin salonundan xb tribunun (minb
MLLYYT. rin) qabanda oturdu (S.S.Axundov).
milltbaz bax millti 1. MNC (idm.) (cdrda at apan, at
milltbazlq bax milltilik oynadan adam) vvllr mn el bilirdim
MLLT Mn onu rz elmk istyi ki, o, yalnz birinci gll atan v gzl mini-
rm ki, hr bir millti eyni zamanda dini- cidir (.fndiyev); ATAPAN Bolqars
dir.. (C.Mmmdquluzad); MLLTBAZ tann n yax atapalar bu gnlr syl
(kln.) Adam lap rkdn., milltbaz olsun, mq edir (Qzetlrdn); JOKEY Xeyli ge
idealist, cofu olsun., yen Hac liqulu ona rid qalr; wl-ewel gydemir; Jokey al
lazm olur (Qantmir); MLLTPRST laq da vurmur.. (.Krim); CIDIRI.
Gnorta qz mktbdn qaydanda kd 2. minici bax atl
bir sr milltprst kiilr durub, mzaki minik bax srniin
ry mul idilr (mnzminli); ML- MNMK (ata, ey, dvy v s.-y)
LTPRVR. Dyirman bir qoca; Minmi qara ey;
MLLTLK Axr zamanlarda mil Olu da arxasnca; Gedirdilr mey
ltilik szlri tez-tez qzet stunlarnda (A.aiq); SVAR OLMAQ Mollalar a
263
Minntdarlq
mmamlrini dzldib a eklr suvar mdquluzad); KARGZARLIQ [hmd:]
oldular (M.S.Ordubadi).
MNNTDARLIQ [Hmid:] Mn Bakda
olmayanda siz anamgil l tutmuunuz, o,
yaxlqlar n mnim v anamgilin min
ntdarln qbul elyin.. (H.Abbaszade);
KRAN Sn azad eyldin qdimd hrriy-
yotprstan; Sn lbrizi-krandr btn
hrar, hrriyyt (M.Hadi); KR Sn
min kr! (mnzminli); TKKR
Aydn tkkr dolu nzrl qza baxd
(H.Seyidbyli); MMNUNLUQ (bax).
MNNTSZ (he bir minnti olmamaq)
Kndin hr bir xeyir iind gedib minntsiz
kmk edirdi (T..Simr); BMNNT
Cahan mmknd, Seyyid, yoxdu bir elsani-
biminnt; ikst xatir sbr eylyib, ol mu
miyadan ke (S..irvani).
MNOMYOT (mina atan silah) [Zeynal:]
Top, minomyot mrmilri drd trfdn part
layb toz-torpa sovudurdu (B.Bayramov);
MNASAAN Dmn., top v minasaan
atini sirgmdi (.blhesn); MNA yev); MIXLAMAQ l qaldrsa qulandan
ATAN.
minval bax sul
miralay bax polkovnik
MRAS (vlada v qohuma qalan mal-
miilk) Dostlar! in yurdumun tirli rbtin
dn; Bu adt babalardan biz miras qalbdr
(M.Rahim); RS Balayn, baars olur,
mlakn bir hisssi irs qalbdr, qalann aa
z l gtirib (.Haqverdiyev); BABA-
DANQALMA.
mirqzb bax cllad
mirvari bax inci
L MRZ [Nis xanm:] Onun az deyil
mnim mirzmi qovdura (M.F.Axundzade);
KARGZAR Yarn icraiyy komitsinin
sdri idardn bir kargzar gndrmidi
(T..Simr); KATB Ataby z katibi kiik
Buan arb taprd: - Hbs alnan cani
lri mhkm saxlayn (M.S.Ordubadi).
2. mirz bax mllim
1. MRZLK [Hac Hsn:] Divanxana-
larda he mirzliy de gtrmrlr (C.Mm-
264
Mizan
..grk siz bu by lazmnca kmk edsi
niz, ilrin kargzarlq buyurasz (N.Ve-
zirov); KATBLK Kndi mslkim nein
zidd gedim; Yaxs budur ki, katiblik edim
(M.Mfiq).
2. mirzlik bax mllimlik
L MSAL, MSL (riyaz.)
2. misal bax nmun
3. misal bax msl
miskin bax 1. bdbxt; 2. bacarqsz
misl bax tay 1; oxar
MSMAR Gy zn mxlanm bir qzl
mismar kimi; Bzn d paralanm qpqr
mz nar kimi (S.Rstm); MIX Hmid e-
rklik mx yumruu ile vurub barmaq
qalnlnda taxtann o biri zndn xar
danda zaldaklarn hams ayaa qalxb onu
alqlad (H.Abbaszad); MIXA (balaca
mismar).
MSMARLAMAQ [Camal] yeiyin qa
pan qoyub brk-brk mismarlad (.Veli-
mxlayarsan divara; Alarsan hr tin ba
badamgzl qzlara (S.Rstm); MIXA-
LAMAQ.
misri bax yoluxucu
miss bax xanm 1
missiya bax vzif 1
mister bax cnab
MAR Xasaya miar, kic, rnd, kiik
balta, buru v bu kimi dlgr eylri ba
land (A. aiq); BIQI Kimi taxta rondlyir,
kimi riv qayrr, kimi bq il aac k
sirdi (.fndiyev); RR (iki dstli miar)
Krki olub z trfin yonma, rr ol, iki t
rf yon (Ata. sz).
MTNQ (siyasi), CLAS (bax), YIIN
CAQ
miyan bax 1. arxa 1; 2. aralq
miyan bax vasiti
miyan bax babat
miyanpur bax alana
miz bax stol
mizan bax 1. trzi; 2. nizam I; 3. meyar
Mizan-trzi
mizan-trzi bax trzi
mizantrop bax adamayovumaz
mizanttlhva bax barometr
mizraq bax niz
moda bax db 1
MODABAZ [Aytemiz:] Demli, xaricdki
isiz-gcsz modabazlar n alsa, biz de onu
oynamalyq, h?! (.Qasmov); MODA-
PRST, MOD AI, MODA DKN,
moda bax modabaz
modaprst bax modabaz
modern bax masir
modernizm bax masirlik
1. MOZ Gec-gndz Tbrizin ms
cidlrind moiz oxuyanlar, din xadimlri...
srin bu tkamln qar birc dlil irli XARQ [Eldar:] Mn, ilk baxda neza-
srrdlr... (M.brahimov); VZ Molla qa
baqca bir uzun v balad (.Haqverdiyev).
2. moiz bax nsiht
mollagun bax dindar
MOLLAXANA (dini elmlr mktbi)
kincisi mollaxanada oxumu, hezrti-bra-
himin oda atldn eitmidi (mnz btinin nzri qrib, ecazkar sirlrl dolu
minli); MDRS [Vaqif:] Alsn hr
yerd mktb, mdrs; Balalar qu kimi ver
sin ss-ss (S.Vurun); MOLLA MK
TB Skkiz yandan molla mktbin
davam edn liqulu rb v fars dillrini
yrnmi, 1894-c ild molla mktbini
buraxb, zamannn grkmli mllimlrin
dn Mirz Mmmdta Sidqi Sfrovun
(1854-1903) yenic ad suli-cdid mk
tbin daxil olmudur (A.Zamanov).
moltan bax dinsiz
monarx bax padah
monarxist bax padahprst
monastr bax kils
MONOTEZM (fls., din.), TKALLAH-
LILIQ Bu dinlrdki monoteizm tkallah-
hlq ideyas canl v cansz xas olan xsusiy
ytlrin gerkliyi zndn tcrid olunmu
formada tsvvr olunmasdr (M..Mm-
mdov); VHDANYYT (khn).
montyor bax iq
monumental bax zmtli
Mhlt
mor bax bnvyi
MORFOLOGYA (dil.) Qrammatika
nn bir hisssi olan morfologiyada szlrin
deyilmsi, dzldilmsi qaydalar yrnilir
(N.Mmmdov); SRF (khn.) dbi dilin
yoxluundan lav indiydk, trk Azrbay
can lhcsinin bir mkmml srfi v nehvi
yoxdur (.Haqverdiyev).
morq bax meyitxana
MCZ Soyuq sngrlrd dmn
zrin hcum mrini gzlyn sgrlri
qardan, axtadan qommaq n onlar doru
dan da mcz yaradrdlar (X.Hasilova);
ECAZ Msttirdir hqiqt il mcaz; Ml-
dric hr birindn bir ecaz (A.Shht);
ktsiz grnn bu sad insanlarn yaratd
xariqlri grdkc z-zm deyirdim...
(M.Hseyn).
MCZL (ox qrib) [Nsir Murad-
eliy:] Yeni nslin bu mczli iin nec
baxrsan? (B.Bayramov); ECAZKAR Gl-
idi (M.brahimov).
1. MHKM, MTN (mxtlif mna
larda) Bel bir zamanda grk shhtin; Ba
dan mhkm olsun, poladdan mtin (.Kr-
ayl); DA KM (dat., mc.) Yaasn da
kimi muskullarmz; Yaasn tkm, dmir
qollarmz (M.Mfq); DAVAMLI Soyuq
su il yuyunmaqla bdnini brkidirn
adamlar bir sra soyuqdym xstliklrin
ox az tutulur, daha davaml v mhkm
olurlar (Zrgrli); YLMZ (air.) Mn
yilmz ata ad saxladm; Vicdanm ovuc
lara samadm.. (M.Aaz); QAM (kl.d.)
...Tzc dynk albsan l; Qaim tut ki,
nagah dr, alarsan (M.P.Vaqif); POLAD
KM (mc., dan.) [Aalarov:] Ancaq mn
o xstni sevirm ki, ryi polad kimi olsun!
(B. Bayramov).
2. MHKM, BRK, DAVAMLI,
DZML, SRT
3. mhkm bax sarslmaz
mhlt bax vaxt 1
265
Mhnt
mhnt bax ozab
mhtkir bax alveri
MHTRM [Salar:] Srdarn qona
bizim do mhtrm qonamzdr (M.S.Or-
dubadi); ZZ [Salar:] Srdarn ziz qona
bizim d oziz qonamzdr (M.S.Ordubadi);
HRMTL {bax).
mhtm bax zmtli
mmin bax dindar
mminlik bax dindarlq
mtdil bax mlayim 1
mtdillmk bax mlayimlmk 1
mvc bax dala
mvclnmk bax dalalanmaq 1
mvcudiyyt bax varlq 1
MVHUMAT {dini grlr) [Hsn]
..kemi hyata mhkm bal idi: mvhu
mata inanar, namaz qlmaq, oruc tutmaq kimi
khn adtlrdn l kmz, ictimai ilrdn
knarda gzrdi (M.brahimov); XURAFAT
Tbriz meydannda glrk dil; Bam dol
durma xurafat il (M.Rahim).
MVHUMATI (mvhumata inanan)
Gn vard ki, bu shnd mvhumat dib
lr; hrtsiz adamlar, o msavat diblr;
Eylerdi tamaalara pisliyi tbli, iblisliyi
tbli (S.Rstm); FANATK Mina xanm
dinprst fanatiklr kimi z flsfsin, z
qaydasna sadiq olduundan, hyatda baqa
flsflri, baqa qaydalar grmrd, gr
mk istmirdi (M.brahimov); MVHU-
MATPRST [Xosrov:] Onlar olduqca
mtessib, ennperst, mvhumatprst
bir xalqdr (A.aiq); XURAFATI.
MVHUMATILIQ, FANATZM,
XURAFATILIQ
mvhumatprst bax mvhumat
mvhumatprstlik bax mvhumatlq
1. MVQE, ROL, VZYYT
2. mvqe bax cbh
3. mvqe bax vzif 2
mvlud bax aa
mvsm bax fsil 1
mvt bax lm
mvc bax kimi
266
Musiqibaz
1. MVZU, TEMA Tema - bir yaznn,
bir mqalnin nvandr; msln, bir risa
lnin mvzusu yatalaq xstliyidir. Yatalaq
xstliyi bu risalnin temasdr (C.Mem-
mdquluzad).
2. mvzu bax mzmun 1
1. MUXTAR, MUXTARYYTL (mux
tariyyt hququ olan)
2. muxtar bax mstqil, azad
MUXTARYYT, ZNDAR
muxtariyytli bax muxtar 1
mum bax am I
1. MUMLAMAQ, MUM SRTMK
(KMK)
2. mumlamaq bax susmaq
munis bax 1. dost; 2. xoxasiyyt
mur bax qarqa
murad bax arzu, mqsd
L MURDAR [Hac Murad:] Murdar
olunu grmk istmirm (S.S.Axundov);
RKN [Mirz Mahmud:] irkli, funtli,
irkin v xlaq pozun bir qza alaq nfsim
yetdi... (mnzminli); NAPAK [Sfr:]
N etmli allah versin blasn; Napak qulun
haq dinlr iddiasn (A.Shht); NATMZ.
2. murdar bax pis
3. murdar bax rzil
1. MURDARLAMAQ, RKI.NDR-
MK, MURDAR ETMK, NAPAK ET
MK
2. murdarlamaq bax ldrmk
1. MURDARLIQ Murdarlq il hp dolu
svaq mabir; Yamurlu hvzlrd dola
maq mtzir (A.Shht); NATMZLK
Hacnn kiik hyti, qaranlq dalan, su an
bar v knin natmizliyi bizi ox darxdr
md (A.aiq); NCAST (khn.) [Mirz
sgr:] nki it z murdardr v hm d
az ncast deyir, ona gr do ya ilt
mk caiz deyil (N.Vzirov); RKNLK,
NAPAKLIQ.
2. murdarlq bax rzillik
MUSQ Rnglrin do musiqi kimi ahngi
var (R.Rza); ALI nki n al ssi g
lirdi, n d deyib-gln vard (M.brahimov).
musiqibaz bax musiqiperest
Musiqii
MUSQ Musiqiilr shndn db
lap yaxnlqdak stolun arxasnda oturdular
(.Mlikzad); ALANI [Feyzulla:] Ya
grk xannd, alan olasan, ya aq, ya
molla (Anar); ALII (bax).
MUSQPRST Reyhan.. musiqiprst
olduunu boynuna alr (Mir Clal); MUS-
QBAZ [Sdr] yaman musiqibazdr (.fen-
diyev).
musqul bax zl
mu bax sian
MUTULUQ (ad xbr) Dd-Qorqud
apa-apa Bayat obasna gldi. Uzaqdan-
uzaa: - Mutuluq! Mutuluq! - dey qqrd
(Anar); BART (kl.d.) Xvf-xtad
mztribm, var mid, kim; Ltfen ver b-
arti-fv ta mana (Xtayi); MJD
O biz mjd gtirmidi (M.brahimov).
MUTULUQU alnan szsz nmni
el bil ilk bahar mutuluqu novruzgl bes-
tlmidi (.Krim); MJD apar sa
dt mjdisi kimi qourdu (mnzminli).
MUTULUQLAMAQ [Mlikmmmd
drziy:] Dur get padah mutuluqla ki, ba
laca olunu tapmam (Nal); MJDL
MK Mktub almasan da indi ey pri! Bir
gn mjdlyr uaqlar sni (M.Rahim),
muy bax sa 1
MUZEY Adsz qhrmann bu qlnc mu
zey qoyulmaldr (H.Abbaszad); CAB-
XANA (khn.) Bir szl, doqqaz kndin
caibxanas, qzeti, telefon v teleqraf idi
(Mir Clal),
madil bax tenlik
mahid bax mqavil
mahidnam bax mqavil
MALC Hkim imal srdarn sara
ynda byk bir malic oldu (.Haqverdi-
yev); AR Hkim ar dnr; Hkim
xyala dalr (B.Vahabzad); LAC Eq
drdin xoam, l k lacmdan, tbib
(B.Vahabzad); TDAV (khn.) [Qtib:]
Mn ikinci xstnin tdavisind itirak et
mkdn tr birinci xst ile danmaq n
glmim (M.S.Ordubadi).
Mbahis
malicxana bax xstxana
malicpriz bax lacsz
malicsiz bax lacsz
mamil bax 1. davran; 2. slm
mamili bax slmi
MASR Qoy masir iql v byk
lrin qaban prdlr rtsn! (M.bra
himov); NDK rqin incisi adlanan bu
hrin tkc zngin tarixi kemii deyil, in
diki hyat v mdniyyti d ox maraql
dr (H.liyev); YEN [Rasim:] Nec ola bilr
ki, xrda v snk sr masir v yeni dey
sn (M.brahimov); ADA, HAZIRKI,
MODERN.
MASRLK, YENLK [Rasim:] Mv
zunun dalnda yatanlar, allarna da gtir
mirlr ki, hqiqi masirlik, hr zaman sil
coqun srlrin yaranmasna kmk etmi
dir, hqiqi masirlikd hmi bir zmt
var, sil yenilik hmi gzldir (M.bra
himov); MODERNZM Modenizmin hey
ran fikirlib drindn; Yazd, pozdu bir
axam, mnm xalqa dost dedi (M.Rahim).
MAVN Xosrov byin mavini ingiz
ldrm xbri eitdi (. Vliyev); KMK
Sn mnim kmkim olacaqsan, - deyib
mllim Krmdn raz qald (M.brahimov);
NSPEKTOR (khn.) Qori seminariyasnda
mslman bsin mhur qeyrtli, hmiy-
yetli mhrrirlerimizden Soltan Mcid Qni-
zadni inspektor tyin etdi.. (N.Nerimanov).
mavint bax yardm
1. MBAHS (sz gldirm) Qayn
atas v qaynanas mbahisy qararaq
qzlarma arxa durub onun ba-beynini tk
cklr (H. Abbaszad); BHS Salonda sslr
ucald, qzn bhslr baland (S.S.Axundov);
K-EVR Uzun k-evirdn sonra
Azr oyunu apardna z d tccblndi
(.Krim); DEYM rf deyimnin
bel uzanb getmsind darxd (A.aiq);
HCT [Fxrddin by:] Akar idir,
burada bir hct ola bilmz (N.Vzirov);
XTLAF [Rhim by:] Mdi byl ixti
lafm biryolluq hll etmk bhansi il qar
da evin getdi (M.Hseyn).
267
Mbahis
2. MBAHS, POLEMKA (myyn
msl haqqnda mbahis')
3. MBAHS, ARPIMA ..xrkdn
sonra ortala bir dini mbahis salardlar,
mollalar camaata, camaat mollalara qarar
dlar. Bylr do knardan tamaa edib bu
arpmadan hzz alardlar (.Haqverdiyev);
MNAQ Bununla da ata-oul arasn
dak mnaqi bitdi, bir xarrat arb pas
tmizlnmi taqqlbab qapya - hmd ah-
bazlmn gstrdiyi yer brkitdilr (H.Ab-
baszad); TOQQUMA [Hcr xanm:]
msinin fikrini anlayram, o qorxur ki, yen
aralarnda toqquma ola (S.S.Axundov).
MBAHSL (mbahisy sbb olan,
mbahis douran) Mollansrddinilrl
fyuzatlar arasnda ilk nzr arpan m
bahisli msllrdn biri dil mslsi idi
(M.brahimov); XTLAFLI [Oqtay:] Hans
Allah?! nki allahlq mslsi hl ara
mzda ixtilafldr (C.Cabbarl); MNAQ
L, NGLL.
mbark bax 1. xobxt; 2. uurlu
mbarkbadlq bax tbrik 1
MBARZ [Namlum adam Glbtin:]
Mn sni mbariz, mhkm rkli bir qz bi
lirm (M.brahimov); DYKN O, Rs
tmi ox istyirdi, onu illrin snandan x
m dykn, mrd bir adam kimi tanyrd
(.fendiyev); DYN, MBARZ.
1. MBARZ, DY (bax), TOQ
QUMA, VURUMA
2. MBARZ (idm.)\ DMAN YARII,
YARIMA.
3. mbariz bax mharib
mblli bax tbliat
MBTDA (qram.) (iki sas cml z
vndn birincisi) [Prviz:] Cmllrin gah
xbri olurdu, mbtdas olmurdu, gah da
miibtdas olurdu, xbri olmurdu (M.bra
himov); SUBYEKT Bellikl, hr bir cm
ld ..iki qtb myynlmlidir: mbtda
(subyekt) v xbr (predikat) (N.Mmmdov).
1. MBTLA Atasnn rk xstliyin
mbtla olduunu eidn Rvenk xanm
268
Mllif
erinin idn qaytman gzly bilmyib.,
hr yollanr (F.Krimzad); ALUD Biz
ol aludeyi-drdik ki, cmi mey dovamzdr
(S..irvani); DAR [Qurban:] Vay, b
laya dar olan canm vay... (N.Vzirov);
GRFTAR nglim indi giriftarsan; Ta
ki edirsn bel rftar sn (S..irvani).
2. mbtla bax vurun
MBTLALIQ, ALUDLK, D-
ARLIQ, GRFTARLIQ
mcahid bax 1. fdai; 2. inqilab
MCRRD O [Mirz Clil] he zaman
mumi, mcrrd problemlrl maraqlanma
mdr, onu narahat edn msllr hmi
konkretdir (Anar); ABSTRAKT.
MCR [Mhmmd:] Eqimdn niana
saxla sn bunu; Dey, o mcrdn zr medal
yonu; xarb istyir taxa boynuna (B.Va-
habzad); SANDIQA [blhsn by:]
O bunu deyrk balaca bir sandqa gtirdi,
oradan bir dst vsiq xard (M.S.Ordu-
badi); YAXDAN (mh.) Hl stlik, dllk
arvadnn qiymtli boyunbas, qzl suyuna
kilmi gm kmri, bir d ii aznadk
dolu yaxdan vard (S.Rhimov),
mcthid bax ruhani
mdam bax hmi
mddi bax dmn 1, 2
mddi-mumi bax prokuror
mddt bax vaxt 1
mdrris bax mllim
mdrrislik bax mllimlik
MDR, BAI, DREKTOR, RS,
NAALNK
MDRK (hr eyi drk edn) Abid kii
mdrik qocadr (C.Bar); AQL Murad ca
van bir olandr, gur salar qar kimi; Kem-
ked aanmdr aqil atalar kimi (M.Rahim);
DRNDNCL.
MLLF behlr namlum mlliflr
trfindn eirl yazlm birprdli pyes
lrdn ibartdir (.Haqverdiyev); AVTOR
Bdbxt yaranmdr bzi kitablar; Onun
nemtindn turuyur az; ind hr ey var,
btn dnya var; Avtoru addr z sz
Mllim
yalnz (S.Vurun); MSNNF (khn.) O
vaxt indi suli-cdid ile yazlm Vtn
dili kitabasnn msnnifl-mtevffisi
emyayevski mslman bsinin naziri idi
(N.Nrimanov).
MLLM (mktbd hr hans br fn
dn drs deyn adam) Mllim uaqlara ke
diyi drsi dn-dn tkrar edirdi.. (M.bra-
himov); MRZ {khn.) [Cnntli aa:]
Snin cann n, mirz, n qdr lldim, gtirib (M.brahimov); MFTYEYN
oxumad.. (N.Vzirov); PEDAQOQ, M-
DRRS {khn.) Bu iki pedaqoq bir ne
dqiq bir-birin pldaandan sonra bdl-
hsnzad Xlili ardlar v miidrris Zki
fndi ona bel cavab verdi... (C.Mmmd-
quluzad); USTAD {mc.) Ey yorulmaq bil
myn ustadmz; Yand mvtnl dili-naa-
dmz (A.Sehhet).
MLLMLK {miillim snti) Ml
limlik - bu bir incsntdir (S.Vurun);
MDRRLK (khn.) On-on iki il bun
dan irli Mdi vanda bana yeddi-sk
kiz mslman ua yb mdrrislik elrdi
(C.Mmmodquluzad); MRZLK (khn.)
Xo qvammdan birisi mni istedadsz bil
rk z yanna alb rus qovaidi-lisaniyyosino
aina etmy ald ki, blk mni knd
mirzliyin qbul elsinlr (N.Vzirov);
PEDAQOQLUQ
mmma bax sirr
mmmal bax anlalmaz
mttr bax tirli 1
mfssl bax hrtrfli; trafl
mfttin bax 1. fitnkar; 2. arlatan
MFTT, KONTROL, NZART
(bax); TFT
MFLS, BANKROT
MFT [sgr boy:] lbtt, mft mal
harada idi (M.F.Axundzad); HAVAYI
Doab, bal, krsi, qndi, ay; t, dy
mft, un ondan havay (.Vahid); MC-
CAN (khn.) Ald czi maala basdrd
kini qzetini ruhanilr v kyllr bu torpaa gz ya; Ayaqyalnlar bizim ba
mccani olaraq gndrir v sad toxum
larn mhsulunu sbirsiz bklr dururdu
Mharib
(A.aiq); PULSUZ [Qar:] Vallah yoxdur.
Olsa pulsuz da verrm (M.Hseyn).
MFTXOR [nd:] Men ona [Vey
sl] tsir elmsm, miiftxor olub qalar
(B.Bayramov); HARAMXOR [Mustafa
by:] Hamnz haramxorsunz, hamnz o
rusunuz! (.Haqverdiyev); HAVAYIYE-
YN Bu gn o da evddir, adam azm kimi
yannca da z kimi be-alt havayyevn
[Niyaz by:] ..indiki mdniyytli v mri
ftli qulluq adamlar bizim miiftyeyn by
lrdn fzldir (N.Nrimanov); PARAZT
(mc.) li belli, ktmnli obalarn, ellrin;
Qann gizli-akar soran parazitlri (X.Rza);
TFEYL (mc.) lahi, knln ad et q-
ribi-bivtnin; Tfeyli eylm mrdi gday
qrbtd (.Vahid).
mftyeyn bax mftxor
mfti bax ruhani
MNN llrl vvl olduu kimi,
nfsimizi kib, drin bir skut iind canl
Blbl, zmanmizin on qdrtli mn
nilrindn biri Blbl, nmli Qaraban
qoynunda yetimi, tbitin heyrtli sirri il
Blbl dinly bilirik (R.Rza); XANND
Bir qdr ekmir ki, xannd qzn odlu ba
xlar yen Hmznin baxlar il qarlar
(.Qasmov); NMKAR O, ryind
gizlnib oxuyan gizli nmkarn ssin
hmahng yeriyir, ylnirdi (.Cfrzad);
OXUYAN [Bstkar:] Nec deyim ey, a kii,
oxuyan olmaq istyir (X.Hasilova).
mhafiz bax mhafizi
MHAFZ [blhosen by:] Srdar
z mn oturduum otaa, xidmti v m
hafizilr is baqa otaa qbul olundu
(M.S.Ordubadi); MDAF ..htta onun
simasnda fdakar mdafiilri var (M.bra
himov); MHAFZ Xann mhafizlri, b
tn qohum-qarda; Dndlr: - Axmasa
mza xarlar (S.Rstm),
mharib bax dy
269
Mharib
MHARB Mharib gn xandan
vvl baland (M.S.Ordubadi); CNG
(khn.) [Fxrddin by:] Dnyann hr bir ii
cngr-mlubdir; amma vhi nadanlqda
cng etmk mmkn deyil (N.Vezirov);
DAVA Sn, ey Vtn davasnda hlak olmu
sgrlrin; Mrd qarda (.Cemil); DY
.Yfkamil
LEKSYA Burada axotkann mikroblar
il mbariz barsind professor Qazalin
cnablarnn leksiyas var imi (C .Mmmd
quluzad).
MHAZR, LEKTOR
mhrrlr bax 1. jurnalist; 2. redaktor
mhm bax 1 lazml; 2. hmiyytli
.

Byk an oxuduu nmlri qular tk MXALF, DMN ..inam v onun

rar edrk, dy gedn igidlrin ba st trfdarlar meydann bir gusind salnm
uub, onlar zfrlr, qlblr ararm xala stnd ylirlr, miixalif adlanan
(R.Rza); HRB (khn.) Grrsnz tk lli dmn trf is txt v krs stnd otu
ym, mnim birc qolum vardr; Bu, vtn rurlar (.Haqverdiyev); LEYHDAR, R
da hrbindki gncliyimdn yadigardr QB, ZDD (bax).
(S.Rstm); MBARZ Bir kr Firdov MXALFT (zidd olma) Mqim by
sinin ahnamd tsvir etdiyi ran il Turan milli msavat hkumtin arxalanmasa da,
mbarizsini nzr almaldr (mnz mxaliftd dayana bilmzdi (S,Rhimov);
minli); VURU Taxta parasnda bu szlr QARIDURMA, KSN GETM, M
yazlmd: Bu, a fnlrl davada Qzl QAVMT GSTRM, MMANT
ulduz ordeni alm v alman faistlri il (khn.).
vuruda qhrmancasna lm qzl sgr 1. MXBR [Ata:] Bir gn raykomdan
Bahadrn qbridir (R.Rza). zng vurdular ki, Bakdan mihbir glib..
MHASB [rf:] Mn vvllrd orada (.Qasmov); QZET (khn) Axrda i
mhasib ilmidim (M.Hseyn); BUXAL- o yer atb ki, qzetilr do bu oribin
TER [Kbirlinski:] Yoxsa bu buxalter yaman [acaqanadlarn] sz-shbtin qoulublar
kpk olu adamdr (Anar); DFTRDAR (.ldrmolu); QZETYAZAN (dan.)
(khn.) [Qzl Arslan:] Buna gr d mn [Ana:] Mn d dedim grsn, glmli ar
mirlmminin hzrtlrindn rica edirm: tistlrdn biridir, dem o, qzetyazan gedey-
Hmdanda byk siyasi cinaytlrl m mi.. (.Qasmov); RUZNAM (khn.).
ul olan hkumt dftrdarn v Torulun 2. mxbir bax xbrdar
derbar vzirini v bunlardan baqa da 18 n mxnns bax namrd
fr mmlkt xaininin tcili surtd Hm mxnnslik bax namrdlik
dana qaytarlmasna mr versin (M.S.Ordu mxnnt bax namrd
badi); HESABDAR Yalnz hesabdarlar, bir mxnntlik bax namrdlik
do texniki iilr glmidilr (M.Hseyn). mxtlif bax crbcr
MHASBLK Bazar ertsi shr saat mxtlifrngli bax crbcr
9-da yen balayrsan mhasibliy (Anar); mxts bax mxsus
HESABDARLIQ Nrgiz Gncd hesab- mxtsr bax 1. xlas 1; 2. qsa 2
darlq kursunu qurtarb ... ilyir (.Vli mjd bax mutuluq
yev); BUXALTERLK, DFTRDAR- mjdlmk bax mutuluqlanaq
LIQ (khn.). 1. MKAFAT Bsti yksk mkafatlar
MHASR [Dmitri:] Odur, ne gn aldqdan sonra, sdr stolunun yannda zn
dn bri mhasirdyik.. (M.Hseyn); BLO salonda oturanlara tutub hycanla danrd
KADA. (.Sadq); PRZ.
MHAZR [O] mhazir oxuduu 2. mkafat bax hdiyy
auditoriyalar nzrdn keirdi (C.Bar); mkamil bax dialoq, shbt 1
270
Mkmml
mkmml bax hrtrfli
mkrrr bax dflrl
MQAVL [mxtlif mnalarda) [Qzl
Arslan:] O, bir trfdn Badad il Ataby
Mhmmdin leyhin sazi dzltmi, o
biri trfdn d Xarzmah Tki xanla bir
mqavil dzltmidir (M.S.Ordubadi);
BALAMA Grdynz kimi ngiltr v
Rusiya hkumtlsri balamaya sadiq qala
raq ran demokratlarnn inqilabn qan sellri
irisind bomaa ald v yen do ala
caqdr (M.S.Ordubadi); HD, HDNAM
Qardalq hdini yazmaa gldim; Khn
haqszl pozmaa gldim (H.Cavid); [M
di Kazmaa:] Dvltimizin cnbilrl
balad thqiramiz hdnam buna imkan
vcnnirdi (M.S.Ordbadi); MAHD (khn.)
[Xristofor:] Avtomobil minib qadm, bir
irktl mahid balayb ml sifti il
Fransaya gldim (mnzminli); MAH-
DNAM 1783-c ilin iyun aynda Rusiya
il Grcstan arasnda bir malidnam
balanb.. (mnzminli); MQAVL-
NAM [Nina:] Dorudanm ngiltr il
Rusiya arasnda mvcud olan 1907-ci il m-
qavilnamsi ran istiqlaliyytini tmin edir
(M.S.Ordubadi); PAKT atb zilnlrin
buxovu qrmaq vaxt; N maraln plan, n
Atlantika pakt (S.Pstm); SAZ Rusiya
nn bu tbbsn ngiltr 1970-ci il sazii
leyhin evrilmi bir x hesab edrk,
etiraz edir (M.S.Ordubadi); KONTRAKT,
KONVENSYA,
mqavilnam bax mqavil
mqddm bax vvl 1
mqddrat bax tale 1, 2
1. MQDDS Azadm, sev knldn
bu mqddm torpa (S.Rstm); QDS
(khn.) (n mqdds) eynenildi milltin,
neylim, hquqi-ajrfas'?/ (M..Sabir); N
ZZ Dostluq, mk, Azadlq; n ziz ne
mt oldu (.Cmil).
2. MQDDS, QDS (kl.d.), NQ
SANSIZ, PAK, TMZ (bax 1)
3. mqdds bax ziyartgah
Mlayimlmk
4. mqdds bax lvi 1
1. MQDDSLK (mxtlif mna
larda) Markiz professorda bir mqddslik
grb d onun tyindn pmk istyirdi
(N.Nrimanov); QDSLK Qulam ml
lim yaaran gzlrini tsvvrn gtirir,
burada bir lvilik v qdsilik grrd (S.Re-
himov); QDSYYT Qaldrb eqini bay
raq kimi air knlm; eri, lviyyti, qdsiy
yti cananda grr (S.Rstm).
2. MQDDSLK, PAKLIQ, T
MZLK, LVLK
MQDDM, BALANIC Bu bizim
mviznin mqddimsi, balancdr (Qan-
tmir); GR Eynteyn min doqquz yz on
skkizinci ild grkmli alman fiziki Maks
Plankm anadan olmasnn altm illiyi mna
sibtil syldiyi Elmi tdqiqatn prinsip
lri adl nitqin giriindki stirlrin altndan
qrmz qlml xtt kmidi (H.Abbas-
zad); PROLOQ srin ideyasn daha ay
dn ifad etmk, tamaalarn uruna daha
aktiv tsir gstrmk mqsdi ile dramaturq
pyes proloq v epiloq yazmdr... (C.Ce-
frov); N SZ, DBA (kl.d.).
mqssir bax 1. gnahkar 1; 2. mtthim;
3. cani
MQVVA (insan bdni klind fiqur)
Ana uaq vaxtndan anala hvslnir, bir
mqvvan qumaa bkb oynadr.. (mn
zminli); MANEKEN.
1. MLAYM (cor.) (hava haqqnda)
Bu hrin q., mlayimdir (S.Rhimov);
MTDL [Cavanir mahalnn] havas
mtdil, torpa ziyad brktli v hr qisim
mhsulat yetirndir (F.Krli); YUMAQ
Syknim doma yurdumun; Xfif, yumaq
klyin (M.Araz); XO, N ST-N
SOYUQ.
2. mlayim bax hlim
3. mlayim bax xorftar
1. MLAYMLMK (cor.), M-
TDLLMK, MLAYM OLMAQ,
YUMALMAQ
2. mlayimlmk bax hlimlmk
271
Mlayimlik
1. MLAYMLK, MTDLLK,
LTFLK, YUMAQLIQ
2. mlayimlik bax hlimlik
mlhid bax dinsiz
1. MLK [Zerrintac:] Mn zmdn
sonra yadigar qoymaq, atadanqalma var-
dvlt, haan-kaanl mlk varis qoymaq
istyirm (S.Rhimov); XANMAN [Gl
bahar xanm:] Hr nn, gtir ayaqlarndan
pm ki, gedib atamn xanimanna dyck nal elyirdi ki, Glndamn gicgahna qan
dim.. (N.Vzirov); MLKYYT, MAL-
MLK.
2. mlk bax mmlkt, lk 1
3. mlk bax malikan
4. mlk bax var I
MLKDAR (khn.) Bzi kndlrd
bylr v mlkdarlar yerlri z llrin
keirib, kndlilri vvlkindn daha artq
incitdiklrin gr bir ne daird kndli mrkkb batrb yazmaq istdi (A.aiq);
syan qalxmd (M.Hseyn); MALK
{khn.) [Hsnxan:] Demk, el sn d bizim
kimi maliksn, ancaq hl xrdasmdansan...
(F.Sadqzad); AA.
mlkiyyt bax mlk 1
mmanit bax ngl, qardurma
mmssil bax nmaynd
mmknsz bax 1. qeyri-mmkn; 2. im
kansz
mnacat bax shbt 1
mnafat bax ziddiyyt 1
mnafiq bax riyakar
MNAQ, KM, MBAHS LAMAQ Obalar arana kndn sonra Gl
{bax); TOQQUMA
mnaqili bax mbahisli
mnasib bax lverili
mnasibt bax laq 1
mnbit bax mhsuldar
mndric bax mzmun 1
mndris bax yrtq I 1
mnqqid bax tnqidi
mnvvr bax 1. rvn; 2. ziyal 1;
3. iql
mnsif bax hakim
mni bax 1. yaz; 2. naib 1
mntzir bax hazr
272
Mrttib
1. MRACT [Bahadr boy:] Biz ..zi
yallarna mracit ed bilrik (C.Cabbarl);
XTAB [Mirz Rhim:] Xitab yetir, ey
mnim bndlrim.. (M.S.Ordubadi); A
IRI.
2. mracit bax xahi
mracitnam bax byannam
mrafi bax mhkm
MRDR [Qar:] Mrdir Skin
szlmd (mnzminli); LYUYAN
Fqt liin yuyanlar fikir edirler; bel bir
salam, tli-canl, caba, n n bir gec
nin rzind bel tez risin? (N.Nrimanov)
mrbbi bax trbiyi
mrbbiy bax trbiyi
mrxxs bax izinli
1. MRKKB Molla Frzli qlmi
ERNL {dan.) Qoyuram qnrim ka-
zimi, ernilimi; Glirm yazmaa bir klm,
- tutursan limi (M..Sabir).
2. mrkkb bax tin
MRKKBQABI Sonra Ramiz m
rkkbqabna su doldurub getirdi,onun qaba
na qoydu (M.brahimov); DA YAT {khn.)
Qlm tez-tez qlmdandak davata batr
lb kazn zrind dolar (mnzminli).
MRKKBLMK ..Onun vziy
yti mrkkblckdi (S.Rhimov); AIR
yazn hyat daha da arlad (M.Hseyn);
TNLMK ox tinldi bu gnlr
yaamaq dnyada; Daha miikiillck bil
moliyiz fordad (M.Hadi); DRNL
MK (mc.) [amo:] Demk, bel?! - dedi,
msl drinlir (S.Rhimov); M-
KLLMK [Cavad xan:] ..ilr miikl-
ldi, indi lknin nizamna nzart qlmaq
biz dr (mnzminli).
MRTTB (mtb.) Qoca mrttib kiik
bir iary bnddi (M.Hseyn); HRF YI-
AN/DZN [Balaa:] Atam naborik,
yeni hrf yan, mrttib idi (H Abbaszad).
Mrg Mstntiq
MRG ahin ss diksindi, mrgdn msllh bax silahl
ayld.. (B.Bayramov); HU Xbri qu msllhlnmk bax silahlanmaq
apard; Vtn tu apard; Gzldim yar ke MSLMAN (islam dinin mnsub adam)
ck; Onda da hu apard (Bayat); YARI- [Cfr:] Mn yax bilirm ki, mslmandr,
YUXU. grmrsn, haqq deyib durur (M.brahimov);
MRGLMK Ana dovan gzaq; SLAM [blhsn by:] Mollann dedik
Baxa-baxa mrglyir (M.Rzaquluzad); lrini Smimova syldim, islam olmasnn
HU APARMAQ Arabir onu hu aparrd sbblrini syldikc mn d mollalara tr-
(M.Rzaquluzad); HUA GETMK ..Xa cmo edirdim (M.S.Ordubadi); MSLM
say hua getmidi (.Vliyev); MRG (khn.) Nifrt ayand bu! Hrzev hd-
DYMK Mirz Mehrli dkcnin s yand bu! Mslimi kafir qlan; Xaneyi-kf-
tnd uzanb mrg dyr (mnzminli), rand bu! (M..Sabir).
mr bax qu mslmanlq bax mslmanlq 1
mrid bax 1 agird 1; 2. havadar
. 1. MSLMANLIQ (mslman dinin
MRTCE Bu ayn o taynda azadlq mnsub olma) [Dilbr:] Siz znz xalq
dan yox sr; Qan-qan deyir dollara satlm mslmanla arrsnz.. (C.Cabbarl);
mrtcelr (S.Rstm); RTCAI Lakin bu SLAMLIQ Trklk, islamlq iddias il;
tbbsmz d irtica ziyallarn iddtli z dilin bilmk istyn yoxdur (A.Shht);
hcumuna sbb oldu (S.S.Axundov). MSLMANILIQ [Molla:] Bizim evi
mrid bax nsihti mizi yxan Avropada thsil tapm cavan
mrtd bax allahsz 1; dinsiz, kafir 2 larmzdr ki, mslmanl zlrindn k
mrvvt bax rhm nar ediblr (Anar).
MSABQ (mkafat v s. almaq n 2. mslmanlq bax islam 1
keiriln yar) [Cahangir Reyhana:] Mn si msnnif bax mllif
zin yeriniz olsaydm maketi msabiqy gn msibt bax flakt
drrdim (.fndiyev); KONKURS Uzaa msinn bax qoca 1
niy gedk, gl sn ken ilki konkursdan mslim bax mslman
deyim (S.Rstm); TENDER, YARI. MSTBD, HAKM-MTLQ, S-
msafir bax 1. syyah, syahti; 2. qo TBDADI (zalm hkmdar)
naq mstbid bax zalm
msafirt bax sfr I msthq bax layiq
msafirxana bax mehmanxana mstid bax istedadl
msahib bax hmshbt 1. MSTQL, AZAD (bax), MUX
MSAHB Bs bel olan surtd bir TAR, SRBST, SUVEREN
dynkl bir tayfadan bu qdr cana qy 2. mstqil bax z-zn
maq v hlak eylmk n sbbdn xouna MSTQLLK, AZADLIQ (bax), S
gldi? - sual, qarqa ile uan msahib TQLAL, STQLALYYT, SRBST
sin sobob oldu (R.Ofndiycv); SHBT LK, SUVERENLK
Onu da hiss etdi ki, Rasim shbti ona qay MSTNTQ (hq.) Gnahlar uursuz
tarmaq v Yavrin zif yerin toxunmaq fik dur; Qrarnz dzd; Mstntiq vermk la
rindn uzaqdr (M.brahimov). zmdr ii (R.Rza); SLST (khn.) [Hac
msamir bax konsert Hsn:] Yapblar yaxamdan ki, Hac, ua
msavat bax brabrlik 1 na yazn glsin, Allaha kr, mqdurun
mshhih bax korrektor var, qoy getsin drs oxusun, glib bir qulluq
mshhihlik bax korrektorluq sahibi olsun; incinar olsun, hkim olsun,
273
Mstriq
silisti olsun, n bilim n zhrimar olsun
(C.Mmmdquluzad),
mstriq bax orqnas
mabit bax oxarlq
mair bax cirlmo
mavir bax mslhti
mavir bax iclas
mvv bax zabl
mkl bax tin
mkllmk bax mrkkblmk
I MTR O hrdn tk-tk, bzmli
arxalq geymi kiik mtrilrin abald
verib yola salr, tiyanya bir qdr d iy a
bald tkr v mtri sslyir, maln trif
lyirdi (.Cfrzade); ALICI Amma ola
nn qarsnda alc yox idi (.Cfrzad);
XRDAR (kl.d.) Ba mhndis kitab h
vskar, qzet xiridar, jurnal tamarzs idi
(.Vliyev).
II mtri bax yupiter 1
mtali bax qirat
mtalii bax oxucu
mtarik bax slh 1
mt bax si
mtllim bax agird 1
mtssib bax tssbke 1
mtssiblik bax tssbkelik 1
mtfkkir bax filosof
mtkbbir bax lova
mtkk bax bal
mtlla bax zrli
mtntn bax tntnli
mtradif bax sinonim
mtrcim bax trcmi
mtrqqi bax qabaqcl
mti bax tabe
mtilik bax tabelik
1. MTLQ [Adil:] Zng vuracaam,
niitlq zng vurub Elsevrl trafl dana
caam (.Qasmov); LBTT, YQN
Bir bel adamn iind yqin; lbtt bd
nzr var olmasn (Q.Zakir); LABD ..bir
Mzr
lbislik ipk para labd gedckdir
(R.fndiyev); BHSZ bhsiz ba
yr hr mrimiz (A.aiq); LF-LBT,
HR HALDA, HKMN, QEYD-RT
SZ, SZSZ.
2. mtlq bax sla
MTTHM (hiiq.) Ehtiyac qalmasn
mhkmlr; Hm mtthim olaq, hm
hakim olaq (B.Vahabzad); GNAHKAR
Budur indi dayanb; Gnahkarn nnd; z
gnahkar kimi (B. Vahabzad); MQSSR
Bizim kinli prokuror; N qdr istmi ki;
Hakim onun nnd; Dursun mqssir kimi
(B.Vahabzad).
MVFFQYYT [Msy ujon:]
Qzetlrimizd bu mvffqiyytlri qeyd
etmk il hkumtimizin fikrini onlara clb
etmliyik ki, vaxtnda qaban almaq n
tdbir v arlr axtarsn (S.S.Axundov);
QABLYYT Qabiliyyt qazanmaq ist
yiriks, biz burada pamba artq fikir verm
liyik (.Sadq); NALYYT Azrbaycan
xalq hr sahd yeni v byk nailiyytlr
ld etmidir (M.brahimov); UUR (bax).
MVKKL, AGENT, OMBUDSMAN
MVKKLLK, AGENTLK, OM-
BUDSMANLIQ
MVQQT Blk o, kluba glmidi
ki, mvqqti do olsa drdini unutsun, unuda
bilmirdi (H.Abbaszad); ARYTN (klm.)
..qibleyi-alm ariytn txt tacdan l kir,
ta ki, haman mcrimi ki, txt xacaqdr..
(M.F.Axundzad); HLLK [Adilov:]
Ancaq bu hllik mxfi saxlanlr (Y.irvan).
mvrrix bax tarixi
mzayd bax hrrac
mzffr bax qalib
mzyyn bax bzkli 1
mzlm bax qaranlq
mztrib bax narahat, nigaran
mzr bax ziyanl

274

NABLD, ZG, TANINMAYAN,
TANI OLMAYAN, YAD
NACNS (sli, zat pis) [amxal:] El
lrin nacins deyrlr bizlrd, professor
(Anar); BDCNS Bdnzr qonudan,
bdcins yoldadan; Qdir bilnlrin iti yax
dr (Aq Hseyn); BDSL Bdsillr YT Musiqi zvq Hlakulr tsir etmi;
ciyrimi dalayr; sli olan mlhm qoyub
balayr (Molla Cm); BZZAT Ax, bu
uaqlar nec bzzatdlar; Lap deysn cin
kimi bir zatdlar (M..Sabir); SLSZ s il-
sizdn kmk glmz (Ata. sz); NAN
CB Nancibdn aa olmaz, tkdn qo
(Ata. sz); ZATIQIRIQ.
naaq bax xst
naaqlamaq bax xstlnmk
naalnik bax 1. ris; 2. mdir
naar bax lacsz 1
nadan bax avam
nadanlq bax avamlq
NADNC Nadinc uaqlar Molla Qasmn
evinin yanndan kedikd barrdlar
(S.S.Axundov); DCL Mktbdn xb
evlrin gednd is nizami onu [Mehri
ban] baqa siniflrin dcllrindn qoruyard
(M.brahimov); ULUQU [Kbl Bybala:] zunu saxlanq axam iftar (Q.Zakir); GN
Xatircm ol, bdlqeni aa, bizim uaqlar
uluqu deyillr (H.Abbaszade); ZL
(mc.) Salb sndranda xeyli qab-qacaq;
Deyrdin uam iizldiir, zl (S.Rstm);
HYASIZ, STAL, ULUQ.
NADNCLK [Rfq:] ..grk bilmrr
nadincliyi atasan (S.S.Axundov); DCL
LK [Mehriban:] Dcllikdn l ks, yax xlarndan; Mn d zvq alb snin; Xumar
agird olar (M.brahimov); ULUQLUQ.
NADR, UNKAL
nadrst bax hiylgr
nadrstlk bax hiylgrlik
nalac bax lacsz 1
nagahan bax birdn
Nax
1. NAIL Mclisin ortasnda ayaq st
durub, crbcr hrktlr yaparaq n gzl
nallar syldi (mnzminli); HEKAY
Tsvvr ediniz, bir nal ay davam etdi,
hr axam da drvi hekaysini dadl bir yerd
ksib, bir maraq iind buraxrd.. (mn
zminli); MASAL Qn olan zaman; Aca
masal sylersen (.Cavad); NQL (khn.)
[Zbeyd:] Altm min tmn nqlin yax
yadma saldn (M.F.Axundzad); RVA
Oxu tarixi, gr orda n rvaytlri var
(.Vahid).
2. nal bax uydurma
NAILBAZ, NAILSEVN
1. NAILI, NAILDANIAN, NA-
ILDEYN
2. nal bax naqqal
nahaq bax 1. bs; 2. haqsz, daltsiz
nahaqlq bax haqszlq, daltsizlik
NAHAMAR Nahamar yolda man silk
lnmy balad (X.Hasilova); YR-YR
Qarl gneyin sinsind yri-yr, aln-
arpaz crlar ml glirdi (B.Bayramov);
KL-KTR ri kl-ktiir tklri qa
ratikan kollar il dnmi dalar arasnda
yuxan qalxdqca tbit v hava btn ba
qalar (A. aiq).
NAHAR O ki qoyun padahn nahar; Qu
ORTA YEMY ..karxanalarda fhllr
gnorta yemyin xmaa hazrlaard
(M.brahimov).
naharsz bax ac 1
nahiy bax rayon
naxr bax sr
NAXI Sn lzzt alan zaman; lvan na
baxlarndan (M.Rahim); EN [b m
diri:] Bilmirm sn n fikirdsn, mrhumun
enisi il toxunan gblrin bir oxu mnim
xouma glirdi (.Vliyev); BUTA O zrif
butalar; Yazmaq olmaz kaza (M.Seyid-
zad).
275
 Naxl
NAXILI (nax olan) Kitab., bir ct qr
mz dilim naxl aynik xartd (S.R-
himov); BZKL Qara zno mxsus
irin-irin glrk, cibindn xard yanlar
bzkli a dsmalla gzn sildi (M.bra-
himov).
naxo bax xost
naxolamaq bax xstlnmk
naxoluq bax xstlik
1. NAB (tar.) Naib onun kim olduunu
v n n gldiyi barsind sual vermy
balad (M.S.Ordubadi); KATB Qap birdn
alr; Katib girir iri; Gll kimi alr; onun
szlri.. (R.Rza); MN ..z d yaltin
qoltuunda birc otaqda bir mni il yl
irdi v ayda ikisi birlikd ancaq yz tmn
dvltdn hquq alrd (C.Mmmdqulu
zad).
2. naib bax caniin
nailiyyt bax mvffqiyyt
nainsaf bax insafsz
nainsaflq bax insafszlq
nakii bax namrd
nakiilik bax namrdlik
naqabil bax lyaqtsiz
naq bax maya I
naqis bax 1. skik; 2. nqsanl
NAQQAL [Attal:] Susdur bu aqqal
(A.aiq); AZIGYK (dan.) [ldrm:]
Hans azgyklr dl vaxt mnim yanmda
olub ki? (.Vliyev); AZIQNG (dan.)
Bir para azqglr balayblar qzet
lrind yazmaa ki, grk vrtlr oxusun
lar, trbiy tapsnlar... cmiyyt trtib el
sinlr (C.Mmmdquluzad); BOBOAZ
[Selim by:] De kimlr gizldir o boboaz
(S.Rstm); RNt [Glcamal:] Do
rudan da n pis olurmu arvadn rnisi
(M.brahimov); OXDANIAN [Rstm:]
, bu arvad n oxdanandr! (.Veliyev);
DANIQAN [Zhra:] Kiinin danqam il
xrdas arvadn tez vrmldib ldrr...
(.Veliyev); FZUL Sen qulaq as, zizim,
olma fzul (S..irvani); GVZ Sn
dem bu yanaq gvznir biri imi (Kor
276
Naqqallq
olu); HRZ Kapitan hrz adamlara
mxsus bir da il glmsdi (A.Makulu);
HRZGU Vaxta firibin hrzgularn;
Aralq vurmaqd ii bularn (Q.Zakir); HR-
ZKAR Geclr airl fxr elyir; Hrzka-
rm biril fxr elyir (S.Rstm); NAILI
[Mdi Rstm:] Sn n nal kiisn
(R.fndiyev); UZUNU [Nsirov:] Canm,
sn uzunu adamsan? (S.Rhman); YANAQ
(dan.) [Bnv:] Yadnda saxla, senin kimi
azn bouna qoyan adamlara yanaq deyr
lr (M.brahimov); ZVZK Btn dllk
lr kimi, bu dllk d ox zvzk idi, lakin
hl danmrd, sz torbasn amaa bir
bhan axtarrd (mnzminli); AZI-
BO, NGBO (dan.), HRZN,
OZAN (mc.), UZUNDANIAN.
NAQQALLAMAQ, NAQQALLIQ ET
MK Balayasz ox naqqallq eldim,
gedim grm qatrlarm nec oldu (N.V-
zirov); BOBOAZLIQ ETMK/EL-
MK [Pirvli:] Blk, men yncaqlarda
az boboazlq eldiyim gr gnahkaram!
(M.Hseyn); UZUN DANIMAQ (dan.)
[Mslman:] Uzun danma, qurumsaq
(C.Cabbarl); UZUNULUQ ELMK/
ETMK By, hmme qulluunuzda
lm hazrq! dey yasavul qsaca cavab
verdi, db gzlyib uzunuluq elmdi
(S.Rhimov); ZVZMK [Srxo:] Ta-
xaym bir u zvzyn hrif (Il.Cavid);
RNLMK (bax), GVZL-
MK, DLMK (dan.).
NAQQALLIQ (yersiz danq, uzun da
nq)', BOBOAZLIQ [Dilar:] Snin bir
blh prinsiplrin, btn snin bu boboaz
ln - n bilim dzgnlk buradan gldi,
dalt oradan getdi.. (Anar); RNLK
[Paa by Frruxa:] ..daha rnilikl m
ul olma (.Vliyev); FZULLUQ [Ms-
tli:] Fzulluu burax, ovlar gtrmk la
zmdr (S.Rhimov); UZUNULUQ Lakin
Firngizin birc bax ylnlrin cann
onun uzunuluundan qurtard (B.Bayramov);
ZVZKLK Yalan xstni buraxn
Naqqa
dey; Yaman qzblndi bu zvzkliy
(B. Vahabzad); AZIGYKLK (dan.),
AZIQNGLK (dan.), NGBO-
LUQ (dan.).
1. NAQQA, NAXII, NAXIVXJRAN
2. naqqa bax rssam
naqolay bax narahat
naqolaylq bax narahatlq
nalayiq bax layiqsiz, lyaqtsiz
nam bax ad 1
namdar bax adl-sanl
nam bax mktub
namhrm bax yad I
NAMLUM (mlum olmayan) Namlum
adam aayana hrktl, tlsmdn qol
tuq cibindn byk bir portmanat xard
(M.brahimov); MCHUL Demk mchul
qara gnlrin xbrisi olan bu quu n vur
maq, n d qovmaq olar (M.brahimov);
ADIBLNMZ, TANINMAZ, YAD.
NAMRD Namrdin dnyada ox kdim
bhsin; Namusun, qeyrtin, arn grmdim
(Aq lsgr); MXNNT Bel mxn-
ntlrin grn zaman zn; Eidnd rng
brng hiyl dolu szn; N qdr iyrnir
sn (M.Rahim); MXNNS Mxmsd
sxa, naksd krm; Namrdin cibind pul
ola bilmz (Aq lsgr); NAK [Mrsl:]
lqarndan dnn, adm pozan, verdiyi sz
ml elmiyn nakiidir! (.Vliyev);
CLAF (bax), XAN (bax).
NAMRDLK Bu eq alomindo namrd
lik olar.. (S.Vurun); XYANT [Nabo:]
Bir xyant dey, haqqm vard; Qlbimi
bh, trddd sard (A. aiq); DNK
LK, MXNNSLK, MXNNT-
LK, NAKLK,
namizd bax nianl
namsz bax adsz 1
NAMUS, AR, QEYRT Dz xmaz il
qar, hdi-peyman; Hrcayid namus, qeyrt,
ar olmaz (Xst Qasm); TSSB [Q
mr:] zg qz da olsa, yen tssb senin
stn glck (M.brahimov); SMT,
HYA (bax).
Nar
NAMUSLU, FFTL, SMTL [M
likmmmd:] Snin kimi ifftli, ismtli, na
muslu qza Allah z qeyb xzinsindn ye
tirckdir (R.fndiyev); ALNIAIQ Ax
rnc sz azndan xmam birklri aar
m, alnaq, bzmtuman bir arvad qabaa
yeriyib motal papaql eri il zbz durdu
(M.brahimov); QEYRTL Ham qeyrtli
v alqan adam olduundan, bir gn rahat
oturmurdu (B.Talbl); HYALI (bax), S
MTL.
namussuz bax binamus
namussuzluq bax binamusluq
nammkn bax qeyri-mmkn
namtnahi bax nhayt, sonsuz I
nan bax rk
nancib bax 1. nacins; 2. nankor
NANKOR (yaxlq bilmyn, duz-rk
itirn adam) Bacn, qardandr, saxlaya
caqsan; Cann da xacaq, nankor uaqsan
(M.Rahim); RKTRN rkitirn
rk tapmaz (Ata. sz); NAKR Allaha
bizmiik naiikiir bond; Bir sz desom dxi
qoymazlar knd (M.P.Vaqif); NMK-
BHARAM [Hac Nsir:] Ay nmkbha-
ram, mn senin kimi bir kasb qzm diln
ilikdn qurtarb zm arvad etdim
(S.S.Axundov); NANCB.
NANKORLUQ (yaxlq itirm) [Gl:]
Sninki geni qlbin mrhmt nankorluq
dur (C.Cabbarl); KFRAN (khn.) Nifrt
sayand bu; ...Mslimi kafir qlan; Xaneyi-
kfrand bu! (M..Sabir); NMKBH-
ARAMLIQ (khn.) [Namaz:] Xeyr, nmk-
bharamlq edirlr (M.F.Axundzad); NA
KRLK,
napak bax murdar 1
napaklq bax murdarlq 1
I NAR Szb balar barn; Heyvasn, na
rn; Al-yala qatrdm.. (M.Rahim); NAR
(kl.d., arx.) Qn dehani mnd xndan;
Glmkdn ar ald dondan (Xtayi).
II nar bax od
III nar bax chnnm
277
 Narahat
NARAHAT (rahatl olmayan) Bununla
bel, qz ox narahat idi (X.Hasilova);
ARAMSIZ Hesen tramvay duracanda..
aramsz bir rpnts il Dilaram gzlyirdi
(M.brahimov); QRARSIZ ..Qaynanas
nn ona rk-dirk vermsin baxmayaraq,
Duma qrarsz oldu (.fendiyev); MZ-
TRB Buludlardan sorumuam; Bs n
n mztribm? (M.Rahim); NAQOLAY
[Rasim:] Namiq, ondan da betr Qumru z
lrini naqolay hiss edirlr (Anar); RAHAT
SIZ [Nab:] Mni rahatsz edir bu ilr
(A.aiq).
narahatlq bax narahatlq
NARAHATLIQ fruz bacnn narahat
l Mddin narahatln daha da artrr
(S.Rhimov); ND Firidun bir zaman
parlaq ay inda Giilnazgilin yatd skiy
xd, ndi il dolu o keni xatrlad
(M.brahimov); ZTRAB Mehribann ql
binin iztirablarm ovunduracaq bir arqadaa
n qdr ehtiyac vardr (S.Hseyn); NARA
HATILIQ amonu yen de narahatlq
gtrb zmy balad (S.Rhimov);
RAHATSIZLIQ [Nbi:] Vallah, mn n
kr bel rahatszla davam ed bilmrm
(S.S.Axundov); NAQOLAYLIQ, TV
(bax).
NARAZI Talbov naraz halda ban bu
lad (Y.irvan); GLEYL Qaraby dayana
bilmyib gileyli halda dand (.Vliyev);
NCK (bax).
1. NARAZILIQ [Qmr:] Onlar trfin
dn bir qdr narazlq oldu (S.S.Axundov);
DEYNT (dial.) Qulunun qaqaba yemn
gedir, deysn deyintii var (ADDL); NCK
LK Dandq, bandq mrhmt ile; ncik
lik araya qatma, hayfsan! (Aq lsgr);
OVQATTLXLK Sttarzad aild sz-
sov, ovqattlxlik grmd (Mir Clal);
GLEY (bax).
2. narazlq bax hiddt
NARGL [Glebetin] gedib si gy
ve narnc naxlarla bznmi nargil adla
nan gzl qlyan hazrlad v Hacnn ota-
278
Nakrlk
na apard (M.brahimov); SULU QL
YAN Taxtn zrind oturub dibd; Sulu
qlyan ekir Sadiq, Katib d (M.Rahim).
NARIN, BALACA, XIRDA, TOZ KM
NARNG (meyv) Acqland nar; Gs
trdi vqar; Dedi: Naringi; Burax cfngi!
(M.Seyidzad); MANDARN Yalarda
ba tri, yalarda gl tozu; Hr damcda
bir limon, bir mandarin qoxusu (X.Rza).
NARKOMAN, TRYK (bax)
nasaz bax xst
nasazlamaq bax xstlnmk
nasir bax yaz
nasiy bax aln
NAI Shny ilk df xan na artist
kimi zal onu tutmudu (H.Abbaszad);
BTCRB [Mirz Ta:] Padahm, siz
cavan v bitcriibsiniz, ona gr d mn
qibleyi-almin kmyil zlm datmaq
istyirm (C.Cabbarl); XAM [Qmr:] Ey
qlbimin sultan ingiz, Qmrin erinin
mnasn anlamaa sn hl xamsan, pxt
olmaa ox sfr grk (S.S.Axundov);
SRTSZ Bu, sritsiz bir adamn ilan
ovlamaa meyil gstrmsi kimi thlkli
risk bnzyirdi (B.Bayramov); TCRB
SZ Dnn kimi n adi v sravi ustalardan
frqlnmyn bu tcrbsiz gnc, n sad
tnqidi qeydini deynd d drhal tutarl bir
dlil gtirir, ox vaxt da dediyi qsuru d
zltmyin yolunu bel gstrirdi (M.Hseyn).
NAILIQ drak lmdn de intiqam alr;
Menim kimilrin nalndan; Elm gr nec
d xcalt qalr (B.Vahabzad); BTCR-
BLK [Mirz Mhsn:] mumi-vzartin
pirftinde bndeyi-kmine trfindn bi-
tcriiblik qeyri-mtswirdir.. (M.F.Axund-
zad); TCRBSZLK Alo minin trk
silah olub buradan qoyub getmyind yen
d Alo kiinin deyil, z gncliyini, tcrb
sizliyini gz qabana gtirib zn mqssir
sayrd (S.Rhimov); XAMLIQ, SR
TSZLK,
nakr bax nankor
nakrlk bax nankorluq
Natamam
NATAMAM (sona atmam, tam olma
yan) Fqt natamamdr o byk kitab; Onun
son varl hl dmadr (S.Vurun); ALA-
YARIMIQ Hsnin btn fikri tqib etdiyi
qadnda idi. Xasay ala-yarmq cavablar ve
rirdi (A.aiq); YARIMIQ Dad yarmq
lindn (Ata. sz); YARI-YARIMIQ
[Yunis:] Menim olan vsaitim d yar-ya
rmqdr (Mir Clal),
natmiz bax murdar 1
natmizlik bax murdarlq
natvan bax zif 1, gcsz
natvanlq bax ziflik
natura bax tbit 2
natural bax tbii 1
namid bax midsiz
namidlik bax midsizlik
navaxta bax hbsxana
NAZ, V, QMZ Bel iv, bel
qmz, bel naz; Bel qamt, bel gerdn
olurmu? (Q.Zakir); DA Qadan alm, ay
qaragz, snd bu da neindir? (S..ir-
vani); RKNAZ Yer inciyib ksnd onun
bana zvq var; Hrdnbir ortalqda grk
rknaz ola (.Vahid); MAZAT {dan.) [Ba-
laqz Glnisy:] Nahaq yer zn mazata
qoyma! (.Haqverdiyev); MZ (mc.)
[Drr] qzlara mxsus bir mz il glm
sdi.. (S.Vliyev); V Der idim qamtin
srv, vli, zg imi; Hrekat rvi ivv zn:] Myyn bir mqsdl kiilr ya
rftar sana (Fzuli); QINC, QIR {dan.).
nazbal bax bal
naznin bax nazl
1. NAZK (yalnz adan haqqnda) Xo,
ilq bir hiss qzn nazik vcuduna yayld
(.Cefrzade); NC ndi is -drd gn nm! Mn sni grmmidn sn aiqm!
dn bir san gll paltar tlnir v Mdin
nin inc belin, gird iyinlrin ayr bir ya
raq verirdi (M.brahimov); ZRF [bdl-
li boy:] Qadn vcudu zrif yaranmdr,
odur ki, qdimlrd qadnlar kcav il g
zirdilr (C.Cabbarl).
2. NAZK (material), TNK (dan.)
3. nazik bax inc 1
NAZKLK, NCLK, ZRFLK
Nec
nazikbel(li) bax incbel(li)
nazikmiyan bax incbel(li)
1. NAZR (hkumt zv) [Qoca neft sa
hibkar:] Cnab nazir, yax olard ki, gene
ral hzrtlrin bu bard he olmasa bir
balaca iar vuraydnz (.Mmmdxanl);
VKL (khn.) [ldrm:] Bilmirm, ancaq
bu arqada byk bir dvlt vkilidir (C.Cab-
barl).
2. nazir bax inspektor 1
nazlamaq bax oxamaq II
NAZLANMAQ Buna gr Nazl son
zamanlar olduqca nazlanr... (S.Rhimov);
ZLB-BZLMK [rkz] grrd
ki, qz uxluq edir. Zarafatlamaq, zilib-
bzlmk istyir (.xl); V SATMAQ
Maraln, ceyrann min iv satr; Su gndr
bu yerd yanana dalar (S.Vurun); QIR
VERMK/SATMAQ (dan.) yyar da,
zil-zil daraya qr verirdi (yyar na
l); NAZ ELMK/ETMK [Hmz:]
Naz elyir, zn irin salr (.Qasmov);
NAZ SATMAQ [Hmz:] Qzlarn pesi
az satmaqdr (.Qasmov); QINCANMAQ.
NAZLI, VL Arabir ivli, nazl g
zllr; ikdn bana lng toxuyur
(M.Rahim); DALI Mrhmtsiz mlk,
dal gzl; Gr n yand bir vsal bdl
(H.Cavid); VKAR [Qzl Arslan z-
naan ivkar qadn n mhkm iradli xs
lr bel sevgini alaya bilr (M.S.Ordu-
badi); QMZL Yelena artq bym,
gzl, nazl, qmzli bir qz olmudu (A.aiq);
NAZNN [Mrcan by:] Ey naznin s
(.Hacbyov); VL.
NEC [Qaz:] Mn snin zn baxan
kimi yqin etdim ki, son nec adamsan
(C.Mmmdquluzad); HNCR (dial.)
[Bnv:] Dilin hcri dnr, el de
(M.brahimov); N CR Qulara n qdr
v n cr t vermyi Ta mi men yrt
midi (S.S.Axundov); N THR (dan.)
[Vlisoltan:] A kii, siz n thr adamm-
279
 Neft Ndamt
snz? (C.Memmdquluzade); N SAYAQ nbat bax bitki
Bu nec yaraqd, bu n sayaq bdndi? Qz 1. NBATAT, BTK, BTK ALM,
vcudun ndndir? (M.Rahim); N TVR FLORA
[Qaz:] Mn xsn zn baxan kimi bilirm 2. nbatat bax botanika
ki, n tvr adamdr (C.Mmmdquluzad). nbatat bax botanik
NEFT Neft olmasa fabrik nec ilr? Neft nbatatnas bax botanik
olmasa glmz vec ilr! (M.Mfq); QARA nbi bax peymbr
QIZIL (mc.) Qara qzl, a qzl; Vern tor NCABT [amxal:] Amma buna bax
paq sizindir (M.Rzaquluzad); PETRO mayaraq, mn bel hesab edirm ki, bizim
LEUM, OYL. milltin sas chti ncabtdir (Anar); AL
NEHR, TULUQ (ya almaq n iind CNABLIQ Alicnablq sri deyil, bizim bu
qatq alxanan qab; nehr saxs, yaxud da srimiz! (S.Rstm); NCBLK [Mao:]
taxtadan dzldilir, tuluq is qoyun, yaxud Men Bahadrn ncibliyin, kamalna mid
kei drisindn hazrlanr) Budur mnim rk balayb yqin edirm, birlikd ar taplar
szm; Nehrlrd alxalanan; yalarm da (N.Nrimanov).
sizinkidir (M.Rahim); [Sd] qatq halna g ncabtli bax sil 1
lndn sonra nehry, yaxud tulua tkb ncast bax murdarlq 1
alxalayrlar (O.Vliyev). nccar bax xarrat
nemt bax 1. rifah; 2. xobxtlik nccarlq bax xarratlq
nerv bax sb 1. NCB [Dada Qhrmanov:] sil n
1. NETR (arda, qrbd v s.-d) cib adamlar yalnz snin kimi mrd hrkt
..xsusi icaz olmaq n tbbs istyn ely bilrlr (M.Hseyn); ALCNAB
tdbirlr iso netr kimi onun sinsini de [brahim xan] zn alicnab gstrmk
irdi.. (M.brahimov); N [Sba:] Mnim n, bu frstdn istifad edrk, arvad
baxlarm sbhn nsimindn tmiz olsa larn buraxlmasn taprd (mnzminli);
bel, yaral rklr n qrbin niindn COMRD ..xsis olan mdnilr saxlanc
zrrlidir (M.S.Ordubadi); SANCAQ ndi arvadlarna qar ox comrd v liaq idilr
dz-dz glrlr; Lap drimi dlrlr; Var iti (A.aiq); SLL Xotkar qz, ahnsilli;
baqlar; zhrli sancaqlar (R.Rza). Ar elli, xan silli (Korolu).
2. NETR (tib.), CRRAH BIAI, 2. ncib bax tmiz 1
LANSET nciblik bax ncabt
ney bax ttk NCS (bdnin myyn zvlrindn
neyalan bax ttki maddlrin xmas) [Kii:] Ncis quyusu bu
neyi bax ttki tezlikl dolmaz (mnzminli); FRAZAT
NEYSAN (niysan, aprel aynda yaan nsann v heyvann bdnindn bayra xan
ya) Daa qalxr dumanlar; Tez-tez yar eylrd (ifrazatda) hmi mikroblar vardr
neysanlar (A.Shht); AB-NYSAN [Kr- (N.Nrimanov); PEYN (heyvan v qularda)
blay Qulameli] ..qapnn aznda ayaq s [liheydr:] Peyin iind anayan donquz
tnd durub gzlrinin yan abi-niysan kimi murdar olubsunuz (N.Vzirov).
kimi a saqqalndan axdrd (.Haqverdi- N [Kbirlinski Salmana:] Bax, m
yev); LEYSAN Birdn leysan ya balad sln, sn nisn. H, de grm nisn?
(H.Seyidbyli); YAZ YAII/BAHAR (Anar); NKAR [Miraxur:] Sn mnim
YAII [Qndab:] Gec yam yaz ya canm qurtardn, ay qonaq, indi de grm,
ndan sonra qalan glmlr gln gzlr kimsn, nkars (mnzminli),
kimi ildard (B.Bayramov). ndamt bax pemanlq
280
Ndim Nr
ndim bax hmshbt zad); MUM Hekaymin qhrman yeni
NF {mxtlif mnalarda) Zhmtim v mum bir dvrn balandn btn dh
oxdu, hi nfim yox; Leyk heqq midva ti il duyub, qalstukunu brkitdi (M.H-
ram ox (S..irvani); Bugnk teatrn iki seyn); UURSUZ (bax).
nfl var.. (N.Norimanov); XEYR Xolil nhv bax sintaksis
df ran sfrin gedib, hr df boqaide nkar bax ni
xeyir edib qaytd (.Haqverdiyev); MN nqaht bax sstlk
FT Teatrmzn ikinci mnfti budur ki, nql bax 1. nal 1; 2. keirici
bundan ylan pul xrc olunacaq bu il m NLBK [Prokuror] ..stkan gtrd
slman uaqlar n.. (N.Nrimanov); v hvssiz bir-iki qurtum iib, nlbkiy
QAZANC (bax). qoydu (H.Abbaszad); STKANALTI
NFR El bu vaxt gz qoyuram sam- [Fatma arvad] gm stkanaltlann.. dal
dak bir nfr (S. Vurun); BA (ail zvn badal xarr (Mir Clal); BLM (mh.).
aid) O biri ikigzl mnzild yeddi ba kl NM Bezn qoyur yer z qulan; Din
fti olan Frhad mi yaayrd (M.brahimov); lyir quyunun nm torpan (M.Rahim);
XS Birdn qap hcumla ald v iri HY [Tububyim:] Ana yer hydr!..
ortaboylu, arq bir xs girdi (Y.irvan). (mnzminli); SLAQ [Aslan byl Q-
nfs-nfs bax zbz mer] n qhqhlrl islaq otlarn arasndan
nfs bax tamah iylk derib yeyirdilr (A.aiq); NM
nm bax mahn Hr yer yumaqdr, nmidir (M.Rzaqulu-
nmkar bax xannd zade); NML Bu nmli torpaqlar olsa da
1. NHAYT Qzr hkimlrin; M- yerim.. (S.Vurun); NMNAK Kuyini xu-
voroti, shbti; Aydn olur nhayt; Qzxa- nabeyi-emimlo nmnak eylrm; Kipri-
mmm illti (B.Vahabzade); AXIR K Axr yiml asitann gerdini pak eylrm (M..Sa-
ki, duman seyrkldi (R.Rza). bir); RTUBT [Slim:] Lakin otaq rtu
2. nhayt bax son bt olduundan, havas dzlmz drcd
NHAYTSZ [Nizami:] Nhaytsiz he ar idi (.fondiyev); RTUBTL Pay
bir ey yoxdur (M.S.Ordubadi); BNTHA zn rtubtli havalar balanm olduundan
[Muzdur] xsusil ddy bladan., xilas soyuqluq hiss olunurdu (T..Simr); YA
olub, divan xatirsindn qurtulmasn biin- Yer ya idi (Y.irvan); HYL, N-
tha akir idi (Qantmir); BNHAYT ML.
[Mnsur:] Mni bdilik olaraq bla drya nmk bax duz I
snn gvcd&bi-binhaytin salb cavan m nmkbhram bax ankor
rn, parlaq istiqbaln qri-zlmati-mzaro nmkbhramlq bax nankorluq
yerldirm! (C.Cabbarl); NTHASIZ ir nmkdan bax duzqab
van dz inthasz bir dniz kimi grnrd nmi bax anbar
(.Vliyev); NAMTNAH [Nizami:] nmi bax nmli
Dnyaya namtnahi deynlr d yanlrlar nmili bax nmli
(M.S.Ordubadi). nmli bax nm
nhaytsizlik bax sonsuzluq nmnak bax nm
nhng bax byk 1 namtnahi bax sonsuzluq I
nhnglik bax byklk 1 nn bax ana
nhr bax ay nnlik bax analq 2
NHS [Balaa:] Nhs olsa da onlann ara nnni bax beik
snda on n seib gtrdm (H.Abbas nr bax dv
281
 Nrd
NRD Gndzlr onlar., balaca klubunda
ahmat, nrd, domino oynad.. (M.bra-
limov); NRDTAXTA ..dur gedk onlara,
hm bir nrdtaxta vuraq, hm d bu shbti
deyk, o da yazsm jurnala (Qantemir); E-
BE (dan.) [Ftli:] ..kimi e-be, kimi do
mino, ahmat oynayr (Z.Qarayev).
NRDVAN Taxt-rvanm dalsndan
nrdivan gtrb yer qoydular (M.S.Ordu-
badi); MERAC (din.) [eyx Snan:] Bumu
insann r merac; Mn nyim imdi? Canl
dar aac (H.Cavid); PLLKN (bax).
nrdtaxta bax nrd
I nr bax nrbal
II nr bax rt
NRBALII (zool.), NR (balq
nv)
NRGZ (ibot.), LANQILINCI lanq-
lnc burada qiymtli ik kimi satlrd.
Adn da dyidirib nrgiz qoyublar (.Vli-
yev); NRGZGL [Slim:] Nhayt,
..qarlar altndan ba qaldrm ox kiik bir
nrgizgiil grdk (.fndiyev).
nrgizgl bax nrgiz
nsb bax nsil
NSHT Qzl Arslan bubkr bu n
sihtlri verndn sonra Tbriz gndrdi
(M.S.Ordubadi); BRT [Ata:] Uquladan
xan zaman, hr yeri vurnuxan zaman; El
sn pis baxan zaman, ibrtin olmur, olma
sn! (M..Sabir); MOZ (din.) [Yusif ahn
hvexahlar] mfettinler il mqabil durub
nsiht v moizy ru etdilr (M.F.Axund-
zade); YD Grrm ki, qhrmansan,
sn halaldr sdm; Qulanda yax qalsn
mnim sen ydm (S.Vurun); PND
(khn.) Qrz, ta mn sn deyim. gr
menim pdimi qbul elsn ydr pst- LZZT ALMAQ Mhzun bir qlb, s
klngi v qoy get Xorasana, Trkstana, ya
bir zg yer (C.Mmmdquluzad); VZ
Molla Pirqulunun.. etdiyi vzindn bir ne
sz danmq (C.Mmmdquluzad).
NSHT (yd, nsiht vern) [Hac ndi nvbt sizindir, hr ks ndn zvq
Mehdi Snm:] Bamdan al, ovqatm
tolx elm, hl glib mn bir nsihti
olacaq (.Haqverdiyev); MRD Gnc
282
Nlnmk
Nsimi hrufilik triqtin v Niminin par
laq xsiyytin qlbn balanr v Fozlul-
lah zn mrid qbul edir (Anar); NS-
HTVERC Qzl Arslan nsihtverici bir
surtd dedi.. (M.S.Ordubadi).
1. NSL srlr, qrinlr glib keir,
insan nsillri dyiir.. (M.brahimov);
VLAD Qhrmandr onun azad vlad;
Qafqazda mhurdur onlarn ad (A.Shht);
ZRRYYT [Slim by:] ..Mirznin, bu
dur, saqqal db quraa, amma zrriyyti
yoxdur (.Haqverdiyev).
2. NSL [Bxtiyar:] Mnim btn nslini
bxtiyardr.. (M.Hseyn); NSB Krm
gzdi llsin slini; Axtarmad nsbini,
slini (Aq Hseyn Cavan); FAMLYA
kr yrndi ki, bu kndd bir-birin qanl
iki familiya vardr (S.Hseyn); SLAL
Drvilik pesinin sasm sfvilr slal
sindn olan ran padah II Abbas qoymudu
(.Haqverdiyev); TR El bilir ki, onlarn
trmsi il bizim tir miua olublar
(S.Rhimov).
nsim bax yel I
nsn bax ey
n bax meyit
n bax kef 1, sevinc
ndar bax nli 1
1. NLNMK [blhsn by:]
Hl dnyann adlndan midini ksn
bzi xst v zif rklr d vardr ki, onlar
daima alamaqdan nlnir, ylnclrdn
deyil, yas evlrind zvq aramaa alr
(M.S.Ordubadi); HZZ ALMAQ Knl is
he ny hmiyyt vermdn fhl qadn
larla shbtdn hzz alrd (X.Hasilova);
hr gninin alem bx etdiyi ltaftdn
ziyad, qrubun iqlr zrind tsvir et
diyi mhzun lvhlrdn lzzt alr (M.S.Or
dubadi); ZVQ ALMAQ [blhsn boy:]
alrsa, onu burada sylmlidir (M.S.Ordu
badi); XUMARLANMAQ, ADLANMAQ
(bax).
Nlnmk
2. nlnmk bax keflnmk
NL (mxtlif mnalarda) Hmin
gec Zki ox erkn qaytd. Hmiki kimi
nli grnrd (A.aiq); NDAR
[Sba:] nki mnim musiqidn ndar
olan ssim, qmginlrin qulanda bayqu
ssindn daha qmlidir (M.S.Ordubadi);
N (bax).
2. nli bax srxo
nriyyat bax mtb
nriyyat bax mtbi
1. NTC, EPLOQ (bax), XLAS,
YEKUN
2. ntic bax son
NVAZ [Rhim:] Qara gzlrin is,
hsrt qalmdm. Nvazi axtardm (M.H-
seyn); OXAMA indn oxama ssi ucald.
rfdis gelinin oxayrd (.Ceferzade);
NAZLAMA, ZZLM, OXAYI.
nvazikar bax nvazili
NVAZL (mehribanlq edn) [Mura
dn] snm ruhuna yalnz Nigarn nvazili
eli bir scaqlq ver bilrdi (S.Hseyn); LIQ
O, Zrifin ilq, xohallandrc baxlar al
tnda yeriyirdi (.Krim); MEHRBAN
Mn seni ox mehriban, smimi dindirirm;
Sen qrrsan knlm bzn, bs bu ndn
dir? (M.Rahim); NVAZKAR [Oqtay:]
O zaman mn d salona baxnca munis h
rlr, nvazikar oynaq aftlr grcym
ki, ux gzlrd meni oxayr (C.Cabbarl).
nzakt bax 1. qanacaq 1; trbiy 1; 2. z
riflik, inclik 1
nzaktli bax 1. qanacaql, trbiyli;
2. zrif, inc 1
nzaktsiz bax qanacaqsz, trbiysiz
NZART (mxtlif mnalarda) O,
hr v rayonlar ciddi nzart altna alarkn,
mkilrin mumi iclas Kel dznd ba
tutdu (M.S.Ordubadi); KONTROL [B
nv Vahid:] Sn ictimai kontrol yox,
ictimai ktk lazmdr (M.brahimov); TF
T Brcliyev alm qapdan tfti heyti
ilyn ota dinldi (S.Rhimov); YOX
LAMA [Zeyqmov:] ..Bykyoxlama gedir.
Nigahban
z d mrkzdndir. Eitdiyim gr afta-
ritetni komissiyadr... (.ldrmolu).
1. NZART, KONTROLU, KON
TROL YOR, MFTT (bax), TFT
2. nzarti bax gzti
NZARTSZ Bostan nzartsiz qoy
maa Qarann ryi glmirdi (.blhsn);
BAXIMSIZ Professor nd amilova bu
gn d ox ar operasiya eldiyin gr,
halsz xstni baxmsz qoyub ev dnmdi
(B.Bayramov); BALI-BAINA (dan.)
[Alo:] El bilirdi ki, bu eylr hams bu
dnyada bal-banadr, ya da ki, bir iim
sudur (S.Rhimov); KONTROLSUZ.
nzr bax 1. bax 1; 2. bdbxtlik 1
NZR Kabla irin vd etdiyi nziri ver
mir (mnzminli); QURBAN [Oddamd:]
..kim n bacarrsa, n qdr bacarrsa, n
qdr ox bacarrsa, mqeddes adlara qur
ban gtirin (C.Cabbarl); NZR-NYAZ
[Msm:] Btn qonu kndlrdn kor Seyid
n nzir-niyaz glirdi (S.Hseyn).
nzir-niyaz bax nzir
nzm bax eir
nicat bax qurtulu
nida bax ss 1
NFAQ (iki trf arasnda olan kim)
Yazq Tamam bizim aily yrdiyindn
ayrlmaq istmyirmi, lakin mioullanmn
aralarna nifaq dmsin sbb olmamaq
n anam onun getmyin izin verir
(S.S.Axundov); KTRLK Kndd iki
tirlik; Bir d ki, qaraalq; Salb, Pirli etdi;
Aq-aydn paalq (M.Rahim).
1. NFRT, KRAH [Qndab:] Mn ona
[irin] baxdqca sanki bu istehza nifrt
evrilir, mimdn zara glmi bir adamn ik
rahm ifad edirdi (B.Bayramov); TNF-
FR (arx.) [Sitar:] Ah, mn bu adam artq
grmyirm, ismindn bel tnffr edrkn
yen d sevirm (A. aiq).
2. nifrt bax kin; lnt
nifrin bax qar
nigah bax bax 1
nigahban bax gzti
283
Nigaran
NGARAN [Umur baba:] Bir ey tap
madlar, nigaran, sksk il xb getdilr
(H.Abbaszad); MZTRB Abdulla kii
mztrib v qmgin ssl: - Qz Hmzy
verdilr, - dedi (M.Hseyn); NARAHAT
{bax).
NGARANILIQ, NARAHATILIQ
nihal bax fidan
NKAH Yalnz bunlar qt etdikdn sonra
nikaha razlq verdilr (M.brahimov); EV
LNM O gnn sabah rifzad v Q
mr xanmn ahidliyi ile Zeynaln Mehri
banla... evlnmsi zaqsda qeyd olundu (S.H-
seyn); QD (khn.) Filosof deyir: qd-
nikah vaxtnda znz sual verin, grn
evlndiyiniz arvadla lap qocalanadk shbt
elmy qadir ola bilceksinizmi?.. (mn
zminli); ZDVAC {khn.) O, Qzl Ars
lann bu izdivacdan raz qalmayaraq toya
dmn gz ile baxmasndan qorxurdu
(M.S.Ordubadi); KBN Kbin hvalatn
bitirmkdn tr vvlc mnim bu qdim...
qeyd olunmal idi (S.S.Axundov).
NKAHLANMAQ, KBN KSL
MK
NKAHLI, EVL, KBNL
NKAHSIZ, KBNSZ
nikbt bax bdbxtlik 1
NKBN Nikbin hisslr ryimi bryrd
(mnzminli); OPTMST Pyesdn sonra
Qorki optimist ad ile vidalaa bilr (mn
zminli).
NKBNLK Onlar tez v asan qlb
alr, oxlu hkiman szlr danr, nsiht
edir v sadlvhcsine yngl nikbinlik gs
trirlr (M.Arif); OPTMZM Firngizdeki
sakitlik, optimizm anan toxtadrd (B.Bay-
ramov); OPTMSTLK.
niqab bax rbond
niqabl bax rbndli
NM [blhsn by:] Sonra bir
nim xrk llrind, apazlar da getdi
(M.S.Ordubadi); BOQAB [Snm:] Sni
alan kpkolu bir boqab xrks isty
ck, ya yox? (M.brahimov); KASA [Snm:]
284
Nianlamaq
He olmasa kasan sinidn ayr (M.bra
himov); MASQURA Masqurada bir az pen
dir, bir az doab vard (C.Cabbarl).
NMDA (geyilmi paltar v s.) [Sryya:]
Ayb deyil mn camaat iin nimda paltarda
xm? (.Qasmov); KHN [Aydn:] An
layram. oxusu da onun n rtrsn ki,
paltarlarn khndir (C.Cabbarl).
ni bax netr 1
1. NAN, AD, ADAX, DEYK
2. nian bax 1. nian; 2. niangah; 3. me
dal
NANBAZLIQ Mehtr Zamann dnya
vecin deyildi, lindki dsmalnda sovqat,
ayanda ar hrin yavqlmdak knd
nianbazla gedirdi.. (mnzminli);
ADAXLIBAZLIQ [Mdi bad:] Mn
qorxdum adaxlbazla gec gelm (.Hac-
byov).
nian bax atc
NAN Gvhr zn ky atd, qz
dan bir nian grmdi (mnzminli);
SR, LAMT Onu sslyib, etdim
sonra yanma diqqt; Heykldn qalmayb
dr grdm sr, lamt (M.Rahim); SR-
LAMT ndi o meyndn sr-lamt
bel qalmayb (H.Abbaszad); Z Sinmd
yer salb o gndn bri; Amansz ovunun
yara izlri (M.Rahim); NAN zabdan, i
gncdn, zindandan, kllikdn; Qalmasn
Yer znd bir nian kllikdn (S.Rstm).
NANGAH, HDF, NAN.
1. NANLAMAQ [Dilar:] Blk ona
eli-zad getmidik, nianlamdq blk?
(Anar); ADAXLAMAQ [Rza:] il olard
ki, atamgil onu men adaxlamaa hazrla
rdlar.. (M.brahimov); NANLANDIR-
MAQ [Qndab:] Knd camaat mhndisl
xalam qzn oxdan nianlandrb, oxdan
evlndirmidi (B.Bayramov); ADAXLAN-
DIRMAQ, AD ELMK, NAN TAX
MAQ, ZK TAXMAQ.
2. NANLAMAQ, AR QOYMAQ,
NAN QOYMAQ
Nianlamaq
3. nianlamaq bax tulamaq
nianlandrmaq bax nianlamaq 1
NANLANMAQ [Qondab:] ingiz qa
adan utandm n ona Mzahirl nian
lamanz bard he bir sz demmidim
(B.Bayramov); ADAXLANMAQ Bu il
adaxlanmaq v toy haqqnda he danq
da ola bilmz (M.brahimov); AD OLMAQ
[ahbaz by:] Bs n n evlnmirsn?
zn bilirsn ki, o sen ad olubdur
(S.S.Axundov); NAN TAXILMAQ/
QOYULMAQ, ZK TAXILMAQ.
NANLI [Hmid qzma:] Verili qurta
ran kimi nianln man tutub glck (Anar);
ADAXLI Ham bilirdi ki, o, Qznfrin
adaxlsdr (S.Vliyev); DEYKL Qz el
vvldn olumun deyiklisiydi (M.bra-
himov); NAMZD (khn.) [Cavad xan
Frhada:] ndi burada sn mn namussuz
deyirsn, namussuz sensn ki, namizdim
aparmam (C.Cabbarl).
NASTA, KRAXMAL
NASTALAMAQ, KRAXMALLA-
MAQ
NASTALI, KRAXMAL LI
L NTQ, DL, DANIIQ (danma trzi)
2. NTQ, IXI, MRUZ
NY, N SBB GR, N
N, NDN, NDN TR, NY
GR
1. NYYT, QSD, QRZ
2. niyyt bax arzu, mqsd
1. NZAM ..Hac Mcid fndi Cm
mscid modrsosinin nizamn pozdu
(C.Mmmodquluzad); NTZAM [Olan:]
Bizim evimizdo intizam v l altna gir
bilck bir ey yoxdur (M.S.Ordubadi);
QAYDA, MZAN, TRTB, SUL.
2. NZAM, CRG, SIRA, SF
NZAM-NTZAM, QAYDA-QANUN
Axamlar nizam-intizama, qayda-qanuna
nzart etmk n sirkin qabanda milis
nfrlri gziir, nvb ekirdilr (H.Abbas-
zade); NZAM,
nizamiyy bax kazarma
Noxtalamaq
1. NZAMSIZ Gldiyev ay inda ni
zamsz, adda-budda tikilmi knd evlrinin
arasndan., kedi (Mir Clal); BNZAM
[Cnntli aa:] ..amma onunla bel gen bir
bel binizam ev olmaz (N.Vezirov); QAY
DASIZ Mhsulun qaydasz ylmas kol
xoza byk zrr vurar (. Vliyev); PR-
TV (khn.), SLQSZ.
2. NZAMSIZ Nizamsz ordunun mnas
varm? (S.Vurun); PRAKND Qoun
dst-dst, praknd bir halda glib ke
irdi (mnzminli); DAINIQ, NT
ZAMSIZ, QEYR-MNTZM.
1. NZAMSIZLIQ V mhz onda arva
dn dannda, hrktind, nizamszlq,
qeyri-adilik zhur eldi (.Haczad); B-
NDAZLK ..hamsnn evini tarac etdi
lr, nva-nva bindazlik v rart ml
gtirdilr (M.F.Axundzad); DAINIQ
LIQ, NTZAMSIZLIQ, QAYDASIZLIQ,
QEYR-MNTZMLK, PRAKN
DLK.
2. nizamszlq bax zbanalq, hrc-
mrclik
NZ ..balar nizy taxlacaq, qan su ye
rin axacaqd (mnzminli); CDA (kl.d.)
Tikm nmazn gzm bir cida kimi; Gs
tr mamilondki tyinin, ey mu! (M..Sa-
bir); MZRAQ [Elxan:] Solmaz, ksz k
nllr tanrs, Solmaz, urunda gzmmi bir
da, arpmam bir meydan buraxmayan,
z sevimli qardann bel mizrana kks
grn sevinci bir knl sndn n isty
bilr (C.Cabbarl).
nobat bax nvb
NOXTA (atda) miraslan Nurddini ata
mindirib noxtann ucundan yapd (S.S.Axun-
dov); OVSAR (dvd) Bu inarn dvrsi
ovsarlar bir-birin balanan dv karvan
larnn, at, ulaqla ykdayan arvadarlarm
drg yeri olmudu (S.Rhimov).
NOXTALAMAQ (ata aid) [Alo] yabn
noxtalayb yek toxum xurcununun yanma
ekdi (S.Rhimov); OVSARLAMAQ (d
285
Normal
vy aid) Dvni wel ovarla, sonra Allaha
ismarla (Ata. sz).
NORMAL, AD, TB
NOVATOR, YENLK
NOVATORLUQ, YENLKLK
NOVRUZGL, XDCGL
NKR [Aq Veli:] Hr n buyurursu
nuz nkriniz Veli can iln-ba ilon qullu
unuzda hazrdr (N.Vezirov); GDA (dan.)
Rhm glib, padahm, demzsn; Harda
qalb bu drgahn gdas (Q.Zakir); GD
(dan.) [Sara bibi:] [Zeynbin] atas Yumurta
Heydr kim idi? Murad byin qapsnn g
dsi dcyilmiy dil (Qantmir); LAKEY (khn.)
Burjuaziyann lakeylri Bakda acln md
hi ellrim Sovet hkumtinin leyhin qal
drmaq vaxt yetidiyini hiss etdi (M.S.Ordu-
badi); XDMT (bax).
1. NQSAN (atmayan cht) Qeysr
irkinliyi z n nqsan saymr, htta qa
dnlarla bu xsusda shbt edrkn, he bir
id gzllrdn geri qalmadn sylyirdi [Oblhsn by:] ..Xou xanmla Hsni
(M.Hseyn); AYIB Grdnind, qamtind
ayb yox (M.P.Vaqif); EYB Allaha kr,
lal yananda eyib yox; Diind, dhanmda,
dodanda eyib yox (M.P.Vaqif); SKK
LK [kbr] znd bir skiklik duyurdu
(Mir Clal); RAD O qzdqca z-zn
alovlandrrd, ba nazirin iradlarna qar
xb dn dymyindn qalmrd... (S.R
himov); QSUR Xo saatda xo glibdi ca
hana; Yoxdu gzlliy qsur, bhana.. (Aq
lsgr); QBAHT.
2. nqsan bax shv
NQSANLI, EYBL, QSURLU, NA
QS, SHVL, SKK
NQSANSIZ, BNQSAN, EYBSZ,
QSURSUZ, SHVSZ
nqteyi-nzr bax fikir 1
1. NMR Birinci nmrm hllikd,
glcy l uzatmaq istmyib brayi-ehti-
yat artq yox, ancaq min dd ap etmyi q
rara aldq (C.Mmmdquluzad); MAR
(khn.) Tqlili-mxaric babtindn nec ki,
286
Nfuz
ken iimard rz olunmudu, maliyy
idarsindn sonra nvbt nizamiyyye yeti
ckdir.. (C.Mmmdquluzad); SAY.
2. nmr bax hoqqa 11; hiyl
1. NV Ta minin iki nv ov quu olard
(S.S. Axundov); CR Axrnc rnb ge
csi yeddi nv (cr) meyv qurusu alb bo
qablara qoyur v dvrsind kiik amlar
yandrrdlar (A.aiq); DRL [Bhram:]
Yox, mnim ryimd baqa drl hisslr
oyanr (C.Cabbarl); QBL Bizim mbariz
apardmz mir d bu qbil adamlardandr
(M.S.Ordubadi); QSM/QSM Mlum
eydir ki, burada smayl byin cavab iki
qisim ola bilrdi.. (C.Mmmdquluzad);
[Sona:] Mnc, inam mslsind adamlar
be qism olur (N.Nrimanov).
2. nv bax eid
3. nv bax cins 2
NVB/NVBT [Vli:] Getmliyik,
nvb atb Azrbaycana (M.brahimov);
xanmn si nvbti hl yetimmidi
(M.S.Ordubadi); NOBAT [Zeynal:] Biri de
yir, su nobatmdr, gl bilmnm, biri deyir
dyirmana dn aparacaam (C.Mmmd
quluzad); SIRA.
nvbdnknar bax fvqlad 2
nvbnv bax crbcr
nvcavan bax cavan
nvh bax 1 mrsiy, a 1
.
nvhxan bax mrsiyxan
nv-nv bax crbcr
nvrst bax yeniyetm
nur bax iq
nurlandrmaq bax iqlandrmaq
nurlanmaq bax iqlanmaq 1
nurlu bax iql
nursuz bax iqsz 1
nu bax 1. irin; 2. iki
ndrtn bax 1. arabir; 2. gzlnmdn
1. NFUZ, AVTORTET [Thmz] bi
lirdi ki, msl Klbiyev n nfuz, pres-
tij, avtoritet mslsidir (M.brahimov);
Nfuz
ZABT Xanprinin zabitsi eksilir, inad
azalrd (.Vliyev).
2. nfuz bax hrmt; ad-san
nfuzlu bax hrmtli
nfuzsuz bax hrmtsiz
nmayan bax akar
NMAYND Qzl Arslann bu szn
dn sonra xlif z nmayndlrini gn
drib Qzl Arslann n raitl slh etmk
istdiyini sorudu (M.S.Ordubadi); EL
[Allahyar] yuxar da kndlrin getmi v
orada Molyi grb eli dmd (.xl); r il grc., v Azrbaycan mllimlri
MMSSL (khn.) Sleyman paann m-
mssili uzun-uzad dand (mnzminli).
1. NMUN [Adil:] Grk rayonun
rhbr iilrinin qohumlar daha yax, daha
tmiz ilsinlr, baqalarna niimun olsun
lar (.Qasmov); GRK [Cefrqulu:] O da
Ntf
yazr ki, hamnn qabanda dye-dye ld
rn, qoyun baqasna grk olsun (H.Mehdi-
yev); MSAL Sen bizim z hyatmz misal
gtr bilrsn (M.S.Ordubadi); RNK
Ana trbiynin n drcd vacib olman
grk dnsn. zn islah edib vladna
rnk (srmq) etsin (mnzminli);
TMSAL ..qdrtin timsalsan sn; lknin
dvlti, camalsan sn (N.Rfibyli).
2. NMUN (yani misal, canl ahid)
O zaman Tiflisd Ba Maarif bsinin tap
trfindn rusca yazlm xalq dbiyyat
nmunlri kitab klind nr edilmidi
(A. aiq); MSAL, TMSAL,
nsx bax 1. resept; 2. dn 1
nsxbnd bax resepti
ntf bax sperma
Oba Ourluq
himov); LYR {dan.) [Qarovulu:] Bir-

Oo iki nfr liyri il laqy girib geclr d

yirmandan unu tay-tay dayb aparrmlar
(H.Abbaszad); LUZUN [Mia Hmid:]
1. OBA (bir ne evdyi ibart kiik knd) Neynk, sizd d inqilab qlb alar, li
[Divanbyi:] Olan, obanz buradan n qdr uzunlarn qollarn qanrb dallarnda mh
olar? (M.F.Axundzad); ENLK ..ilk n km balayarlar (H.Abbaszade); YYAR
frlri enliy girn saata qdr onun alveri yyarlar baladlar Dmiriolunun stn
btn kndi z pncsi altnda zirdi bihudan spmy (Korolu); XIRSIZ
(M.Hseyn); KND {bax). Sizc xrszlara lazmsa cza; Dolmudur hp
2. oba bax kb dnya; yle xrsz bilirmi; aldn milyon
obadan bax tezdn, alaqaranlq larla.. (II.Cavid); XSPU (xrda oru)
obraz bax surt 1 Qadn onu gnnd, gzdn qoymurdu,
OBRAZLI, CANLI, FADL yanndaklara xbrdarlq eldi. Az, ayq
1. OBYEKTV [mamqulu:] Glin ob olun, bu ged xspua oxayr, bayaqdan
yektiv sbblr axtarmayaq (M.brahimov); buralarda gir-gir girlnir (H. Abbaszad).
REAL Aq lsgr, Qaaq Nbi v Hcr OUL [Cabbar boy:] Cahangir by mnim
is, dastan v poeziya personajlar olmaqla tamam var-yoxumu limdn alsn, bana
brabr, .. dvrmzn yaxn bir mnzilin dnm, mni o namrd olumdan xilas etsin..
atm real xsiyytdir (Anar). (N.Vzirov); GD {dan.) [bdrrhim:]
2. obyektiv bax qrzsiz Xanm, dorudur, mn zm skndr byin
ocaq bax pir I gdsini grdm (N.Vzirov); BN (khn.)
OD, AT Sinm badan-baa oddur, [eyx Snan:] bn Mrym asld dar, f
atdir; mrm sadt vvldn edir qt, onu tnrar varandr hazt? (H.Cavid);
(M.Rahim); NAR {kl.d.) Arsz, qmsiz n PSR (kl.d.) Bihrmt olubdur pdr
gnn glrsn?! Yandrarlar sni narn psr (Q.Zakir).
iind (Aq lsgr), OURLAMAQ Mn... Mn onu zn
oda bax otaq dn; Ourlamaq istdim; O mni ourlad
odlamaq bax aldrmaq I (B.Vahabzad); APARMAQ [Pristav:] Bu
odlanmaq bax almaq I kasb bdbxtin kzn aparbsan, binvan
1. ODLU, ALOVLU, ATN {odu olan) li qoynunda qoyubsan (.Haqverdiyev);
2. odlu bax atin 1 CBLMK (cibdn ourlamaq) [Zalxa:]
OFS, OTAQ, DAR, KABNET ..Mirz Hseyn yalansan, orusan, iki min
ofisiant bax xrkpaylayan be yz manat zn ciblmisn (S.Rhman);
olaq bax pi ALMAQ (dan.) [Otel sahibi:] min
OLAN [Divanbyi:] Olan, mnim sn manat pulla bir qzl saatn alb getmidi
yazm glir (M.F.Axundzad); GD (M.S.Ordubadi); IRPIDIRMAQ [Aslan:]
Idan.) pNaaTnkff A gd, dorudan de, sni ..Sonra rpdracaam (S.Rhman); QAP
buraxaram (M.F.Axundzad). MAQ Dedi: Yoran n imi bu tla;
ora bax claf Yoran qapdlar, ksildi sava (M..Sabir);
ORU Orular da qonu evdn keib, VURMAQ (mc., dan.) [hmd:] Sandq
damn stnd dolar, aa enmy mqam an vurmuam, ii dolu pul (N.Nrimanov).
gzlyir (mnzminli); CBGR {cibdn OURLUQ ..o mni apard inyi gs
ourluq edn) Byklrdn eitdiklrim trsin v onun ourluu barsind mlumat
sasn orulara, yaranlara, cibgirlr, adam versin (C.Mmmdquluzad); LYR
ldrnlr aq nifrtl baxardlar (M.bra LK Sambalovun zn liyrilik stnd

288
Ox Oxucu
idn xartdlar (S.Rhimov); LUZUN- v arvad Bahadra ninki bir eyib tapmr
LUQ Demirm, blk bu axr vaxtlarda onlar dlar, htta onu sevirdilr (N.Nrimanov).
bir qolomaq tayfa il sayuz olduqlanna gr III oxamaq bax sallamaq
Kilid kndin liuzunluq elylr (.Qm- OXAR Yanlmaram, sylsn ox qza
ksar); YYARLIQ [Hac Rcbli:] Bu oxarn var (M.Rahim); BNZR Snin
qzvinli eydadr ki, gndz srraflq elr, bnzrin ancaq sad bir hyat olar (M.Ra
gec yyarlq (M.F.Axundzad); XIRSIZ- him); BRABR Cml ksdn artq, b
LIQ Grdymz bu hrif xrszlqlar ya rabri yox (M.P.Vaqif); MSL [Hac Murad:]
pard (M.Rahim). Deyir ki, grk el toy elym ki, misli bu
1. OX {yaydan atlan ox v mxtlif m hrimizd olmam ola (S.S.Axundov);
nalarda) yelkli qaym oxlar atlrd.. UYUN {bax).
(Anar); XDNG {kl.d.) Mjgann xdngi OXARLIQ Oxarlq dmd dnya
barm dedi; Tutginn qolumdan, ryim payma; Oxarlq stnd qurdum iimi
kedi.. (Molla Cm); TR {kl.d.) Versydi (S.Tahir); BNZRLK Ona baxdqca q
gr dstin tir il kamann; Seyd olmaz idim, rurlanram; insan olduuma; Hm kainata
mn dxi seydfkn olurdun (S..irvani). bnzrliyim; hm quma.. (R.Rza); BN-
2. OX {cor.), MEH VR ZY Dorudan da, bir az vvl Eldarn
OXLOV {xmiryaymaq n alt) Nabat oxuduu o nm il blbln nmsi ara
oxlovu Krinin yanma kdi.. (B.Bayra snda n byk bir bnzyi vard?! (M.Rza-
mov); GAR (mh.) Garnan bozdamac, rek quluzad); EYNYYT Qoy bir eyniyyti
piirmekndur (ADDL); VRDN Mi- men salm yada (M.Rahim); EYNLK Lakin
yandarm iarsin riayt edrk, gnclr bir yellnck srtl qalxb endikc Veysin fi
trfi nazik olan, vrdny bnzr millrdn kirlrind do el bil eynilik artrd (.bl-
yapb oynatmaa baladlar (mnz hson); BAHT (khn.) [Sitar:] Zira
minli). bilsniz Cavadan qdr balt var idi
I OXAMAQ Redaksiya rssam foto- (A.aiq); MABT Fzuli ah da, mn
kli ox qayb dzli etdiyi n silah kiik tp; Varm aramzda bir mabit?..
zn az oxayrd (H.Abbaszad); BN (M.Rahim); OXAMA.
ZMK Bu ss, ardan artq ks-sedaya OXATMAQ Mn rkdn vurulmu
bnzyirdi (M.Hseyn); KMK (mc., am bir qza; Oxatmayn, gelin onu ulduza
dan.) [Gyrin:] Bunlar qalsa Cbi d bun (M.Rahim); BNZTMK Bzilri Na-
lara oxayacaq. O, Safo babasna kck aran bdi hyat bx edn aaca bnzdir
(S.Rhimov); EYNLMK, BR CR (mnzminli); EYNLDRMK.
OLMAQ. oxu bax qirat
II OXAMAQ [Aslann] bel kvrldi OXUCU {oxu il mul olan) Bunu balta
yini grn Gil arvad nvsim qucana alb.. ssi sanma oxucum! O, yerin altna eylyir
oxamaa balad (.Vliyev); ZZL hcum (M.Rahim); QARE {khn.) ...Niy
MK Bir-birinizi zizlyirsiniz... ^.fndi bs byi bruTsn, a qare, gzn; Yoxsa
yev); NAZI L OYNAMAQ [Glndam:] bu ayind yri grrsn zn?! (M..Sa
O ata-ana ki uan naz il oynamr, balaca bir); QRAT Mktbimizin idman zal
czndan xd, qapaz vurur bana (H.Ab byk idi, bayram nliyi orada keirilirdi.
baszad); NAZLAMAQ stn bzkli vvlc musiqiilr, qiratilr xdlar
yumaq taftadan; Alafa krdi, nazlard sni (H.Abbaszad); MTAL Memun is
(R.Rza); NVAZ ETMK Nvazi eyl ehtirasl mtalii idi (.Memmdxanl);
dim, ox tutdum dil; limi eknd o qad OXUYAN Bu tsvvrd olan oxuyanlar az
mendn.. (H.Billuri); SEVMK Hqiqt er deyil (N.Nrimanov).

289
Oxumaq Orfoqrafiya
1. OXUMAQ [Qndab:] oxlu kitab oxu MAQ [Bahadr:] Xristian almind ruhani
yub irin-irin dandm, frastli potal lr elmlr dmn olublarsa da padahlar
yon olduumu trifldilr (B.Bayramov); v dvltlr ruhanilrl mdam mharibd
QRAT ETMK [Molla:] Sabahdan xud bulunublar (N.Vzirov).
mani qirat edrik (S.Rhimov); MTAL olmaya bax blk
ETMK [Kamal] xsusn neft quyularnn OMBA Amma knddn xb bostanlar
smrli istismar sullarndan danan kitab arasndak cra tzc ayaq basmdq ki,
alar yb saxlayr, ayrca, diqqtl mtali anac bir dovann ombasm yuxar ata-ata
edirdi (M.brahimov). qabamza db qadn grmdk
2. OXUMAQ [ocuqlar] lifbadan bala (.Mmmdxanl); YANBIZ Atlarn islan
yaraq yeddi il burada oxuyurlar (mnz m yanbzlar parldayrd (.xl),
minli); THSL ALMAQ [Gnc:] Orada bir ombudsman bax mvkkil
ne il thsil alb hkim olacam, vtnim omda bax kndxuda
n mnftli bir zv olacaam (S.S. Axun ONLUQ (on manat miqdarnda olan) Xid
dov); THSL GRMK Burada be min mti trdddl llrini ovmaqda davam
ocuq thsil grr (mnzminli). edrkn rf onun ovcuna bir onluq basd..
3. OXUMAQ (qular haqqnda) ..Gn (A.aiq); ERVON, ONMANATLIQ Hac
doanda knd balarnda qular oxumurdu Krim Bxtiyarn qarsna skkiz dn on-
(.Memmodxanl); CH-CH VURMAQ maatlq ervon sayd (S.Hseyn).
Qular, qular, a qular; Qaranqular, a qu onmanatlq bax onluq
lar; Ch-ch vurun burada.. (A.aiq); T onura bax fqr 1
MK Blbl ch-ch vurub glirdi dil; OPERASYA [Leyla:] Doktor Aalarovla
tiird safl o duya-duya (.Krayl); operasiyaya hazrlarq (B.Bayramov);
TMK Glr pemb al, byaz gl CRRAHYY MLYYATI Crra
lr; tr hr trfd blbllr (H.Cavid). hiyy mliyyat aparmaq mmkn idi
4. oxumaq bax sylmk 1 (B.Bayramov); MLYYAT [Dilar:]
5. oxumaq bax sezmk Baqlar tralanr; mliyyat balanr
oxumu bax savadl (B.Vahabzad).
oxuyan bax 1. mnni; 2. oxucu; 3. sa optimal bax lverili
vadl optimist bax nikbin
OKEAN (byk dniz) Buna gl dedi; ona optimistlik bax optimizm
okean (R.Rza); MMAN Yen klk uul- optimizm bax nikbinlik
dayr, alxalanr mman (.Cmil). oraq bax in I
OLDUQCA eher olduqca gzl v zn ordu bax qoun
gin idi (.Cfrova); OX Hava ox isti idi ordugah bax drg 1
(mnzminli); DEDKC [Qorxmaz:] ORFOQRAFYA (dzgn yaz qayda
1947-ci ild trxis olunub qaydanda dedikc lar) Hazrda orfoqrafiya qaydalarna sasn
tm v uvv- c YZ. V Ull^UV f, y/ oi ediln czi tslh nzr ahma/sa, ml
(khn.) Tkzban qayt hirsli olaraq iri lifin ifad trzi, indi geni kild istifad
daxil oldu (B.Talb); SON DRC olunmayan, lakin baa dln, khnlmi
[Msrrt] son drc sbi v hiddtli bir v baqa dildn alnan szlr olduu kimi
adamdr (A.aiq). saxlanmdr (mnzminli); MLA (khn.)
OLMAQ Qonu, yen n olub? - dey n trki dilinin imlas xsusunda bu an
sorudum (S.Rstm); BA VERMK qdr bir qaideyi-klliyy mrqum olunma
[Konsul:] Son gnlr bu k hadislri ox ybdr (M.F.Axundzad); YAZI QAYDA
tez-tez ba verir (M.S.Ordubadi); BULUN- LARI.

290
Orijinal Ovsunu
1. ORJNAL, SL OTURMAQ [Nbi Cbiy:] Krsn k
2. orijinal bax lyazma(s) otur (S.S.Axundov); YLMK Sabah
orkestrovka bax instrumentovka nz xeyir, rk stndn durmazlar, - dey
11. ORQAN, DAR, TKLAT Firngiz ylmk iarsi verdis d he ks
2. ORQAN, DVR NR, DVR oturmad (B.Bayramov); YANINI YER
MTBUAT QOYMAQ amxal qoca kii il salamlab
II ORQAN (mus.) Orqann sslnmsi yann yer qoymudu (.xl).
orkestrin ssin maksimal drcd yaxdr OV Mstan xan acmd yen; Dd bir
(Elm v heyat); RNUN (khn.) ..3 gn ov fikrin (A.aiq); KAR Boulduqca
klavili musiqi altlri (rnun, qarmon, dara dm o ikar; Maral kimi dil xarb
fsqarmoniya, bayan, akkordeon v sair) hayqrar (S.Vurun); SEYD (kl.d.) Bir pa-
(.Bdelbyli). trt pozar o nlrin; Seyd, syyad rkrk
III orqan bax za I birdn (A.aiq).
ORQANZM {anal), BDN (bax) OVU Ovu, insaf el kem bu dzdn!
orman bax me O llr qzn ayrma bizdn! (S.Vurun);
1. ORTA (bir eyin tam mrkzi, ortas) SYYAD Yenic umaa qanadlandm;
Otan ortasnda bir soba vard (S.Hseyn); Onu zlm il qrd bir syyad.. (A.aiq);
VST (khn.) Bykxanm evin vstid KARI ..yedklrind taz-tula gedn
dk stnd ylmidi (M.S.Ordubadi); ikarlar, nkrlr byk bir yarmdair
GBK (mc., zar.) ..ii o yer gtirib at tkil etmidilr (M.Rzaquluzad).
drd ki, stanbulun gbyindn xotkann z OVULUQ Bu is uaqda ovuluq hv
qzn da gtrb apard (Korolu); MR sini artrard (S.S.Axundov); SYYADLIQ,
KZ. KARILIQ
2. orta bax aralq ovba bax lotu-potu
ortabab bax 1. ortaya(l); 2. babat ovdan bax hovuz
ortaq bax rik ovxalamaq bax ovudurmaq
ORTAYA(LI) ayxana mdiri ..orta ovqat bax hval
yal bir kii ile danrd (mnzminli); ovqattlxlik bax dilxorluq, narazlq 1
ORTABAB rf ortabab, qara v arq OVLAQ (ov yeri) Ovlaqdan qarma bir
vretdi (C.Memmedquluzad). tlk xd (M.Rahim); SEYDGAH Nql
OT Kr enn crlar ot basm, kndin edirlr ki, ahi-Nuirvan; Oldu bir trf
st trfindki tplrin rngi dyimidi seydgah rvan (S..irvani); KARGAH
(.xl); GYAH vvlinci otaqda lvan (khn.) Dy arabas, atl ikargah; Aslan
frlr dnib, qrib gl v giyah il v zubinle vurur padiah (hriyar).
qu killri ile divar v sqfi mnqq OVLAMAQ [Piri baba:] Yasmn, gr
olmudu (M.F.Axundzad). sn n kk qrqovul ovlamam (S.S.Axun
OTAQ [Sarkynek:] Mn otaqda he dov); SEYD ETMK Seyd etmy bu aiqi-
bir ey nzr salmamdm (.fndiyev); dil xstni ol yar; Dmr z xal zlfi-pri
HCR (kiik otaq) Onlann hams vvlc an arasnda (A.aiq).
bu hcry girmy mcbur idilr (M.S.Or ovma bax vba
dubadi); ODA Bu dmd istiraht evinin h I OVMAQ, NARINLADIRMAQ
kimi elind qzet, odasndan xb baaya II ovmaq bax ovudurmaq
gldi (S.S.Axundov). ovar bax noxta
otel bax mehmanxana ovarlamaq bax noxtalamaq
oteli bax mehmanxana ovsun bax 1. sehr, cadu 1; 2. vasvas 1
otlaq bax r ovsunu bax 1. sehrbaz; 2. ilanoynadan

291
Ovsunlamaq
ovsunlamaq bax sehrlmk
ovsunlu bax sehrli
1. OVUC [Qurban:] Bir az qazrsan tor
paqdan neft iyi glir. Ovcuna alb sxrsan,
neft damclayr (N.Vzirov); KF ..bir
vrt mblib v nsini hr iki linin k-
fsin qoyub qaqabaqla hmdin alamasna
tamaa edirdi (C.Mmmdquluzad); AYA,
LN .
2. OVUC (ovuc tutan qdr), XIMA
OVUDURMAQ Kimi si drs oxuyur,
kimisi falaqqadan tz xm ayaqlarm
ovudurub alayr.. (.Haqverdiyev); MA-
SAJ ETMK/ELMK Yanvarn 4-de
C.Mmmdquluzadnin hal birdn-bir
xarablad. yn vurdular, masaj eldilr,
hkim ardlar (Anar); OVXALAMAQ
Mlk syl ilq suda onun [Cahandar aa
nn] ayan ovxalayb barmaqlarm aqql
datd, dabann qad (.xh); OVMAQ
[Aa Sttar:] Qasaq ldrrlr. Yaxs bu (mc., dan.) ..dur gedk, onlara, hm bir
dur ki, Hac Shrab sanclansn, biz d duraq
belini ovaq (R.fendiycv); PTMAL ET
MK Onu [Atabyi] yatana gtirib yuxu-
lamas n ptmal etdilr (M.S.Ordubadi).
1. OYAQ [Yatmayan:] Oyaq qalb yen d;
O, gecni sbhcn (B.Vahabzad); AYIQ
[Pst:] Hr gec aki teatra gln kimi
ayq qalb, onun yemyini hazr edrdi, sonra
z rahat olard (S.S.Axundov); BDAR
(kl.d.) Bidar olann ba salamat ola, heyhat!
(M..Sabir); YUXUSUZ Yuxusuz maral tk
hrdn szlb; Axan gzlrinin sdqsi (S.Rhimov); ADAM (mc., vulq. dan.).
canm (Q.Zakir); OYANIQ.
2. oyaq bax sayq
oyanmaq bax aylmaq 1
OYATMAQ (yuxudan qaldrmaq) [Pr
viz:] Mn yavaca Sfann iynin toxunub
oyatdm (M.brahimov); AYAA QAL
DIRMAQ Sarl gne rngli bir al bayraa;
Ssinl ellri qaldr ayaa (S.Vurun);
AYILTMAQ Yatmrsan zn indi d, ney
lim, hl yatma; Mollalara yansn ryin,
xlqi ayltma (M..Sabir); BDAR ETMK
(kl.d.) ..yoran k bama yat, dxi mni
292
Ozan
irin yuxudan bidar etm! (C.Mmmdqulu-
zade); DURUZMAQ (dan.) c gn v
vl gec yatd yerd ayandan dartb dur-
uzdular (M.brahimov),
oy m a bax hkkak
oymalq bax hkkaklq
1. OYNAMAQ Olanlar istdiklri qz
dvt edrk, brabr oynayrdlar (A.aiq);
RQS ETMK/ELMK Ball bir da
prisi kimi qollarn oynadaraq rqs edirdi
(A.aiq); SINDIRMAQ (mc., dan.) [Fat-
mansa:] Gr bir Atamolann qz n sn
drr! (C.Cabbarl); SZMK (mc., dan.)
[imnaz:] Qoy senin toy gnn bir atsn
hl; Onda szcym bax, bel bel (S.Rs-
tm).
2. OYNAMAQ (nrd, domino, ahmat,
kart v s. bu kini oyunlar) [Nbi:] Bir bel
do qumar oynamaq olarm? Hr gn shr
kimi oynayrlar (S.S.Axundov); VURMAQ
nrdtaxta vuraq, hm de bu shbti deyk,
o da yazsn jurnala (Qantmir).
3. oynamaq bax ylnmk 1
OYNA (qeyri-rsmi arvad, yaxud kii)
Sbbi d bu idi ki, brahim by Glbdin
kndind oyna saxlayrd (.Vliyev);
ANA (khn.) Hacnn olu arvadndan sa-
vay bir rus qz da anas var idi (.Haqver
diyev); BUA, KL (mc., vlq.) Mlk
olmasa, he bel klk olarm? - dedi, da
lma bir o qdr kl, bua toplaya bilrmi?
oyun bax 1. rqs; 2. hoqqa I 1
oyunbaz bax hoqqabaz 1
oyunbazlq bax hoqqabazlq 1
OYUNCAQ Lap el bil bir oyuncaq avto
mobil (M.Rzaquluzad); BAZ (khn.)
Uaqlar kimi bazilr aldanaraq; Mslli
olar, istr daha artq yaamaq (A.Shht);
YLNC (mc.) [Vahid:] Qar, oyun,
axta baba, meydanalardak ala-bzk yol
kalar, ylnclr, yax paltarm hr eyi ya
dmdan xartmdm (B.Bayramov).
ozan bax aq
c lk
ETMK [Padah:] ..sninl bir yerd v
axrda zm hlak edcym (.Haqverdi

O yev); N BTRMK (dan.) [kr boy:]

c bax intiqam
cmk bax satamaq
ddk bax qorxaq
1. FK [lkr:] Dipdinmz oturduu
muz yerd ciyri yanm, fksi paralanm,
gr bamza n oyun ad (R.Rza); AG C
YR Hac bir gec gzn a ciyr balayb
yatd (.Haqverdiyev).
2. fk bax hiddt
fklnmk bax hiddtlnmk
fkli bax 1. qorxmaz; 2. hiddtli
ksz bax yetim
KZ Atlar, kzlr kotana gc verir;
Gah yryr, gah yxlr, gah durur (M..Sa-
bir); GAV Gavii mhi zn tutdu gy
alayaraq; Dedi: - Yarb, bu gyn iini et
mndn raq ( .Nzmi),
l bax 1. meyar; 2. vzn 1
LSZ, BMSZ, NDAZSZ
ndi bizim evin quruluu sen olduqca l
sz, biimsiz v ndazsiz grnr (M.S.Or
dubadi); BNDAZ.
LSZLK, BMSZLK, B-
NDAZLK, NDAZSZLK
LDRMK [Natvan:] O, anam ldr
mk istmirdi. Atam ldrmyin (H.Abbas
zad); AXIRINI ELMK [Sleyman
by:] Kimsn, a danma, Yoxsa mnim ax
rm elmy glibsn? (.Haqverdiyev);
BAINI KMK Xann o biri arvadlar
sz bir yer qoyurlar ki, Hsnbyimin ba
n ksinlr (.Melikzad); CANINI AL
MAQ (fr.v.) Qlncsz, tfengsiz alr canm;
Kims bilmir, pnhan-pnhan ldrr (Aq
lsgr); CHNNM VASL EL-
MK/ETMK Pomonikl yasavul geri
qamaq istynd qardalarn hrsi qaann
birisini chnnm vasil eldi (.Vliyev);
GBRTMK (dan.) [ldrm:] Zalimlr-
den birini gbrtdim! (A.aiq); HLAK
Bu gn mllimin iini bitirmlisn (A.aiq);
QANINA QLTAN ETMK ..qou Aa-
balan bel bir qar z qanna qltan etmidi
(S.Rhimov); QTL ELMK/ETMK
[miraslan aa:] Mn ise bu gn men xain
olmu ciyerparemi bu xncr il qtl ed
cym (S.S.Axundov); QIRMAQ (dan.)
[Mahru:] Xalq qrdlar, yen d qrmaa
hazrlarlar... (M.S.Ordubadi); MHV
ELMK/ETMK [Firngiz:] O [Mux
tar] zn mhv edr, biz do mrlkc bd
nam olarq (B.Bayramov); MURDARLA-
MAQ (mc., dan.) [Eyvaz:] Canmz n,
kafir az qala mni murdarlamd.. (.Vli
yev); SA QOYMAMAQ [Rcb Xasaya:]
Ona uyduunu bilsm, inan ki, sni sa qoy
maram (A.aiq); TORPAQ ALTINA YOL
LAMAQ (dan.) [Tkz:] zrayln yolu yu
mulsun ki, snin kimi murdar yer znd
qoyub, gzl cavanlan torpaq altna yollayr!
(M.F.Axundzade).
lgn bax 1. zif 2; 2. sst
lgnlk bax sstlk
1. LK [Vidadi:] airdir... qlbi var,
irin sz var; Byk bir lknin onda gz
var (S.Vurun); DYAR Qrbt diyarlarda
srgrdan gzmkdn artq cana doymu
dular (M.Hseyn); EL Qarl dalar aaraq;
ox ellr dolaaraq; Dalarda qurdum dey;
Gldim sizi grmy (.Krayl); QLM
(kl.d.) Ya bu iqlimdn ban al get; Yoxsa
ban gtr, hzuruna yet (Fzuli); KVR
(khn.) Padahi-mlk dinar dirm rvt
verib; Fthi-kivr qlmaa eylr mhyya
lekri (Fzuli); QT Qafqaz qitsidir m
nim vtnim.. (A.Sehht); MMLKT
[Siqtlislam:] Hr mmlktin inqilab rh
bri o mmlktin zndn domaldr
(M.S.Ordubadi); MLK (kl.d.) [apur:]
Gzib dolandqca dnya mlkn; Qbr
dfn edirik hr ken gn (S.Vurun);
VLAYT [Qurbanli by:] Allah da buna
293
lk
ahiddir ki, n qeder bizim vilaytd naal-
niklr glib gedib, mn onlarn he birini o
qdr istmmim (C.Mmmdquluzad).
2. lk bax dvlt
LKNAS, DYARNAS
LKNASLIQ, DYARNASLIQ
LMK ki il kemmidi [Mmmdhe-
sen minin] anas ld (C.Mmmedqulu-
zad); AI.LAff (TANRI) RHMTN
GETMK (evf.'.) rz elyim qulluuva. El
ki bizim paxr qan Allah rhmtin getdi,
grdm ki, dolana bilmirm (N.Vzirov);
Binva vret xifftindn naxolua db,
bir ne gn yatb tanr rhmtin getdi
(.Haqverdiyev); CANI AZINDAN IX
MAQ [Slim by:] Toyuq yiysi d bir odun
yarmad byrndn, cam orada azndan
xd (.Haqverdiyev); CANI IXMAQ
{dan.) Bir do baxdm ki, bir nfr qarabal
xncri kib soxdu z qarnna v o saat cam
xd (.Haqverdiyev); CANINI ZRA-
YILA TAPIRMAQ Qlalan qurumu xan
bann st polis paltosunu hiss etdikd z-
horak olub yer yxld v buradaca canm
zrayla taprd (mnzminli); CANINI
QURBAN VERMK Azrbaycanl sanitar
hmd Heydrov adn bilmdiyi koman
dirin heyatm qoruyaraq z cann qurban
verdi (R.Rza); CANINI TAPIRMAQ
Gvhrtac bihiss yxlb cann taprd
(.Haqverdiyev); CANINI TSLM ET
MK ...ki dqiqdn sonra canm tslim
etdi (A.aiq); CHNNM VASL OL
MAQ (vulq.) kisi d ql krpsnn orta
sna atmam uub chnnm vasil oldu
(mnzminli); DNYADAN GET
MK/ KMK Kd bu dnyadan se
vimli Vahid; O, qzl mlknn son haki-
miydi (M.Rahim); BD YUXUYA GET
MK (eyf.) bdi yuxuya getdi bir anda;
Gllrin stn ehlr ilndi (B.Vahab-
zad); GBRMK (vulq., dan.) Qara-
vend, Gytp, Eyvazxanbyli... Xndnstan
bylrindn bir oxu susuz llrd gbrdi
(.Vliyev); GORBAGOR OLMAQ (loru
294
lmk
sz) [Padah:] Bu gn-sabah gorbagor ola
caq (Anar); HLAK OLMAQ [Mayor]
cbhd hlak olub (X.Hasilova); HM
LK (BD) GZLRN YUM
MAQ (evf.) Bu szl kynyi barna bas
m, hmilik gzlrini yummudu (.Haq
verdiyev); HYATA VDA ETMK (ejv.)
Dursunun gncliyinin n azn anda atas
Haqverdi btn srvtini ona buraxb, hyata
vida etdi (A.aiq); HYATINI BTR
MK smt xamtn... lmn ar pnclri
altnda didilrk drin bir kks kmsi il
hyatn bitirdi (S.S.Axundov); KEN
MK Amma o, gnahn baa dmyib xe-
rkdoc keindi (.Hseynov); KMK
Kd, heyf oldu, gzl; Vaqif dxi dmz
l (M.P.Vaqif); QIRILMAQ [Sleyman
fndi:] Hams qrld, hams dald, z
gzml grdm (.Haqverdiyev); MHV
OLMAQ Berlinin azndak son dylr
dn birind qrargahn yannda bomba part
lad, binan uurub yerl yeksan etdi, zabit
mhv oldu... (M.brahimov); MRHUM
OLMAQ [Sultan by:] Mnim d arvadm
budur be ildir ki, mrhum olubdur (.Hac-
byov); MRN BAILAMAQ Anas
onun iki ay qsssini elyib, axr bir drd
mbtla oldu v mrn balad (C.Mm
mdquluzad); MRN BAA VUR
MAQ (evf.) [Mrvt qan:] Cavanir is
Rusiyadan, Qafqazdan glib mrn bizim
torpaqda baa vurdu (H.Abbaszad); M
RN BTRMK air var ki, mrn;
Balamam bitirdi (.Krim); RAHAT
LIA GETMK (mc.) [Mirz Mahmud:]
Dirilmkdn lzzt grmdim. Rahatla ge
dirm. Mnim lmmd he ks mqssir
tutulmamaldr (mnzminli); RH
MT GETMK [Malik:] Atamn ad
Sid idi. Bir ne ildir ki, rhmt gedib
(A.aiq); TLF OLMAQ ryim damb
ki, olum tlf olmayb (S.Rstm); VFAT
ETMK/ELMK Alt ay xstxanada
yatb kii vfat etdi (M.brahimov).
lmz
1. LMZ (mxtlif mnalarda) Azr
baycan, mnim esiz yurdum oy!.. lmz
eqim, iimdki drdim oy! (A.ldrm);
BD [Firngiz:] Mn el glir ki, yaz
hekaysind xalqmzn mdrik flsfsini
mumildirmidi: mrdlik, qeyrt v sda
qt sldrmlardan da atlsa lmzdir, bdi
dir! (B.Bayramov); CAVD (kl.d.) Dnyada
varsa dvleti-cavVf; olmaz sevib-sevilmyn
mrnd bxtiyar (H.Cavid); CAVDAN
{kl.d.) Cavidani yaay lzzti-ruhanidir
(M.Hadi); LAYMUT {kl.d.) Nec ik?
ryimd olan xyallar tk; Pldasn qoy
olar mhi-laymutun n (A.Shhet).
2. lmz bax unudulmaz
LMZLK Xalqmz lmzliyini byk
mbarizelord tcrbdn keirdi (M.S.Or-
dubadi); BQA {kl.d.) Seyyid el bildim ki,
bqa suyunu idim.. (S..irvani); LM
SZLK Bizd, biln bilir, bu sslr n
ox; Oyadr eqini lmszlyn (M.Mfq);
BDLK {bax).
lxana bax meyitxana
LM lm, sa grb meni, atma mn
pncni; Mn ki oxdan lmm, nalm al
datm seni! (B.Vahabzad); BD YUXU
Afaq dodaqlarnda tbssm, lm adlanan
bdi bir yuxu iind idi (.Memmdxanl);
CL [Fxrddin by:] O ki qald Sadt,
onu mndn bir cl ayra bilr.. (N.Vzirov);
HLAK rinin hlakndan sonra [Sryya]
istynlr getmmi, balasn gey atal
elmmidi (.Cefrzad); TK {mc.) Bu
byk itik, bu kdrli faci (A.aiq); TK
{mc.) Bu byk itki btn Azrbaycann
qlbini yandrd (A. aiq); QIRIN Hitler
ilr qrn mharibsi aparmaq xyalnda
idilr (M.Hseyn); MMAT Kii arvad
zrind hqqi-heyata v mmata malik idi
(mnzminli); MVT {kl.d.) ...bel-bel
pak qadnlarn mclisind yaamaq iman hli
n hmilik olacaq; n azar tapacaqlar,
n mvt onlar drk edck (C.Mmmd-
quluzade); TLFAT [clas sdri:] Onun
faliyyti saysind, biz hr gn faistlrin
zrin hcuma keir v azca tlfatla
pmk
onlarn dstlrini qrb darmadan edirdik
(M.Hseyn); VAY ldr lsgri qurtulsun
can; Vay xbrin gndr qohum-qardaa
(Aq lsgr); VFAT [Bnv:] Anamm
vfatndan sonra evlnmmisn (M.bra
himov).
lmszlk bax lmzlik
lm-zlm bax gcl
lyuyan bax mrdir
MR Dedi: mr xo glnlr ba
ldr; Kim deyir ki, barm ba daldr?!
(M.Rahim); HYAT rf hyatnda hl
he bir qhrmanlq elmmidir (S.Rh-
man).
mrlk bax bdi
N Bahadr, Bahadr!.. Bu gn nmd; O
adam deyilsn sn (B.Vahabzad); BRA
BR Grck anasm brabrind; Ya oy
nad qmli gzlrind (A.Sehht); HZUR
[Sultan:] gr o haasaqqal naalnikin qaba
ndak kimi stnn bu yaraq, aqqatanm
yer tkb, qul kimi paann hzurunda boy
nunu kz kimi sallasan, daha zn bil!
(S.Rhimov); QABAQ Yava-yava dum
duru gy qabann v geni fqlrin z
mtli mnzrsi alrd (M.brahimov);
QARI Baxnz, qarm tutmu bir axm;
Gcldn gcl, dnizdn daqm (M.Mfq).
ndr bax rhbr
ndrlik bax rhbrlik
NLK O [Leyla], ynindki xalatm s
tndn mmbdn killi nlk taxmd
(M.brahimov); DLK {dan.) [Prviz:]
Anam, tez iini yarmq qoyub dlyn
ad, llrini yuya-yuya atama dedi: - Bam
el qarb ki, vaxtn nec kediyini bilm
mim (M.brahimov).
PMK [Memi:] Qoy pm, xalaolu,
ham el bilir ki, Mmi xobxtdir... (B.Bay
ramov); BUS ETMK {khn.) Clil aa
is fiqni v uaqlarn bus edib rahat ol
maa getdi (M.Musabyov); MA EL
MK {dan.) Salam mnim ceyran qzm,
gl, gl, bir sni ma elyim (M.brahimov);
P ALMAQ Mn mr elyir deysn
295
p yrncli
knl; Dur bunun bir p al yanandan
(M.Rahim).
P [Aytemiz:] Bs bu camaat iind
maramar p n ndr? (.Qasmov);
BUS (kl.d.) [Qacar:] Deyirlr irindir bu
snin dad; O da kor bxtim qismt olmad
(S.Vurun); MA (dan.) [Korolu Nigara:]
N durubsan xan kimi? Ma grmdim
man kimi (Korolu),
rnk bax nmun 1
R Axam dr, gn qrub edir,
srlr rdn qaydr... (B.Bayramov);
OTLAQ Onun zn mxsus meliyi, kin-
alm, otlaq sahsi n zngin ve geni yer
tuturdu (S.Rehimov); KVN ..bir atl
aparaq kndin iindn xb kvn smt
getmkd idi (C.Memmdquluzad).
SKRK [Ana Yasmn:] Drman
imsn skryin ksmz.. (.Veliyev);
SKRM [vvlinci azarl:] Gec shr
kimi skrm qoymur yatm (C.Mmmd
quluzad); SKRT ..qonaqlarn skr-
tiis eidilir (.Vliyev).
skrt bax skrk
trgi bax gzucu
I TR, KEC, MVQQT
(ya haqqnda)
II tri bax gzucu
11. TMK [Qndab:] Mzahir, qaz ver,
o qabaqdak man t, qoyma irli kesin, -
dey sslndim (B.Bayramov); GERD
BURAXMAQ [Ceyran] Bli, - dedi, - bir il
sonra mktbi bitirinc, onu tamamil gerid
buraxacaam (S.Hseyn); KEMK Kim
td, kim-kimi kedi; Hektarynan dd
bhsi (Aq sd); QABAQLAMAQ
..nc dolaydan bayuxar iki atl apr. vlad bx edir (B.Vahabzad); UAQSIZ
Grk bunlar hans qabaqlayacaq (C.Mem-
mdquluzade).
2. TMK, KEB GETMK, KE
MK, TB KEMK (yanndan get
mk)
II tmk bax oxumaq 3
tr bax n 1
1. TRMK Nurlu Hmidi qapya
kimi trd (H.Abbaszad); MAYT
296
ETMK/ELMK [blhsn by:]
Hrgah bir bel tbbs olsayd, olan sni
evin qdr mayit elmzdi (M.S.Ordu-
badi); YOLA SALMAQ (fr.v.) O gmi il
men d z yaral qardam yola saldm
(M.Hseyn).
2. trmk bax yemk 1
1. TMK Yb antalara yerdn-
yemidn; Yolda gah yyrb, gah trdi
(S.Vurun); QAIMAQ Uaqlar ..oynayr,
qardlar (A.aiq); YARIMAQ Uaqlar.,
sevinir v yarrdlar (Mir Clal).
2. tmk bax oxumaq 3
VLAD (oul, qz v s.) Mdi Allahve
rn ibtida bir arvad ald, gzl, gyk, 30 il
onunla gn keirib vlad olmad (N.Nri-
manov); FRZND Dnyan soyub, eyly
hr gn sni xrsnd; Sa ol, bel frzd!
(M..Sabir); XLF Derdim ki, gzl xlf
olarsan; Bir aily rf olarsan (M..Sabir);
UAQ [Veysl:] Uamz yoxdur. Sonsuz
olanda bym dnya dalar? (B.Bayramov);
VLD (khn.) Amand, qoymayn vla
dnz azb xa yoldan; Ola bu yax vldlr
yaman bu boyda, bu boyda!.. (M..Sabir);
VLHD [Piri baba:] Sn d mn vli
hd olacaqsan (Mir Clal); YAVRU Yavru
sunu atr ana; O quzunun qucana (S.Vur
un).
2. vlad bax nsil 1
VLADSIZ London qzetlri yazd o za
man; Demyin ki, qan vladsz qald (S.Vur
un); SONSUZ Elm hkm elyir indi hr
yer; Zlmtin barna iq nq edir; Son
suz qadnlara, ya rsizlr; Namlum kiidn
Mn onun ailsiz, rsiz, uaqsz olduunu
znn edirdim (S.Hseyn); OCUQSUZ
vrt bax arvad 1; qadn 1
vrtbaz bax arvadbaz
vrtbazlq bax arvadbazlq
vrt-uaq bax ail
vza bax vziyyt 1
yn bax df
yrncli bax vrdili
yrnmk znidar
YRNMK, BLK QAZANMAQ yd bax nsiht
(LD ETMK), MNMSMK 1. YNMK, DN DYMK
2. YRNMK, XBR BLMK, (fr.v.) ox dym dn, ox ynm sn;
MLUMATLI OLMAQ Grrm qlbimin gzlriyl mn (S.Rs-
3. yrnmk bax yrmk 1, 2 tem); FXR ETMK/ELMK [Aq
1. YRMK Bir do Aslan buzlu-ax- Vli:] ...Xz xirqsin su kimi axma; Qzl
tal Rusiya iqlimino yrmidi (M.Hseyn); eynklri fxr edib taxma (N.Vozirov);
ADT ETMK/ELMK Bsti srtl FTXAR ETMK/ELMK randa xa
v dzgn ilmy adt etmidi (.Sadq); nm da avropal bir hyat dzltdiyi mna
ADTKRD OLMAQ Bir-biri il dala sibti il z bacs Ninanm yannda iftixar
b boanmaa mhz adtkrd olmuam edirdi (M.S.Ordubadi); ZN YMK
(C.Memmdquluzad); ALIMAQ [Ayaz:] O, ancaq zn yr (Y.irvan).
Ax mn sen, o sehrli baxlara xeyli vaxt 2. ynmk bax arxalanmaq
dr almam (A.aiq); YRNMK ZBAINALIQ Bym dnya zba
axta, ovuna yrnib canm (M.Rahim); nalqdr?! - dey Safo ayaa qalxb kahann
VRD ETMK/ELMK Qzmn iind o ba-bu baa gzindi (S.Rhimov);
gzlrindn bu hrgnk tlal sual oxu DRBY()LK lk drbylik dey
maa vrdi etmi ana: Yoxdur, qzm, - xan-xanm sanrsan?! (M..Sabir); HRK-
dedi (.Mmmdxanl). HRKLK [bili:] dard bir hrc-
2. YRMK Yazq Tamam bizim mrclik, bir hrki-hrkilik salsnlar ki, gl
aily yrdiyindn ayrlmaq istmyirmi grsn (Anar); BALI-BAINALIQ.
(S.S.Axundov); SNMK Onun fikrinc zk bax tkilat 1
mmmal olan bu qa asta-asta isiniirdi zg bax 1. baqa 1; savay; 3. yad I
(B.Bayramov); YRNMK [Qn in zl bax bnvr
giz:] Qndab siz yamanca yrnib, darxr ZNDAR (siyasi), MUXTARY
(B.Bayramov). YT

297
 II Palanduz
hamnzn ryinizdn ahlq keirdi (A.aiq);
HRYARLIQ [Elxan:] ki addml
mzda irvan hriyarl da ona qar ar
pr (C.Cabbarl); HKMDARLIQ (bax),
padrahi bax patriarxal QEYSRLK, MLKLK.
PADAH (kht.) Xudbin padah mm PADAHPRST [Padah trfdar]
lktin abadln dnb bir i balamazd j Fhl nmayilrin qar evrilmi bel
(M.brahimov); AR (qdim Rusiyada) l padahprst xlardan birin Sabunu
Ald ryim kindn, qzbdn! Glltek to mktbindn, drsdn qaytdm zaman rast
xundu ara hr szm (S.Rstm); HKM gldim (A.aiq); AHPRST Fdailr
DAR [Qacar Vaqif:] air, hkmdarn h- diliran rict etdi dbar; ahprstlr i
zurundasan! (S.Vurun); XAQAN Burada kst tapb, z qoydular ferare (A.Shhet);
ahlar, drbyler, xanlar; ni-hrt kei MONARXST.
rn xaqanlar (S.Vurun); QEYSR [Axil- PAXIL Qsr rqiblrindn qurtarmasan
les:] Glir Rum qeysri, ox ndir yen; bam; Paxllar, klng alb paralayar dan
Bu gn de verck xlt, xzin (A.aiq); (M.Rahim); DARGZ(L) Bir qurd kimi
MLK Vaqif dncli: - Bunlar hams salsn yuva qlbi d paxllq; Dargz olasan,
mliklrin iidir, - dedi (mnzminli); eld sn hrmt olarm? (M.Seyidzad);
SOLTAN/SULTAN Torul, bubkrin QLBQARA Hr qlbiqara naks il ey
sultan elan olunduunu v Naxvana byk lm lft (S..irvani); QLP ..dnyada
bir ordu ydn eidrk hycana dd qlp adam oxalbdr (C.Mmmdquluzad);
(M.S.Ordubadi); AH [Teymur:] Dnyadan QURDLU (dan.) [Qar:] Bir d bu qurdlu
doymad ahlarn gz; Lap cana doymuam adamlar hmi namrd olurlar (S.Rhimov);
bunlardan, dz (S.Vurun); HRYAR BXL, XAN, RYQURDLU.
(kl.d.) O syldi: - Yaasn hriyari-hr PAXILLIQ air paxllqdan boulan yal
riyyt! (B.Vahabzad); TAC()DAR [skn- taqlar v padah szb bam bulad
dr:] Fatehlr fatehi ramlu tacidar; Salam (M.brahimov); BXL (kh.) [Lan by:]
syldikdn sonra, ey salar... (A.aiq); Ceminin hrktlri olub yalan, biixl, iv,
MONARX. mftxorluq (N.Vzirov); DARGZL-
PADAHLIQ [Mirz Yhya:] Yox, Qur | (L)K [Blnd:] Mni trif etmklri on
ban, yox, padahlq mnim elimdn glmz larn dargzllyndn v uza grmedik-
(A.aiq); ARZM ..General formasnda lrindendir (.blhesn); HSD [Qn
kilmi Hacnn klind is Bak milyon dab:] Xalam qznn hsdi daha da artr
usu xalq arizm satan bir servtdar kimi (B.Bayramov); QBT [Qasm:] Xrdala g
tnqid edirdi (A.aiq); ARLIQ Yox, n rk, qibt n olan eydir? (A.aiq); XAN
Rusiyada ar quruluu xoaxoluqla getmidi, LK, QLBQIRIQ.
n d arlq yxlandan sonra bu ucqarlarda paxr bax pas
ml gln Millti-hrriyyt hkumti paxmel bax srxo
xoaxoluqla getmk istyir! (S.Rhimov); pak bax 1. tmiz 1; 2. mqdds 2
XAQANLIQ [opo:] Okabayn bu hrk paket bax zrf
tini xaqanlq eqin dmsi il mrbut g pakiz bax 1. tmiz 1; 2. yax
trrlr (mnzminli); XANLIQ [ah:] paklq bax 1. tmizlik 1; 2. mqddslik 2
Dorusu, Mirz Taqi, mn hllik xanln pakt bax mqavil
lvin raz ola bilmrm (C.Cabbarl); 1. PALANDUZ (khn.); PALANTKN
AHLIQ [ah Abbas:] Dlduz. Bilirm, 2. palanduz bax uvalduz
298
Palq
PALIQ Bu yoxuun bandan at v ulaq
endikc pal da stdn yenie sprb apa
rrd (S.Rhimov); BATAQ Araba getmdi
sla qabaa; Deysn batm idi bir bataa
(A.Shht); BATDAQ Yal bir gn idi.
Batdaq diz xrd (Mir Clal); QARAMA
Bhram ayan zngiy qoyub [at] min
mk istrken yhr evrildi, o da byr st
qaramaya yxld (.Vliyev); LIG (dial.)
Haravan la salma (ADDL); LIQQA O, s
tn lqqava bulyr (ADDL); ZI O [Safo],
uzun l aacn irliy atb addmlarn sulu
zdan qaldrmaq istrkn, hac onun dn
dn geri itlyrk: - Hara bel? - dedi
(S.Rhimov); ZI-ZIMRIQ O [Safo], z-
zmra bulanm halda daarcn iynin
gtrm, evin yetick zn mitilin ara
sna salmd (S.Rhimov).
PALTAR O, ynin dar v qsa bir pal
tar geymidi (M.S.Ordubadi); ABIR (mc
dan.) [Qurban:] , bu n paltardr, balam..
Bu abrla el toya gedirsn (S.Rhimov);
CAMAIR [ingiz:] Qmr, cld ama
dan iridn gtir, kitablarm qoy, cama-
rlarm gtir (S.S.Axundov); LBS
(khn.) Nazik lbslr geyib glin kimi b
znmi qadnlar, yqin ki, ar ordusunu qar
lamaa gedirdilr (M.S.Ordubadi); YN
(dan.) [ahinin] yni nazik olsa da mdi
(B.Bayramov); YN-BA [Nurngiz Ski-
ney:] Demiy bilmirm, zn niy bir
yin-ba almrsan? (fqan); GEYM [bl-
hsn by:] Bs bu yeni geyimin qollar, d
lri, arxas v iyinlri han? (M.S.Ordubadi);
KSVT (kl.d.) n namy qld bir n
zr; Can kisvti etdi par-par (Fzuli);
QYAF ndi o hrbi qiyafd, serjant rt
bsind bir fqt bacs idi (.Mmmd-
xanl); QYAFT (khn.) Zabitin li qata
batmd, bir nfr avropal qiyaftind olan
yerli tacir zabit yanad, onun iranl olduu
ancaq bandak nazik v mahud brkndn
anlalrd (M.S.Ordubadi); LBAS (khn.)
Sn ziyalsan, mnwr bir kiisn, kr
tanrya, siyasi adamsan, daha bu n bisavad
by libasdr ki, geyinibsn? (S.Rhimov);
Pamaz
RXT (khn.) randa olur tnbki, tiryk
il rzaq; Lng olma, gtr rxtivi ran,
unutma! (C.Memmdquluzad); ST-BA
(dan.) [Slim:] N qdr ar dolansa da
onlarn st-ban hmi tmiz saxlayrd
(M.Hseyn).
1. PALTARAS(IL)AN (paltar v ya baqa
eylr asmaq n alt) Tamaa qurtarandan
sonra onlar paltarasann qabanda adam
larn seyrlmsini xeyli gzlmli oldular
(.Krim); ASQI Doktor csartsiz bir halda
iri girdi, apkasn asqya atb, salona daxil
oldu (mnzminli); ASILQAN O, sasn
bir knc qoydu, silindrini aslqana keirib,
nhaytsiz drcd mehriban, glr gz
lrl qz szd (M.brahimov); ASMA
(Mmmd) boz inelini v gn bozartm
papam xarb koridordak asmadan asd
(S.Rhimov); QAPMAQ ..xidmti paltar
qarmaqdan xanb ona verdi (S.S.Axundov);
QARDEROB.
2. paltarasan bax paltarsaxlayan
paltar bax paltarsaxlayan
PALTARLI [Mao Sonaya:] Bu da pal
tarl yatbdr (N.Nerimanov); GEYML A
geyimli pirani bir drvi yol knarnda gr
nr (H.Cavid); QYAFL Durub o zabit
de baxr hr; Hrbi qiyafli byzadlr
(X.Rza); LBASLI [Qhrman:] Qara libasl
bir kii qapnn qfln sndrmaa mul idi
(H.Nzrli).
PALTARSAXLAYAN (ictimai yerlrd
glnlrin paltarn saxlayan adam) Bu vaxt
olan ondan [Leyladan] ayrlb paltarsaxlayan
xidmtinin yanma getdi.. (S.S.Axundov);
PALTARASAN O, amadann paltarasan
qadna tapnb yuxan qalxd (.Krim);
PALTARI Paltar qz xanlan paltarlan
yuyanlara., verdi (S.Hseyn); QARDE-
ROBU.
paltarsz bax lpaq 1
PAMAZI (bir z xovlu isti pambq para)
[Aa Krim xan:] ..Mn he mrmd azar
grmmim, pamaz paltanm olur hmi
qaln (N.Vzirov); BAMBAZ(I), BUMAZE.
299
Pambq
PAMBIQ Mgr ..birinci olaraq iki llo
pambq yma tbbs edn Bsti deyil
dimi? (.Sadq); A QIZIL (mc.) Qara
qzl, a qzl; Vern torpaq sizindir (M.Rza-
quluzad); PNB (khntb.) Yaranm
a pnb dodan snin (A. aiq).
PAMBIQI (ll pambq yan adam)
[Bsti:] Traktorular v pambqlar tan
olduqlar il mul olurlar.. (.Sadq);
PAMBIQYIAN Ondan bir az aral pan-
bqvan Bayramn dayanb ona baxdn
grr (R.Rza).
1. PAMBIQYIAN (man, kombayn)
Aytemiz pambqyan mann skan arxa
snda ylib crgleraras il irlilyir..
(.Qasmov); MAV GM (mc.) O [Ay-
tmiz], ..mavi gmisini a iklr dnizin
srd (.Qasmov).
2. pambqyan bax pambq
panama bax lyapa
panorama bax mnzr 2
papa bax ata
PAPAQ Kiilrin ikisinin d ynind
yumaq uxa, balarnda papaq vard (H. Ab
baszad); BRK (khn.) [Xudayar by:] Kii
brkii bana ndn tr qoyur (C.Memmd-
quluzad); KEPKA Qara olan tez bulanm
boz kepkasnn dalm qaldrb boynunu qa
d... (M.Hseyn); KLAH (khn.) Qoyma
klahn kc, a by, aldatma cahan.. (.Qm-
ksar); APKA kisinin do ynind gy
kombinezon, ayanda qaln ekm, banda
boz apka vard (M.brahimov).
pap bax ust
PAPROS [fndi:] Tkkr edirm,
fndim, bn d papiros kmirm (.Haq-
verdiyev); SQARA [Sleyman:] Buyumnuz,
fndim, siqara kiniz (.Haqvediyev);
SQARET [Camal] ..bir siqaret yandrb da
mana qoydu (Y.irvan).
papka bax qovluq
I PARA, TK, PARA (bir tik)
II para bax pul 1
PARAD May bayram, Bak byk, parad
keir, bax... (S.Vurun); RSM-KED
300
Parldamaq
(khn.) Bu gn rsmi-keid var; Tez topla
nn, uaqlar... (A.aiq).
parasz bax pulsuz 1
parazit bax 1. tfeyli; 2. mftxor, istis
mar
PAR Qurban parla su tkr, usta llrini
yuyur lynin iin (C.Memmdquluzade);
TAYQULP Mikayl llkdn tay qulpla su
gtrb Hmidin lin tkrd (H.Abbas-
zade).
1. PARA [Ham:] Ah, no gzl paradr;
Gllri de qonadr (.Hacbyov); ARIN-
MALI (khn.) [sgr:] ndi grsn qz bils
ki, mn dorudan da armmal satram, men
gelrmi? (.Hacbyov); BZZAZYY
(khn.) [Rstm:] Sn mnim mslhtim
bax: bu dkan bala, bir ayn bzzaziyy ma
azas a (.Haqverdiyev); QUMA (khn.)
[Hac Qara:] Bunlarn quma zg qumadr
(M.F.Axundzad); MAL [Hac Qara:] He
ks maln zn baxmr.. (M.F.Axundzad);
MANUFAKTURA (khn.).
2. para bax tik
3. para bax hiss 1; para 1
PARAI Yerd qalan baqqal, ttar v
paradr (.Haqverdiyev); BZZAZ ki
il bundan qabaq bu adam bzzaz Hac linin
dkanndan iki top it ourlamd (C.Mm-
mdquluzad); MANUFAKTURAI.
1. PARALAMAQ Hamsnn ryind
Safonu didmk, paralamaq hissi var idi
(S.Rhimov); DDMK Soyuq divarlarda
gll nian; Didir, paralayr insan insan
(S.Vurun); PARA-PARA ETMK
[Paa:] Mn istyirm ki, bel gzllri gr
dkdn sonra onlar xncr il para-para
edm (S.Rhimov).
2. PARALAMAQ ..plng ink par
alamdr (A.aiq); YIRTMAQ, DAIT
MAQ (vhicsin paralamaq) Bu yer n
yetirdi qurd zn; Tutdu yrtd, datd ol
quzunu (A. Shht).
parbizn bax uaan 2
parfm bax tir 1
parldamaq bax parlamaq
Parlt Patriarxal
PARILTI ..ulduzlarn parltsndan baqa PARTA Sentyabrn birind Mehriban ilk
fqd ayr bir iq grnmrd (H. Abbas- df sinifd, parta arxasnda oturduu gn
zad); BRQ. mllim z onu yerindn trptdi (M.bra-
PARLAQ Hqiqtd gn xeyli parlaq himov); SKAMYA Grrm bir iql; Sakit
idi (S.S.Axundov); DRXAN Niy xur- drs otadr, oturmu skamyada (.Cemil).
id atfandr? Niy qrsi-qemr dirx- 1. PARTYA Azadlq istyn btn lke-
andr? (A.Sehht); ZAHR Tahir, zahir lor; Mnim partiyama xilaskar deyir (M.Ra-
hnrlrin var; Bahir, zahir smrlrin var him); FRQ (kln.) O [li] d anas olan
(M..Sabir); IQLI, FFAF (bax). , fr q iclasnda idi (M.Hseyn); HZB (kln.)
PARLAMAQ [li:] Allahdan dilyim [Xanm:] Siyasi olmaq istyir. Hizb dzldir
budur ki, sizin sadt gni Saratovdapar- (M.brahimov).
lasn (monzminli); BRQ VURMAQ/ 2. partiya bax l 2
VERMK ..Gnn as drdn tdricl PARTYAI [Talbov:] Sovxozda parti-
mtosaid olan dumann stnd brq vururdu yalara byk ehtiyacmz var (Y.irvan);
(M.F.Axundzad); ARMAQ Sarmaq FRQ (khn.) Firqilrin fikir v oq-
zou tk qvrm sallanan; Buruq salarmdan sdlri mn oxdan mlum idi (.Vliyev);
iya/'/-ya (B.Vahabzad); PARILDAMAQ, PARTYA ZV Birincisi, partiya iizv-
ILDAMAQ Lap el bil, bir oyuncaq av- diirlr (Y.irvan).
tomobil; Var xrdaca drd tkri; Parldayr PAS Adtn st-ba dmir pas v ya-
hr bir yeri, ildayr (M.Rzaquluzad). dan irklnmi, paltarlan yamaql olan fehle-
parlaman bax parlament lr yava-yava i balayr.. (M.brahimov);
PARLAMENT, MCLS, MLL PAXIR Gydki gn d drddn yanb
MCLS, PARLAMAN qaralm, boulmu paxr mis evrilmidir
PAROXOD Paroxod oldu gtiyi-yelkan; (.Cfrzad); CNG.
zg saman dd xlqi-cahan (S..ir- pasiban bax gzti
vani); VAPOR Bit vapor sslnrk titrr- PASPORT Nemt pasportu byk bir se-
kn; Qamlar beynimi bir duyulu ol vincl cibin qoyub qalxd (mnzminli);
(M.Mfiq); BUX\R GMS (khn.). BLET (khn.) rvanda da deyirlr, vitse-
PAROL (gec gzintilri, gzmlri) konsulun kmkisi biletin birin ran reiy-
[blhsn by:] Hr halda Rfizad v ytindn dnd on manat alr (C.Mm-
mad xanm da sad adamlar deyilmi, modquluzad).
onlarda da hkumtin parolu varm dey- PASSV, FALYYTSZ, QEYR-
rk dndm (M.S.Ordubadi); SM-B, FAL, SST
GEC GZM [blhsn by:] Qar- PATAVA (ayaa sarlan sar) [Musa]
mzdan gec gzmlri grnd.. Gzmlr youn baldrlarna bozpatava dolar, iri ayaq-
men yaxnlarko uzaqdan: smi-bi! - , larna qvraq anq geyrdi (B.Bayramov);
dey sslndi.. Horgah ismi-b yanmda DOLAQ [Dynn] ineli, alvarnn
olmasayd, mni hbs edrk payi-raa dizlri, dola, kmsi badan-baa palq
aparacaqlar idi (M.S.Ordubadi). iind idi (.Vliyev); SARI,
parom bax br I patriot bax vtnprvr
PAROVOZ Parovozlar atmr, camaat PATRARXAL (kiilrin stn olduu
tklb qalblar stansiyalarda (H.Abbaszad); ibtidai icma quruluunun myyn dvr)
BUXAR ARABASI (khn.) Saat on iki ta- Patriarxal nsli icmalarn msknlri il ya-
mamda buxar arabas acql jdaha kimi na, ayr-ayr aillrin msknlri meydana
Balaxan trfdn gzlrini aardaraq, nr xmd (Azerbaycan tarixi); PDR-
vurmaa balad (S.M.Qnizad). AH [Slim:] ahlar clladlq elyir, ah-
301
Patronda Peymbr
larin dili il o szlri pdrahi dvrnn pedaqoq bax mllim
zalm sylyir (.fendiyev). pedaqoqluq bax mllimlik
PATRONDA Krm tfngini qayaya pedant bax xrda
sykdi, patrondan ab, dan stn pedantlq bax xrdalq
qoydu... (M.Hseyn); QATAR Qoular, qul PENCR Byk olanda n olar, ba
durlar qatar taxrlar; Feqir-fqraya yan- gtr, ktnin pencrini dora (B.Bayramov);
yan baxrlar... (Aq lsgr), TR Tr yeyn d yaza xar, kr yeyn
pauza bax fasil 1 d (Ata. sz).
11. PAY, QSMT Ziynet anasnn qis PENSYA Mrymin iki uana pensiya
mtini gndrndn sonra Veysll z payn tyin etdilr (M.brahimov); TQAD [Ziy-
dflrl isidib knara qoymudu.. (B.Bay nt:] Anam tqad xanda sn varsan, men
ramov); SHM qli, uru, fhmi yox; rz varam (B.Bayramov).
heyad shmi yox (M..Sabir). PENSYAI, TQAD
2. pay bax bxi 1; sovqat pensne bax emk
3. pay bax df PERO, QLMUCU
II pay bax ayaq I 1 perron bax platforma 1
paybst bax buxovlu personaj bax surt 1
PAYI, AKSONER, SHMDAR pe bax 1. snt; 2. xasiyyt, vrdi
payndaz bax ayaqalt 1. PEKAR Pekar ovular hr il dv
PAYIZ Payz idi, yal yarpaqlarn rngi lt milyon manatlarla xeyir gtirn xz-dri
lm gln v son dqiqlrini keirn bir v min tonlarla t thvil verirlr (M.Rza-
xstnin yanaqlan kimi saralrd (M.S.Ordu- j quluzad); PROFESSONAL 1880-ci ild
badi); XZAN Xzandr, xzandr, nmz professional aktyorlar... Zaqafqaziya hr
qarl q... (M.Mfq); SON BAHAR (air.) lrini dolaaraq, yerli Azrbaycan ziyallar
Ah, men son bahar ox sevirm; Sevirm, nn kmyi il Azerbaycan tamaalar verir
son bahar, ox sevirm (A.aiq). (.Haqverdiyev).
PAYLAMAQ, BLMK 2. pekar bax sntkar
pay-piyada bax piyada pek bax hdiyy
PAYTAXT, MRKZ irvan ahlnn PEMANILIQ Bunun axr peman
hkumt quruluundak vrast mslsi lv lqdr, - dey mamverdi qardan mzm
olunduu zaman imali Azrbaycann mr mt eldi (S.S.Axundov); NDAMT
kzini irvana krmk v oran Azerbay [Drvi:] Fzldir, eyxim yl bir thqir;
cann paytaxt adlandrmaq mmkndr Daha kafi... Ndamt fv edilir (H.Cavid);
(M.S.Ordubadi); BA HR. PEMANLIQ [Qar:] Adam bir df pe
PAZ Paz alnanlar, tez ldrlmlrini man olar, iki df olar... qadan alm, sonku
istyirdilrs d, qulaq asan yox idi (mn pemanlq fayda vermz! (mnzminli),
zminli); V Son vaxtlarda qapda tklb pemanlq bax pemanlq
solan dynl-frl ktklr iv almaq, petrol bax benzin
onlar yarb-paralamaq n yen d Safo Petroleum bax neft
ailsind grye glirdi (S.Rhimov). peydrpey bax dalbadal
paz bax uundur PEYMBR Eitmidi ki. peymbr
PE Bir yek otan kncnd dmir pe lr, imam glib gediblr (N Nrimanov);
yanrd (C.Mmmdquluzad); SOBA [Qn NB (kl.d.) rm eyl nbidn, utan xuda-
dab:] Sobam skdm, atam lndn bri bal dan; Usan tamaadan, zvq sfadan (Q.Za-
qalan otan qurumunu aldm (B.Bayramov). kir); RSUL.
302
Peymbri
peymbri bax qardal
peyin bax ncis
peykan bax kirpik
peyman bax hd 1
peyman bax 1. piyal; 2. axr
peysr bax boyunard
peyvnd bax calaq
peyvndlmk bax calamaq 1
peyvst bax hmi
peyzaj bax mnzr 2
pdr bax ata
phlvan bax 1. gli; 2. igid
phlvanlq bax igidlik
pjmrd bax I. solun; 2. prian 1
pk bax ox
1. PLNG (iooI., n ox tnbehlrd
ildilir) Sfr cld lini mtkknin altna
uzadb xncrini gtrd v yatandan p
lng kimi srad; nun barts ildrm kimi
aqqldad (mnzominli); QAPLAN Hr
ks... aqn bir hycan iind ikn, on be
yalarnda bir olan bir qaplan evikliyi il
meydana atlb dz buann stn cumdu
(M.Rzaquluzad).
2. plng bax igid
pmbc bax qapaz
pnb bax pambq
pnc bax l 1
1. PNCR [Eldar:] , Valeh mn
lm gln kimi bu pncrni ab bizi don
durma (.fndiyev); AKUKA (dan., khn.)
[Qrnfil:] Gnn gnorta a adam qara
basmaz. Akukadan grmm (M.bra
himov); AYNA Aynas rtl evlr, otaqlar;
Yandrb snmyn nurlu raqlar; Var olsun I
hr gln tz il, deyir (M.Rahim); URUSU
(khn.) Orada olmasa rfddir, rfd d
olmasa urusunun yanndak taxadak mc
rnn dalsndadr, tez ol yyr, qoum
(M.S.Ordubadi).
2. PNCR, FASL (mktbd drs-
aras olan bo vaxt)
pnd bax nsiht
pp bax rk
pp bax rk
Prian
1. PR (tex.) Mssisnin plastik sexi-
ventilyator prlri d istehsal edir (ADL);
QANAD Budur, sa trfd bir tyyar var;
Onun qanadndan topla vurublar (M.Rahim);
PRVAN Nvb Kamala yetind o,
lindki modelin prvansini buraxd (M.Rza
quluzad).
2. pr bax qanad 1
1. PRAKND Arxaclarn qraqlarn
dan praknd halda qurulmu adrlarda neft
lampalar zif-zif llnirdi (B.Bayra-
mov); DAINIQ Torul ordusu cbbxana
v adrlarn buraxb danq bir halda Xoy
ve Tbriz trf kilmidi (M.S.Ordubadi).
2. praknd bax nizamsz 2
prakndlik bax nizamszlq 1
primlmk bax soxmaq
PRD Qtib v Dilad pncrnin
qarsndan aslm tnzif prdnin dalnda
oturub Nizamini dinlmk istyirdi (M.S.Or
dubadi); HCAB Gn tki yzn cahan
olmudur, vli; Bu cb kim bnddn daim
hicab stnddir (Xtayi).
prdi bax tir I
pri bax gzl 1
pricamal(Ii) bax perisift
prihr(li) bax prisift
pridar bax xoruz
priru bax prisift
PRSFT (tb.) Eqin ndir cahanda
snin, ey prisift; Heyran dumr flkd g
zn mahtab ona (Xtayi); PRCAMAL(LI)
Mendn svaye cvr elmz ol pricamal;
Ancaq onun bu ltfine mn ark olmuam
(S..irvani); PRHR(L) O pri-
I
hrni grdm, knl heyran oldu; Dd
eq atin qlb evi, viran oldu (M.Seyid-
zad); PRRU Snin dik naznin grmn-
drr he; Prirulrd dvran, ey priv
(mani); PRSMA Ey prisima, snin
didarnn mtaqiym (M.P.Vaqif).
prisima bax prisift
1. PRAN Glsm onun [Knln] da
nndan prian olduunu drhal duydu
(X.Hasilova); AFT Qurd dedi: - ox-
303
Prian
ox yanram halna; Xatirim aftdir hva
lna (A.Shht); PRANHAL Gzlri
qamadran bu nurdan balarn aa salb
prianhal oturmudular (S.S.Axundov);
POZUN hvalm el pozun idi ki, yuxu-
zad mndn ox uzaq idi (C.Memmdqulu-
zad); AFTHAL, PJMRD.
2. prian bax qmli
prianhal bax prian 1
PRANLIQ, AFTLK, POZ
UNLUQ
PRQU (qu quunun yumaq tk) Sn
gah gedib oyna, gah da drs al; Otur
dalndaca prqu nazbal (M.Rahim); QU
TK Soyuq klkl brabr iri dolan
qar, qu tk kimi havada uuurdu (M.H-
seyn).
PRT (utandrlm, tutulmu v s.) Axam
Krim ev qaydanda Knl prt grd
(X.Hasilova); QANIQARA (ox prt) ax
tada tnd qzarm Veysl yen qanqara
gldi (B.Bayramov); DLXOR (bax), NCK,
prtdk bax domba
PRTLK (ruh dknly) [Mirhadi:]
..Balaca jdaha kimi igidlrin kryini bir
gz qrpmnda qoyur yer, sil prtlik o y
xlanda olar (H.Abbaszad); QANIQARA-
LIQ [Yusif:] Yox, Qmr, bir d Camala
rast glni, qamqaralq olacaq (S.Rhimov);
MYUSLUQ Bu qadnn hrsind bir
myusluq grnrd, onu gzlyn ac ua
na bir para olsa da rk tapmamd,
kiik qzcaznn yanna libo gedirdi
(S.S.Axundov).
I prtv bax iq
II prtv bax nizamsz 1; laqeyd
prtvlk bax nizamszlq; laqeydlik
prvan bax L kpnk; 2. pr 1
prvrdigar bax Allah I
prvin bax lkr
PSDN ..Qribsyib arabir; Uaq oxu
yur psdn (.Krim); ASTADAN Bu vaxt
hytd uaq; Oxuyurdu astadan (.Krim);
ALAQDAN, YAVACADAN,
psr bax oul
304
Pilt
pov bax sidik
PTK (ar ptyi) [Hseynqulu aa v
Piri kii] qzlar gtrb ar ptklrinin ta
maasna getdilr (S.S.Axundov); SBT
[Piri kii:] ndi onu tutub tz ar sbtlrin
salmalyq (S.S.Axundov).
ptnk bax qursaq
py bax tvl
PIRTLAIQ, DOLAIQ, QARIIQ
PIRTLAMAQ, DOLAMAQ, QA
RIMAQ
pianino bax piano
PANO Bstkar da bana qaytd. Yen
piano gecdn xeyli kendk susmaq bil
mdi (X.Hasilova); PANNO [Almaz:]
nki siz burada yox idiniz, pianino n
kaz mn yazmam (C.Cabbarl).
pik bax tp 1
PLT Sriyye piltnin stndki
xryi qardrmaa getdi (M.Hseyn);
MAINKA Rstm kii.. mainkan yand
rb qazan onun stn qoydu (M.brahimov);
KEROSNKA.
PLLKN [Aft:] Gl gedk, bu gn
d, qadn phlvan; Qaldr o inyi qrx pil-
lkandan (A.aiq); ESKALATOR (hrkt
edn pillkn) Biletlrimizi hrktedici pil
lknlr (eskalator) banda durmu mili
sioner gstrrk, ayaqlarmz ilk pilly
basrq v pillkn tez bizi gtrb gedir
(.Mmmdxanl); NRDVAN (aacdan,
dmirdn v s.-dn qayrlm pillkn) Taxt-
rvann dalsndan nrdivan gtrb yer
qoydular (M.S.Ordubadi),
pilot bax tyyari
1. PLT (mankada, lampada) Kiik bir
saxs qabn iin quyruq ridib tkr, pilt
salb yandrrdlar (A.aiq); FTL Arvad
istr-istmz mankaya sar getdi, fitilini
dzldib aa ekdi (S.Rhma).
2. PLT (partlay ilrind) [smayl
Trbt:] Dinamitin piltsini ki grdn?..
(C.Cabbarl); FTL Alyoa antasnda olan
btn qumbaralara fitil qoyaraq gzlmy
balad (.blhsn).
Pilt Platforma
3. PLT (tib.) Crrah Sfrin yarasnn ki, iraz rab abcodan lzztlidir (M.bra-
piltsini yenic dyimidi (mnzminli); himov); ARPASUYU (dan.) nki o, arpa-
FTL, TAMPON. suyunu vladndan da ox istyir (F.Musta-
pin bax 1. yamaq; 2. dynk j fayev).
pini bax yamaq PYADA styirdi bu yerlri addm-addm,
PNT (natniz, irkli, sliqsiz adam hm d torpan trini duya-duya piyada
haqqnda) z-gzndn rng yar pinti bir gzsin (S.Qdirzad); AYAQLA Dmiryol
rngsaz kimi (S.Rstm); DABANIAT- srniin vazal Mansurgilden uzaqda olsa
LAQ (dan.) Yer klaay srib, qz onun da o, bu df n taksiy minmi, n d met-
stnd gzdirrdilr ki, grsnlr, klaay roya; evdn ayaqla glmidi (H. Abbaszad);
qrmr ki, ..qrm olsa, dabamatlaqdr, PAY-PYADA Pay-piyada keydim ne
- dey almazdlar (R.fndiyev); KSF, obadan, eldn (.Krayl).
SLQSZ, NATMZ. PYAL Allahqulu piyalni dodaqlarna
I PR (din.) Bu cm pir gedn tk bir yaxnladrb, bir qurtum ald, hoycan kei
bunlar deyildilr (N.Nrimanov); OCAQ rn adam kimi, bir az dnb szn davam
[Nn:] Daha ocaq qalmayb ki, torpan etdi (mnzminli); AYAQ (kl.d.) Ta girib
dan bdnin srtlmsin, fa tapmr, bt- meyxan ir bama ekdin ayaq (S..ir-
bnizi gl kimi solub (mnzminli). vani); BAD (mc.) Muxtar arvadnn sal
II pir bax qoca 1 na ne bad qaldra bilr? (B.Bayramov);
PS, BD, YAMAN (mxtlif mnalarda) BAKAL [Camal:] Dostumuza bir bakal, bir
Of bu mstin n flaktli, yaman halti var; d boqab! (Y.irvan); CAM Dur saqi, ayaa,
N krih mnzri, bd surti, pis adti var ver dolu cam; Bu sy il hasil olmad kam
(A.Shhot); ALAMALI Alamal gnn (A.aiq); QDH Qonaqlar z qdhlrini
axirtddir; Hl indi snd n var, alarsan Hmidin qdhlrin vurdular (B.Bay
(M.P.Vaqif); BEBETR (dan.) [Xdic:] ramov); PEYMAN (kl.d.) Sndrma ql
Az, mndn bebetr, namala bir sir-sifti bimi peyman kimi (M.Rahim),
ola (Anar); BETR (khn.) [Clilov:] Bun piyan bax srxo
dan betr vhilik tsvvrm gtirmirm PLANET Grcksiniz... Aya, Marsa v
(H.Abbaszade); FNA [blhsn by:] ya baqa planetlr ilk ayaq basanlarn birin
zm ox fna hiss edirm, rahatszam cisi bizim bu tyyarilr olacaqlar (Mir
(M.S.Ordubadi); MURDAR (dan.) Vay, Clal); SYYAR Mnm ilk xbri vern
Allah sni yox etsin, gr n murdar ssi var, dnyaya; Uzaq syyardn, ulduzdan, Aydan
dey Glpri qar elodi (S.S.Axundov); (M.Rahim),
YNSZ [Hatom xan:] Ynsz oul neylr plantasiya bax tarla
ata maln (S.Rhimov). PLA [Zrif:] Azr, gedk, plam sizin
pisrftar bax bdxasiyyt otaqda qoymaq istyirm (.Krim);
pistolet bax tapana MAKNTO (kh.) d, orda mnim ma-
piikkemz bax sx 1 kintoum vard. O, nec oldu? (S.Qdirzad);
piling bax badalaq 1 YAMURLUQ [Sirat] ev glib silahland.
pitov bax tapana Yamurluu ald (.blhsen).
piti bax bozba PLATN, AQIZIL
pitik bax dua 1. PLATFORMA (qatar duran dmiryolu
PV Girdik pivxanaya, iki stkan piv dayanaca) Qoca fhl yaylm xarb
il bir nlbki noxud gtirdilr (Qantmir); gzlrini silnd artq qatar platformadan
ABCO [Mbair Mmmd:] Mn bilirm uzaqlamd (A.aiq); PERRON (srniin-
305
Plov Praktik
lrin duracaq yeri) Perronda adam oxal- POLSYA, MLS, MLSYA, POLS
md (H.Abbaszad); DEBARKADER. (polis idarsi)
PLOV [Skin:] Snin plovunaplov at- POLTEZM (fls.), OXALLAHLI-
maz, Hmid bac (Anar); A [Ana:] Bayram , LIQ
adr, indic Qnbyim gtirdi (S.Qdir- polk bax alay 1
zad). POLKOVNK (polk komandiri) [Nazir
piyaj bax imrlik | Aagl:] Bu ndir, polkovnik? (.Mm-
pota bax potalyon i mdxanl); SRHNG Onun bir gznd
POTALYON Qoca potalyondan qzet Xosrovun arzu etdiyi dnya v xalq canla-
ve jurnallar alaraq ildrm srti il yuxan nrdsa, o biri gznd., zablar, tacirlr.,
dnnab sahiblrin atdrmaq onlara lzzt | srhnglr, srtiblr, xefyyelr.. canlanrd
verirdi (M.brahimov); POTAI Birdn (M.brahimov); MRALAY (khn.) Jandarm
qap dyld v Xlil Abbasov - dey | onbas mrtby girdi, vziyyti jandann
pota iri bir mktub atd (mnzminli); miralayna xbr verib yen d bayra xd
QZET/KAIZ PAYLAYAN [Arvad:] (M.S.Ordubadi).
Allahn qzetpaylayan da z iini z gr port bax liman 1
mk istmir (M.brahimov); MKTUB- portfel bax anta 1
PAYLAYAN, PORTMANAT (pul qoymaq n kis)
podval bax zirzmi Namlum adam aayana hrktl, tlsm
POEMA (db.) Xosrov v irin poe dn qoltuq cibindn byk bir portmanat
xard (M.brahimov); KS [Qurban] ki- '
mas yz illr rzind bir sra xalqlarn d
ssini xanb, iki ah mollann ovcuna sxa
biyyatna tsir etmidir.. (M.brahimov);
raq: Al, hmri!.. dey qalxd (A.aiq);
DASTAN Xosrov v irin dastan slcu-
PULQABI Mn limi uzatdm cibim, pul-
qilerin 14-c v son hkmdar Rknddin
qabn xartdm.. (C.Mmmdquluzad).
Torulun sifarii il yazlmdr.. (M.S.Or-
portret bax kil 1
dubadi).
postal bax ayaqqab
POETK, ARAN, BD
1. POTA Qara qll ay z potalarn bu
polimika bax mbahis 2 radan xarr, qabaqdak seyrk paldlarn
1. POLS (polis, milis iisi) ..hrin bir dibin kirdi (S.Rhimov); AYI BALASI
ox yerindn, polislr trfindn iilrin (POTASI) Maara o qdr kiik idi ki, ay
glly tutulmaq xbri glib atd potas apaq grnrd (A.aiq).
(S.S.Axundov); AJAN (khn.) Bir az ya 2. pota bax kk I, totuq
llar is dustaq aparan ajanlar.. Nohrin JL V/ MA A.(yaz,
POZAN kil
&. i L< ul,v s.-nipozmaq
y f/A n
l l V 7 O. lil yy 17^ / / i Cl 11

qaplarna qdr dusta mayit edrdilr ]vazimat) [Mehriban:] Niy dftri irkln-
(M.brahimov); KVARTAL (khn.) Dolanr dirirsn? dedi v pozan il silmy balad
bazan dara, kvartal; Dylr siftlr, yolu- (M.brahimov); REZN [Gldiyevin] dz on
nur saqqal (Q.Zakir); MLS Heydrqulunun yeddi gn qlm, xtke, prgar, rezin lin-
mri il milislr Qaraolann meyitini z dn dmdi (Mir Clal); REZNKA.
atna sandlar (S.S.Axundov); MLSONER , POZUN, POZULMU
[Biqm Balaxanma:] Seni alan grk evind 2. pozun bax 1. xlaqsz 1; fahi; 2. p-
milisioner saxlasn (Anar). rian 1
2. polis bax polisiya pozunluq bax 1. xlaqszlq, fahilik;
polisemantik bax oxmenal 2. prianlq
polisemiya bax oxmnallq praktik bax tcrbli

306
Praktika
praktika bax tcrb 3
predikat bax xbr 2
PREFKS {qram ), NKL
pres bax mngn
PRESS, MTBUAT
1. PREZDENT, DVLT BAISI,
HKUMT RHBR
2. PREZDENT, BAI, RHBR,
SDR
primitiv bax ibtidai 2
prins bax ahzad
PRZ, MKAFAT
professional bax pekar
proklamasiya bax byannam
PROKUROR Zaldaklar prokurora diq
qtl qulaq asrdlar (H. Abbaszad); MD-
DY-MUM (khn.) [Xosrov:] Yen
kimdir aran, mstntiqdir, nddyi-mu-
midir, ya kimdir? (M.brahimov).
PROQRAM, MRAMNAM, PLAT
FORMA
proletar bax fhl
PROLETARAT (khn.) [Svetayev:] La
kin biz deyirik ki, inqilab yalnz proletariat
son qlby atdra bilr (M.Hseyn);
FHL SNF [Almaz:] Bu ar halda siz
ancaq fhl sinfinin v hrin kmyi ile,
dmir atlarla, dmir qanadlarla xa bilr
siniz! (C.Cabbarl).
proloq bax mqddim
PROSPEKT O, geclr ilyib yorulanda
hrdn k balkonuna xr, prospektdn
glib-gedn adamlara, tyn manlara...
tamaa edirdi (H.Abbaszad); XYABAN
(khn.) Meydana, ahpur xiyaban, rtl
bazara gedn klr adamla dolu idi
(M.brahimov); CADD (khn.) Baxrsan-
m caddsi n qdr gzldir (C.Bar).
PROTOKOL [Krmov:] Bunlarn ham
sn protokolda bir-bir yazdrmam (S.Rh-
man); BRATLQVL (khn.) [Pristav:]
Men d mr olunubdur ki, sizi dandrb,
bratlqvl yazb, silistiy gndrim
(.Haqverdiyev).
provizor bax apteki
Pulagir
provokasiya bax fitnkarlq
provokator bax fitnkar
proyekt bax layih
psixi bax ruhi
pu bax fani
puur bax tumurcuq
PUDRA lhamn gnidir o ala gzn;
Pudra, boya ndir bilmz mrnd zn..
(S.Rstm); AARTI (khn.) Bir ld aart,
birind daraq; Daranr stnd muyu e
mnin (Qoma); KRAN nliyi, kiran
neylr camaln; Sen el gzlsn binadan,
Pri (M.P.Vaqif).
PUDRALAMAQ (pudra vtrmaq) Xanm.,
zn pudralayrd (mnzminli); KR-
ANLAMAQ Ay, smayln mqbrsi z-
' rindki minarnin dalsna keib zn kir-
' anlamaa balad zaman Hsamddin d
Sba xanmn hazrlatdrd at minib Xa-
' rzm mmlktin doru qard (M.S.Or
dubadi).
PUDRALANMAQ, KRANLANMAQ
PUDRALI (pudra vurulm) [Sultan:] Biz
tacirlrin pudral uaqlar il deyil, Zng
zurun al krlri il kll-klly vururuq
(S.Rhimov); KRANLI Hsamddin Q
tibnin adrna yaxnlad zaman Qtib
do adrn prdsini qaldrb qara buludlarla
qucaqlaan on drd geclik ayn kiranl h
rsini seyr edirdi (M.S.Ordubadi).
1. PUL [Tkz:] Uaq aq yan kimi,
. bu qdr pulu yb n elycksn?
(M.F.Axundzad); ACA (khn.) Bizim do
bolluca acamz olar (S.Vurun); XRC
LK (dan.) [Adil:] Hl hr ay anaya da
xrclik gndr bilrik (.Qasmov); KAP
TAL (dan.) liyar by Tayevin kapita-
, lna istinad edn kimi, Aa by d milyoner
Murtuza syknirdi (mnzminli); PARA
[Qz:] mim para dkn, tamahkar bir
adam olduundan, mni bel bir zngin
adama vermk istyirdi (S.Hseyn); SG-
NAS (bax).
2. pul bax var-dvlt
3. pul bax pulcuq
pulagir bax pulprst
307
 Pulcuq
PULCUQ (balqlarn ksriyytinin z
rindki prklr) Xan balnn bdni s Saatlar uzunu marqda durdum (M.Rahim);
mk pulcuqlarla rtlmdr (Zoologiya);
ACA Qumun zrind srilmi balqlar, z
acalarn parldada-parldada.. apalayrd
(S.Rhimov); PUL.
PULEMYOT [Zeynal:] Yaram tamam
unutdum. Yenidn pulemyotun yanna srn
dm (B.Bayramov); MAKSM Budur gz
lnilmdn bir anda susdu maksim; Qrld
bu dostun knl sazndak sim (S.Rstm).
pulgir bax pulprst
pulgirlik bax pulprestlik
pulqab bax portmanat
pullu bax varl
PULPRST [Adil:] Hmz, sn cann
az pulprst ol (.Qasmov); PULAGR
(dan.) [Hsn by:] Rstm by pulagir
adam deyildir (.Hacbyov); PULGR
Xsis v pulgir olan, qiymtli da-qadan
gz doymayan rhmtlik anas da bu fikird
idi (M.brahimov).
PULPRSTLK Btn bu szlr, bu
herketleri il Dursunu qenatkarla v
pulprstliy aldrmaq istyirdi (A.aiq);
PULGRLK [Qiyas:] O ki, qald qeyrt...
mgr qeyrt almi basb yemk, liv ke
ni qapdmaqdr, pulgirlikdir? (Anar);
PULAGRLK.
1. PULSUZ (pulu olmayan) Fl, zn
sn d bir insanm sanrsan?! Pulsuz kii in
sanl asanm sanrsan?! (M..Sabir); PARA
SIZ (khn.) Admi adm eylyon paradr;
Parasz admin z qaradr! (M.O.Sabir).
2. pulsuz bax mft
PUSQU Pomonik sfndiyar adl or
gz yasavul Qulamla birlikd yzbamn
yanma gedib mslhti-mvrtdn sonra
bu qrara gldilr ki, Kr qranda pusquda
dayanb qaaqlar tutsunlar (.Veliyev);
308
Pyes
MARIQ zm kollarn iin vurdum;
BR Na ovu br bklr, eylnr;
Marallar sayrar yollara doru (Qurbani).
PUSMAQ Ax onun nyin grkdir g
nahsz, zavall adamlan pusub yolunu kssin,
koldan xb soyundursun? (M.brahimov);
DALINA DMK [amama Cadu:] Bu
gndn drm onun dalma (.Haqverdi-
yev); GDMK Bu fikirl Hsn arvadn
gdmyi qrara ald (M.brahimov); ZL
MK st rtl sbtlrdn bhlnmi
polis xefiyysi, uzaqdan-uzaa Qulam dayn
izlyirdi (M.Hseyn).
pfkrmk bax frmk
pflmk bax frmk
pnhan bax mxfi
pr bax ox
prqeyrt bax qeyrtli
prqiymt bax bahal
prmna bax mnal
PRRNG() (yax dmlnmi ay)
[Topal:] Ay bac, uduzana bir prrng ay
(.Qasmov); [Hmid:] Bir stkanprrgi
ay szm sen (Anar); XORUZPPY
yolda termosdan tkdymz bulanan tnd
xoruzpipiyi aydan i-i shbt edirdik
(M.Rzaquluzad); QANOVUZU amama
dmd olan a samovardan, qdimlrd de
yildiyi kimi, qanovuzu bir ay tkb gilonar
mrbbsi il mnim qabama qoyur
(.fendiyev).
prsfa bax sfal
prvqar bax vqarl
PK Pk atmaq grk, - deyib kim is
pqqldad (M.brahimov); P (dan.),
QR (khn.) Uaqlar iki dsty ayrlr
lar. Qr (p) atrlar (Azrbaycan folkloru
antologiyas),
pyes bax dram
Rabit
Rr
1. RABT, LAQ, KOMMUNKA
SYA, TELEKOMMUNKASYA (uzaq
rabit), TELERABT (uzaq rabit)
2. rabit bax laq 1
race bax aid
rac bax knyaz
radar bax radiolokator
RADO Ata v oul nahardan sonra radio tiyann liderlrindn Mmmdmin Rsul
qabanda ylib verili qulaq asrdlar (Mir zad il iiz-z gldik (A. aiq),
Clal); QBULEDC ..Radiolar qurun!
Mn tez qbulediciti i saldm (Y.zim-
zad); RADOQBULEDN Bir gn bizim
patefon; radioqbded; bir d ki, televizor;
mbahis etdilr (M.Rzaquluzad); RADO
QBULEDC O [Hmz], asta-asta glib
radioqbuledicini ad (.Qasmov); RA-
DOTUTAN Balaca stolun stnd d tele
fon, radiottan vard (M.brahimov).
radioqbuledici bax radio
RADOLOKATOR (Fzadak obyekt
lrin yerini radio dalalan vasitsil my
yn edn aparatlar), RADAR
radiotutan bax radio
rah bax yol 1
L RAHAT, ASAN, ZYYTSZ
2. rahat bax asud, arxayn 1
rahatxana bax ayaqyolu
rahatlanmaq bax 1. dinclmk; 2. sakit
lmk 2
1. RAHATLIQ, ARAM, ASUDLK,
QAYISIZLIQ, QULAQ DNCLY,
QRAR
2. rahatlq bax istiraht
rahatsz bax narahat
rahatszlq bax narahatlq
RAHB (din.), ABBAT
RAHBLK (din.), ABBATLQ
rasta bax arsu()
RASTLAMAQ [Kbirlinski] bir df
heyatda vedr ile su dayrd, Feyzullayla
pillknd rastlad (Anar); QABAQ-
Razlq
QABAA GLMK Qrbt bir hrin
bazannda iki adam qabaq-qabaa glib bir-
birin znn il baxdlar (mnzminli);
QARILAMAQ Firudin onlara [tlb
lr] fikir vermyib gzmk istrkn Qurban
Mrndi ile qarlad (M.brahimov); RAST
GLMK bdiyyt pasportunu almsan
son davada; Mn sn rast glirm Bakda,
Moskvada (S.Rstom); Z-Z GL
MK Bir df htta, msavat parlamentin
zvlr seilmy hazrlq apard zaman, par
rayih bax qoxu
rayihdar bax qoxulu
rayihli bax qoxulu
RAXT (tib.y, GV (dan.)
RAYON O, hr v rayonlar ciddi n
zart altna alrken, mkilrin mumi iclas
Kel dznd ba tutdu (M.S.Ordubadi);
NAHY (khn.) Mni Psyan nahiysinin
frq zklrind mhazir oxumaa gn
drdilr (.Vliyev); REGON.
RAZI Razyam olum ged qbr, - n ki
mktb! Mktb adn kmyin, melb-
dir, mlb!.. (M..Sabir); MMNUN Ney
lmisn Molla Sfi, Bybaba; Mmnundu,
zizim, bu qeder sndn (Q.Zakir); XONUD
(kl.d.) [Frman:] Birc de grm, mim aa
ile qohum olmaqdan xonuddurmu? (.Haq
verdiyev); RZAMND (kl.d.).
RAZILAMAQ Kii yen d bam bu
lad v guya lacsz qalb razlad.. (H.Se-
yidbyli); ANLAMAQ (khn.) Bu asan i
deyildi; dftrxanada bir mmurla anlab,
matrikuldak rsmin yerin Bhramn rs
mini qoymal idi (mnzminli); RAZI
OLMAQ.
RAZILIQ ..bir az fikirldi, razlq iarsi
olaraq ban trptdi (M.Hseyn); XO-
NUDLUQ Xonudluumdadr nicatm; Ey,
mnim cvhri-hyatm! (Fzuli); RZA
[Qtib:] Mn zm riza vermsydim, o
mni he ks r ver bilmzdi (M.S.Ordu
badi); RZAMNDLK Mn iyirmi ildir
309
 Real Rhbr
vilayt byklrin qulluq edirm. yirmi zirzmisind yaadndan uaqlanmn hams
rizamndlik kazm var (M.F.Axundzad); yel azarna tutulmudu (M.Hseyn).
MMNUNLUQ (bax). revolver bax tapana
real bax 1. hqiqi; 2. obyektiv 1 REJSSOR [Dursun:] Deyir mn rejisso
reallq bax hqiqt ram bel deyirm (C.Cabbarl); BH-
REDAKSYA Dedim redaksiyada oxu GRDAN (khn.) Rejissor (yaxud bihgr-
yuram, el ki, byndilr, ap etmli oldu dan) daim itirak ednlr arasnda gzirk,
lar, gtirib Mina xanm da tan edrm lindki sa il hr ks z x vaxtn iar
(M.brahimov); QZETXANA (khn.) edib bildirir (.Haqverdiyev).
[Hsn:] Sn qanan budur ki, qzetxarada REJSSORLUQ [Mazandaranski:] ndi n
ilyn adam grk quzey qar kimi tmiz rejissorluu lindn alan var, ne premyer-
olsun, polad kimi mhkm, haqq nahaqqa liyini (C.Cabbarl); BHGRDANLIQ
vermsin (.Qasmov). (khn.) Bu hngam ne sr vvl ran tari
REDAKTOR Jurnaln tbbskar, t xind tsadf ediln bihgrdalq klind
kilats v redaktoru C.Mmmdquluzad I qalsayd, etiraz edilmzdi (mnzminli),
Molla Nsrddin imzas ile mntzm su rezin bax pozan
rtd mqallr drc edirdi (M.brahimov); rezinka bax pozan
MHRRIR (khn.) [Anri:] Dorudur, m- rbb bax Allah 1
hrrir bel yazm ap etmyckdir (S.Vli rd bax iz 1
yev). RF Hmid onun yaxasnn dymlrini
reforma bax islahat ad, rfdn bir kitab gtrb Pyotr Anisimo-
region bax rayon viin zn yelldi (H. Abbaszad); DOLAB
renessans bax intibah Otaqda iki qdim kitab dolab qoyulmudu
repitisiya bax mq (Y.irvan); QFS Bu mddtd sovxoz
resenziya bax rey 2 dlgrlri Kamilin ertyoju sasnda bir ne
resenziya bax ryi dzgah v qfs dzltdi (H.Abbaszad);
RESEPT Qapdan iri daxil olduqda Qu LM Divana, kitab lmlrin, divardak
lamdan baqa, qsaboylu, ortayal, banda killr baxd v nhayt, gzlrini menim
60-70 manata dyn bir papa olan hkimi gzm dikib glmsdi (M.Ibrahimov).
masa zrind oturub, resept yazan grd rfiq bax dost
(S.S.Axundov); NSX (khn.) Hkimin RFQ Dedim: - H... Snin bir rfi
nsxsini he dermanxanaya aparmadm qn syldim ki, qoy desin (.Krim);
(Mir Clal). BACILIQ [Gll:] ndi, bu gn baclm
RESEPT, NSXBND (khn.) glck, vallah, bilmirm zn nec baxa
RESPUBLKA [vanov:] Hl ki, bu yer caam (.Haqverdiyev); QIZ YOLDAI
lr onlanndr, bizim deyildir, Azerbaycan O, evd alaya-alaya qoyub gldiyi ana
Respublikasdr (C.Cabbarl); CMHURY sn, qz yoldan xatrlad (M.Hseyn).
YT [Balaa:] Bizim cmhuriyytin adn rftar bax davran
baqa yerlrd keiriln yarlarda namusla, RHBR (mxtlif mnalarda) Bamn
lyaqtl ucaltmaa qadirdirlr (H.Abbas- stnd mqdds Quran; Sn inanram,
zade). lk rhbri (M.Araz); BAI Bhmnin
restoran bax yemkxana Musa kimilrdn zhlsi gedirdi, trslikdn
REVMATZM (tib.) Byk olu mran o da glib dmd qruplarna, hm d st
revmatizmdn yatrd.. (Mir Clal); YEL lrin ba qoymudular (H.Abhaszad);
AZAR1/XSTLY Ailsi bir sahibkann BA (dan.) [Vahid:] krlinski byy
310
Rhbrlik
mzdr, bamzdr (M.brahimov); BAB
LN (dan.) Kankan Qeybeli z drraksil
bildirdi ki, grk bel boleviklrdn babi
lnlri, yni balar inqilabi arzulan yerin
yetirmk n, bolevik idarlrind br
qrar ve hkmdar olsunlar (S.Rhimov);
SKANI (mc.) [Almaz:] Bir de yoldalar,
sovet sdri kndd ictimai ilrin skans
olmaldr (C.Cabbarl); LDER, NDR.
RHBRLK, BAILIQ, LDER
LK, RYAST
RHM, NSAF Rhm, aman dilyn ahu
tk yalvarrd; Gzm qzmd menim,
mnd insafm vard (B.Vahabzad); AMAN
Ovuda aman olur; lind kaman olur..
(Bayat); LTFAT Ksm iltifatn qul ls
grdn (Aq lsgr); NAYT (kl.d.)
[Mlk:] Yarb, azacq ltf inayt! Qhr
olmada artq briyyt (H.Cavid); MR
HMT [Rza:] He ksin mrhmtini
istmirm... (M.brahimov); MRUWT
[Tarverdi:] Adamda rhm, mrvvt yax
eydir (M.F.Axundzad); FQT [Nuxu-
lular:] Bli, aa, gr fqtiniz amil olsa
(M.F.Axundzad); TRHHM (kl.d.)
Rhm eyl, trhhm adr, xan, sn qur
ban (A.aiq); LTF,
rhman bax rhmli
rhmdil bax rhmli
rhmtlik bax mrhum
rhmkar bax rhmli
RHML Molla Cefrqulu rhmli adam
idi (N.Nrimanov); RHMAN (kl.d.)
Amma n rbc biliyormu, pah atonnan;
Gz dymmk n bunu hifz ely rh
man (M.Hadi); MRHMTL [Rxsar]
axamdan sbh qdr... mrhmtli lini
xstnin bana qoymudu (S.Rhimov);
RHMDL Hd-qorxu il yox, hvsln
dirmk, ruhlandrmaq yolu il., xanm
rhmdil v all arvad idi (M.brahimov);
RHMKAR [ah Abbas] ox rhmkar ah
dr (Qurbani); FQTL Qadn! Ey
sevgilim, fqtli mlk! Bu qdr sbr
thmml n demk? (H.Cavid); NSAFLI.
Rngbrng
rhmsiz bax zalm
rhmsizlik bax zalmlq
rhn bax girov 2
rhnma bax bldi
rxt bax paltar
rxtxab bax yoran-dk
1. RS (polis risi) [Pirvli:] Bs sn ri
simiz deyilsn? (M.Hseyn); NAALNK
rid is naalnikdn baqa he ks yox
idi (M.Hseyn).
2. ris bax mdir
riyyt bax vtnda
RQM, DD, SAY
1. RQB (idm.), QARI TRF
2. rqib bax dmn
RQS Rqsi bel bitirmk Qaraca qzn
adti idi (S.S.Axundov); OYUN Drd-be
ansonetka ve orkestr hazr oldu. Oyun v
al baland (A.aiq); RQSETM,
OYNAMA,
rml bax fal 11
rmli bax fal
rmmal bax rmli
rna bax gzl 1, 2
rnc bax zhmt 3, mk
rncbr bax 1. kini; 2. ct
rncbrlik bax kinilik 1
rncid bax incik
rncidhal bax incik
rncidxatir bax incik
rncidlik bax inciklik
RNG, BOYA Sald llr min rng,
min boya; Sonalar gllrd ba vurdu suya
(A.aiq).
rngarng bax rngbrng
RNGBRNG Taxta divarlar qzet v
jurnallardan ksilmi rngbrng killrl
bzdilmi budkann sa kncnd, divara
yaxn dmd elektrik sobas qoyulmu
dur (M.Hseyn); LVAN Sevgi qlb ziz
dir; lvan gllr iind (M.Rahim); RNG
ARNG [Molla Ibrahimxlil:] Gir adra,
bir mcmyi iind rngarng balaca
var.. (M.F.Axundzad); MXTLF-
RNGL.
311
 Rs
rs bax ba 2
rsm bax 1. kil 1; 2. adt 1, mrasim
rsmi bax rssam
rsmn bax rsmi
RSM Onlar rsmi olaraq evlnnlri
mslman qadnlarna bir kniz kimi baxr..
(A.aiq); RSMN [Mingevir] rsmn
hr ad verilmidi (.Sadq); FORMAL,
QANUN (bax).
rsmi-keid bax parad
RSMLDRMK, QANUNL
DRMK
RSMLMK, QANUNLMK
RSMYYT [Mesrrt:] Evd kiik
bir ey onu [rini] hiddtlndirir, sbildi
rir. ox rsmiyytidir (A.aiq); BROK
RAT [Krmov:] Hrnd bu saat qbul
saat deyil, ancaq mn, brokrat deyilm
(S.Rhman); FORMALST, SRNDR-
M (lzumsuz rsmiyyti).
RSMYYTLK, FORMALZM
Mndricsiz, rsmiyytilik, quru formal'izm,
ruhsuz, cansxc szlk., bu sntin ma
hiyytin ziddir (M.lbrahimov); BROK-
RATLIQ [Birinci katib:] ..rvtxorluq, pul-
girlik ve oyyabazlq, brokratlq v yaltaq
lq getdikc daha ox mvqelri zbt edirdi
(C.libyov); BROKRATZM, SRN
DRMLK.
RSSAM Qoca rssam addmlayr sn-
dlyerk; Glir asfalt dmli bir meydan
st (S.Vurun); NAQQA Mcmumizin
naqqa seni grn kimi gzl surtini mc
mumiz salb., mhur olmana cidd-chd
edrdi (C.Mmmdquluzad); RNGKAR
Ukrayna rngkarlarnm kdiklri snaye
mnzrlri heyrtamiz drcd poetikdir
(Qzetlrdn); RSM.
rsul bax 1. sfir; 2. peymbr
radt bax hnr, igidlik
radtli bax hnrli, igid, anl 2
rid bax igid
ridlik bax igidlik
rva bax layiq
rvan bax slis
312
Riya
rvanbx bax rkaan
rvanlq bax slislik
RVAYT, HEKAYT
rviy bax fikir 2
1. RY [Varaz] Cavanir diqqtl baxd,
sonra dnb Cavahir xatunun ryini bilmk
istdi (M.Hseyn); FKAR [blhsn
by:] Lakin onun gstrdiyi bhan mumi
fkar qane edrk qvvt malik deyildi
(M.S.Ordubadi); QD O [Hmid] bu qi
dd idi ki, gr Balaa hbs edilmsydi,
Firuz ustasnn barsind bel demzdi
(H. Abbaszad); FKR Gnn axrna qdr
[Adil] geni bir fikir yazb mdirin verdi
(Y.irvan); MLAHZ (bax).
2. RY [li Cahangirov:] wela, buna
[mqaly] grk iki alim msbt ry ver
sin.. (Y.irvan); RESENZYA [k'inski:]
Hr yetn glib mn resenziya yazacaqdr
(C.Cabbarl).
ryast bax rhbrlik; sdart
RY, RESENZYAI (myyn sr
ry yazan, ry vern adam)
rzalt bax claflq
rz bax cft
rzil bax claf
rzillik bax claflq
rica bax xahi
RFAH, BOLLUQ, FRAVANLIQ,
NEMT
rikab bax zngi
risal bax 1. jurnal; 2. kitaba 1
risk bax csart
ri bax saqqal
R (aacda) Amma baban kamal-
ehtiyat il trafn qazb, rilrin xll g
tirmyrk, bu cavan alma aacn medn
xardb bana krd v rahat yer basdrd
(R.fndiyev); KK lalli aylar, dli bir
hiddtl iri dalar, kk rm aaclar
yerindn qoparb axdrd (M.Hseyn).
risiz bax kksz
rixnd bax masqara, istehza
riya bax riyakarlq
Riyakar Rbndli
RYAKAR Dkan qonuluumuzda Hac RUHAN (din.) [blhesn by] Mn
Mlik adl riyakar bir svdgr vard... onlara iliyin bu adtini anlatdm v oturan
(mnzminli); KZL (dan.) Hiyl larn ksriyytl ruhani olduunu syldim
grlr, paxllar v ikizllr onun trafnda (M.S.Ordubadi); MMAMDAR (mc.)
toplanr (M.brahimov); MNAFQ Drd [Ba nazir:] Bu mmamdarlar hamdan bd-
ey vardr cnnt yzn grmz; Bir mn- tordirlr (A.Makulu); AN (khn.) db
kir, mnafiq, bir Yezid, qanmaz (Xtayi); dn, elmdn gr feyziyab olsa evamnnas;
RYALI Fitnli, riyaldr yaltan siftlri Dr n rfdn mollalar, ianlar, insan
(M.Rahim); QIRXDLL (dan.). lar! (M..Sabir); MCTHD Seyidlr,
RYAKARLIQ kr abidsi qanl arl mollalara, mcthidlr ehsanlar v hdiy
n; kr mhkmsi riyakarln (M.M- ylr gndrildi (M.S.Ordubadi); MFT
fiq); KZLLK Ucadr bayra yalan (ba ruhani) [Molla:] Molla Nsrddin
larn; Hkm edir hr yanda ikizllk (M.Ra jurnal vvldn balayb eyxlislam, mf
him); RYA Burada n riya var, n bhtan, tini biabr elyib, axr padahlarmza l apa
n kin (B.Vahabzad). rr (Anar).
riyal bax riyakar RUHN, MNN
riza bax razlq RUH Lan he vaxt bu gecki kimi ruhi
rizamnd bax raz iztirab keirmmidi (M.Hseyn); MNV
rizamndlik bax razlq Birinci katib vzifsindn sui-istifad etmi
rizvan (mc.) bax cnnt dir.. rayonda na/avi-psixoloji mhit korlan
rizq bax azuq md.. (C.libyov); PSX,
rota bax blk 1 rux bax z
RVN (mxtlif mnalarda) [zim rxsar bax z
sgri;] On il vvl nec grmdm, el rul bax skan
dir. ryi tmiz, fikri rvn (M.brahimov); ruz bax gn I 2; gndz
IQLI [Xosrovun] uru, iql fikirlri, ruzi bax azuq
iradsi v ciddiyyti yksk drcli zabit ruznam bax qzet
lrin nzrini ona kirdi (M.brahimov); ruznami bax mxbir 1
MNWR Grd ki, yen mn n- RB, KVARTAL, AYLIQ
nvvr; Zlfndn onun cahan mettr RBND [blhsn by:] Hamnn
(Xtayi); AYDIN, NURLU, PARLAQ, znd rbnd var (M.S.Ordubadi); BRQ
rvz bax mrsiy (khn.) Gne camalndan gtr brqni;
rvzxan bax mersiyxan Xublar yanmaz divanlrdn (Q.Zakir);
rya bax 1. yuxu; 2. yuxugrm DUVAQ (etn.) [Ban ik:] Ala yoran
rubah bax tlk 1 iind sninl dolamadm, dadl damaq da
rubru bax qabaq-qabaa, zbz db sorumadm, al duvan altnda syl-
1. RUH (din.) [Nnxanm:] A kii, ..bir mdim (Anar); NQAB (khn.) A sevdiyim,
yerd yeyk, cm axamdr, el llrimi a niqabn zndn; Mcnun tk Leylalar
zin d ruhu ad gedr (.Haqverdiyev); CAN divan ql! (A.Shht); RTK Ey canl
Krm deyr: Haqq buyurdu aynd; Can ik; rtiiy at ruyunu gstr (M.Hadi).
hava quudu, durmaz bun tnd (sli v RBNDL Ba arabl, z rbndli
Krm). Xorasan arvadlar., rk tlb edirdilr
2. RUH, DUYU, HVS (A.aiq); DUVAQLI Bir yandasa a eyvanl
3. ruh bax rk tz binalar; A duvaql glin kimi gendn
313
Rsxt
glrd (.Cmil); NQABLI Qaranlq
dnd Alp Araz xarabalqda qara niqabl
bir adamla pldard (Anar),
rsxt bax izin
rsxtli bax izinli
rsxtsiz bax izinsiz
RSUM [Molla Hmid:] ..drvi Abbasn
hdsin lqerredir ki, hr axam bu xoruzu
gtirib, haman grdynz rsumu cari edib
bir tz yerd balasn (M.F.Axundzad);
BAC Korolu karvann qabam ksdi, bac
vermklrini syldi (Korolu); RSU-
MAT Hl rana girdiklri dnndir,
gmrk rsumatr tamamil lv etmidir
(M.S.Ordubadi); GMRK,
rsumat bax rsum
rsvaylq bax biabrlq
reym bax maya II
RVT Fqt bu nazirlrin, bu rvt kildi (M.brahimov); TTUL.
lrin iind mlum v namlum nazirlr d
var (N.Nrimanov); BIYAI {da., zar.)
{czi rvt) Kndlilr vvlc bdlzmin rtubt bax nm
qapsnda dayanb, onunla haqq-hesab et-
Rtubtli
mli idilr. Yni ona bya vermli idi
lr (H.Sarabski); APKA {dan.).
rvti bax rvtxor
rvtilik bax rvtxorluq
RVTXOR, RVT {rvt alan
adam)
RVTXORLUQ {rvt alma) [Bi
rinci katib:] ..qohumbazlq, meanlq, r
vtxorluq ..getdikc daha ox mvqelri zbt
edirdi (C.libyov); KORRUPSYA {qat
rvtxorluq, klli miqdarda rvt alma),
RVTLK, YEHAYE (mc.) {ktlvi
rvtxorluq).
1. RTB [hmd Zziy:] Padah bils
sn byk rtb verr (A.aiq); N On
larn n ini, n rtbsi var (B.Vahabzade);
DRC Qoy iini grsn, aa drc alr,
- deyib gzti laqeydcsin cavab verib
2. rtb bax vzif 2
rtb bax xurma 1
rtubtli bax nm

saat bax vaxt
SABAH Bu gnn iini sabaha qoyma
(Ata. sz); SHR Shr qzn atas Hac mysn, bayaq radioda oxunan nm kimi
bdlzimin dkanna keib keyfiyyti sy
ldi (.Haqverdiyev); YARIN (khn.) Yarn
icraiyy komitsinin sdri idardn bir kar-
gzar gndrmidi (T..Simr).
SABQ On-on be dqiq belc bir-biri
nin haln soruub, sabiq dostlarn hrsi ho
vuzun bir kncn kildi (mnzminli);
KEM [nci:] Biz onlarn kemi arvad-
laryq (S.Rhman); KHN [Gln Sr
vr:] Adam da khn dostunu bu cr xatan
dan xardarm? (M.Hseyn); VVLK.
sabunaac bax oan
sabur bax ezvay 1
1. SA Miss Harna Hsni xanmn sa
larn ksdi, dst il yer qoydu (M.S.Ordu-
badi); BRK liqulu prdn bir taxta
qopardb Slyo qolazlad v sonra biryin
dn tutub, qapaz ddi (mnzminli);
HRK [Vahid:] Grk mendn kinm
ysn, mn mehriban olasan. Yoxsa klaa
yma dym, hrym el vurma, yaxmma
glm!.. (M.brahimov); MUY (kl.d.) Mk
tblilr ir deyil az shbti-ruyin; Keyfiy-
yeti-muyin (M..Sabir); ZLF Deyim gz
lri szgn; Zlf prian kimi (M.Rahim).
2. sa bax tk
SALAMAQ (dalaarkn sadan yap
maq) Krbelay Hsn yerindn srayb,
arvad salad v ba-gz demyib, hr
yerin yumruqla ddi (mnzminli);
BRKLMK Krblay Qurban bu
szlri eitck yyrb kpk olunun di riban bir qadn idi (A.aiq); DZQLBL,
lin bax! - dey-dey aqqulunu birkldi
(mnzminli).
1. SAMA Samalar yazq dovann;
Lap bana yaxn kedi.. (M.Rzaquluzad);
QIRMA Atma qrma baqa klr ke
midi (S.S.Axundov).
Sa
2. sama bax mnasz 1
sadalamaq bax saymaq 1
SAD (mxtlif mnalarda) Hr mhnt
dzn; sad insanlarn; qay dolu ssidir bu
(R.Rza); AD Bunlar adi sntkardr.. (.C-
frzad); BST [Azr:] Bir szl, adil
bsit v aydn olmayasan (.Kerim); ASAN,
saddil bax sadqlb
SADQLB, SADLVH (ryi sad
adam) Sadlvh, sadqlb insanlara ah..
(S.Vurun); SADDL Dini v adti - mv
humata qrq olmu saddil mzlum kndli
lr, hr bir vergidn wel bu mftxorlarm
torbalarn doldurardlar (S.S.Axundov);
SADRKL.
SADLK [Surxay:] Halbuki onun btn
tqsiri sadliyind v gnahszlmdadr
(C.Cabbarl); ADLK Hr bir adiliy yu
mub gzn; alr, yralanr ss dryasnda
(.Krim); BSTLK.
sadlvh bax 1. sadqlb; 2. tvazkar
sadiq bax sdaqtli, vfal
sadiqlik bax sdaqt, vfallq
1. saf bax salam
2. saf bax tmiz 1
safdil bax safrkli
safqlb(li) bax safrkli
saflq bax tmizlik 1
SAFRKL Hac Smd lli yanda
safrkli, rhmdil bir kii idi (S.S.Axundov);
SAFDL Nazlnn bu safdil mlahizlri B
yimin glmsmsin sbb oldu (mn
zminli); SAFQLB(L) Safqlbli, saddil
Snm, indi he zm d inanmram
(S.S.Axundov); TMZRKL Hlim
nn qlql, tmizrkli, qonaqsevn v meh
RYTMZ.
I 1. SA Baxd sola, baxd saa; alt bu
daa, st budaa (R.Rza); SA TRF
Firngiz sin aa ennd sa trf, Cey
ran bulann stndki yasxanaya xeyli adam
topladn grd (B.Bayramov).
315
 Sa
2. SA Mllim ..son siyasi hadislr
dn danr, salar tnqid edirdi (A.aiq);
MRTCE.
II sa bax 1. diri, salamat 1; 2. salam
SAALMAQ (xstlikdn saalmaq)
[nsanlq:] Gzl olum, mn susaram, ka
ki, sn; Dincl, saal (A.aiq); KORUX-
MAQ (mh.) Gl iki gzmn a-qaras;
Koruxsun qlbimin blk yaras (S.Rstm);
SHHT TAPMAQ mrnd azar bilm-
diyindnmi, gnc olduundanm, Rxsara
xanm saalacana inanr, shht tapb ya
taqdan duracan artq midl gzlyirdi
(T..Simr); FA TAPMAQ Dedim: l
atmasa hkim baa; Xst fa tapb dur
maz ayaa (M.Rahim); YAXI OLMAQ
..Cmil aann bann ars lap yax olda
(.Musabyov); QALXMAQ (mc.).
SAALMAZ (saalmas mmkn olma
yan) [Zhr:] Ata can, ziz ana., siz raz olar-
snzm, qznz saalmaz derd dsn?
(M.brahimov); LACSIZ [Ulduz:] Biz
lacsz drd dmk (M.brahimov);
ARSZ Nec ar eylsin; Bu arsiz
xsty (B.Vahabzad); MALCSZ,
MALCOLUNMAZ.
SAALTMAQ (xstlikdn qaytarmaq)
[Hsi:] Bunu [yaram] Volodya adl bir rus
felderi saaltd (S.Rhimov); FA VER
MK [nsanlq:] Drdindn, ah, sayqlayr,
ey tanr; Son fa ver! (A.aiq); HYATA
QAYTARMAQ, SALAMLADIRMAQ.
SAANAQ, NBR, QASNAQ (df
v bu kimi eylrin dairsi)
sar bax kar 1
SALAM (mxtlif mnalarda) Dan
ram, glrm; Salam bir insan kimi (M.Ra-
him); BRK [Ocaqverdi:] By, bizim cani
in brkdir (.Haqverdiyev); GMRAH
(dan.) [Qndab:] zm giimrah, yollarm
genidir, velosipedim d saz (B.Bayramov);
QIVRAQ Nzrli mi yalanmd. Ancaq
qvraq idi (.Vliyev); SAF Deyirm, de
mli, eliml tbiti; ryi saf duyulu, tmiz
bir insan kimi (M.Rahim); SA Flk ls
316
Sahibsiz
gr tk oda salmasn; N naxou bel, n sa
bel (Aq lsgr); SALAMAT Ya day
lrin znd azar olur, balalara sirayt edir,
ya da ki, azarl balalar dayy verirlr, ona
da dr, sonra baqa salamat uaqlar da xa
rab edir (mnzminli); SALM (khn.)
[Molla Qafar:] ..sihti-btn duas onun v
cudunu n drcd salim saxlaybdr?
(S.Rhimov); TNDRST Bu tndrst
simada el bil mkrl mhbbtin, xyantl
sdaqtin vhdtini grd (B.Bayramov).
SALAMLIQ [Davud:] Mn buna gr
he ney qzrqanmram, camaatn salaml
yolunda canm qoyuram (H.Abbaszade);
AFYT (kl.d.) Ol bzm idi afivt bahar;
Mn blbl-zari-biqran (Fzuli); CAN
SALII Bunlarn hams tr, insana
cansal lazmdr (.Haqverdiyev); QIV
RAQLIQ (dan.) ..qoca Firuz bu gn hamn
heyrt salan, yama yaramayan el bir
qvraqlqla i giridi (.Mmmedxanl);
SALIQ Salq istsn - ox yem (Ata.
sz); SAZLIQ (dan.) [Mia:] Hr ks z
bdninin sazln, dzmn hr hans bir
hkimdn drst bilir (H. Abbaszad); SH
HT [Gl:] Adam z shhtinin qay
sna z qalmayanda... (Anar),
salq bax 1. salamlq; 2. tost
saollamaq bax vidalamaq
SASAAN (zool.) Sasaanlar aac
larn tpsil ua-ua; Haray kib rd
lar (M.Rzaquluzad); QCL Yand n
kuzlri, bomba kimi sslndi ktk; Sr,
qara, qcl, qr hrasan oldu (M..Mcz).
sahib bax 1. yiy, sahibkar; 2. r 1
SAHBKAR Dedim ki mn, indi bizik sa
hibkar (R.Rza); AA, HAKM nsan btn
varlnn aasdr, hakimidir (M.brahimov);
FERMER (bax), SAHB.
SAHBKARLIQ, AALIQ, FERMER-
LK (bax), SAHBLK
sahiblik bax sahibkarlq
SAHBSZ (sahibi, yiysi olmayan) Pris-
tav.. uastoku sahibsiz buraxaraq getmidi
(S.Rhimov); BAXIMSIZ [Qndab:] Bzi
Sahil
ailolor bu torpaqlardan elini iizb aran yer-
lrino kdy n hyt-bacalar sk s.-ni sakini) ahsuvar gecnin qoynunda
lb dalm, baxmsz aaclar qurumudu
(B.Bayramov); BASIZ (mc.) Ayrm qz
Krim babann da getdiyini, naxrn basz
qaldm bilmi, ..zn naxra yetirmidi
(A.aiq); BSAHB [Sona xanm naalnik:]
..Meni bisahib qoyma! (M.F.Axundzad);
YYSZ [Ana:] Hmi yiysizir bana
dnya dar olar (mnzminli).
SAHL (dniz, ay, gl v s.-nin knan)
Sahild balqlar qayalarn stnd oturub
dniz tilov atmdlar (H.Abbaszado);
QIRAQ Dniz qranda var yast daxma;
Gl, ona mehrm ol, bigan baxma (M.Ra-
him); YAXA Paris ksind, Nil yaxasnda;
Yen al bayraql izdihamlar var (S. Vurun);
KNAR ..hytd bir mslman arvad ar
xn knarnda qab yuyurdu (C.Mmmd
quluzad).
sahir bax sehrbaz
1. SAXLAMAQ (hrktini ksmk m
nasnda) [Leytenant] elektrik fanarlar ile
iqlanm knin ortasnda motosikli sax
lad (.fndiycv); DAYANDIRMAQ Tap
dq Mayisi v onun lindki dftrlri grn
kimi mann dayandrd (.Vliyev);
YLMK Salamleykm ssi mni
yldi (A.Divanbyolu).
2. SAXLAMAQ, DOLANDIRMAQ
(yaamaq n hr eyl tmin etmk)
1. SAXTA [Qaplan:] Mn sn saxta pas
port taparam (A.aiq); QLP Gm tunc
oldu, zr zibam bez; Qlp xr aldm mal,
qoca bxtim! (Aq lsgr); QONDARMA
Nina qondarma bir addr v bu adm altnda
tamamil ayr bir qz, blk d bir ne qz
alr... (S.Rhman); QEYR-HQQ.
2. saxta bax yalan
saiq bax imk, ildrm
sail bax dilni
SAT (dil.) Dnya dillrind saitlrin
miqdar mxtlifdir (N.Mmmdov); SSL
Mlum olduu zr, sslilr n on mhm
rt hava axnnn olmasdr (A. Axundov).
Saqndrmaq
1. SAKN (niiyyn bir hrin, kndin v
sakin; Qlbind intiqam, gzlrind kin
(S. Vurun); HAL Kndin halisinin miq
dar olar tqribn iki yz nfr (C.Mommd-
quluzade); HL (kl.d., khn.) Shra mer-
dmn ohr hli grck; Yalvarb, yapb
oturdur mmk (Q.Zakir).
2. sakin bax sakit 2
L SAKT (mxtlif mnalarda) [Qhr
manov:] Baxrsan ki, bir kncd sakit otu
rub, kimins dalnda gizlnib (M.Hseyn);
BAIAAI, FAIR [Sfr] far, ba
aa bir oland (.Haqverdiyev); DNC,
FARAAT Onlar qabaqlayaraq dic, fara
at oturmalarn mr etmidi (S.S.Axundov).
2. SAKT, HRKTSZ, SAKN,
SSSZ
3. sakit bax lal 2
4. sakit bax arxayn 1
1. SAKTLMK Mllim bir qdr
sakitldikdn sonra hamnn eid bilcyi
bir yksklikd son siyasi hadislrdn da
nr, salarn hrktlrini tnqid edirdi
(A.aiq); ACII YATMAQ (fr.v.) Ona gr
d drhal ac yatd.. (S.S.Axundov); KR-
MK [Paa:] No olar, uaq dylr d, alar
da, kiriyr d! (Mir Clal); SAKT OLMAQ
Bunlar axrda sakit oldular (S.S.Axundov);
TOXTAMAQ [Frc:] Siz bir az toxtayn,
biz hamsn baa salarq (Anar).
2. SAKTLMK, TSKNLK
TAPMAQ, RAHATLANMAQ
1. SAKTLK, XAMUAN Der, tp
sakitlikdir, xamuan; Yoxdur knd iind bir
nfr insan (A. Shht); XAMUANLIQ
traf tamam xamuanlq idi (S.Qnizad);
XAMULUQ ..yayn isti xamuluunu po
zan ancaq minarlrdn gln minacat ssi
idi (B.Talbl); SSSZLK N bir insan
ssi; N bir aac klgsi; Ancaq nhayt
sizlik; sssizlik.. (R.Rza); SKUT Med
drin bir siikut vard (M.Hseyn).
2. sakitlik bax min-amanlq
saqn bax uzaq
saqndrmaq bax uzaqladrmaq 1
317
 Saqi
SAQ Saqi, tez ol mey ver biz; Mey iind
z-z; Smalara ss salaq biz (M.Seyid-
zad); AYAQI {qd.) Cam iirn ayaqya
dnd Fzuli; airlr bir iim mey sondu
Fzuli (H.Cavid); RABPAYLAYAN.
SAQQAL [Mmtaz Mteberov:] Saqqa
lm yoxdur szm tmr! (M.Hseyn); R
{kl.d.) ..Qismtin olmur, olmasn!.. Bana
eqi dolmasn! Riini Zalxa yolmasn!
(M.. Sabir).
SAQQIZ Kiinin papan gtrnd gr
dk saqqz layiqinc suvanb bana.. (.Haq-
verdiyev); ZAMAT (khn.) [Olan:] Atamn
bana yapdrdn zamat qopmur (.Haq-
verdiyev).
sal bax br I
sal bax bri
1. SALAM [Qndab:] Salam, ay etibarsz
xalaqz.. (B.Bayramov); SSALAM {khn.)
ssalam, ey haliyi-Qafqaz.. (S..irvani);
GNAYDIN [Glyaz:] Salam, usta baba,
gnaydn, qzlar!.. (M.Rzaquluzado); XO
GRDK [Bhmn:] Vay, xo grdk, ha
radan bel? (S.Vurun).
2. SALAM, TBRK Vidadi il iriy
girnlrin salam, tbrik ve alq sslri ei
dildi (.Vliyev); SALAM-DUA [Nurd-
din:] Mndn Bahara salam-dua yetir..
(S.S.Axundov).
SALAMAT [Sadt xanm:] lac ndir.,
hr zlm, cbr tab elrm, ancaq Fx
rddin salamat qalsn (N.Vezirov); SN
{qd.) Sa sndir ol peri-ru; Sndn elmi
dili-beri-ru (Xetayi); SA [Xac:] Padah,
n qdr ki onlar sadr, sizi hr an thlk
gzlyir (A.aiq); SA-SALAMAT [Umur
by:] Bizim sa-salamat qalmamz kfni
yrtb xmaq kimidi (H.Abbaszad); SALM
Tk-tk aylan varsa da, hq-dadma atsn;
Men salim olum, cml cahan batsa da, bat
sn (M..Sabir); SALAM {bax).
salamatlamaq bax xudahafizlmk
salam-dua bax salam 2
SALAMLAMAQ {bir-birin salam ver
mk) Mnsur src il salamlab sorudu:
- Hmid Sfrovu gtirdin? (H.Abbaszad);
318
Sanc
L UZATMAQ/VERMK Mzffr qa
baa glib, utana-utana Bara l uzatd
(.Melikzade); rfin gz yaard. Uaq
lar l verib bir-bir Kipiani ile grdlr
(. xl).
saleh bax yax 1
salq bax xbr 1
salnmaq bax srilmk 1
salim bax salam, salamat
SALLAQXANA Xalqov sallaqxanann
btn nnsini .. mhafiz etmkl bra
br, yenilik gtirmidi (B.Bayramov); QS
SABXANA nsafca, hamballqdan trqqi
edib, palann ulan belin qoyan Abbas
ninki qssabxanalara, htta ictimai-ia
obyektlrin., eti vaxtl-vaxtmda atdrrd
(B.Bayramov); T DKANI [Firuz:] nsti
tutu atd, getdi oldu qssab. ndi d t dka
nnn mdiridir (Anar).
SALMA ..xanm kimi alt-yeddi stkan
salma ay idiyini d yalan deyirm
(S.S.Axundov); RN AY irin ayn
qndiym; Zlflrin kmndiym; Alem tu
fana gets; Gzlrinin bndiym (Bayat).
1. SALMAQ, DRMK {lindn sal
maq)
2. salmaq bax 1. tikmk 1; 2. soxmaq;
3. srmk 1
salon bax zal
SAMT (dil.) Azrbaycan dilinin samit
lri bir-birindn sas ky yaradc orqana,
kyyaratmann nvn, tlffzn, grgin
liyin, ss tellrinin tlffzndki roluna
gr frqlnir (Masir Azerbaycan dili);
SSSZ Qeyd edildiyi kimi, sssizlr tlf
fz zaman mxtlif manelr rast gln
sslrdir (A. Axundov),
san bax 1. say 1; 2. ad-san
sanball bax ar 1
sancaq bax netr 1
SANCI {kskin ar) O gnn axam
xst Eyvazn; Qfil ryinin sancs tutdu
(B.Vahabzad); ARI El gc gldi ki, ona
arlar; Gnzk drdini tamam unutdu
(B.Vahabzad); SIZI (yngl ar) Btn
vcudumda bir qrqlq, bir sz hiss edirm
Sanclmaq Sarmtl
(A.aiq); SIZILTI (ynglvari ar) sfn raqlar, dmd xalalar; Qsrdki ziy-
diyar bdninin szltsn azaltmaq n byr not ahlar bel l alar (B. Vahabzad).
st uzand (M.Hseyn); ZOQQULTU (brk SARBAN (dvnin ban kn, karvan
ar) [Beyin] gicgahlarndan qalxan zoqqultu aparan) Gedir, gedir qm karvan; ..Sarban
ona ziyyt verirdi (. Vliyev), baxr uzaqlara; Lntlyir zamann (M.Ra
sanclmaq bax batmaq 1, 4 him); KARVANI Qzlar karvanlardan
sancmaq bax I. almaq II; 2. soxmaq; eidirlr, bilirlr ki, canna qurban olduum
3. taxmaq; 4. armaq; 5. aclamaq. vtn torpana sabah da olmasa, birisi gn
sandalya bax kreslo et vaxt vida edck (.Cfrzad).
sandq bax xzin 2 SARI, BNT, SARIQ.
sandqa bax mcr 1. SARI (rng) Axam yatmam xanm
sanki bax guya Glbotini z il zbz oturdub nazik sar
1. SANMAQ Sanram hr yanda olsam rngli karanda v bir vrq kaz qaba
mn yen; Arzumun gzlri rast gelr sn na qoydu (M.brahimov); ZRD (kl.d.)
(M.Rahim); GMAN ETMK/ELMK kimi hreyi-zrdimi grb qedr etmz;
Musa cld zn bayra atd. Mxbirin gl Mn eitmidim edr sim zr insan ziz
diyini gman etdi (X.Hasilova); ZNN ET (Q.Zakir).
MK/ELMK [Nazl] qznn arpayda i 2. sar bax trf 1
st aq uzandn grnd onu yatm znn 3. sar bax qzl 1
etdi, yilib stn rtd... (Y.irvan). SARIKYNK (zool.) Mn ..alachr,
2. sanmaq bax saymaq 1 eyda blbl, sarkynk, baltadimdik kimi
I SAP, P oxuyan ba qularn.. Ta minin vasitsil
II sap bax dstk 1 grdm, yrndim (S.S.Axundov); SARI-
SAPDIRMAQ [Oqtay:] Mn d onu sap SANDAL Blbllrin ch-chi, qaranqu
drram (C.Cabbarl); AZDIRMAQ [Qoyun larn oxuma, iki qarda Yusif-Nsif qu
gtirn adam:] A bana dnm, meni niy unun bir-birini arma, sarsandal quu
azdrrsan? (Anar); YAYINDIRMAQ Ya nun Ayran ilov, sdl plov deyib bar-
nnda bulunan qadnlar [Glzar] yayndr mas hr trf ss salm idi (R.fndiyev).
maq v ylndirmk n qrammofon oxu sarq bax 1. sar; 2. mmam
durlar (T..Simr); ADIRMAQ (bax). sarql bax mmamli
sapl bax dstkli sarlmaq bax sarmamaq 1
1. SARALMAQ, SARI OLMAQ, SARI 1. SARIMAQ (sar il balamaq) Gedk
RNG ALMAQ hkimxanaya; Tez sarym yaran (B.Vahab
2. saralmaq bax solmaq zad); BALAMAQ Dm sngyl
SARAY (padah saray) [Xac:] .hw saray dmn yaranda; Yen sn, deyirm bala
mni el drd salmayb ki, mn kbin ks yaram (M.Rahim).
bilsiniz (A.aiq); BARGAH (tni.) [Nrl:] 2. sarmaq bax dolamaq
..bir gn sfahanda ah Abbas z bariga- sarmsov bax sarmtl
hnda ylib vzirin dedi: Ey vzir, mn SARIMTIL (sar rngin alar) [Mk
bir yax hekayt nal el (C.Mmmdqulu- tubu] didik-didik olana qdr sarmtl sgr
zad); MART Mn bzk vurmalyam kynyinin cibind gzdirdiyi yadna dd
imart liml; ftixar etmliym adlanb (.Mlikzad); SARIMTRAQ [Araz] aylar
mliml (M.Rahim); KAAN ryindn kn... sarmtraq bir iq zolandan shr ol
vurdu, gzndn vurdu; Qabarl llrl ka- j duunu bildi (A.aiq); SARIMSOV, SARI-
an qurdu (S.Rstm); QSR Tavanda il- 1 YAALAR.

319
Sarmtraq
sarmtraq bax sarmtl
sarsndl bax sarkynk
saryaalar bax sarmtl
sarmaq bax brmk
1. SARMAMAQ, DOLANMAQ, SA
RILMAQ
2. sarmamaq bax qucaqlamaq
sarp bax sldrm
sarsaq bax sfeh
sarsaqlamaq bax sfehlmk
sarsaqlq bax sfehlik
SARSILMAZ, MHKM Yalnz bir
frql ki, bu gminin ordusu daha mhkm
v daha sarslmazdr (M.Hseyn); QIRIL- j
MAZ [Torul] qrlmaz bir irad qvvsi ile
v qvi barmaqlarn sxb, eidiln bir ssl
- hr n olursa olsun, sbat lazmdr, - dedi
(H.Nzerli); MTN ..Dynrs inamla;
Mrur, mtin bir rk (.Cemil); YENL
MZ Onun yenilmz ad birdir hr dild,
dostlar (S.Rstm); YIXILMAZ pkdir
vicdann, poladdr yaxan; Yxlmaz dalara
dayanm arxan (S.Vurun).
SATAMAQ Onlar amoya satamaq
n knd arasnda szlr yayrdlar (S.R
himov); CMK [Rzaqulu:] Qoy o mni
yax tansn, mn cmsin, xataya sal
masn, hac! (N.Vezirov); SRTMK
(mc., dan.) [Telli:] Min yol sn demim,
mn srtm, xeyir aparmazsan (N.Ve
zirov); DOLAMAQ (c.), QUYRU
UNU BASMAQ/TAPDALAMAQ, SZ
ATMAQ.
SATRA Oxucum, etiraf edirm qlbn;
Satira glmyir mnim limdn (S.Vurun);
GLG Tnqidi sr istehza, giilgii v ms-
xro yolu il yazlr (C.Mmmedquluzado);
nucv (ko.) rirnglrm uuyux msl
airi Volter on iki yanda hcv yazrm
(mnzminli).
SATQIN Satqnlar lldilr bomaa
gur ssini (M.Rahim); ADAMSATAN,
XAN (bax).
SATQINLIQ [Hcctullah:] Grnr
onlarn millt satqnl z hddini ab
(S.Rhimov); XANLK (bax).
320
Savaqan
SAVAD [ingiz Qndaba:] mlli-bal
savadn var (B.Bayramov); DST-XTT
(mc.) de cavab verdilr ki, dst-xtlri
yoxdu (C.Mmmdquluzad); ELM (dan.)
Hr ksin elmi var o insandr (S..irvani);
YAZI N yar -yaz bilir, yazb gndrr; N
deyn var o dildare drdimi (Q.Zakir);
YAZI-POZU (dan ).
SAVADLANDIRMAQ, ELM YRT
MK, MAARFLNDRMK, THSL
VERMK, YAZI-POZU YRTMK
(dan.)
SAVADLANMAQ, BLK QAZAN
MAQ, ELM YRNMK, MAARF-
LNMK, THSL ALMAQ
SAVADLI [Mirz Polad:] Ona savadl,
kamall xadimlr lazmdr (S.Rhimov);
BASVAD (khn.) Amma hr ks bu dil
lrin he birin basvad deyil, yqin ki, bil
myck n deyirik (C.Mmmdquluzad);
ELML Bunlar oxumu, elmli olsayd, hrsi
bana uaq toplayb onlara drs deyrdilr,
qazandqlar pulla zlrini saxlayardlar
(mnzminli); HL-QLM Jurnaln
dmnlri arasnda baqa nv adamlar da -
hli-qlmlr d var idi (Anar); HL-
SAVAD [Hac Rcbli:] Xatircm ol! Ta
mam hli-savaddrlar (M.F.Axundzad);
OXUMU Oxumu qz da o zaman yox idi
(S.S.Axundov); OXUYAN [Niyazbyli:]
Xlas, n deyim, bu oxuyanlarn ilri
tccbdr (N.Nerimanov);
SAVADSIZ Hr arvad evdarl bacar
maz, llxsus savadsz ve avam arvad
(mnzminli); BSAVAD d cavab
verdilr ki, dst-xtlri yoxdur, yni bisavad
trz \t nmmnrtn
uuumu lr-nHnVy,ntiUtTiu<j
^.vuauuc|uuxauu n/rctr
Elmsiz arvadn hmi evi sliqsiz olar, ba
lalar trbiy tanmazlar.. (mnzminli).
SAVADSIZLIQ, BSAVADLIQ
SAVA [Gln:] Bir sz dedik, sava
demdik (.Vliyev); DALAMA Xanpri
il Modorin dalama hadissi Glnin r
yini brk zdi (.Vliyev); DAVA-DALA,
savaqan bax davakar
Savamaq
savamaq bax 1. dalamaq; 2. dymk 1
SAVAY(I) [Xlil:] Dkanda mndn sa
vay bir ne ktdi d var idi (C.Mmmd
quluzad); BAQA [Uur:] Sndn yax
lqdan baqa he n eitmmim (.fen-
diyev); QEYR Ey sevdiyim sendn qeyri
kimim var?! (M.V.Vidadi); MADA (khn.)
..darlfnun yoldalarndan mada, mreb-
biyesi olan Mariya da, byk manelr gs
trmkd idi (M.S.Ordubadi); MASVA
(kl.d.) [Qurbanli:] Ondan masva doru
sunu demk, drd-be il bundan qabaq bir
ne aalarn uaqlar oxuyub.. (N.Neri-
manov); ZG [Axund:] Orada dydn
savay, zg ey yemzlr (C.Mmmdqulu
zad).
1. SAY ..onun mslhtin gednlrin say
oxalrd (M.brahimov); SAN ynmek
istyirsn... Milltin sayla yox; Siqlti,
qdrtil fxr elmk grkdir (R.Rza);
DD ..Yni mllimlrimizin ddini
artrmaa lac edeckmi? (N.Nerimanov).
2. SAY, DD, MQDAR (bax), TRAJ
3. say bax nmr
4. say bax rqm
SAYA (bir rngd olan) Saya gldi gr
dnz; Salam verdi aldnz; Aln tpl qu
unu; Sayaya verdiniz (Bayat); BRRNG
Bu kild orta yal, atma qal, qara bl
bir kii ks olunmudu, onun gen yaxal pen
cyi v birrng qalstuku vard (Anar); YEK
RNG, YEKNSQ Htta Ataby el d
nrd ki, yekrng v yeknsq libaslar da
Ataby xidmt edn qadnlar n xsusi
olaraq tikdirilmidir (M.S.Ordubadi).
say bax klg 1
say bax 1. hrmt; 2. sayqlq
sayl bax hrmtli
saysz bax 1. hrmtsiz; 2. etinasz; 3. la
qeyd
sayszlq bax 1. hrmtsizlik; 2. etina
szlq; 3. laqeydlik
SAYIQ ox sayq yatan qar bu ss dik
sinrk qalxd v qazn tand (M.Hseyn);
AYIQ (mc.) [Mlik:] Bir v Molla Hs
Saymazyana
bard ayq olmaq grk, deysn biz onlar
ox zbana buraxmq (M.brahimov);
GZAIQ (dan.) Gimnaziyada gizli fa
liyyt gstrn cavanlar ittifaq hazrlql,
gzaq, sinfi mnsubiyyt etibaril yox
sul, yaxud fhl balalarn z sralarna da
kib i grrd (.Vliyev); HUYAR
(kl.d.) [Aa Krim:] Mn onu Aa Mr
dann bir para hiylsindn baa sallam. d
huyar olar, qflt elmz (M.F.Axundzad).
SAYIQLIQ [Xosrov by Soltanov:] H
mi ayqlqdan dm vurub, sayqlqdan az
dolusu danan cnab brahim by harada, n
il mul olmu ki, onun yaad kndd
bu xoaglmz ilr ba verib? (.Vliyev);
AYIQLIQ Bu ayqln qabanda Cuma n
qayra bilrdi (.blhsn); GZAIQ
LIQ Buna gr d Maallaha mniyyt a
lanrd.. daha artq z robzongilik tbitin
sadiq olub, gzaqlnda, inamnda qalrd
(S.Rhimov); SAYI.
1. SAYMAQ (sayb miqdarn myyn
etmk) Hmid.. Bakya qaytmaq n gn
lrini sayrd (H.Abbaszad); HESABLA
MAQ (mc.) Mirhad ha gtr-qoy eldi,
hesablad ciblrind yetmi manatdan artq
olmad (H.Abbaszad); SADALAMAQ
[Xanprvor byim:] Ay kii, borcdan glsi
n var ki, onun ucundan tutub bir bel sada
layrsan? (N.Vzirov); SANMAQ [Yas
mn:] ..gnlrimi sanmam ki, yay fsli ha
an glckdir.. (S.S.Axundov).
2. SAYMAQ [Gyrin:] gr sn bu i
lri aa bilsn, lbtt sni sayar v irliy
kib byk qulluq sahibi edrlr (S.R-
himov); VECN ALMAQ (ox vaxt inkar
kimi ilnir) Bizim Hzi d bel eyi vecin
alan deyil (S.Rhimov); DD ETMK
Htta Frhad oxumu olduu n onu zn
dn daha mrhmtli, insaniyyetprvr v
safdil dd edirdi (C.Cabbarl); HRM
TN GTRMK.
saymazcasma bax saymazyana
SAYMAZYANA [Qndab:] Grnr al
bir ey ksmdiyi n saymazyana tb
321
Saysz
kedi (B.Bayramov); AAYANA Namlum
adam aayana hrktl, tlsmdn qol
tuq cibindn byk bir portmanat xard
(M.brahimov); SAYMAZCASINA.
saysz bax saysz-hesabsz
SAYSIZ-HESABSIZ (olduqca ox) Bu
dhtli uurum idi, saysz-hesabsz istedad
lar diri-diri udub mhv edon, zib ktldi
rn uurum idi (M.brahimov); BMAR
(kl.d.) Gr chaltdn n kl dd vzi-
ruzigar! Qtl qart biiimar hr qhr
tarimar (M..Sabir); HESABSIZ oxlarna
dnya olduqca dard; Mhbsd rd he
sabsz insan... (S.Rstm); HDSZ Var
zg vilaytd tk-tk kpk olu; Hdsizdi
bu virand, bik, kpk olu (Q.Zakir);
QDRSZ El bil qumsallqda birdn-
bir qdrsiz gblk ba qaldrmd (X.Ha-
silova); SAYSIZ Byk pambq tarlasnda
saysz adam var (R.Rza); BHESAB, HESA-
BAGLMZ, KLL, SAYAGLMZ.
sazaq bax axta I
sazan bax ki II
saznd bax al
sazi bax 1. mqavil; 2. birlik 1
sazlq bax salamlq
1. SELMK, STNLK ALMAQ
2. SELMK, GRNMK, N
ZR ARPMAQ
3. seilmk bax frqlnmk
semk bax bynmk
sehr bax cadu 1
SEHRBAZ Sehrbaz Obina meydannda
oyun gstrdiyi zaman ylan pullar hmi
onunla yar blrd (S.Vliyev); CADU
GR Padah almin dorudan da cadugr
,...,,x, , . - . . ........... ...... .... . ; . - , . .
UlUUglUlU UU^UUUU l{VlAUSUHUail U11 UZ, UV/
mdi, vzirin is qorxusundan ryi partlad
(M.brahimov); CADUKN (khn.) [Ms-
tli ah:] Ondan tr ki, onlar minbr xb
akara xalqa vz edirmilr ki, cadukn v
sair inanmayn (M.F.Axundzad); CNDAR
Bu kndd n mscid, n cindar vard; Ayn
etiqadla enlik yaard (M.Dilbazi); OV-
SUNU Ovsuuyam, ovsun sallamhi mara;
322
Sevgi
Bnna olsan, trki axtar, him ara (Aq ls
gr); SAHR (arx.) [Oqtay:] Sn do ey b
yk sahir, sndr bu gnlri, ay, ulduzlar
(C.Cabbarl); SEHRKAR [Vahid:] Son sehr
karsan, cadugrsn, kibemetik mansan
(M.brahimov); TLSM (nallarda) Til-
simi qoca zy z n gtrb (Nal);
CADUU.
SEHRBAZLIQ Uaqlqda onun bandan
airlik fikri kemidis d, nticd sehr
bazlq ixtisasn qazanmd.. (S.Vliyev);
CADUBAZLIQ Yen dualar, yen cadubaz-
lq meydana gldi (N.Nrimanov); CADU-
ULUQ Kahinlrin fall, caduuluu..
ox mtdavildir (F.Aazad); CADUGR-
LK Mllif [M.F.Axundzad], xalqn mx
tlif cadugrlr v cadugrliy inanmasna
glrd (.Haqverdiyev); SEHRKARLIQ
[Hccotullah:] Sehrkarla millti z szn
alud edibdir! (S.Rohimov); CNDARLIQ.
sehrkar bax sehrbaz
sehrkarlq bax sehrbazlq
SEHRLMK [Mzlum:] Skripka mni
sehri di.. (S.Vliyev); OVSUNLAMAQ El
bil onu [Knl] ovsunlamdlar.. (X.Hasi-
lova); CADULAMAQ, TLSMLMK,
TLSM SALMAQ.
SEHRL ox drdlri biln hkim; Dedi:
gr sehrli nar; Yes, bu xst saalar
(M.Seyidzad); TLSML [ahlar] hmin
naln qhrman insana bdi hyat vern
iyi tapb gtirmy gedrkn tilsimli
da amd (.fndiyev); CADULU, OV-
SUNLU.
sekta bax triqt
seqment bax buum 1
u -
svyvtii uua, lu u
ser bax cnab
SERYA, HSS, SLSL
SERTFKAT, SND, VSQ
sevda bax mhbbt 1
sevdal bax vurun
scvdasz bax mhbbtsiz
sev-sev bax hvsl 2
sevgi bax mhbbt 1
Sevgili
1. SEVGL, HBB, NGAR (mc.),
YAR (kl.d.) N mddtdir, gzm rahind-
dir, yarm, sn sfa gldin; Hbibim, sevgi
lim, yarm, nigarm, sn sfa gldin (M. V. Vi
dadi); CANAN Cananla bir yerd olduum
zaman; Hr gnm uzanb bir il dnsn
(M.Rahim); STKL [Frman:] Mn an
caq z istklim lazmdr (.Haqverdiyev);
MHBUB {kl.d.) Bizim yanmzda bir
obrazovanm mslman cavan ile Tamara
adl bir mhbub qz oturmudu (M.S.Ordu
badi); MHBUB {kl.d.) Xanm, tutaq ki,
sizin mhbubnizl yad bir kii gzir. Onda
n edrsiniz? (mnzminli); MUQ()
{kl.d., air) irin xyalata meydan verib,
Sitar yen mqu il mr baasnda g vvlind ildilir) Seyid Smd ban bir
zib dolanrdlar... (mnzminli); VFA
DAR {kl.d.) Mhbbtpayidar olmaz; Vfa
dar olmayan yerd (M.V.Vidadi).
2. sevgili bax sevimli 1
sevgisiz bax mhbbtsiz
1. SEVML, ZZ [Glsm qzna:] Ay
qzm, ziz balam, bel msmrq tkb, gz
ya axtmaq da yax deyil (X.Hasilova);
GRAM {kl.d.) Dem Zakir, ki sni yar
girami tutmaz (Q.Zakir); STKL Yazq
qzcaz istkli dostu Qaraca qzla gr
bilmdi (S.S.Axundov); SEVGL ndi be
ildir tamam dinim l qatmsz; Sevgili vla
dm kafir oxatmsz (M..Sabir).
2. sevimli bax cazibli
SEVNC, FRH Hamnn znd bir
sevinc, enlik, frh hiss olunurdu (S.Vli
yev); N Muxtar qat almam xbrlr
sylyib Cavadn nsini artrd (. Vliyev);
VCD {hddn artq sevinc) Sevincimin,
vcdimin oxluundan durub oynamaq ist
yirdim (M.F.Axundzade); BHCT Sr
cnn rqisind vtn ssi dinlnir; Gah
ruhuma bhct verir, gah qlbim qm glir
(A.Shhet); MSRRM {kl.d.) [eyx
Senan:] Kdr, iknce var; Msrrm yox
(H.Cavid); SRUR {khn.) [Sitar:] Fikri
min, qlbimin siiruru, hmirm Rmziyye!
(A. aiq); DLADLIQ Mn bu dudman
Sbbkar
hmi abad v iind diladlq grmm
(.Haqverdiyev); SEVNM, ADLIQ
{bax).
sevindirmk bax adlandrmaq
sevinmk bax adlanmaq
1. SEVMK [Brbrzado:] Mn onu sev
mim, o da mni (S.Rhman); STMK,
MHBBT YETRMK, SEVDAYA
DMK, VURULMAQ {bax).
2. sevmk bax xolamaq 1
3. sevmk bax oxamaq 2
seyd bax ovu
seydgah bax ovlaq
seyf bax yay I
SEYD {lqb kimi seyidlrin adlarnn
silkldi.. (.Haqverdiyev); XAC A.Sh-
hetin eirlrindn biri Xac Hafiz adlanr
(N.Seyidliyev).
seyidmal bax xms
seyvan bax eyvan
SEZMK Axr Knl onu da sezmidi ki,
Krim onun filarmoniyada x etmsindn
de narazdr (X.Hasilova); HSS ETMK
Hsn bunu aq hiss edirdi (M.brahimov);
EHSAS ETMK (khn.) [blhsn by:]
..gzlrim bu qdr cinayti grmkdn,
beynim is ehsas etmkdn v duymaqdan
yorulmudu (M.S.Ordubadi); DUYMAQ
Qaz oxdan duymudu ki, bu kii dbdr
(C.Mmmdquluzad); OXUMAQ (mc.)
..mn d snin gzlrind baqa eylr oxu
mudum (.Mmmdxanl).
sadt bax xobxtlik
sadtli bax xobxt
sadtsiz bax bdbxt
sadtsizlik bax bdbxtlik 1
sbat bax dyant, sdaqt
sbatl bax dyantli
1. SBB, BAS
2. sbb bax sbbkar
SBBKAR Gz kor, dil qfll, qulaq
lar da kar; Xeyr, snt deyil buna sbbkar
(M.Rahim); BAS [Seriyy:] Bu ilrin d
baisi Hmz il anamdr (C.Cabbarl); BAN
323
Sbbli
Bu davtd bani hans idi v mqssir hans
idi? (C.Mmmdquhzad); GBK (mc.)
[Sleyman:] Btn bu ilrin gbyi Tofq-
dir (M.brahimov); GNAHKAR'[Behlul:]
..Mn aydn idi ki, anamla ayrlman sil
gnahkar atam olub (B.Bayramov); SBB
Sbbin evi dalsn. Gldilr camaat badan
xartdlar (.Haqverdiyev); BASKAR.
sbbli bax zrl
1. SBBSZ (he bir sbb olnam)
lbtt ki, onun [Bxtiyarn] bu hal sbbsiz
deyildi (S.Hseyn); BSBB [Gldst:]
Bisbb, bignah be uan anasm at bayra
- axr nainsaf idir... (N.Vzirov); BLAS-
BB (khn.).
2. sbbsiz bax zrsz
1. SBT Piri kii z bir sbt gtrd
v Qaraca qza da bir cvrn verdi
(S.S.Axundov); DSGR (dial.) Gilas
dsgiry ydm (ADDL).
2. sbt bax ptk
I SBR, DZM, THMML Sbr
grkdir! lbtt amoda sbr, thmml,
dzm var idi (S.Rhimov); HVSL
[Nurli:] Soltanaa, hvslm yoxdur
(C.Mmmedquluzad); KRDAR Anada o
kirdar han, telefona gl.. (Mir Clal);
SBR-ARAM Sbrim-aramm yox idi,
nki yoldalar byk thlk gzlyirdi
(M.S.Ordubadi); SBR-QRAR (khn.)
Ey sevdiyim, sndn cda dli; N sbr-
qrarm, n taqtim var (Q.Zakir).
II sbir bax asqrq
sbir-aram bax sbir I
sbir-qrar bax sbir I
SBRL, DZML Qaraca qz da
Nureddin kimi pis gn dzml, sbirli bir
uaqdr (S.S.Axundov); TMKNL, HV
SLL (bax).
SBRSZ (sbri olmayan, dzm ol
mayan) [Mqim by:] O, Alagzn buxan
qdqlad. Yoxsa bizim sbirsiz xanm sen
toxunubdur? (S. Rhimov); ARAMSIZ H
sn tramvay duracanda., aramsz bir rk
rpnts ile Dilaram gzlyirdi (M.bra
324
Sdq
himov); DZMSZ Pstxanm hddin
dn artq dzmsz idi (M.Hseyn); KR-
DARSIZ, TMKNSZ.
sbziyyat bax gyrti 2
sccad bax canamaz
sda bax ss 1, 2
SDAQT [Mqim by:] Mn senin s
daqtin inanram, lmdar (S.Rhimov);
DORULUQ, VFA [Vidadi:] Dnya d
yiilmi, hd, vfa, sdaqt, doruluq qalma
mdr (mnzminli); ETBAR Biz yad
olduq, indi sri-kuyind; Kimin vardr eti
bar grsn? (Q.Zakir); QRAR, DYA
NT Ainalr ixtilatnda sadem grm
dim; Beyoti-iqrari-imani-dyat grmdim
(M.P.Vaqif); SADQLK [Aa Bir:] Aa
Cabbar, sn mn axmaa de ki, bu mrt
bd saf v sadiqlik olarm ki, el hr zada
inanrsan? (M.F.Axundzad); SBAT Bi
zimdir mtant, bizimdir sbat (M.Mfiq);
XLASKARLIQ, XLASKELK.
sdaqtkar bax sdaqtli
sdaqtkarlq bax sodaqtlilik
SDAQTL Dostluqda Sabir kimi s
daqtli insan az taplar (A.aiq); XLAS-
KE (khn.) [Teymur aa:] Bylr v xalqn
oxusu mnim atamm yaxlqlar sbbin
mn ixlaskedir (M.F.Axundzad); SADQ
ndi is Sona kimi oxlu sadiq v mhkm
dostlar vardr (M.brahimov); XLASKAR,
SDAQTKAR, VFALI (bax).
SDAQTLLK, SDAQTKAR-
LIQ, VFALI LIQ (bax)
sdaqtsiz bax vfasz
sdaqtsizlik bax vfaszlq
SDART, RYAST (seilmi rhbr
orqan)
sdbrg bax mixkgl
1. SDD, BND, DHN
2. sdd bax divar 1
SDQ [Adil:] Dilni kimi sdq
aldm (.Qasmov); DLNPAYI Mlik
Mdinnin qoca ataya dilnipay verib get
diyi o ar dqiqd Xosrov artq hr eyi
aydn drk edn bir filosof kimi dnmy
Sdr
balamd (M.brahimov); ALLAHPAYI
Allahpay dilr, alar, zoqquldar; Axama
can xrmanlar dolaar (A.Shht); EHSAN
rqd hr cm axam mhbuslara ehsan
gtirmk adt idi (M.S.Ordubadi).
1. SDR (siyasi), SPKER
2. SDR, RHBR, BAI
sf bax sra 1
sfabx bax sfal
SFALI Bykdr qzbi d, drdi d
konqolunun; Torpann on gzl; Sfal gu
lri (.Cmil); BASFA Basfa yer idi;
lfzar idi (Q.Zakir); SFABX, PR-
SFA.
sfart bax sfirlik
sfartxana bax sfirlik
SFEH [Mirz lsgr:] O ki Sftr-
qulu aann oludur, o da sfehin birisidir
(N.Vezirov); AILDAN KASIB Eh, ay
oul, sen do mendn bebetr aldan kasb
san, ha!.. (M.Hseyn); AXMAQ [Sadq:]
Deyn grk, ay axmaq, n n arvadn
szn baxmrdn (S.Rehimov); BAIBO
(dan.) [Snm:] Lap ondan da pisdir. Ax
maqdr, babodur (M.brahimov); BLH
(khnkl.d.) Nola bir evd qoyaydz qara-
ba; Vermoyeydiz mni bu blh ka!
(M..Sabir); HMQ (kl.d.) [Molla bra-
himxlil:] Qrib hmqsn, sn nuxulular
mn tandrsan? (M.F.Axundzad); GC
(dan.) [amax:] Mn n des yaxdr,
kpekolu, deyir ay dd, gicm bym la
olum, canma cfa basm (Anar); GCBA
[imnaz:] Gicba arvad da Veys nec tap
rb, el-el gedib qz istyib (.bl-
hsn); GCBSR (dial.) Bu gicbsrin
biridir (ADDL); DOT (anadanglm sfeh)
[Raf:] diot, bax buna deyrlr (.Korim);
KMSR (dial.) Ay kmsr, snin moniy-
nn n iin var? (ADDL); KVDN (khn.)
[Vzir Aa Bir:] Sn kvdn, bir mnim
evimi, mnim nkrlrimi dolandra bilmirsn!
(M.F.Axundzad); SARSAQ [Vli Oruca:]
Axmaq danma, sarsaq! (M.F.Axundzad);
ZIRRAMA (dan.) [Talbov:] N eldiyini
Shba
baa drsenmi, ay zrrama?! (Y.irvan);
BASIZ (mc.); DILIR (dan.).
SFEHLMK, ALINI TRMK,
AXMAQLAMAQ, GCLMK, GC-
LMK, SARSAQLAMAQ
SFEHLK, AXMAQLIQ, BLH-
LK, HMQLK, GCLK, DOT-
LUQ, SARSAQLIQ
I SFR Yeni yolu uur olsun sfrin!
(A.aiq); SYAHT [Alman] mrnn o
xunu rq aleminin syahtind keirmidir
(S.S.Axundov); MUSAFRT (khn.)
[Drrtlbadad:] ..bu qsa msafrtd onun
vaxtnn xo kemsin alram (M.S.Or
dubadi).
II sfr bax df
sfrcl bax heyva
SFL, SRGRDAN Mn kimm -
dilni, sfil, srgrdan; Vtni lindn x
m bir insan (.Krayl); DRBDR
Sni sevmkd haql bir air; Edck drdi
drbdr, gzlim (S.Rstm); DILIR
(mh.) Nizami qounu da bir dlra tap
rblar (S.Rhimov); HRCAY [Sitar:]
Bilmm mni kim hml etdi d? Hrcayi
soqaq qadnlarmam (A.aiq); SRSR
(bax).
sfin bax gemi
SFR, EL Srmaydar siniflrinin
elilrini-sfirlrini dnya dyirmi stolu
arxasnda oturdub, onlarla dvlt arasnda,
mvafiq kild mqavil balasnlar?!
(S.Rhimov); RSUL (khn.) Der, yen siz
rsul glmi (Xtayi); NMAYND,
sfirxana bax sfirlik
SFRLK (sfir v onun nmayndlri
nin yerldiyi bina); SFART (khn.) ar
sfarti qarsnda etiraz nmayii dzl
midir (M.S.Ordubadi); SFARTXANA
(khn.) Eyni zamanda bura sfartxanalar
rayonudur (M.brahimov); SFRXANA
(khn.).
sir bax yetim
shab bax bulud
shba bax axr
325
Shr Sqf
shr bax sabah , yoxsa dalmca bir sz danmsan, ya da
shht bax salamlq siyasi qlt dartmsan (M.brahimov);
SHF Hr shifd hr gn; Ne q QSUR Bellikl shv ox olduqca cza
lb, zfr; Ne-ne xo xbr.. (S.Vur- da o qdr ar olurdu. Uaq baqa bir qsur
un); VRQ (khr.) Bir yeni alm var hr buraxm olsa, o vaxt falaqqa i drd
vrqind (S.Vurun), (S.S.Axundov); YANLI [Adil:] Sn jur
shih bax doru 1 nalistikada nn mslsini ox yanl baa
shl bax asan drsn (.Qasmov); NQSAN (bax).
shlnkar bax laqeyd SXAVT [Mhrrm:] ..htta namus
shlnkarlq bax laqeydlik v qeyrtini yalnz bunlara fda etmk b
1. SHM (shmdar cmiyytin zvlrin yk sxavt v mrdlik saylr (A.aiq);
veriln qiymtli kaz) Xarici banklar rus LAIQLIQ Nbinin igidliyi, liaql
mssislri v banklarnn bhran zaman dillrd dastan olur (Qaaq Nbi);
qiymti xeyli aa dm olan shmlrini COMRDLK.
alr.. (ADL); AKSYA Aksiyalarn birjada SXAVTL Larisa ox sxavtli bir
ucuzladn Aslan by yrnmidi (A.aiq). qadn idi (M.Hseyn); COMRD, SX
2. shm bax pay I 1 (kl.d.) [Vaqif:] N sxi v ali tint idi
shmdar bax pay (mnzminli); LAIQ [Dilnilr]
SHRA Byaz llr bitib tkndi, yal tandqlar rbablardan kiminin xsis v
dzongahlar bitib tkndi, san bir shra ba kiminin liaq olduunu yax bilirdilr..
land (Anar); BRR-BYABAN (khn.) (.Sadq).
[Cahangir by:] Sadt, tk sendn tr xa sxi bax sxavtli
nimanmdan ol kib, brr-bivabana dm SK Evimizin qaps skiy alrd
m (N.Vzirov); BYABAN (khn.) Susuz (M.brahimov); QALDIRIM (khn.) Dalan
bir biyabanda yol itirmi kimi onun lac hr dar qaldrmn qarn tmizlyirdi, ona rast
bir yerdn zlmd (mnzminli); L glib dayandlar, yava-yava onu [sgri]
Sa l, sol l, arxa l, baxrsan, hr trf qavramaa baladlar (mnzminli).
l; Ucsuz-bucaqsz llr qandan yaranma sksk bax tvi
bir gl (S.Rstm); DT (khn.) Nalmd SKSN [Umurun] iri llri vard v
oldu kl bu cahan ir kuh dt; Ey dil, ne ya sksni haqlasa da, qddi yilmmidi
in o trreyi-dildar yanmad (A.aiq); QIR (H.Abbaszad); HTAD [hla:] Dd
(khn.) Ucsuz-bucaqsz qrlarda, yal ya min ya htaddan kediyin baxmayaraq
mad yaylaqlarda yaam, bir ox mxtlif atn stn qr kimi qalxr (M.brahimov).
tarixi v ictimai inqilab v kemekelr SKSNMK, MMK, DK
ahid olan xalqn bdii yaradcl da z SNMK
kimi... geni v zngindir (A.aiq); VAD sqr bax chnnm
(kl.d.) Shralara tutdu seyi tk z; Vadilr SQF Guya ki, azna su alb, qarqara
ad em tk gz (Fzuli); YAZI (qd.) elyir, gzn evin sqfn diryib, deysn
Bu zfil Qvsi mni yazlara salmaz; Gr nrdi sayrd (C.Mmmdquluzad); LMP
mur dilin bils Sleymani-zemanm (Qvsi). (dial.) Dz stolun stndn, lempdn asl
SHV O vaxt Qeysr, fikrinin shv anla m onluq lampa llnirdi (B.Bayramov);
ldn duydu (M.Hseyn); XATA (dan.) TAVAN Yariq dmnin rngi qopmu
[li by:] O ki qald axund Molla man, v qaralm, tavanna su hopmu bu otaq
onun fikri badan-ayaa yanl v xatadr Qurbanlya can sxnts verirdi (mnz
(S.S.Axundov); QLT (dan.) [Glcamal:] minli).
326
Slahiyyt
SLAHYYT Hmid kim idi v lind
hans slahiyyt vard ki, ondan nyis xahi
elsinlr, burada kims, nds bir kmyi
dysin (H.Abbaszad); XTYAR ndi ki,
hr bir ixtiyar bizddir, - dedim (M.Hseyn);
QTDAR Getdi nimiz, etibarmz, varm
rtbmiz, iqtidarmz? (M..Sabir).
slb bax tlk 1
SLM [Krblay:] i, ay molla, slm
hara, rit hara? (S.Rhimov); MAML
yirmi manat mamilsini (slmini) d v
vlcdn xd... (S.Hseyn); FAZ {bax).
SLM [Vcys:] ..qoymayacaq ki, sn
tacir, slmi Hac Tan itlyib oturasan
onun yerind (.blhson); MAML KSB [Hac Qara:] A qarda, mn dinc,
..amma ona nanx olu - deyn dkan,
mamili, ya dyirman., v zn mda KSBKARLIQ [Tacir Mcnuna:] Halal
fi etmyi lazm bilmyirdi (T..Simr);
SLMXOR Alo trs baxla slmxor
Mdi Qulam szb, lav etdi.. (S.R
himov).
slmxor bax slmi
slib bax xa
SLQ, NZAM, SLQ-SAH
MAN, TMZLK
L SLQL, DQQTL, TMZ
2. SLQL, NZAMLI
SLQLLK, TMZLK
sliq-sahman bax sliq
1. SLQSZ, PNT
2. sliqsiz bax nizamsz 1
SLS, AXICI Btn mdrrislrimiz
ondak [Hsndeki] slis, axc natiqlik m
hartin qibt edirdilr (.fndiyev); AXAR
Noldu syldiyin axar qomalar; Andm
hsrtl sni hr nigar! (S. Vurun); AYDIN,
RVAN.
SLSLK, AXARLIQ, AXICILIQ,
AYDINLIQ, RVANLIQ
sltnt bax L hkmdarlq; 2. dvlt 1
sma bax gy I
smavi bax mavi
smnd bax at
smr() bax fayda
smrli bax faydal
Spin
smum bax yel I
sna bax trif
SNAYE XIX srin sonlarna doru Ba
kda neft snayesi, fabrik-zavodlar., srtl
inkiaf edirdi.. (A.aiq); STEHSALAT
stehsalatda usta sz ksrli szdr (Mir
Clal),
sn bax il
SND, VSQ, KAIZ {dan.)
snk bax bardaq
SNT, PE Tezlikl pe yiysi, s
nt sahibi olacaqlar (.Vliyev); XTSAS
[nisnin] emk bursasmda bir ixtisas ol
mad n qeyd etmyirdilr (S.Hseyn);
faraat, ksb hliym (M.F.Axundzad);
ksbkarlm ourluq niy olur (.Mm-
mdxanl).
1. SNTKAR Bunlar adi sntkarlar,
dayonanlar, hkkaklar.. nhayt, air v alim
idi (.Cfrzad); HL-SNT nbiya-
der hm hli-snt idi; Admin snti zirat
idi (S..irvani); SNAF ..indi tacir v s
naf arasnda da bu mktb hvs oyanrd
(mnzminli); KUSTAR Zeynal il ziz..
bir ne nfr kustar da armaq istmidi
lrs de, Veys: Olmaz! - deyib qti etiraz
etmidi (.blhsn); PEKAR Kndli
qzdr anam, bir pekardr babam (B.Va-
habzad).
2. sntkar bax usta
sng bax da
sngdil bax darkli
SPN {toxum spm ii) Pambq spini
plan da pozula bilrdi (M.Hseyn); KN
Hl Sriyy z kin gecikirdi (M.H
seyn); GZLK {payzlq spiri) [Alo:]
Toxum uvalda qald, yen gzliiy yazla
dyiib trkm trpnnd sprdik..
(S.Rhimov); ZRAT (khn.) Bel mlum
oldu ki, ken il bu vilaytin pambq v arpa-
buda zirati slaqt imi (C.Mmmdqulu-
zad).
327
Spmk Sritsizlik
1. SPMK, KMK, BASDIRMAQ SRXO (spirtli iki imi) [Adil:] He
{toxumu) ayb deyildimi, knd srxo glib, srxo da
2. spmk bax ilmk getdin (.Qasmov); BDMST (khn.),
sr bax ba 1 PY AN (dan.) Bli, doqquz ayn mddtind
srasr bax badan-baa otuz doqquz nmr mcmu xartmq v
srbaz bax sgr bu otuz doqquz nmrnin iind yz otuz a
srbazlq bax sgrlik xr in piyan, yni bdmst mslman kli
1. SRBST, KNMDN, SI kmiik... (C.Mmmdquluzad); DM
XILMADAN, LT ANMADAN (mc., dan.) [Firuz:] Bala, bir az vurmu
2. srbst bax 1. mstqil 1; 2. azad am, bir balaca dm kimiym (Anar);
srbstlik bax azadlq DML [Fedya:] Zalm olu felder yen
SRDAB, MAVZOLEY (bax), MQ brk dmli idi (.Mmmdxanl); KEFL
BR Lakin kefli, al banda olmayan adamla
srdar bax 1. caniin; 2. srkrd az-aza vermyin ne mnas vardr?
srlnmk bax 1. uzanmaq 1; 2. yxl (H.Abbaszad); LLQNBR (dan.)
maq [Brbrzad:] Mhndislr qucaq-qucaa
1. SRNCAM Grnr kemk n yatblar, zlri d llqnbr (S.Rhman);
srncam verilmidi (Y.irvan); HKM, MST zn grd peyda knl mst oldu;
MR [Fzuli:] mr dastanmdr o gzl Ne hact ki, hr olunca ayin (M.V.Vidadi);
PAXMEL (dan.) [Meti:] Paxmeln sn l,
pri; Hkm onun hkmdr, mr onun mri
bam boalm lly dnb... (B.Bay-
dir (B.Vahabzad); QRAR.
ramov); SRMST Nein ksdin sinm
2. SRNCAM Ata v ana ona nsiht
stn ayaqlar; zn gstr, srmst olsun
ver-ver gtirib meatlrin srncamna
ayqlar (M.V.Vidadi); BAIDOLU (mc.),
verdilr (M.S.Ordubadi); XTYAR Odur ki,
NL.
haman yer [Clilin] ixtiyarnda idi (.Musa-
SRXOLUQ Saqiya, mn ta zldn
byov).
dmnm srxolua; Mey iib umaq
srndaz bax I. lk 1; 2. arqat ndir bilmz bu knl bolua (S.Rstm);
srsgr bax srkrd BDMSTLK Kim bilsin dnyada min
I srf bax xrc lrc mxluq bdmstlik mrzindn qurtara
II srf bax morfologiya bilmyib.. (C.Mmmdquluzad); KEFL-
srf bax fayda LK Pristav linin kefliliyini grb, onu
srfli bax faydal syb-saydqdan sonra Cavda trf ynldi
SRGZT lyas kksn trd, (mnzminli); MSTLK Mstlikdir s-
qmli bir ssl z srgztini sylyirdi bbi-hrmti gr sehbanm (S..irvani);
(M.Hseyn); MACRA Mnim drdim ay SRMSTLK.
rdr, xanm! dey ba macralar grm, 1. SRLMK, DNMK, SALIN
ilk sevgilisi Qayan itirmi Alagz hqrb MAQ
alad (S.Rohimov). 2. srilmk bax uzanmaq 1
SRHD Onlar da hr bir ehtimala qar 3. srilmk bax yxlmaq 1
srhdlrd hazrla balamdlar (M.S.Or srin bax soyuq 1
dubadi); HDUD O zaman ki, dnya bir srit bax tcrb 2
mzhb oldu; Hdud boyu sgr leiyl sritli bax tcrbli
doldu (H.Cavid); HDD, sritsiz bax na
srhng bax srkrd sritsizlik bax nalq
328
Srgrdan
srgrdan bax sfil
SRKRD yinlrin dmir geyim
geymi srkrdlr z dstlri ilo brabr
klr xmdlar (M.S.Ordubadi); QO
UN BYY/BAISI [Snm:] ..Ca
hangir aa Rusiyada qoun byy olubdur
(S.S.Axundov); SRDAR (khn.) [Nizami:]
Siz bir qoun srdar, mns yoxsul bir air,
bizim aramzda n kimi mktublama ola
bilr? (M.S.Ordubadi); SRSGR Soltan
mr etdi, lkr atland; xd frman, srs-
gr atland (A.Shht); SRHNG Ymin
ysarmda srhnglr; N srhngler Rs-
tmi-cngler! (M..Sabir); SRTB (khn.)
Grdz ki, nec sizlri tqib eldim mn!
Baqqal balasn lkr srtib eldim mn!
(M..Sabir); SPHSALAR (khn.) mir
nanc siphsalar Hsamddini yanna a
rb danr... (M.S.Ordubadi); KOMANDAN
(bax).
srki bax danlaq, mzmmt
SRLVH (qzet, kitab v s.-d)
[Hmz:] Yolda redaktor, bir tnqidi mk
tub var, ona srlvh fikirlirm (.Qa-
smov); BALIQ Povest yazd bir yn-
glvari mqddim grndy kimi ml rkli arvadn yox, hrcayinin, bdxasiyytin
lif bu balq altnda ken sr Azerbaycan
kndi haqqnda silsil povestlr v hekay
lr yazmaq fikrind imi (Anar); AD.
SRMAY [Mdi Kazm:] Menim
ninki qazancm, htta srmaym de inqilab
yolunda srf oluna bilr (M.S.Ordubadi);
KAPTAL ..Bizim srvt v kapitalmz..
hkumti ar hkumti kimi mhafiz ed
bilmz.. (A.aiq); MAYA [Ata:] Allaha
kr, limizd ax-ux bir az mayamz var
(Qantmir).
SRMAY, KAPTALST, SR
MAYDAR.
SRMAYLK, SRMAYDAR-
LIQ
srmaydar bax srmayi
srmaydarlq bax sermayeilik; kapi
talizm
Srtib
1. SRMK [kinci qonaq:] ..balaman
ar, ox zngin bir xalm xarb ortala s
rir.. (Anar); DMK Anas yayda h
yt sald khn hsiri ev niy dyib?
(H.Abbaszad); SALMAQ [Prviz:] Yer
lri yumaq olmaq n iki- qat bkb
[torban] altlarna saldm (M.brahimov).
2. SRMK (yuyulmu paltar v s.)
Gtr skilri yu, mlli sr (M.Rahim);
ASMAQ (dan.).
3. srmk bax yxmaq 1
srmst bax srxo
srmstlik bax srxoluq
SRNN Srniinlr yava-yava yer
lrini tutdular (H.Abbaszad); MNK Ba-
tumdan Tiflis srtl hrkt edn dmir
yol qatan miniklrl dolu idi (S.S.Axundov).
srpa bax badan-ayaa
SRSR ..danda bir dst srsri dur
mudu (mnzminli); ABDAL (kl.d.)
Xtayiym bir halm; lif stnd dalm;
Sufiym triqtd; Hqiqtd abdalm
(Xotayi); DRBDR Biri orda drbdr-
dir, da stn ba qoyur (S.Rstm); HR
CAY Belsi Mdin kimi saf v tmiz
lin ds, kim bilir bana n oyun aar
(M.brahimov); QLNDR (kl.d.) n
Am-qlndri bkuom; Yz min trf
sald xum (Fzuli); QLLA (arx.)
Dost keinib, yz gln qllai; Bahasdr,
satmaq grk bir pula (Xtayi); AVARA
(bax); SFL (bax).
1. SRT Sfir gah srt danr; gah da m
layim, aram (R.Rza); DRT (khn.) Bu
son snnin mddtind birc df d olsun
aralannda n inciklik v n d diirt dan
q olmamd (.Haqverdiyev); TSRL,
KSKN (mc.), QT.
2. srt bax mhkm 2; brk 1
3. srt bax cod
4. srt bax kobud 1
srtib bax 1. srkrd; 2. general; 3. pol
kovnik
329
Srv
SRV (bot.) (Cnubda bitn aac) Uca
lr kkliyin, turacn ssi; Gzldir sydn,
srvin klgsi (A.aiq); R-R (khn.)
..blk bu r-r aaclar da insanlar kimi hiss
sahibidirlr (C.Mmmdquluzade); KPA-
RS Kiparisin palmann; yildi budaqlar..
(.Krim).
srvaxt bax ayq 1
srvboy(lu) bax ucaboy(lu)
srvt bax var I
srvtdar bax varl
srvtli bax varl
srzni bax danlaq
1. SS zzt uca ss ile onun stn vur-atlasn, qalmaqal.. (X.Rza); HAY-
rb balad yaman (C.Mmmdquluzad);
AVAZ Avazn yax glir, oxuduun Quran
olsa (Ata. sz); AVAZ (khn.) Ta zldn
var menim guimde eq avazsi (Xetayi);
NDA Sabahn bu ahngdar musiqisini., ey
pur nidalar pozurdu (M.Rzaquluzad);
SDA [Mmmdhosn:] zzt, pyd ax
mn bir alamaq sdas eitdim, son idin a
layan? (C.Mmmdquluzad); SS-SDA
..[Gec yars] ss-sda ksilir (M.S.Ordu-
badi); SS-SMR Sonra ss-smir ksilib,
knd drin bir skuta qrq oldu (mnz
minli); SVT (khn.) Krblay Qulamli
Hacnn bu szlrini eidnd uca bir svt il
hnkrb dizi st kd.. (.Haqverdiyev);
N (khn.) Ssim atmr, nm yetmir de
ym: Ana! Ana! (R.Rza); VHY (din., ilahi
ss) Hr nfsin bir ay, vAv-mqdds
kimi (.Cavad); AHNG (gzl ss) ..ya
xnda-uzaqda qayalardan tkln sularn
rlts birlib xo bir ahng yaradrd
(.fndiyev).
2. SS (mus.) [Xdic:] ..mahn oxuyub
ssini mn eitdirdi (S.Hseyn); AHNG
(mc.) [Mirz Valeh] blbllrin min bir
nmsini dinlyir, axrda bir ne beyt sy
lyir, bu ahng qoulurdu (S.Rhimov);
AVAZ Hkim z yaxca avaz ile oxuyurdu
(C.Mmmdquluzad); SDA Melodiyann
ilk sdalar tz dil glmidi (.Mmmd-
xanl).
330
_________ Sy
3. SS (di.), SVT (khn.)
SS-KY Birdn koridorda ss-ky
qopdu (M.S.Ordubadi); IIR-BAIR
[Maral:] Ss-ky salan mnm, ya zd?
r-bardan qulaq tutulur ki.. (S.Rh
man); QALMAQAL Darda is qalmaqal
qopmudu (M.Hseyn); QARAQIQIRIQ
Bardm ssim gldi; - N qaraqqrq sal
msan? (R.Rza); QARAA (dan.) Ondan
sonra mnim qaraam daha da oxald
(B.Bayramov); VLVL O gecki vl
vldn ancaq bunu gr bildim (A.aiq);
VUR-ATLASIN Mn iclasa gedirm,
KY (bax).
sslmk bax armaq 1
sslndirmk bax almaq 1
I SSL, SSL-KYL, SS-KYL
II ssli bax sait
ss-sda bax ss 1
ss-smir bax ss 1
SSSZ, DNMZ, SAKT, SSSZ-
SMRSZ, SSSZC
sssizlik bax sakitlik 1
SS YAZ AN (cihaz) O [Eldar], studiya
nn qabandak otaqda ssyazan cihazlar
olan otaqda idi (Anar); ALDIRAN (dan.)
[Qumru:] ox sa olsun... amma... amma...
mnim olsun da aldrann yoxdur (Anar);
MAQNTOFON [Qumru:] Aman Allah, gr
ne cr maqnitofon var (Anar).
SY (mxtlif mnalarda: can yandrma,
alma v s.) Lakin sylri boa xd - uzun
gedib-glmlr he bir mli ntic vermdi
(mnzminli); CANFANLIQ (hd
dindn artq can yandrma) Amma, mts-
sf mllimlrin oxunda bu revi, bu hr
kt v bu canfanlq mahid olunmur
(F.Krli); CHD Fariz prokurorun sas
sz olaraq zn brat qazandrmaq chdini
yersiz hesab edirdi (H.Abbaszade); ALI
QANLIQ, CDD-CHD Bu qlb mk
tbd uzun aylar boyu davam edn cidd-
chdin, inadl alqanln nticsi idi..
Syaht
(M.Rzaquluzad); HMMT Gopnan oml
amaz, i qeyrt grk olsun; Millt dy
nn amaa hmmt grk olsun (M.. Sa
bir); CTHAD (khn.) [eyx buzor:] Par
lasn ictihadnz daim; Siz cr eylsin ta
qadir (H.Cavid); SY ad yaamaq syd,
qeyrtddir (M..Sabir); CANYANDI-
RANLIQ.
SYAHT, TNZZH (khn.) Mir-
zaa elmi tnzzhlr, syahtlr., getm
midi (S.Hseyn); [lkr:] Sonra teatra,
sirk, uaq baasna., ttzzh tkil edrik
(A.aiq); EKSKURSYA (kollektiv syaht)
Yunis boylananda Almazn uaqlar haraya
is ekskursiyaya apardn grd (Mir Clal);
SFR (bax).
syahti bax 1. syyah; 2. turist
syirtmk bax apmaq 1
SYL ..Maallah, ox syli uaqdr!..
(mnzminli); ALIQAN Kamal uaq
lardan alqan, sz baxan idi (M.brahi-
mov); CANYANDIRAN [Mhrrm by:]
..mran kimi ilyn, canyandra kmkin
var (S.S. Axundov); CHDL,
syyad bax ovu
syyadlq bax ovuluq
SYYAH Syyahlar fabriklrdn birini
grmk istdilr (mnzminli); MSA
FR Kursk gmisind gln msafirlr
artq hr trfi grrdlr (M.S.Ordubadi);
SYAHT Mdir syahtilri nc dumanlarn., pozaraq, kiik bir dst g
otaa gtirdi (M.S.Ordubadi); YOLU Yeni
yolu uur olsun sfrin; Yr, yollar geni
dir (A.aiq).
syyar bax planet
scaq bax isti 2
sramaq bax hoppanmaq
SIALLAMAQ (nvazi lamti olaraq
lini xfifc stih v bana srtmk) mir
yen d qznn ban sallayaraq sual verdi
(M.S.Ordubadi); OXAMAQ [Qndab:] O
mn yaxnlad, yen d salarm oxad
(B.Bayramov); SIAMAQ Gzlrini xo bir
yorunluq oxayr, sayr, Azr is oxuyurdu
Sldrm
(.Krim); TUMARLAMAQ O [mir],
yen d Qtibnin salarn tumarlayr, onun
bandan pr v onu nazlandrrd (M.S.Or
dubadi).
samaq bax sallamaq
SIINACAQ [Turab:] Orada mnim bir
dostum var, sen z yannda snacaq ve
rr... (H.Abbaszad); DALDA [Mahmud:]
By d be-on nkrlri il daldaya girib
camaatla atr (.Haqverdiyev); DALDA
LANACAQ O zn ora-bura vuraraq dal
dalanacaq axtararkn sel onu srtl irli
apard (Y.irvan); SIINCAQ . .Sncaq
axtarb boz srlr do; Baharn nfsi qn-
lrddir (M.Rahim); SINAQ Snaqlara
qoun gndrib, asb-ksmk mri vermk
istdi (mnzminli).
sncaq bax snacaq
snaq bax snacaq
1. SIX (me, ba haqqnda) ..Sx melr
od tutaraq, qayalqlar kl dnr (S.Vurun);
QALIN Bu yanda sfal qaln bir orman; Yaz
olsun, q olsun, glr hr zaman (M.M-
fq); PKKEMZ (mc., dan.) [Bkir:]
Aralq da piikkemz me (N.Vzirov).
2. SIX stnd karvan yerimz; Sxdr
dumanlarn, dalar (S.Vurun); QATI Ala
qlarn bri yanndan nazik, lakin qat n
zola uub haraya is gedirdi (M.Hseyn);
QLZ Bir azdan sonra, uzaqdan qliz toz
rnd (M.S.Ordubadi); QALIN.
3. SIX (sa, tk haqqnda) Ortaboylu, quru,
arq., qsa, sx kirpiklri arasnda gzlri at
bcyi kimi parldayrd (A.aiq); GUR ndi
Rstmin qara, gur salar oxdan seyrk
lmi v allamd (M.brahimov).
sxac bax mngn
sxlmaq bax utanmaq
1. SIXLAMAQ, KSFLMK,
QALINLAMAQ
2. SIXLAMAQ, SIX DAYANMAQ
SILDIRIM Msln, yerdn qaynayb
xan dumduru v buz kimi soyuq bulaq suyu,
331
Smsrq Sifilis
qaln melr, axar aylar, sldrm qayalar, 3. sra bax nvb
el qayalar ki, ucunda durub aa baxanda 4. sra bax nizam 2
adamn gz qaralr (M.lbrahimov); DK SIRA [Vsfiyy:] Deyir Qhrmanov
O gah qardak dik yoxua, gah da mana arvadna bir ct sra alb... (R.Rza); GU-
baxb midsiz halda mzldand (B.Bayra- VAR (kl.d.) [Cavad:] Ruhum umu da
mov); SARP Biz qaranlq zindanlar yrtaraq; bir qzn ruhu il birlikd, knlmd qulaq
ziln sinfimizin urunda; Sarp qayalar, larna guvar olaraq aslmdr (A.aiq);
qarl dalar yxdq (S.Vurun); YALIN TANA (khn.) Barmanda xatm, guind
(ox dik) z z da kimi srt v sakit idis tana; Gireh-gireh zlfn tk grdn
d gzlri frtnaya tutulmu, yaln qaya (M.P.Vaqif).
lar dyclyn coqun dniz bnzyirdi srmaq bax tikmk 2
(Y.irvan). 1. SIRTIQ [Hac Qulu:] vvldn d bu
smsrq bax qaqabaq srtq muzdurdan gzm su imirdi (M.bra-
snamaq bax yoxlamaq 4 himov); ST AL [Mlik:] Sital ua sital, lap
1. SINDIRMAQ [Namiq:] Hr Allahn zhlmi tkdnz (mnzminli); ZL
ver gn hkmn bir ey salb sndrasdr (mc.) Deyrdin: Uam zldr, zl
(Anar); LK-LK ELMK/ET- (S.Rstm); UTANMAZ.
MK [Qulluqu] n gtrrd, o saatca sa 2. srtq bax hyasz
lb, ilik-ilik elyirdi (.Hseynov); QIR 3. srtq bax dcl
srtqlq bax hyaszlq
MAQ ltaqlqdan qqrr; Vuub fincan
ssqa bax arq
qrr (M.Seyidzad).
stmal bax xst
2. SINDIRMAQ, QIRMAQ, QOPART
1. SIYIQ, YARIDURU
MAQ (aaca dair)
2. syq bax xil
snxmaq bax arqlamaq
sz bax sanc
L SINIQ, QIRIQ, SINMI
szldamaq bax 1. gynmk; 2. zarmaq
2. snq bax incik
szlt bax sanc
SINMAQ (mxtlif mnalarda) ay ii
szmaq bax axmaq I
lrs, stkanlar snr, qdhlr qrlr (N.N- SAN [Pirverdi:] El bilk ki, bir-iki pud
rimanov); QIRILMAQ Eidilmzs gr budamz kin yerind sian aparb yedi
avazm; Yoxsa snmm, qrlmm sazm?! (Qantemir); MU (kl.d.) Mular plng
(M.Mfiq). olmaz, tlklr aslan; Danalar meydanda
spa bax qoduq kl ola bilmz (Aq lsgr); KSYN
1. SIRA Biletlrin hams birinci srada, (bax).
bir-birinin yannda idi (H.Abbaszad); SDK [Kamal] On iki il qabaq evlnm
CRG [Knl atasna:] Yadna glirmi, midi. tyin krp sidiyi dammamd
birinci crgd oturard, hmi d eyni (.Vliyev); BVL (khn.); POV (mli.).
yerd, hr iki qolu sarql (X.Hasilova); SDKLK, SDK KSS, MSAN
QATAR Sanki yamac stnd duma qatar (kl.d.)
szr (M.Rzaquluzad); SF (qu qatar) sifari bax 1. ismar 1; 2. taprq 1
Saqn gzin, lan gz grmsin; Qorxuram sift bax z
sfiizi poza, dumalar! (M.P.Vaqif). SFLS (tib.) [Doktor:] Qorxmaq lazm
2. SIRA (cor.) Sra dalar, gen derlr; deyil. Qulaq asn. Byk ehtimal var ki, sifi
rk aan mnzrlr (S.Vurun); SLSL lis tutmuunuz (mnzminli); KF (khn.)
(mc.). Guya, xudankrd kif azarllannn lmyi,
332
Si
dirilmyi napak erliklrin linddir (C.Mem-
mdquluzad).
S (mvqqti evlnm, mvqqti k
bin) ..hm d kmkisin iar ile baa salr
ki, tk yata bilmz v siy (mvqqti
kbin) ehtiyac var (N.Vzirov); MT
[Qadn:] Aa meni Xorasann baqa qadn-
lan kimi gnd ne kiiy miit olan qadn
lardan bilm (C.Mmmdquluzad).
siqar bax papiros
siqaret bax papiros
SLAH Tlsirm dy limd silah
(.Cmil); SLH Bunlar adi sntkar
lar, dayonanlar.. slh ustalan, xttatlar,
nhayt, air v alimlr idi (.Cfrzad);
YARAQ Ancaq nc otaq qdim yaraq
lar v zinetli eylerl bznib Hseynqulu
aa n aq saxlanrd (S.S.Axundov);
YAR-YARAQ z yerind olsun grk igi
din yar-yara.. (S. Vurun).
SLAHLANMAQ Geyib sgr paltarn
silahland qhrman (S.Vurun); MSL-
LHLNMK Burada proletariatn inqi
labi mrkzind inqilabi csurluq - ustadlq
tlimi alb msllhlmidi (S.Rhimov);
SLAHA SARILMAQ ..internasional xo
runa-havasna alud olub uymasn, aldan
masn, sabahna glinc; millti-msavat
trfind silaha sarlsnlar! (S.Rhimov);
YARAQLANMAQ Bir nfr yola salnanda
btn dst yaraqlanr, atlanr (M.Hseyn).
SLAHLI Bs sn zn nec? - dey ko
missar silahl sgrdn xbr ald (M.H
seyn); SLHL ..cmlsi sbab v sl-
hli kiminin belind qm, kiminin lind
tfng.. (C.Mmmdquluzad); MSL-
LH Bilsin ana torpaq, eitsin Vtn; M-
sllh sgrm mn d bu gndn (S.Vur
un); YARAQLI [mr] rkzi paltarda,
kmd, matraq, st yaraql iri daxil olur
v sevinir (N.Nrimanov); YAR-YARAQLI
Budur var-yaraql glir uzaqdan; Menim
igidlrim (M.Rahim).
SLAHSIZ, YARAQSIZ
Sinif
silindr bax lyapa
silist bax istintaq
silisti bax mstntiq
SLK ynindki paltar solmu, ypran
m, qiyafsindn hans silk mnsub olduu
bel sezilmirdi (mnzminli); TBQ
[Pavlua:] Bu meyxana yuxar tbq n
deyil (M.S.Ordubadi); ZMR Nurm-
hmmdin kbarlar zmrsinin iindn x
mas, Xosrovun nifrt etdiyi bir sinfin vlad
olmas da onun haqqnda yax ryini, ona
olan inamn sarsda bilmz (M.brahimov).
sill bax vrm
ill bax ill
illlmk bax illlmk
silsil bax 1. zncir 1; 2. cr; 3. sra 2;
4. seriya
sim bax mftil
sima bax 1. z; 2. xsiyyt
simic bax xsis
simiclik bax xsislik
SMURQ (fsanvi qu) Olum, o da
inlyn Qaf dadr; Simurq quu daim orda
yaayr (A.aiq); NQA/NQA (kl.d.)
Seyyida, hli-vfa derlr ki, bu almd var;
Ad var, lakin z qa kimi nayabdr
(S..irvani); ZMRD O, fsanlrdn
eitdiyi zmrd quunun qanadlan arasnda
oturub lin qlnc gtrb gy qalxrd
(S.Rhimov).
sincab bax dl
sinematoqraf bax kinematoqraf
sin bax 1. kks 1; 2. d 1
singir bax tngnfs
singirlik bax tngnfslik
sink bax milk
SN Bu gedr-getmz bir xedim znci
gldi, brnc sinid mavi bir glabdan g
tirdi.. (mnzminli); MCMY [S
lim:] Sonra Glnise xala zorla gtnt
olduu liyi iri gtirib, sobann qaban
dak mis mcmyiy yxd (.fndiyev).
1. SNF Meyster sinf girnd, ndns
ham glrdi (M.Hseyn); DRS OTAI
333
Sinif Skamya
Grrm bu iql; Sakit drs otadr (.C- SRDA [Vaqif:] Gndzlr oxayr meni
mil); AUDTORYA (ali mktblrd drs saraylar; Geclr sirdam ulduzlar, aylar..
ota). (S.Vurun); HMDM [Vidadi:] Gedin al-
2. sinif bax formasiya; cmiyyt dadanmaz mni saraylar; Burda hmdmim
sinir bax sb dir ulduzlar, aylar (S.Vurun); HMRAZ
sinirlnmk bax sbilmk (kl.d.) Badi-sba, gr ds gzran; Syl
sinirli bax sbi xlvt o hmraza bir xbr (M.P.Vaqif);
sinli bax qoca 1 HMSRR [Nurddinin] homfikri, hmsirri
sinmk bax yilmk 1 ancaq kitablar olmudur (S.S.Axundov);
sinn bax ya I SRR YOLDAI [Hcr xanm:] Xeyr, shv
SNONM (dil.) (mnaca eyni, yaxud etdim, xidmtim yox, sevgili bacm olmu
bir-birin yaxn olan szlr) Sinonim szlri san, sirr yoldam olmusan (S.S.Axundov).
myynldirmk n onlara semantik, SRK (kl.d.) Bu msibt mhrind
qrammatik v slubi chtdn yanamaq ol Dedunal grn; Zxmi-naxun, sind,
lazmdr (Masir Azerbaycan dili); HM- zd sirik al grm (M.V.Vidadi); K
MNA Nsimi srlrind Azrbaycan sz (kl.d.) Di yumma gzlrini, qoy grm do
lri ile hmmna alnma szlrin mvazi yunca seni; Gzmd cari edib k, hm r
ilnmsinin bzi lamtlrini nmayi et van, getm! (Natvan); GZ YAI Gz ya
dirn aadak misallar nzrdn keirk ny grk; Yaad mrd, ld mrd (.Ce-
(.Dmirizad); MTRADF (arx.) mil); QORABA (mc.) Gzndn tkln
..nki qafiy xatirin miitradif lfzlr v qoraban linin arxas il silrk qana v
oxlu tkrarlar ml glir.. (M.F.Axund- yanaqlanna yayd.. (S.Rhimov); YA ..Qr
zade). mz il toyuq da Nisenin gzlrindn sz
SNTAKSS (qram.) Btn bu qrammatik ln ya gillri kimi yuxudan-yuxuya ke
hadislr is sintaksisin hat etdiyi sahd midi.. (Elin),
faliyyt gstrir (N.Mmmdov, A.Axun sirli bax 1. srarl; 2. mxfi
dov); NHV (khn.) dbi dilin yoxluun SRR [Ana:] Vallah bu sirr meni de a
dan lav indiydk, trk Azrbaycan lh drb... (M.Hseyn); HKMT Biz ikilikd
csinin bir mkmml srfi v lvi yoxdur bir-birimizdn bu hvalatn sinini soruub
(.Haqverdiyev). dnrdk ki, grsn burada ne hikmt var
siphsalar bax srkrd ki, hac birdn-bir, he bizim xbrimiz
sipr bax qalxan olmadan, bel bir i qrar verib? (A. aiq);
1. SRAT (din.) (chnnm zrind qu MMMA [Qndab:] Onun [ingizin] da
rulmu krp) smi Pnhan, orastin g nnda qrib bir mmma vard (B.Bay-
nnd; Ol hesab kitab amanam snsiz; ramov).
Yolunu gzlrm sirat stnd; Bir qdm sis bax duman 1
irli basmanam snsiz (Molla Cm); QIL sital bax 1. srtq 1, hyasz; 2. nadinc
KRP Qiyamt glnlrin hamsn, bir sitar bax ulduz
krp var, onun stndn kemy mcbur sivil bax mdniyytli
edirlr. Bu krpnn adma Pli-Sirat v bi sivilizasiya bax mdniyyt
zim dild "Ql krp deyirlr (.Haqver sivimk bax qamaq 1
diyev). sivri bax 1. iti 2; 2. i II
2. sirat bax yol 1 siyah bax qara 1
siraytedici bax yoluxucu skamya bax parta
334
Skelet
1. SKELET, SMK (btv bdn s
my)
2. skelet bax anq
smetan bax xama
soba bax pe
sofa bax divar 1
sofu bax 1. vasvas; 2. ilanoynadan
SOXMAQ (mxtlif mnalarda) Dst
dn dikln duman paralan, gyn qaramtl
siftin atmaa, zn buludlann iin sox
maa alrd (S.Rhimov); BASMAQ Musa
kiinin yalnz aana dsmal basdqda ssi
eidilmz oldu (M.brahimov); DRTMK
Pas mrldana-mrldana yildi, alm ka
z qatlayb onu qoynuna drtd (S.R
himov); PRM ETMK [Heybt:] Biz
dmnin yaln qlncm z lindn qapb,
z ryin prim etmliyik (S.Rhimov);
SANCMAQ [Vaqif:] Mmmd beyin g
zn qan tutmu imi, xncri binvann r
yinin bana sancb gedib... (mnzminli);
TPMK Qoca kisnin azn zlyib
cibin tpdi (H.Abbaszad); BATIRMAQ,
DRTDRMK, GRDRMK, T
LMK, PRMLMK, SALMAQ,
TIXAMAQ, YERLDRMK,
soxulmaq bax 1. girmk 1; 2. drtlmk
soqaq bax k
soldat bax 1. sgr; 2. valet
soldatlq bax sgrlik
SOLUN Qz ara-sra onun solun b
nizin gz qoyurda.. (X.Hasilova); PJ
MRD Nein grn o bel prian, pj
mrddir; N dnr, n anr, zndki qm (M.Hseyn); AQBTSZ Aqibtsiz olan
ndir? (B.Vahabzad); RNG QAMI
Rngi qam v gcl nefs alan qadn hr
dnbir ocuqlara mkirirdi (mnz
minli); SOLUXMU.
SOLMAQ (mxtnlif mnalarda) ..Dr
yanandan ilq incilr; Solur bnvlr
mr banda (M.Rahim); AARMAQ,
SARALMAQ Bir doqiqnin rzind o aa
rr, qaralr, bozarr, saralr, n rng des
niz dr (M.brahimov); BOZARMAQ
Sonsuz
Ftullayev nimda, rngi bozarm qara deri
pencyini geyinmidi (.xl); RNG
QAMAQ [Slim:] Marqonun rngi qad
v o mn ani bir nzr salaraq, gzlrini
yer dikdi (.fndiyev); SOLUXMAQ Ba
xmsz qalanda soluxar ik (M.Rahim);
SOZALMAQ [sgrlrdn biri:] Bu bir
hftdir sozalr (S.Rhimov).
soltan bax padah, hkmdar
soltanlq bax hkmdarlq
soluxmaq bax solmaq
SON Bs, dalarda axan; O biri gncin
som?! (.Cmil); AXIR [Tli:] Bilmi
rm, mn bunu sevrsm axr nec olacaq?
(M.S.Ordubadi); AQBT Bs axr nec
oldu?! Aqibti budur, bu! (B.Vahabzad);
AYAQ (mc.) Sa trfimizd Azadlq kn
dinin mesinin aya grk olsun (T..Si-
mr); NCAM Qzl Arslan Hmdanda
gtrlck ilr ncam verndn sonra
bir daha Badada girdi (M.S.Ordubadi);
NTHA [Frhad:] Zalmlar, ban axr nf
sind ..ah, zlm, yetirin zlm inthaya, cl
ladlar.. (C.Cabbarl); NHAYT [Qtib:]
De grm sn bu thqirlr nhayt ver
cksnmi? (M.S.Ordubadi); NTC ...l
bt ki, bunun bir nticsi olacaq, yoxsa bu i
lr zbana deyil... (C.Mmmedquluzad);
HDD (mc.), XATM.
soncuq bax llaq
soncuqlamaq bax llaqlamaq
I SONSUZ (sonu, hddi olmayan) Onun
iri gzlri sonsuz bir qzbl alb yand
karvansaradr; Bilmirsn vvli, sonu hara
dr (M.Rahim); NAMTNAH (khn.)
[Nizami Qtiby:] Dnyaya namtnahi
deynlr d yanlrlar (M.S.Ordubadi);
NTHASIZ, NHAYTSZ (bax).
II SONSUZ (yalnz qadn haqqnda: ua,
vlad olmayan) Sonra Tutu xala, menim bu
sonsuz mehriban xalam, ayaa qalxb i
yandrd (.Mommdxanl); DOMAYAN
[hmd:] Bu iplr nzir sahiblri trfindn
335
 Sonsuz
balanm, beiklr ise domayan qadnlar
trfindn aslmdr, - dedi (A.aiq); R-
MK (mc.) Arvadlarn xsnlamasna gr
Maro yasavul Kelbalnm rmik arvad G
yrin uyuxmudu (S.Rhimov).
III sonsuz bax vladsz
IV sonsuz bax ucsuz-bucaqsz
SONSUZLUQ (sonu, axr olmama)
..Kainatn zmti v sonsuzluu qarsnda
insan mr he ndir, ox zavall grnr
(M.brahimov); NTHASIZLIQ Gz
lrind inthaszlq qrq olub (.Krim);
BDYYT Nhayt, bdiyyt qdr
uzun grnn bir dqiq bitdi v qapn a
dlar (S.Rhman); NHAYTSZLK La
kin bu nhaytsizlik ona ilham vermkdn
artq sarsdc tsir edirdi (M.brahimov).
sonuncu bax axrnc
soraq bax xbr 1
soru bax sual
sormaq bax sorumaq 1
SORT, NV
1. SORUMAQ [Zabit:] Siz iranlsnz?
dey sorudu (M.S.Ordubadi); XBR
ALMAQ Xbr alsan bu vilann hvaln; Bir
zgdir kcyfyyti-Qaraba (Q.Zakir); SOR
MAQ Mnim sylmy glmyir dilim;
Olub-kenlri sorma, sevgilim (.Cmil);
SUAL ETMK Bir ne vaxt kendn
sonra Qurbanqulu bibisindn, shbt sna
snda adaxlsnn nec olduunu sual edir..
(T..Simr).
2. sorumaq bax dindirmk
SOVET Onlar hmi rkdn dan
dqlar vaxt ac iilri sovet rzaq tkilat
larnn leyhin qaldrrlar (M.S.Ordubadi);
URA ubay gecyans dvlri knd ura
idarsin gtirdi (M.Hseyn).
SOVQAT Bizim bu ellrd gzl qayda
var; Qarda qardana sovqat aparar (M.Ra-
him); BALAMA [Qoca tacir] sonra xur
cundan bir balama xarb Beyry verdi
(Anar); PAY ..pay gndrir; Uzaq Tallin
hrin (M.Dilbazi); HDYY (bax).
336
Soyunuluq
SOVXA (sahibsiz mal, ln xsdn qal
m ey, paltar) [Hac Qara:] Deyesen let-
den qnlanlann sovxasdr (M.F.Axndzad);
ANDIR (dan.) (syii, qar yerind il
nir; bzn andra qalm klind ilnir)
Dftrin andra qalm szn; Eidib, gr
mmi idik zn (M..Sabir).
SOY [eyx Snan:] Hanki soydansnz?
N dindnsiniz? (H.Cavid); CNS, SL,
SL-NSB, MN, NSL (bax).
SOYAD, FAMLYA [Khn tanlar]
..l tutuur, adlarn, familiyalarn deyirdi
lr (M.Hseyn); FAML Qzn ad Adil,
famili hmdzad idi (.Qasmcv).
SOYUNU Gn yolusuyam, soy
unu gls; Mn onun bam al-qan eyl-
rm (M.Rahim); BANDT Cm gn btn
banditlr z dstlri ile ay nqlna top
landlar (.Veliyev); BASQINI ..Qpaq
Mlik basqn kri tayfalardan birinin
bas idi (Anar); APQIN1 ..bdbxt
hadismi z vermi, canma sui-qsd ednmi
olmu, evimizi apqnlarn basm?
(T..Simr); HAYDUT Ormanda laydt-
lar trfindn atlan guruundan qorxmu
olan Rnaya: He qorxma, yanmda hm
silah var, hm d altun, evt, nasl da parlar
dey qrur gstrir (A.aiq); HRAM
Oru ol, hrami ol, doruluu al don verm
(Ata. sz); QAAQ bdllrim indiki
qaaqlara bnzmzdi (.Haqverdiyev);
QARTI ar jandarmeriyas v ar polis
lri Bak hrini qartilr. quldurlara,
adamldrnlr taprmd (M.S.Ordu-
badi); QULDUR, YOLKSN [Hac
Qara:] Mn quldur deyilm, yolksn deyi
lm (M.F.Axundzad); TALANI [Yusif:]
Padah v onun talan vzirlri vaxtnda
Qzvinin trafna su kdirsydi, bel baha
lq olmazd (A.aiq); QARTKAR.
SOYUNULUQ ..onlarda ox soyun
uluq ittifaq drdi (S.S.Axndov); BAS-
QINILIQ rbistan llrind bir zaman;
Basqnlq, soyunuluq olard (M.Rahim);
Soyqrm
APOVUL [Day:] ndi de zlri apovula
balayb.. (S.Rohimov); QAAQLIQ [Baha
dr:] Grnr, oxusu aclqdan qaaqlq edir
(N.Nrimanov); QART rbablar dm
nimdir, son vermli qart.. (M.Rahim);
TALANILIQ, QULDURLUQ Ana, l
lrind svq etmdinmi; onu quldurlua, ta-
lanla (S.Vurun).
SOYQIRIMI, GENOSD, QIRIN,
MHVETM
1. SOYMAQ Sanma sni z halna qoyar
lar; vvl onlar seni diri soyarlar (M.P. Va
qif); DRDN IXARMAQ.
2. soymaq bax talamaq
1. SOYUQ (su haqqnda) [Rbab:] ..qu
yunun suyu soyuqdur.. (H.Abbaszad); BUZ,
D GYNDN ..hmin bu bulan buz
suyundan qurtum-qurtum irdilr, di gy
ndn sudan lzzt alardlar (S.Rehimov);
BUZLU ..Sonra iskncbi il buzlu su i
my v sonra qlyan xoruldadb qu tk
ballarda rahat olmaa n tez qarsnz?
(N.Nrimanov); DTKN (mc., dan.)
[Qndab:] ..bizim ala yaylaqlar, bizim di-
tkn bulaqlarmz., lomandan da artqdr
(B.Bayramov); SRN (az soyuq) Srin e
mlrin qaynayr gz (N.Xzri); BUMBUZ
(dan.) (lap soyuq).
2. soyuq bax axta I
SOYUNMAQ [Anas Zrif:] kincisi,
ke sovun (.Krim); IXARTMAQ Nazl.,
ipk kynyini xartd (S.Rhman); PAL
TARINI IXARMAQ ..Dmiri Musa,
paltarm xarmadan evd inelin brnb
yorun bir halda yatrd (M.Hseyn).
1. SHBT [Mozalan by:] Amma iki
nfr mslmann shbti bir tvr qulama
atrd (. Haqverdiyev); BHS Alma hirs
lndi; Dedi: A qays; Burax bo bhsi (M.Se-
yidzado); DANIIQ [Mozalan by:] Bun
larn bel dan hrdnbir qulama a-
trd (.Haqverdiyev); DALOQ il wl
olmu bu dialoq, indi - Geriy yol yox
dur filmin baxarkn., hafizsind parlad
Sykmk
(.Cfrzade); GAP (dan.) [Ktxuda:] Ay
oul, gapnz ucundan-qulandan eitdim
(M.Hseyn); GFTGU (kl.d.) [Qhrman
yzba:] A kii, siz allah, siz peymbr,
bu gftgn bolayn (C.Mmmdquluzad);
HSB-HAL Onun ehtiyac yox hsb-hala;
Nifrti var ski ulduz, hilala (S.Vurun);
XTLAT (khn.) xtilatn irin, szn
mzli; kr glndn canlar tzli
(M.P.Vaqif); LAF (khn.) Kaz sn a
gstrir z sineyi-safm; Gu eylm lafn
(M..Sabir); MKALM Xudayar by
grd ki, ata il oulun mkalimsi ox uzun
kck.. (C.Mmmdquluzad); MNA-
CAT Sbh olacaq avuun mnacat kndi
hat elyib gah o mhlldn ssi glir,
gah bu mhlldn (C.Mmmdquluzad).
2. shbt bax msahib
SHBTCL Qazalaq shbtcil, m
zli kii idi.. (H.Abbaszad); XOSHBT
Shht xosima, xoshbt, xoxlaq bir in
san idi (A.aiq).
skk bax L uuq I; 2. yrtq 11
SNDRMK (i, pei, mumiyytl
yanan eyi) ..Sndrmk n; Onu, sal buz
ol! (M.Rahim); KERMK ..Gec ra
n keirrdi v drhal da yuxu girdabna
qrq olard (Anar); XAMU ELMK
(kl.d., mc.) Ksdim z liml z ayam;
Xamu eldim mn z ram (M..Sabir).
SNMK (yana ey haqqnda) Balaa-
nn qlyan sns d onu tzdn aldr
mad.. (H.Abbaszad); XAMU OLMAQ
(kl.d., khn.) Gah olur xamu, gahi odlanr
yerdn raq (Q.Tbrizi); KEMK [Fxri:]
Axamnz xeyir, kd iqlar kedi, dedim
tinlik krsiniz (.Babayeva); QARAL
MAQ Uzaqda finglr yanr, qaralr; Ba
mn stnd gll fit alr (.Cmil).
svd bax alver
svdgr bax tacir; alveri
svt bax 1. hrf; 2. ss 1, 3
SYKMK, DAYAMAQ, DR
MK
337
 Syknck
SYKNCK, DAYANACAQ,
TKY (khn.)
SYKNMK, DRNMK, DA
YANMAQ
1. SYLMK [Mrdan] ..z-zno
mahn sylyir, glmsyir, bir yerd otura
bilmoyib otaa dolar, arabir gzgnn
nndo durub, zn tamaa edirdi (mn
zminli); FA ETMK [Yunis:] Blk bir
muam ifa edk (X.Hasilova); MAHNI
OXUMAQ [Knl] bu mahnu oxuyub qur
tarandan sonra Yunis dinmdi (X.Hasilova);
ZNGUL VURMAQ.
2. SYLMK Vera uan rahat etmk
n ar babann cah-clalmdan, daltin
dn, riyyt n atalq etmyindn syl
yirdi (S.S.Axundov); DANIMAQ [Sdr:]
Baars olsa da, sn bir hvalat dana
caam (.Qasmov); NAIL ETMK/
ELMK [Cabbar by:] Dilim glmir
olan iin hamsn nal elyim (N.Vezirov);
NQL ETMK/ELMK [Xrda:] Bel
aydnlq iind ol, imamn kamil olsun, nql
el grm ne var (N.Vezirov).
3. sylmk bax demk 1
sylnmk bax donquldanmaq
SY Bu da bir trfdn qar v s
ydn ddi (mnzminli); FH
(khn.) [Hac Qmbr:] Ndn tr v n
crt edib bu Jhlri mn deyirsn, ho?
(N.Vezirov).
symk bax dalamaq
SZ Mhmmdhsn mi bir.sz demdi
(C.Mmmdquluzad); GFTAR (kl.d.)
Eqin el bir knlm fnd elr; Dandqca
gftarn qnd edr (M.P.Vaqif); BAR
(bo sz) ibarlr dolu kimi yaar onun a
zndan (S. Vurun); KLM [Ana:] mrn
boyu lin yazda olsun, amma zyn birc
klmn do bu dnyada qalmasn... (B.Bay
ramov); QVL (kl.d.) Mnm-mnm de
ynlrin inanma ox da qvln (M..Sabir);
LFZ (khn.) Arvad szn ifad edn lfz-
for farsca v trkc qadndr (mnzminli).
338
Stipendiya
szbaxan bax zyola
szlk bax lt 1
szken bax asaqqal 1
SPERMA/SPERMATOZOD (biol.)
! (kii tasl hceyrsi) Odur ki, mayalanma
1 zaman X v V xromosom dayan sperma-
tozoiddn hansnn yumurta hceyrsi ile
mayalanmasndan asl olaraq olan v ya qz
uaqlar meydana glir (Elm v hyat);
MN Xaliqi-lemyzl-Allah; Mcz n-
mayan elyib; Grn bir qtr mnidn; Ne
cr insan elyib?! (Aq lsgr); NTF
(khn.) [Zbeyd:] N tfavt! Ntfsi ki,
hli zlm ntfsidir (M.F.Axundzad);
TOXUM Toxumun ml glmsi blluq
dvrndn, yeni 15 yandan balayaraq
50-60 yaadk davam edir.. (nsann ana
tomiyas),
spika bax kibrit
SPKER (siyasi), SDR
SPRT, ALKOQOL
SPRTL, ALKOQOLLU
SPRTSZ, ALKOQOLSUZ
sport bax idman
sportu bax idman
STADON (futbol meydanas) Moskva
stadionu... hr trf dolu insan; ylib sa
yanmda mnim bir qz, bir olan (M.Rahim);
MEYDAN(A) lk dqiqlrdn meydan
ada inadl mbariz baland (T.Bhramov);
YAIL MEYDAN(A) Dzlrk sraya
ayaqlayb otlar; Komandalar yeriyir yal
meydana sar (M.Rahim). Bir qayda olaraq,
yal meydanalarda xlarn baa atdr
m, lakin sevimli oyundan aynlmaq istm
yn adamlar hakimlik faliyytin balamaq
fikrin drlr (T.Bhramov).
stan bax dzgah 1
stkanalt bax nlbki
stil bax slub
stilistik bax slubi
STLSTKA (dili), SLUBYYAT
STPENDYA (tlblr veriln pul);
TQAD Be il tqadl yaamaa yrn-
Stol Suspn
mi tlb n bu, lbtt, byk maa idi sud bax mhkm
(Y.irvan). suffiks bax kili 1
STOL Bu mqayisdn znn xeyrin suluf bax dan
ntic xaran Elsevr stolun arxasna keib sup bax orba
rk dyntlri irisind ilmy ba 1. SURT (db.) Axundovun.. Msy
lad (.Qasmov); MASA Hidayt masann Jordan komediyas, onun sas surtlri, m
arxasnda oturub, ciddi bir mtaliy dal llifin Msy Jordana mnasibti haqqnda
md (M.Hseyn); MZ (khn.) Odur air xeyli yazlmdr (C.Cfrov); XARAKTER
oturmu balaca bir inizin dalnda; Qu llyi M.F.Axundzad komediyalan byk ictimai
lind, bir dnya xyalnda (B.Vahabzad). msllri hat edir, komik planda ictimai
student bax tlb xarakterlr yaradan klassik komediya sr
STUL Qap yorun-yorun ban bu lri idi (M.brahimov); OBRAZ M.F.Axund-
lad, yox iarsi verdi, byrndki stulda zad z pyeslrind mnfi obrazlarla yana,
oturdu (M.Hseyn); KRS Otan bir ba bir qayda olaraq msbt qhrmanlar da
nda bir byk gy mahud rtl stol, stolun yaratmdr (M.Mmmdov); PERSONAJ
dalnda dn kiirsii, biri qlavaya, ikisi de Cabbarl z personajlarnn iini ve vzif
zvlr n qoyulub (.Haqverdiyev). sini onlann zngin daxili almlrindn ayr
SU Onun gzlri sbirsiz ve iztirab il su mr.. (M.Arif); TP Msln, Mirz brahi
arayrd (S.S.Axundov); AB (kl.d.) N ab movun Mmiov, Sabit Rhmann Krmov
il orda ald dstmaz? (Aq lsgr); Bir tiplrini alaq.. (M.Rahim).
em grk nmd pr ab; Ta bula lbim 2. SURT Miss Hanna bunu sylrkn
onunla sirab (Xetayi); CU (kl.d.) Gr, mehr teleqramn surtini xard (M.S.Ordubadi);
qlrsa srvi-dilcu; Bain hmi balaym KOPYA [Miss Hanna:] ..teleqramn Tb
cu (Xtayi). riz gndriln kopiyasnn bir nsxsini
SUAL Bel ittifaqlarda ll he bir vaxt l keirmiik (M.S.Ordubadi); Z (mc.)
Byim sz qaytarmaz, sual vermzdi.. [Bahadr:] Hr halda, kazn z mnd
(mnzminli); SORU [Mosum oluna:] (N.Nrimanov).
Haqq-hesabn qurtar, sorulara cavab ver.. 3. surt bax z
(B.Bayramov). 4. surt bax kil 1
SU AYIRICI (cor.), AXAR-BAXAR sursat bax azuq
suba bax ayaqyolu SUSDURMAQ (danmaa qoymamaq)
SUBAY [Adil:] N bilmk olar, subay ..Filan ayda, filan gnd; boacaq nfsini;
olandr, blk znn do ryindn bzi Susduracaq bdi bir skut iind; torpaq,
hisslr keirmi... (.Qasmov); RGN su, hava kimi adi olan ssini (R.Rza); AZINI
Orgn ve cavan igidlr bu toydan istifad BALAMAQ (fr.v.) [Qnbrqulu:] Aa, ba
edrk bir enlik v cdr dzltmk mara na dnm, bu nec ola bilr? Birdn-bir
na ddlr (S.Rhimov); EVLNM elin azm balamaq olmaz ki.. (B.Talbl);
M. LAL ELMK Btn qasralar lal el
1. SUBYEKT (qram.), MBTDA sin, susdursun (X.Rza).
2. subyekt bax xs SUSPN [Asf] lindki gl dibyi
sucuq bax bataqlq nin torpan boaldb, gbr il qardrd,
su bax gnah tkrar doldurdu, kaz arasndak itillrdn
suilyn bax suspn birini ora basb, suspnl sulad... (M.H
sulu bax gnahkar 1 seyn); SULYN Msahibinin danq
339
Susmaq Smk
terzi, ssi v ivsind qurbaaya n is bir SFR Sfr hazr olanda Palina va-
bnzyi grn Ncfi glmk tutdu, zn novna da glib frh iind olunun by
zorla saxlad, sprgni v suilyni alb rnd oturdu (H.Abbaszad); DSTR
dkann qarsna xd (.Cfrzad). XAN Nabat, onlann [iki ktnin] arasna
SUSMAQ Qzdrma zaman sayqlayan kr ya qoyub nimd geri gtirdi. Firn
adam qzdrmas ksnd nec yorun, z gizin qabana, dstrxann stn qoydu
gin, lal-dinmz drs, Hmz de bir md (B.Bayramov).
dt sonra susdu, saatlarla danmad, key kimi sfrbyi bax tamada
olub qald (M.brahimov); AZINA SU AL sjet bax tezmin 1
MAQ (fr.v.) [Veysl Ziynet:] Anan mn SKAN (nqliyyatda) O [ahin], eyni
qapn gstrir, sn d azna su alrsan sbilikd zn skana trf evirdi
(B.Bayramov); AZINI AMAMAQ Nail (B.Bayramov); RUL (dan.) ahin rlun
ile Kamil mi d, demk olar ki, azlarn arxasna kedi (B.Bayramov).
amrdlar (M.brahimov); DNMMK skan bax L src; 2. rhbr
Lakin Glcamal bir daha dinmdi (M.H skut bax sakitlik
seyn); KRMK (dan.) [Vahid:] Buna gr slal bax 1. xandan 1; 2. nsil 2
d sual tkrar elmdi, kiridi (B.Bayramov); slnmk bax veyllnmk
QIFILLAMAQ (dan.) [Rstm boy:] Ay
1. SLH Satqnla salm onu bu gn qanl
qz, sn qflla, sen danma (.Hacbyov);
bir yola; Sn is sslyirsn slh, anl bir
LAL OLMAQ Lv olma, db gzl bu
yola (S.Rstm); BARIIQ [amo:] Alo mi,
mevade, kini; Lal ol, a balam, balama fr
barq lazmdr (S.Rhimov); MTARK
yada, kini! (M..Sabir); MUMLAMAQ
(khn.) (mvqqti barq) Bhram ah bu
(mc.) [Talbov arvadna:] Sn mumla (Y.ir-
nsihtlri qbul etdi, slh v mtarik ha
van); SSN KSMK Biz qorxumuzdan
zrlqlar gedir (M.S.Ordubadi); BARI,
ssimizi ksdik (H.Abbaszad);
BARIMA, DNCLK.
sutka bax gn II 1
suvaq bax malake 2. slh bax min-amanlq
suveren bax mstqil 1 slhprvr bax slhsever(n)
suverenlik bax mstqillik SLHSEVR(N) Bir inam, bir qrar, bir
SUBH T 'ez durub sbh saardm inyi.. zm; get-ged brkiyir slhsevr insanlarda
(M..Sabir); SHRAI [Ceyran:] N (R.Rza); SLHPRVR Rstm by qan
hayt, bir gn shra uam alb oraya intiqamna hris olduu halda, Fxrddin
getdim (S.Hseyn); SHR ERKN Bir onun ksin olaraq qan davasn aradan qal
yay gn shr erkn; ki yolu eyni knd drmaa alan slhprvr bir insandr
dn; Qsby gedirdilr (T.Fikrt); SHR (F.Qasmzade).
TEZDN Shr tezdn suya gln arvadlar, slk bax zli
atn sulamaa enn cavanlar Mlyin crla sms bax ttk
drdn xdn grrdlr (.xl), SMK O, yoluna gllr atar, sns ona
sbhdn bax alaqaranlq, tezdn glllr; Smyndn a sarayda dzldr
sbut bax dlil sn pilllr (S.Rstm); GMK [Cavad:]
sbutsuz bax dlilsiz Bu gn zavall zvcm yatama yaklaarak
sdmr bax aa quru, gmik llrimi ellri iind oxayaraq:
sdrngi bax a 1 Quzum, Cavad, indi maallah yaxsan -
sdvolu bax ayol dedi (A.aiq).

340
 Snbl
SNBL Sonra sar snbllr olaq tar
lada zahir; Hey dalalanar, sanki qzl rngli
dnizdir (A.aiq); BAAQ (yer tkln
snbl) Mn onda baaqlar arasnda yataram
ad; Rahot olaram zvql, qm-qssdn
azad (A. aiq).
1. SN (mxtlif mnalarda) Fikrt sni
glmsdi, ancaq prtliyi sovumamd
(X.Hasilova); MSNU (arx.) N masaj il,
n msmd-tnffsl bunun; Bu n da il
olur drdin drman, lb! (M..Sabir);
QEYR-TB.
2. SN, SAXTA, YALAN
SPRG [Hac Murad:] Bu sprg
burada n gzir? (S.S.Axundov); ALI
(mh.) (hyt-baca iin istifad ediln s
prg).
I SPRG Bir nfr Firuz adl qadn
vard, o da sprgi idi (H.Abbaszad);
DALANDAR [Nemt:] O gn glib, mni
dalandarn yannda rsvay edib.. (mn
zminli); CARUBKE (khn.) [Odaba:]
Amma onun carubkelrinin hr sprgsi
nin altnda ne yz qarqa qrlrd ( .Haq
I verdiyev).
sprlmk bax glmk
srahi bax 1. mhccr; 2. qrafin
SRT, TEMP [Glsabah:] Hyat, h
rkt, srt, temp, inqilab, sn bunlar gr
mrsn (C.Cabbarl).
SRTL Man srtl gedirdi (X.Ha
silova); BRK Lakin qzm khln at
qvvtsiz uaa qulaq asmad v qaraltdan
rkb daha brk qamaa balad (S.S.Axun-
dov); DABANBASMA [li:] ..Deyir, uaq
lar saxlaya bilmirm, qaan faistlri daban-
basma qovurlar (R.Rza); GLL KM
(mc.) Yaxnlab, salam verdi, gll kimi
tb kedi (.Haqverdiyev); LDIRIM
SRT L Buludlar arxasnda daldala
nb myyn frst gzlyn M-109
birdn ildrm srti il d (.Vliyev);
T, LDIRIM KM O vaxt Qara kpk
yola xd., qatar iti gln grb ildrm kimi
Srkmk
gtrld (S.S.Axundov); Hseyn pillkn
lri ildrm kimi yuxar qalxd (S.Rhimov);
YEL KM Bir az kemi grdk ki, bir n
fr xs bir krn atn belind yel kimi glir
(.Haqverdiyev); YEYN [Qulam:] Durun
bir nfsimi derim. Yeyin glmim (C.Cab-
barl).
srtli bax yeyin
sryya bax lkr
1. SRMK, DAR ETMK (man
v s.)
2. srmk bax umlamaq
srtnmk bax srtmk 1
1. SRTMK, DYMK, SR
TNMK, TOXUNMAQ
2. srtmk bax satamaq
snr bax sevinc
SR (qoyun dstsi) Dadan enn s
rd; Da duman brd; Vfasz yar yo
lunda; Cavan mrm rd (Bayat); LXI
(at srs) [Przad:] mim istrmi ki, mni
zgy versin, atamdan qalan srn, ilxn
zgy taprsn? (M.F.Axundzad); NAXIR
(mal-qara srs) Naxr tozlu yollarla ax
b glirdi (Mir Clal).
SRC Kabinkann qapsn aq qoy
mu src iridn onlara baxb glms
yirdi (H.Abbaszad); MAINI (dan.)
[Almaz:] Amma biz sizi traktoru, mam,
aeroplan elmk istyirik (C.Cabbarl);
MANST (adtn qatarlar idar edn s
rc) Bak dmiryol mainisti Aqati Da-
vidovi Pansiladze bir d kks dolusu nfs
alr (C.Bar); OFER (dan.) Shbtin irin
yerind liqulunun oferi haray-hir sala-
sala geri qaytd (.Vliyev); SKANI
(gmiilikd) Skan gsterin indi siz mn;
Glsin, dalalan o, yara bilsin.. (B.Vahabzad).
SRKMK (sy mnasnda) [Umud:]
Srk buradan! (.Mlikzad); CHN
NM OLMAQ [Piri:] Chnnm ol buradan
(.Mlikzad); TLMK [Zki sbi:] Bu
saatca durun, ikiniz d itilin burdan, bina
muslar.. (Anar); RDD OLMAQ [Xanpr-
341
 Srndrmi
vr byim:] Sn atann goru qxdr saqqaln,
bir topuu tkl d qz al, rdd ol bamzdan
(N.Vozirov).
srndrmi bax rsmiyyti
srndrmilik bax rsmiyytilik
SRNDRMK, GET-GL SAL
MAQ, LNGTMK, YUBATMAQ
ss bax bzk
sslmk bax bzmk
ssl bax bzkli 1
SST (mxtlif mnalarda) [Hmz:]
Btn gn sst oluram, el bil xstym..
(.Qasmov); TALTL [Uzundr] ski
rqin tlsmk bilmyn taltli ruhunu
znd saxlad n maraqsz deyildi
(S.Hseyn); ZGN Birinci df olaraq ri
ona [Mdiny] zgin v zavall grnd
(M.brahimov); XSTHAL Eitmi xs
thalam, gndrib ux qmz peykann
(Q.Zakir); LO Bylr kz kimi yatmd
342
Szmk
srxo; Paltarile yer srilmidi lo (M.M-
fiq); LGN Dhtlidir bu xstnin hval;
nsanln lgn, solun ideal! (A.aiq);
LMS, LIRT (mc.), LT, PASSV (bax).
SSTLK [Yusif] var qvvsi il al
araq sstlk taqtsizliyi yaxma buraxmr..
(.Haczad); KSALT Boazma qdr
yorana sarlaraq gmiklrim qzndqca
nli bir ksalt iind gzlrimi qapayb
qulaqlarmn ucunda cnlayan hzin bir
gurultunu dinlyirdi (A.aiq); NQAHT
(xstlikdn sonra olan sstlk) [liqulu:]
Ancaq rbabn bir balaca nqahti var
(S.S.Axundov); ZGNLK, XST-
HALLIQ, LGNLK.
stun bax dayaq 1
svari bax atl
sysn bax boyunard
szmk bax 1. tkmk 1; 2. calamaq;
3. oynamaq 1; 4. umaq 1
abald agird
Molla Nsrddinin mzli ltiflrindn da

?
ABALID (aac v meyvsi) ..Ocan
nd.. (H.Abbaszad); RYN AMAQ
(fr.v.) Usta Murtuz xstnin ryini amaq
n irin shbtlr eldi.. (Mir Clal).
ADLANMAQ Gl ki, sn glnd ad
dvrsind deklrde dzlb oturar lanr mr (S.Vurun); FRHLNMK
dq.. abald qovurardq (mnzminli); Srvinaz qar ev dnb hr eyi hazr g
KSTAN [Muxtarla xanm] ...yasmn rnd frhlndi (B.Bayramov); XOHAL
v kstan iklrinin rayihsi hat etdi OLMAQ Molla bac mtllimlrin tb
(mnzminli). rikindn ox xohal olub glmsnrd..
ABALIDI (rng) Fikrt abald salarn (mnzminli); SEVNMK ziz meh
tumarlaya-tumarlaya Fatma arvaddan soru ribanm atd mktubun; N qdr sevindik
du.. (H.Abbaszad); KSTAN RNGL bilsn rkdn (M.Rahim); AD OLMAQ
[Xdicnin] nzr-diqqtini clb edn bir ii lsgrm ad olmadm dnyada... (Aq
vardsa, o da hddindn fzl gur kstan lsgr); NLNMK Cavanlar dnizd
rngli salar idi (M.Hseyn); ABALID top-top oynayr, ss-ky sala-sala nl
RNGL. nirdi (H.Abbaszad); VCD GLMK
ablon bax 1. lg; 2. baya [Yavr:] Bh-bh! Bel eydn doymaq
AD (hval yax) Drd bilmrm, yas olmaz! - deyib rkdn vcd glirdi
tutmaram, ox adam; Mn d air, snin (M.brahimov).
kimi azadam (M.Rahim); ABAD (mc., kl.d.) ADLIQ Evim qucaq-qucaq; adlq
Qardan bir can yeridi; Abad knlmn gtirn; N desniz varmdr (M.Rahim);
evini; Eyldi viran, yeridi (Aq lsgr); FRH, SEVNC Hr eyd frh, sevinc,
XNDAN Dnd qbiristandan; O ad, o travt; Artq oyanb glr tbit (A.aiq);
xndan; Xyal ulduzla, ayla pd (B.Va ADYANALIQ [amxal:] gr o grsydi
habzad); XOHAL ..buna o srin msl v bilsydi ki, bu ail dz iyirmi be ildi nec
manlar xohal ola bilmzdilr.. (C.Mm bir adlq, adyanalq iind xobxt, bxti
mdquluzad); XRRM (khn.) [Musa:] yar yaayr, onda deyrdi ki, bli, cnnt bax
Kimin ki, yar var, ondan qm olmaz; Kimin bel imi (Anar); NLK Bel inqilabi
ki, yar yoxdur, xrrm olmaz (S.Rhman); adlq-an//^ zamannda Kankan Teybelinin
MSRUR ..hr hrr v msrur idi qays azalmaqdansa artrd (S.Rhimov);
(mnzminli); ADMAN (kl.d.) Olmad DLXOLUQ,
hi adman, fsus! (Natvan); ADYANA adman bax ad
[Slim:] Mon istyirm ki, o da xo, ad- adyana bax ad
yana bir sz desin (.fndiyev); N [Axil- adyanalq bax adlq
les:] Glir Rum qeysri, ox ndir yen; 1. AGRD Mktbin .. mdniyyt b
Bu gn d verck xlt, xzin (A.aiq). rosu trfindn hr agird ayr-ayr bxi
ADLANDIRM AQ Mktub Hacn hd lr verildi (A.aiq); MKTBL [Prviz:]
dindn artq adlandrd (M.S.Ordubadi); Olmad ki! - deyib atam ban bulad, - bs
SEVNDRMK [Brbrzad:] Mirz son siz nec mktblisiniz, birdn inz xarab
mni sevindirdin. Otu grm (S.Rhman); oldu, demli, oturacaqsnz qaranlqda, h?!
AD ETMK/ELMK Dodaqlardan t (M.brahimov); MRD (khn.) lmndn
bssm - demk srdn ald zvq, n bir qdr qabaq Nsiminin mllimi Fezlul-
qlbini ad etmi (S.S.Axundov); NLN lah Nimi mridin Bakn trk etmyi ms
DRMK Fttah onu nlndirmk n lht grmd (Anar); MTLLM
343
agird
(khn.) Molla bac mtllimlrin tbrikindn
ox xohal olub glmsnrd.. (mn
zminli).
2. AGRD (usta kmkisi) [Qndab:]
Manda yazan qadna agird olmaq haqqnda
ingiz qadaan eldiyi xahidn d bir ey
xmad (B.Bayramov); KARGR (khn.).
ah bax padah
AHDAMAR (anat.); AORTA (n byk
qan damar)
AHNAH Hrmt elmdin bir ahn
aha; Mzarn dnds ziyartgaha (M.Ra
him); AHLAR-AHI [apur:] O ahlar-
ahdr, taxt-tac var; Ona yer znn ehti
yac var.. (S.Vurun).
ahlq bax padahlq
AHMAT [Hmid:] Bu saat arm gl
sin, shbt elyin, ahmat oynayn, uaq da
onacan yatar (Anar); TRNC (arx.)
Oynam sanki sninl trnc; ah xm QIRMANC (uzun allaq) Bir nfr adam
oradan, qalm mat (A.aiq).
ahprst bax padahporst
AHZAD (khn.) [ziz bey:] Bu saatda
gedirm ahzady bu hvalat mfssln
bildirm (M.F.Axundzad); AH OLU
[uriy:] Dorudan gzldir., vuruldum ona;
ah qz layiqdir bir ah oluna (S.Vurun);
APUR (khn.) Sntin frhadlar dalar
apan zaman; Vahimdn sarslb apurlar
diksinirlr (M.Rahim); PRNS.
1. AX, DK, DMDK, DMDZ,
DZ, SRRAST
2. ax bax budaq
ax bax budaq
I AXTA Ancaq o yen d dayanm dim
dik, sanki bir taxta; lmi qanma bu quduz
axta (S.Vurun); AYAZ Gl rngli havada
toz, duman var; Dhtli soyuq, ayaz, boran
var (A.aiq); BRUDT (kl.d.) Tifillr
iddti-bndtdn; Alar zar-zar vht nqrib (Fzuli).
dn (M..Sabir); DON axtal qlarda aac
hsir bkmd ki, don vurmasn (M.bra-
himov); SAZAQ Zrrintac xanmn tr ya
naqlar sazaqdan qzard (S.Rhimov);
SOYUQ Alay-alay qhrmanlar canlarndan
344
am
kerk; Qarl, soyuq geclrd vuruurlar
sbhdk (.Cmil); ZMHRR (kl.d.)
..Son mvqeyi zmhrir olacan irli s
rrd (mnzminli).
II axta bax mdn
AR (eir yazan yaz, xs) lk yarad
cla lirik eirlrl balayan air [S.Vurun]
gnc yalarnda, lbtt, dramaturgiyadan
ox uzaq idi (M.Arif); SZ QOAN (mc.,
dan.) Deyirlr sz qoandr, ne kitab var
dr; Yazdn bir z, yen bir z anlar
(M.Rahim); ER YAZAN/QOAN.
ARAN, POETK
alban bax tir I
ALLAQ Yoldalarnn yanna qaydanda
Vezirovun znd allaq izi vard, gzlri
is glrd (M.brahimov); QAMI [1-ci
kndli:] Koxalar, llrind qam, hamn
buraya glmy mcbur edirdi (A.aiq);
irlid, biri ortada, ncs lap gerid d
vy minib, sssizc, yralana-yralana
glir, hrdn-bir qrmancla dvlrin bur
nundan vururdular (M.Hseyn); TATARI
Bir trfd bir atl; Atlar yel qanadl; Tata-
rs lind; Patronda belind (M.Rahim);
TAZYAN (khn.) [Korolu] Qrata bir
taziyan vurdu (Korolu).
ALLAQLAMAQ, QAMILAMAQ,
QIRMANCLAMAQ, TATARILAMAQ
(allaqla vurmaq)
I AM (kemid raq yerin yandrlan
yumaq maye) Dedim: oxdan knl sora-
ndadr; Dedi: prvan am ferandadr
(M.Rahim); MUM [Sitar:] Artq axam ol
mu, mumlar yanm, bxtim kimi hr yeri
hzin bir qaranlq istila etmidi (A.aiq);
M m qrbil tfaxr qlma ey prvan,
kim; Xirmni-mrn gyr brqi-fnadn
II AM (axam yeyiln xrk, yemk)
Anam qzarm gzlrini silrk, am hazr
layrd (M.brahimov); AXAM YEMY
Nina axam yemyi hazrlamd (M.S.Ordu-
badi).
am eirlm
III AM, AM AACI Alma, pald, am Mn bu soruya he hmiyyt vermdim,
aac hal il; Eyldilr bhsi bu minval il qulam ardn qaya-qaya cavab verdim:
(M..Sabir). arlatann tonu mnas arlantadr. Dedi:
I AN, DARAQ (bal an, ar an) Daha sonra? - Bic-haramzad. Dedi: Ayn bir
II an bax 1. ad; 2. rf 1; 3. hrmt sz yoxmu? -Avantrist. Dedi: Bu kafi deyil,
ana bax 1 yaba; 2. daraq 1
.
baqa bir szl aydnladr. - Miifttin... Dedi:
ANAPPK (qu) bdl birinci mam Bildiyimi d unutdurdun. Mfottin ndir?
gtirnd stansiyann dalarnda oxuyan Mn de grm bu sz trk szdr, yoxsa
anapipiyi xatrlad, sonra Cfr mllimi rus? (Qantmir); FIRILDAQI (bax); HY-
(M.Sleymanl); HOP-HOP [Qndab:] I LGR (bax).
Menim sar hop-hopum yen budaqda z ayan bax layiq
mahnsn oxuyurdu (B.Bayramov); HT- ayd bax blk
HT Qularn da qziyylri bu dftrd ayst bax layiq
yazlmd. Hiit-ht qz imi, ayda imir AY mir nancn evin tezlikl h
mi, ban darad yerd birdn qaynatas cum edilcyi ayilri hr yerd danlrd
byrdn xr, qz utanb zn gy tutur: (M.S.Ordubadi); DED-QODU Bununla da
Ey Allah, mni qu el, hyam zmd Qzl Arslan ixtilafn holl olunduunu v
qalsn (mnzminli); KKLDARAQ dedi-qodularn bitdiyini znn edrk sevi
(mh.) l qular: ...bildirin, oal, kkil-
nirdi (M.S.Ordubadi); XBR (bax), SZ-
daraq, prsrsi, muradquu, kklik, tu
SHBT (dan.).
tuquu, qr, blbl v s. (Azrbaycan folk
EH ...Men desm artqdr, zn bilirsn;
loru antologiyas); NBUB Meynlrin
Lal yarpanda eh bnzyir (M.Miifq);
altnda hrlnn inbublar; Nvbln
JAL Bitr mnd lallr, lind al piya
klgy, nura mftun olublar (X.Rza).
llr; Shr zaman dr kimi dr, ot st
1. ANLI [Muxtar boy:] Mnim nslim
anl, rfli Turann cahangiri Teymur xann jallr (A.Sehht); BNM (air.) Dnm
nslindndir (S.S.Axundov); HRTL bir bnm yaz hrind; Knl, gn
Mlum eydir ki, alimlrimiz v hrtli ' kimi parla yerind (M.Mfiq).
yazlarmzn oxu Bakdadrlar (C.Mm- ER (db.) Xan zamannda Vaqif ne
mdquluzade); ZAN (kl.d.) Kiidn ist vaxt Kr qranda qalb, tngimyi v v
niln idir, i; Kim ki, i yapd, o zian oldu tn qaytmaq arzusunu bu eird yazb
(M..Sabir); RFL (bax). (.Haqverdiyev); AR airm, nki
2. ANLI, CSUR, QHRMAN, R vzifm budur ar yazm (M..Sabir);
ADTL NZM Burada mn kitab gen lim al
ans bax mid dm v adm orta shiflrini vrqldim.
antan bax kafeantan Hr yeri nzm idi (.Haqverdiyev); POE
apalaq bax ill ZYA, TAZYAN (kiik satirik eir).
apalaqlamaq bax illlmk ERLM (db.) Aq Pri., z eir-
apka bax 1. papaq; 2. rvt lmlri il Qaraba masirlri irisind
apparlamaq bax dymk 1 byk hrt qazand.. (F.Qasmzad); DE
apap bax ust YM Onun [Aq Prinin] deyimlri,
apur bax ahzad hazrcavabcasna dediyi eirlr diqqti clb
atr bax rki edirdi (F.Qasmzad); MAR O, ma
ARLATAN, AVANTRST, BC- sirlri il apard mairlrd aciz qalmr,
HARAMZAD, MFTTN [Qonaq:] ox zaman., stn glirdi (F.Qasmzad);
De grm, arlatann ton mnas ndir? BEYTLM.
345
eirlmk
ERLMK (db) Mhmmd by
Aq, Mirzcan Medtov, Mirz Hsn
Mirz v baqalar onunla [Aq Pri il]
dostluq raitind eirlirdilr (F.Qasm-
zad); DEYMK ox deyildir, bir az
bundan irli; Mirzecanla deyimidir bir Pri
(.Cavad); BEYTLMK [Abbas o
bana:] Bir az kendn sonra dedi ki, icaz
verin mnim bu agirdlrim sizin agirdl
bevtlsin.. (Abbas v Glgz); BA
LAMAQ,
enlik bax oba 1
e-be bax nrd
epr bax toppuz 1
EY, NSN aym parasn qabaqca
alb zm lazm bzi snlr [eylr] aldm
(N.Vzirov); ZAD Kii, mlum zadd ki,
vrtdn gcl olar (C.Memmdquluzad);
CSM, MADD,
eyda bax vurun
eydabaz bax arvadbaz
eydabazlq bax arvadbazlq
EYPUR (mus.) Birdn haradasa eypur
alnd (M.Hseyn); KRNAY Torulun
z olu v vlihdi Melikah il brabr sa
ray qapsndan xaraq rsmi-keid meyda
nna glmk istdiyini tbillr v kray-
lar haliy xbr verdi (M.S.Ordubadi).
EYPURU (eypur alan musiqii),
KRNAYI
1. EYTAN (zool.) [Hac Murad:] He
eytann da alna glmz ki, mn burada
pul basdrmam (S.S.Axundov); ZAZL
(kl.d.) hsn-teqvimi inkar eylr imansz
fqih; ol zazilin ki, adn hq deyr, eytan
budur (Nsimi); BLS Yncaa yaxnlab
grdm; blis ki, chnnmin sdri-idarsi
dir, bir uca taxtn stn xb saa v sola
llaq atr (.Haqverdiyev).
2. eytan bax hiylgr
3. eytan bax fitnkar, xbri
eytanlq bax xbrilik
I EYTANI, TOXUMTKM
II eytan bax ttik
346
fq
EYTANLAMAQ smayl Mikayl ey
tani ad... (H. Abbaszad); UULLAMAQ
Yadmdadr, anas olunu gnclik hycan
nn, mcthidi lntlemsini pis nticlrin
dn qorxaraq, rin onu uullam v o gec
yoldam atasndan bir ne ill almd
(A.aiq); XBRLK ELMK/ET-
MK, EYTANILIQ ELMK.
EYTANSFT, EYTAN XASY
YT, EYTANA OXAR
b bax gec
bab bax gnclik
baht bax oxarlq
bbu bax mixkgl
bbugl bax bbu
bd bax masqara
bdbaz bax masqarabaz
bih bax tamaa
bihgrdan bax rejissor
bihgrdanlq bax rejissorluq
B-HCRAN bi-hicran yanar ca
nm, tkr qan emi-giryanm; Oyadar xlqi
fanm, qara bxtim oyanmazm (Fzuli);
HCRAN-B Gri zndn ayryam,
amma xyalin; Hicran-bind gy baxb,
mah kr edim (Xtayi); AYRILIQ GE
CS.
bnam bax intibahnam
bnm bax eh
bpar bax yarasa
CR (nsil cdvli, nsil tarixi) Hr
ehtimala qar cr dzltmk lazmdr bu
adam n, guya ran ah Bhram ubinin
nslindndir (.Memmdxanl); SLSL
[Mehrli by:] dil by, mnim silsilmd..
mehtr olmu xs yoxdur (S.S.Axundov);
GENEALOGYA.
faxana bax xstxana
FQ (gn xmam grnn qzart)
Xoruzlar banlayr, fqlr qzarr, shr a
lrd (M.brahimov); QIZARTI Qzart artr,
dan yeri alr; Gy zn al alovlar salr
(A.Shht); L [Xanimana:] Ey knl
nm kimi yerlrd srm, l ol, gy
lr yksl (A.aiq).
ffaf lal
FFAF Hava sakit... Doniz ffaf... S 1. XSYYT (zn xas lamt v x
hr dilbr...; Al gnin fqlri dr suya susiyytlri olan xs) [Qadn:] airlr n
(S.Vurun); AYNA (mc.) Olum, Azad, gel qeder hssas xsiyyt imi (M.S.Ordubadi);
gzk paytaxtmz; Mavi ayna sularda seyr SMA C.Mmmdquluzad Azrbaycan
edk baxtmz (S.Rstm); PARLAQ [Va klassik yazlar irisind grkmli v b
hid:] Su daha parlaq, onun stndn ken yk simalardan biridir (M.brahimov); FR
krplr a barmaa taxlm qanl qzl zk DYYT.
kimi daha aydn grnrd (B.Bayramov). 2. XSYYT, FRDYYT (xsiy
fqt bax 1. rhm; 2. mehribanlq 1 yti myyn edn xsusiyytlrin mcmusu)
fqtli bax rohmli; mehriban 1 3. xsiyyt bax mnlik
al bax aqqal 1. KR (tib.), DABET, KR
hd bax bal 11 XSTLY
hr bax hr 2. kr bax qnd
HR hr gln kimi; O fidanlar 1. KL Dedilr: Sn do bir gzl kil
kdi (M.Seyidzad); QALA (khn.) [mir- ek; Haiysi xal tk olsun gl-ik...
aslan aa:] ..sabah qala alndqdan sonra siz (S.Rstm); LLSTRASYA (adtn kita
syan bylr gll qabana qoyulacaq bn, jurnaln mtnin dair kildir) Jurnaln
snz (S.S.Axundov); HR (khn.) Tng beinci nmrsind drc olunmu Mclisi-
olsa gr bauva ol bqeyi Tbriz; nki ora db kli mslmanlarda, mtiliyin v tam
bir hrdi prdord qmngiz (C.Mmmd- skutun n qdr uca bir mrtbd tutul
quluzad).
duunu gstrn en yax illstrasiyadr
hla bax ala 1
(F.Krli); LVH (mnzr kli) Knd
hriyar bax padah
biimli bir hrin; Lvhsini kirm men
hriyarlq bax padahlq
(S.Vurun); PORTRET Divara bir ne
hvt bax ehtiras 1
mhur artistin portreti., vurulmudu (.fn-
hvtli bax ehtirasl 1; coqun
diyev); RSM [Pricahan xanm:] Al, tam
XS (cmiyytd ayrca adam) Aslan
mrhmtli v xlaq dzgn bir xs idi ildir ki, bu rsmi ryim st sev-sev
(C.Cabbarl); FRD Hr bir frdin istedad saxlamam (S.S.Axundov); TABLO (byk
kollektiv zmind iklnib meyv ver rsm) Gldann zrind Badad hyatnn
bilr (S.Rhimov); KS O kslri deyib crbcr tablolar var idi (M.S.Ordubadi).
glmim ki, mnim shbtimi xolayb.. 2. kil bax fotokil
(C.Mmmdquluzad); NFR (bax), kilkn bax fotoqraf 1
SUBYEKT. 1. KL (qram.), AFFKS, SUF-
XSN (xsn z) Mirhadi Aabalan FKS
xsn tanmrd, adm ox eitmidi (H.Ab 2. kili bax fotoqraf 1
baszad); BZZAT (arx.) 1926-c il qdr kk bax bh
Mirz Clili bizzat tanmazdm (mn kk-bh bax bh
zminli). klndirmk bax bhlndirmk
XS (mxtlif mnalarda) Budur, bu klnmk bax bhlnmk
mclis yanlarn hams z xsi hyat kli bax bhli
larn, hrktlrini thlk altna alaraq ksiz bax bhsiz
glmidilr (S.Rehman); XSUS O yax kva bax ikayt 1
bilirdi ki, yaad ev xsusidir, onu hku LAL Haradasa lap yaxnda tkln
mtin hesabna tmir etmk olmaz (M.bra- lalnin rlts eidilirdi (.fndiyev);
himov); FRD. IRRAN (dan.) [Bdirxan baba:] ..mn Nuh
347
 lt
oyyamndan yayda-qda hmi o uranda
immim (.fndiyev); IRIR (kiik
lal) O [Muxtar], bulaa endi, zn su
rpd, ban rra tutdu (B.Bayramov);
lt bax cr-cndr
ni bax am I
ms bax gn
xsiyy bax tir
mir bax qlnc
n bax ad
nlndirmk bax adlandrmaq
nlnmk bax adlanmaq
1. NLK O, iki hvskar deyildi, yal
nz nlik mclislrind dilin rab vururdu
(H.Abbaszad); BAYRAM Vsli yar ilo ye
tidi ham bayrama, knl; Yetmdin dv-
loti-didar ilo sen kam, knl (S..irvani);
DYN Uzaq ellrd yasdr, bizim ellrd
dyn (S.Rstm).
2. nlik bax adlq
nz(lii) bax glrz(l)
r bax bhtan
rab bax axr
rabxor bax yya
rabxorluq bax yyalq
rabpaylayan bax saqi
rar bax qlcm
rart bax mrdimazarlq
RBT lhamn bal dadan ilk rbtim;
Duymuam gcn, mhartini (M.Rahim);
QNDAB Tkylrd ay v qndab sel
kimi axrd (.Haqverdiyev),
ri bax bhtan
1. RF, AN, HRT Yenilmz
bayraq kimi hr trfi gzibdir; Menim r
fim, anm, hrtim Qz qalas (M.Rahim);
MNLK Aslan is z nfsini saxlayan
ve mnliyini sevn adam idi (S.Vliyev);
VQAR Sni qaldran zaman vqarn ucal
db; Dnyalar qdr qdim milltim, Qz qa
las (M.Rahim).
2. rf bax hrmt
RFL (rf sahibi), ANLI [Mux
tar by:] Mnim nslim anl, rfli Tura
nn cahangiri Teymur xann nsimdndir
348
rt
(S.S.Axundov); MRRF [Mirz H
seyn:] Mrrf oldular? Yax ki, bu sfr
tez qurtard (S.Rhman); VQARLI.
RFSZ Qan imzs, can almazsa
rfsizlr, bu aydndr; Vtn odlanmaz od
larda rk yanmaz, kabab olmaz (S.Rstm);
BRF Hr birfin pm lindn; Cl
ladlara yalvarma; yilm; Sfrnd ki, bol
duz-ryin var (S.Rstm); HEYSYYAT-
SIZ, MNLKSZ [Forman] Mlyin hr
ey dzdyn grdkd mnliksiz, heysiy-
yatsz bir adam olduunu dnd (M.bra
himov); RZL (bax).
rr bax qlcm
rh bax izah
ri bax qanuni
RT (din), QANUN (islam qanun
lar)
RK Sabirov da bu tklif rik oldu
unu bilirdi (Y.irvan); ORTAQ Dinly
rk rklrdn qopan odlu nmlri; Sn
bir ortaq ksilirsn elmin, tasasma (S.Rs-
tom).
RKL [Alo:] ..nyimiz rikli dhb?
(S.Rhimov); MTRK [Adilov:] Bu
preparatlar biz Cbraylovun laboratoriyas
il mtrk hazrlamq (Y.irvan); BRG,
ORTAQLI.
RQ (cor.), GNDOAN (bax)
rqi bax mahn
RQNAS (rq lklrini, onlarn
tarix v filologiyasn yrnmkl mul
olan alim) Avropa rqnaslar bizim yaz
nn [M.F.Axundovun] srlri il bu tr
cmnin saysind tan olurlar (.Haqver-
diyev); MSTRQ Bir ox mstriqlr
Mirz Ftlinin srlrinin tdqiqi v tr
cmsi il mul olmular (mnzminli),
rmnd bax 1. xcaltli; 2. utancaq
rmsar bax xcaltli
1. RT (bir-biri il sazi balayan trf
lrdn hr hans birinin irli srdy tlb,
tklif) [Slim by:] Lakin tslim rtindn
bir ey yazmr (S.S.Axundov); KSMT
Qzqayt aylaq aa getdikc z ksimti
rt
haqqnda fikirlirdi: Blk gyrin ver
mdi!.. (S.Rhimov).
2. RT, SAS, ZMN
RTLMK [Qndab:] rtldik ki,
payzda mn qaydan kimi toyumuzu elyk
(B.Bayramov); BALAMAQ Bu szlri
Clildn eidnd, haman adam dedi ki, yax
men razyam, sabah gl filan notariusun kon
toruna orada balaaq (.Musabyov); RT
BALAMAQ Axr bu cr rt baladlar.
Krblay Cfr Xudayar by yeddi manat
versin v ek qalsn onun ixtiyarnda
(C.Mmmodquluzado); RT KSMK,
trnc bax ahmat
v bax 1. qiq; 2. qara 1
IIMAQ (byk srtl enrk hdf
hcum etmk) Birdn faistlr ayaa qalxb
stm dlar hr yandan (M.Hseyn);
CUMMAQ Birdn bir qara quzun; Qanad
larn yumdu; Gyd uub oynaan; Gyr
inlr cumdu (M.Rzaquluzade); HCUM
ETMK/KMK [Qasid:] Sonra Ca
vanir bir dst svari congavrlriuizlo
me trfdn dmnin arxasna hcum
kdi (M.Hseyn).
ILLAQ, TPK Uaq atasna bir tpik,
anasna bir llaq atb qaplar bir-birin r
paraq evdn xrd (mnzminli); SON-
CUQ Bu halda, trs kimi, kzlrdn biri
soncuq atmaa balad.. (M.Hseyn).
ILLAQLAMAQ, SONCUQLAMAQ,
TPKLMK, TPK/ILLAQ/SON
CUQ ATMAQ
ILTAQ Ata-anasnn bircsi olduuna
baxmayaraq, Ayaz ltaq v rkyn deyil,
zyoladr, mlayimdir (M.brahimov);
QALLI Ziba nimtnli, tikm kynkli;
Gzlri qmzli, qall snm, gl (Xst
Qasm); T Yavr onun Mdiny dikilmi
gzlrini, it hrktlrini grb, baya,
haqq-say itirn adam olduunu duyurdu..
(M.brahimov),
rran bax lal
r-r bax lal
i bax bor
ikst
DDTLNMK, GCLNMK,
QVVTLNMK, RTLNMK
(mxtlif mnalarda)
DDTL, BRK, DHTL, GUR,
GCL
FAH li by haqqnda ifahi v ya
yazl danqlarn ne illik tarixi var (Mir
Clal); DLCAVABI O indi hmhrlisi
Qulamrzann mnzilin gedib hm mktubu
ona vermk, hm d dilcavab bir-iki sz si
fari etmk istyirdi (A.aiq); AIZDAN,
LSANN, LSAN.
ikar bax ov
ikar bax ovu
ikarlq bax ovuluq
ikargah bax ovlaq
1. KAYT Dedi: airlrdn ikay
tim var: Mnim ox qrib hekaytim var
(M.Rahim); GLEY Mnim gnahm ox,
snin gileyin; Onlarn nhayt zaman deyil
(Q.Zakir); KVA (kl.d.) Get, z baxtn
dan eyl indi kva (M..Sabir).
2. ikayt bax riz
KAYTLNMK Davud Hmidin
tqdimini gzlmdi, z Fttahla tan oldu
ve ne n bu gldiyini deyib ikaytlndi
(H.Abbaszad); DEYNMK [Jenya:] ndi
yen d vanov glr, balar deyinmy..
(C.Cabbarl); KAYT ETMK [Qndab:]
stdim xalamn yanma dnb ona ikayt
edm, getmdim (B.Bayramov); GLEY
LNMK (bax).
KST [Seyyid:] Bundan vvl, ham
drdlr, mrizlr, ikstlr, meyublar onun
qbrindn drdlrin drman alardlar
(.Haqverdiyev); LL Nriman bel sh
btlri ox eitdiyindn, gz qabanda Hac
Bayram kimi qansoran, minlrl desyatin yer
sahibi olan mlkdarlar, yersiz-yurdsuz f-
qran, znn kor lil atasn grdyndn
gzlri alb, derindn yuxudan aylm bir
adam olmudu (.Haqverdiyev); MAYIF
[Hac:] Kor olsun, topal olsun, mayf olsun,
vlad olsun! (Mir Clal); L il istyir qv
vt alsn; Trpnmyn dizlrin; Kor yal
349
 ikstnfs lyapa
varr iq glsin; Zlmt kn gzlrin bnd olur; Dost n hr zaman suyu qnd
(M.Rahim). olur (M.Rahim); NU (kl.d.) Mn zhr bil
ikstnfs bax tvazkar i diyim mni-miskin nu imi (Fzuli).
il bax ikst RNDL(L) Sn blk ox mehriban
LL Cvdtin qzbl vurduu ill irindilli gzlsn (M.Rahim); DLRN
Qulam arpaydan yer yxd (H.Abbaszad); [Vahid:] Ana, n bir yer getmk lazmdr,
APALAQ Hsn apalaq yemi kimi qp n d soraqlamaq, gl el bu kndi qzn
qrmz qzard (M.brahimov); SLL al mn. zglr, diliirin (M.brahimov);
[Mcid:] Camal, gr camaatn bu idn x XOZBAN Bu yerin xlqi cml zirk
bri olmasayd, z olumun azna bir sill olur; Xozban, xomizacu gyk olur
vurardm, deyrdim, get otur yerind (.fn- (S..irvani); RNZBAN Buyurun
diyev); YELDAI (dan.) Yadma dd sr oturun, haradan bel!; Gldi irinzban o
xo bir kapraln knlm vurduu ili -yel- blbl dil (M.Rahim).
da! (R.Rza). irinzban bax irindil(li)
LLLMK (ill il vurmaq) Lal RN Htta uaqlara irni paylayanlar da
irmayn yalnz bir df zndn kiik bir olurlar (M.brahimov); QAQQA (uaq di
qz dyb alatd n brk illlmidi lind) Nazl bala, gyk uaq; Yax-yax
(M.Hseyn); LLLMK Glnaz ye qaqqa verim mn sn (A.Shht).
rindn srayb durdu, mbair Mmmdi irnikdirmk bax hvslndirmk
illldi (M.brahimov); APALAQLA- irniklndirmk bax irnikdirmk
irniyyat bax qnnad
MAQ Geysubyim Manaf apalaqlamaa
I Slmi yana kilmsydi, yqin ki,
balad (.Vliyev).
banda qoz boyda i ml glckdi
MK Mn gcl olsaydm gr; Mni
(M.brahimov); FIR Bu snada qardam
imk axmazd ki; Mndn ya yamazd
blhsn xstlndi, boazna iri bir fr
ki! (M.Seyidzad); BARQ (kl.d., air.) Ey
xd (mnzminli); UR.
bariqlr, zrblr endir bu cahan! (A.aiq);
II i uclan buludlarla dyn; Da-
B RA, SAQ (kl.d.) Dvr zmandn lannda duzlan var lkmin (C.Cabbarl); T
n getirdin biz xbr! Hiddtli bra, saiq- ..[piik] hiss etdi ki, iti caynaqlarn qabr
lrdn n var sr? (A.aiq); LDIRIM (bax). aya ilidirdi (.Hseynov); SVR Zehnin,
inbub bax anapipik ] dncnin syyar qanad; Sivri bir ox kimi
1. R (zool.) Qaydb ir baxd mstan; | sancld yer (S.Vurun).
Grd ek glir dilaran (A. Shht); 1. RTMK, DOLDURMAQ (fiir-
ASLAN/ARSLAN Nagahan grdlr ki, mkl)
bir aslan; z qoyub knd san glir qrran iirtmk bax goplamaq
(A.Shht). ilik bax kabab
2. ir bax igid iman bax kk I
RN (mxtlif mnalarda) Acs xeyli it bax 1. duzsuz; 2. ltaq
irin, meyxou dadl olur; Onunn qu tk itil bax ting
uur, aiq qanadl olur (M.Rahim); BAL iv bax naz
(mc., dan.) rini oxayr bal szlril; Sz ivli bax nazl
gn baxlarla, ux gzlril (M.Rahim); kaf bax dolab
BAL KM O vaxtlar bu sacn ryi bal lem bax dbilq
kimi olard (S.Rhimov); DADLI [Piri baba:] LYAPA (hsirdn toxunmu papaq) [Fik
Onun bal ox dadldr (S.S.Axundov); rt:] Kim istr klaay balar, kim istr
QND (mc., dan.) zn bir df grn 1 lyapa qoyar (M.brahimov); PANAMA

350
ofer umlamaq
Aayann, ..hmi qalar stn ydiyi vkt bax calal, zmt; hrmt
hsir panamas indi peysrin amd vq bax 1. iq; 2. hvs
(.blhsn); SLNDR [Narnc xanm:] vql bax hvsl
Dayann, getmyin Slmi xala! - deyib orta vqlndirmk bax hvslndirmk
yalarnda, olduqca avropasaya geyinmi, vql bax hvsli
lind sa, qolunda sar payz paltosu, ba vqsz bax hvssiz
nda silindr olan bir aa onun qaban ksdi pion bax casus
(M.brahimov), pionluq bax casusluq
ofer bax src TAB (hrbi) [sgr:] Mharib bala
or bax 1. duzlu 1; 2. oran nandan bri mn bundan baqa yalnz birini
orakt bax oran taba gtirmim (M.Hseyn); QRAR
ORAN (torpa duzlu, orlu olan) Kim GAH Onun ssin qrargah risi do o biri
is orada torpaqlarn oran v zm n l qazmadan gldi (X.Hasilova).
verisiz olmas fikrini yaymdr (Y.irvan); treykbrexer bax xain 1
OR or dzlr byk arxlar kilib.. (Aq treykbrexerlik bax xainlik 1
hmod); ORAKT orakt yerd bostan uluq bax 1. uluqu; 2. nadinc
ksn, ad bostan olar, ta ta olmaz; tn 1. ULUQU O zaman Sfa uluqu olan
bl arvada boz ink versn, ayran bol olar, idi, ox danrd, bir dqiq yerind rahat
ya ya olmaz (Ata. sz). otura bilmzdi (M.brahimov); XTLAL1
ORBA [Qurban:] Dur, orba deyirdin, [bu beyd:] lknin btn ixtilal nsr
gtir grm, he yey bilcymmi? (.Haq- lri ldn qarld (C.Cabbarl); ULUQ
verdiyev); SUP [sgr by:] Hzerat bo [Bnv Vahid:] Bri bax, uluq adama
qablarnz bir-bir verin sup tkm (.Haq- oxayrsan (M.brahimov); UR [Gl-
verdiyev). btin:] Onlar is Sevindik kimilri urii,
orgz bax arvadbaz allahsz adlandrrlar (C.Cabbarl); T-
orgzlk bax arvadbazlq AI.
orlatmaq bax tkmk 1 2. uluqu bax nadinc
ou bax tamaa L ULUQLUQ [pl:] Bilmirm kiinin
hrt bax ad-san bana n gldi bu uluqluqdan (Mir Clal);
hrtbaz bax hrtprst TA Hr yerd itia, hr yerd syan;
hrtli bax adl-sanl; anl 1 Alovlu nmlr ucalr gy (S.Rstm);
HRTPRST {hrt dkn) O HRC-MRCLK (bax), XTLAL, U-
[Adil], Camaln hmi gc atmayan b R.
yk eylrdn yapdn v hrtprst 2. uluqluq bax nadinclik
olduunu yax bilirdi (Y.irvan); KARYE- I um bax prum
RST Ellr ona aq dey gldstlr II um bax uursuz 1
bagiar; bCarycnsit kt bana yaar odlu umai bax i. uca 1; 2. ucaboy('lu)
yalar (S.Vurun); HRTBAZ [bra UMLAMAQ k umla yeri, dunna,
him:] Bacarsan, bir-iki d minnti gtr: o klim k! (A.aiq); XILAMAQ (khn
hrtbazdr (A.aiq); HRT D mitd: xla umlamaq) Qzd gn, alem
KN Bu ad-san, hrt dkn; Smaz verdi heyat; Qonularn tarlasn xlayr;
imi yer, gy (A.aiq); HRTSEVN. Qan-tr iind hams ilyir; Zhmtinizl
hrtsevn bax hrtprst yaayr kainat (A.aiq); SRMK Bu bir
l bax fq saatda; Minlrc hektar; Xam torpaqlar;
mndfr bax tramvay Srd traktor (M.Rzaquluzade).
351
ura
ura bax sovet
uri bax 1. uluqluq 1; 2. qiyam
urisi bax uluqu 1
A Saatlar tr, dnizin qoynundan boy
lanan gnin alan yarpaqlar arasndan s
zlb, Salamlq zolann yollarna sanki
lvan xallar sorir (I.zimzado); IQ Bu
nunla bel, srgiy glnlr yarpaqlar, l
klri gn indan brq vuran gllr- MK Kabinetdki yeniliklr diqqt yetirn
iklr alemin, knl oxayan mnzrlr bezi adamlar bir-birindn gmana drdilr
dnyasna dmlr (Y.zimzade); SAAQ
(mc.) Gnn saaqlar yaylr dz; nki
tslim olur geco gndz (S. Vurun).
BH [Alxasov:] Bilmirm o bh
nec, haradan beynim soxuldu (H.Abbas-
zade); GMAN Mrd igid, knln gl
msin gman; Dmnlr elindn krlr
aman! (Korolu); TBAH (khn.) Oxu
cularmz bu cr itibahlardan xarmaqdan
tr lazm bilirik bunu sylmk ki, hmin
mnzumnin msnnif Ordubad airlrin
dn mhur Fqir vfat edib txminn iyirmi
il bundan qabaq v hmin hvalat yazb
blk otuz il bundan irli (C.Mmmdqulu
zad); KK Gzml grndn sonra
mnd daha kk yeri qalmad (.Haqver-
diyev); KK-BH Qlbnin artq
kk-bhsi yox idi ki, btn bunlar iblisan
bir plann nticlridir.. (Anar); VSVS
(bh v trddd) Telli bir saata qdr bir
taqm vsvslrl dnd (S.Hseyn);
ZNN [Hac:] Mnim sndn znnim var
idi (.Haqverdiyev).
BHLNDRMK Digr trfdn
Vaqifi bhlndirn o idi ki, Bumaov Gr
cstana bir nzrl, Qarabaa is baqa bir
nzrl baxrd (mnzminli); BDG-
MAN ETMK ami-vsal xali grk xan
qeyrdn; mi keirm, saqm, edr bdg-
man mni (Q.Zakir); TBAHA SALMAQ
{khn.) O ki qald Diladn mslsin, zn-
nimizce, Fxrddini itibaha salmaq n
Dilad hbsdn azad etmliyik (M.S.Ordu-
badi); KK SALMAQ Ancaq bir ittifaq
onu kk sald (S.S.Axundov); BHY
352
bhsiz
SALMAQ [Bhram:] El bax bu mcrrd
sz kimi mni hr eydn ox bhy salr...
(Anar); KLNDRMK.
BHLNMK Ata olunu bu cr
grnd bhlndi (. Vliyev); BDG-
MAN OLMAQ mumn zmrsin qar
bdgiiman olan.. Qohrmani bel bir qz
xolayrd (M.brahimov); GMANA D
(B.Bayramov); KK ETMK [agird:]
ndi iki kp arasnda kk etmiik: bilmirik si
an yaa db, ya bala db lb (mn
zminli); KK DMK Hseynqulu
aa vvl dostlarnn szn zarafat hesab
etdi, amma sonra z d diqqt il baxdqda
kk dd (S.S. Axundov); KLNMK
Qoca qodimuamn... ayla qorxulu oyun
oynadn baa drd v bu qorxulu oyu
nun gnn birind faci il bitcyindn k
lnirdi (.Yusifolu); BH ETMK/
ELMK Onlar hl nys mid bsl
yir, Balaann tezlikl cve qaydacana bh
elmirdi (H.Abbaszad); BHY D
MK [Hcr xanm:] Biz d onun dalnca
getsk, bhy drlr (S.S.Axundov).
BHL [Sultan:] bhli olan bir ey
he bir vaxt inanmaq olmaz (S.Rhimov);
KL.
1. BHSZ [Gray:] Bellikl o tabe
olsa biz; bhsiz ba yr hr mrimiz
(A.aiq); BGMAN (kl.d.) Hans qmli
knl kim, sn edr olsan adiman; O sn,
lbtt ki, bdguluq eylor bigman (M.P.Va-
qii); BLABH (khn.) ...bir para insana
ziyyt yetirn mma, milklr v sair
hrat olmasa idi, bilabh onlarn toma-
misi indiy kimi oturaq olmudu (F.Krli);
BK, BBH [Molla Qafar;] Bik,
bibh eldir (S.Rhimov); KSZ [Tr
kmlr:] ksiz yatin ynana rast g
liblr (M.F.Axundzad); MTLQ (bax).
2. BHSZ (ara sz kimi) [Koba:]
H., yerind dedi, bhsiz, Xanlar; Btn
mdnlrd nizamszlq var (S.Vurun);
cat y
LBTT ah riyyotsiz ola, lbtt, v xartd, burada be-alt ev vard, hams da
ktdn dr (S..irvani); TB, ikimrtbli, aynabndli (R.brahimbyov).
cat bax hnr, igidlik, csart UR Qare, szm drk el, gr varsa
kran bax minntdarlq urun; Fnnin var is rtlck cml q
kuf bax ik surun (M..Sabir); DNC Clil Mm
kuflnmk bax iklnmk 1 mdquluzad xalqn hyat v dncsindki
ktnsz bax zrsz 1 btn mnfi chtlri tnqid edirdi (M.bra
kr bax minntdarlq himov); DRRAK [Vaqif:] Bu drrak
mar bax 1. qrb I; 2. nmr 1 nin sahibin n deysn? (mnzminli);
1. (iin maye tkmk n boaz ANLAQ, DRAK (bax) 1
dar qab) Ata-oul dki ara boaltd URLU [Sleyman;] ox all, yara
(H.Abbaszad); BUTULKA (dan.) [San- ql v ox da urlu olandr (.Hac-
kynk] sonra aralq qapn aaraq o biri evin byov); DRRAKL [Uaq Leonardo:]
de in yandrd, soyuducudan bir butulka Ax, insanlar alldr, drraklidir (R.Rza);
ampanski, qara kr, kolbasa, iki qdh g
DNCL [Vahid:] Gzldir, tmizdir,
tirib stolun stn dzd (.fndiyev).
dnclidir... (M.brahimov); ANLAQLI.
2. Srkli alq sslrindn pn
L URSUZ ursuz, idraksz, gcsz
crlrin si cingilddi (.Babayeva);
heyvanlar bel ac qalmrlar (M.brahimov);
AYNA El bil ki, soyuqdan; Titryir gyd
BUR Siz, siz ey biur olan chal! ndi
ulduz; Aynalar balayb buz (.Cemil).
BND bndd taxtann stn siz rahat oldunuzmu daha! (A.aiq); KM-
d yuyulmu, hl tlnmmi xeyli paltar UR Olmalyam mn qyur drd nian
ylmdr (H.Abbaszad); AYNABND olmaa; Mn olmuam kmur, sahibi-an
[Vahid:] Nhayt, z-gzn turudub olmaa (C.Cabbarl); ANLAQS1Z, DR-
[kbr] ayaa qalxd. Avnabndd bir ne RAKSZ.
df gezindi (B.Bayramov). 2. ursuz bax bayn
BNDL O, mnnr pillknl URSUZLUQ, ANLAQSIZLIQ, B-
ikinci mrtby qalxd, bndli qapya URLUQ, DRRAKSZLK, KM-
yapb dayand... (M.Hseyn); AYNA URLUQ
BNDL Yol onu balaca bir meydanaya y bax ubuq 1

353
 Taxt
1. TAC (padahlarn balarna qoyduqlar
papaq) [Piri baba:] Sn d tzdn mnim
bama tac qoymaq istyirsn (S.S.Axundov);
FSR Oldum vsali-ruyin aiq, bu ba
tab bax 1. gc; 2. sbir I ma; Qoydum cnunluq fsrini mn bs-
tabaq bax tkn bs (A.aiq).
taban bax iql 2. tac bax lng 1
TABE [Rbi:] nsan gc tabedir (C.Cab- tacdar bax padah
barl); ASILI [Kamil z-zn:] O, ancaq TACR Bu hmin o tacirlrin karvan idi,
zn yr; yksk vzifli, asd olduu, onlar ne il bundan qabaq Beybura Ru elin
bir do yerli dediyi adamlar bynir.. gndrmidir... (Anar); BAZRGAN (khn.)
(Y.irvan); MHKUM (mc.) Bakda da Ar ykl dvlr lngr vura-vura addm
qadnlar drd divar arasnda mhkum, mz layrd, bazirganlar da yorun, yuxusuz idi
lum.. halda yaayrlar (H.Sarabski); MT lr (Anar); BZZAZ (khn.) Hac Krim
[Yalar;] oban sn d gl bri, ba endirib Bakda mhur bzzazlardan idi (A.aiq);
bar bas, biz mti ol (Anar).
SVDGR (khn.) [Mao:] ..iki ovu ov
TABELK (tabe olma) [Mirz Sadq:] ah
dan shbt edirlr, svdgrlr al-veridn,
srdrzmsiz qaldqdan sonra trkmnlr,
iki arvad rast gldilrs, modadan, paltardan
qarlarna gndriln Xorasan hakimi H-
danrlar (N.Nrimanov); BZNESMEN
mtddvleni mlub edib, ran tabeliyin
(ev/), KOMMERSANT.
dn xdlar (C.Cabbarl); ASILILIQ Get
ta bax gnbz
dikc Mirz valeh bir asllq, bir mhkumluq
TAXA (ey qoymaq ii divarda x
hiss edirdi (S.Rhimov); MHKUMYYT
bdlqdir bu gec bkm polad dizini; susi oyuq, yer) Taxaya lvan zl yoran-
rb bu gn eitmi mhkuniyyt szn dk ylmd (H.Abbaszade); CAMA-
(M.Dilbazi); MHKUMLUQ [Aydn:] XATAN [Ss:] Ged qaaraq yyr ev,
Ndir bu hakimlik? Ndir bu mhkumluq? mhrm qlmdandadr, qlmdan da ca-
(C.Cabbarl); MTLK Mqim byin bel maxatandadr (M.S.Ordubadi); DR
mti bir vziyytd dayanma Zrrintacm (kiik taxa) [Odaba:] Divarlarda xrdaca
xouna gldi; nki izafi dana yol ver drilr var (.Haqverdiyev).
mdn z srncamlarnn yerin yetirilm TAXIL Yamad ya, yand taxl, cml
sindn hdsiz drcd xolanan Zrrintac kl oldu (A.aiq); ARPA-BUDA QLL
xanm bir hakimi-mtlq kimi bel bir (khn.).
mtilikdn xsusi zvq alrd (S.Rhimov). 1. TAXMAQ [miraslan aa:] ..Cahangir
tablamaq bax dzmk sabah qrmz bayran Lan yuvas na tax
tablamaq bax dzmk maq arzusundadr (S.S.Axundov); SANC
tablo bax ki! 1 MAQ [Korolu] duamanm telindn bir dst
TABOR (hrbi), BATALYON ksib Eyvazn papana sancd (Korolu).
tabsz bax halsz 2. TAXMAQ (sra, qolbaq, iizk)',
tab-tavan bax gc KERMK [li Nazlya:] Al hllik bu
taburet(ka) bax ktil tekqa, tax barmana (zy onun barma
TABUT Sement dm d, da divar da; na keirir) (Anar).
Tabut qapa kimi rtlm qaplar da 3. TAXMAQ, BND ETMK, L
(R.Rza); CNAZ Mllimin cnazsini DRMK
qoymaq n Trlan drs otaqlarndan birini 1. TAXT (khn.) (ahlarn oturduu b
boaltdrd (.Mommdxanl). yk krs) [Mirz Mlkm:] Nsrddin ah
354
Taxt Tamada
taxtdan salnmazsa, Mzfferddin Mirz talant bax istedad
taxta xa bilmz (C.Cabbarl); MSND talanth bax istedadl
(khn.) Bu gndn kbr hr bir ixtiyar lin talantsz bax istedadsz
alb Hac Xlil mrhumun msndind y- }j talantszlq bax istedadszlq
ldi (.Haqverdiyev). 1. TALE [Trxan:] Gl grk, taleyim no
2. taxt bax arpay gstrck! (A.aiq); FLK (mc.) Flk
taxt-rvan bax kcav ayrd mni cvr il cananmdan (Fzuli);
taqt bax gc QZAV QDR [Kirman:] Prd altnda
taqtsiz bax gcsz, halsz hr qzav qdr; Mn parlaq gn kimi
taqtsizlik bax halszlq grnr (A.aiq); QSMT Bizim qismti
1. TAQIM (hrbi) [Hacyev:] ..ne ayd miz gz ya deyil; Bizimdir yaamaq, gl
ki, taqm ile mul olur, onu yrdir, d- j mk hvsi (S.Vurun); MQDDRAT
y hazrlayr (.blhesn); DST Sr Bu gec bizim mqddratmz hll edilir
hdlrdn khn qounlar gtrb yerlrin (C.Cabbarl); ALIN YAZISI, BXT (bax).
tz., dstlrdn tyin etmliyik (M.S.Or 2. TALE [Ana] ..balalarnn taleyinin nec
dubadi); VZVOD Frhadn vzvodu xeyli i olacan fikir edib alayrd (C.Cabbarl);
grmd (.Vliyev). GLCK [Mirz:] Ancaq uaqlarmn
2. TAQIM ..Xstlrin bir taqm baa glcyinin fikrini d mnim zm vagzar
da., shbt edirdilr (S.S.Axundov); DST : ediniz (.Haqverdiyev); MQDDRAT
Molla Nbiqulu mktb uaqlarndan bir ..azadln mqddrat ancaq sabahk m
dst dzltdi (.Haqverdiyev). dafimizdn asldr (A.Makulu).
taqqldatmaq bax dymk 2 taleli bax xobxt
TALAMAQ (mxtlif mnalarda) O fsr talesiz bax bdbxt
ki, yurdunu; Grnlr bilir bunu; Viran qo talesizlik bax bdbxtlik 1
yur, talayr (M.Rahim); APIB-TALA- talib bax tlb
MAQ [Knyazlar:] halini apb-taladlar tallah bax vallah
(M.brahimov); APMAQ (mc.) Xando- TALVAR Knl ar zm ba; Glin
mirov ald, apd mahal; O ki tutub zn grn bizim ba; Talvarlarda ab-dar;
kel qurumsaq (Q.Zakir); DAITMAQ Meyvlrin qol-buda (M.Seyidzad);
[Hac:] Xarici bu fabriki datmaq istyir ARDAQ Onlar [alman soldatlarn] ma
(M.S.Ordubadi); QART ETMK/EL- raqlandran he n tapmadlar. ardaa da
MK [Sitar:] Son d biziml gedk, qoy baxdlar. Ordan da bir ey xmad (H. Abbas
glib bu evlri qart etsinlr, sn de mqa zad); KK Beyrk sama baxd, soluna
bil etm! (C.Cabbarl); SOYMAQ (mc.) baxd, dedi; Sar donlu Selcan xatun kk
[Tarverdi:] Vay aman, qlt elrm, quldur- dn baxar, kim baxsa eqil oda yaxar, san
lua dxi xmanam, he kimi soymaram donlu qz eqin hu (Anar),
(M.F.Axundzad); TALAN ETMK Xann tam bax dad I
qarda olu o gn kedi xanla; l atd ya- , TAMADA (toylarda v ziyaftlrd mc-
manla; Talan etdi sarayn dvltini, varn i\ lisi idar edn xs) Tamadann tklifi il
(B.Vahabzad); YAMALAMAQ. ham ayaa qalxd (.Qurbanov); MASA-
talan bax soyunu BY [Xosrov by:] Bylrin hft qonaq-
talanlq bax soyunuluq lqlannda masabyi olubsunuzmu? (.Vli
TALANLAMAQ, DAIDILMAQ, QA yev); TULUMBAI (khn.) Tulumbann
RT EDLMK, TALAN EDLMK, tklifin riayt edrk axr buynuz qdh
YAMALANMAQ lr tkld, aria Yekaterinamn rfin
355
Tamah
nitq sylnib, ayaq st iildi... (mn
zminli); SFRBY.
TAMAH [liqulu:] Aa, bayaq rz etdim
ki, mnim dnya malnda tamahm yoxdur
(S.S.Axundov); NFS [skendr:] Haqlsan,
blad bu insan nfsi (A. aiq); TAMAH
KARLIQ {bax).
TAMAHKAR [Bayram:] Namaz bir ta
mahkar, eytanfkir adamdr (M.F.Axund-
zad); ACGZ, HRS [Xosrov:] [zim
sgri] acgzdr, hrisdir, baqalarndan pay
umur (M.brahimov); NFSKAR ..Snin
kimi nfskar, dnyan drd lli tutan bir
adam briqadir saxlamaq olmaz (. Vliyev);
NFSPRST N vaxta qdr biz bia
rlr bu kimi nfsprst qrz sahiblrinin
lind oyuncaq olacaq (M.F.Axundzad);
ARTIQTAMAH (ox tamahkar), AC (mc.),
DNYAGR (khn.), MNFTP
RST (bax).
TAMAHKARLIQ Yasmn erinin ta
mahkarlm bilirdi, ona gr Qaraca qzn
glckd onlara byk mnft vercyini
sylyirdi (S.S.Axundov); ACGZLK Bu
qtbd zim sgrlri ehtiyacn pncsin
verib hrisliy, acgzly svq edn cmiy
yt, o biri qtbd ya insan iztirablarna qar
kar v kor olan canszlar yetirir.. (M.bra-
himov); ARTIQTAMAHLIQ [Glnm:]
[Hmmtli] artqtamahlq elyib, vssalam!
(M.Hseyn); HRSLK Dorudan da vhi
hrislik, qorxunc bh mrzi Sultann r
yind kk salrd (S.Rhimov); TAMAH
[Glnise:] Tamah v bla mhbbti insan
hr bir ey vadar edr.. (C.Cabbarl); DN-
YAGRLK.
tamam bax 1. tamamil; 2. btn 1; 3. bs
btn
tamamn bax tamamil
TAMAML Namuslu bana glni ta
mamil nal etmy balad (S.S.Axundov);
BADAN-BAA Yaxlq insana bir snt
olsun; Dnya badan-baa qoy cnnt olsun
(S.Vurun); BTTMAM ndi onlar da ay
lb bittmam; Qalmad he yerd sn ehti-
356
Tapana
ram (M..Sabir); BSBTN zdiham o
xalr, qhrman hr; Bsbtn ayaa qalx
mdr bu gn (S.Vurun); M (mh.) Ba
zardan bir kilo t aldm im yad (ADDL);
TAMAMN Avropa v Amerika alim, ke-
af, ixtira v baqa namaz qlmayb v ey
tan mllrin rvac vernlri tamamn yan
drb kllrini sovurdular (mnzminli),
tamamlamaq bax qurtarmaq 1
TAMAA (teatr tamaas) Tamaada iti
rak edn ktl hmi bir nfrdn ibart
olur (.Haqverdiyev); BH bihlr na
mlum mlliflr trfindn eirl yazlm
birprdli pyeslrdn ibartdir (.Haqver
diyev); OU (ylncli tamaa).
taml bax lzztli
tampon bax pilt 3
tamsz bax lzztsiz
tana bax sra
tannmaq bax mhurlamaq
tannm bax adl-sanl
TANILIQ (bir yeri tanma; mxtlif m
nalarda) [Msm:] Bizim bir-birimizl rsmi
tanlmz yoxdu (S.Hseyn); BLDY-
YT Nriman inqilab tarixin, inqilabn n
olduuna Mirz Hseynin shbtlrindn
lazmnca bldiyyt yetirmidi (.Haqver
diyev); BLDLK [Nriman:] Dy iin
nzri chtdn o qdr bldliyim yoxdur
(Mir Clal),
tanqah bax var I
tanr bax Allah 1
TAPANA ubay onlar tccbl qar
layb, tapanasn xardb, sa lin ald,
atdan db birinci dvnin qaban ksdi
(M.Hseyn); QOZDST (zar., dan.) [Zey
nal:] Blk sn bu qozdstni ayqraqllara
gstrmk istyirsn? (.blhesen); PS-
TOLET Yaxndan alan gll Hbibi yar
paq kimi silkldi. Pistolet lindn yer
dd (.fndiyev); PTOV (dan., khn.)
[blhsn by:] Bir pitovu boaldb qa
dm, grdm ki, dalmca glirlr, o biri pi
tovu da boaldb aradan xdm (M.S.Ordu-
badi); REVOLVER mdi revolverdi, dnm
Tapdalamaq
bana; Nagh olur gllefean partapart
(M..Sabir).
TAPDALAMAQ (ayaq altna salb z
mk) O, qarsnda duran rini ayann altna
salb tapdalamaq istdi (M.Hseyn); AYAQ
LAMAQ [Rza:] Ulduz mnim idi, onu mn
dn zorla, gcl alrlar, mnim namusumu
ayaqlayrlar (M.brahimov); BASDALA-
MAQ [ofer] lakin Xlildn cavab almayb,
onu basdalamaq istyirmi kimi, man dz
onun stn srd (M.Hseyn); BASMAQ
lanm quyruunu basmasan sni sancmaz
(Ata. sz); INAMAQ (dial.) [Msumu:]
Alln dli elmk yaramaz. Dli ink ba
lasn nayr... (B.Bayramov).
TAPILMAQ, BULUNMAQ (kl.d.)
TAPQIR {yhri v ya qalta brkitmk
n atn, eyin, qatrn qarn altndan
kilib balanan qay) By ata yaxnlad, li
ile onun yaln tumarlad, qaylarn yoxlad,
sliqsiz grnn tapqrn dzltdi (M.H
seyn); QARINALTI [Padah] atn qarn-
altsn brkidib yola balad (A qu na
l); YHRALTI.
TAPMACA Tlb hiss etdi ki, bu tap
maca deysn bir qdr qliz alacaq, ya
blk he psixiatr z d onun cavabn bil
mdi (Anar); BLMC [Vaqif:] Bu dnya
dorudan bir bilmcdir; Qapya qoymuram
can mhntini (S.Vurun).
1. TAPIRIQ Hr addm banda bir tap
rqla; Yazq qzcaz bo buraxmad (M.Ra-
him); SMARI Aq sazla dediyi kimi, szl
d Mhbub xanmn ismarn Koroluya
yetirdi (Korolu); SFAR Kosa z qo
humu evind geclmi, sgrin sifariim
tdark etmi, indi d a balamada aparrd
(S.Rhimov).
2. TAPIRIQ {drs tapr) Mn cld
taprn qaralamasn hll edib, gizlic ar
xamda oturan Glada trrm (H.Abbas-
zad); ALIMA.
3. TAPIRIQ, GSTR, MR
4. TAPIRIQ, VZF,
Tarla
TAPIRMAQ [Xudayar by:] Eyin
sahibi sn kimin yannda ek taprb
(C.Mmmodquluzad); HVAL ETMK
[miraslan aa:] Qhrman qzm, babalar
mz yurdunun mdafisini sen hval edib..
(S.S.Axundov); SMARLAMAQ [Ana:] N
ox rayon mrkzin glib-gedn, ismar-
laram, gtirrlr (M.brahimov); VARG-
ZAR ETMK Hac Slim z salnda
cmi pul v mlakn z arvad Snm xa
nma vargzar edibdir (.Haqverdiyev).
I tar bax qaranlq 1
II tar bax qara 1
taraqqa bax fing
tarantul bax bv
taraz bax brabr 1
taralan bax tar
TARI Tar ura glr tar grnd;
Tlk trlan cumar sar grnd (M.Rahim);
TARALAN Qurban tz-tz lin tar al
maa balad zamanlar Qarabada taralan
Sadq yaayrd (.fndiyev); TARZN
O tarznin vurduu xanalardan drhal hiss
etdi ki, Qurban Primovdur (.Qasmov).
TARX (khn.) Yaroslavski yolda ta
rixidir (M.Hseyn); MVRRX Asiya
byk mtfkkirlrdn Rumi, byk air
Nvai, miivrrix blqazi Bahadr xan,
rqd vvlinci rsdxana mssisi m
nccim Ulubyi vermidir (.Haqverdiyev);
TARXNVS [ah Abbas:] Frra gndr,
Srdar Zaman xan, Mirz Yhyan, Mh
sn xan, tarixtvis skender byi, Mollaba-
m hzuruma arsn (A.aiq); TARX-
NAS.
tarixnvis bax tarixi
tarixnas bax tarixi
TARLA {kin sahsi) Ya, ey ya, ya;
Sulansn l, ba; Susuzdur tarla; nyini sa
(A.aiq); L ld qzn biin gedirdi
(S.Rhman); KN YER O yanlar su bas
m, kin yerlri grnmz olmudu (M.H
seyn); PLANTASYA {ay, ttn kin sa
hsi) Aaclann qaln gvdlri arasndan yal
ttn plantasiyas grnr.. (H.Seyidbyli);
357
Tarzn
ZM Muan shralar bir tamaadr; Buda
zmilri qoa-qoadr (S. Vurun),
tarzn bax tar
tas bax lyn
tatar bax allaq
tatarlamaq bax allaqlamaq
TAUN (tib.) [Skin:] Xeyr, vba vo taun
haramzad kiilrin nadrstlyndndir
(M.F.Axundzade); UMA (tbih kimi d
ilnir) Ellr dedi: Qazlsn qoy Hitlerin
mzar; Faizm bir umadr mhv edk bu
azan (M.Rahim).
tava bax qazan
tavan bax sqf
tavana bax var I
tavanal bax varl
tavanasz bax yoxsul
1. TAY Xasay bir olandr, ona tay han?
(S.Vurun); BAB Qzn ver ona, odur sn
bab (S..irvani); BNZR Byksn
qvvtin oxdur; Bu geni lkd bnzrin
yoxdur (R.Rza); BRABR Hikmtd sn
he kim brabr ola bilmz (M.F.Axund-
zad); MANND (kl.d.) Evd taplr indi
dxi ay, plov, qnd; Kimdir sen mannd!
(M..Sabir); MSL Toxucu qzlarn mahir
ellri; Misli grnmyn gln yaradb
(M.Rahim); TU Hr adamn tay, tuu, bab
var (Qurbani); QNR (dan.), BH.
2. tay bax yad
1. TAYFA (kiik xalq) [Divan by ca
maata:] Dxi vaxtdr inanasnz ki, siz vhi
tayfa deyilsiniz (M.F.Axundzade); EL Deyir
lr ki, qdim zamanlarda bu torpaqda bir el
yaarm (M.brahimov); QBL (mc.)
Btn xalqlar, qbillr od iindn xacaq
dr.. (S.Vurun); QVM Tarixdn qabaq
matriarxlar deyiln zaman arvadlar asud
olub bir xeyli d imtiyaza malik idilr, b
yk-byk aillrdn ibart qvmlri idar ildiln terminlrin bir hisssi d rus dilin
edn arvad idi v bunlarn cemi ixtiyar ar
vadlarn lind idi (mnzminli); URUQ.
2. tayfa bax qohum-qrba
tayqulp bax par
taytaq bax axsaq, olaq
358
Termin
taytamaq bax axsamaq
tay-tu bax hmyad
tazarat bax ziyan
TAZI Tazya tut deyir, dovana qa (Ata.
sz); OV TULASI [Rcb:] Olu da diri
badr, yax ov tulasdr (A.aiq); OV T.
taziyan bax 1. eir; 2. allaq
11. TEL, SA, TK
2. tel bax mftil
3. tel bax lk 2
II tel bax teleqram
telegrm bax televizor
telekommunikasiya bax rabit 1
TELEQRAM styirsiniz teleqram pulunu
mn qabaqca verim (N.Nrimanov); TEL
[Hac Salman:] Hac min sn qurban, bu
teli bir oxu (N.Vezirov); DEPEA.
telerabit bax rabit 1
televiziya bax televizor
TELEVZOR Bir gn bizim patefon:
Radioqbuledn; Bir de ki, televizor; Mba
his etdilr; hr dedi zndn.. (M.Rza-
quluzad); TELEGRM Stadionda ne
min fitbolbaz; Ne yz min d telegrm-
d baxr; radioda qulaq asr (R.Rza); TELE
VZYA ay nhre trf axan kimi maddi-
lmi, srhdlenib qalbsa, mcraya saln
m televiziya vaxt qalmaz bir labdlkl
saat yeddiy doru axn - dz saat 7.00-
efir xacaqdlar (Anar),
tema bax mvzu
temp bax srt
temperament bax ehtiras 1
temperamentli bax ehtirasl 1
temperatur bax hrart 1, 2
1. TENDER, MRACT, TKLF
2. tender bax msabiq
ter bax xurcun
TERMN Bugnk Azrbaycan dilind
dn, rus dili vasitsil baqa dillrdn glmi
dir... (N.Mmmdov, A.Axundov); ST-
LAH Fars dilinin tsiri saysind trk isti-
\ lahlarn itirib, fars istilahlarm iltmy
ehtiyac olmuuq (.Haqverdiyev).
Termometr
termometr bax hrartln
TERROR [Rstm by:] Mnim eitdi
yim gr, - dedi, - Aabyin Qafqazdan
getmsinin sbbi Difai mslsi olmu,
nki Difai terror gc il znginlrdn
pul tlb etmy balamd (mnzminli);
TDH (k k i l ).
TERRORU, QSD, TERRORST,
TDH
TERRORULUQ, QSDLK, TD-
HLK
terrorist bax terroru
teyf bax kabus
tez bax lst, tcili
TEZDN, ERKN Kndd shr erkn
oyanmaa adt etmi ik, Neft Dalarnda
da tezdn durdu (.Qasmov); ERT(DN)
Sbh ert oyanard qar; Duruzar idi ham
xidmtkar (A. Shht); OBADAN El bil,
shr obadan i getmyck (.Qasmov);
SBHDN [Aytmiz:] Anamla sbhdn
oyanb hyti sprr, gllr su verirdik
(.Qasmov); ALAQARANLIQ (bax).
TEZLKL [ahbaz:] Qm etm, ya
ran yngl yaradr. Tezlikl saalarsan..
(S.S.Axundov); BR AZDAN Bir azdan..
qayalqlarn ba qpqrmz ia qrq oldu
(S.Rhimov); NQRB Vaqifin alna,
kmalna, ir danqlarna bnd olub hmi
lik yannda saxlayb, nqrib vzirlik
mnsbini ona verir (.Haqverdiyev); TEZ
BR ZAMANDA, YAXIN GNLRD,
YAXIN ZAMANDA.
TEZ-TEZ mi bir az tnffs edk,
- dey Nrgiz tez-tez otaqdan xrd
(S.S.Axundov); T-T Tramvay srtini
artrdqca [Tahirin] d fikri iti-iti ilmy
balayrd (M.Hseyn); YEYN-YEYN
kisi de qouldular tez xizy; Baladlar
yeyin-yeyin yerimy.. (M.Rzaquluzad);
SRTL (bax).
tamxana bax yemkxana
tb bax 1. ilham; 2. xasiyyt
tbabt bax 1. tibb; 2. hkimlik
tb bax vtnda
Tcavz
tbq bax 1 silk; 2. qat 1
.
TBSSM [Mahironin] qaqaba sal
lanmd, dodaqlarn v gzlrini bzyn
tbssm yox olmudu (Y.irvan); GLM
SM Bumaov glmsdi. Bu glmsm
onun hmin rt raz olmadn akar b-
ruz verdi (mnzminli); QIMIIQ Lakin
onun gznd sevinc dolu bir iq; Rngsiz
dodaqlarnda mehriban bir qmq (R.Rza);
GLMSNM.
tbib bax hkim 1
tbiblik bax hkimlik
1. TBT, NATURA [Yavr:] Qoyun
tbit z sizin hkiminiz olsun, latnlar
deyrdi: natura sanat madikus-kurat yni
tbit malic edir, tbabt mahid
(M.brahimov).
2. tbit bax xasiyyt
1. TB, SL, HQQ (sni ksi),
NATURAL
2. tbii bax fitri
3. tbii bax normal
4. tbii bax bhsiz 2
TBL O biri gn hrin mhlllrind
eypur alnb, tbil vuruldu (mnzminli);
BARABAN Hvskarlar oyanb qurtardq
dan sonra orkestrin baraban alann ortaya
xartdlar (M.Hseyn); TMPAN (tar.).
TBL, BARABANI, TBLA-
LAN
TBLATI Tbliat qadn Zeynbi
bu cr yrdirdi (Qantmir); MBLL
[Ocaqqulu:] ..Hr zaman senin silahdan da
tkm olan miiblli dilin rvandr (S.R
himov).
1. TBRK [Qulamrza:] Bu gn hr yerd
tbrikl qarlamam (mnzminli);
GZAYDINLII [Qumral:] Biz ki evimiz
atdq, qohum-qarda, qonular xbr tutub
gzavdnla gldilr (A. aiq); MBA-
RKBADLIQ Sizin toyunuzun mbark-
badl da doma vladlarmzn xeyir ii
kimi biz xodur (Mir Clal).
2. tbrik bax salam 2
tcavz bax 1. hcum; 2. zoraklq
359
Tcavzkar
TCAVZKAR, QSBKAR, TCA-
VZ
TCAVZKARLIQ, QSBKARLIQ,
TCAVZLK
TCL (mxtlif mnalarda) Dz buyu
rursan, usta, - dedim. - Tez olun, yn ge-
dek, tcili tdbir grk (M.Hseyn); LM-
YANDI Vlil Muxtar gn batandan sonra
Hindarxna atanda eitdilr ki, brahim by
daran limyandda axtarr (.Vliyev);
TLSK Bunun iki sbbi vard. Biri o idi
ki, yncamz ox tlsik v ssli-kyl
olmudu, ikinci d Sfa il bu bard ox da
nmq (M.brahimov); DRHAL, FV
RN, FVR, O SAAT, TEZ, TXRSZ
(bax).
L TCRB (elmi tcrb, snaq v s.)
[Torul:] Sraagn tcrb apanr, mn d
baxram (C.Cabbarl); EKSPERMENT
[Professor:] Bu eksperimenti mtlq bir d
keirmk lazmdr (H.Abbaszad); SINAQ
(bax).
2. TCRB Dur tcrbnizdn., dan..
(M.brahimov); SRT [Zbeyd:] Tica
rtd sritsi var, dvlti var (M.F.Axund-
zad).
3. TCRB, PRAKTKA Bizim Md-
ht sizin hr praktikaya glir (C.Mm-
medquluzade).
TCRBL (tcrbsi olan adam)
[Vli:] Tcrbli adamn shvi az olur
(.Vliyev); BKN Pirli xeyli bikin;
Ehtiyatl adamd (M.Rahim); BM Amma
Mrsl bimi adam idi (Anar); KAML
Maallah, n yax qabilsn; Baabanlqda
xeyli kamilsn (A.Shht); PRAKTK Nal
bnd Mdi Qulu bir praktik kii olduu
n arvadna deyrdi.. (T..Simr); S
RTL.
TCRBSZ, NAI (bax), SR
TSZ
TCRBSZLK, NAILIQ (bax),
SRTSZLK
tdark bax ehtiyat
tdavi bax malic
360
Tssb
TDBR [Mahmud by:] nan, ba tutarsa
qurduum tdbir; Adam saylarsan, qlino vur
bir (S.Rstm); BNAGZARLIQ (khn.)
[Aslan by:] Sn drst arxayn ol v olu
nun barsind binagiizarlq n tvr snin ke
fin ists.. (N.Vzirov); LAC Der: Qanda
bulum lacn, ey yar? Kimdn yet ehtiya
cn, ey yar? (Xtayi); AR, IXI YOLU,
NCAM,
tdhi bax terror
tdhii bax terroru
tdhiilik bax terroruluq
TDRCN ..ciddi iztirablardan sonra
bi tdricn z mhakimsini itirmk zr
idi (S.Rhimov); TDRC [Glnis:] st
sm bu saat hr ikisini evdn xarram, amma
i tdrici lazmdr (C.Cabbarl); TDRCL
[Slim:] V onlarn say tdricl artrlr
(.fndiyev); YAVA-YAVA lbtt,
bu hisslr onun ryind anadanglm de
yildi. Birdn-bir yox, yava-yava, tdricl
bym, artmd (M.brahimov).
tdricl bax tdricn
TDRS Atamn znmxsus bir tdris
sulu var idi (mnzminli); TLM Vah...
bu imi drsi-suli-cdid?! Yoo...x! Yoo...x!
Oul, mktbi-syand bu! Molla deyil bun
dak tlim edn! (M..Sabir); DRS (bax).
TCCBLNDRMK [nci:] Sizin
kimi mdni adamn azndan bel szlr
eitmk mni tccblndirir (S.Rohman);
MTHYYR ELMK/ETMK Bu
sda bizi lap mthyyir eldi (C.Mmmed-
quluzad); HEYRTLNDRMK, HEY
RT SALMAQ.
TCCBLNMK Ceyran tez gldi.
Rfiqsini bel hycanl grb tccb
lndi (X.Hasilova); HEYRTLNMK
[Bahadur:] Mni hara aparrsan? - heyrt
lndi (R.brahimov); TCCB ETMK/
ELMK,
trrz bax hcum
tssb bax 1. qeyrtke; 2. namus,
tssb bax tssbke
Tssbke
1. TSSBKE [Leylk:] Gydki bir
tanr bilir ki, mn nec tssbkem, zm
de bu qapdak srv aac kimi n thr d
zm? (S.Rhimov); FANATK Onun [Mol
la Nsrddin jurnal] nvanna Qaraba
bylri v Dastan fanatiklri hdli mk
tublar gndrirdilr (Anar); MTSSB
Ana mtssib deyil, nikbindir (mnz
minli); TSSB.
2. tssbke bax qeyrtke
1. TSSBKELK, FANATZM,
MTSSBLK
2. tssbkelik bax qeyrtkelik
TSSF, FSUS (bax), HEYF
TSSRAT Arabir silinir izin imal
dan; Coqun aya dnr tssratn (M.Ra-
him); NTBA Lakin bu yalnz ilk intibadr
(M.Hseyn).
TFAVT [Prviz xan:] Bir de siz cnab
n n aa il nkr tfavt qoymursu (M.brahimov); XTRL [Prviz:] Lakin
nuz? (M.S.Ordubadi); FRQ Fqt ikisinin
mhbbtind bir az frq var idi (N.Nri-
manov).
tfsiln bax hrtrfli; trafl
tfsilli bax trafl
tfsir bax izah
tfti bax nzart
tftii bax I. nzarti 1; 2. mftti
thdid bax 1. hd; 2. qorxu
thmml bax sbir I
thr bax sul
THLL, ANALZ amxor mmlk
tin gldikd burann torpana grk diqqt
edk v bu torpaqdan bir az nmun gtrk
v corafi, tarixi laboratoriyada o torpan
thlilil mul olaq grk bizim bu analizi
miz nyi gstrir v n ntic verir (C.Mm-
modquluzad).
THLK [Xac:] Padah, n qdr ki,
onlar sadr, sizi thlk gzlyir (A.aiq);
XATA (dan.) [Kndlilrdn biri:] gr li
mizdn xata da xsa, biz el elmrik ki, bir
yad adam bizim iimizdn xbrdar olmasn
(C.Mmmdquluzad); XTR Yax ki,
yolda xtr toxunmayb (X.Hasilova); UU-
Txyyl
RUM Yolumda zlmt var, uurumlar var
(.Cavad); VXAMT (khn.) [Sitar:]
Gn-gndn halm kosbi-vxamt edir
(A.aiq); VRT Boz at, seni sor tvld
balaram; gr bizi bu vrtdn qurtarsan
(Qaaq Nebi); XATA-BALA, FAC
(bax), QZA (bax).
THLKL (qorxusu olan, thlkli
olan) Onda bir arxaynlq hasil olurdu. nki
thlkli an kemidi (M.brahimov); XATA
KAR Lakin in nazirlri, kralinin yaxn
adamlar - ac meyvli azman aacn bu ac
rilri z mvqelrini saxlamaq v onlar
n lverili olan dvlt sulunun toxunul
mazln qorumaq mqsdil imperatrini
inandrmaa baladlar ki, xatakar eytan
onun olunu yoldan xartmdr.. (C.Mm-
mdquluzad); XATALI Grnr mn d
nahaq yer bel xatal i boyun qoymuam
toyuq-cc olan yerd bu xtrlidir, ona gr
de baqa tdbirlr el atrlar (M.brahimov);
XTRNAK Qeybli bel bir bhy
gr tfsilat bilmk, bu bhli, xtrnak
Tavakal olduu kimi grmk mqsdi il
z soru-sualndan qalmrd (S.Rhimov).
THRK (szl v ya baqa irnikln
dirici vasitlrl birini bir i grmy vadar
etm, svq etm) Lakin he bir snt insan
xlaqn thrikindn v qidlrin tsirindn
qurtara bilmz (M.brahimov); TVQ
Klassiklrimizin yaradcl zrind uzun
illr tdqiqat aparm akademik H.Arasl,
grkmli alim .Seyidzad, floloji elmlr
doktoru M.Quluzade v baqalarnn Nsi
miy, onun poeziyasna, flsfi grn
hsr edilmi mqal v kitablar dbiyyat
naslmzda grkli shiflr kimi, N
simi irsinin thlil-tdqiq v tviqind m
hm tbbslrdir (R.Rza).
thriri bax yazl
1. THSL, MAARF, SAVAD
2. thsil bax drs
txlls bax lqb
txyyl bax xyal 1
361
Txirsiz
TXRSZ Fxrddin, lahzrtin bu
iddtli sualndan he d zn itirmdi, ox
txirsiz bir surtd verib dedi... (M.S.Ordu-
badi); BLATXR [rf boy:] Tvqqe
elyirm, bilatxir trif aparasz (N.V-
zirov); DRHAL, ST-ST,
txminn bax tqribn
txt-rvan bax kcav
I tk bax 1. tkc; 2. yalnz
II tk bax dib
tkanlamaq bax itlmk 1
TKC, ANCAQ, BR, BRC, TK,
YALNIZ, YEGAN
tkallahllq bax monoteizm
tk bax dbr
tkbbr bax 1. mnmlik; 2. lovalq
tkbbrlnmk bax lovalanmaq
tkbbrl bax lova
tkbbrllk bax lovalq
TKR (tex.) Muncuqlanr, dzlr; sol
datn alnnda tr; Yerdn qopmayr tkr
(R.Rza); ARX Qatar Bilcri stansiyasn
dan Bakya hrkt etdiyi zaman parovozun
verdiyi fit, arxlarn taqqlts onun qulaq
larnda n ahngdar bir musiqi kimi ssl
nirdi (A.aiq).
tk bax dabaz
TKD Tellonun tkidin, Alonun acq
lanmasna baxmayaraq, Glnm zn
knara kib dayand (S.Rhimov); SRAR
Anann israrna baxmayaraq on gn evdn
l xmad (mnzminli).
tklik bax tnhalq, yalqzlq; birlik 2
TKN (xmir yourmaq n ildiln
drin iri qab) Telli durub tkndn bir tndir
ryi xartd (mnzminli); TABAQ
Hmid yal barmaqlann taban stn sa
lnm qar kimi a dsmala sildi (H.Abbas-
zad).
tkrar bax tzdn
I TKY Odur ki, har bir toya, teziyye,
tkyy adam armaq lazm olsa, bunu da
Hac Taya tapnrlar (.Haqverdiyev);
ZAVY [li:] ..zaviylr gedr, rahiblrin
hyatn yrnmy alard (mnz ki, bir ey ehtiyac var, xahisiz-filansz d
minli).
362
Tlbat
II tky bax 1. sykencek; 2. mhccr
tqad bax 1. pensiya; 2.stipendiya
tqad bax pensiya
tqaza bax tolobat
TQRBN Tqribn 200 il bundan v
vl (1760-c il) Aa Mhmmd ah Qacar
(1742-1797) ran taxt-tacn sahib olan kimi
iyirmi mindn artq halisi olmayan Tehran
zn paytaxt sedi (M.Hseyn); TXM
NN Aradan txminn birssat kemi gn
in son zrrlri fqdn qaib olduqda, qzl
ink darvazann aznda elobir byrt salr
ki, sanki imdad bklyen bir gemi barr
(S.S.Axundov); TXMN OLARAQ,
TQRB OLARAQ,
tqsir bax gnah
tqsirkar bax gnahkarl; tqsirli
tqsirlndirmk bax gnahlandraraq
TQSRL, GNAHKAR (bax), TQ
SRKAR
TQSRNAM, TTHAMNAM
tqsirsiz bax gnahsz
tqsirsizlik bax gnahszlq
TQVM O, qarsndak tqvim baxb
lav etdi, bu gn ayn iyirmisidir (.Qa-
smov); KALENDAR Divanmdan aslan
kalendardan hr gec; Bir dy v bir zfr
yarpan crram (S.Rstem).
tla bax tvi
tlatml bax coqun 1
1. TL [Prviz:] Atann gstrdiyi kimi
tl dzltdik (M.brahimov); CL Sr
tutmaq n he cl da lazm glmirdi
(S.S.Axundov); RTM rtmy dd
alaqanad quu; rtm o saat eldi bnd quu
(R.fndiyev); DAM (kbd.) Kims mni
aldadamaz dam il (R.fsdiyev); DUZAQ
Tlk iki df duzaa dmz (Ata. sz);
TOR Bu sz azda dcysrkn, sonra; Qf
ltn olub dd gyrin tora (R.fendi-
yev).
2. tl bax hiyl
TLBAT, EHTYAC [akir:] Bildilr
zldilr (M.brahimov); HACT Sara cava-
Tlb
bnda; Cihaza ne hact, senin eqini men z
qlbiml l bilrm - deyirdi (A. aiq);
CAB(ATYYT) Lisan zamann icaba-
tiyytindn olaraq ksi-sinif airlrinin lisan
olmaqla brabr, mnadak qvvt, hekay-
dki icad v hrkt, hr xsi tbii lisan
il dandrmaq, syldiklri szlri v eit
diklri hrktlri il onun btn vsafi-
fariqsini gstrrk bir tip yarada bilmk
ox az sntkara nsib olmu nemtlrdn-
dir (A.aiq); QTZA Hala mgr iqtizayi
dvran; Oldur ki, ola o gnc pnhan (Fzuli);
STK Mdinnin bu istyin baxmayaraq,
n Rasim tlsir, n d Yavr onu buraxmaq
istyirdi (M.brahimov); TQAZA [Msteli
ah:] vvln, o sbb ki, mn buyuraram,
ikinci o sbb ki, axmaqdrlar v tbitlri
nin tqazasdr (M.F.Axundzad); DDA,
TLB.
TLB (ali v texnikumda oxuyan
adam) hmd tlb vaxt qruplarnda olan
yoldalarndan he ne il seilmirdi (H.Ab-
baszado); STUDENT (khn.) Studetik, mey
iib mst olarq; Hr gec bir qza pabst
olarq (A.Shhot); TALB (qz tlb).
1. TLBKAR (ox ciddi v tlbkar
olan) [Cvdt:] [kinizad] lakin ox t
lbkardr; istyir ki, dissertasiyam sanball
xsn (H.Abbaszad); CDD [Vahid:] Anam
ox srt, ciddi idi (B.Bayramov); ZAB
TL Qz da n is baqa milis iilrindn
bir az seiln bu zabitli olana baxb g
lmsnd (H.Seyidbeyli).
2. tlbkar bax iddia
tlfat bax lm
TLFFZ (dil.) (sslri az vasitsi
il sz klin salma; sz dem trzi) Orta
sra sslilrinin tlffz zaman dilin n v
arxa hisssi srt damaa doru qalxr
(N.Mmmedov, A.Axundov); NTONA
SYA ntonasiya cmllrd o qdr inc
emosional mnasibtlr yaradr ki, he bir
formal qrammatik vasit hmin mnasibt
lri o okild yarada bilmz (. Abdullayev,
Y.Seyidov, A.Hosnov); DKSYA.
Tmllq
TLSK Muzdur Vli tlsik qapdan
xd, qaranln iind itdi (M.brahimov);
ATST Atst olsa da qsa bir shbt;
Dnr unudulmaz bir xatiry (S.Vurun);
AYAQST [Brbrzad:] Ayaqst bura
ba kib ev qaytdm (S.Rhman); DA-
BANBASA Snm, ssemi gldin? Daban-
basam gldin? (A.aiq); DABANBASARAQ
Kimi ev yyrd, kimi d dabanbasaraq
ky qard (S.amilov); LST Bu
cavab verib, Mhmmdhsn emi lst
getdi hyt (C.Memmdquluzad); DAR-
MACAL (dan.) (ox tlsik)', TCL (bax).
tlx bax ac
tlxk bax hoqqabaz 1
tlxklik bax hoqqabazlq 1
1. tlim bax tdris
2. tlim bax mq
TLMAT Mllimlr onu mhbbtl
qarladlar, Xasaya lazm olan tlimat ver
dilr (A.aiq); DSTUR (khn.) Sulduz xan
konsuldan v Srdar Ridin ald dstura
gr, mharib zaman Helminin dstsini
arxadan vuracaq.. (M.S.Ordubadi); DSTU-
RLML (khn.) Xavemis gah bayra
xr, gah ev daxil olurdu v i mul
olan arvadlarn shbtind ara-sra itirak
edir v bzn onlara dsturlml verirdi
(T..Simr); GSTR [blhsonov:]
Tlimatda, gstrid ayr eylr do yazlb
(. Vliyev); TLMNAM Direktor zngi
basb, hesabdardan tlimnamni istdi (Mir
Clal).
tlimnam bax tlimat
tli bax tn 1
TMAS (qarlql mnasibt) Elsevrin
hal pisldi. O, Adilnin tmasndan daha
da hycanland (.Qasmov); MHB
BT Ta Krbelay Heydr ln gn kimi
bu rfiqlrin mhbbti v rfaqeti bir tk
qdri d pozulmad (C.Mommdquluzad);
NSYYT nsiyyt istyn yolunu tapar;
Mslht bilmz, olanq apar (M.Rahim).
tnddii bax mdniyyt
tml bax bnvr
tmllq bax yaltaqlq
363
 Tmnna Tnbllik
tmnna bax arzu; xahi (B.Bayramov); TUMARLAMAQ [Vahid:]
tmssk bax veksel O yen d makinadan ol k bilmir, hey
1. TMNAT, MADD VSAT, YAR ora-burasn tumarlayrd (B.Bayramov).
DIM 2. TMZLMK Glbtin hacnn
2. tminat bax zmant otan tmizlyib qurtaran kimi xanm ona
1. TMZ, PAK (mxtlif mnalarda) taprq verdi... (M.brahimov); SL-SPR
Frman gzl, qoaq, i bacaran v hrin ELMK/ETMK [Qndab] Sobam sk
cavanlan arasnda saylan, yoldalqda mh dm, atam lndn bri bal qalan otan
km, dost yolunda var-yoxundan ken v qurumunu aldm, sil-spr eldim (B.Bay
atas kimi tmiz, pak qlb bir olan idi (.Haq- ramov); SAHMANLAMAQ, SLQ
verdiyev); ARI (khn.) [Nazl:] ..adamn Allah YARATMAQ,
var, pis deyil, gl kimi tmiz uaqdr, aydan tmizrkli bax safrkli
ar, sudan duru (Anar); ASMAN (gy kimi tmkin bax 1. vqar; 2. sbir I
tmiz) [Qtib:] nki air mnim qeyd et tmkinli bax 1. vqarl; 2. ciddi; 3. sbirli
diyim asimani v nmunvi kiilrdndir tmkinsiz bax sbirsiz
(M.S.Ordubadi); LKSZ ndi mnim se tmsil bax 1. tebeh; 2. dram
im bnzr bir lksiz aynaya; z eybini tmsilat bax dram
grr gnclik yax baxsa oraya (S.Rstm); tmtraq bax dbdb
MQDDS (mc.) Codu knlmd m tmtraql bax dbdbli
qdds mlim (S.Rstm); NCB (mc.) I tn bax brabr 1, 2
Bslyirm mn sni ncib mllrimlo II tn bax beden
(S.Rstm); PAKZ Aldanma, fqirin ola tnbeh bax 1. mzmmt, danlaq; 2. cza
maz qli, zkas; n yoxdur onun sn kimi TNBK [Ta:] lann zhrindn
pakiz libas (M..Sabir); SAF Uca yal baqalan ldy halda, ilan z tnbkinin
dalarn soyuq v .va/'bulaqlarndan in bu qrndan zhrlnib tlf olur (S.S.Axundov);
adam ryindki kdrin ttyin canl dili TTN [Balaca:] Qabaqlar ttn, tnbki
il alm yaymaq istyirdi (S.Rhimov). iyindn zhlm gedirdi, indi qlyan lim
2. tmiz bax sliqli dn dmr (H.Abbaszad); MAXORKA
3. tmiz bax lvi 2 Hmid axamlar ya Volqann sahilind olur,
4. tmiz bax xalis 1 ya da evlrinin qnrind yb maxorka
1. TMZLK (mxtlif mnalarda) Eti fsqrda-fsqrda domino oynayan qonu
raf- csart, etiraf - hnr; Etiraf - tmiz kiilr tamaa elyirdi (H.Abbaszad).
lik, paklq, ucalq! (B.Vahabzad); PAKLIQ TNBL ox yatma, dur, a. tnbl; Yat
[Mirz Mahmud:] Yanram, tvb v isti- san olar i ngl (A. Shht); ATL (kh.)
far elyirm, kemiki paklm geri qaytara Xatirindn sil o mvhumat; Ki, edibdir sni
bilmirm.. (mnzminli); MQD tnbl, atil (A.Shht); RNCK iman
DSLK, SAFLIQ. mmur uzun bir skutdan sonra rinck halda
2. tmizlik bax sliqelilik ar-ar sz balad (M.Hseyn); KAHAL
1. TMZLMK Bir yanda da bzilri (dan.) [Qaragz:] El bilirsiniz ki, malic
tfngini silib tmizlyir, bzilri do tfng iin tkc siz kahalsnz (Mir Clal); KR.
lrini balarnn altna qoyub uzanmd TNBLLK [Prokuror:] Grnr hl
(S.Rhimov); PAK ELMK/ETMK tnbllikdn yaxamz qurtara bilmmiik
Msum hr eyi ikiqat bydn eynyinin (B.Bayramov); TALT [Firngiz:] Bu
altndan baxb dynn iindki slf, xr talt he vaxt zbana el kib getmz
daca dalan aydn grr, diqqtl antlayrd.. (B.Bayramov); KAHALLIQ Dem frra-
364
Tndrst
larin kahallndan yolda dustaqlarn biri
kilibmi (M.N.lt.); ATLLK, RN
CKLK.
tndrst bax salam
tn bax danlaq, mzmmt
tnlmk bax mzmmtlmk
tnffr bax nifrt 1
1. TNFFS, NFSALMA, N-
FSVERM
2. tnffs bax fasil
tnk bax meyn
tnkqurdu bax meynqurdu
tnzzh bax syaht
tng bax dar 3
TNGNFSLK (tib.), ASTMA, S-
NGR, SNGRLK
L TNHA Burda bir dalalard; Bir da
tla qayalar (.Cmil); KMSSZ S
md.. kimssiz tarlalara baxdqca ryi sx
lrd (.Hseynov); ADAMSIZ.
2. tnha bax yalqz
TNHALIQ Burada bu tnhalq iind
d qara gzlr onu tqib edirdi (M.Hseyn);
TKLK [Qoca:] Tklik yaman drddi. H
mid, Allah he bndsin qismt elmsin
(H.Abbaszad); VHDT Vadiyi-vhdt
heqiqetd mqami-eqdir (Fzuli); YAL
QIZLIQ [Tamarin:] nki mn bu nmni
dinlerken z yalqzlm xatrlayb sxlram
(M.Hseyn);VHT.
TNQD Hmin bu mhur tnqidi,
uzun mddt Sbrinin yazd srlri din
lynlr zn hsrt qoydu... (M.Hseyn);
MNQQD (kl.) Byk rus mibqqidi
v filosofu Belinski deyrdi ki, naturadan
yazmaq azdr v hr naturadan yazlan sr
snt sri olmur... (M.brahimov).
TNLK (riyaz.) Xtti tliklr sistemini
hll edib, aradrmaq n ali cbrd matris-
lr v determinantlar nzriyysindn geni
istifad edilir (M.kbrov); MADL Ali
drcli madillrin qrafik vasitlrl hll
yollarn bura lav edib xsusi cdvllr
hazrlayaraq bu kitab xeyli tkmilldirdi
(M.brahimov).
Trbiyi
tntn bax 1. dbdb; bayram 1; 2. q
lb
tntnli bax dbdbli
tnumnd bax boy-buxunlu
tnzif bax cuna
1. TP Xst n tpsind qar olur;
Hr cr ik ar lalzar olur... (Aq ls
gr); BA El ki n gldi qarald qa; Du
mana qrq oldu dalann ba (Aq lsgr);
KLL Ay get-ged qardak uca dan
kllsin sanclb gizlnmy balayrd
(H.Nzrli); TLL (arx.) [Cfrqulu xan:]
Qarda, buyur bu tllin stn x (.Haq-
verdiyev); ZRV Dasan ucadan-uca; Qar
tallar ua-ua; Szb zirvn qonmaz (M.Ra-
him); PK (cor.) (sivriuclu da zirvsi).
2. tp bax ba 1
tpcik bax tir
tpr bax qeyrt 1
tpik bax llaq
tpiklmk bax llaqlamaq
1. TPLMK, BELLNMK
2. tpilmk bax drtlmk
tpinmk bax acqlanmaq 1; qorxutmaq 1
1. TPDRMK, DOLDURMAQ
(ll basaraq)
2. tpidirmk bax yemk 1
tpimk bax girmk 1
I TPMK, BELLMK
II tpmk bax soxmaq
I TR, SU (bdndn axan su)
II tr bax tz
tran bax mahn
1. TRBY [Canpolad:] nki bu hya
tn irisind trbiy tapm xalq istismar
etmk n ox tindir (M.S.Ordubadi);
DB Hrktd olur db mlum; Qvl
gftardan olur mfhum (S..irvani); NZA
KT Qay v nzakt irisind bym
zrif bdn ar ilr davam etmdi (T..Si-
mr); QANACAQ (bax), MRFT.
2. trbiy bax xlaq
TRBY Al sz ksndn bri ana
nvaziini trbiyilrd grn... Budaq...
ata v ana haqqnda dnrd (.Vliyev);
365
 Trbiyli
DAY Odur ki, Aabyim shrdn day
sindn ayrlmamd (mnzminli); XOCA
(khn.) [Mllim:] Birisinin xocas siz ana
lar, o birisinin xocas biz mllimlr (A.aiq);
LL (khn.) Hac Smsam.. baqa mlk
darlar kimi olu n ll saxlamrd (A.Ma-
kulu); MRBB (khn.) Ehtiyac onun be
iyi, sfalt onun mrbbisi, bdbxtlik onun
nsibi v hyat yoldadr (M.brahimov);
MRBBY (khn.) Aca xanm bu sos-
kye nrbbiysindn izinsiz bayra xd
(S.S.Axundov); UAABAXAN [Veysl:]
O uaabaxan arvad buradadr, ya getdi?
(B.Bayramov).
TRBYL, NZAKTL [Bala:]
Halbuki siz deyirsiniz ki, o trbiylidir, n
zaktlidir (C.Cabbarl); DBL Vaqin
Qasm mi ox dbli v sz eidndi..
(C.Mmmdquluzad); DB (kl.d.) Nec
kim bir dibi-mmtazn; Drsi-hikmt das
trbiydir (M..Sabir); AILLI (mc.)
XLAQLI, QANACAQLI (bax), MR
FTL.
TRBYSZ (mxtlif mnalarda) Lo-
alanb, a grmmi, ox da bel frldama;
Trbiysiz uaq kimi bo-bouna hrldama
(M..Sabir); BTRBY Amma mam
verdi miraslann oxumayb bel bitrbiy
qalmasndan artq naraz idi.. (S.S.Axundov);
BTRBYT Elmimiz kimsn hnr
sizdi; Elmi-bitrbiyt smrsizdir (S..i-
vani); DBSZ Ey z qar, fuzul, db
siz; He bildiniz ndir db siz (Xtayi);
XLAQSIZ Sni sevdiyim n mn x
laqsz demyin nzakotsizlikdir (M.S.Ordu
badi); NZARTSZ Mn, ilk baxda -
zaktsiz grnn bu sad insanlarn yaratd
xariqlri grdkc z-zm deyirdim:
Yox, btn dnyan bzyn .. onlardr
(M.Hseyn); BDB, KSTAX.
TRBYSZLK [Dilbr:] zg, zg,
bel szlr dem trbiysizlikdir (C.Cab-
barl); BTRBYLK Bitrbivlikl tifli-
msum; Axrda olur sfl mum (M..Sa
bir); BDBLK, DBSZLK, X-
366
Trfdar
LAQSIZLIQ, KSTAXLIQ, NZAKT-
SZLK.
trcman bax trcmi
TRCMEY-HAL [Qeysr z-zn:]
Hidaytin trcmeyi-hal oxunacaq, onun
paxr alacaq... (M.Hseyn); AVTOBOQ-
RAFYA [Qdsinin] Glstani-rm
lav olaraq yazd avtobioqrafiyasdan
grrk ki, Qdsi erini divan klin salmaq
fikrind imi, lakin bu i yarmq qalmd
(mnzminli); BOQRAFYA.
TRCM Son illrd bizd bacanql
trcmilr dstsi yaranmdr (M.Arif);
DLMANC (khn.) Nemik onun [Mm-
mdhsn minin] stn rb qovdu k
nara v rusca atllara dedi ki, iridn dil-
mac arsnlar (C.Mmmdquluzad);
MTRCM V saniyn, bir para lfaz v
idarlri cnab mtrcim eyni il rusdan trk
lisanna trcm etmklri il sil mnan
doladrb tin salbdr v bir ne yerlrd
klamdan sla mna xmayb (F.Kerli);
TRCMAN (khn.) Bilirdi xahii trc
man yen; ml eldimi, istklrin (M.Ra-
him).
tr bax pencr
1. TRF rtk altndak manlardan
biri sssiz-smirsiz yerindn trpndi, da
yanm manlarn srasndan xb tlby
trf ynldi (Anar); CHT Kiik bir t
frrat mslnin bu qaranlq chtin d iq
saldndan onu siz bildirmyilm (M.bra
himov); DORU Yen d ar, amma z-
himli addmlarla stoluma yanad, sa lini
srql pencyinin iindn xartd, mn
doru meyillndi (M.Hseyn); SARI Tlb
bu binaya sar getdi (Anar); YAN O yana
dndr meni; Bu yana dndr mni; Sol ya
nm yaraldr; Sa yana dndrmni (Xalq
mahns).
2. trf bax trfdar
TRFDAR (birinin trfini saxlayan)
Birc mdir yaxn v trfdar hesab olu
nan mhasib Thmz n ban trptdi, n
dilini (M.brahimov); TRF [Fatma xala:]
Trfdarlq Trpnmk
Kasbn nyi var ki, ona trf olan da ola?! MZAN-TRZ (din.) [Day:] Qiyamt
(.blhsn); HAVADAR (bax), TRF- gn mizan-trzi qurulacaq, padah Allahn
GR, TRFKE. hzuruna gtirckdir, cr verildikd, g
TRFDARLIQ, HAVADARLIQ, yn znd o nahaq qan kilib gedckdir
TRFGRLK, TRFKELK (mnzminli); QAPAN (bax).
trfgir bax trfdar TRF [sgr:] Trifd sxavtini men
trfgirlik bax trfdarlq dn sirgmyib (H.Abbaszad); MDH
trfke bax trfdar (kl.d.) Yax tanyram Cahangiri mn; Xo
trfkelik bax trfdarlq lanmaz he zaman o mdhlrdn (B.Vahab-
trhhm bax rhm zad); VSF (kh.) Vsfin yaylb mahala;
TRKM Bir df minardn azan Maallah o xetti xala (Aq lsgr).
verirdi molla; Tnkm gedirdi knd yann TRFLMK [Qazalaq] Balaam
dak yolla (M.Rahim); KR Din ndir, ox trifldi (H.Abbaszad); MDH/SNA
mscid ndir bilmzdi bu kri; mrii ld ETMK Nizami zamannn baqa airlri
kerdi uzun illrdn bri (M.Rahim). kimi mdh v sna etmkdn kinrk air
TRQQ O kndin trqqisi uranda, lik v erin qdr qiymtini hr eydn yk
.. daha varl, daha mdni hyat snnsi u sk tutan bir air olduunu szlrindki v
randa mbariz aparmaldr (.Qasmov); qar v ciddiyyt dlildir (A.aiq); TRF
NKAF Xalq tsrrfatmzn mumi ! ELMK/ETMK Bir ingilis xanm;
inkiafnda yaylaqlarmzn, kurortlarmzn O gndn ballarda; Onu trif elyir (M.Ra
iqtisadi hmiyyti bykdr (.Vliyev); him); VSF ETMK (khn.) Edr vaiz
RLLM Xalq dbiyyatnn dilind mkerrr vsf abi-kvsri, amma (Q.Zakir);
byk bir irlilm grnrd (M.brahimov); YMK.
RLLY Alt ay kmdi, mktbd triq bax 1. yol I; 2. sul
byk bir irlilyi grnd (Mir Clal); TRQT (din.) Didir bir-birini triqt
YKSL Dnyada hor knl yksli lr, nsillr (B.Vahabzad); SEKTA,
arar; Varln n ilki, n axm var (S.Vurun). trki-dnya bax gueniin
TRQQPRVR Bu ac hqiqtlrl TRLAN (qu ovlamaq n l yrdi
z-z gln Mhrrm mi faydal ilr ln ovu qu) Shr iriinc min nm urar;
grmk mqsdi il inqilab trqqiprvr ahbaz, trlan bizim dalarn (S.Vurun);
ziyallara yaxnlamaa qrar verdi (A.aiq); ALICI QU Dnb cbhiler alc qua;
AIQFKRL O zkal, aqfikirli v csa Atlan glllr getmyir boa (M.Rahim);
rtli bir adam idi (M.brahimov); FKR- BAZ (kl.d.) Drd ey vard ovu alm ds
AIQ [Naad:] Qonunuz fkriaq ziyal tin; Bir ahin, bir doan, bir spir, bir baz
bir gncdir? (S.Hseyn); QABAQCIL Bu (Xtayi).
mbarizd qabaqcl fhllr d fal itirak TRPNMK (yavaca trpnmk)
edirdi (A.aiq); QABAQGRN Xalqn Qurbanoli by yerindn he trpnmdi
btn aqfikirli, qabaqgrn igid v namus (C.Mmmdquluzad); QIMILDANMAQ
lu oullar yenilmz inqilabi bayraq altna Piik onun [Mstann] ssini eidnd hr bir
toplaaraq, alaq dmnlrl z mbariz eyi anlayrm kimi, gzlrini ona zillyir,
sini daha artq gclndirirdi (H.Sarabski); yerindn qmldanmayaraq diqqtl dinl
MTRQQ (bax). yirdi (M.Hseyn); YIRALANMAQ Sa
TRZ Mn meyvni uaqlarn dat valan beik kimi yralanrd (H.Abbas
masndan qoruyur, trzid meyv kir, zad); HRKT GLMK/BA-
atama kmk edrdim (Q.Xlilov); MZAN/ LAMAQ.
367
Trpnmk
2. trpnmk bax getmk 1
trs bax hct
TRSAN Trsanlr yaradan, iql ev
lr tikn; Ba salan, i dalara tunellr, yol
lar kn.. (M.Rahim); VERF ..Gmi ina
edn ver/il tan olduq (.Sadq).
1. TRSN Diqqt edib, baxsan gr
drsin; Hr sz tlim elyir trsin
(M..Sabir); BA-AYAQ mumi yaay
evindki balaca otaqda shr tezdn yuxu
dan qalxan cavanlar Cmill Tahiri bir ar
payda ba-ayaq yatm grdlr (M.H-
seyn).
2. trsin bax ksin
trtib bax 1. trtibat; 2. nizam 1
1. TRTBAT, TRTB {trtib olunma)
2. trtibat bax kompozisiya
trz bax slub, sul
tsk bax araqn
TSLL Hmid opur Abdullann tu
tulmasndan myyn tslli tapsa da, onu
burada grmemyin tssf elyirdi (H. Ab
baszad); TSKNLK gr bir nfr bir
aydam, dnizdmi olsun, boulub gzdn
its, bu itiyi tapmaq ayrca bir iztirabdr, htta
itiyin axtar drdindn xilas olmaq, istr-
istmz qmli-kdrli d olsa yen d bir
tskinlikdir (S.Rehimov); OVUNDURMA,
TSKN.
TSS, BAN
tskin bax tslli
tskinlik bax tslli
tsklah bax dbilq
TSNFAT Trkiyd dramaya dair ts
nifat ancaq blhmid sultanl zamannda
alm glmi (.Haqverdiyev); KLASS-
FKASYA, TSNF.
TSNFATI, KLASSFKATOR (ts
nifat mtxssisi)
tsvir bax mnzr 3
TBEH, BNZTM, OXATMA,
TMSL
2. TBEH {db.), TMSL
txxs bax lovalq
txxslnmk bax lovalanmaq
368
Tvazkar
txxsl bax lova
tkkr bax minntdarlq
1. TKLAT (partiya, hmkarlar v s.
tkilat) Nhayt, rgn rayonunun par
tiya tkilat haqqnda qzetlr ap olunmu
qrardan hqiqti yrn bildim (C.li-
byov); ZK (kht.) Bir-iki aydan sonra
alt-yeddi nfrdn ibart bir firqa zyi t
kil etdi (.Haqverdiyev).
2. TKLAT [Muxtar:] Sbb d bu
oldu ki, ua gimnaziyasnda gizli cavanlar
tkilat akara xarlb (.Voliyev); TT
FAQ [Murad:] ua gimnaziyasnda gizli
ilyn cavanlar ittifaq msavat hkumti
leyhin yazl kild tlblr qoymu
(.Vliyev).
tviq bax tbrik
TV Glbtin onun ssindki qorxu
v tvii duyub drhal sakit etmy ald
(M.brahimov); ZTRAB [Arif:] Sorma,
he sorma, Naznin xavr; Meni mhv etdi
iztirab kdr (H.Cavid); SKSK [R
bab:] Bu iki pudluqlar bu hyt glni
sksk iindym, ay qadanz alm, mn
yaznz glsin (H.Abbaszad); TLA V
ikisinin d qorxu v tladan gzlri kll
sin xmd - sinlri dmiri kry kimi
qalxb-enirdi, ikisi de birdn dedi: - Qde,
bilirsn n olub? (H.Abbaszad); NARA
HATLIQ {bax).
TTK (odlu silahda) O cani ttiyi k
midi, bli; Gll almamd... (N.Xzri);
EYTANI Hr ikisinin eli birdn tfng
lrin eytanm kdi.. (S.Rhimov).
TVAZKAR [Mdin:] Xouma gln
odur ki, ox tvazkardr (M. brahimov);
SADLVH Molla onun mczlrin
inanaraq z dvltini gm dyimk n
gtirn sadlvh, avam halini sli olmayan
gml aldadb talayr (.Haqverdiyev);
TRKSAYA(Q) (dan.) Yazq trksaya
adamdr, birdn ker bir cvllann lin..
(M.brahimov); KSTNFS Bu adam
n hqirdir, n ikstnfsdir (C.Mmmd-
quluzad).
Tvqqe Tibb bacs
tvqqe bax xahi darken yanaqlarnda diktorun rngli dodaq
TYYAR Biz tyyar il gy qalxdq larnn izi qalmd (X.Hasilova); YEN
(M.Hseyn); AEROBUS Sentyabrn 2-da [Hac] sonra dkosi zrind barda qurub
Heydr liyev adma Beynlxalq Hava Li lampan titrk ellri ile yandrar, ba stn
mannda Azerbaycan Hava Yollan Dvlt dki khn ran sandn aar, kis-kis pul
Konserni ilk df olaraq yeni A-139 tipli sr lar bir-bir xanb sayar, qorxaq baxlarla
niin aerobusuu thvil almdr (Qzetlr traf szdkdn sonra kislri yen de bir-
dn); AEROPLAN (khn.) [Glsm:] Aero- bir sanda yerldirib azn balard
plan deyirm de, hr gn glck? (X.Ha- (A.aiq); YENDN [Cvdt] qapn rtb
silova); HAVA GMS Azerbaycan Res yenidn yataq otana, arvadnn yanna gldi
publikasnda dvlt qeydiyyatna alnm (H.Abbaszad).
hava gmisi Azrbaycan Respublikasna TZM Xac xb bir az vqtdn sonra
mnsubdur (Qzetlrdn); UAQ {khn.) ehzar olunan xas gldilr v lazimeyi-ta-
Drdmotorlu uaq! Aeromeydan (R.Rza). zim ml gtirib mntziri-frmayi ol
TYYAR Tyyari traf nzrdn dular (M.F.Axundzad); GRNU {arx.)
keirdi: qaan buludlardan baqa bir ey Mnccimba ahn hzuruna daxil olub
grmdi (mnzminli); AEROPLANI giirnudan sonra l-l st qabaqda dumb
{khn.) [Almaz:] Anma biz sizi traktoru, dua v sna etdi (M.F.Axundzad); KRAM
mam, aeroplan elmk istyirik (C.Cab- Xlqin ii bizlr ikram idi; Ax!., nec keyf
barl); AVATOR Aviatorlar tz tyyar kmli yyam idi (M..Sabir); BA EN
nin nnd xatir kli kdirdilr (Qzet DRM, BA YM,
lrdn); PLOT Kim is yandan faist pilo tziy bax matm
tunu nian ald (M.Hseyn). txamaq bax soxmaq
1. TZAD, ANTTEZA {db., dil.) txmaq bax yemk 1
Myyn bir cml v ifad bir-birinin ziddi TINCIXMAQ ..stidn rklri tncxan
olan iki sz v ya fikri bir-biri il qarladr lar da divarlara dalbadal tprb canlarn
maa atiteza {tzad) deyilir (A.Abdullayev). rahat edirdilr (mnzminli); NFS
2. tzad bax ziddiyyt 1 TNG OLMAQ, SIXILMAQ.
tzadl bax ziddiyytli TISBAA Bir tsbaa, bir ksyn, bir
TZ [Usta:] Amma mnim n bu tz qara; Yolda olmu idi bundan sabiqa
bir ey deyil (M.Hseyn); CDD {kl.d.) (Q.Zakir); BAA Baalar balarn qraa
Vah!.. Bu imi drsi-suli-cdid?! Yo...x! kib hrktsiz durmudular (A.aiq);
Yo...x! Oul, mktbi syand bu! (M..Sa- ANAQLIBAA Girmidi qrob baa;
bir); TR lk mhbbt salam; Uzaq dosta Glib anaqlbaa; qrbl sirda oldu;
teleqram; Gndrilr tz, tr; Bahar iek- Dost oldu, qarda oldu (M.Seyidzad).
leriyle (.Cmil); YEN Yeni mahnlarla kim TBB Arvad sil yaranmasndan tibb el
maraqlanmr?! (H.Abbaszad). min mhtacdr (mnzminli); TBA
TZDN Dorudan da [shbt] tk BT Dmzdi nmd dostum bu gn;
nirdi ki, bu vaxt Eldar gldi v hr ey tz O, lnt yadrr, min df lnt; Tbabt
dn zlndi (M.brahimov); BR DAHA elminin gcszlyn (B.Vahabzad).
Yolu bir daha xarabal gzdn keirdi TBB BACISI Xstxanann iilri, tibb
(.Mmmdxanl); DBAR Sn mni baclar vaxt tapdqca Zeynalla shbt edr,
dorasan da ney kimi para-para; Demli ona istdiyi kitab, qzeti oxuyardlar (B.Bay-
ym parala, istsn ks dbar (M.Rahim); ramov); SESTRA {dan.) [kr:] Doktor Q-
TKRAR O [Knl], tkrar shny qay- dirova, n olar siz hkim, men sestra olanda
369
 Ticart
(B.Bayramov); FQT BACISI Mayor
fqt bacsna nzaktl dedi.. (X.Hasilova). nqty; Balq tutur, sevincindn o smayr
TCART, BZNES, KOMMERSYA,
ALVER (bax)
ticarti bax alveri
tif bax yatalaq
tifil bax uaq, aa
tifillik bax uaqlq 1
ti bax qlnc
TKAN Mn ox xcalt kdim; nki
xyalma gldi ki, nkrimiz evi sprnd
sprgnin tikan db frin stn v
batb qonan yumaq yerin (C.Memmed-
quluzad); XAR (kl.d.) Qlbimizd eqimiz
vermi zldn ba-baa; Yad, yaman gzlr
bizim ba-baam xar bilmsin (S.Rstm).
1. TK, BLK, HSS, PARA
2. tik bax loma; para 1
tikkabab bax kabab
tikili bax bina
tikinti bax inaat
L TKMK (inaata dair) [Qarda:]
Tozlu klrin, palq evlrin hamsn s
kb tz evlr tikcyik (M.brahimov);
BNA ETMK [Qulu:] ..nqd pul elyib
gedsn ziyart, ovdan tikdirsn, mscid
bina edsn fqir-fqraya?! (N.Vzirov);
BNA QOYMAQ [Mdi sgr:] ..gmi
ilik irkti bina qoydu (Qantmir); NA
ETMK/ELMK [Qulam mllim:]
Qoy bu qzlarmzdan., birisi d bizim bu
dal mhllsind yeni-yeni binalar ina
etsin (S.Rhimov); QURMAQ Bu axr vaxt
larda Qafqazn mslmanlar gzlrini ab
baladlar hey bir ucdan mktb binas qur
maa (C.Mmmdquluzad); SALMAQ
..Nahiynin rhbrlri., drnin stndn
krp salrdlar (.blhesen); YAPMAQ
(khn.) Bir imart yapmaa min ev yxan
memar tk (Fzuli).
2. TKMK (paltar v s.) [Ball:] Kiinin
yaxasn niy crrsan. Axr tzc tikmim
(mnzminli); SIRIMAQ [Glcahan:]
Vay, yoran sryanda yaddan xb [qay]
iind qalbdr (T..Simr).
370
Tiryki
TLOV Tilov atb gzlrini zillyrk bir
yer, gy (S.Rstm); QARMAQ [Ta:]
Mmmdaann balq qarma burada qal
md (S.S.Axundov).
tilsim bax cadu 1
tilsimi bax sehrbaz
tilsimlmk bax sehrlmk
tilsimli bax sehrli
timpan bax tbil
timsal bax 1. nmun; 2. msl
TNG (kilck cavan aac v s.) [Nbi:]
He inana bilmirdim ki, p kimi qoyub get
diyim ting nhng rik aacna evrilmidir
(Mir Clal); DNGLN Bu yaxnlarda
harada alma aac var. Baxdlar ki, gz il
dikc bir dn dingln d yoxdur (Nal);
TL [zim:] Bunun itillrini qda bir-
bir liml kmim - dedi (A.aiq); DNG.
tip bax 1. forma 1; 2. surt 1
I TR Xlas kar xlf civardak xrda
evlri bir-bir satm alr, tlblrin uurtdu-
rur tir-taxtasn v damln biz datdrrd
(mnzminli); PRD Evlrin taxtapu-
undak kl tkldyndn qum prdilr
artq kz qabralar kimi xmd (B.Bay-
ramov); ALBAN Hmidin ar albalar
t tk damas onun dn yatd (H.Abbas-
' zad); KN.
II tir bax ox 1
tiraj bax say 2
tiren bax qatar 1
I TR, TPCK, TPLK
II tir bax nsil 2
TRYK Gncliyind uyaraq kef, ey-
irt; Qul olmudu tiyk sfalt, hvt
(M.Rzaquluzad); FYUN Baba drvi, ye
tr, bu fsan; Yetr, fyun iirtdin insan
(S.Rstm).
TRYK Hac dik atld, el bil ki,
yuxuya getmi tiryki qfil ss eitdi
(M.brahimov); TRYK Mn clz v tir
yki bir adamn ssin oxar bir ses eitdim
(M.brahimov); FYUNU, NARKOMAN
Tiryki
(bax), TRYKKN, TRYKKE
(khn.).
tiryki bax tiryki
tirykke bax tiryki
ti bax klng
TTRM (dil.) Hr hans bir ss elas
tik cismin titrmsi v hava dalalarnn axn
nticsind emele glir (N.Mmmdov,
A. Axundov); EHTZAZ Lakin bezi sslrin
tlffznd ss tellri grgin vziyyt ala
raq bir-birin daha ox yaxnlar, bunun
nticsind d ss tellrinin ehtizaz ml
glir (N.Mmmdov); VBRASYA.
TTRMK (mxtlif mnalarda) Ax
on ildn bri; Titrmyib, smyib; He bi
rind llri (B.Vahabzad); SMK Dnn
qabandan o qz tlsdi; Kedi imk kimi,
ryim sdi (M.brahimov); RPMK
Kamilin ti rpdi (Y. irvan),
toxa bax ktmn
toxtamaq bax 1. dzmk; 2. sakitlmk 1
TOXUCU Toxucu qzlarn mahir llri;
Misli grnmyn gln yaradb (M.Ra-
him); CULFA (khn.) Atam llaf, babam
dlgr idi; Qardam culfa, mim karger idi
(M..Sabir); ZRBAFTA Yoxdur brab
rin snin bhrd; N insanda, n zrbafda,
n zrd (Aq Abbas).
1. TOXUM Traktor glmidir yeri sk
my; Drmq kib, uma toxum spmy
(R.fndiyev); DAN Bsler, a klim, da-
nlri yer qucanda; Qalxar yal otlar, g
yrr hr bucanda (A.aiq).
2. toxum bax sperma
3. toxum bax tum 1
4. toxum bax maya II
toxunmaq bax srtmk 1
tok bax cryan 2
TOKAR, TORNAI
TOQQA Safo qapnn azna getdi v
Alonun toqqasndan yapb: - oxdan g
rmrk... (S.Rhimov); BANDAJ (id.,
elastik kmr) dmanda zdlnm hallar
nn qarsn almaq n n yax qoruyucu divarlar, alaqaranlq koridorlan sxr, qab
vasitlr; siprlrdn, maskalardan, bandaj-
Toraay
lardan istifad edilmsindn, oynaqlarn bint-
lenmsindn ibartdir (Babayev); KMR
xar ynindki tozlu ineli; Qoy kmr sx
masn o inc beli (M.Rahim); QAYI Qara
olan sualn cavabn gecikdirmyindn qa
dn zn doru gln adamlara ani bir nzr
frladaraq hl belindki enli qaydan lini
xarmam qoca kiini diqqtl gzdn ke
irdi (M.Hseyn).
1. TOQQUMAQ, BR-BRN DY-
MK/TOXUNMAQ
2. toqqumaq bax vurumaq 1
TOP (oyun topu) [Prviz:] Bizimkilr ha
elyib geri qaydana kimi onlarn hcumu
lar bizim mdafi xttini yarb topu qap
mzdan iri keirdilr (M.brahimov); KOS
Bu zaman Ncfin kosu dz Zrifnin qaba
na dd (S.Vliyev); KUY (khn.) [M-
trra:] Sizin mrhum qardanz kuy v v-
kan oyununda qalib gldiyi n Drrtl-
badad onu sevmidi (M.S.Ordubadi),
topal bax olaq
topu bax zeniti
toplamaq bax 1. ymaq; 2. cmlmk
toplanmaq bax ymaq I
toplamaq bax ymaq 1
1. TOPPUZ (khn.) Bu hdiyylr bay
raq, qlnc, xirq, toppuz, tac v fermandan
ibart idi (mnzminli); MUD (khn.)
(polad toppuz) Korolu qanrlb geriy baxd
ki, grsn Gizirolu uzaqdad, yaxnda bir
d onu grd ki, tpsin bir mud dydi
(Korolu); GRZ Bu caib zbanilr tut
duqlar insanlar grzl appalayb odlu zn
cirlrl dalayrdlar (mnzminli); E-
PR (altdilli toppuz) Gizirolu Mustafa b
yin bir epri var idi ki, ucu haa (Kor
olu).
2. toppuz bax omaq
TORAAY (zool.) Tufan da qonamdr;
Gylrin imyi d; Trlan da qonamdr;
Toraay, kki d (M.Rahim); ALAQA
RANLIQ Onu [Tanyam] hbsxanann qaln
qurtarmaa arlr dnrd (A.aiq);
371
 Toran
QARIQAY Xoyu mlaikdir, z prinaz;
Cilvsi qarqay, cqqas ahbaz (M.P. Vaqif).
TORAN Toran yava-yava qovuur, q
rubun suma boyalar tutqun plmlr b
rnrd (mnzminli); YARIQARAN
LIQ Lakin men istsm de, istmsm de
bam aa salb, bu cansxan, yarqaranlq
otaqda saatlarm saya-saya rk pulu qa
zanmalyam (M.Hseyn).
TORBA [Adolf:] Mn bir qara torbadan
baqa he bir za grmdim (S.S. Axundov);
KS Fikr eylsin asan tutacaq sni; Xyali-
xam il atb kisni (Q.Zakir).
TORNAI, TOKAR
1. TORPAQ Dnizlri aaram; Torpaqda
da, suda da; n, frhli yaaram (M.Dil
bazi); XAK Ani-vahidd xtteyi-irvan;
Oldu, sd heyf, xak il yeksan (M..Sabir);
QUBAR (kl.d.) Bir gn drm soyuq m
zara; Bir gn susaram dnb qubar (A.aiq);
ZMN hli-zman qanna ox tndir,
zmin; Qann kimin tkrs flk, ol zaman
ir (Fzuli).
2. TORPAQ (razi sahsi) [Heydr by:]
Xofa dmy haqqmz var, nki .. qa
nunda torpaq kndlinindir (S.S.Axundov);
YER [Azer baba:] Yerimi umlayb kn d
snsn (S.Vurun).
3. TORPAQ Burada hr qaya, hr qar
torpaq, hr aac, hr da onun kmyidir,
havadardr (M.bahimov); RAZ Byk-
byk torpaqlar, razilr, dst-dst adam
lar, crbcr mnasibtlr (C.libyov).
4. torpaq bax vtn
tosqun bax kk I
TOST (iki mclisind deyiln sz) hli-
hal insanlarn keib mclislrindn; Bzn
eir oxudu, bzn d ki, foVdedi (M.Rahim);
SALIQ Yz salq deyilir rfimiz;
Dmn can des d dmndir yen...
(S.Vurun).
toi bax ulaq
TOTUQ [sfndiyarn] totuq yanaqlarn
dan az qala qan damrd, amma xst idi, z
d ox brk xst idi (M.Hseyn); KOPPU
372
Tkmk
[Slim:] Men yaxnlab ba-gz yaylqla
sarnm Salatnn yun lckli balaca llrin
dn tutaraq, isti evdn xd n qzarm
koppu yanaqlarndan pdm (.fndiyev);
POTA Birinci opur Abdullann minvsi
Firuzla onun z tk pota bir olan gldi
(H. Abbaszad); YUMRU Yumru, totuq uaq
lar qzl taxtalarda quma yastqlara syk
nn mminlr rab paylayrdlar (mn
zminli).
TOVLAMAQ [Aa Mrdan:] Grk mn
onlar bura gtirib tovlayam ki, xilaf hadt
etsinlr (M.F.Axundzad); DL TUT
MAQ [Hac:] Sn get dil tut, boynuna qoy
(M.brahimov); XO DL GTRMK
[Anaxanm:] Drd-be ildir onun qonulu
unda oluram, ild ne qz tovlar, xo dil
gtirr, sonra incidr, qarar, yenisini gti
rr (mnzminli); QILIINA GRMK
V he vaxt he kimin qlna girmmy
almd... (Anar); TOVLADIRMAQ
[Gyrin:] Hamsn yrn, hamsn bil,
onu tovladr, x gel (S.Rhimov); BAINI
BRMK (fr.v.), ALDATMAQ (bax),
QILIQLAMAQ.
tovladrmaq bax tovlamaq
TOY (evlnm mrasimi) [Surxay:] Ca
maat, Musa daynn toyu qard hammzn
toyuna (S.Rhman); DYN Dyn oldu,
btn xublar yld; Glmdi bir bizim gl
bdn glin (M.P.Vaqif); XEYR (dan.)
[Qndab:] Gzldir, - dey kli sinm
sxdm. Xeyir i n vaxtdr, Allah qoysa?
(B.Bayramov); TOY-DYN [Sercik:]
Kimindir bu toy-dyn (M.Seyidzad).
toy-dyn bax toy
thf bax hdiyy
THMT Burax, dostum, burax bu th
mtlri! (M.Mfq); QINAQ, MZM
MT Ata ticart uyub qazanc gtirir, tacir
lr mhiti is getdikc qna, mzmmti
artrr (.blhsn); DANLAQ (bax).
1. TKMK Stol zrindki qrafindn
stkana su tkb idim (A.aiq); AXITMAQ
Axtdm alnmn inci trini; Yanmadm mr
Tkmk Tum
mn iki ilin.. (S.Vurun); SZMK [Pyotr O hazrlar yer altnda mndfr yollan
Anisimovi] ..stol hazr olanda qdhlr (S.Vurun).
araq szb salq syldi (H.Abbaszad); tribun bax minbr
ORLATMAQ [Qpaq Mlik:] ..qara ba tribuna bax krs 1
n kscm, alaca qann orladacam.. trubka bax dstk 2
(Anar). trmo bax bednnma
2. tkmk bax yamaq tualet bax 1. bzk; 2. ayaqyolu
3. tkmk bax calamaq 2 TUFAN Qan iirm, hzz alram; Bu
tklmk bax axmaq I dnyan men salram; Boranlara, tufanlara
TVB (etdiyi pis mldn peman olub (S.Vurun); BURAAN Bryr ortal tl
bu ii tkrar etmycyin sz verm) [Tar- kimi bir inc duman; Qan birdn sovurur
verdi:] Vay aman, qlt elrm, quldurlua gylr mdhi buraan (A.aiq); FIR
dxi xmanam, he kimi soymanam. Tvb TINA, QASIRA Mn zldn tufanlarn
olsun, tvb, tvb (M.F.Axundzad); T qoynunda bir tn quam; Frtnalar, qasr
TVB Tvb, ttvb, xta rahin getdik alar qucanda doulmuam (S.Vurun);
lrim (M..Sabir); NASAQ (mh.) Nasaq BORAN (bax).
olsun m, mn b ii bir de grmrm tul bax uzun 2
(ADDL). TULLAMAQ Xst qarn tutub; Tullad
TVL (mal-qara, qoyun-quzu, at-ek lar heyt (M.Rzaquluzad); ATMAQ Nis
dam) [Rza:] Mn el glirdi ki, evimiz de, kmr qabn yer atb gldi (Mir Clal);
qalamz da, tvlmiz do uulacaq, hams FIRLATMAQ Pas Cbini qvvtli llri
alt-st olacaqd... (M.brahimov); DAM il onun qucandan qurtanb qann iin fr
O, birdn irli srayb, lindki tfngi yer latd (S.Rhimov); QOLAZLAMAQ O da
atd, z mal damma girdi (M.Hseyn); lini rf atb... kpk olu znsn! - deyib
QATIRXANA (yalnz qatr n tvl) Bir krblayya bir qazan salbas vurdu, kerb-
nfr qqrd: Aann qatrxaas hr yer lay da ona bir kfgir qolazlad (mn
dn yaxdr... (A.Makulu); PY [vrt:] zminli); VIZILDATMAQ (dan.) Gnc li
zzt, dorudan pyd alayan sn idin? il alnn tutaraq, yerindn srad v digr
(C.Mmmedquluzad). eli il qadnn bandan o dyirman arxn
TVMK [Seyfulla:] H, sgr by, alb ky vzldatd (A.aiq).
dem ki, cavanam, amma tvyrsn... TULLANMAQ [Ata:] Kd tullan, ey
(.Cfrzad); LHLMK (heyvanlara oul, sntin olmur, olmasn! (M..Sabir);
aid) Sultan azndan qan tkln yalquzaq ATILMAQ Azr yen irli atld (.Krim);
kimi otan iind lhlyirdi (S.Rhimov); ATLANMAQ Sn el bir meymun havas
NFS TINCIXMAQ [Hmz:] lim i alm ki, srayb dik atlanasan (S.S.Axun-
xmr, nfsim tncxr, darxram... (.Qa- dov); HOPPANMAQ (bax).
smov). tuluq bax 1. nehr; 2. dol; 3. qarn 1
tyc bax vergi 1 tulumba bax tamada
tragediya bax faci 1 1. TUM (meyv dnsinin ii) rik yax
traktir bax 1. yemkxana; 2. meyxana I bhrdir; Tumu irin, krdir (M.Rahim);
TRAMVAY Trolleybus gz dymir, DN Arvad bir d baxr ki, molla iydlrin
tramvay yox kimidir, avtobuslar da ox az dnsini d yeyir (M.N.lt.); TOXUM.
dr, sasn byk hrlr arasnda ilyir 2. TUM Axr o [Rcb], bir taxta qutu
(M.brahimov); MNDFR (arx.) hazrlad, maazalardan konfet, tum v pa
Elektrik qvvsindn min bir cana glrk; piros alb qutunun iin qoydu (A.aiq);
373
 Tumac
SEMKA (dan.) [Krmov:] Grrlor ki,
camaat burada i grr, semika rtlamr
(S.Rhman).
tumac bax mein
TUMAN (qadn geyimi) [air:] ..Onlar da
al-ayaqdan uzaq knd-ksy kilib, qar
larn tumannn altnda gizlnib, ba girlyir
lr (.Cfrzad); KMRN (be inli
tman) Mtrblr tz kmrin geyir, sa
qilr piyallr hazrlayr.. (M.S.Ordubadi);
YUBKA Gtirib yubka, deyir at bayra nim-
tenni; Bumunu gizlm, rtm kii grck
nni (M.S.Ordubadi).
TUMAN-KYNK (altpaltar) ..palto
sunu iynin ataraq alt tuman-kynkd ba
yra xan Bndal kii btn qdd-qamti il
qap aznda grnd (.fndiyev); ZR-
CAM (khn.) Krblay Hsn axam ba
zardan qaydanda paltarm soyunub bk-
lahn geyinib, zircand gldi, sfrnin ba
nda oturdu.. (mnzminli).
tumarlamaq bax 1. sallamaq; 2. tmiz
lmk 1
tumbul bax kk I
tumov bax qrip
TUMURCUQ Qovaq v alma aacnn
tumurcuqlan nvb il bir-birinin ardnca
tk-tk yerlir (Botanika); BURC (dan.)
Ata acqland, yolun qraq-bucana dnb
burc gmirn kzlri hoholad (S.Rhimov);
DYM() Aacn diiymlri zoluyu- MAQ (dan.) [Yasavul:] Mndn yap
ban yarpaq ar; Sonra lvan iyi gr n
zerifan glir (R.fndiyev); GZCK ay
bitkisini oxaltmaq n 3-4 gzciiy olan
birillik ubuqlardan istifad etmk lazmdr
(B.Talbl); PUUR.
TURST Alman turistlri arasnda qanun
haln alm bel bir qayda geni yaylm
dr.. (H.liyev); SYAHT [Bir:] Bu
fikir mnim deyil, bu gnlrd burada gr
dym syahti bir almann dncsidir..
(S.S.Axundov).
turairin bax meyxo
turng bax quzuqula
374
Tutulmaq
TULAMAQ Dayan. Qama, vurdum -
deyib yyrd; Tfngi tulad, axma kdi
(R.Rza); NAN ALMAQ Tlsdiyim n
srrast nian ala bilmdi (H.Abbaszad);
YNLTMK Bir daa sin grib, tfn
gimi [plng] trf ynltdim (A.aiq).
1. TUTACAQ [Pri nn] ..qapn tuta-
cadan kdi (S.Rhimov); TUTQAC
O ..ri olan otan qapsnda bir li tutqacda..
durmudu (.fndiyev).
2. tutacaq bax mhccr
tutqac bax tutacaq 1
tutqun bax L boz 3; tnd 3
tutqunlamaq bax tndlmk 1; bozar
maq 1
1. TUTMAQ [Poricahan xanm:] Ordu
banda durubdur, cdadnn yurdunu da tut
maq istyir (S.S.Axundov); FTH ET
MK (zorla, silah gcn tutmaq) [Kimon:]
Qorxma, tdbir gel, riza gster; Fth edinc
bu lkni qeysr (A.aiq); QAPSAMAQ
(nh.) Qapsavblar yetimlrin obasn; Ev
sahibi qovar zor olsa qonaq (Q.Zakir); QSB
ETMK ..httabtn imal yaltlrini qsb
etmk istdiklri qzetlrd fa olunmaldr
(M.brahimov); ZBT ETMK/EL-
MK Gllc kndini dmn zbt etdi
(S.S.Axundov); ALMAQ, STLA ET
MK (zorla tutmaq), AL ETMK.
2. TUTMAQ Mustafa avu yilib onun
dal tyindn tutdu (S.Rhimov); YAPI
(S.Rhimov); SAXLAMAQ.
3. TUTMAQ [Fati:] Mni o azar dymi
it tutdu (.Abbasov); DLMK eyn
dilr, dildilr, diddilr; Bir-birini al qana
qrq etdilr (A.Shht); QAPMAQ t qudu
randa, yiysini qapar (Ata. sz).
4. tutmaq bax hbs etmk
1. TUTULMAQ Bir gn tutuldu atam;
Buna dzrmi adam? (S.Rstem); HBS
ALINMAQ [blhosen by:] Bunlarn ar
pmas nticsind ikisindn birisi tlf ola
caq, digri is hbs alnacaq (M.S.Ordu
badi); HBS EDLMK Yoldamn mril
Tutulmaq
molla da hbs edilib mdde muminin ixti-
yanna gndrildi (T..Simr); YAXALAN
MAQ Xam yaxaland n nhayt (H.Cavid);
DAMLANMAQ [Kapitan:] Yoxsa sn d
damlanmaq istyirsn? (.fndiyev).
2. TUTULMAQ {ss aid), SS BAT
MAQ Sdmeyi-sngden batbd ssi
(M..Sabir).
1. TFEYL (biol.) {baqa orqanizmin
iind v ya zrind yaayb onunla qida
lanan bitki v ya heyvan)', PARAZT.
2. tfeyli bax mftexor
tfuliyyt bax uaqlq 1
TK [Aydm:] Ay aman, brk durun, tk
qnld, dnya yxld, ha-ha-ha! (C.Cabbarl);
QIL {srt tk) Gec deyrlr, onun [Frzli-
nin] boynu qldan nazik idi (S.Rhimov);
TEL Korolu dumann telindn bir dst k
sib, Eyvazn papana sancd (Korolu).
TKL Bel olsa tiikl baldrlar gr
nr, yamaq ddkd onun nazik blar
qnr xar.. (S.Rhimov); QILLI [Dur
sun] hr gn of, bu qll meymundan yaxam
n zaman qurtaracaam deyirdi (A.aiq).
1. TLK Ovlaqda qarma bir tlk
xd; Rngi n ox bozdu, n ox aqd
(M.Rahim); SLB {khn.) Biri slb var
deyir; birisi iskncbi (M.Rahim); RBAH
{arx.) Rbah bir al il bir biyabanda ge
dirdilr (S..irvani).
2. tlk bax hiylgr
tlkdurmaz(dan) bax alaqaranlq
tlklk bax hiylgrlik
tlng bax hiylgr
tnbtn bax gorbagor
1. TND (xasiyyt haqqnda), AIR,
QLZ
2. TND {maye haqqnda), BRK, K
SF, KSKN
3. TND, TUTQUN {rng haqqnda)
1. TNDLMK, TUTQUNLA
MAQ, QLZLMK (rng haqqnda)
2. tndlmk bax bozarmaq
tndxasiyyt(Ii) bax bdxasiyyt
Ttn
tng bax qrafn
tnlk bax basabas, izdiham 1
tnk bax nazik 2
TPRCK {az suyu) Bu cazibli
mnzrni grrkn xyaln bu tlri lz
ztl qovurdum .. yn-yn tprck azn
doldurdu (mnzminli); LAB Azal
maqda olan az lab qurumaa z qoy
mudu) (.Vliyev); TPRK [Gyr
in:] Tprklr altnda lb qara torpaqlara
getmkdns, sfil, dilni kimi olsa da, ya
amaq lazmdr.. (S.Rhimov).
TPRMK Hr kim gls snin kimi
bu torpaqda lck; Cmdyin ya kimi
tprck glck (S.Rstm); IRT AT
MAQ Salman kii ubuunu azndan xa
rb bir rt atr.. (R.Rza).
tprk bax tprck
trb bax 1. mavzoley; 2. mzar
trkar bax arahkimi
trksaya(q) bax tvazkar
trk bax mahn
trm bax hbsxana
TST Qznmadq istisin, kor olduq
tstsn (Ata. sz); DUMAN [Orxan:] Ey
mavi gylr! Ey yal ormanlar! Ey bacalar
dan yksln dumanlar (H.Cavid).
tthhil bax evli
TTK Qhrmanlarla yemkxana dolub
aznadk; Biri almaqda qaval, digri eq
ile ttk (S.Rstm); BALABAN Hop-hop
bel dd; mgl dd; nki bel
dd; ndi balabandr (M.O.Sabir); DDK
Axrda da el oldu ki, dxi az qalmd qiya
mt qiyam elsin v srafil ddyn ist
yirdi yuxar qalxzb alsn (C .Mmmd
quluzad); NEY [Slma:] Bu ney ssi n
qdr gzldir! (A.aiq); SMS (mh.)
{qan ttk) ..siims qayrar, hl bayat
ikstsi d azndan dmzdi (A.aiq).
TTK, BALABANI, DDK-
ALAN, DDK, NEYALAN,
NEY, TTKALAN
ttn bax tnbkic
375
 Ucsuz-bucaqsz
kndd ox adam istyirdi (N.Nrimanov);
UZUNDRAZ (dan.) Uzudraz zabit [Vzi-
rovu] xsusi salonda gzlyirdi (M.brahimov).
UCADAN Yoluzad.. hrdn ox uca
1. UCA Amma [gnin] fqi qardak dan danr (.Krim); BRKDN [Msa
uca dan bana dmd (S.S.Axundov); hib:] ay bir az da brkdn desn!..
AL Hlaku xan paytaxt Tbriz hrind (M.brahimov); HNDRDN Ham hn
ali bir imart tikdirdi (A.Bakxanov); drdn dand n az deyni qulaq
BOYLU Boylu inar budaq atm, qol atm eitmirdi (B.Bayramov); VAR SSL (ox
(R.Rza); BLND (kl.d.) Eylr azadlrin ucadan) [Yoluzad:] Plt sevgililr ara
adn almd blnd; Srv edrs zn ol snda ola bilr. Ucadan v ucadan! Var s
iveyi-rftar fda (Qvsi); HNDR Ara sinl! (.Krim); ZLDN.
lda olan hndr v silsil dalar bandak UCALMAQ (mxtlif mnalarda) Ne-
sngrlrdn gll sslri artr... (S.Rehi- ne yeni ba; Ne misli olmayan; Alm
mov); QLB (dial.) [Aabala:] Da qlbi iq yayan; HES-lr ucalacaqdr (M.Rahim);
dir, - dedi, qarabal qzma satad (mn QLBLNMK Ay getdikc qlbilir,
zminli); UMAL Tikildi divarlar, umal di el bil grnmz bir nrdivanla yuxarlara
rklr (M.Mfq); YKSK [Nriman:] qalxr (. Vliyev); YKSLMK, QALX
..dnya znd nyfeakbir zirv, derin bir MAQ Dorusu arxanca az yz kr; Men
mmansnz, btv bir dnyasnz! (S.R- d ykslirm, mn d qalxram (M.Rahim).
himov). UCALTMAQ Khn il, tarixin yolunda
2. uca bax ucaboy(lu) bizi; bir pill, bir boy ucaltd (R.Rza); YK
3. uca bax lvi SLTMK Vtn sevgisi, xalq mhbbti,
4. uca bax zil 1 vlad eqi, qzn rk rpnts bu qhr-
UCABOYLU [Krim:] Anam deyir ki, manlardak lviliyi qat-qat ucaldr, ncabti
onlarn mktbin balacaboylu uaqlar qa yksldir, daxili gzlliyi qvvtlndirir
baqda, ucaboylular dalda oturdurdular, m (.Vliyev); QLBLTMK (dial.).
llimin yazdn grk ham gr (M.bra- UCQAR (bir yerin n uzaq, n knar his
himov); CAYDAQ (arq, uzun) [Tahir] h ssi) tndi myyn olurdu ki, kndin ucqa
llik, - dey gl-gl uzun, caydaq qza l rnda, yerin altnda bir oyuq yer - kaha vardr
eldi.. (M.Hseyn); HNDR [Camal] atas (S.Rehimov); TRAF ..gec d, gndz d,
kimi hndr, enlikrek bir oland (S.Veli- yuxuda da traf obalarda lm fitvalar ver
yev); HNDRBOYLU A xalatl, hndr mk, qan axtmaq, qanla yaamaq istyirdi
boylu, gvdli bir gnc iri girdi (mn (S.Rhimov); KNAR Onun z ailsi kn
zminli); SRVBOYLU (air.) Hsnn din knarndak binada yerlmidi (S.R
yad eylsm, ay srvboylu dilbrim; Firq- himov); QIRAQ ndis bu qoz aac ninki
tindn emtok axar gzmdn yalar qraq kndlrd v htta hrlrd d h
(Xetayi); UMAL (mc.) Heybt qabaqdak rt qazanmd (N.Nrimanov).
qvrmsal, qarayanz, umal olana mra UCSUZ-BUCAQSIZ [Rza:] Biz el-ele
cit eldi (M.Hseyn); UCA He yadmdan verib bahar qular kimi atla-atla, oxuya-
xmr, konsul z bir uca adamdr.. (C.Mm- oxuya ucsuz-bucaqsz mnlr qadq,
mdquluzad); UZUN Uzun motalpapaq bir rqi deyn qulara qoulduq (M.brahimov);
oban, Srxan he saymr, alna glni de BHDUD Dryayi-bihiidud idi rxi-z-
yirdi (M.Hseyn); UZUNBOY(LU) Uzun- mrrdin; Knlm misal mvczn biqrar
boy, abniz, alagz Glbadam qz ikn idi (M.Hadi); BPAYAN (kln.) Knl yen

376
Ucuz Uduzmaq
bhri-bipayan kimi; Sslnir alxana-al aac; Viran ban mlaln (M.Rahim);
xana, dalar! (S.Vurun); HDUDSUZ DAILMI, UULMU, YIXIQ.
Hdudsuz mavilikdn trlan ayrlarn he? II UUQ, HERPES (qzdrma v baqa
(R.Rza); UC-BUCAQSIZ nandm rn sbbdn dodaqlara xan qabarcqlar)
lrin birini; Uc-bucaqsz bir shradan tap uurmaq bax datmaq
mam (.Cavad); SONSUZ. 1. UURUM Uurumlardan qalxan at
UCUZ (qiymti az) ox ucuz qiymt hr fnxraraq inly-inly addmlayrd (S.R-
ey satram; Ay alan! Memlekti-rey sat himov); SILDIRIM [Korolu] at vurub sl
ram! (M..Sabir); DYR-DYMZN drmn knarna gldi (Korolu); VRT
[kiz:] Hr halda, o, bnnadr; Evin qiym (kl.d.) Qm rahnmun oldu, mnimki bel
tini bilir. Dyr-dymzin vermz (H.Ab- dd! Dil vrteyi-xun oldu, mnimki bel
baszade); KMBAHA (khn.). dd! (M..Sabir); YARAN Ab ham
uaq bax tyyar dan qabaqda gedir, bataq, su, yaran olanda
1. U ADAN (bot.), UAANOTU arxadalara xbr verirdi (Mir Clal).
(ot bitki) 2. uurum bax thlk
2. UAAN (zool.), XANIMBCY, 3. uurum bax ziddiyyt 1
PARBZN (xall bck) I UDMAQ Qoca hlqumunda dynlnn
3. UAAN, T UAN iri bir tikni udan kimi oldu (M.Hseyn);
II. UMAQ (qulara aid) Dan ba t HZM-RABEDN KERMK ..plovu,
rfm yaxn bir yerd qartallar uurdu (Mir halvan, knclri hzm-rabedn keirn
Clal); QANADLANMAQ Qr... drhal dvltlilr v mollalar idi (H.Sarabski).
qanadlanaraq Cfr minin iynin qondu II UDMAQ Amma ctlr, dorudan da
(H.Nzrli); QANAD AMAQ (air.) dalbadal glir, bzn zndn xeyli geri qal
Azadln byk qlbi qartal kimi qanad m yolda yen udurdu (M.Hseyn); BAS
ar (S.Vurun); QANAD ALMAQ Asta MAQ (gld) ..o basd uaqlar tamam
qanad aln qafil tellri; Hayfdr, salarsz olma-ocuq idilr.. (M.F.Axundzad); QA
dz, dumalar (M.P. Vaqif); SZMK (ss LB GLMK/IXMAQ [Sevinc:] Bu
siz umaq) Tsbeh kimi qatarnz dzrsiz; mbarizd qalib xmaq n grk aln
Havalanb r znd siizrsiz (M. V. Vidadi). iti olsun, qolun da gcl (Z.Xlil); QLB
2. UMAQ (tyyary aid) Uur dada ALMAQ/QAZANMAQ [Dilarada] da
raq buludu lay-lay; Tyyar gylrin yeddi ltin, haqqn qlb alacana mhkm bir
qatnda (B.Vahabzad); QANADLANMAQ etiqad vard (M.lbrahimov); APARMAQ
Tyyar dairlr czaraq yksklr qanad (mc.) [Srvinaz Firuzy:] kimirm,
land (.Mmmdxanl). aparsam da vermycksn.. (.fndiyev);
I I I . UMAQ, DAILMAQ, YIXIL MLUB ETMK.
MAQ 1. UDUZMAQ [Xasay:] Dmn qazaq-
2. umaq bax dalmaq 1 lar, biz uduzarq (R.Rza); BAXT AL AMAQ
III umaq bax cnnt (mxtlif mnalarda) [Xortdan:] Snin bank
I UUQ ...balaca kndin uuq evlrind da n qdr pulun var, hamsn baxtalad
sngr tutub pusquda durmudular (M.H (.Haqverdiyev); BASILMAQ (gld)
seyn); DAINIQ Danq v uuq evlri He ks onu tanmasa da, Hmid bu qdr
grrkn., yolunun ryi sxld (.Mom- camaatn qarsnda baslmaq istmirdi
mdxanl); SKK Khn bir evciyz gr (H.Abbaszad); MLUB OLMAQ Tahir
dm, ii toz, torpaq; Skk divarlar var hisli, d el bil Baharn qarsnda mlub oldu
pasl (S.Vurun); VRAN Ad mn drdli (B.Bayramov).
377

/
Uduzmaq
2. UDUZMAQ (mc.) Rstm bildi ki, ii
uduzub (M.brahimov); FRST LDN
BURAXMAQ/VERMK [Sona:] Biz indi
dn i balamasaq, fiirsti ldn buraxarq
(H.Nzrli).
URUNDA (qoma kimi; mxtlif mna
larda) [Slim] z sadti urunda nec r
pndn.. tfsilat il sylsin (.fndiyev);
N Mhkm sdri n msl aydn
idi (S.Hseyn); YOLUNDA Dost yolunda
bu dnyada; Bandan kediyin varm?
(Korolu); NAMN.
uur bax 1. xobxtlik; bxt; 2. nailiyyt
UURLU lbtt, illrin uurlu-uarsuz
olmas insanlardan, onlarn mllrindn as
ldr (H. Abbaszad); MBARK Grdm
nzaktl evim girdi; Mbark qdmi sfa
gtirdi (M.Rahim); DRL, XEYRL.
1. UURSUZ N vaxtdr gzlrind hr
ey donub buz olub; El bil ki, zldn dnya
uursuz olub (M.Rahim); BDUUR [o
fer] qeyri-uri hrktl qaz artranda, z
lini-axrn cmldir bilmdiyi bduur
fikirdn ayld, ban qaldrd (B.Bayramov);
MUM [Maral:] ki sn vvl byle
mum qara gn kim xatrlard? (H.Cavid);
UM (kl.d.) [Zhra Snana:] Mn bilmm
ndir bu t a l e y i ( H . C a v i d ) ; BD-
KM, NHS (bax), KMSZ.
2. uursuz bax ayaar
UURSUZLUQ [Hcctullah:] Bli, bala
nazir, ox tssf ki, bel lgelmz uur
suzluq ba veribdir (S.Rhimov); BD-
UURLUQ N is, general geyiminin bunca
bduurluu Hcctullah xam az trptm
midi; he de ona yax bir ey vd etmirdi
(S.Rhimov); MUMLUQ.
ULAQ Bli, Mhmmdhsn mi bir
ulaq ald (C.Mmmdquluzad); EK
Dyirman bir qoca; Minmi qara ey;
Olu da arxasnca; Gedirdilr mey
(A.aiq); HMAR (kl.d.) cb alimn-
mayann, cb cahil mridamn; cb vhi
v heyvann, otuz milyon himarn var
(.Nzmi); XR (kl.d.) Yeddi-skkiz ayda
378
Unutqan
xamlamd xr; Qollar cng olub qald,
mxtsr... (Q.Zakir); TO (mh.) [Glba-
dam:] Oyan, dur gedk. Ddn sni toiy
mindirckdir.. (N.Nrimanov); UZUNQU
LAQ arvadarlar dolu xurcunu uzunqulan
belin arar, zlri d stnd yava-yava,
tlsmdn bu knddn o knd srrdilr
(M.brahimov).
ulas bax vls
ULDUZ [Mirz Sdrddin:] Azm, dilim
qurusun, ulduzlar gsterir ki, yaxn zamanda
padahn vcuduna byk bir bla toxunacaq
(A.aiq); XTR (kl.d., air) Ulduzlar
iind gzm dydi bir xtr; Mftun ola
raq sevdim onu, heyrt daldm (A.aiq);
KVKB (kl.d.) Qdimdn gzlrim kv-
kb kimidir (Xetayi); STAR Sonra baqa
sitary clb elyir diqqti; Sylyir: Bol
dur onun sahibinin dvlti (M.Rahim).
umuz bax iyin
UNKAL, NADR
union bax birlik 1
UNTAR, BRLM, VAHD
uniya bax birlik 1
UNVERSTET Smdullann olu Fazil
universitetin fizika fakltsind oxuyurdu
(Elin); DARLFNUN (khn.) 1921-ci
snnin noyabr ayndan indiydk Azerbay
can darlfnunda Azrbaycan dbiyyat ta
rixini tdris etmkdym (.Haqverdiyev).
UNUDULMAQ, YADDAN IXMAQ
[Xanmlarn] ..z rlri il yoran-dk
lrind nec davranmaqlarnn z de dey
sn yaddan xrd, blk d unudulurdu,
yaxud unudulmaa balayrd (S.Rhimov);
YADDAN IXARILMAQ.
UNUDULMAZ [rad:] O on unudulmaz
anm idi (X.Hasilova); SLNMZ (mc.)
[Bu hadis] ..qlbimd el silinmz nq
balamdr ki, sanki., dnn vaqe olmudur
(S.S.Axundov); LMZ (mc.) Sndki
gzllik lmz nemtdir; nsanlar snt g
lir scdy (N.Rfibyli); YADDAN IX
MAZ.
unutqan bax yaddasz
Unutqanlq
unutqanlq bax yaddaszlq
UNUTMAQ [Sona:] oxunu, olbett,
unutmuam; fqt bunu ox sevdiyimdn
unutmamam (N.Norimanov); HUUNDAN
IXMAQ Birdn qabaqdan bir gll ald...
yxldm... Sonra n oldu, huumdan xb
(mnzminli); YADDAN IXAR(T)-
MAQ ox sa olsunlar ki, Hmidi yaddan
xarmrlar (H.Abbaszad); YADIRA-
MAQ (bax).
upuzun bax uzun 1
ur bax i I
uruq bax 1. ail; 2. tayfa I
urusu bax pncr 1
urvat bax hrmt
urvatl bax hnntli
urvatsz bax hrmtsiz
usandrc bax bezikdirici
usandrmaq bax bezdirmk
usanmaq bax bezmk
USTA, SNTKAR Bunlar adi sntkar
lar, dayonanlar, hkkaklar, zrgrlr, mis
grlr, serraclar, slh ustalar, xttatlar, j
nhayt, air ve alimlr idi (.Cefrzade).
ustad bax 1. dd 1; 2. mllim
UAQ Uaqlarn hay-haray bir-birin
qard (B.Bayramov); BALA Bala baldan
irindir (Ata. sz); OCUQ (khn.) Ml
lim vicdanl adamd. O, ocuqlarm evin
gedir, ail vziyyti il tan olurdu (M.H-
seyn); TFL [Glsm:] Bs o tifillr cb
hd nec vuruurlar? (X.Hasilova); V-
LD (khn.) [Hatm xan:] Pis vldin z
qara olsun, dilln bilmirm! (S.Rhimov);
AA (bax), KRP (bax), VLAD
(bax).
1. UAQLIQ ..amma bu gnah hissind
artq bir uaqlq xatiratnn ilql vard..
(Elin); OCUQLUQ [Zhra:] Mqsdim
atdm. Drd trfim ocuqluqda oynadm
yerlr (A.aiq); KRPLK [Xac Mfd:]
Hkimlr v crrahlar ard, onlarn hams
dedilr ki, bu i ancaq krplik zamannda
mmkndr (M.S.Ordubadi); TFULY-
YT ..hr bir drdin heyatnda dxi tfuliy-
Utanb-qzarmaq
yt, gnclik, erkklik v ixtiyarlq kimi mx
tlif dvrlr mvcuddur (A. aiq); TFLLK.
2. uaqlq bax btn
UAQ-MUAQ [raq:] Uaq-muaq
uduzanda, lbtt, dilxor olarsan (.fendi-
yev); OCUQ-MOCUQ [Qou:] Bura
ocuq-mocuq yeri deyil (H.Abbaszade);
OLMA-OCUQ [Vzir:] Mn inkar et
dim ki, Teymur aada he gc yoxdur; geri
oruc bayramnda bir ne uaq basd; amma
olar tamam olma-ocuq idilr (M.F.Axund-
zad); QOR-QODUQ (mc.) [Safo:] Hr
yerindn qalxan qor-qoduq iynin bir bafta
yapdrb, lin tprb hrlyir.. (S.R
himov).
uaqsz bax vladsz
UTANCAQ Kazm utancaq bir halda:
- O n szdr ki, - dedi (mnzminli);
ANA UAI (mc.) Drdillik mktb h
yatnda zn ana ua kimi aparan Slim
birdn-bir dyidi (M.Hseyn); BAI
AAI [Sfr] fqir, baaa oland...
(.Haqverdiyev); HYALI Bir ne md
dt idi z klini jumalm arasnda kirdin,
hyal cavanlar jurnal qabaqlarna aan kimi
gzlri sn sataanda hya tri basr, utanb,
bkb qoyurdular yer (M.S.Ordubadi);
MHCUB (kl.d.) [Nsrulla Salam:] Munis
v mlcub xanmdr (M.S.Ordubadi); R-
MND (kl.d.) Mah syyarlr rmn-
ddir yzm baxmaqdan; Flk vcind
xuridi hyada smign grck (Xtayi);
ARLI.
UTANDIRMAQ Oul fikirlir, anasnn
dediklri onu utandrr.. (.Veliyev); BAI
AAI ETMK (fr.v.) Yalnz teatr sevgisi
onlan dost-dmn yannda xar elyir, ata-
ana yannda ba aa edirdi (S.Rhimov);
XCALT VERMK [Kamal:] Mn
ox xcalt verirsiniz - demidi (Y.irvan);
PRT ELMK [Knl:] He yax i
tutmadn, onlarn yannda mni prt eldin
(X.Hasilova); XCALTLNDRMK,
QIZARTMAQ (mc.).
utanb-qzarmaq bax utanmaq
379
 Utanmaq
UTANMAQ, HYA ETMK/EL-
MK {mxtlif mnalarda) Baxr, sanki sy
lyir hya et, utan bar; Dnya alalan grb
hr zaman saxtakar (M.Rahim); BAI
AAI OLMAQ [Pirverdi by:] V bir df
olmayb ki, men dvlt yannda ba aa
olum (C.Mmmdquluzad); KNMK
(mc.) [Qndab:] Mn hm tutulduumdan,
hm d mimdn kindiyim gr oferdn
Mzahirin niy qaytmadnn sbbini so
rua bilmirdim (B.Bayramov); HYA ET
MK Bir-iki k dolandsa da Nurddin
hya edib bir ks l uzada [diln] bilmdi
(S.S.Axundov); QIZARMAQ (mc.) [Leyla:]
He gzlmzdim, kr, eyib olsun! - Leyla
qzard (B.Bayramov); XCALT K
MK [kr:] Dz budur ki, siz verdiyim
ziyyt n d sxlram, xcalt kirm yn dayaqlar da var (S.Rstm); DURBN
(B.Bayramov); UTANIB-QIZARMAQ
[Mmmd] qalxd, utanb-qzararaq ss g
ln trf getdi (mnzminli); ARLAN
MAQ, XCALTLNMK, QISQIN-
MAQ (dan.), SIXILMAQ (mc.).
utanmaz bax hyasz
utanmazlq bax hyaszlq
utopiya bax xyal 1
utopizm bax xyalprstlik
uyar(l) bax uyun
uydurma bax yalan
UYDURMAQ [Nazl:] ..guya byk v
zif sahibi Xaspoladovu, bax hmin bu Frc
uydurub (Anar); QONDARMAQ Mirz
zndn qondarb baqa sz yazr (S.R
himov); GOPLAMAQ (bax), ZNDN
DZLTMK.
UYUN, MNASB, UYAR(LI)
1. UYMAQ Uymayn tri hrt, ada
(B.Vahabzad); QAPILMAQ [Ttn-
olu] gnc olmasna baxmayaraq, baqalar
kimi hlli mkl olan arzulara qaplmazd
(M.S.Ordubadi).
2. uymaq bax vurulmaq I
3. uymaq bax aldanmaq
UYUNLUQ, AHNG, HMAHNG
LK, MNASBLK, MVAFQLK
uyqu bax yuxu
380
Uzaqladrmaq
uyqulu bax yuxulu
uyqusuz bax yuxusuz
uyumaq bax yuxulamaq
UZAQ, RAQ (mxtlif mnalarda) [i
rin:] Eldn uzaq ddm, vtndn iraq; Bir
da qfsdym, ryim dustaq... (S.Vurun);
ARALI Dmsn ordudan uzaq, aral; zn
ar xst, ar yaral (S.Rstem); CDA
(kl.d.) Ey sevdiyim, sndn cida dli; N
sbr qrarm, n marmm var (Q.Zakir);
GEN (dan.) [Adil z-zn:] Elsevrdn
mmkn qdr gen gzmk lazmdr (.Qa-
smov); SAQIN (khn.) Saqn gzin, lan
gz grmsin; Qorxuram sfnizi poza, dur
nalar! (M.P.Vaqif).
UZAQGRN Yox, Yox! Orda uzaqg
rn oyuqlar da var; Haqq, dalt, slh syl
(mc.) znz, kr, durbin adamsnz
(Mir Clal); KAHN [apur:] Bir kahinm
mn; Dnyada sirr qamaz nzrlrimdn
(S.Vurun); QABAQGRN Xalqn b
tn aqflkirli, qabaqgrn, igid v namuslu
oullar., dmnlrl z mbarizsini daha
artq gclndirdi(lr) (H.Sarabski); UZAQ-
GRC Onlann arasnda., uzaqgrcii
adamlar olmudur (M.brahimov),
uzaqgrc bax uzaqgrn
1. UZAQLADIRMAQ [Slim:] Soyuq
otaq men soyuq bir tlqin edir, heyatda g
zl, cazibdar n varsa mndn uzaqladrr
(.fndiyev); ARALADIRMAQ Hatm-
xan sa li il mollann dndn yaparaq
btn gc ile onu zndn araladrmaa
ald (S.Rhimov); AYRI SALMAQ Glin
ox yormayn sevgilinizi; Flk ayr sald
deysn bizi (S.Vurun); DUR ETMK
Gz nurudur uyqu, onu dur etm gzndn;
Yol verm mbada xa bir an szndn
(M..Sabir); MN ETMK [Cavad:] Mt
thim olduumu yazb bitirmk istyirdim,
lakin ndns bir qvv mni mn edir
(A.aiq); SAQINDIRMAQ [blhsn
by:] Bunun mqabilind mn sni iki byk
rfsizlikden v tarixi xyantlrdn saqn-
Uzaqladrmaq
drmaa alram (M.S.Ordubadi); AYIR
MAQ, RAQLADIRMAQ, KNAR
LADIRMAQ {bax).
2. uzaqladrmaq bax qovmaq
UZAQLAMAQ Atllar., knddn uzaq
lab mey doru getdilr (.Qasmov);
ARALANMAQ [Davud v Abdulla] klub
dan yz metr kimi aralanmdlar (H.Ab-
baszade); ARALAMAQ, AYRI DMK
Ayr dm vtnindn, elindn; Hmdr ra Mayaya:] ..ax glin-qaynana ii uzun
dindn aralanm knlm.. (M.V.Vidadi);
ARALI DMK stkli dostumdan aral
ddm (Aq lsgr); AYRILMAQ Ayna
ile Ayaz kd bir-birindn ayrldlar
(.Mmmdxanl); UZAMAQ * Qrld,
qad, qoymayn; Gzdn uzad, qoyma
yn! (M..Sabir); RAQLAMAQ.
1. UZANMAQ Sonra Cavanir otaa gi
rib el kmli, alvarl da arpayda uzand
(Elin); BYRN YER VURMAQ
(fir.v.) Byriin yer vurub oban da st;
Hrdn deyir bir yanql ikst (A.Shht);
DNMK Nizami ..aacn klgsin
dnib axama kimi yazrd (M.Hseyn);
SRLNMK [Mehriban] qapnn a
znda yer srlndi (S.Hseyn); SRL
MK ..Xasay arxas st gy mnin z QULAQ (eyf.) [Molla Qafar:] ..Ay ekqu-
rind srilmidi (.Voliyev).
2. UZANMAQ [ingiz:] Buna boyma-
drn deyirlr, onu kim qoxulasa boyu za-
Uzunqulaq
nr (B.Bayramov); BOY ATMAQ Burda, bu
aacda hr olan, hr qz; Bir zaman boy atb
bir nr olacaq (S.Vurun); AYDAQLA-
MAQ/CAYDAQLANMAQ.
uzamaq bax uzaqlamaq
L UZUN [Kble Bybala] uzun khrba
tsbehini evir-evir Hmid baxrd
(H.Abbaszad); UPUZUN (ox uzun).
2. UZUN (mc.) {tez baa glmyn) [Qa
idir (M.lbrahimov); TUL [Aslan by:] Mn
sn kmk etmy hazram.. Ancaq tul
kr (N.Vzirov).
3. uzun bax uzunboy(lu)
4. uzun bax srkli
uzunboy(lu) bax ucaboy(lu)
uzunu bax naqqal
uzunuluq bax naqqallq
uzundanan bax uzunu
uzundraz bax ucaboy(lu)
1. UZUNQULAQ {qulaqlar zun olan,
bzn qulaql papaa da deyirlr) [Osmanl]
..tez uzunqulaq papan xard, bo lini
qulana apard (.Krim); PQULAQ
..iriburun, yumru n, piqulaq, alagz bu
olann suyu irin idi (.Vliyev); EK-
laq, qaban ba, he grmsn yeriyn da?..
(S.Veliyev).
2. uzunqulaq bax ulaq
381
 bucaq(l)
U 2. LG, B(M), FASON, FORMA,
iibucaq(l) bax knc(l)
gu(li) bax knc(l)
KNC(L) Onun byrnd duran
qsaboy bir lzgi lindki knc kaz
Aslana uzatd (M.Hseyn); BUCAQ(LI),
GU(L).
1. N (sbb bildirir) Glnm ye
kldikc z tapd yemeklin lzztlisini
qarda n gizlr, amo ev gldikd onun
boynuna sarlar (S.Rhimov); BNAN
(khn.) Buna binan boamaq da istmirdi
(N.Nrimanov); QARI Bs oxu bu eri yar
qai; Blbl kimi glzara qari (Xetayi);
TR [Vli:] brahim beyin szlrini ye
rin yetirmk, mndn tr bxtvrlikdir
(.Vliyev).
2. N (mqsd bildirir) Bu, mtri
ymaq n yalandan yazlm szlr de
yildi.. (Elin); TR [Sevr:] Qzlar da
gndrrm ki, ldn snin n tac qayr
maqdan tr ik dersinlr (C.Cabbarl).
3. n bax urunda
dlmk bax naqqallamaq
flmk bax frmk
funt bax qoxu
funtlnmk bax iylnmk
FRMK Veysl qaydb yldi; tum
bann gzn kib papiros xard, kibriti
odlayanda Ziynt drhal frb keirdi
(B.Bayramov); PFKRMK Papiros ts
tsn pjkrrk azndan; O dalb fikr,
baxr quruya heyran-heyran (S.Rstm);
PFLMK [Mirz Abbas:] Amma, hayf
v hayf, n qdr pflyirm ttk he bir
ss vermir (C.Mmmdquluzad); FL
MK Glebetin tstlyn, lakin he cr
almayan samovara yaxnlad, dudkei g
trb brk-brk fldi.. (M.brahimov).
qab bax qartal
382
mumbri
lft bax hsn-rbt
1. LG, QLB, ABLON
MODEL, L {paltarda, ayaqqabda v
s. -d)
lglmk bax bimk 2
LKR (astr.) [Al:] Axrda qar o qdr
ucalmd ki, keinin buynuzlar lkr uldu
zuna dyirdi (mnzminli); YEDDQAR-
DA O deyrdi: Bu aaran haclarn yo
ludur; Yeddiqarda, ulduzlarn hamsnn yo
ludur (M.Rahim); PRVN, SRYYA,
l bax lava
1. LV fqt! N lvisn, fa snd
dir; Ar xstlr dava snddir (M.Rahim);
MQDDS (mc.) Codu knlmd m-
\ qdds mlim (S.Rstm); UCA {mc.)
Gzldir bir uca ml bslyib; Bu ml
urunda qan-tr batmaq (M.Mfiq); AL,
YKSK.
2. LV, TMZ, PAK
| MD, BRNC, N BALICA, N
SAS, N MHM
MD [Meri:] Mn imza qoymuam. Ye
gan midimiz budur (R.Rza); EHTMAL
..vaxta ki, bir-birinizdn ayrldnz, sizin pu
olmanza ox ehtimal var, nec ki, bu yerd
tkln ubuqlar.. (N.Nrimanov); GMAN
Gmann budur ki, ola ziyado; Gnbgn-
dn etibarm yannda (Q.Zakir); ANS.
MDSZ (midini ksmi) Krm m
rnd bu qdr qmgin v midsiz olma
md (M.Hseyn); MYUS [Direktor] m
yus nzrlrl Knl szb, yannda dur
mu adamlara, birinci nvbd, konferansye
qza mracitl dedi: - Salonu sakitldirin
(X.Hasilova); NAMD [Sevindik:] nann
menim szlrim, glck bard namid
olmayn (M.Hseyn).
MDSZLK, NAMDLK, M
YUSLUQ
mman bax okean
mumbri bax mumxalq
 mumn
mumn bax ellikl
MUMXALQ Avqust aynn 29-da ok-
yakartada biz Sekaten adlanan mumxalq
bayramnda itirak etdik (M.brahimov);
( MUMBR O gnn hsrtil yaayr,
o gn yaxnladrmaa alrdq ki, mum
bri dostluq v qardalq dvltlrin do si
yastin, xlaqna istiqamt verck, hyat
trzini myyn edck, he ks, he ksi
hdlmyckdir (M.brahimov).
MUMYYTL (ara sz kimi) mu
I miyytl, el bil ki, meyvlr get-ged dad-
szlard.. (Elin); BLCML Bir gn gl
bidar ola bilcml cmat; Tzviri-ibadet-
dn ed frq bu millt (M.O.Sabir); BL-
MUM V bir d bu mktblilr bilmum;
Oxurlar komalmca ali lum (M..Sabir),
n bax ss 1
nqa bax nqa
nlmk bax armaq 1
1. NSYYT (dil.), LAQ, RA
BT, KOMMUNKASYA
2. nsiyyt bax laq 1
3. nsiyyt bax tmas
NVAN [Glsm:] Adam da src tay
fasna nvan verr (X.Hasilova); ADRES
Bakda adreslrini ald adamlar grmk
lazm idi (M.S.Ordubadi).
RK Aagl aerodrom papan ba
ndan xarb khn divann stn rpd
v ryind Yer zndki btn pis adam-
larn, o cmldn d, tbii ki, Zbeydn
hans sz lazmydsa, o sz d dedi (Elin);
BAIR Dedi: mrm xo gnlrl ba-
it' tvn rinir n
vAi, ........................y- o----------------------
(M.Rahim); DL (kl.d.) Mjd ey dil ki,
sni grmy canan gldi; lini al l,
can-can syl ki, can gldi (Nbati); KKS
(mc.) kilib kksm dalar, dynlr
(Q.Zakir); KNL (air.) Eq rpnan
knl diyar; Mni ekmidi bir mzara sar
(A.aiq); QLB (air.) Qlb aralanmr, b
dn zvlrinin bir oxu qoymurdu (. Vli-
ryyatan
yev); RUH (mc.) Qzdrmadan bdnim
narahat olur, amma qzl dkanlarndan ru
hum rahatsz olur (C.Mmmdquluzad).
RKAAN Ax, o [Frid], mrnd
bu qeder gzl yerlr, rkaan mnzrlr
grmmidi (M.brahimov); DLARA (kl.d.)
Dham gl-kr, zlf dilara; Gibi, qoynu
hilli, cy snm-snm (Nbati); DLFRUZ
(arx.) [Sitar:] Ox, n qdr d gzl, sanki
smadan enmi bir frityi-hsn, yaxud bir
alihoyi-lehndir ki, fryadi-dilfruzi yallq
lar altnda titry-titry bu qocaman orma
nn gbeyindk yaylr (A.aiq); DLGA
(kl.d.) Niqabn zdn a, ey gl; Kim, ol
sun dilga mclis (S..irvani); DLKE
(kl.d.) Ey camal gn, zlflri dilke; Cana
saldn at xanda srxo (M.P.Vaqif);
DLRBA (air.) Azrhr, dorudan da,
Azerbaycann dilrba bir gusidir (M.bra
himov); KNLAAN ...Ham tz pal
tarda, sfry rz v smni otu qoyulmu,
knlaan sz danr... (mnzminli);
DLBAZ (kl.d.)\ FRHLNDRC,
RVANBX (kl.d.).
RKGETM(S) [Zhra:] Axr zaman
larda [ingiz] rkgetm azanna dbdr
(S.S.Axundov); RKKEM(S) rk-
kemsi olanlar, ba arsna mbtla olan
lar, bir para xstliklr tutulanlar hams
A Mollann duas il mramlarna atmaq
istyirlr (.Haqverdiyev); BAYINLIQ,
rkkemsi bax rkgetmsi
RKLNMK Sonra yava-yava
rklnib yen vvlki Mirzoppa kimi
byk-byk danmaa balad.. (Elin);
hq /-irnrvTi nMf^/ m,
GU1VU/ 1 1jU/31T1V1\ uu ufuu \u
dnd, uaq crtlnib hrkt gldi (Mir
Clal); RUHLANMAQ Cahangir qoca ata
snn bu szlrindn daha da ruhland
(M.Hseyn); CSARTLNMK (bax).
rkli bax 1. csartli; 2. igid
rkotu bax bdrnc
rksiz bax 1. qorxaq; 2. knlsz
ryyatan bax xoagln
383
ryinazik z
firyinazik bax ryiyumaq dr (C.Cabbarl); THR [At:] ..bir d po
ryiinc bax ryiyuxa laddan bir baq qayrtdrsn, sonra mn sn
ryitmiz bax safurkli thrini deyrm (Nal); TRQ Axliycv
ryiyuxa bax ryiyumaq mnaqi triqi ile yazd sonrak mqal
RYYUMAQ [bdlqadir:] Yox, lrind sas yanl fikrini bir az da drinl
bura mnim kimi ryiyumaq adamn yeri dirdi (M.brahimov); TRZ Arvad gzucu
deyil (.Haczado); NCQLB(L) Ma vrqy baxb, iri aznn qaln dodaqlarn
hir incqlbli, tmiz, olduqca hssas bir iyrnc bir trzd bzd (H.Seyidbyli);
qz idi (Y.irvan); QLBNAZK zn VAST Mirz Sfr eitmidi ki, eir yaz
ox qlbinaziksn, hamn da el bilirsn maq n iki vasit lazmdr: xlvt otaq v
(M.S.Ordubadi); RHMDL Mn senin bir bir rab (.Haqverdiyev); VCH
rhmdil seyyadmam, gel qoynuma.. (M.M- (kl.d.) El asan vchl baa ddlr ki,
fq); RYNAZK [Rid:] Ilam bilir ki, dxi bu dildn baqa qeyri bir dil axtarmaa
mn nec ryinazik adamam, he qarqaya hact qalmad (C.Mmmdquluzad); V
da qsd elmrm... (M.brahimbyov); SL [Mirz Mhommodqulu:] Bu vsil
YUXARKL [Nazl:] Mn sn dn il sizlri blk qaranlq almindn xard
dyn qdr de yuxarkli deyilm (.K (C.Mmmdquluzad); YOL (dan.) [Hcr
rim); RYNC, RYYUXA. xanm:] Onda birc yol qald (S.S.Axundov);
rfan bax maarif METOD, TAKTKA (bax).
RPRMK (tk haqqnda), BZ-BZ SUL-DAR (dvlt quruluu) [Qzl
DURMAQ, DKLMK, QABARMAQ, Arslan:] Torpaq quruluu ilrini dyimk
RPMK istsk, hkumt v dvlt sul-idarsini
rpmk bax 1. rprmk; 2. titrmk dyimliyik (M.S.Ordubadi); EHKAM La
ryan bax lpaq 1 kin burada, bu ehkamda sinfi ayr-sekilik
SLUB (dil.), STL, TRZ, DL var idi; mzlum v zalm var idi; mhkum
SLUB (dil.), STLSTK (slub ba v hakim var idi (S.Rhimov); QURULU
xmndan) Dvlt quruluu beldir, mmlktd qo
SLUBYYAT (dil.), STLSTKA yulmu qanunlarn hams zncirin hlqsi
st-ba bax paltar kimi bir-birin bnd olubdur (M.S.Ordubadi).
SUL (mxtlif mnalarda) [Rstm boy:] syan bax qiyam
Bu sul il n qdr ar salmam, zm de SYANI, AS, QYAMI (bax)
hesabn itirmim (S.S.Axundov); M MK Klrd it soyuqdan zin
(dan.) [ingiz:] ...Bri badan men suyun gildyir, yr (A.Shht); D DN
yerini, evin-eiyin mini yrdin (C.Mem- DYMK [Naz ri Mirz opurova:]
mdquluzad); DSTUR Hmn bu ds ..zn bir istic ul toxusaydn., bir oca
turu yrnib d sn; r olu r kimi tab et kemi yoxsul, yal rzgarda, hmin u
blaya (S.Vurun); QANUN ..hr bimiin luna brnrdin... nimda paltonun iind di
z qanunu v z xasiyyti var (C.Memmd- in diin dymzdi!.. (S.Rhimov); BUYUX-
quluzade); QAYDA [ahbaz boy:] Gln il MAQ, DONMAQ (brk mk), VC-
bir zg qayda il paltar geycklr LNMK (vnglvari mk).
(M.F.Axundzad); MNVAL [Qarovulu:] Z Bu mnzrni grn Cahangirin hid
Bu minvalla hkumtin iki yz otuz pud dtli z birdn n bir tbssml parlad,
ununu ourlayblar (H.Abbaszad); SS dodaqlar alaraq, aqqrtl bir qhqh
TEM [Qubernator:] Yox, bu sistemdir, plan- qopdu (mnzminli); BNZ O zaman
384
 zar zsiln
bu gzl raq kimi Leyla mllimnin b liyev); NFS-NFS Tahir [Ltif il]
tn zn iq salr v solun bnizind so fs-fs dayand (M.Hseyn); RUBRU
yuq bir mehribanlq grrdk (M.brahimov); Dn mniml rubru buldu nigar, oldu rqib
BT-BNZ [Tutubyim:] z ikicanl, (Xetayi); ZBSURT Riyyt Vli
zif, xifft elmkdn bt-bnizi qab Qaraban mhur mlkdar smayl byl
(mnzminli); CAMAL Mn sni xola zbsurt oturub danr (.Vliyev); Z-
yram n gzl eir kimi; Grrm camaln, Z Bir azdan o, sdrl z-z dayanmd
men grnmsn d (M.Rahim); HR (X.Hasilova); QABAQ-QABAA (bax).
Nurlu yerind sakit otursa da, hrsi glrd ZNG, RKAB Abbas hd elmidi ki,
(H. Abbaszad); DD AR (arx.) Tale yar yar Glgz Priy atb onu kcavy mindi
dan aral sald; ksz ruhum didar hsrt rnd onun zngisini z basb ata mindir
qald (H.Cavid); QABAQ (arx.) Bllur bu sin. Abbas szn qurtarb Glgz Prinin
xaq, lal yanaq, ay qabaq; ahmar zlf pri rikabm basb, ata mindirdi (Abbas ve Gl
anlar dolanr (Aq lsgr); LQA (kl.d.) gz).
Gstrdi mahi-ruz fqdn liqasn; kdi ZG [Gimon:] zgiiii qorxusuz
azanlar da obadan slasn (A.Shht); zr hmi (A. aiq); DALIC (su keir
RXSAR (kl.d., air.) Ta ki, mni grd ol myn paltarla su altnda zn zg) Xilas
qlbi qara; kdi yaman o gl rxsara etm stansiyas heytinin starinas, 1-ci d
(M.P.Vaqif); R(U)X (kl.d., air.) Xti rey- rcli dalc Mixail Arzamaskin kursu dyi
handr gr kim, gyrmi kvsr stn; ib hadis yerin dalalarn istiqamtind
V ya rxundn aytdir oxunmu bedr il ay yaxnlama mr etdi (Qzetlrdn); QV-
(Nsimi); SFT Qaran siftini ulayan VAS (kln.) Qvvas olub o dryada mn ox
kdr o qdr qalnlad ki, az qala ata olu zmk istdim (B.Vahabzad); ZC
nun siftini tanmamaq drcsin gldi Hrendi Yasmn ox zc idi, amma bu
(.Vliyev); SMA vvlki irin xyallar iti axan, dalar v byk kollar yumalayan
v xo midlr [Fikrtin] simasn rtd seld zmk mmkn deyildi (S.S.Axun-
(M.brahimov); SURT O saat Qaraola dov).
nn vahimli, prtlaq gzlri v apq surti ZGN [Zakir] sonra zgn bir halda
gzlrinin nnd dururdu (S.S.Axundov); cavab verdi (H.Seyidbyli); HALSIZ [Meh
ZAR (arx.) Hala da tlu etmdimi fsli- riban] ox halsz idi (S.Hseyn); ZK
baharn?! Ey canl ik, rtl qalsnm iiza- [Krm:] Derd qm kirm, zym, ziik
rn?! (M.Hadi); VCH (kl.d., air.) Leyk (sli v Krm); ZGN, ZNK,
han snd bsirt gz; Ta grsn vchi- YORUN (bax).
dilarasm?! (M..Sabir), I zmk bax drmk
zar bax yanaq, z II zmk bax yormaq
zban bax qabaq-qabaa ZRL (icazsi olan) Ancaq yenib-qal
zbsurt bax zbz xan dn oli ilo basaraq, qzm mha
ZBZ Fikrt qadnn qolundan yap kimsini toplamaq, zrl bir bhan il iri
b, ..dyirmi stolun arxasnda yldirdi, girmk zrind dayand (S.Rhimov);
z do onunla zbz oturdu (H.Abbaszade); MZUR [eyx Senan:] Meni, eyxim, ba
DZ-DZ Tbit biziml durub diz-diz; la, mzurim; nki mrur, hm d mn-
Bandan keni danr biz (S.Vurun); vurim (H.Cavid); SBBL.
QABAQ-QNR [Veli:] El ki, qabaq- ZRSZ, BZR, SBBSZ
qnr oturub irin shbt baladq.. (.Ve- zsiln bax mhrba

385
 1

zc zv
I zc bax zg ZM No olar ki, bir shr qapmzdan
II zc bax yorucu girydin; Uzanb o khrba zmndn ve
zglr bax glorz(l) rydin (M.Rahim); NGUR (kl.d.) Nagoh
1. ZK [Rbaba:] Srvinaz xanm h ssini eitdi ngur; Qeyz xlib oldu ms-
risini verib, qzn barmana zk taxb ge rur-msrur (Fzuli).
diblr (H.Abbaszado); YRM (dial.) ZYOLA Yerli-yersiz yox, ancaq yeri
Sksn oxu yrimdn keirdim; He ka dnd frsti eldn vermdn qeyd edirdi
mmda arzumanm qalmad (Korolu); ki, sil olman v yax xlaqn birinci rti
HALQA Gzlrin sanki bu Gy gl kimidir; el budur ki, baaa, zyola olasan, sz
Halqa stndki zmrd kimidir (M.M- azdan xan kimi yerin yetirsn (M.bra-
fq); XATM (khn.) Barmanda xatm, himov); SZBAXAN [Sabirov:] O ki qald
belind kmr; Telind gvar, dym ta bu iki nfr igzar, szbaxan, icra uaq
mam zr (Q.Zakir); BARMAQLIQ. lardr (Y.irvan); YNL All vlad,
2. zk bax zgn ynl bala adamn qalxmas n n sehrli
ZQARA slind, lap slind, Zbeyd qanad deyilmi? (S.Rhimov).
bu denizin yannda da zqara idi (Elin); zyuxar bax azyuxar
XCALTL (bax). z-z bax zbz
zlmk bax yorulmaq zv bax za I

386
Vabst Var
VALDEYN, ATA-ANA [Sfur:] Vali

Vv deyn vlad n frh, baucal olmaldr.

Uaq ata-anasna baxanda sevinmlidir
(H.Abbaszad); BVEYN (kl.d.) Hrgn
vabst bax laqdar bveyni ad edirlr; Hrmtlrin izdiyad
vadi bax 1. der; 2. shra edirlr (M..Sabir).
VAHD, BR, TK, YEGAN, YAL valid bax ana
QIZ (bax) VALLAH, BLLAH, TALLAH (kimsni
1. VAHDLK, TKLK inandrmaq iin Allahn ad il bal and)
2. vahidlik bax birlik 2 [Salman boy:] Vallah, billah, tallah tng
vahim bax qorxu glmim.. (N.Vzirov); ALLAHA AND
vahimlndirmk bax qorxutmaq 1 OLSUN [Vli:] Allaha and olsun, gr ayaq
vahimlnmk bax qorxmaq geri qoyarsan eytann kib qarnn tst
vahimli bax qorxulu il doldurram (M.F.Axundzad).
1 VAXT Yalnz ikic gn vaxtmz qal vandal bax vhi 1
md (M.Hseyn); A (dia!.) Klgd vandalizm bax vhilik
kemidir uaqlq am; mrmn vahidi vandallq bax vhilik
oldun, ey inar (S.Rstom); MQAM Ayr vanfsa bax fryad
lq mqam ham prian; Qolunu boynuma vanna bax lyn
salan yar ham (Aq Mmmd); MHLT vapor bax paroxod
(dan.) [Ordu komandan:] Mnc bir ay mh I VAR [Aamrslin] n byk mqsdi
lt kifaytdir... (M.Hseyn); MDDT (bir atasnn varma yiylnmk., idi (A.aiq);
iin grldy zaman) Yar mqavilsinin DVLT Xann qarda olu o gn kedi
mddti oktyabrn 30-da qurtarrd (M.H xanla; l atd yamanla; Talan etdi sarayn
seyn); SAAT .. mn., bu cansxan, yarqaran dvltini, varm (B.Vahabzad); HAAN-
lq otaqda saatlarm saya-saya rkpulu KAAN (mh.) mrann haan-kaani af
qazanmalyam (M.Hseyn); VD aba dar (ADDL); MAL Divandirlr maln bu
nn vdsi tamam oldu.. (.Haqverdiyev); yolda qoyanlar (M..Sabir); MAL-DV
ZAMAN Aradan aya qdr bir zaman LT [Krim:] Hr eyimiz var. Mn mal-
kemidi (S.Hseyn). dvlt lazm deyil, Knl lazmdr (X.Ha-
2. vaxt bax dvr, a I silova); MAL-MLK [Paa by:] Bu qdr
3. vaxt bax macal 1 cah-calal, ad-san, an-hrt, mal-mlk l
vaxtsz bax gec dn xsa dzmk olarm? (.Vliyev);
vaqi bax 1. yuxugrm; 2. hadis 1; h MLK [Hac Abdulla:] Qzn yax cehizi,
valat mlk vo maa var (N.Nrimanov); SR
vaqin bax dorudan VT Srvt gets qm deyil, srvt glr
valeh bax vurun, mftun yen d (B.Vahabzad); TANQAH Ba
valehedici bax mftunedici gora snlr, yrtmaa tlsnlr; Tanqa-
VALET, SOLDAT (kart oyununda) hnn stnd sim-sim snlr (R.Rza);
[Mehdi by:] Qospoda, bu andan bizim TAVANA lind qlmi, ev bo, ev soyuq;
aramzdan valet, soldat lfzleri gtrlr Birc am almaa tavanas yox (B .Vahab
(S.S.Axundov). zad); VAR-DVLT [Glnm:] Kii
1. VAL (kh.), VLAYT HAKM gec-gndz llir, ..var-dvltini gz b
2. vali bax qubernator byi kimi qoruyur (M.Hseyn); VARYYAT
valid bax ata Molla sonbeik Salehdn bri badan xeyli
387
 Var Vasiti
variyyat qoparb evin yolland (S.Rhimov); ndn hkm edirsn? (A.aiq); SRVTL
VAR-YOX [1-ci kndli:] ..lin bir az var- ...Srvtlilr qzllanm basdrrdlar (mn
yox dd, neylycksn?.. (S.Rhimov). zminli); TAVANALI [Qorxmaz:] ..biz daha
II var bax varlq 1 iri, tavanal v gcl ..birlmliyik (.V
vardrmaq bax atdrmaq liyev); VARLI-HALLI (dan.) Bu kii varl-
var-dvlt bax var I hall bir adam idi (.Haqverdiyev); VARLI-
varidat bax glir KARLI (dan.) [Balaa:] Yar sd adl
varis bax vrs bir varl-karl kii keirirdi (H. Abbaszad);
variyyat bax var I ZNGN (ox varl) [Rna:] nki sn zn
VARLANMAQ (var-dvlt sahibi olmaq) gin olduun zaman yoxsul bir qz atacaq v
[Almaz:] Biz raz olmamalyq ki, baqa sviyymiz bir deyil - dey zngin bir qz
kndlr trqqi edib varland halda, bizim axtaracaqsan (M.S.Ordubadi); BAITL
kndimiz gerid qalsn (C.Cabbarl); DV- (dan., zar.), PULLU (dan.), VARLI-DV
LTLNMK [Mahmud by:] Kasb dv LTL.
ltlidn daha qvidir; Qm yem, ox k varl-hall bax varl
mz dvltlnrsn (S.Rstm); KASIBLI varl-karl bax varl
IN DAINI ATMAQ (fr.v.), PULLAN 1. VARLIQ, MVCUDYYT Blk
MAQ (dan.), VAR-DVLT SAHB lap rl arvad arasnda bel bir mnasibtin
OLMAQ, ZNGNLMK. varlndan, mvcudiyytindn d bixbr idi
VARLI (van, dvlti ox olan, pullu) [Ul (.Cferzad); DRLK [Qdir:] Mn ye
duz:] Hemzgl varldr, sizin he eyiniz klikd adamm diriliyini danrlar (Mir Clal);
yoxdur (M.brahimov); DVLTL Fqr VAR Ah zar ekmkdn yox olub var;
hli qnilrle mlaqat ed bilmz; Dvlt Saf aynas tutub mhnt quban (Q.Zakir);
liy insanln isbat ed bilmz (M..Sabir); VCUD Molla Xlil iini biln bir adam idi.
DVLTMND Aa Hseyn bir dvlt- Kndlilr onun vcudunu zlri n bir
mnd xs idi (.Haqverdiyev); KALAN nemt bilirdilr (M.Hseyn).
(dan.) [li:] Bildilr ki, kalansan, vssalam, 2. varlq bax bdn
qurtard getdi (Anar); QARUN (ox varl) 3. varlq bax gc
(khn.) [Molla Salman:] Hac Nuru, snin 4. varlq bax hyat
qiyasna gr, mn grk qarm olaydm.. varmaq bax getmk 1; atmaq 11
(M.F.Axundzad); QN (khn.) Deyir: var-yox bax 1. vur-tut; 2. var I
Byk yaradan, alem bilir qnisn (M.Ra- vasit bax 1. vasiti; 2. sul
him); MLYARDER [Nurngiz:] Bel VAST (iki xs v ya trf arasnda
zy mird milyarder Rokfellerin uvixas laq dzldn adam) [Qndab:] O gndn
taxr... (fqan); MLYONU (dan.) (ox onlann arasnda vasiti oldum (B.Bayra-
pulu olan) Milyonu Aa Musa il milyonu mov); ARAI Mahmud ..z ryini soyut
msinin saxlandan geyinib-kecinmkd maq istyirdi. Lakin aralar buna mane ol
bir-biril yara girmidilr (A.aiq); ML- dular (A.Makulu); DLMANC (mc.) [Aa
YONER (dan.) [Murtuz:] ndi Zki, z ara Nriman xana:] Bdircahan, bar sn dilmanc
mzdr sn d milyoer deyilsn d, dddn ol bizim aramzda (N.Vezirov); MYANI
sen dvlt qalmayb, med xzin tap- Ey ortada miyan klini alan hrif; Yetr,
mamsan, mvacib baxrsan, klftin d meni eyldin tbli v sandn zif (S.Rs
maallah bir tn (Anar); SRVTDAR tm); VAST [Molla:] amil xahi etdi ki,
[Zki rf:] Snin v atan Aamrsl kimi mn vasit olam v blk Mdi Mmmd
srvtdarlarn daqn v coqun yaadna lini yumaldam (C.Mmmedquluzade).
388
Vasitilik
VASTLK {arada vasit olma)
[Azr:] Mn he ksin vasitiliyi lazm
deyil (M.brahimov); MYANILIQ [irin:]
Qocalandan sonra balad vvl miyanl
(N.Vzirov); VSATT ..ancaq onun vsa
ttil bir ayr tacirdn byk slml pulla-
nrq (mnzminli); ARAILIQ.
1. VASVASI (hr eydn iyrnn) ..ham
bilir ki, bizim sdrimiz hr adama rk qz
dran deyil. Vasvasnn biridir (.fendiyev);
OVSUN.
2. vasvas bax xrda
vaveyla bax fryad
vay bax lm, matm
vayldamaq bax zarmaq
vaysnmaq bax heyfsilnmk
vazeh bax akar
vazmaq bax qamaq 1
VECSZ {he bir i yaramayan) ..Cavan
ir bu saat dnyann n blh, ktbeyin v
vecsiz adam idi (Elin); BKARA Onu (pad
ah) sustroy v bikara bilirm (M.F. Axund-
zade); BVEC [Giilcamal:] Gr n qdr
bivecsiniz ki, bir dqiqnin iind mni gah
el grrsnz, gah bel (M.brahimov);
XEYRSZ, KARSIZ Mn hrdn oturub
fikirlirm ve bu qidy glirm ki, bizim
oxumuzu bdbxt cdom karsz, vecsiz ve
xeyirsiz qohumlarmzdr (.Voliyev); G
RKSZ, YARARSIZ.
VECSZLK ..Cavanir bel hiss etdi ki,
bu birc ann iind bu qadn onu., tand,
blh vziyytini v vecsizliyini, heliyini
baa dd.. (Elin); BVECLK, XEYR-
SZLK.
VEKSEL {bir xs v ya idary my
yn mddtd, myyn miqdarda pl ver
mli olan xs trfindn veriln iltizam-
nam) [Mirz Mhsn:] Bacm, bu vekseli
saxta bilirsinizs, ohr mhkmsin ika
yt edin (A.aiq); TMSSK {khn.)
[rf by:] Yqin hacnn sizd tmssiik himov); ARINLAMAQ (mc., dan.) [Qa
var, xardn grk (N.Vzirov).
VENERA (planet, ulduz), AVRODTA,
ZHR [Ta:] Balayn, boradr, bizd
Zhr ulduz addr. Romallar ona Venera,
Veyllnmk
yunanlar Avrodita deyrlr (M.brahimov);
KARVANQIRAN N zamandr edirm
ulduzlara tamaa; Karvanqran aanr, parl
dayr rz kimi (M.Rahim),
ver-al bax alver
veranda bax eyvan
verf bax trsan
1. VERG (mssislrdn, idardn,
halidn v s.-d alnan mcburi dvlt
rsumu) Sizdn bu il vergi almasn dey;
Dymdim o qanlar axdan by (M.Rahim);
BAC (khn.) rvan xanl Grcstana daxil
olub, rakli xana bac verdi (mnzminli);
BAC-XRC (khn.) Kii btn dnyadan
bac-xrac alr (C.Cabbarl); BDEH (khn.)
[Frhad:] Riyyt borcludur z ac qala., qa
zandnn yansn bideh ver, qalanlarn da
mn (.Haqverdiyev); DHYEK (khn.)
By dhyek alr, molla yr xms, zkat
(A.Shht); XRAC [Qacar:] Tutaq ki, m-
riqdn mrib qdr; Mn xrac verdi
btn lklr (S.Vurun); TYC (khn.)
[Ulduz:] Evimizdki cecimi, kilimi d satb
tyc vermliyik (M.brahimov); YASAQ
(khn.) Xan ve qalan feodallar qara camaat
dan puldan, baldan ve baqa mhsullardan
yasaq (xrac) toplayrdlar (Tarix); CZY.
VEYL [Homid:] ..arvadn knln dy
mdi, veyl cavanlar kimi otaqda o byr, bu
byr st uzanmaqla gndz axam eldi
(H.Abbaszad); AVARA [Aa:] Heri sy
eldim qardam olunu avara yoldalarn
dan.. kindir bilmdim (M.Hseyn);
BKARA llr, aylar gzirm bo-bouna,
bikar; Laubali yaay etdi mni avar
(A.Shht); SZ Klr ve krpnn qar
s isiz camaatla dolmudu (M.S.Ordubadi).
VEYLLNMK (bo-bouna gzmk)
[li:] Orada-burada veyllnmisn, birthr
glib dzlmisn bizim idary (M.bra
dir:] lin alvar cibind klri arnla-
yrsan (.blhsn); AV ARALANMAQ
[Veysl:] Dnn btn gn avaralanm-
am, daha buna inandmzm (B.Bayramov);
389
 Vba
DOLAMAQ Alaxanm pesi yaxm oba
lar, kndlri dolamaq., idi (S.Rhimov);
SLNMK (mc.) Ne qdr rab d
kn orda-burda slnir (H.Abbaszado).
VBA (1/7).) (yoluxucu xstlik) Bu da
fikir etdi ki, blk atasn vba tutubdur
(N.Nerimanov); OVMA (dan.).
vbal bax gnah
vcaht bax gzllik
vcd bax sevinc
vch bax 1. sul; 2. z
vcih bax gzl 1
1. VD [brahim Xlil:] yirmi put, onu da
yhudilr aparsnlar ki, mnim vdim xilaf
olmasn (M.F.Axundzade); VD Her za
man Zeynal onu., quru v bo vdlr il do qurtarmaqm vhi; Azn yrtclardan..
landrrd (M.Hseyn); LTZAM, H
DY GTRM, SZ VERM.
2. vd bax vaxt 1
vd bax vaxt 1
vfa bax sdaqt, inam
vfadar bax vfal, sevgili 1
Vhilik
FALIQ [Mnsur Sitary:] Gl, gel bivfal
trk et (C.Cabbarl); DNKLK [mir-
aslan aa:] Yoxsa dnklk olmudur?
(S.S.Axundov); ETBARSIZLIQ Kuyinde
bu etibarszlq; Bsdir mni-mbtlayi-zar
(mani); SDAQTSZLK,
vfat bax lm
vhdamiyyt bax monoteizm
vhdt bax 1. birlik 1; 2. tnhalq
vlim bax qorxu
vhmlnmk bax qorxmaq
vholanki bax halbuki
vht bax 1. vhilik; 2. tnhalq; 3. qorxu
vhtli bax qorxulu 1
1. VH (mxtlif mnalarda) Can
(M.Rzaquluzad); AZIN, QUDUZ O bi
zim tanklardr; Bir anda qan uddurur; Azn,
quduz dmn (M.Seyidzad); BARBAR
Faist barbarlarn narahat edn d bu de
yilmi (M.Hseyn); CANAVAR (mc.) Rzil
1 dmn yaralanm yrtc bir canavardr

VFALI (dostluqda, mhbbtd sadiq (S.Vurun); VANDAL.

olan) [Vaqif:] Db-dmyli bu saraylara; 2. VH, BTDA
Hl rast glmdim vfal yara! (S.Vurun); 3. vhi bax yaban 1; cr
SADQ [Rhim:] nsanlqda, dostluqda sa 4. vhi bax yrtc 1
diq olan adsz-hrtsiz oullar var (M.bra- 5. vhi bax mdniyytsiz
himov); VFADAR (khn.) Mrdlr il gz VHCSN (vhi kimi) Vtnpr
ki, vfadar olur; Nakslr yolda olan xar vrlrin lind olan rayonlar havadan vhi
olur (M.P.Vaqif); ETBARLI, SDA csin bombardman edilir v artilleriya at
QTL (bax). in tutulurdu (ADL); CANAVARCASINA
VFALILIQ, ETBARLILIQ, SADQ (mc.) [Glgn:] O z erindn qad n
LK, VFADARLIQ canavarcasna dorand (C.Cabbarl); VH-
VFASIZ (dostluqda, mhbbtd mh | YAN Bu halda mscidin qapsndan vh-
km olmayan) [Vaqif Xuramana:] Get, get. : o Cnvw'-
vuncrkir uu
,.r>cuo
11 r\ ,/a eiHi1Hi
tiU, vuv/ouua ^uu /LA O
i,II<i|
vfaszsan bu dnya kimi; Grnm gzm verdiyev) AMANSIZCASINA, AZIN-
bir rya kimi (S.Vurun); BVFA [Vaqif C ASINA.
Xuramana:] til gzlrimdn bivfa yarm VHLK [Zhr:] Adam d ymk kol-
(S.Vurun); DNK Aslan., dnk fikirli nolikdir, vhilikdir (M.brahimov); AZIN
v zif iradli adamlar sevmzdi (M.bra- LIQ [Ekzpcri:] qla zlmt arasnda, insan
himov); ETBARSIZ Etibar ksib, etibar j lyaqetiyle vhilik, aznlq arasnda dava
sz yar; l qaldrb, zg yara yalvarr (Ltif gedir (R.Rza); BARBARLIQ ..Vasilyev-
ah); SDAQTSZ/FAN (bax). skaya qlmin daha mhkm sarlm mur
VFASIZLIQ Bu saat o yen heyatn v dar faizm barbarlm daha inadla xalqna
faszl bard dnrd.. (Elin); BV- tantdrmdr (M.Hseyn); BRBRY-
390
Vhiyan
YT Bir lac eyl ki, bu brbriyyt zma
nsinin lifbasnda erab hruf il mtessil
yazlsn (M.F.Axundzad); CANAVARL1Q
(mc.) Onlar z hrb hrtlrini artrmaq
n canavarla quranrlar (S.Rehimov);
VHT [Mdi by:] Bizdki vhtlr brm khn v uuq tabnd, byrn-
dn xbrin var (M.Hseyn); VHYYT
Elm, fnn, idaby baxalm nifrt il; Uya-
lm fitnlr ldki vhiyyt ile (M..Sa-
bir); BARBARZM, QUDURANLIQ,
VANDALZM, VANDALLIQ.
vhiyan bax vhicsin
vhiyyt bax vhilik
vhy bax ss 1
vxalt bax thlk
VKALTNAM (bir ii grmk iiiin
idar, mssis trfindn veriln rsmi s sizi olduqca qorxulu bir yola yuvarlaya bilr
nd) Bir hft kedikdn sonra byk bac
Prinisanm eri z arvadndan v baldzn
dan vkaltnam alb Trkstana rvan oldu
(.IIaqverdiyev); ETBARNAM Krpd
taxtan buraxmaq n etibarnam istyir
dilr (Mir Clal).
1. VKL (hq.) (mhkmd trflrin
vzind ii aparan xs) Sa yanda proku
ror, sol yanda vkil; Hakim i baxr.. (B.Va-
habzad); ADVOKAT Bu mzmunda sy
lnn nitq uzun srd, advokat bir ox dlil
v isbatlardan sonra ev komitsi risinin
myyn qanun maddsi mucebinc msul
olduunu meydana xard (mnzminli);
QYYUM (mc.) Uaq mnimdir, baba,
dxli ndir sizlr? Kim sizi qyyum edib,
hkm edsiz bizlr? (M..Sabir).
2. vk! bax nazir 1
3. vkil bax deputat
vq bax hvalat
VL (,khn.) (xrmanda taxl dymk n
alt) [Alo:] Bu dnyada lindn min bir pe
glrdi: qaq qayrmaq, anbar qurmaq, da-
raba salmaq, ..xirmn vli dclemk, hr
ey... hr ey.. (S.Rhimov); GM (dial.)
Mallar gm srrdlr (C.Mmmdqulu-
zad).
vld bax uaq, vlad 1
Vrq
vldzn bax hiylgr
VLS (aac) [Aleksandr Qrossheym:]
Fstq, vls v qrmz pald mesi Qafqaz
dalarn uqundan qoruyur (.Yusifolu);
ULAS Hr trfdn pald v ul as aaclar
deki kiik, dar v qaranlq daxma, tabndin
qabandak qaratikan kolu... (O.Vliyev).
vli bax amma
vlihd bax vlad 1
vlim bax r-p
vlvl bax ss-ky
vn bax gyr
vrd bax qzlgl
vrdn bax oxlov
VRD Dd-babadan qalma bu vrdi
(.Vliyev); ADT [Firngiz:] Bel-bel
glib axr xr yalanla, o da yaltaqlq
kimi dr adt halna (B.Bayramov).
VRDL (bir ey vrdi etmi) [Yl-
mar:] Taxln iind bitn alaa oxayan
Behbud llnin sznn bana ip salmayn.
O vrdilidir (.Vliyev); ADTKRD
[Naalnik:] Bs sen ki, keflnmy adt-
krd etmisn, n crt elyib mnim ida
rm qullua girdin (C.Mmmdquluzad);
YRNCL [Mikayl:] Mn indi vvl
kindn d mhkmm, mm, qorxma orda
brk-boa, istiy-soyua almam, y-
rncliym (H.Abbaszad); ALIQAN, Y-
RNCKL.
1. VRQ (kitab, dftr vrqi) Axam
yatmam xanm Glbtini z il zbz
oturdub nazik sar rnjj karanda v bir
vrq kaz qabana qoydu (M.brahimov);
VRQPAR (khn.) qlln mrhumun
vranar olaran toz altnda criimy bas-
lam asari-brgzadsini tb etdirorkon
cneyi-yvmi-vfatn onunla qarlamaly-
dq (A.aiq); YARPAQ (dan.) [Rza kii]
kazdan bir yarpaq gtrb iin tnbki
tkdkdn sonra bkd (.Vliyev); BRQ
(kl.d.).
2. vrq bax yarpaq 1
391
Vrq
3. vrq bax shif
vrq bax intibahnam
vrqpar bax vrq 1
VRM (tib.) (yoluxucu xstlik) H
kimlr Mrymi mayin edib, o biri otaa
kediklri zaman: Saalmana mid yox
dur, vrm xstliyi srtl irlilyir sz
lrini qap arasndan eitmi, iind bir eyin
qrldn hiss etmidi (A.aiq); DI Onda
yax olmazdm d mrzin dair Hava il
malic mqalsini bir az gdrk yazay
dnz (N.Nrimanov); DQQ Bu rq tba
btinin musiqi ile tdavi etmsi daha maraql
idi... Sill, diqq v kif xstliklrin ubi ini
verrdilor (mnzminli); SLL [ik:]
Snin siftini grn sill tapar, grk kffare
versin (N.Vzirov).
1. VRMLMK (tib., vrm xst
liyin tutulmaq) [Dursun:] Yazq Glnm
acndan, fikirdn vrmldi, deyirdilr
(A.aiq); VRMLNMK Milltin drdi
il qmlndin; Bulmadmm dva, vrmln-
din? (A.Shht); DILAMAQ Dlar insan
xmasa bu xaneyi-brbaddn (M..Mcz).
2. VRMLMK (mc.) Vaqif haq
dan dilr ltf krmlr; Bel yerd qalan
vallah vrmlr (M.P.Vaqif); DRD D
MK Burda bir oxu dck drd.. (S. Vur
un); DILAMAQ [Dilara:] Burada adam
dlayar ki.. (.Qurbanov).
VRS (bir xsin lmndn sonra,
onun mlkn sahib olan adam) Vrs ara
snda dava vaqe olubdur (M.F.Axundzad);
VARS Mollalar hazr olur dfnim ld
rk; Sni varislrim eylyr onlar m
rk (M..Sabir); XLF.
vrt bax 1. thlk; 2. uurum 1
L VSATT, RSM XAH
2. vsatt bax vasitilik
vst bax orta 1
vsf bax trif
VSQ Gelin mni incitmyin siz;
Dedilr: Gcszdr bu vsiqmiz (B.Vahab-
zad); SND Axrda qt olundu ki, ..Vahi
392
Vtnda
din sndlrini yoxlatmaq direktora taprl
sn (Mir Clal).
vsil bax 1. bhan 1; 2. sul; 3. frst
vsl bax vsal
vsvs bax bh
VTN (adamn doulub bydy yer,
lk) Qafqaz qitsidir mnim vtnim;
Simrn saysind msknim (A.Shht);
MSKN, YURD, YUVA (mc.) El bilir ki,
sn mnimsn; Yurdum, yuvam, msknim
sn; Anam, doma vtnimsn! Ayrlarm
knl candan? Azerbaycan, Azrbaycan!
(S.Vurun); TORPAQ (mc.) Torpan
eqil vurur ryi; Vtn baldr, qlbi,
dilyi (M.Rahim).
VTNDA [Mhrrm:] Ana dilini he
vtnda yax bilmlidir (A.aiq); TB
Amerika tbsidir gy mscidi gzn adam
(M.Rahim); RYYT Lazm sn indi
min qubet; Ta ibrt ala btn riyyt!
(M..Sabir).
vtnprst bax vtnprvr
vtnprstlik bax vtnprvrlik
VTNPRVR (z vtnini sevn)
sil vtnprvr z tarixin bu sayaq la
qeyd mnasibt bslmz!.. (B.Bayramov);
VTNPRST Zavall Rzaqulu xann,
yaxud mhur bir vtnprstin dfh kf-
nin mul olub saat on iki radlri idi
(M.S.Ordubadi); PATROT Bu szlri an
caq xalqn qnam bir qlb odlu bir rkl
sevn patriot yaza bilrdi (Anar); VTN-
SEVR.
VTNPRVRLK [Nurmhm-
med:] Lakin dediyiniz rtlr diqqt edin;
vtnprvrlik duyular il birlmi bir
xalq! (M.brahimov); VTNPRST
LK [Qadn:] Nhayt, xlif onu vtn-
prstlikd thmtlndirdi, hbs aldrd
(M.S.Ordubadi); VTNSEVRLK.
vtnsevr bax vtnprvr
vtnsevrlik bax vtnprvrlik
VTNDA, YURDSUZ (\ tni olma
yan) Blbl mr edirlr: Oxu glsz, -
 mmm

Vz Vidalamaq
mnsiz; z ana vtnind yaa yurdsuz, v (N.Norimanov); VZA Bdirlnmi ay qal
tnsiz (S.Rstm); YURDSUZ-YUVASIZ. xb gyn bir qatnda durub bu vzaya ta
vz bax 1. vziyyt 1; 2. moiz 1; 3. n maa edirdi (.Haqverdiyev); VZ (khn.)
siht Bu vaxtdan mclisin vzi deyiib Hac Qara
VZ (anat.) Hr iki cinsin, cinsi vzilri nn evi nzr glir (M.F.Axundzad).
mn etibar il ctdr (Z.M.axtaxtin- 2. vziyyt bax mvqe
skaya); QDD. 1. VZN (db.) (eird, musiqid l)
1. VZF (bir xsin zrin qoyulan i) [Adil:] Hl ifad nqsanlarn, qafiy, vzn
Buna gr d ail sahibi olana qdr qeydin | xtalarn demirm, yazlarnda yenilik hiss
qalmaq menim vzifmdir (M.S.Ordubadi); edilmir (.Qasmov); BHR [Mdi:] erin
BORC [Sleyman boy:] Aa, sn mnim nc v beinci bndlri ayr bhrddir
atamsan v sn hrmt elmk mnim bor (M.Hseyn); L.
cumdur (.Haqverdiyev); MSSYA. 2. vzn bax eki I
2. VZF (rsmi i)\ MQAM ..knd vzndar bax kassir 2
mllimliyi bir ali mqamdr (C.Memmed- vznlmk bax kmk 1
quluzad); MNSB (byk vzif) Hr gn vznli bax ar 1
aft gz-qa atd o; Mnsbi gcn at vmpel bax bayraq
oynatd o (B.Vahabzad); MRTB vka bax buruq 1
(mc.) [Hsamddin:] Qtib mnim hans vzldatmaq bax tullamaq
bir mrtbm aldanb mn r glmy VCDAN [Qacar:] Mnim vicdanm da,
raz olacaqdr? (M.S.Ordubadi); RTB qlbim d qandr; Dnya qan stnd bir
Mnim n rtbm var, n de mdnim xanimandr (S.Vurun); NSAF Bylrin
(S.Vurun); MVQE.
byisn, xanlarn xam; Unutma insaf, satma
3. vzif bax i 2
iman.. (Aq lsgr); DALT (bax).
VZFPRST (vzif, mnsb se
VCDANLI, NSAFLI, DALTL
vn), KARYERST [Mirzyev:] Mn kar-
(bax)
yerist deyilm, dostum. Onsuz da vzifm
oxdur.. (.Mmmdxanl); MNSB- VCDANSIZ (hm sift, hm d isim kimi)
PRST [Ss:] Dedi-qoduular, bhtan [Mirz Sadq:] ..n sayaq hiylgr v vicdan
lar, intriqalar, msbprstlri ifa et szlar trofindon hat olunduunu sen nal
mliyik (Anar). elyim (C.Cabbarl); BVCDAN, NSAF
VZFPRSTLK, KARYERZM, SIZ Srt oldu rftar o insafszn (M.Rahim);
MNSBPRSTLK DALTSZ (bax).
1. VZYYT rqd tryn vziyyt VCDANSIZLIQ, BVCDANLIQ, N
tfsilat ile mzakir olundu (mnzminli); SAFSIZLIQ, DALTSZLK (bax)
BABT (khn.) Zlf bir yana dr, grdn vic bax vicvic
bir yana; zn bilmz, bir zg babt olur viclnmk bax mk
(M.P.Vaqif); HAL Bunlarn haln ne min ; VCVC, TM, TTRTM
il bundan qabaqk Roma, yunan v ya tvrat ' (bdnd), VC
zamann arvadlarnn hal ile mqayis ets VDA Bu gec Sttar xan bir vida ziya
niz, lbtt grrsiniz ki, bizimkilrin indiki rti vermidi (M.S.Ordubadi); AYRILIQ,
hal onlarn kemiindn fnadr (mn AYRILMA, LVDA, XUDAHAFZ
zminli); HALT (khn.) [Bahadr:] Mn LM.
sizin linizi tutanda bu haltd olurdum, VDALAMAQ Alman drsi lv edildi.
yni sizin qollarnzdak hiss damarlar sizin Biz meyster il vidaladq (M.Hseyn);
hissiyyatnz mn hzin-hzin sylyirdi AYRILMAQ Sba xanm Qtibdn ayr-

393
Vilayt
lb getmk istdikd Qtib xanm ipk ds
mala balanm yz dinar qzl onun lin
taprd (M.S.Ordubadi); SAOLLAMAQ
Krim Knll saollab getdi (X.Hasilova);
XUDAHAFZLMK (bax).
vilayt bax lk 1; mahal I
villa bax ev 1
viran bax uuq I
viran bax xaraba 1
viranlnmk bax dalmaq 1
viranlik bax xarabalq 1
viranxana bax xaraba 1
vin bax gilnar
viza bax icaz
VULKAN ..faliyytd olan n uca vul
kan Kamatkadak Klyuevski sopkadr
(Fiziki corafiya); YANARDA Vczuvi
adl yanardan lavas altnda Qerklazm v
Pompey hrlri basdrlb (F.Aazad).
vuratlasn bax ss-ky
VURUN [Aytmiz:] Elin Reyhann vur
unudur, ..mn onlarn mhbbtin mane
olmaq istmirm (M.Hseyn); ALUD Biz
ol aludeyi-dvdk ki, cami-mey dvamzdr
(S..irvani); AQ Aiq ba qoymaa ca
nan yolunda; Yeriyib meydana mrdan g
lr (M.Rahim); BALI [Zalxa Tarverdiy:]
Blk qz sni sevmir? ryi zgsin ba
ldr? (M.F.Axundzad); BND [Sleyman:]
sgr mn etibar edib eliliy gndribdir,
z de qza bnddir (.Hacbyov); DL-
BST (kl.d.) Bu n dilbst olmaqdr
prilr zlf xalin (S..irvani); SR
(mc.) Bir ahubaxl gzl oxdan sirm.. mnim d cibimd vur-tut birc manat pu
(. Vahid); HEYRAN Bzn tovuz kimi s
zb baxrsan; Yoxsa z-zn heyransan,
nsn? (M.Rahim); MAL Deyildim mn
sn mail; Sen etdin eqlimi zail (Fzuli);
MCNUN (dlicsin vurulmu) Niy bu
mcnunu etmi framu; Ndn tr olub
bigana mndn? (Natvan); MFTUN
Firngiz tbit mftun idi (B.Bayramov);
SEVDALI mn dyidir sevdal yarm;
Ona layla deyir shr klyi (S.Vurun);
EYDA (air.: dlicsin vurun) eydayi
394
Vur-tut
knl birl cemin demk olur kim; Bir tif
barb arifi rfad ulam (mani); VALEH
(kl.d.) Ham bu hal valehii mftun; Naga-
han hadis oldu bir yann (M..Sabir).
VURUNLUQ, EQBAZLIQ, HEY
RANLIQ, MFTUNLUQ
vurhavur bax dava-dala
L VURMAQ [rbab:] Vur, vur ki, gtir
myibdir arpa (M..Sabir); DMK
(mc.) Frra saa-sola dyirdi (mn
zminli); ENDRMK (mc.) Naznaz elini
qaldrb Qaran tpsin endirnd Qara
onun bilyindn yapb sxd (M.brahimov);
LDRMK Hmidin li giciirdi, az qa
lrd ki, opur Abdullaya yal bir ill ili
dirsin, kodekilrdn ayb idi (H.Abbas
zad); YAPIDIRMAQ (mc., dan.) Zalm
da prdn bir aac qoparb, krn pey
srin yapdranda kr palaz kimi yer
srildi (mnzminli); ZRB ENDR
MK [Azr] zn irli verdi, rqib zrb
endirnd ona el gldi ki, hm z, hm d
rqibi vurur v bundan zvq ald (.Kerim);
ZOLLAMAQ Dli eytan deyir ki, bir d
ynk; Mollann zolla bana, zirk (S..ir
vani).
2. vurmaq bax ourlamaq
3. vurmaq bax sancmaq 1
4. vurmaq bax dynmk
5. vurmaq bax imk
6. vurmaq bax dymk
7. vurmaq bax almaq II
VUR-TUT [Qiyas:] Man gecikdiriblr,
lum var (Anar); CM Pyotr Anisimovi-
gill onlarn evlri arasnda cmi birc tin
vard (H.Abbaszad); CM-CML
TANI Sahildn cmi-cmltan birc kilo
metr uzaqda, yni usta Pirvlinin buruunda
ii dayandrmal oldular (M.Hseyn); CM-
LTANI Cmltan 11-12 qlm lf v
toxum, badyan, quluncan kimi dviyyat, bal
v s. alb, bir ne gn hvngdstd dyr
v bundan hblr, yaxmalar qayrb vlad
olmayan, can nasaz, beli arl qadnlar
Vurulmaq Vzvod
malic edrdi (.Cfrzad); VAR-YOX Dnnki hrb gnnd d; Savaanda
Mslman qzetlrinin yolunda can dildn ana torpaq.. (B.Vahabzad); MBARZ
alan var-yox Ada vilaytind birc n APARMAQ, TOQQUMAQ.
fr xsdir (C.Mmmdquluzad). 2. vurumaq bax dalamaq
I VURULMAQ (birin, bir ey mhb vcud bax 1. varlq; 2. insan; 3. bdn
bt balamaq) [Bnv:] Tccb edirm, 1. VQAR Deyir Mdi by alnnda v
bunun nyin vurulmusan? (M.brahimov); qar; Onun ipk kimi tbiti var (S.Vurun);
ALUD OLMAQ (kl.d.) Nriman uzaq AIRLIQ [Sdabnin] terpeniind bir
dan-uzaa bu qza alud oldu ki, pncr arlq, btn vcudunda bir mvazint gz
gnlr ile rtlmdi (Mir Clal); AQ OL arprd (M.brahimov); BAUCALII
MAQ [Nazl:] Aiq olsan da, ay dilbilmz, [Sfur:] Valideyn vlad n frh, ba
vurulasan bir qlbdn min qlb (Anar); ucal olmaldr (H.Abbaszad); CDD
AYAI YANMAQ (fr.v.) [hrban xa LK, MRURLUQ, TMKN.
nm:] ..ahbaz by Qarabada oturduu yerd 2. vqar bax zmt 1
Paris qzlarma aya yanb.. (M.F.Axund- 3. vqar bax rf
zad); BALANMAQ (mc.) Btn bun- VQARLI Ba-baa qatlm bu qoca
lara gr ik z hiss etmdn Elsevr dalar; Vqarl qlbim tk bu uca dalar..
balanmd (.Qasmov); BND OLMAQ (S.Vurun); QRURLU O, z zindann
[Qaplan:] Grrm, Qumrala yamanca bnd uurtmu bir mhbus, lksini xilas etmk
olmusan (A.aiq); EQ YETRMK Bir n lm gedn bir sgr kimi qrurlu idi
ne il ondan sonra Mirz qonunun qzna (M.brahimov); MRUR Qartallar, nec
eq yetirib anasn eli gndrdi (.Haqver- d mrurdur! - deyib Frid gzn ldn
diyev); MAL OLMAQ Bir ala gzly kib yoldana baxd (M.brahimov);
mail olmuam; Yarn qapsnda sail olmu- PRVQAR Bs o kimdir, - o prvqar?
am (Aq Rcb); MFTUN OLMAQ [ (B.Vahabzad); TMKNL Yapncl kii
O, [Sona] rf tamamil mftun olmudu j ox mlayim v tmkinli danrd (.Veli-
(A.aiq); MHBBT BALAMAQ , yev); BAIUCA, RFL (bax).
[Piri baba:] ..Amma atann qza el mhb- vqu bax hvalat
bt baladn grmmim (S.S.Axundov); ; VSAL (air.) [Glcamal:] Zhr xanm,
UYMAQ Uyubsan zalm xoryada; Dostdan mhbbt el bir oddur ki, hans ry dd
knara gzn gzl (Aq lsgr); VALEH : orada vsal hsrtindn baqa btn duy-
OLMAQ [Bdircahan:] Aa, o qdr son- ular yaxb yandrr (M.brahimov); VSL
den dedim ki... az qaldlar valeh olalar 1 Knlm evi xerabtr oldu fraqdan; Vsli
(N.Vzirov); SEVMK (bax). bu mlk etmdi abad, alaram (Natvan);
II vurulmaq bax dylmk VSLT [ziz by:] Bu midl ki, snin
vuru bax 1. mharib; 2. zrb vsaln mn myssr olacaq. ndi ki vslt
1. VURUMAQ Alay-alay qhrmanlar zaman yaxnlab, arzuma atmaq midil
canlarndan kerk; Qarl soyuq geclrd xyalm xo edib aram tutmuam, istyirlr
vuruurlar sbhdk (.Cmil); DY- ki, gen meni bdbxt etsinlr (M.F.Axund-
MK Bir gn ya chd edrs slh bo- [ zade).
maa; Mzarndan qalxb yen dyck- \ vslt bax vsal
sn!.. (S.Rstm); ARPIMAQ rlid pi- vsuq bax inam
yadalar arpr (H.Nzrli); SAVAMAQ vzvod bax taqm 1

395
 Yaba Yaxalamaq
[Mia:] Cavan olansan, zehnin itidi, tez qav

Yy
YABA (ot, kl v baqa bu kimi eylri
rayarsan (H.Abbaszad); ZNN [Zlfqar:]
Znnim korlanb, sizi yax tanya bilmdim
(B.Bayramov); AIL, HU (bax), YAD.
YADDALI, HAFZL, HULU, ZE-
toplamaq, qaldrmaq v s. n ilnn alt) HNL
llrind tfnglr, llrind ya6a/ar; Ana YADDASIZ, HUSUZ, UNUTQAN
vtn urunda bizim ulu babalar; Vaxtil (bax)
dmnlri bu yollarla qovmular (S.Rs- YADDASIZLIQ, HUSUZLUQ (bax),
tm); ANA ..dadam da tyi il alnnn UNUTQANLIQ
trini silib anam gtrd v balad kli 1. YADGAR Bu papa Qaaya byk
evirmy (C.Mmmdquluzad). bacs yadigar olaraq balamd (M.S.Or
1. YABANI (aac, ot vs. haqqnda) Sanki dubadi); HDYY Onun divarlar al-
balar st yaban otlar bitmi.. (M.Dilbazi); lvan nax; srdn-sre hdiyy qalm
VH Tarladak sa snbl; llrdeki o (S.Vurun).
vhi gl (S. Vurun). 2. yadigar bax abid 1
2. yaban bax cr ya bax dmn 2
YABI (zif, arq at) [Alo] yabn noxta- YAI Ya oxdan ksmidi (Elin);
layb yen toxum xurcununun yanma ekdi BARAN (kl.d.) br tk himmti tkb ba
(S.Rhimov); ALAA Hazrla, alaa har rat; Seyi tk qeyrti edib cryan (M.. Sa
dadr. Uaqlara de ki, tutub gtirsin (M.H- bir); YAMUR Bir azdan sonra iddtli
scyn). yamur yamaa balad (S.S.Axundov).
I YAD (mlum olmayan, tannmayan) YAILI ..yal ruzgarda, hmin uluna
[Adil:] Pah atonnan, el bil yad adamq, qa brnrdin.. (S.Rhimov); YAMURLU
ra kndn qrlb qalmq (.Qasmov); Bir axam yamurlu bir havada qap dyld
BAQA [Ramazan:] Adamn z daxmas (mnzminli); YAINTILI.
baqalarnn sarayndan qiymtli grnr yalanmaq bax kklmk
(M.Hseyn); BGAN N baxrsan orun- yamalamaq bax talamaq
orun; Mn biganlr kimi (Xst Qasm); yamalanmaq bax talanmaq
KNAR [amo:] Knar adam yoxdur? - yamur bax ya
dey sorudu (S.Rhimov); QIRAQ Stolun yamurlu bax yal
banda bir nfr d olsun qraq adam yox YAMAQ (qar, ya haqqnda) Sulu qar
idi (M.S.Ordubadi); NAMHRM [l- yard (Elin); TKMK Ya hl t
xanm:] Buyur grk, mn hans namh krd (H.Abbaszad).
rmlrl analq edirm (M.F.Axundzad); 1. YAXA Msum kii arxalnn yaxa
ZG Biri zif, zrif, hr bir id zgy sn dymly-dymly iri girdi (Mir
mhtac olduu halda, o biri polad kimi sa Clal); GRBAN (kl.d.) Gtr, tulla bir k
lam bdnli., bir uaq idi (S.S.Axundov); nara arqat; Giribandan sinn a grnsn
QEYR, BAQASI. (Q.Zakir).
II yad bax yadda 2. yaxa bax d
III yad bax namlum 3. yaxa bax yaxalq
YADDA Doladq tarlan, baan, ba; 4. yaxa bax sahil
Buyur, yaddan kmy ar (M.Araz); 11. YAXALAMAQ Mustafa avu straj-
HAFZ [Yusif:] O gnlr hams bir-bir niklrl qabaa keib Alonu yaxaladlar
mnim hajizmddir (S.Rhman); ZEHN (S.Rhimov); QAMARLAMAQ [Mehral:]
396
Yaxalamaq Yalan
Mxtsr, bankadan bizim eklrle pul manov); SALEH (kh.) [Aa Sttar:] Beli,
alanda hriflri qamarladlar (S.Rhimov); el kiidn ksiz saleh vlad qalacaqdr
L KERMK, TUTMAQ (bax). (M.F.Axundzad); YNL (dial.) Sn he
2. yaxalamaq bax boazlamaq ynl ey yersn ki, ml elsn (ADDL).
II yaxalamaq bax yumaq I 2. yax bax gzl 1, 2
I yaxalanmaq bax tutulmaq 1 YAXILIQ [Frman:] Snin barnd
II yaxalanmaq bax yuyunmaq yaxlqdan baqa bir fikrim yoxdur (M.bra-
YAXALIQ Nrgiz klaaysm lin al himov); EHSAN (kl.d.) Bu Xtayi xstnin
md, sinsi aq idi. Gll ifon koftasnn vergil muradn, ya ilah; Kim mn ltf eyl
tnd-yal yaxal a boynunu daha da g ehsan, sndn zg kims yox (Xtayi);
zl gstrirdi (.xl); YAXA llzolu qra EYLK (kh.) [Aq Sleyman:] Fnalq,
fini gtrb yaxasn, dizlrini islada-islada eyilik bil n demkdir; Yarn adn dastan olur
su idi (.Hseynov). dillrd (H.Cavid); XEYRXAHLIQ (bax).
yaxdan bax mcr I YAL (it veriln yemk) Yal bol olan,
YAXIN (mxtlif mnalarda) Yaxn gl, zncir d saxlamaz (S.Rhimov); HORRA.
gzl qz; Yaxn gl bir az! (S.Vurun); II YAL (atlarda) By ata yaxnlad, eli
YOVUQ Nola saqqala yovuq glms bir il onun yalm tumarlad (M.Hseyn); YAL
gl zl; Kim qyar ki, d gl yarpa qan MAN Koxa atn yalmanndan tutub lngrl
qal iin (M.P.Vaqif). qalxd (S.Rhimov).
yaxnlamaq bax yanamaq III yal bax yamac, yoxu
yaxlamaq bax yanamaq yalaq bax yaltaq
YAXMAC Kimisi yaxmac qayrr, ..kimisi YALAN (dz olmayan) [Ovu Qasm:]
yala orun qatndan drmk elyib Q Mnim bu hekaytim yalana oxayr, amma
mrin stkannn yanma qoyurdu (.Vli- sizin n, srf hqiqtdir (.Haqverdiyev);
yev); BUTERBROD Xosrovboyli il bufet ALTDAN-STDN (dan.) [Xan:] Dzn
xdq, o mni buterbroda, qhvy qonaq de, grm nec oldu? dedi, bax birini alt
eldi (Mir Clal); YAXMA. dan-stdn desn, ban cllad linddir
1. YAXMAQ [Mdi bad:] Grnr ki, (mnzminli); BATL Hqqi batil eyl
heyvan balas dllk xnan pis yaxbdr milr, ilnir crmi-kebir; eyxlr eyyad,
(.Hacbyov); SRTMK [Yusif:] Qara abidlr abusn kmtrir (M.P.Vaqif);
gelin boynuna kei piyi srtmkl onun yeri BHAN Kazak briqadas yz cr bha
ini, gcn artrmaq olmaz.. (B.Bayramov); nlrl bu vzifnin ifasndan boyun qard
KMK. (M.S.Ordubadi); FSAN Canm, ss-ky
2. yaxmaq bax yandrmaq imi, fsan imi; Orda da grmdim n in
I. YAXI Mnim rfqim hr chtdn san, n i (S.Vurun); SASSIZ Onun ver
yax bir insandr, lakin atalarmz: Eyibsiz diyi xbrlrin bir oxu sassz xbrlr idi
gzl olmaz demidir (S.S.Axundov); EY (M.S.Ordubadi); GOP (dan.) Gop-gop kimi
(kh.) Atalq borcu eyi trbiynin qeyri de bifaid hli-qlm olma; Ol Baqapazl,
yil; Yoxsa bir iddir insanlar il heyvanlar vli, Biderd qm olma (M..Sabir); XLAF
(M..Sabir); XO (dan.) [Glebtin:] ...He [mir:] Zeyd, mnim szm mir szdr;
olmasa bunlar xo bir gn grsnlr (M.bra onda xilaf ola. bilmz.. (.Hacbyov); KIZB
himov); XUB (kl.d.)Xub kilib qddi-dal (kl.d.) Munca kim, etdim tamaa, szlr
lar; A znd qara xallar (Aq lsgr); asdm qulaq; Kizb bhtandan svayi bir he
PAKZ, YAMAN (dan.) Lakin cavanl kayt grmdim (M.P.Vaqif); SAXTA [Vey
m ox yaman keirmim (N .Nri sl:] Mn saxta danma yrnmmim
397
 Yalan Yamac
(B.Bayramov); UYDURMA Dnsk h yalayann biri! (.Haqverdiyev); YALAQ
yan drindn gr; Btn uydurmadr bu [Qumru:] Getsin yalaq Sekineni aldatsn
sylnnlr (S.Vurun). (Mir Clal); QUYRUQBULAYAN (dan.).
YALANI Ucadr bayra yalanlarn; YALTAQLANMAQ [krlinski:] Yal
Hkm edir hr yanda ikizllk (M.Rahim); taqlanma ona Alov, peman olarsan (M.b
KAZB (kl.d.) Bir mmin idim vel gzn, rahimov); QUYRUQ BULAMAQ (dan.)
vvllri kasb; Avar, frldaq, hr iqva- [Aa Mrdan:] ndi durum gedim mhk
lid kazib (.Nozmi); KZZAB (kl.d.) md olan haiyeniinlri pxt v amad
[Molla:] ...mgr bu azdrm, - dedi, - z edim ki, sabah mdafi vaxtnda baqdri-
d ris hzurunda, kzzab! (S.Rhimov); lzum quyruq bulasnlar (M.F.Axundzad);
YR yri adamn bacarql olma, dz QILIQ ELMK mr xan kimi bir dila
adamn felliyindn cmiyyt n daha vr ona qlq elyir, amma axmaq Mm-
qorxuludur (M.brahimov); ADAMALDA mdhsn dirsk gstrir.. (mnzminli);
DAN. YALMANMAQ Bu anda boz tula sahibin
yalan-palan bax cfngiyat yalmanmaa balad (M.Hseyn); KK-
yaln bax sldrm LNMK, QODUQLANMAQ (dan.),
yaln bax lpaq 1 YALTAQLIQ ELMK.
yalnayaq bax ayaqyaln 1 YALTAQLIQ Dnyada yaltaqlq n ol
YALQIZ [Tarverdi:] Yen mn yalqz duunu Mirz bilmzdi (.Haqverdiyev);
gldim (M.F.Axundzad); TK [ahin:] TMLLQ (khn.) [blhsn by:] Bu
Qonumuzda o qoca arvad tk yaayrd rada ancaq saxta triflr eidck v irkin
(B.Bayramov); TNHA [Kamil] bulvarda tzimlr, tmllq v riyakarlqlar grcyik
tnha bir klglik seib yldi v dniz (M.S.Ordubadi).
tamaa etmy balad (Y. irvan); FRD yalvarb-yaxarmaq bax yalvarmaq
(kl.d.) Ey tifli-sade, gzm soqaqlardaboyle YALVARMAQ Ac-ac yalvarr pr
frd (M..Sabir); YALNIZ [Xanm:] Liza, vrdigara; Deyir ban olumun bxti geym
daha bundan sonra evd yalnz qaldqda da sin qara (M.Rahim); AYAINA/AYAQ
rxmayacaq: tz kirayi z lklrindn LARINA DMK O, sevindiyindn xac
biz nal eylyck, qrib-qrib eylr Mfidin llrini pr v ayaqlarna dmk
eidcyik (mnzminli); VAHD. istyirdi (.Mmmdxanl); DUA ETMK
YALQIZLIQ (tk qalma) [Ferman] z- (din.) [Qoca neft sahibkar:] Dua edin aalar,
gzn dzltmi, qzn yalqzlndan isti dua edin! (.Mmmdxanl); LAN DL
fad edrk buraya glmidi (M.brahimov); IXARMAQ (fr.v.) [Glndam:] Yusif by
YALNIZLIQ Bir gn ac bir sis o glmsr ilan dili xardr... El zanyr, el zaryr,
z sard; Yalnzla imrndi, uzaqlad b adamn yaz glir... (N.Vzirov); LL
rdn (H.Cavid); TKLK ay tklik MK (dial.) ox llidim, yen insafa gl
olacaq yaxn dostum, yoldam (M.Rahim); mdi (ADDL); YALVARIB-YAXARMAQ
TNHALIQ (bax). nvr yalvarb-yaxard (.Vliyev); YAL
yalquzaq bax canavar 1 VAR-YAPI ELMK (dan.) Qmr zin-
yalman bax yal II danban anb yalvar-yap eldi (Nal).
yalmanmaq bax yaltaqlanmaq YAMAC [Alo:] O biri riklr d azn
YALTAQ (yaltaqlq edn xs) Sanda, tutub yamaca, sn de hmi fikird, skut
solunda yaltaq kbarlar; Bir yanda Fzuli; dasan (S.Rhimov); DA(IN) D Mn
bir yanda Leyla (B.Vahabzad); QABYA- buradan hrin arxa trfindki fqdn
LAYAN (dan.) [Frhad:] Ks ssini, qab- grnn dan dn splnmi Zeberli
398
Yamaq Yara
kndinin qrmz evlrini grrm (M.Hac- deyilik sendn! Deyrk, z olu yaxlad
yev); D [Atllar] diki xb d atdlar ona (S.Vurun); YOVUQLAMAQ.
(mnzminli); YAL Hatmxan ona., yu yanbz bax omba
xardak yal gsterdi (S.Rhimov). yandrb-yaxmaq bax yandrmaq 1
YAMAQ [Pini Qafar:] Ban n ar 1. YANDIRMAQ, YAXMAQ (ox ar
dm, hr ustun yamana yz mindn az al tsir etmk) Btn Azrbaycan mlul-m
mram (M.F.Axundzad); PN Otur evd, kl grrdm; Dnyan yandrd, yaxd hid
atann eyl pin ul-uxasn (C.Cabbarl). qan (Z.Yaqub); YANDIRIB-YAXMAQ
YAMAQI [ntiqnin] ..anas da sam- Fiqt odu mni yandrb-yaxar.. (Q.Zakir).
d,yamaqd (Mir Clal); PN [Fey- 2. yandrmaq bax aldrmaq I
zulla:] Olsayd gedib pini, ya qalay, ya yanxmaq bax heyfsilnmk
da dllk olard (Anar). yanql bax hzin
I yaman bax 1. pis; 2. zazil; 3. qar yanlmaq bax amaq
II yaman bax yax 1 yanmaq bax hdlmk
YAMSILAMAQ (baqasnn dann yanlamaq bax yanamaq
eyni il tkrar etmk) [Hac:] Zhrimar b b b yanl bax shv
baba! - deyib [Glbetini] yamslad.. yanmaq bax L almaq I; 2. heyfsilnmk
(M.brahimov); AZINI YMK (mc.) yanaq bax 1. aq; 2. naqqal
Sbhanverdizade onun azn y-y sy yanamaq bax rnlmk
lndi (S.Rhimov); TQLD ETMK/ yan-yr bax traf 1
ELMK Forma mslsin gldikd, YAPINCI (adtn obanlar n uzun
Cabbarl Sabirin qvvtli satirasnn bezi za geyim) Atl yhrin qandak tfngin qun
hiri chtlrini alm, daha dorusu, onlar dan yapncnn altnda gizltmidi (.xl);
tqlid etmidir (M.Arif); TQLDN G CRCN() Qoyun otaran obanlar cr-
TRMK [Tarverdi:] Bax, bax, mnim tq cnlrini bana salb srnn dvrsind
lidimi gtirir (M.F.Axundzad). hrlndilr (.Vliyev); QARTI Dnya
yan bax 1. trf 1; 2. qraq 1; 3. byr malndan var: sicim, ats; Patavas, uxas,
YANAQ Snubr he ne demdi, birdn- hm qarts (A.aiq).
bir yanaqlarn iki li arasna alb dli kimi 1. YAPIDIRMAQ, YAPMAQ
z-gzn rtmy balad (Elin); ARZ 2. yapdrmaq bax vurmaq 1
(kl.d.) Qanadn altna qoyma ban, Tkm YAPIQAN Yapqan kimi nmli hava
gl arizin gz yan (A.Shht); ZAR dalaland (M.brahimov); KLEY [Balaxa
(kl.d.) Glni-ol nigara get, ll lb zar nm:] Maazada Be Ef kleyi tklb qalb, al
bax (A.aiq). yapdr (Anar).
yanarda bax vulkan 1. YAPIMAQ, SUVAMAQ
YANAMAQ (bir eyin, bir ksin yanna 2. yapmaq bax tutmaq 2
glmk) Alo kii irliy yeriyib dananlara 1. YAPMAQ, YAPIDIRMAQ
yanad v hndrdn sylndi... (S.R 2. yapmaq bax etmk
himov); YAXINLAMAQ Onlar knd ya- 3. yapmaq bax tikmk 1; qayrmaq 1
xnlam, yorun atlar yava-yava srr yar bax 1. yolda 1; dost; 2. sevgili 1
dlr (M.Hseyn); YAN ALMAQ Bu zaman 1. YARA [Fxrddin by:] Hac Murad,
qatar srtini azaldb fit ver-ver stansiyaya Xlil necdir, yaras saalbdrm? (N.V-
yan ald (A.aiq); YANLAMAQ ...Mllim zirov); XORA (dri stnd irinli xrda ya
tez Merac yanlayaraq qabaa gndrdi ralar) Bu plastr., drinin xroniki iltihabnda
(.Vliyev); YAXLAMAQ Ana! l eksi yara v xora zrin qoymaq n ilnir
399
Yara Yarmaq
(ADL); ZXM (kl.d.) Barma mjgann 2. YARAMAQ, LAYQ OLMAQ,
sancld tir nizsi; Zxmi-sinmdn tkld UYMAQ, BR-BRN MNASB OL-
st xanm rizsi (M.P.Vaqif); YARA- MAQ, UYUN GLMK
XORA. 1. YARATMAQ (mxtlif mnalarda)
2 . YARA
RA Bilirmola barmdak yaran; ..dbiyyatn ve incsntin inkiaf n d
Nec yaxm mn tk gn qarani (M.P.Va byk imkanlar yaratmd (M.Arif); XLQ
qif); DA Salmanam gzn barm yama; ETMK [Usta Zeynal:] mdvi bir Allaha
Dzrsn dz bu ayrlq dana (M.P.Vaqif); bala ki, yeri-gy yox yerdn xlq edibdi
ZTRAB, (C. Mmmdquluzad).
yaradl bax xilqt 2. YARATMAQ, TSS ETMK,
yara-xora bax yara 1 TKL ETMK
yaraq bax silah 3. YARATMAQ, YAZMAQ (sr v s.
yaraqlanmaq bax silahlanmaq yaradclqla mul olmaq)
yaraql bax silahl YARDIM (maddi kmk) Gminin azuq
yaraqsz bax silahsz ehtiyat bitmi olduundan, pkah Qasm
YARALI (yaralanm, yara alm, yaras yoldalar il brabr 11 gn ac qalm v
olan) Qaraca oban baland aacla birg tsadfn oradan ken bir gemi yardm
varal Qazann ba stnd dayand (Anar); il nicat tapmlard (T..Simr); AN
MCRUH (kl.d.) Gl kimi cismler ham (khn.) Yni el ki Sabir susdu, onun xo-
biruh; zilib ba bdn olub mcruh
ahng v ltif klamna ns tutmu cavan
(M..Sabir); ZXMDAR (kl.d.) Qlbi
larmz ancaq indi tvi db ona ian
mcruhi-vten tk zxndar olmu knl!
toplamaa ve malic etdirmy baladlar
(.Nzmi); ZXMNAK (kl.d.).
(A.aiq); ANT (kl.d.) [Yusif ah:] Dul
yaramaz bax claf
lara v yetimlr v illr v korlara iant
yararl bax 1. karl 1; 2. lazml
v himayt gstrilsin (M.F.Axundzad);
yararsz bax 1. lazmsz; 2. vecsiz; 3. xa
MAVNT [Kiik zabit:] Bir sir it,
rab
YARASA (geclr uan mmli qu) dman olsa bel; Yen lazm mavint
[Kamil:] Nataa, gndn qaan yarasalar edil (H.Cavid); KMK (bax).
dr, evimiz dolmudur (A.aiq); GEC- yaran bax uurum 1
GZN Gec uan qular; bayqu, yapalaq, yarmqaranlq bax toran
gecgzn (yarasa, bpar) v s... (Azer yarmsaqqal bax bakenbard
baycan folkloru antologiyas); GEC yarn bax sabah
QUU Gecquunun hrkti ua mul 1. YARIMAQ (bir-biri il yara gir
edirdi (mnzminli); BPAR (kl.d.) mk) fq yava-yava aarrd; Tarlada
Ey buludlar, snk qara lklr; Uuan par dst qz yarrd (S.Vurun); BHS
a-para bparlr (A.aiq); TQANAD. GRMK/GLMK Hmid sonra y
yaraq bax gzllik rndi ki, qardalar bhs giriblr, grsnlr
yaraql bax gzl I mollimin ev verdiyi misal tez ve shvsiz
yaraqsz bax eybcr hll ely bilr (H.Abbaszad); Olanlar,
1. YARAMAQ ..Qara yaylq yarar; qzlar, glinlr; Bir-birile bhs glir (Aq
Yardan ayr dn (Azrbaycan folkloru li); BHS DMK Kim td, kim-
antologiyas); TUTMAQ (mc.) Gr n kimi kedi; Hektarynan dd bhsi (Aq
qeder gzl tutur; Gm tana siyah zlf sd).
(Miskin li). 2. yarmaq bax qamaq

400
Yarlq
I YARLIQ, ETKET
II yarlq bax dostluq, yoldalq
YARI(M)YUXULU {tam ayq olmayan),
YUXULU, YARIMOYAQ
L YARPAQ ...Aaclar asn ik; Yar
pa lk-lok (M..Sabir); BRG (kl.d.)
Bli, gr gl budain toxunsa tnbadi-dhr;
Prian olsa gl brgi, edr blbl fan, a
lar (Natvan); VRQ Aaclarn vrqln
dr xzl olar btn (A.Shht).
2. yarpaq bax vrq 1
3. yarpaq bax bnd II
yar-varaq bax silah
yar-yaraql bax silahl
yas bax matm
yasaq bax 1. qadaan; 2. vergi 1
yaamal bax yastana
YASAVUL (tar., khn.) Ev girn xs
qlavanm vasavulu Qasmli idi (C.Mm-
mdquluzade); KOVXA Kovxalar, naiblr
balam i; lkni salmd drin tvi seyn).
(A.aiq),
yassar bax frsiz
YASTANA (dan, tpnin stnd olan
dz yer) Nbinin qoyun srs arxacn st
trfindki yastaaya toplanmd (Qaaq
Nbi); YASAMAL Gn odlu bir qu
kimi fqd srtl bir dvr czb qrb-
deki yaamal dalma endi (.Mommdxanl);
DZNGAH (bax).
yastq bax bal
yastqz bax balz
11. YA eyx abann ya altm adda-
md (.Haqverdiyev); SNN (khn.)
[Bykxanm:] Qz tayfas skkiz sinid
kbirdir (M.S.Ordubadi).
2. ya bax gzya
II ya bax nm, nmli
yaa bax afrin
1. YAAMAQ Bundan sonra nec yaa
maq lazmdr (M.brahimov); GN SR
MK Banda bir noxtadr, dalnda bir palan
var; Sdaqtl gn srb, yaltaqlq bilm
yirsn (M.Rahim); KENMK (dan.)
[Qafar:] Ay Krim baba, ayrm qz il nec
Yad
keinirsn? (A.aiq); MR ELMK/
SRMK [Hac hmd:] Dorudur, biz
avamq, amma bu xaraba dnyada lli il mr
elmiik (C.Cabbarl).
2. YAAMAQ, SAKN OLMAQ 1825-ci
il kimi Molla lsgr v Ftli rann r-
dbil yaltind yaadlar v hmin ild tk
rar Qafqaza glib Gnc hrind sakin
oldular (.Haqverdiyev).
3. YAAMAQ Ax bilmirik hara ged
cyik, nec yaayacaq? (M.Hseyn);
DOLANMAQ [Qardaxan:] Ban n
Snm xala, indi yax dolanrq (M.bra
himov); GRLNMK [imnaz] birthr
girlnn ailni artq xrc-borca dmkdn
qorumaq istmidi (.blhsn); GZ
RAN ETMK Bu kndin hli kinilikl
v arvadarlqla gzran edrdi (S.S.Axun-
dov); KENMK [Msmnin] maa da
yax imi. Firavanlq il keinir imi (S.H
yaar bax diri
1. YAAYI (hyat trzi) Dil glib qoca
dedi: - He qm yem Nriman; Unutma ki,
bel getmz bu yaay, bu dvran (S.Rs
tm); DRLK [Glzar:] Snsiz mn diri
lik yoxdur (S.S.Axundov); DOLANIACAQ
[mran:] N vaxtadk bizim dolanacamz
bel gedckdir? (.Haqverdiyev); GN
(dan.) [Globotin:] ..He olmasa bunlar xo
bir gn grsnlr (M.brahimov); GN-
GZRAN Tlb babaydq, zmz
cavan; rkdn razydq gn-gzrandan
(S.Rstm); GZRAN Yavrin ml
limlik maa il gzranlar pis kemirdi
(M.brahimov); HYAT [Rza:] Bu n h
yatdr, bu n yaaydr ki, siz dzrsnz?!
(M.brahimov); ZNDGANLIQ [Kr-
blay Eyvaz:] Bilmirm zindganln dr
dini kim, yoxsa bunun (mnzminli);
DOLANACAQ, MT.
2. YAAYI, HYAT TRZ, YA
AMA, YAAMAQ TRZ
yada bax hmyad
yad bax hmyad
401
Yal
YAIL ...yal mnlr tamaa el Clal); ASTA [Krim] ayaqqabsm xa
ynd, grrsn ki, naxr z qoyub knd
glmy (C.Mmmedquluzad); GY Seyr
xr uaqlar; Gy mnd oynaar (A.Seh-
ht).
yarmaq bax gizltmk 1
yalamaq bax islatmaq 1
yalamaq bax qocalmaq
yal bax qoca 1
yatacaq bax yoran-dk
1. yataq bax yoran-dk
2. yataq bax mdn
3. yataq bax mcra
YATALAQ (infeksion xstlik) ki uy ya
talaqdan yatdm (mnzminli); TF Hl
daha byk srlr bkldiyimiz Shht
1918-ci ild snd 18 mart hadissind
amaxdan Gncy qaaraq orada tif (ya
talaq) xstliyindn vfat etdi (A.aiq).
1. YATMAQ Anas da yatmd, qarda da
yatmd (Elin); BAINI YER ATMAQ
(fr.v.) [Kerblay:] ..sbh tezdn durub ge
dirm kooperativ, axam da yornuq glib
bam atram yer (.Haqverdiyev); MR
ELMK/ETMK Gecyar olmu, lakin
qz imir de elmmidi (B.Bayramov); XAB
ELMK/ETMK (kl.d.) Ayl, olum,
bu qdr eylm xab; Dur gtr qoltuuna
indi kitab (.Sehht); KPMK (dan., zar.)
Daa gedirsn, evini ydr apar, getmir
sn, yum azn, kp yerind (Mir Clal);
YUXUYA GETMK O, he z d bil
mdi ki, nec yuxuya getdi (Elin).
2. yatmaq bax kmk 2
3. yatmaq bax dayanmaq 2
1. YAVA Yava itin yava ky olar
(Ata. sz); PS, GZYN (mc.)
2. yava bax xlaqsz 1; fahi
yavalq bax xlaqszlq, fahilik
YAVA (mxtlif mnalarda) [Hilal o
luna:] Demim ki, kd diqqtli ol, yava
yeri (B.Bayramov); AIR (dan.) ri girdim
ar addmlarla balkona xdm (M.S.Ordu
badi); AHST [lyasov] bir az csartsiz
lik hiss olunan ahst ssl lav etdi (Mir
402
Yaylmaq
rb, asta addmlarla ona yaxnlad v yilib
salarndan, yanandan pd (X.Hasilova);
EHMAL (dial.) Tnk zrfm, mni saqi
lindn gls hyar et; gr ehmal edr
sn bs xbrdar ol, xbrdar et! (Qvsi);
LNG (dan., dial.) axmaqda bir-birin
vurub tiftikli qaytan aldrmaq istynd
zabit onun lng trpnmsindn xolanmad
(H.Abbaszad); ARAMLI.
YAVA-YAVA Onlar knd yaxn
lar, yorun atlan yava-yava srrdlr
(M.Hseyn); ADDIM-ADDIM At addm-
addm srrk nzrim itlrd idi (S.S.Axun-
dov); AIR-AIR Atd beli bir nesi;
xb getdi ar-ar (M.Rahim); AHST-
AHST Paa avuu knara kib alst-
ahst danrd (S.Rhimov); ARAM
ARAM Yolda Clilov, - Fikrt aram-aram
szlri uzada-uzada dedi: - caznizl qo
yun siz bir d xatrladm... (H.Abbaszade);
ARAMLA Qaraca qz aramla geyinmy
balad (S.S.Axundov); ASTA-ASTA [o
pur Abdulla] asta-asta dikldi, gzlrindn
qan damrd (H.Abbaszad); EHMAL-EH-
MAL Maro ehmal-ehmal onlara yaxnlad
(S.Rhimov); SAKT-SAKT Sakit-sakit
bir qdr d bzb el yaxn yeriyirdilr...
(. Krim); TLSMDN Tlsmdn
yax xtl yazdm riznin stirlrini sanki
hccly-hccly oxuyurdu (M.Hseyn);
BALA-BALA (da.).
yavr bax 1. kmki 1; 2. adyutant;
3. mayor
yavru bax 1. vlad 1; 2. bala 1
I YAY (ilin fsillrindn biri) Ken yay,
universitetin birinci kursundan ikinci kursa
kend ttil vaxt, evd onu qoymadlar bir
yer tk getmy.. (Elin); SEYF (kl.d.).
II yay bax kaman 1
1. YAYILMAQ Mirznin lmyinin x
bri hr yayld (.Haqverdiyev); AIZ
DAN-AIZA DOLAMAQ (fr.v.) Qm
rin gzlliyi azdan-aza dolad.. (mn
zminli).
Yaylmaq
2. yaylmaq bax genilnmk
yayndrmaq bax 1. sndrmaq; 2. gizlt
mk
YAYINMAQ {xlvti getmk, qamaq)
[Tarverdi:] Vaxt ikn bir trf yaynm
(M.F.Axundzad); ARADAN IXMAQ
O ..Sultan trfindn tutulmaq istnildiyi za
man qaaraq aradan xmd (S.Rhimov);
KLMK (mc.) [Vahid] kazlar verib
kilmk istrkn bstkar dillndi.. (B.Bay-
ramov); QAMAQ (bax), SOVUMAQ,
yaylq bax dsmal 1
YAZ (drdfsildn biri) Dnya deyir: mn
ikiym; Samda yaz, solumda q (S.Vur
un); BAHAR (air.) Yurdumuza bahar kimi
gldi aprel gnlri; Doma kndlr, gur
hrlr al qumaa brnd (S.Rstm).
yazar bax yaz
yaz bax 1. shra; 2. xtt; 3. savad; 4. lifba
YAZII [ofer:] Mn gedim yazn bura
arm (S.Vliyev); DB airlr, diblr
Fzulini tmy deyil, blk ona yetimy
v var qvvlri il z srlrini Fzulinin
srlrin bnztmy v bellikl dbiy
yat qrld nqty bnztmy v orada
brkitmy alrdlar (C.Cabbarl); MN
(khn.) Rusiyann., sevgili mnisi hesab
olunan A.P.exovun bu iyul aynda vfat et
msi.. qzetlrd drc olunan fqrlrdn
grnr (F.Krli); NASR ziz dostum,
dinl mni, sen nasirsn, mns air; zin
ver, qoy grdym tesvir edim sn bir-
bir (S.Rstm); YAZAR.
1. YAZIQ, FAIR [Hac:] Qul oldunuz
bir vaxt xana; Yazqsnz, farsnz; Aldan
mayn Natvana (M.Rahim); BAIDALI
(dan.) Bir kndd camaat alaa-alaa yz-
bann yanma yxlb: Bs toxumluu apa
rrsnz, biz badal ne kk? - deyirdi
(mnzminli); BAR (kl.) [Molla
Sfi:] Biar kiinin ovqat tlx oldu (N.V-
zirov); BNVA (khn.) Binva vrt xiff
tindn naxolua db.. (.Haqverdiyev);
DLSZ (mc.) Dilsizlr hr bir kncd
pala bulanm, aclqlarndan nal edirlr
Yedirmk
(N.Nrimanov); DLSZ-AIZSIZ (mc.)
Hr ks dilsiz-azsz, bacarqsz bir talib
znn edirdi (S.Hseyn); MZLUM [Xlil:]
Ka bu yaradan lydim, sni bu haltd
grmyydim, yazq aa, mzlum aa (N.V-
zirov); ZAVALLI zn unudubdur; Bu
zavall xstnin; Nbziylo yaayr o (B.Va-
habzad); ZLL Bu polad iynimdn as
lacaqdr; Zalimlr nnd olacaq zlil
(S.Rstm); BDBXT (bax), QRB.
2. yazq bax aciz
YAZIQ-YAZIQ [Maral] qalxmaq ists
d bacarmr, apalayb buynuzunu yer d
yr, taqtdn dnd is ayaqlarn uzadb
yazq-yazq trafna boylanrd (.xl);
FAIR-FAIR [lican:] Niy darvb far-
far baxrsan? (V.Babanl); QRB-QRB
Qrib-qrib durub biganlr tk; Soyuq-
soyuq baxdq divanlr tk (M.P.Vaqif);
MZLUM-MZLUM [Slim:] Yemdn
yaramayan heyvanlar adamn zn el ac,
mzlum-mzlum baxrdlar ki, yazm glirdi
(.fndiyev).
YAZILI Yeriyib bir nfr fsr; Verdi qu
bernatora yazd xbr (H.Sanl); THRR
Katib Cmilin yazd thriri mlumata bir
d nzr salb ban qaldrd (Q.lkin).
yazpiiyi bax lpiiyi
yazmaq bax mktublamaq
YAZMAQ airm, nki vzifm budur
ar yazm; Grdym nik bdi eylyim
izhar, yazm (M..Sabir); QLM AL
MAQ yirmi ildir ki, qlm alrsan; Yerdn
de, gydn d ilham alrsan (S.Vurun);
QEYD ELMK/ETMK [Sslr:] Aa,
cddin qurban olum, mni d o kaza qeyd
el (M.S.Ordubadi); RQM QILMAQ
Sn gr sz versn: Qorxma, ql hvali
rqm"; Vzi-halm yazlarsa zili-zil bmi
bm (M..Sabir); TUTMAQ (mc.) fruz
n mruz n tezis tutmaa, n do x
n qeyd elmy qabil deyil (M.Cfr).
yeddiqarda bax lkr
YEDRMK [Pirverdi] ua doyunca
yedirmir.. (A.aiq); BSLMK Cm ed-
403
Yedirtmk
cek tarlasnn hasilin; Bslyck ailsin, hm
elin (M..Sabir); YEDZDRMK [Di
lar;] Yax gedk mtbx, yedizdirim sni
(Anar); BOMALAMAQ (vulq.), QDA
LANDIRMAQ, SAXLAMAQ (mc.), YEM
VERMK (qua, heyvana aid), YEMK
VERMK.
yedirtmk bax yedirmk
YEGAN ndi onun yegan dostu ama
dan idi (.Krim); BR hmd anann bir
oludur (Mir Clal); BRC [Mehri xanm:]
Sen mnim birc balamsan! (.Haqverdi-
yev); TKC [Dursun:] Bu Aydmir m
nim tkc qardamn yoldadr (C.Cabbarl);
TK, VAHD (bax).
yehaye bax rvtxorluq
yekdil bax hmry
YEKDLLKL, BRG, HMRY
LKL, TTFAQN
yek bax byk 1
1. YEKBA Piik n piik!.. Ay dad!..
Yekba, palazqulaq.. (M.Rzaquluzad);
QABAN BA (mc.) [Molla Qafar:] Ay e
k qulaq, qaban ba, he grmsn yeriyn
da?! (S.Rhimov); BAI YEK, R-
BA(LI).
2. yekba bax qanmaz
yekxana bax lova
yekxanalanmaq bax lovalanmaq
yekxanalq bax lovalq
1. YEKQARIN (qarn hddindn artq
yek, youn v s.) Karvann qaba hyt
atar-atmaz yekqarn v tcrbli ll
hay-kyl l xb qqrd.. (S.Rhimov);
QARINLI Aayar., ya tzc qrx tm
qarnl bir kii idi.. (.blhsen); QAR-
NIK [miraslan baba:] Bu kndin qar-
niik Ll adl kondxudas vard (S.R
himov); QARNIYOUN Qfsin dalnda
bir qarnyoun.. oturub, yazya mul idi
(C.Mmmdquluzad); BOKAQARIN
(dan.), DAQQAQARIN, RQARIN,
QARNI YEK, LOPAGDN(L) (dan.).
2. yekqarn bax qarnqulu
yeklik bax 1. byklk 1; 2. lovalq
404
Yelin
YEKLMK [Safo:] Ax amo krpli
yindn onun-bunun qapaz altnda yeklibdir
(S.Rhimov); BYMK Girdiman da
larnn tmiz havasnda bym bu qoca
nn, yetmi ya vardsa da, hl qocalqdan
ikayt etmirdi (M.Hseyn); RLMK,
RLMK [Frmann] ortaboylu nazik v
cudu getdikc irilir, bdnindki uaq
kvrkliyi daha az hiss olunurdu (.Sadq);
ZORBALAMAQ (dan., mc.) Gnlr
kedi, aylar kedi, balaca Cbi yava-yava
boy atrd, fqt hmi zif, z kiik, ba
is gnbgn zorbalard (N.Nerimanov).
yeknsq bax 1. saya; 2. cansxc
yekrng bax 1. saya; 2. cansxc
yeksr bax bsbtn
yeknb bax bazar II
I YEL Budur, asta-asta danr qonaq; El
bil yel sir Muan dznd (B. Vahabzad);
BAD (kl.d.) Hr shr bad sr, ariz canan
dyr; Toxunur srv ghi, gah glstan
dyr (M.V.Vidadi); KLK Dinl, ey
qum l; dayan, ey klk! Qurtulu istyir
dynn rk (S.Vurun); MEH (ynglyel)
Hava buludlu idi, deysn ya yaacaqd.
Hzin meh d sirdi (M.brahimov); NSM
(zif shr yeli) Sanki su spirdi sabah n
simi; Onun iztirabl solun zn (M.Dil-
bazi); SMUM (shralarda sn isti yel)
Smum shrann qumlarm bumlan kimi
havaya qaldrb.. (Y.zimzad).
II yel bax revmatizm
yelbeyin bax ktbeyin
yelda bax ill
yelk bax llk 1
yeln bax haiy
YELN (heyvanlarda: inkd, qoyunda,
keid v s.) Tut qoyunun belini; l glmir
yelini; Bir doyunca grydim; Onu saan
glini (Bayat); MCK [Bar:] Sni el
sdl, el yelinli ink elyrm ki, gnd
sndn drd srinc sd saarlar, mcklrim
yara elmslr, l kmzlr sndn...
(.Mlikzad); MM Keinin mmlri,
el bil ki, bulaqd; sd sanki qaymaqd
(M.Rzaquluzad).
Yellnmk Yeniyetm
1. YELLNMK, TRPNMK, (.Mlikzad); ZHRMARLANMAQ
YIRALANMAQ (da., vlq.) [Ata:] Gl, axmaq balas, naha
2. yellnmk bax dalalanmaq rm zhrimarlan (.Haqverdiyev); ZQ-
L YELLTMK, YELLNDRMK QUMLANMAQ (dan., vulq.) [Qurbanli:]
2. yelltmk bax imk Acndan ldm ki, bir az ppkdn-zaddan
1. YELL, KLKL ver, zqqmlanaq (N.Nrimanov); AI-
2. yelli bax yeyin LANMAQ (vulq.), BOMALANMAQ
3. yelli bax hiddtli (vulq., acgzlkl yemk).
yelpaz bax yelpik 2. yemk bax xrk
yelpnk bax xiyar YEMKXANA Binann alt mrtbsind
yelpinc bax yelpik olan geni yemkxanada stollar qoyulmu,
YELPK [Mlik:] O gzl Mnir do stlri tmiz, a sfrlrl rtlmd
lind yelpik zn yelpiklyirdi (A.aiq); (S.Rhimov); AXANA Bu gn Kamal m
YELPAZ {byiikyelpik) Balkonun iki t dnin birmertbli balaca axanasnda otu
rfind duran xidmtilr tavandan aslm rub nahar edirdi (M.brahimov); RESTO
byk yelpazy hrkt verirdi (M.S.Ordu RAN Dayan, girm iri! Glm restora
badi); YELPNC Yellyir krp aaclar bizi nma, tez ol qayt, dn geri! (M.Rahim);
yelpinc saya (S.Rstm). TAMXANA (khn.) ...ayaqyaln klr
1. YEMK O, pendir-rk yeyir, baxan salanlara bir xstxana, bir darlxeyrat tam-
lar hvs gtirirdi (.Qasmov); AIR xanas bina etmkdn ba qardb da, yen-
MAQ (mc., dan.) [Qonaqlar] sabah alan dmi millt, insaniyyt szlrini az
dan qalxb bir ct... toyuun da rtmasn nza alb eynycksiniz? (N.Nrimanov);
ardlar (S.Rhimov); BASMAQ {dan.) TRAKTR (khn.) [Sfr:] Traktird, du-
Boynuyoun mollalar, tacirlr, seyidlr., hr xanda podvallarda; Kef eldim teatrda, bal
gn glib yal plovdan basrdlar (.Haq- larda (A.Shht).
verdiyev); GVLMK {kniilsiiz ye yemi bax qovun
mk) Gecnin yars rk gvlyk.. (.Ke- yemsk bax axsaq
rim); R TRMK (mc., dan.) ycmsmk bax axsamaq
Qulunun itahas ox idis d, axrda lac yen bax tzdn
ksilib, rngsiz dodaqlarn aralayb, dolman yengiyetimi bax yeniyetm
iri trd (mnzminli); QARNINI yeni bax tez, masir
OTARMAQ (dan., zar.) Tahbxan, eitdi yenidn bax tzdn
yim gr kndlrd veyllnib qarnn ota 1. YENLK, YEN XBR
rrsan..." (S.Rehimov); QURAIN/TOQ- 2. YENLK, YEN (TZ) BR EY
QANIN ALTINI BRKTMK (dan.) 3. YENLK, DYKLK
[Cahangir by:] Xlil, sen d gl otur, bir az 4. yenilik bax masirlik
qurann altn brkit, balam! (N.Vzirov); yeniliki bax novator
[Mmmd:] Girdim restorana ki, toqqann yenilikilik bax novatorluq
altn brkidim (.Qasmov); TRMK yenilmz bax 1. mlubedilmz; 2. sarsl
(mc.) Krblay Hsn ucadan bismillah maz
kib dolmann birini bulana-bulana tiirdii YENYETM (gnclik yama (14-17)
(mnzminli); TPDRMK (mc.) ayaq qoymu olan v qz) Burada ahl qa
Varis qarsndak soyuq orban tpidirr- dnlardan tutmu yeniyetm qzlaradk hr
kn qz gzucu szd (A.aiq); TIXMAQ nslin nmayndsin rast glmk olard
(dan.) [sli:] ..Amma, be adamn payn txr (X.Hasilova); NVRST (khn.) [skn-
405
Yer
dr by:] Xala, sen d diriba qansan? Mnc
n verrsn sn el bir dava verim ki, nv
rst cavan olasan (N.Vzirov); YENGYE-
TM [Zibaxanm:] Sn demodimmi,
kii, bu lli yanda yengiyetimi qz almaq
sn yaramaz? (M.F.Axundzad); CAVAN
(bax).
1. YER, RZ, YER KRS (sma m
qabili)
2. yer bax torpaq 2
3. yer bax i 2
4. yer bax yoran-dk
1. YERMK Man yenic yerimy ha
zrlanrd.. (.Vliyev); HRKT ET
MK, HRKT GLMK.
2. yerimk bax addmlamaq
yerkk bax kk II
yerli bax 1. hmyerli; 2. lokal
1. YERSZ, EVSZ-EKSZ (yeri, m-
kam olmayan), MSKNSZ, YERSZ-
YURDSUZ
2. yersiz bax 1. bs; 2. mnasz 1
ycrtrponm bax zlzl
yertitrm bax zlzl
YEK (mxtlif mnalarda) [Snubr]
...araksmdeki pncr srahisinin altndak
karton yeiyi kib alt-yeddi kartof, bir-iki
soan gtrd.. (Elin); QUTU [Krim] bu
fikirl qzetlri qutuya sald.. (M.brahimov).
yetik bax 1. xbrdar; 2. yetkin
YETM Yetim qz da, ahzad olan da
xb getdi iinin dalnca.. (Elin); ATA-
ANASIZ [Hac Murad:] Budur on iki ildir ki,
ata-anasz yetimi z olum kimi bslyib,
paltar, rk verib, bu boya atdrmam
(S.S.Axundov); KSZ Bilmm bu dalar,
bu mhabotli frtna; ksz bu millti xa
rarn o bir yana? (A.aiq); SR (hddi-
biilua atmam yetim) Xudayar byin qsdi
Zeynbin v sirlrin var-yoxuna, puluna
v mlkn sahib olub, Zeynbi l tr
mk idi (C.Memmdquluzad).
yetirmk bax atdrmaq
YETDRMK (bostan bitkisi, meyv
v trvz haqqnda) ..respublikamzn alim-
406
Yezn
lri iriyarpaql yax ipk vern zrif tut
aaclar yetidirmilr (Axundov); BECR
MK Salman kii Dalca aznda bostan
becrirdi (MirColal); BTRMK Knari-
emim sancld oxlanan ney tk; Sudan
qmi bitirn Kr knanna bnzr (S..ir-
vani).
yetimk bax 1. dymk 1; 2. atdrmaq;
3. atmaq 11; 4. yetkinlmk.
yetimmi bax kal
YETKN, DLQANLI, DOLUN,
HDD-BLUA ATMI, YETK
YETKNLMK, YETMK nki
Snm yetimidi, istyni d yox idi...
(mnzminli); BIININ YER YENC
TRLMK (dan.) Bnn yeri yenic tr
lyn Krim, ilk vaxtlardan hr cr arla
dzmy ve qay kmy balamd
(S.Rhimov); HDD YETMK Sn
de yetiibsn o hdd mgr; Beynin ba
yat uyar, alarsan! (M.P.Vaqif); HDD-
BLUA ATMAQ/YETMK [Mrcan
boy:] Mn qyyum lazm deyil: Allaha
kr, hddi-biilua atmam, qlim ham
dadr (.Hacbyov).
YEYN [Aslan] canndak tmni unu
dub yeyin addmlarla hr qaytd (M.H-
seyn); BECD (dan., zar.) [vkt:] yl,
dincini al, Krim day, niy bel becid yeri
misn, lap ryin azna glir ki... (M.bra
himov); CLD Xavr rinin zn bel bax
mayb evdn xd, cld addmlarla yyrb
getdi (B.Bayramov); EVK Usta evik
addmlarla perrona xd (M.Hseyn); T
[Qndab:] Qn idi. ti addmlarla yeriyirdi
(B.Bayramov); SRTL (oxyeyin) Tahir-
zad srtli addmlarla qabaa kend ham
susdu (Mir Clal); YELL (dan.) [Biqm:]
Pah atonnan, zalm balas gr n yelli glir
(Anar); LST (bax), SRTL (bax).
L YEYNT, SRAF
2. yeyinti bax azuq
yeyin-yeyin bax tez-tez
YEZN (bacnn ri) misi olanlar say
sz, yeznlri, tan v dostlar hesabsz idilr
Yhralt
(. Vliyev); DAM AD (kl.d.) Oxudaq gz-
lori almam hfalmz; Grmm elm uaqlar da bamza ydlar (M.Ibrahimov);
oxumu heyvr damadmz (M.. Sabir);
GYV (dial.) Glndamn anas toyuu
gtrb acqla giyvin: - Moni abirk
vaxtmda el salb oynadrsan (.Haqverdi
yev); KRKN brahim byin gstrii
il ox kmdi Vli, olu Qara, arvad
Qarabirk, krkni Qorxmaz, dara hy
tind cem oldular (. Vliyev),
yhralt bax tapqr
YHUD (srail millti) [mamquh boy;]
Qabaqcadan satb yhudiy, hr desyatini iki
min manata.. (N.Yezirov); CUHUD [Molla
Hmid:] ..bunlar ham mslmandrlar, bun
larn trcihi molun cuhudlara vacibdir
(M.F.Axundzad).
YQN (ara sz kimi ilnir) [Tarverdi:]
Ey, yqin, bu adam da quldurlua xbdr..
(S.Hseyn); DEYSN Uan dalsnda,
deysn, odun lsi vard (Mir Clal);
EHTMAL Ehtimal, hor ks d bel tsv
vr edirdi (S.Hseyn); LBT [Slim:]
lbt, odunu satlmr ndi, ksdirib bazar
ac-susuz (.Haqverdiyev); GRNR
Grnr, bizim fhllr hl de natiqlr
qiymt ver bilmirlr (H.Nzerli); OLA
BLSN K.
ymin bax and
vzdan bax Allah 1
yn bax 1 . qalaq; 2. dst 1 1
ylmaq bax ymaq 1
yncaq bax 1. iclas; 2. mitinq; 3. mclis
1; 4. ziyaft
1. YIIDIRMAQ Sfrl Tanr verdi
Qurbann paltarm ydrb gtrrkn kimi yaladqlarn grnd, dma aard v
arasndan yer bir mktub dd (A.aiq);
YIMAQ.
2. YIIDIRMAQ Odur ki, [arvad] evi
ydrb, adti zr yatana uzand
(mnzminli); SLQY SALMAQ
Mlayim ev-eiyi sliqy salm, ydr
m, byk bir qonaqlq tdark grmd
(B.Bayramov); SL-SPR ETMK,
SLB-SPRMK.
Yxmaq
1. YIIMAQ [Prviz:] Bu zaman baqa
BRKMK Sanki Nrimann szlri onun
tsvvrnd birikib qalan dumanlar da
drd (Mir Clal); CM OLMAQ Dala
lanr, mjd vern qonum-qonu cn olur;
Balanlan soru-sual, irin mclis qurulur
(M.Rahim); KUTLAMAQ Uaqlar bir az
da kutlab n olacana baxrdlar (.Hsey-
nov); TOPLANMAQ Gll ssin adamlar
topland (M.Ibrahimov); TOPLAMAQ
Geclr qadnlar, uaqlar otamza ylb
buxarnn bana toplardlar (S.S.Axundov);
YIILMAQ Yen pncrni salb, ocan
qrana ylardq dumana qar tdbirlr
lazm idi (mnzminli).
2. ymaq bax kmk 1
YIMAQ [Vli:] Son, Tarverdi tez onlar
[sandqlar] sndr, iinin eylrini bir yer y
(S.S.Axundov); TOPLAMAQ Glinlr-
qzlar da dalb dz; Pambq toplayrq
durub z-z (S.Vurun); CMLMK,
BRKDRMK (yava-yava toplamaq),
KUTLAMAQ.
ynaq bax iclas
yxanmaq bax 1. yuyunmaq; 2. immk
1. YIXILMAQ Adil mvazintini sax
laya bilmyib divann stn yxld (.Qa
smov); DYMK Bir gn shr-shr
Glnaz; Yol gedrkn saymaz-saymaz;
Srrk birdn-bir; z st dydi yer
(M.Seyidzad); DMK Drs gedn bir
uaq; xd buz st qoaq; Srd bir
dn-bir; Dd z st yer (M..Sabir);
SRLNMK El bu vaxt bulvardan
qaydan Mmtaz Mtbrov qardalarn duz
qfildn qapnn knarnda zste d
my srlndi... (M.Hseyn); SRLMK
Kor seyid z st yer srildi (S.Hseyn).
2. yxlmaq bax devrilmk
3. yxlmaq bax dalmaq 1
yxlmaz bax sarslmaz
1. YIXMAQ (gld birin qalib gl
mk) [Balaa:] Ham el tsvvr edir ki,
mn sni Nardaranda yxa bilrdim, zm
407
Yxmaq
yxmadm, gnc olduun n rhmim gldi
(H. Abbaszad); SRMK Onu [qarn] sr
dilr yer (M.Rzaquluzad); KRYN
YER VURMAQ/QOYMAQ [Hmid:]
Tk o demir, ham danr ki, kim opur
Abdullann kryini yer vurarsa, tezlikl
phlvan aradan gtmrlr (H. Abbaszad);
BASMAQ.
2. YIXMAQ Bir gnd yxdq ar; ox
dan limizddir; Sadtin aar (M.Rahim);
DEVRMK ... yz illik Romanovlar;
Sltntini devirn; milyonlarla heyat vern;
q vern insan odur (R.Rza).
3. yxmaq bax datmaq
yralanmaq bax 1. trpnmk 1; 2. yel
lnmk 1
1. YIRTICI O, qzn yrtc bir canavar
pncsindn zorla alm kimi idi (M.H
seyn); ALICI fyalnz qu haqqnda) Yolun
ortasna bir nal qr dmd. Kiikbeyim
uzaqdan bunu grd; apa-apa yaxnla
dqda, alc qu srti il enib, nal qaldrd
(mnzminli); VH Ne-ne qarl
q geclrind o, sinsini bu qayalar sxb
ovun brsin glmsini gzlmi, htta
vhi heyvanlarla da vurumal olmudur
(M.brahimov).
2. yrtc bax zalm
I 1. YIRTIQ (khnlib dalm) Hara
dasan ay qz? Yrtq corablar tikirm ana
(M.Rahim); MNDRS (arx.) ..iki sahib
siz uaq, biri skkiz, biri alt yanda, mn-
dris v irkin paltarda (C.Mmmdqulu-
zad); DDK, SKK.
2. yrtq bax deik 1
II yrtq bax db
yrtmaq bax 1. demk; 2. paralamaq 2
1. YV, OYUQ
2. YV (tfngd), XIR
YVSZ, XIRSIZ
YY O zaman ayrlanda n thr oldusa,
Durmu xali yer yiysi oldu (Mir Clal);
AA (khn.) nsan btn varlnn aas
dr, hakimidir (M.brahimov); HL (adtn
trkiblrd ildilir) Drd hliym, qm hr-
408
Yoxlamaq
fni qanaram (M.P.Vaqif); RBAB (khn.)
mlak bizimdirse, yalt d bizimdir;
Divan bizim, rbabi-hkumt d bizimdir
(M..Sabir); MALK (khn.) Qanuni qabaa
verib saymazyana hovuzlarn, adrlarn qa
bandan tb ker, tan malikhr v tacir
lrl ynglc salamlaar, dodaqlarnda ar
tbssm, iri ban yralaya-yralaya uzaq
laard... (F.Sadqzad); SAHB [Qzlar] qz
vaxt ddlrin aa deyrdilr, arvad ol
duqda rlrini sahib adlandrrlar (mn
zminli).
YYLNMK [Durmu;] Qoy byk
qarda baa yiylnsin (Mir Clal); MN-
GRLMK [Tahir:] Ken sfr idary
ev vernd d hamsn znz nngirldi-
niz (Anar); SAHB OLMAQ [Qadn] iri
sind yaad ev sahib oldu (S.SAxundov);
SAHBLNMK Qiymtli kamana sa
hiblnmk n hr ks qvvtini snad
(M.S.Ordubadi); AALANMAQ (qeyri-
qanuni yolla sahib olmaq).
yiysiz bax sahibsiz
youn bax 1. kk I; 2. qaln 1
YOUNLAM AQ (mxtlif mnalarda)
[Qafar:] Grrsn mn nec younlamam
(H.Abbaszad); QALINLAMAQ Zorxana
Milinin ba nazik idi, lakin getdikc qaln
lard (H.Sarabski); MK (nc.) El ki
taxld bumuna emk; Qocalq l verib,
dxi n imk (M.P.Vaqif); KKLMK
(bax), YOUNUMAQ, ZIRPILAMAQ.
yourt bax qatq
yox bax xeyr
1. YOXLAMAQ, MTAHAN ETMK/
ELMK Yenidn istdi etsin imtahan;
Kkryib dedi: - Ey igid qhrman; Bir bla
ksildin drdli bama (A.aiq).
2. YOXLAMAQ [Vahid:] Mmmd da
yya ne df dedi ki, i, lk dorbeylik
deyil, bel olmaz ax, glib yoxladar biabr
olarq (.Qasmov); ARADIRMAQ [X-
fiyylr] Kd gedn arvadlarn bala
malarn.. aradrrdlar (M.S.Ordubadi);
TFT ETMK/ELMK [Qtib] hr
Yoxlamaq
saat onun shhtini soruur, saraynn inti
zamn yoxlayr, xidmtilrin kimliyi v
tmizliyinin keyfiyytini tfti edir ve olu
nun qeydin qalan bir ana kimi hrkt edirdi
(M.S.Ordubadi).
3. YOXLAMAQ Babasil xstliyi guya
iki xassy d istinad ed bilrmi. Bunun
n xstni yoxlayrlar (mnzminli);
MAYN ETMK Onu hkimlr ma
yin etdilr (B.Bayramov); MAYNDN
KERMK Tcili yardma gedn hkim
onu mayindn keirdi (M.Hseyn).
4. YOXLAMAQ, SINAMAQ, SINAQ
DAN KERMK, TCRBDN KE
RMK
5. yoxlamaq bax yoluxmaq I
1. YOXSA [Srvr:] Yaz mn deyni,
yoxsa beynini toz eylyrm (.Hac-
byov); KS SURTD [Mllim:] ks
surtd rftarm tamamil baqa cr olacaq
dr (C.Cabbarl); KS TQDRD.
2. yoxsa bax blk
YOXSUL rkz yoxsul bir adam idi
(M.Hseyn); AC (mc., dan.) [Mrdan:]
...Mn qzm el alara ver bilmrm
(A.aiq); AYAQYALIN (mc.) Bir d g
rrsn getdi., sil-ncabti, ad-san bilin
myn bir ayaqyalnn qzn ald getirdi
evin (fqan); BZ (khn.) Sonra [ah]
zn hrmlr tutub xitab eldi: - Men
fradi-nasdn bir far v biiz kimsym
(M.F.Axundzad); BNVA Yad saln so
yuqda yatan binvalar (M..Mcz); IL
PAQ (mc., dan.) [Leyla:] Xalq acdr, l
paqlar, yemk axtarr (M.S.Ordubadi);
DRV (mc.) [Krimxan:] N rhmt
olacaq, drviin olanndan (M.brahimov);
FAIR/FQR Muldular buxar kna
rnda irt; mma fqirlr soyuq evlrd
titriri (M..Mcz); GDA (khn.) ah ola,
gda ola, divan, ya hli nizam; Etmmi
mqsudin almd he erbabi-nam (M.V.Vi-
dadi); KASIB [Xosrov:] Kasb is kasb
olduuna gr hr addm ba syr, thqir
edirlr, ona alaq nzrl baxrlar (M.bra
Yoxsulluq
himov); KASIB-KUSUB (yoxsullar) [mir-
aslan aa:] O, nizami qoun deyil, lsiz-
ayaqsz, aciz, kasb-kusublardan toplanm
dstdir (S.S.Axundov); QAR.NIAIQ
(mc., thqir kimi ildilir) [Matmxan:] Bab
olmayan bir qarnaqla qohum olmaq m
nim iim deyildir (S.Rhimov); LT (mc.)
Getdi ldn qzllarm, getdi; Ltm artq
btn varm getdi (S.Rstm); 1T-MT
(mc.) Ey mnim yolu, dilni, lit-miit qar
dalarm! (C.Mmmdquluzad); YOLUQ
(mc.) Yolun nyi var, suluan versin?
(Ata. sz); TAVANASIZ.
YOXSULLAMAQ [Xaqani:] amax
bazar zngin bazardr; fsus, voxsullar
get-ged bir az (M.Rahim); L AAI
DMK [rf xanm:] Uaqlar artbdr.
Kiinin de li aa dmdr (S.S.Axun
dov); KASIB DMK [Hac Mehdi:] ndi,
flyin beli snsn, arx trs dem d, kasb
ddiik (.Haqverdiyev); KASIBLA()-
MAQ [lyas:] Bir az kasbladq (M.Hseyn);
LTLMK (mc.) Onlar varlanmaq
vzin daha da liitlir.. (M.Hseyn).
YOXSULLUQ [Safo:] Yoxsulluun z
qara olsun (S.Rohimov); BZLK [Aa
Mrdan:] n srbaz taifsi biklikdn bir
nv frqeyi-suala daxildir (M.F.Axundzad);
BNVALIQ rz eyldi rf bimvalq; Ev-
ev gzib eyldi gdalq (Fzuli); EHTYAC
irli d baqalar kimi yoxsulluq, ehtiyac
iind bymd (M.Hseyn); KASIBI
LIQ Kasblq [Tkzban] n tin bir
ey deyildi (B.Talbl); KASIBKARLIQ
[Qar:] Banz salb, damnzn altnda ka-
sbkarla qurann (mnzminli); KA
SIBLIQ Kasbln evi yxlsn!.. (C.Mm-
modquluzad); SFALT Sxd poncsin-
d sfalt seni; Lakin yaadacaq mhbbt
sni (S.Rstm); SIXINTI O, qlbini sxan
ac sxntlarn, ruhunu qaraldan hycan
larn, ..qara xlyalarn ar pncosi altnda
rpnrd (A.aiq); SRT ndi onlar [Safo-
nun ailsi] srt il keinir, ehtiyac iri
sind dolanrdlar (S.Rhimov).
409
Yoxu Yorun
YOXU (yolun daa, tpy qalxan his 3. yolda bax arvad 1; r
ssi) Duzlu gl dn sonra topuacan quma yolgstrn bax bldi
bata-bata yoxuu qalxb yen d sal qaya yolksn bax soyunu
larn stn xdlar (Elin); DK Qalxd yollanmaq bax getmk 1
mz yoxu, endiyimiz dik.. (D.Nsib); YAL yolla(t)maq bax gndrmk
Man balaca bir yal ad (Q.Xelilov). I YOLUXMAQ (birinin halm bilmk
1. YOL O qarl dzlr baxb yanrd; ii yanma getmk) Mirz Mehdi hokimba
Yolular getdikco yol uzanrd (S.Vurun); hftd iki- df onu yoluxurdu (.Haq
CIIR (kiik yol) [Qmr] ..dndnli s verdiyev); BA KMK [Namlum
nyindn yapb kryin atd, uzun qum adam;] Siz ba kmyi zm borc bildim
ral sa il trmaclaya-trmaclaya, qvrlb (M.brahimov); BA VURMAQ [Pas] C-
alan cr il kead ynldi (S,Rhimov); bini yhrli atn qucana alaraq, kndd ev
DOLAY (yri-iiym, dolama yol) Qardam! lrin ba vurmaa glmidi (S.Rhimov);
Grrm dalardan ken; yal dolaylarda DYMK (mc.) Axamst xsty d-
ayaq izlri (S.Vurun); RAH (kl.d.) Bu rah- ynlrin gln vaxt qap dylmdi (R.Rza);
dan etmk olmaz ikrah.. (Fzuli); SRAT YOXLAMAQ.
(kh.) Zlmt geclrd saaraq nurini san- II YOLUXMAQ (mikrob, azar), KE
sz; Azmlara hey gstrir o doru si-at MK, SRAYT ETMK
(A.aiq); TRQfib'/n.) Zlmota svq edn YOLUXUCU (tib ) (hr hans bir xst
chla rhnmalri; Dzd-fanr-rast olan hr liyin kemsi) Ancaq onu bilirm ki, yaman
gcnmalri (.Nszmi); YOLAA (kiik v yoluxucu xstlikdir.. (.Frzliyev); MSR
dar yol) [Veli] azca baxandan sonra yola Yazrsan bu naxoluq misri naxoluq kimi bir
aya trf ayaq gtrd, zaa xeyli gedib eydir.. (C.Mmmdquluzad); YOLUXMA
sola buruldu (.Vliyev). O, znn salam olduunu v byk diq
2. yol bax sul qt nticsind zn yoluxma xstliklr
3. yol bax df dn qoruya bildiyini iddia edirdi (M.S.Ordu-
4. yol bax msaf badi); KEC, SRAYTEDC.
yolagetmz bax bdxasiyyt YORAN-DK ndi Anna evind
yolaa bax yoll tz yoran-dkd uzanb xyala dalmd
yolu bax 1. syyah; 2. dilni (M.Hseyn); BSTR (kl.d.) [vam:] An
1. YOLDA Qz deyir ki: Gzldir; o lamam hrgiz, chalt bstrid yatmam
bana yolda olmaq; Xana hmdm olunca; (M..Sabir); RXTXAB (kl.d.) Rzaqulu
Xodur qara da olraq' (M.Rahim); ARQA- xan rxtxab iind hr trf dnr, hr
DA (kh.) Bu trqada byk bir dvlt smt hrkt edir, szldayr, Bykxanm
vkilidir (C.Cabbarl); CUR znd a r- da bann stnd ylib deyir: Kii, Allaha
bndi, ayanda axuru; Yannda z hm bax! (M.S.Ordubadi); YATACAQ Glsm
dmi, din yolda, z curu (M.Rahim); E qan yuxudan gl-gl aylb yatacan st
(kh.) ln ebr kildi lojalara; Prd oturdu (mnzminli); YATAQ [Qtib]
lrdn duyuldu qehqhler (H.Cavid); YAR yata bilmdi, yatandan qalxb xlti stn
...Sakit axan Arazlar; Snamam dostu,yar sald... (M.S.Ordubadi); YER (mc.) [Vahid:]
(S.Vurun); DOST (bax). yerin iind oturub, yuxudan tamam aylmaq
2. YOLDA vvl yolda, sonra yol n ne df kirpiklrini ald (Mir Clal).
(Msl); YOL YOLDAI rkb qar da YORUN (yorulmu halda) dn sonra
dndn bir sr ceyran; Yol yolda alr yorun bir halda ev qaytdqda ev kiilr
hmn onlar nian (S.Rstm); CIIRDA. n grk bir dinclmk mkan ola
410
Yormaq Yuxulamaq
(mnzminli); HEYSZ [Gyrin:] Ax, ynsz bax L pis; 2. frsiz
heysiz qan, kirdarsz qar! (S.Rhimov); yr-yndm bax grn
ZGN [Zakir] sonra iizgiin bir halda cavab yubandrmaq bax gecikdirmk
verdi (Il.Seyidbyli); YORNUQ [Krb- yubanmaq bax gecikmk
lay:] ...axam da yornuq glib bam atram yubatmaq bax gecikdirmk
yer (.Haqverdiyev); ZGN [Hmid] ya YUBLEY (bir hadisnin v yaxud bir
man zgin idi (H.Abbaszad); HALSIZ (bax). xsin faliyytinin illiyi) Taqorun yubileyi
YORMAQ [Balaa:] Sni brk yorduq, khn dostun, dnyann n qdim xalqlarn
zrri yoxdur, bunun sen faydas var dan biri olan hind xalqnn dahi dibinin, b
(H.Abbaszad); LDN SALMAQ [Qn yk insanprvr bir mtfkkirin yubileyidir
dab:] mim men ox baxb, ox dn (M.Arif); LDNM (hr hans bir tarixi
dkdn sonra birdn dillndi: Sni ldn v baqa hadisdn daha bir il kediyi gn)
salan kitabdr, bir d gecnin yarsna qdr Mixail Qradov anasnn lmnn ildnm
nal danmaq (B.Bayramov); GCDN mnasibtil komandanlqdan icaz alb gl
SALMAQ, TABDAN SALMAQ, TAQT midi (H.Abbaszade).
DN SALMAQ, ZMK, yubka bax tuman
yornuq bax yorun yuxa bax lava
1. YUXU [Mrdan:] Dz deyirsiniz Yunis
YORUCU, AIR, ZYYTL, ZC
mllim, yayda yuxum el bil r kilir
YORULMAQ [Zbeyd:] Aagl, qadas,
(X.Hasilova); MR (dan., az mddtli yat
yorulmuam yaman.. (Elin); AYAQDAN
maq) [Smdaa:] Dym, hl vaxta var.
DMK (fr.v.) Yardan xali grb bzmi
Qoy bir imir d yatsn (.Mustafayev);
ayaqdan ddiim (S..irvani); LDN
XAB (kl.d.) Batmd tr o xab iind; Bir
DMK (dan.) [Skin:] Yazq balam, lap
dn durub iztirab iind (A.aiq); RYA
ldn diidii (A.aiq); LDN-DLDN
Ryad mn ken gec eylrkn ahu-zar
DMK (fr.v.) [Qndab:] ..irin day, (H.Cavid); UYQU (khn.) Yanaar bstri-
zm d lap ldn-dildn dmm (B.Bay tfala ana; Uyqudan yavrusu istr oyana
ramov); GCDN DMK Qzm, tor (A. Shht).
paq da insan kimi yorulur, gcdn dr, 2. yuxu bax yuxugrm
grk ona qulluq elysn... (M.brahimov); YUXUGRM (yatarkn yuxuda gr
TABDAN DMK (fr.v.) [Odunuolu] ln ey, hadis) Yuxu v yuxugrm haqqnda
tabdan dm halda., uzaqlamaa balad ox danmaq olar (Qzetlrdn); RYA
(.Mmmodxanl); ZLMK (nc., dan.) Guya mn onun facisini ryada grmm,
[Qurban Qndaba:] Sn yorularsan, zlr slind is o sadr, salamatdr (S.Qdir-
sn (B.Bayramov); NFS KSLMK zad); VAQ Mhmmdhsn mi yatb
(fr.v.). bir vaqi grd.. (C.Mmmodquluzade);
yovuqlamaq bax yaxnlamaq YUXU [Snubr] hrdn qalxrd, hrdn
yndm bax grn enirdi v yuxuda z d bilmirdi ki, bu yu
1. YNDMSZ, BDNDAM (khn), xudur.. (Elin).
BDHEYBT, EYBCR (bax); HEY YUXULAMAQ Bahadr artq yatrd.
VR, NATARAZ, YEK (dan.); ZORBA Anya da tez ywculad (R.brahimbyov);
2. YNDMSZ, NAQOLAY, NARA UYUMAQ Uyuyuruq rahat-rahat, uyuyuruq
HAT, KOBUD xumar-xumar (M.Mfiq); YUXU APAR
ynlmk bax getmk 1 MAQ (fr.v.) Birdn onu [Marat] yuxu apard
ynltmk bax tulamaq (M.Hseyn); MRGLMK (bax),
ynl bax 1. yax 1; 2. zyola YATMAQ (bax).

411
Yuxulu
YUXULU (yatm halda) Kramt uaq
larn ancaq yatdqlar yerd, yuxulu olduq
lar halda oxayar, prdi (.blhsn);
UYQULU (khn.) Dideyi-bxtim oyanmaz,
n ar uyquludur (Fzuli).
YUXUSUZ (yatmadan) [Safo:] Yazq yu
xusuz idi, amma getdi.. (S.Rhimov); BXAB
(kl.d.) Bu Xtayi gz seyyartk bixabdr
(Xtayi); UYQUSUZ Bzimiz uyqulu, bzi
miz uyqusuz.. (M.Mfiq).
I YUMAQ (paltar v s. haqqnda) Paltar
yuyub qurtaranda anann ryin birdn q
rib bir hvs gldi.. (M.brahimov); SUYA
KMK (ikinci df yumaq) Glbtin
kynyi tpiyib yerin qoyaraq anasna
kmk edirdi: yuyulmu paltarlar suya
kib hytin ortasndan aslm ip srirdi
(M.brahimov); YAXALAMAQ (yngl-
vari yumaq).
II YUMAQ (top kimi sarnm sap) Yer
dn bir qara yumaq, bir do quru budaq kl
gsi (R.Rza); KLF ..bir sirk, bir-
iki klf yezd ipliyi, bir pud a neft.. (.Haq-
verdiyev).
YUMMAQ (gz haqqnda) Aslan yoran
bana kdi, gzlrini brk-brk yumdu
(M.Hseyn); QAPAMAQ,
yumru bax 1. gird 1; 2. totuq
yumaq bax 1. hlim; 2. mlayim 1
yumaqxasivytli bax hlim
yumaqlq bax hlimlik
yumalmaq bax hlimlmk
YUMULMAQ (mxtlif mnalarda: sa
sn gz haqqnda) vvlc [Glbtinin]
gzlri yumulmaa balad (M.brahimov);
QAPANMAQ El bil ddy blan qanr;
Yenidn gzlri yen qapanr (A.Shht).
yunusbal bax delfm
yurd bax vtn
1. YUVA Bir qu shr ert baa-bada;
r-p dayb yuva tikirdi (A.aiq); A-
YAN() (kl.d., air) Blbli-zarm ki, hs
nn glnidir msknim; Hlqeyi-zlfm i-
412
Yzillik
knci aiyanmdr menim (Xtayi); LAN
(kl.d.) lr, qalar bir-iki viransi; O da olar
bayqular iansi (A.Shht); MVA (kl.d.,
mc.) Hm gzl, hm yeyin tik ruhumun
mvasn; ldn-ayaqdan dn qlbimin
sevdasn (M.Mfiq).
2. yuva bax vtn
yuvaraq bax gird 1
YUYUNMAQ Msafirlr frenlrini
xarb, yuyunmaa baladlar (mnz
minli); YIXANMAQ Gndki vaxtnda ya
tandan durdu, yxanb qurtaran kimi qap
ald (M.S.Ordubadi); MMK (bax),
L-ZN YUMAQ, YAXALANMAQ
(dan.).
1. YK (danmaq, aparlmaq n hr
cr ey) [Yasavul:] Aa, murov bir qaaq da
yk ile tutub gndriblr (M.F.Axundzade);
BAQAJ [Glpri] ..yaxndak v baqajdak
eylri dayb, ikinci klas salonunda ydrd
(S.S.Axundov); BAR (kl.d.) Gem mhnt
ykn yoxdur cahanda kmyn, emma;
ikst Zakirin rxi-flk barn giran tut
mu (Q.Zakir).
2. YK, AIRLIQ, HML
3. yk bax qay 1
yk bax hambal
ykdayan bax hambal
YKLMK (dalna yk vurmaq) Mal
ken vaxtlar dv karvanlar drd yola,
ticart maln yklyirdik dvlr (C.Mm
mdquluzad); ATMAQ Hr birin ar
taylar atdlar; Bizlye-bizly k qatd
lar (Q.Zakir).
yksk bax 1. uca 1; 2. lvi 1
yksli bax trqqi
ykslmk bax ucalmaq
yksltmk bax ucaltmaq
ynglayaq bax xoqdm(li)
yyrmk bax qamaq 1
yyrk bax beik
yzillik bax sr 1
Zabit Zaln
nda irk balamd, siz n dedz? (M.lbra-

Zz himov); ALLAHSIZ (mc., dan.) Sonra da

allahszn biridir, Cbrayl xbr gtirib
ki, qan halaldr - deyirdilr (M.brahimov);
ZABT (ordu v donanmada komanda AMANSIZ Sinmd yer salb o gndn bri;
heytin mnsub olan xs) [Heybt:] Zabit Amansz ovunun yara izlri (M.Rahim);
lr sgrlri dyb syrlr (S .Rhimov); BAKSN (dan.) [jdr:] O biri trfdn,
FSR (khn.) Gzl-gzl xanmlar f deyir, cavan, bbunna salam olandr, gl
srlrl qol-qola verib gzirdilr v shbt ki, baksndir (Anar); BMRHMT
edirdilr (.Haqverdiyev), Bimrhmt yanlarna kr, xudaya! Bu sa
zabit bax 1. intizam 1; 2. nfuz hibi-milyonlarna kr, xudaya! (M..Sabir);
zabitli bax 1. tlbkar 1; 2. intizaml BRHM [Cabbar by:] hmd boy, bil
zabitsiz bax intizamsz mirsn nec zalmdrlar, birhmdirlr...
zad bax ey (N.Vzirov); CFAKAR Yox byl iki
ZADGAN (hakim sinfin yksk tbqsi) dilli, yaman zl cfakar; Bir zrr utanmaz
nki Badadda dul qadnlar v z rlrin (M..Sabir); CLLAD (mc.) [Rstm:] Gl
dn intiqam almaq istyn zadgan qadn bu clladn qapsndan uzaqlaaq (A.aiq);
larn grb istdiklri adamlarla tan ola ZAZL [Sslr:] Deyirlr Zki mllim
raq evlrin dvt etmsini Fxrddin hl zazildir (Anar); ZRAL (mc.) [Qurban:]
Gncd ikn eitmidi (M.S.Ordubadi); Amma onu ox zrail arvad sylyirlr
ARSTOKRAT Siz bugnk ba yarlan, (.Haqverdiyev); XUNXAR (kl.d.) Xunxar
lakin bann deyil, be ahlq qatn qey olan fradi-beni-nvne daim; Bu vhiy
din qalan baqqal, bir do zabit yaltaqlanan urranlarma kr, xudaya! (M..Sabir);
hr aristokratm misal gtr bilrsiniz MANSIZ (mc.) [Yunis:] ..o, Yaqutm anas
(M.S.Ordubadi); DVORYAN (tar.) Bylr, nec imansz arvaddr... (.Mmmdxanl);
aalar, dvoyanlar hams ikiqat olub gln NSAFSIZ nsafsz, avam bir adam olan
lr ba eyirlr (.Haqverdiyev); SL mim arvad iri mis shngi iynin verib
ZAD (khn.) [Smimov:] Siz silzadsi- shrdn axama qdr... mn su datd
nizmi? (M.S.Ordubadi); YAN (khn.) Mk rard (.fndiyev); QANN [Nab:]
tublar dalbadal axd saraya; yanlar aldlar He inanmaq olarm bu qanin? (A.aiq);
xan araya (B.Vahabzad); KBAR (khn.) QANSIZ (mc.) N qansz adamsan, a kii!
[Mdir:] Badad kbarlarnn hrmxana (Mir Clal); QDDAR [Slim:] n qd
larnda mtlq mzhkei qzlardan olmal dar insanlann da qlbind vicdan zab do
dr (M.S.Ordubadi); AA (bax). uran bir dha mhartdn mhrum ola bil
zaa bax maara mzdi... (M.Hseyn); MRHMTSZ
zahid bax 1. ibadeti; 2. gueniin [Solmaz:] Sus, Altun boy, mrhmtsiz!
zahir bax 1. akar; 2. parlaq; 3. grn (C.Cabbarl); MSTBD (khn.) brahim
ZAL Baxr zala, salona; N o bilir, ne d xan da mstbid idi, xalqa olmazn zlm
biz; bu bax ne baxd (Z.Yaqub); SALON edirdi.. (mnzminli); RHMSZ [Mux
Salon heyrt iinddir... Skut edir badan- tar:] Ana da tkc balasna bu qdr rhm
baa (S.Vurun). siz olarm? (B.Bayramov); STMKAR
ZALIM [Ta:] Bradr, mn deynd ki, [Hac Qmbr:] lav mn deyirm ki, zi
.. padah zalm idi, onun zamannda ddm zim, qoy gedim bu tii-sitmkar oxlatdrm
yazn kynyinin boynu barmaq qalnl- (N.Vzirov); YAMAN Dostuna dost, d-
413
 Zalmlq
mnin yamanam (Aq ziz); YIRTICI
(mc.) [Solmaz:] O ox yrtcdr (C.Cab-
barl); ZLMKAR [Bhul:] Sizin zlmkar
olduunuz hamnn bildiyi, dand khn
v mlum bir eydir (A.aiq); ZAZL
(mc.).
ZALIMLIQ (zlm etm, ziyyt verm)
[Nadir:] Siz znz bizim il qonu olan R
him xann zalmln v onunla brabr n
qdr qvvtli olduunu bilirsiniz (C.Cab-
barl); BRHMLK [Hac Nuru:] Grrsi
niz ki, o vaxt lzgilr n qdr sizin baba
larnzn bana gtiriblr, n birhmlik on
larn haqqnda ediblr (M.F.Axundzad);
CLLADLIQ [Slim] Bel d clladlq
olar?! (.fndiyev); NSAFSIZLIQ [S
lim:] gr mn bu insafszln qaban ETMK O ox bamz qoca idi, zarafat
ala bilmirdims, baqa neyly bilrdim?
(.fndiyev); QANSIZLIQ (mc.) [Qrib:]
Bu n idir, bu n davtdir, bu n qanszlq
dr (Mir Clal); QDDARLIQ [Msimov:]
Canl insana qsd etmk, arvadna gll at
maq! Bu n byk qddarlqdr (H.Abbas-
zad); AMANSIZLIQ, DARKL-
LK, ZAZLLK (mc.), XUNXARLIQ,
MRHMTSZLK, MSTZAD-
LIQ, RHMSZLK, STMKARLIQ,
YIRTICILIQ (mc.), ZLMKARLIQ
zaloq bax girov 1
zaman bax 1. vaxt 1; 2. a I
zamat bax saqqz
ZAMN (zmant vern adam) Mn za
minm ki, olmaya bir illt il fvt (S..ir-
vani); ZAMNKAR, ZMANT, Z-
MANTKAR.
zamin kar bax zamin
zaminlik bax zmant
ZARAFAT, HNK Girdi zarafata
xeyli sevinck; Ax, insanlan ux axlar h-
nh (M.Rahim); Hnk-lnk, axr dynk MAQ Mlaht zarldayrd (S.S. Axundov);
(Ata. sz); DLXOLUQ (dan.), MAZAQ
(vlq.) (adtn kii il qadn arasnda).
ZARAFATCIL Fhllr Eldar zarafat-
cil bir adam kimi tanyrdlar (S.Vliyev);
414
Zatqrq
BAMZ O ox bamz qoca idi, zarafat
etmyi v ltif sylmyi ox sevirdi
(M.S.Ordubadi); DEYB-GLN slind
Hmz qaraqabaq deyildi, ham onu zara-
fatcl, deyib-gln bir adam kimi tanyrd
(.Qasmov); HMK (dial.) Usman ox
hmki adamd (ADDL); HNK.
ZARAFATLA [Cvdt:] Ramizi grnc
qmd v barman silklyib zarafatla onu
hdldi (H.Abbaszad); ZARAFATYANA
H, qoaq, bir pill yuxar il necsn? -
deyib [mdn mdiri] zarafatyana sorudu
(M.brahimov).
ZARAFATLAMAQ [Frzli:] Hcum,
yni zarafatlama, dey Frzli onun
nsini qaldrd (S.Rhimov); ZARAFAT
etmyi v ltif sylmyi ox sevirdi
(M.S.Ordubadi); DLXOLUQ ETMK
[Qulammirz] arpaynn knannda ylib,
dilxoluq edir (mnzminli); HNK-
LMK, MAZAQLAMAQ (bax).
ZARAFATSIZ (zarafat olmadan, hqi
qtn) [Ferma mdiri:] ndi gl, zarafatsz,
zmz yoxlayaq (. Vliyev); BZARA-
FAT Bizarafat deyirm ki, hr ks rastma
glir, - hamsn yava-yava din soyumu
grrm (C.Mmmdquluzad); CDD
Dorudan, ona n olub? - dey Knl yen
ciddi bir trzd sorudu (.Qasmov).
zarafatyana bax zarafatla
zarldamaq bax 1. zarmaq; 2. alamaq
zarlt bax inilti
ZARIMAQ Safo kii zard: - N istyir
siniz? (S.Rhimov); SIZILDAMAQ [Zhr:]
Mn do indidn yapm bamdan, bala
ym szldamaa (M.brahimov); VAYIL-
DAMAQ [Alo yasavula:] y, salam, niy
vayldayrsan.. (S.Rhimov); ZARILDA
ZIQQILDAMAQ Mmmdhseynin arxas
yer deynd., zqqldad v qqrd (Mir
Clal); NLDMK (bax).
zatqrq bax 1. nacins, 2. frldaq
Zaval
zaval bax ziyan
zavall bax yazq 1
zaviy bax 1. knc; 2. tky I
zeh bax haiy
zehin bax 1. dnc 2; 2. yadda
zehinli bax yaddal
ZENT {hrbi) [Knl:] N olacaq, g
ln kimi zenitilrimiz onu qovacaq (X.Ha-
silova); TOPU Cahangir acqland. zn
topulara tutaraq amiran bir ssl: At!
- dey bard (A.aiq).
zban bax dil I
zbrdst bax istedad
zbt bax ial
zbun bax zif 1
zbunluq bax ziflik
zf bax ziflik
zfr bax qlb
ZHR Qaraca qz Pricahan xanmdan
bunu eitck, Aca xanmn qolundan zhri
sorub yer tkmy balad (S.S.Axundov);
AI/AU eir baasndan ik drdilr;
O, rbt istdi, au verdilr (M.Rahim);
ZHR (kl.d.) Mcnun Leyla deyib bu da
bilr; n zhrin dadn buda bilr (Aq
lsgr).
ZHRLMK [Ta mi:] lan al
dqda prdlr yrtlb zhr yaralnn qanna
qarr, onu zhrlyib ldrr (S.S.Axundov);
MSMUM ETMK {khn.) [M..Sabir]
yaxn dostlarndan birin yazm olduu
mktubunda Dnyadan, hyatmdan biza-
ram, bradr, yqin et ki, rn msul olma
saydm, zm msmum edr v dnyann
zabndan xilas olardm... (A.aiq); AI-
LAMAQ, AULAMAQ, ZHR VER
MK.
1. ZHRLNMK [Ta mi:] ...ilan
z tnbkinin qrndan zhrlnib tlf olur
(S.S.Axundov); AULANMAQ Ver fa
lbindn, yazam mn; Zehri-franla
aalanmam (Q.Zakir); AILANMAQ.
2. zhrlnmk bax yemk 1
zhrlyici bax zhrli
Zif
ZHRL {zhri olan) Grdm ba
salanlar; Xall kpnklri, zhrli ilanlar
(M.Rahim); ACILI Qoca arvad kii ile acl
ilan kimi dik qalxdlar... (Divanbyolu);
AULU Gzmn yan ki, saldm idigim
sudur mana; Barmn qann ki, grdm aulu
amdr ol (Xtayi); ZHRLYC [Con:]
Yeni xbr, yeni raket, yeni zhrlyici mad
dlr (R.Rza).
zhlaparan bax bezikdirici
zhltkn bax bezikdirici
zhltkUc bax bezikdirici
zhm bax qorxu
1. ZHMT [Hkim:] N zhmt; bor
cumuzdur, ay ata (B.Vahabzad); ZY
YT [Mirz Cavad:] Ay balam, nahaq yen
bu ziyyt n lazmdr, niy zn incidirsn?
(.Hanverdiyev); NARAHATLIQ ..srni
inlr he bir narahatlq hiss etmir(dilr)
(M.brahimov).
2. ZHMT, ZYYT {ar i, ar
zhmt) Mgr... minlrl qzlar bundan da
yz qat artq zhmt, arla, ziyyt dz
my hazr deyildir? (M.brahimov); CFA
[Molla brahimxlil:] ...siz mnim myimi
v cfam zaye etmk fikrindsiniz
(M.F.Axundzad); ZLLT Andqca Bak
dak kemi drdi, zillti... (S.Rstm).
3. ZHMT, [Glbadam] idn, zh
mtdn qorxmazd.. (N.Nrimanov); RNC
Yox, yox linizin zncidir bunlar; Sizin ba-
banlqda tcrbniz var (.Krayl).
4. zhmt bax mk
zhmtke bax 1. mki; 2. emksevn
zhmtsevn bax mksevn
zhmtsevr bax mksevn, mki
zhr bax zhr
zhrimarlanmaq bax yemk 1
zxm bax yara 1
zxmdar bax yaral
zxmnak bax yaral
L ZF [Azr:] Na kimi zif adamlar
elyir yalan, ikizl, qorxaq, yaltaq (M.b
rahimov); ACZ Padah dmni aciz say-
415
 Zif
mad kimi, arslan rkli olub mtbx pii
yindn qorxmamaldr (M.S.Ordubadi);
NATVAN (kl.d.) Ol boladr kim, mnim
merhm bitirmz yaremi; Yoxsa kim, hr
natvann drdi drmamncadr (Qvsi); Z
BUN Zira knlm hvslrin pncsind
zbundur; Qurtarmram n etmli? Bir ar
siz cnundur (A.Shht); HEYSZ, QT-
DARSIZ.
2. ZF, LGN (mc.) (iq haqqnda)
..Knd daxmasm andran bir evin qapsnda
lgn bir iq grnd. Bu zif iq bzn qa azarllara zli yapdrmaqda byk ixtisas
pnn aznda vurnuxub; dar palql ky sahibi olub... (S.S.Axundov); SLK.
batb qalrd (M.Hseyn).
3. zif bax arq
1. ZFLMK, LDN DMK,
GCDN DMK, HALSIZLAMAQ,
QVVDN DMK, TAQTDN
DMK
2. ziflmk bax arqlamaq
ZFLK (zif adamn hal) [Firngiz:]
Qadn n qadn zifliyindn yaxa qurtar
maq qeyri-mmkn msl imi... (B.Bay
ramov); ACZLK [Nizami:] midsiz olmaq
acizlikdir.. (M.Hseyn); CZ (kl.d.) Soru
ursan: - Ndir bu cz skut? - Mni hs
nndr eylyn mebhut (A.aiq); NAT-
VANLIQ (kl.d.) mr tdv yetdi nat-
vanlq; Qalmad midi-kamrani (mani);
ZBUNLUQ Aslann qzarm gzlrind
olan mhzunluq v zbunluq lamti Hacn
da qmgin edirdi (C.Cabbarl); ZF (kl.d.)
Lakin insan alnn mhdudluunu duyaraq
zfimdn kdrlnirdim (mnzminli).
ZKA (tez anlama, drk etm) [Mhsti:]
...Nizamini dalar qdr zmtli gstern
d onun zkasdr (M.Hseyn); ZKAVT
Qemnak gzlrind grn bir zkavtin;
Mhzun hrsind grn qm lamtin
(C.Cabbarl); AIL (bax).
ZKALI (hr eyi tez qavrayan) Zkal
adamd. Hr df eitdiyi sz hmilik ha
fizsind qalrd (S.Rhman); QABL Adam
var ki, yz szdn bir mna duymaa qabil
416
Znbur
deyildi (.Abbasov); ZK (khn.) [Mirz
Sadq:] Olan zki bir cavana bnzyirdi
(C.Cabbarl); FHML, ZEHNL (bax),
ZKAVTL.
zkavt bax zka
zkavtli bax zkal
zki bax zkal
zqqumlanmaq bax yemk 1
zlalt bax zab
1. ZL (qansorucu halqavari qurdlar
sinfi) Molla Kazmn arvad Zeynb qan da
2. ZL Bu mrd hakimi-vilaytlr
bihdirlr zlilr ki, qan sorub idikd sahibi
onlan sxr, tamam sorduqlar qan qusurlar
(M.F.Axundzad); SLK (mc.) (baqa
sn amanszcasna istismar edn) ar hku
mtindn qalma thf... zhmtkelrin
sabiq slklri, yeni mitin funtli mik-
roblar.. (S.S.Axundov).
zlil bax yazq 1
ZLZL Usta Zeynal yaad hrd
tez-tez zlzl olard (S.S.Axundov); YER-
TRPNM, YERTTRM.
zman bax dvr
ZMANT (zamin olma) [bdleli by:]
Bala, sizin tmsskn vaxt dnn qurtar
mdr. nki mn zmant vermim
(C.Cabbarl); TMNAT Hr ks mirin
tminatna inanaraq fitndn v fsaddan el
gtrcyin inanrd (M.S.Ordubadi); ZA
MNLK [Sona xanm:] Senin zaminliyin hr
ksin zaminliyindn etibarldr (M.F.Axund
zad); ZAMNKARLIQ, ZMANT-
LK.
zmanti bax zamin
zmantilik bax zmant
zmantkar bax zamin
zmhrir bax axta I
zmi bax tarla
zmin bax torpaq 1
znbrk bax kaman 1
znbur bax ar I
Znci
ZNC (qan drili adam) Znci a gn
istyir vtnin, elin (M.Rahim); QARA
(mc.) Qaralar thqir edib guya bir a qa
dn; Namuslu adamlar salb r, bhtana
(M.Rahim).
1. ZNCR Kndlinin cavan olu iddtli
surtd dli oldu, htta onu zncir il bala
maa mcbur olurlar (S.S.Axundov); SL
SL (khn.).
2. zncir bax buxov
zncirli bax buxovlu
znx bax n
znn bax arvad 1; qadm 1
1. ZNG (mxtlif mnalarda) Aras k
silmdn alnan zngdn Cvdt diksinib
gzlrini ad (H.Abbaszad); INQIRIQ
(khn.) Birdn-bir qapnn nqn vuruldu
(A.aiq); ZL (khn.) [rf] onlar qrur il
dinldikdn sonra masa zrindki zili basd
(A.aiq).
2. zng bax znqrov
zngin bax L varl; 2. ox
znginlmk bax varlanmaq
znn bax 1. yadda; 2. bh
zr bax qzl 1
zrbaf(t) bax toxucu
ZRB, VURU
zrbi-msl bax msl
zrd bax sar 1
zrr bax ziyan
zrrli bax ziyanl
zrrsiz bax ziyansz
zrrverici(lr) bax ziyanverici(lr)
ZRF [Qz] sonra Knll birg kdir
diklri kli d zrfin irisin qoyub yola
sald (X.Hasilova); KONVERT Trlan kon-
verti cibindn xartd, tez ab mktubu oxu
maa balad (M.Hseyn); PAKET [rf:]
Asfin paketini gtrdm, yarm aylq maa
dan lav 60 manat da qoydu ha!.. (M.H
seyn).
zrif bax 1. inc 1; 2. nazik 1; 3. arq
zriflik bax inclik
Znqrovlu
ZRL (qzl suyuna kilmi, qzlla b
zdilmi) xd gzintiy bir sal iind;
ynind yaxas zrli nimtn (M.Rahim);
QIZILLI [min] ..tyi qzll, qng al
faydan kofta geymi, bana da heyrat kla
ay rtmd (.blhsn); MTLLA
(khn.) Srraf yz bzs sngi-siyahi; zd
miitlladr, ll ola bilmz (Aq lsgr);
ZRRN [Aq Vli:] Qzl eynklri fxr
edib taxma; Mbahat eylm zrrin bay
(N.Vzirov).
zrii-zibal bax bzkli 1
zrrbin bax mikroskop, lupa
zrrin bax zrli
zrurt bax ehtiyac 1
zruri bax lazml
ZVVAR Zvvar ziyartdn qaydan ba
sbh namazna Araz qrana dmd
(S.Rhimov); ZYART [Yanarda:]
Ey Hindistandan, randan, indn dnyann
btn keilmz, vanlmaz bucaqlarndan gl
mi mqdds odlara tapman, pak, tmiz ve
tmiz vicdanl ziyartilr (C.Cabbarl).
zvzk bax naqqal
zvzmk bax naqqallamaq, rnlmk
z bax palq
z-zmrq bax palq
zqq bax xsis
zqqldamaq bax inildmk, zarmaq
zix bax uundur
ZINQIROV Karvan gedir yol boyu uza
nb qatar-qatar; Yeridikc dvlr, ssl
nn znqrovlar... (B.Vahabzad); CRS
(kl.d.) Cismimdki bimar knl halsi, guya;
Bir qmzd mohmldon aslm crsim
(Natvan); QUMROV Kei yralandqca
boynundak iri yumru qumrov da sslnirdi
(.Vliyev); ZNG Dzlrd yk heyvan
larnn boynundan aslm znglrin., ssin
dn baqa bir ey eidilmirdi (M.S.Ordubadi).
ZINQIROVLU Kedi mizraql dylr,
qanlar; Znqrovlu dvlr, karvanlar (S.Vur-
un); QUMROVLU ibuynuz, boynu qum-
417
 Zr
rovlu ala erkc hmi srnn qabamca ge
dir, qoyunlara bldilik edirdi (.Vliyev).
zr bax 1. byk 1; 2. qanmaz
zrp bax byk 1
zrplamaq bax younlamaq
zrplq bax byklk 1
zrrama bax sfeh, qanmaz
ziba bax 1. bzkli 1; 2. gzl 1
zibalanmaq bax 1. gzllmk; 2. b
znmk
zibal bax bzkli 1
zibalq bax gzllik
ZDD (baqasna ks olan, diiz glmyn)
[Miko:] Sevdimal mi v baqalar bu td
birlr yen d zidd xsa, onda ciddi dan
maq lazmdr (.fndiyev); QARI [Nazl:]
Demli, dilbir olmusunuz, mn qar blok
yaratmsnz (Anar); ANTAQONST, KS,
LEYH, MXALF (bax).
ZDDN [Qaay:] Mn bel davalarn
ziddinym (S.Rhimov); BRKS(N)
[Gyrin:] O kimdir el hkumtin brk-
sin gedn? (S.Rhimov); KSN Tamam
da senin ksin gedir (S.S.Axundov); LEY
HN [libala:] Mn orada bu mamqulunun
azndan Kamaln tklifi leyhin bir klm
de sz eitmdim (M.brahimov); QARI
Surxay z dostuna qar ittihamkar mhaki
mlr yrdrd (.fndiyev).
1. ZDDYYT C.Mmmdquluzad
varla realist mnasibt bslyn, hyat
drindn grn, onun ziddiyytlri, rpnt
lar v rzaltlri il drk edn bir sntkar
idi (M.brahimov); BRKSLK Dn-
dn imtahan etdim flk dvrann; Onda
mn brksliklr, zg adt grmdim
(M.P.Vaqif); XTLAF (fikir ayrl nti
csind doan ziddiyyt) Bs ndndir ki,
baqa kiilrl baqa arvadlar arasnda ixti
laf yoxdur? (M.S.Ordubadi); MNAFAT
(kl.d.) Fqr il ina hlin kim verdi msa
vat? Mnad d, surtd de var bunda mna-
fat.. (M..Sabir); TZAD Burmayn boy
nunuzu mbariz gnnd; Sizi dndrn
418
Zirat
bu tzadlar nnd (S.Rstm); UURUM
[Rad Naad] r il arvad arasndak uu
rumu drinldirirdi (M.Hseyn); ANTA-
QONZM, ZDLK.
2. ziddiyyt bax davt
ZDDYYTL, XTLAFLI, T
ZADLI
zidlik bax 1. ziddiyyt; 2. davt
zihyat bax diri
ziqiymt bax bahal
1. ZL (zildn, ucadan xan ss) Olmasa
da uan; Yax ssi, zil ssi; Amma ox
maraqldr (.Karim); QAYIM (khn.)
Xudayar by qaym ssl cavab verdi
(C.Mmmedquluzad); UCA Mezzin uca
ssl azan verirdi (mnzminli); YK
SK.
2. zil bax zng 1
zildn bax ucadan
I ZLLMK (gzlrini bir nqty,
harasa diqqtl baxmaq) lyas gzn yer
zillmidi (M.Hseyn); DKMK Bir an
dnd, sonra gzlrini qarnn zn
dikdi... (M.Hseyn); DRMK Pavlua
szlrini bitirib gzlrini Sergey Vasifinin
gzn dirdi (M.Hseyn).
II ZLLMK, ZL KMK (ssi
zil qaldrmaq)
zillnmk bax dikilmk
zillt bax L zab; 2. zhmt 2
zimistan bax q
zina bax fahilik
zinakar bax fahi
zindan bax hbsxana
zindanxana bax hbsxana
zindanlamaq bax hbs etmk
zind bax diri
zint bax bezk
zintlndirmk bax bzmk
zintli bax bzkli
zinqhb bax fahi
zira bax nki
zirab bax ayaqyolu
zirat bax 1. spin; 2. kinilik 2
Zircam
zircam bax tuman-kynk
ZREH Btn qan v lm yayan zireh
lrdn, glllrdn daha mhkm bir ey var,
o da., insann iradsi, qaysi, mli... lmz
hqiqtidir (R.Rza); DMR GEYM Q
lnc v nizlrin sr etdiyi dmir geyimlr
vo polad dbilqlr ar mud zrblrindn
zilrk bdnlr yeriyirdi (M.S.Ordubadi).
ZRK ..sdri d davadan xb ad qazan- '
m zirk v bacarql bir olandr (M.Rza-
quluzade); CLD [Qhrman yzba:]
d, cld trpniin!.. (C.Mmmdqulu-
zad); EVK Nurddin zn gr bilikli,
evik bir uaqdr (S.S.Axundov); DRBA
Olu diribadr, yax ov tulasdr (A.aiq);
QOAQ Qoaq Aytn, ovu Eli; Doma
bac-qardadlar (M.Rzaquluzad); OD-
ALOV (mc.) [Minntov:] Hl eydan
demirsn, od-alovdur, zalm olunun qz
(R.Rza); BACARIQLI (bax).
ZRKLK, DRBALIQ Diribal,
xo xasiyyti ucundan ox kmdi ki, [Al-
xan] pill-pill qalxd (.Vliyev); CLD
LK [kbr] .. znd bel cldlik, csart
v mhkmlik hiss etmmidi (Mir Clal);
EVKLK [Buac] z gcn, evikliyini,
bdninin dzmn snayrd (M.Rzaqulu-
zade); QOAQLIQ Cahann qoaqln
ondan bil ki, bu yanda -drd ayn iind
savadland (.Haqverdiyev); HNR (bax),
QIVRAQLIQ,
zirv bax tp 1
ZRZM (yer altnda olan ev, anbar
v s.) Bu halda zirzminin qaps ald
(M.IIseyn); PODVAL (dan.) [Rus yolda:]
Bizi xsusi evin podvalnda yerldirmidi
lr (M.Hseyn); EV ALTI (khn.).
zian bax anl 1
zivr bax bzk
ziya bax iq
ziyad bax 1. ktm; 2. ox
ziyad bax ox
ZYAFT (tnt.) (byk qonaqlq) Bu
ziyafti Fransadan glmi bir dst jumalis- !
Ziyankar
tin rfm dzltmidilr (M.brahimov);
BANKET [Balaxanm:] N olub? Banketdi?
(Anar); QONAQLIQ Nazl xanm o gn
byk bir qonaqlq dzltmidi (Y.irvan);
YIINCAQ [erfhis xanm:] Msy Jor-
dan beynim salbdr ki, Parisd qzlar, ge-
linlr mclislrd, yncaqlarda z aq
oturub-dururlar (M.F.Axundzad).
1. ziyalandrmaq bax iqlandrmaq
2. ziyalandrmaq bax maariflndirmk
1. ziyalanmaq bax iqlanmaq 1
2. ziyalanmaq bax maariflnmek
1. ZYALI (elm, texnika, mdniyyt sa
hsind thsil, xiisusi biliy malik olan adam)
Grd fikir vern yox sla onun szn;
Dedi: Bunlar xalq deyil, be-alt ziyal
dr.. (M.Rahim); HL-RFAN (kl.d.)
U Xtayi, szlrindn hli-rfan utanr;
Cahil nadan reb namslman mnfil
(Xtayi); MNVVR (khn.) Bu dil m-
nvvr bir adamn dnclrini ifad etm
dn acizdir (mnzminli); ELML (bax),
SAVADLI (bax).
2. ziyal bax iql
ZYAN [Prviz:] ..atam knd rayonlannda
onun tsrrfata vurduu ziyandan,.. dand,
dedi ki, adtn siovul grnn yerlr z
hrli buda tkrlr (M.brahimov); XSA
RT [Zakirov:] Qribdir, axam mn ba
gznd hasarda he bir xsart grmdim
(.Mmmdxanl); XTR Yatar grm
ysn he zaman, qarda! (S.Rstm);
MAZARAT (dan.) Dvltlidn xeyir [ol
maz]; kordan mazarat (Ata. sz); RXN
[Mostoli ah:] Amma olar ki, idn o qorx
sun, alna rxn yetisin, ya azarlasn, ya
olaq olsun... (M.F.Axundzad); ZAVAL
Bu krpc meynni qoru hr bir zavaldan
(S.Rstm); ZRR [Dmtolu:] Bir
drmanla bu xstliyini malic edirsn, o
birin zrr olur (H.Abbaszade).
ziyanvr bax ziyanverici
ziyan bax ziyanverici
ziyankar bax ziyanverici, ziyanl
419
 Ziyanl
ZYANLI (mxtlif mnalarda) Mn
onun qsdn ziyanl bir addm atdna inan
mram (M.Hseyn); MZR Hl bzilri
[Nasad fndinin] alaq, mzr bir xsiy
yt olduunu sylyirdilr (S.Hseyn);
ZRRL [Alp Arslan:] Mn paytaxt z
rrli nsrlrdn tmizldiyim zaman Qti
bni d olunun yanma, Rey hrin gn
drmidim (M.S.Ordubadi); ZYANKAR
[Krim baba:] ..qaa buludu grrsnzm?
ox ziyankar buluddur (A.aiq); XTRL,
ZYANVERN.
ZYANSIZ, ZRRSZ (zrri, ziyam
olmayan)
ziyanvern bax ziyanverici, ziyanl
ZYANVERC(LR) Onu deyim ki,
tarlalarmzdan l-ayaq kiln kimi torpa
ikiyaruslu kotanla 38-40 santimetr drinlikd
umlama, bellikl torpaqda qalan pambq
ziyanvericilrini mhv etmyi nzrd tut
muuq (Qzetlrdn); ZRRVERC
LR) Zrrvericilr qar mbariz iini
is daim nzart altnda saxlamq (Qzet
lrdn); ZYANI (dan.) [Prviz:] Yaman
ziyandr, bunu harada grdnz, mhv
edin!.. (M.brahimov); ZYANVR Zi-
yavr tlk xain orudur; ldr, dua elr
rsiz qanlar (M.Rahim); ZYANKAR [Bh-
lul:] Yox, xlif, men dalt v hqiqt ai
qiym, kim olursa olsun, yrilri, ziyankar-
lar islah etmy alram (A.aiq), ZYAN
VERN Aberonda oxdan kk ksilmi
canavar, tlk, aqqal kimi ziyanvern hey
vanlar haradansa peyda olub (M.Rzaqulu-
zad).
ziyart bax ibadt 1
ziyarti bax zvvar
ZYARTGAH (ziyart yeri) Hrmt
elmdim bir ahnaha; Mzarn dnds
ziyartgaha (M.Rahim); ZYARTXANA
Ortada byk gnbz oxayan bir ziyart-
xana tikmidilr (M.Hseyn).
ziyartxana bax ziyartgah
420
Zor-gc
ZYLOTU, DMROVOTU (bot.) Ziyil-
otu v ya dmrovotu khn da divarlarda
me knarlarnda, kinlrd v zibilli yer
lrd bitn v narnc sd irsi olan oxil
lik otdur (M.Qasmov).
zo bax fidan
zoqquldamaq bax 1. armaq; 2. inild
mk
zoqqultu bax sanc
zolaql bax zolaq-zolaq
ZOLAQ-ZOLAQ (zolaqlar klind)
[Zeynal] zolaq-zolaq xstxana pijamasnn
yaxas altnda yava-yava barmaqlarn tr
ptdi (B.Bayramov); MLML zbk qar
da Raxmat, raxmat dey-dey milmil
xlti onun iynin sald (.Babayeva);
ML-ML ...ahpeleng bahal al paradan
mil-mil qara alvar onun stn atd
(M.brahimov); ZOLAQLI ziz immk
paltarnda uzanb ban qrmz zolaql
tirin klgsind gizldrk bdnini gn
verirdi (H.Abbaszad); ZOL-ZOL [Ayt-
miz:] Drsdn gln kimi dlixana paltanna
oxayan zol-zol alvar geyirsn ynin,
lin bir kitab alb yaylrsan divann stn
(.Qasmov).
zollamaq bax vurmaq 1
zol-zol bax zolaq-zolaq
zontik bax tir
ZOOPARK (heyvanlara mxsus zooloji
ba) Atas Musan zooparka aparmd
(S.Vliyev); HEYVANXANA [Qanbay:]
Mn heyvanlar ox sevirm, hr gn hey
vanxanaya, sirk getsm, yen doymaram
(A.aiq); HEYVANAT PARKI, ZOOLOJ
PARK.
zor bax 1. gc; 2. mcburiyyt
zorak bax zorla
ZORAKILIQ, TCAVZ, TZYQ
zorba bax byk 1
zorbalamaq bax yeklmk
zorbalq bax byklk 1
zor-bla bax zorla
zor-gc bax zorla
Zorla Zriyyt
ZORLA Adil dilinin ucuna glmi he zhr bax gnorta
siz d grnmrsnz szlrin zorla sax zhr bax Venera
lad (.Qasmov); ZORAKI [Qubernator:] zkm bax qrip
Budur, kiinin mlkn zorak saldrb z zvc bax r 1
adna ki, n var, i bilmim... (C.Cabbarl); zvc bax arvad 1
ZOR-BLA L Universitet qzl medalla zvq bax 1. kef 1; 2. gzllik; 3. lzzt I
glmi Camalla Mahir zor-bla il kafi, zvq-sfa bax kef 1
Kamil is la qiymtlr ald (Y.irvan); zvrq bax qayq
ZOR-GC Kamil mllim sinfi zor-gc zlf bax sa 1
sakit etdi... (A.aiq). zlm bax zab
L ZORLAMAQ, MCBUR ETMK, zlmt bax qaranlq 1
VADAR ETMK zlmtli bax qaranlq
2. ZORLAMAQ, BAINA PSLK zlmkar bax zalm
GTRMK, NAMUSUNA TCAVZ zlmkarlq bax zalmlq
ETMK, NAMUSUNA TOXUNMAQ zmr bax silk
3. ZORLAMAQ, GC ELMK, GC zmrd bax simurq
GLMK zriyyt bax 1. nsil 1; 2. vlad 1

421
 MNDRCAT

On sz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Ltin quruluu..........................................................................................7
rti ixtisarlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

A a
......................................................................................................................................................................................... 1 1
Bb................................................................................................................37
Cc................................................................................................................ 64

............................................................................................................. 73
Dd................................................................................................................85
Ee ............................................................................................................. 111

..............................................................................................................115
Ff.............................................................................................................. 131
G............................................................................................................. 139
Hh..............................................................................................................153

*x..............................................................................................................172
............................................................................................................ 185
JJ'..............................................................................................................201
Kk ..........................................................................................................................202

Qq.............................................................................................................216
............................................................................................................... 240
L1

Mm.......................................................................................................... 246
Nn.............................................................................................................. 275

9.............................................................................................................. 288
.............................................................................................................293
pP.............................................................................................................. 298
Rr............................................................................................................... 309
Ss............................................................................................................... 315

.............................................................................................................343
Tt............................................................................................................... 354

9U..............................................................................................................376
.......................................................................................................................
Vv...............................................................................................................387
Yy.............................................................................................................. 396
Zz............................................................................................................... 413

422