Professional Documents
Culture Documents
;jeGbf blIf0f t/fO{sf] d}bfg / To; kl5 pQ/sf] rf/sf]z] emf8L / ;f] eGbf pQ/ k"j{ klZrd
>[+vnfdf /x]sf] r'/] kj{t o; lhNnfsf] pQ/L l;dfgf ;d]t xf] . o; efusf] km]bLdf gbLsf]
t6df s'g} s'g} 7fpdf s[lifof]Uo hldg ePsf] sf/0fjf6 st} st} l56 km'6 j:tLx? e]l6G5g .
aLrsf] efFj/ k|b]z
r'/] b]lv blIf0f t/fO{sf] d}bfg efu b]lv pQ/ /x]sf] rf/sf]z] emf8Lsf] gfdn] k|l;4 o; If]qsf]
prfO{ s/Lj !%) dL= b]lv #)) dL= sf] aLrdf kb{5 . cf}nf] pGd"ng ;Fu;Fu} o; If]qdf
a;f]jf; a9\b} uPsf] 5 . dx]Gb| /fhdfu{n] 5f]Psf] If]q ePsf]n] oxfFsf] a;f]jf; a9\bf] qmddf 5 .
efFj/ k|b]z ePsf] sf/0fn] kfgLsf] >f]t Hofb} tn /xG5, ;fy} au]sf] kfgL klg hdLgsf] l5b|tfn]
ubf{ ljnfpg] x'Fbf oxfF hdLg d'lgsf] kfgLsf] >f]t e]6fpg ;fx|} d'l:sn kb{5 . To;}n] o; If]qdf
l;+rfO{sf] Aoj:yf h6Ln aGg uPsf] xf] . jg hn dfl;bf e"ldut hn ;tx klg cem tn emg]{
;Defjgf ePsf]n] o; If]qsf] jg hnsf] ;+/If0f ug{ cfjZos 5 .
of] k|b]z lhNnfs]f dWo efu b]lv blIf0f;Dd km}lnPsf] 5 . of] If]q k/fk"j{ sfn b]lv g} s[lifof]Uo
tyf a9L hg3gTj /x]sf] kfO{G5 . lhNnfsf] ;b/d'sfd dn+ujf -g=kf=_ ;fy} clwsf+z k|d'v ufpF
a:tLx? o;} If]qdf 5g\ . o; If]qnfO{ lhNnfsf] cGg e08f/ If]qsf] ?kdf dflgG5 . o;sf] prfO{
s/Lj !%) dL= eGbf sd} 5 . of] If]q klxn] b]lv j;f]jf; of]Uo ePsf]n] oxfF jg hn gu0o
?kdf kfOG5 / jiff{df af9Ln] s]xL gf]S;fgL ;d]t k'ofpg] u/]sf] kfO{G5 .
;nf{xL lhNnfsf] clwsf+z blIf0fL efu ;d'Gb| ;tx b]lv s/Lj ^) dL= dfq prfO{ ePsf t/fO{
d}bfg / cfjfbL If]qx? x'g\ tfklg o;sf] dWo efudf s]xL a9L prfO{ ePsf] rf/sf]z] emf8Lsf]
efFj/ k|b]z 5 / pQ/L l;dfgflt/ r'/] 8fF8fsf r'r'/fx? s/Lj ^)) dL= ;Dd cUnf 5g\ . o;/L
lhNnfsf] e"efu pQ/ b]lv blIf0f lt/ xf]lrb} uPsf] 5 . lhNnfsf] pQ/L tyf dWo efudf jg
hn Hofb} ePsfn] cfjfbL sd 5 . dx]Gb| /fhdfu{n] o; lhNnfsf] pQ/L efunfO{ l5rn]sf]
x'Fbf Totflt/ gofF j;f]jf; a9\b} uPsf] / jghn / hnL hgfj/x? 36\b} uPsf 5g\ .
lhNnfsf] klZrdL l;dfgf eO{ aUg] jfudtL gbLsf] 5]p 5fpdf cem} klg 3gf hn / hnL
hgfj/x? k|z:t 5g\ . lhNnf leq aUg] nvgb]O{ / lemd h:tf gbLx? jfx]s r'/] If]qdf k|z:t
vx/]x? 5g\ . lhNnfdf pi0f dg;'gL xfjfkfgLsf] c;/ kb{5 tfklg blIf0fL efudf eGbf pQ/tkm{
a9L jiff{ x'G5 . o; lhNnfsf] e";+/If0fsf] lglDt klg oxfFsf] jg hnsf] plrt ;+/If0f ug'{
cfjZos x'g cfpF5 .
!=@=@= gbLgfnfx?
lhNnfsf] klZrdL l;dfgfdf /x]sf] ;a}eGbf 7"nf] gbL jfudlt gbL jfx]s cGo ;a} gbLx?
pQ/sf] r'/] 8fF8f If]qaf6 z'? ePsf 5g\ / qmdzM blIf0f lt/ aUb} ef/t k:b5g\ . w]/} h;f] ;
;fgf vf]nf / vx/]x? 5g\ . lhNnf leqsf] csf{] ;a}eGbf 7"nf] gbL nvgb]O{ / lemdnfO{ lng
;lsG5 .
s_ jfudtL
;nf{xL lhNnfsf] klZrdL l;dfgf /f}tx6 lhNnfnfO{ 5'6\ofpb} pQ/jf6 blIf0f ef/t tkm{ jfudtL
gbL ju]sf] 5 . jfudtL gbLsf] kfgLjf6 jfudtL l;+rfO{ cfof]hgf ;+rfng eO /f}tx6 / ;nf{xL
lhNnfsf] nuej %) xhf/ x]S6/ hldgdf l;+rfO{sf] ;'ljwf pknAw ePsf] 5 . jfudtL gbLsf]
rf/ jif{sf] cf};t hnk|jfx -!(^%!(^*_ !^!=^ 3g dL= k|lt ;]s]08 pQm cjlwdf ;a}eGbf
a9L k|jfx @*!) 3g dL= k|lt ;]s]08 / ;a}eGbf sd k|jfx $=( 3g dL= k|lt ;]s]08 /x]sf]
hfgsf/L lhNnfsf] sd}{of uflj;l:yt /x]sf] jfudtL hnk|jfx dfks s]Gb|n] u/fPsf] lyof] . o;
s]Gb|sf] jl/kl/ jfudtLsf] hnfwf/ If]q @,&@) ju{ ls=dL= /x]sf] 5 .
V_ nvgb]O{
of] lhNnf leq /x]sf] ;a}eGbf 7"nf] gbL xf] -s/La ^$ ls=dL= nfdf]_ . of] gbL lhNnfs]f pQ/
k"jL{ s'gfsf] r'/]af6 z'? eO{ blIf0f klZrddf l;d/f uflj;;Dd auL blIf0f tkm{ ef/tdf k;]sf]
5 . o; gbLn] lhNnfnfO{ b'O{ efudf ljefhg u/]sf] 5 . o;sf ;xfos gbLx?df gf/fo0f, dbf/,
jfdGtL, bfOg], cqf}nL, rfkLgL, sf]6L, 3'dL{ cflb k|d'v x'g ;fy} lgs} ;+Vofdf vx/] tyf ;;fgf
vf]nfx? klg ldl;Psf 5g\ .
u_ lemd gbL
lhNnfsf] pQ/ k"jL{ l;dfgfsf] r'/]af6 lg:s]sf] km'nhf]/ vf]nf / sflnGhf]/ vf]nf hAbL uflj;sf]
e}/jk'/ ufpF glhs ldn]/ bf]efg ag]kl5 lemdglb k|f/De ePsf] 5 . o;sf] nDjfO{ s/Lj @(
ls=dL= 5 / lhNnfaf6 aUb} ef/t tkm{ k;]sf] 5 . ef/tlt/ o;} gbLnfO{ cwjf/f gbL eGg]
ul/G5 . dsjfgk'/ /fHosf] k'/fgf] k'jL{ l;dfgf cwjf/f gbL g} lyof] .
lhNnfdf cGo ;fgfltgf gbLx? klg 5g\ h;dWo] k"j{sf] c+wjf/f gbL -kl5 lemd gbLdf ldn]sf]
5_, klZrdsf] dg'idf/f gbL -xl/jg, ;f]tf/f, kyn}of vf]nfx? ldl;P/ ag]sf] 5 _ / dWo] efudf
9+u|f, e"dL gbLx? 5g\ .
!=@=#= xfjfkfgL
dg;'gL xfjfkfgLsf] k|efj ePsf] o; lhNnfdf clwsf+z d}bfgL efu ePtfklg aLrsf] efj/
k|b]z / pQ/sf] r'/] >[+vnfn] ubf{ lhNnfsf] blIf0f lt/ eGbf pQ/ lt/ udL{ sd x'g] / Hofb} jiff{
x'g] ub{5 . o; lhNnfsf] df};d cjnf]sg s]Gb| clen]v gePsf] x'Fbf xfjfkfgLsf] ;dfgtfsf]
cfwf/df wg'iff lhNnfsf] hgsk'/df /x]sf] df};d s]Gb|sf] tfkqmdnfO{ g} oxfF nueu tfkqmd
dfGg] ul/Psf] kfO{G5 .
jflif{s cf};t clwstd tfkqmd nueu #!) ;]) / cf};t Go"gtd tfkqmd @));]) tyf
;a}eGbf a9L tfkqmd $@) ;]) / ;a}eGbf sd tfkqmd $) ;]) /x]sf] kfOG5 . t/ lhNnfsf]
pQ/L efusf] r'/] tyf efj/ If]qdf t/fO{eGbf tfkqmd s]xL sd /xG5 . s'n jiff{ dWo] *)
jiff{ofddf kfOG5 . s/Lj @=# jiff{ lxpFbdf x'g] u/]sf] kfO{G5 . ;/b/ jiff{ !^((=^ dL=dL= 5 .
lhNnfsf] pQ/L tyf blIf0fL efusf] prfO{df c;dfgtf ePsf]n] ljleGg 7fpFdf jiff{ / tfkqmd
Ps}gf; kfO{b}g . t/ df]6fdf]6L ?kdf ;a} 7fpFdf Ps} lsl;dsf] pi0f dg;'gL xfjfsf] k|efj
kfO{G5 . blIf0fklzrdL dg;'gsf] k|efjn] ubf{ h]i7sf] dWo b]lv c;f]h dWo ;Dd jiff{ x'g]
u/]sf] kfO{G5 lxpFbdf df3kmfNu'0fdf s]xL jiff{ x'G5 / r}qj}zfvdf x'/L atf; d]3 uh{g ;lxt
kmf6km'6 jiff{ klg x'G5 . oxfF udL{df Hofb} udL{ x'G5 / hf8f]df ;'Vvf df};d / ;fwf/0f hf8f]
x'G5 .
pi0f dg;'gL xfjfkfgLsf] hf]u ePsf]n] pi0f k|b]zLo ;bfaxf/ h+un kfO{G5 . h+undf ;fn
;d"xsf] ?vx? k|z:t 5 . ;fy} cGo s8f hftsf ?vx? h:t}M vo/, l;+;f} OTofbL kfOG5 eg]
cGo hftLx?df sdf{, s'DgL, x/f]{, a/f]{, l;+b'/], 6fF6/L, ;gL;fn, l;dn, e'/s'n, bjbj], OTofbL klg
oxfFsf] h+undf kfOG5 . oxfF kfO{g] jg k}bfjf/x?df ;tfj/L, l;dne'jf, t?n, afljof], /j/,
sfF;, tyf cGo h8La'6Lx? klg 5g\ . lhNnfjf;Lx?nfO{ cfjZos kg]{ sf7, bfp/f tyf 3fF;kft
cfbL ;a} lhNnfdf /x]sf] jg h+undf /x]sf] jg h+und} lge{/ /x]sf 5g\ . o; lhNnfdf ;fnsf]
sf7 j9L dfqfdf kfO{g] ePsf]n] lr/fg ldn cGo lhNnfdf eGbf j9L /x]sf] kfO{G5 .
;nf{xL lhNnfsf] h+undf af3, efn', xfQL, cgf{, OTofbL kfO{g] x'Fbf of] :yn lzsf/sf] nflu k|l;4
lyof] . Oltxf;df >L # h+uaxfb'/ lzsf/ v]Ng o;} lhNnfsf] h+undf cfPsf] pNn]v ePsf]
kfO{G5 . jg h+un km8fgL / a9\bf] hg;+Vofsf] sf/0f h+unL hgfj/x? nf]k xF'b} uPsf] kfO{G5 .
cem}klg kmf6km'6 af3, lrt'jf, efn', lrQn, d[u, ag]n cflb / r/fr'?Ldf do"/, wg]z, sflnh,
n'FOr], cflb kfO{G5g\ .
!=@=% e"pkof]u
;nf{xL lhNnfsf] e"pkof]usf] l:yltnfO{ x]bf{ vghf]t u/]sf] If]q cyf{t pTkfbg of]Uo hldg ^^=%&
k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . h;df e"efusf] ;a}eGbf w]/} hldg pTkfbgsf] nflu k|of]u x'g' ;sf/fTds
dfGg' kb{5 . jgIf]qn] cf]u6]sf] hldg @#=#! Kf|ltzt 5 . xl/ofnL / jftfj/0f ;Gt'ngsf] b[li6sf]0fn]
/fd|f] dfGg' kb{5 . vf]nf gfnf k|z:t ePsf] sf/0fn] ubf{ pTkfbg of]Uo hldgdf l;+rfO{ ;'ljwfsf]
Joj:yf ug{ ;lsPsf] v08df pTkfbgdf j[l4 ug{ ;lsg] k|;:t ;Defjgf /x]sf] oyfy{nfO{ k'li6 ug{
;lsG5 . lgdf{0f sfo{sf nflu cfjZos luL, jfn'jfsf] >f]t k|;:t /x]sf]n] ubf{ lhNnfsf] cfDbfgL
;d]t j[l4 ug{ ;lsg] ;Defjgf /x]sf] kfO{G5 To;}n] klg lhNnfsf] e"pkof]usf] l:ylt /fd|f] 5 eGg
;lsG5 .
Tfflnsf g+= !=! ;nf{xL lhNnfsf] e"pkof]u ljj/0f
hfthfltsf] cfwf/df cWoog ug]{ xf] eg] cGo ;d]t hDdf &! Hffthfltx? b]lvG5 . h;dWo]
;j} eGbf w]/} ofbj !%=%! ,sf]O/L &=(#, d';ndfg &=*(, t]nL %=#&, tfdf %=!& /x]sf]
b]lvG5 . &! dWo] jfFsL hfthfltsf] ljj/0f tflndjf6 cWwog ug{ ;lsG5 . jx'hfltsf] a;f]jf;
/x]s]f lhNnfsf] ?kdf ;nf{xL lhNnfnfO{ lng ;lsG5 .
Tfflnsf g+= !=$ hfthftLsf] cfwf/df lhNnfsf] hg;+Vofljj/0f
s|=;= hft hfltx?sf] gfd hDdf k'?if dlxnf k|ltzt
1 ofbj 119,359 62,087 57,272 15.51
2 sf]O/L 61,019 31,091 29,928 7.93
3 d';ndfg 60,754 30,425 30,329 7.89
4 t]nL 41,323 21,462 19,861 5.37
5 tfdf 39,803 19,295 20,508 5.17
6 Iflqo 28,655 13,635 15,020 3.72
7 b';fbkf;jfgkf;L 28,259 14,534 13,725 3.67
8 rdf/xl/hg/fd 27,850 14,273 13,577 3.62
9 jfXd0f kxf8 27,537 13,063 14,474 3.58
10 yf? 21,778 10,654 11,124 2.83
11 dnfx 20,607 10,563 10,044 2.68
12 snjf/ 20,002 10,303 9,699 2.60
13 s]yjlgof 17,120 8,816 8,304 2.22
14 s'ld{ 16,977 8,794 8,183 2.21
15 du/ 15,296 7,297 7,999 1.99
16 jfXd0f t/fO{ 14,435 7,543 6,892 1.88
17 d';x/ 14,137 7,294 6,843 1.84
18 nf]xf/ 13,204 6,753 6,451 1.72
19 wfg's 12,579 6,392 6,187 1.63
20 s'Dxf/ 11,063 5,719 5,344 1.44
21 sfg' 9,814 5,073 4,741 1.27
22 wf]jL 9,787 5,032 4,755 1.27
23 xhfd7fs'/ 9,744 4,895 4,849 1.27
24 ljg 9,274 4,719 4,555 1.20
25 g'lgof 9,105 4,714 4,391 1.18
26 tTfdfTfTjf 8,960 4,576 4,384 1.16
27 ;f]gf/ 8,557 4,400 4,157 1.11
28 bg'jf/ 8,461 4,151 4,310 1.10
29 ;'8L 7,731 3,933 3,798 1.00
30 g]jf/ 7,352 3,636 3,716 0.96
31 vTj] 7,148 3,684 3,464 0.93
32 sfdL 6,938 3,363 3,575 0.90
33 /fhk't 6,122 3,194 2,928 0.80
34 j/fO 5,094 2,595 2,499 0.66
35 dfemL 4,679 2,287 2,392 0.61
36 s]j6 4,193 2,162 2,031 0.54
37 xn'jfO{ 3,743 1,882 1,861 0.49
38 ;Gof;Lb;gfdL 3,346 1,683 1,663 0.43
39 sfo:y 2,963 1,515 1,448 0.38
40 bdfO{9f]nL 2,263 1,078 1,185 0.29
41 df/jf8L 2,262 1,179 1,083 0.29
42 wtL{e'h]n 2,091 986 1,105 0.27
43 w'lgof 1,727 875 852 0.22
44 t/fO{ cGo 1612 0.21
45 ;fsL{ 1,570 761 809 0.20
46 dfnL 1,554 781 773 0.20
47 /fO{ 1,471 709 762 0.19
48 8'd 1,042 526 516 0.14
49 j9O 992 499 493 0.13
50 Gfv'n]sf] cGo 748 0.10
51 sxf/ 744 381 363 0.10
52 7s'/L 728 347 381 0.09
53 k+hfjLlzv 683 353 330 0.09
54 e]l8of/ufb]/L 644 320 324 0.08
55 ;'g'jf/ 574 285 289 0.07
56 s'Dxfn 535 260 275 0.07
57 Aff]6] 418 0.05
58 Uf'? 398 0.05
59 blnt cGo 345 0.04
60 Eff]6] 286 0.04
61 Yfld 227 0.03
62 Gf6'jf 216 0.03
63 xnvf]/ 214 0.03
64 Efmfu8wfu/ 195 0.03
65 XofNdf] 190 0.02
66 lnDa' 177 0.02
67 xfd' 143 0.02
68 Kfx/L 126 0.02
69 /fhwf]j 114 0.01
70 Af+ufnL 100 0.01
71 ;j{/Lof 81 0.01
72 cGo 491 0.06
Total 769,729 389,756 379,973 100
>f]t M /fli6o hgu0fgf, s]lGb|o tYof ljefu, @)^*
!=#=$ Onfsf cg';f/ uf=lj=;=x?sf] hg;+Vofsf] ljj/0f
75 / ;f] 0=99
3458 3752 7210 0=92 4708 4724 9432
eGbf dfly
tflnsf g+= !=& cg';f/ !) jif{ eGbf dfly pd]/sf] hg;+Vof %,&#,$)! /x]sf] b]lvG5 eg] To;}
pd]/ b]vL dflysf] hg;+Vofdf /f]huf/sf] ;+Vof @,@(,^@@ /x]sf] kfO{G5 . c? afFsL #,@#, *$(
hg;+Vofsf] vf;} sfd ePsf] b]lvGb}g . ;lqm;o eGbf cfl>tsf] w]/} x'g' cfly{s b[li6sf]0faf6
;sf/fTds l:ylt dfGg ;lsb}g . x'gt !% jif{eGbf d'lg / ^) aif{ / Tof] eGbf dflysf] pd]/
;d"xnfO{ cfl>t pd]/ ;d"x dflgG5 eg] !% jif{ b]lv %( jif{ pd]/ ;d'xnfO{ ;lqmo hg;+Vof
dflGfG5 .
s]Gb|Lo ;8s
dx]Gb| /fhdfu{ -afFs
] jfudtL_ sf] nDafO{ #) ls=dL= sfnf]kq] /x]sf] 5 . gjnk'/dnu+jf @%
ls=dL= v08f:dL6, x'nfsL ;8s -xlb{jfudlt_ $^ ls=dL sf ;fy} lqe'jggu/km'nhf]/ @$
ls=dL / gofF/f]8j/xyjfdw'jgL $$ ls=dL= ;8s u|fe]n dfq ul/Psf] cj:yf b]Vg ;lsG5 .
Tfflnsf g+= !=(s]Gb|Lo ;8ssf] ljj/0f
qm=;+= ;8ssf] gfd nDjfO{ -ls=ld_ ;8ssf] lsl;d
! dx]Gb|/fhdfu{ - jfs] jfudtL_ #) sfnf]kq]
@ gjnk'/dn+ujf @% v08fl:dy
# x'nfsL ;8s -xlb{ b]lv jfudtL;Dd_ $^ u|fe]n
$ lqe'jggu/ km'nhf]/ @$ u|fe]n
% gof/f]8a/xyjfdw'jgL $$ u|fe]n
>f]tM ;nf{xL lhNnf kfZj{ lrq, @)^&
s[lif ;8s
tflnsf cg';f/ lhNnfdf /x]sf !) j6f s[lif ;8sdf u|fe]n / df6f]af6 dfq lgdf{0f ePsf] b]lvG5 .
o;df k|:t't ul/P cg';f/ lhNNffdf oftfoftsf] ;'ljwfsf] af/]df k|i6 kfl/Psf] 5 . h;df
gjnk'/d+nujf, gofF/f]8j/xyjfdw'jgL, dn+ujfO{Zj/k'/jonjf;, dn+ujfuf}/Lz+s/
x/fk'jf{j;Gtk'/;+u|fdk'/ ;Dd ;fgf] tyf 7'nf oftfoftsf ;fwg jif]{e/L ;+rfng x'g] t/
xfnsf] ;8ssf] gfh's cj:yfsf] sf/0fn] ubf{ dfO{qmf]j; / 6]Dkf] ;a} :Yffgdf g;s]sf] kfO{G5 .
nfnaGbLgf/fo0fvf]nfdl/g / xl/jgSofg]Zj/ ;8s v08df eg] gf} dlxgf lxpFbsf] ;dodf
a;, 6s / 6\ofS6/ dfq ;+rfng ePsf] kfOG5 .
o; tflnsf cg';f/ lhNnf x'nfs sfof{nosf ;fy} !$ O{nfsf x'nfs sfof{no /x]sf 5g\ .
cltl/Qm x'nfs sfof{nosf] ;+Vof &( /x]sf] 5 eg] ^ 6]nL ;]G6/ /x]sf 5g\ . k|To]s uf=lj=;=df
cltl/Qm x'nfs sfof{no :yfkgf x'g g;s]sf] b]lvG5 .
!=$=$ vfg]kfgL
;nf{xL lhNnfsf] hDdf !#@, *)# 3/w'/L dWo] kfO{k, wf/fsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L !%,^#) dfq
b]lvG5 . To:t} k|sf/n] rfkfknxft]kDksf] k|of]u ug]{ ;a}eGbf w]/} cyf{t !)@%%! /x]sf] kfO{G5
. s'jfO{gf/sf] k|of]u ug]{ 3/w'/L (^(#, d'nsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/ #)& vf]nfsf] k|of]u ug]{ ^(
3/ 5g\ eg] cGosf ;fy} >f]t pNn]v gePsf k|of]u ug]{ qmdz !@%@$ / !$)& /x]sf]
tflnsfaf6 k|i6 x'G5 . cem} klg ;nf{xL :jR5 / ;kmf kfgLsf] Joj:yf x'g g;s]sf] b]lvG5 .
Tfflnsf g+= !=!% lkpg] kflgsf] dfWod cg';f/sf] 3/w'/L ljj/0f
!=$=% ljB't
Tflnsf g+= !=!% df b]vfOP cg';f/ !#@, *)# dWo] ^!*%( 3/w'/Ln] dfq ljh'nLsf] k|of]u ug{
kfPsf 5g eg] &)($$ 3/w'/L alGrt ePsf] b]lvG5 . To;sf] cnfjf dlt]n k|of]uaf6 alQ
afNg] ^%^^& 3/w'/L b]lvG5 . afof]UofF; k|of]uaf6 alQ afNg] guGo cyf{t @*), ;f]nf/ k|of]u
ug]{ #)$% / cGosf ;fy} >f]t pNn]v g} gePsf] !*%@ 3/w'/L /x]sf] kfOG5 . o;af6 ljB'tsf]
dfu ePklg cfjZostf kl/k'lt{ ug{ g;lsPsf] b]lvG5 .
Vffgf ksfpg] OGwgsf] ?kdf ;a}eGbf w]/} *%,^%) 3/w'/L bfp/fsf] k|of]u ug]{ b]lvG5 . u'O7f
k|of]u ug]{ #$,$^! 3/ kb{5g, Pn=lk= UofF; k|of]u ug]{ 3/ %@&@, afof]UofF; k|of]u ug]{ 3/
@$%%, dlt]n k|of]u ug]{ !*(& 3/ 5g eg] ljB't k|of]u ug]{ cToGt Go"g b/ 3/ dfq} ePsf]
b]lvG5 . of] cj:yfnfO{ cWoog ubf{ sf7 / bfp/fsf] k|of]u cToflws k|of]u x'Fbf jgh+unsf ;fy}
xl/ofnL Xf; x'Fb} hfg] l:ylt b]lvG5 .
Tfflnsf g+=!=!& vfgf ksfpg] OGwgsf] k|of]u cg';f/sf] 3/w'/L ljj/0f
lhNnfsf] hDdf vfgf ksfpg] OGwgsf] k|of]u cg';f/sf] 3/w'/L pNn]v
gfd 3/w'/L sf7bfp/f dLt]n Onlk u'Of jfof] ljw't cGo gePsf]
;+Vof Uof; Uof;
;nf{xL 132,803 85,650 1,897 5,272 34,461 2,455 78 1,526 1,464
;nf{xL lhNnfdf /x]sf !#@,*)# 3/w'/L dWo] cfgf] lghL 3/ ePsf] !@(,@$), ef8fdf a:g]
kl/jf/ @%%(, ;+:yfut @() 5g eg] cGo kl/jf/ &$$ /x]sf] b]lvG5 .
Tfflnsf g+= !=!* :jfldTjsf] cfwf/df 3/w'/L ljj/0f
lhNnfsf] gfd hDdf 3/w'/L 3/:jfldTjsf] cfwf/df 3/w'/L
;+Vof cfkmgf] Eff8fdf ;+:yfut cGo
;nf{xL 132,803 129,240 2,559 260 744
;nf{xL lhNnfdf /x]sf !#@,*)# 3/w'/L dWo] cfgf] lghL 3/ ePsf] !@(,@$), ef8fdf a:g]
kl/jf/ @%%(, ;+:yfut @() 5g eg] cGo kl/jf/ &$$ /x]sf] b]lvG5 .
;nf{xL lhNnfdf lgdf{0f ePsf 3/x? dWo] #@!&# kSsL 5g eg] sRrL 3/sf] ;+Vof *#&! 5g\ .
To;}u/L sfd rnfp vfnsf] *&,@^) sf ;fy} cGo / pNn]v gePsf] 3/ ;+Vof %)%( /x]sf]
b]lvG5 .
Tfflnsf g+= !=@) 3/sf] aflx/L kvf{n cg';f/sf] 3/w'/L ljj/0f
lhNnfsf] hDdf 3/sf] aflx/L kvf{n cg';f/sf] 3/w'/L
gfd 3/w'/L df6f] l;d]G6 sf7 jfF; sRrL cGo pNn]v
;+Vof Of
Of9'+uf Of9'+uf gePsf]
;nf{xL 132,803 5,300 29,109 8,178 87,492 199 790 1,735
;nf{xL lhNnfdf rkL{sf] k|of]u ug]{ 3/ kl/jf/ eGbf k|of]u gug]{sf] ;+Vof cToflws cyf{t
(&&@) /x]sf] b]lvG5 . ;fwf/0f / ;'wf/LPsf] rlk{sf] k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ ##,^@& /x]sf 5g eg]
pNn]v gePsf 3/ kl/jf/ !$%^ /x]sf] kfOG5 . o; cfFs/faf6 ;nf{xL lhNnfsf] :jf:Yo /
;/;kmfO{sf] cj:yf cToGt gfh's /x]sf] 5 eGg] tYo k'li6 ug{ ;lsG5 .
!=$=* l;+rfO{
;nf{xL lhNnfsf] v]tLof]Uo hldg *#*#( x]St/ cyf{t ^^=%& k|ltzt / afFemf] hldg ** x]S6/
dWo] ljleGg l;+rfO{ cfof]hgfaf6 $)#$&, l;+rfO{ ;]S6/ cfof]hgfaf6 ##*@ bf]>f] l;+rfO{
;]S6/af6 !(&! Dfemf}nf l;+rfO{af6 (#$ / OGff/, afFw, kf]v/L l;+rfO{ sfo{qmdaf6 (^ u/L hDdf
$^&#) x]S6/df dfq l;+rfO{ ;'ljwf k'ofpg ;s]sf] kfO{G5 . ;Dk"0f{ v]tLof]Uo hldgdf l;+rfO{sf]
Joj:y fug{ ;lsPsf] v08df v]tLjfnL pTkfbg j[l4 ug{ ;lsg] b]lvG5 .
ljleGg cfof]hgf tyf To;jf6 l;+lrt If]qkmnsf] ljj/0f
Tfflnsf g+= !=@# ljleGg cfof]hgf tyf To;jf6 l;+lrt If]qkmnsf] ljj/0f
s|=;+= cfof]hgf l;+lrt If]qkmn-x]=_
! jfUfdtL l;+rfO{ cfof]hgf @@,^))
@ dg'idf/f l;+rfO{ cfof]hgf k|yd r/0f @,)))
# dg'idf/f l;+rfO{ cfof]hgf bf]>f] r/0f #,@))
$ lhNnf l;+rfO sfof{nojf6 ;+rflnt cfof]hgf ^#*#
% s[lif ljsf; of]hgf gS6flhsf] :ofnf] 6\o"jj]n, 8Lk 6\o"jj]n ^,)))
^ s]o/ g]kfn -nIdLk'/ tyf k/jfgLk'/_ !^$
hDdf $)#$&
>f]]t M l;rf+O{ l8lehg sfof{no, ;nf{xL, @)&@
;fIf/tf ljj/0f
@)^* df ;nf{xL lhNnfdf /x]sf s'n k'?ifsf] cfFs8f cg';f/ %%=&^ / s'n dlxnfsf] cfFs8f
cg';f/ #^=^) n]Vg / k9\g ;Sg] tYofaf6 b]lvG5 . @)%* sf] hgu0fgf cg';f/ eg] k'?if /
dlxnf of] k|ltzt qmdz $^=*^ / @%=*# /x]sf] lyof] . hgu0fgf @)%* sf] t'ngfdf @)^*
df of] :t/ a[l4 x'g' ;fIf/tf b/df /fd|f] pknAwL ePsf] dfGg ;lsG5 .
ljBfno ljj/0f
k|fylds lgDg df= dfWolds p=df=lj= hDdf
!= ;fd'bflos ljBfno 541 59 75 38 675
@= ;+:yfut ljBfno 55 9 30 6 94
hDdf ljBfno 596 68 105 44 769
$= ;d'bfodf x:tfGt/0f eO{ ;d'bfof/f Jojl:yt 265 35 19 319
%= afnljsf; s]Gb| ^)^ dWo] ljt/0f ePsfcg'bfg kfO/x]sf 459
;|f]ts]Gb|ut ;fd'bflos ljBfno ljj/0f
@ uf]8}tf 26 50 76 7 9 4 92
# dn\ujf 22 62 84 5 10 5 99
$ j/xyjf 25 53 78 8 9 6 95
% dbgk'/ 10 48 58 6 6 3 70
^ xl/k'/ 21 8 29 9 10 5 48
& xl/k"jf{ 16 27 43 4 5 1 52
* elQmk'/ 21 17 38 5 6 3 49
( ;'v]kf]v/L 24 5 29 4 7 3 40
!) O{Zj/k'/ 13 2 15 1 4 3 20
lzIfs ljj/0f
k|fylds tx
s'n :jLs[t b/jGbL kl/of]hgf dlxnf :yfoL lzIfs c:yfoL
;d]t lzIfs
t[tLo /fxt
k|yd >]0fL l4tLo >]0fL kl/of]hgf
>]0fL dlxnf ;d]t
lgDg dfWoflds tx
:yfoL lzIfs c:yfoL c:yfoL
k|yd l4tLo t[tLo lzIfs lzIfs /fxt
s'n :jLs[t b/jGbL l4lQo t[tLo
>]0fL >]0fL >]0fL
hDdf @*& & !#( *^ % %) !!)
dlxnf @& @ @ !$ ) ^
dfWoflds tx
s'n :jLs[t b/jGbL :yfoL lzIfs
c:yfoL lzIfs /fxt
k|yd >]0fL l4tLo >]0fL t[tLo >]0fL
hDDff !&$ ! %# &% $% *(
dlxnf !$ ) ) !) $
ecd 6709 6701 13410 1022 1045 2067 1323 1346 2669
910 6660 7282 13942 988 1188 2176 2138 1900 4038
110 99644 99539 199183 29742 29108 58850 24329 23278 47607
ecd10 104560 104479 209039 30764 30153 60917 25652 24624 50276
112 101469 101706 203175 29914 29381 59245 24819 23756 48575
ecd12 106385 106646 213031 30936 30426 61312 26142 25102 51244
Affnljsf; s]Gb| Kfl/ro M ;a}sf nflu lzIff @)!% 8sf/ sfo{9fFrfdf pNn]v ePcg';f/ ljz]if
u/L clt ;+j]bgzLn tyf ;'ljwfljd'v afnaflnsfx?sf nflu afn ljsf;sf sfo{qmd ;xh
?kdf pknJw u/fpg] p2]Zosf ;fy ;a}sf nflu lzIff sfo{qmd @))$@))( cGtu{t afn
ljsf; sfo{qmdx? ;~rfngdf NofO{Psf]df xfn ;+rfngdf /x]sf] ljBfno If]q ;'wf/ sfo{qmddf
klg lg/Gt/tf lbO{Psf] 5 . ;d'bfodf cfwfl/t / ljBfnodf cfwfl/t u/L b'O{ leGgfleGg}
sfo{qmdsf] ?kdf afn ljsf; sfo{qmdx? ;~rfng eO{/x]sf 5g\ . #$ jif{ pd]/ ;d'xsf
afnaflnsfx?sf] zf/Ll/s, ;fdflhs, ;+j]ufTds / af}l4s ljsf; nufot ;jf{\uL0f ljsf;sf
nflu afnljsf; sfo{qmd ;~rfng ul/G5 . o;} ;Gbe{df o; ;nf{xL lhNnfdf klg
cf=j=@)&))&! ;Dddf lzIff ljefujf6 ^)^ jfnljsf; s]Gb| sIff k|fKt eP klg $%( j6f
dfq j6f afn ljsf; s]Gb|x? :yfkgf ePsf 5g . tL jfn ljsf; s]Gb|x?df !#$!) -jflnsf
^&)( / jfns ^&)!_ jfnjflnsfx? /x]sf 5g . jfnljsf; s]Gb|sf] cg'ej ;lxt sIff ! df
egf{ x'g] jfnjflnsfsf] k|ltzt sl/j ^$=) /x]sf] 5 .
Tfflnsf g+= !=@(
s|=;= ljj/0f jt{dfg cj:yf s}lkmot
! hDdf afnljsf; sf]6f ^)^
@ ljt/0f x'g afFsL afnljsf; s]Gb !$&
# ;~rfng ePsf hDdf afnljsf; s]Gb| $%(
$ ;d'bfodf cfwfl/t jf=lj=s]= ^(
% ljBfnodf cfwfl/t jf=lj=s]= #&*
^ jf=lj=s] df /x]sf ljBfyL{ ;\Vof !#$!)
& jf=lj=s]= GER ^#=)^k|ltzt=
* jf=lj=s]= sf] cg'ej ;lxtsf] sIff ! df k|j]z b/ ^$=) k|ltzt
Tfflnsf g+= !=#)
s|=;= ljj/0f jt{dfg s}lkmot
! cfwf/e"t tx k|fylds lzIff -sIff !%_ lbg] hDdf ljBfno ;\Vof cj:yf
%$! lhNnf lzIff
@ cfwf/e"t tx lgDgdfWoflds lzIff-sIff ^*_ hDdf ljBfno ;\Vof %( ;ldltsf]
lg0f{ofg';f/
# cfwf/e"t tx k|fylds lzIff -sIff !%_ sf hDdf ljBfyL{ ;\Vof 1,55,080
!&$
$ cfwf/e"t tx lgDgdfWoflds lzIff -sIff ^*_ sf hDdf ljBfyL{ 30161 ljBfno jGb
% ;\ Vof t tx k|fylds lzIff -sIff !%_ sf hDdf lzIfs ;\Vof
cfwf/e" !^^) / #$
;dfof]hg
^ cfwf/e"t tx lgDgdfWoflds lzIff -sIff ^*_ sf hDdf lzIfs #(&
& ;\ Vof t tx sIff ! df hDdf k|j]z b/ -GIR _
cfwf/e" !&(=&
* cfwf/e"t tx -sIff !%_ df hDdf egf{ b/ -GER _ !$$=**
( cfwf/e"t tx -sIff ^*_ df hDdf egf{ b/ -GER _ %(=$)
!) cfwf/e"t tx -sIff !*_ df hDdf egf{ b/ -GER _ !!&=@%
!! cfwf/e"t tx sIff ! df v'b k|j]z b/ -NER _ ^%=)
!@ cfwf/e"t tx -sIff !%_ df v'b egf{ b/ -NER _ *^=#
!# cfwf/e"t tx -sIff ^*_ df v'b egf{ b/ - NER _ %(=)
!$ cfwf/e"t tx -sIff !*_ df v'b egf{ b/ -NER _ ^&=*
!=%=@ :jf:Yo
;nf{xL lhNnfdf !^ k|sf/sf ;]jf k|bfos ;+:yfx? /x]sf] b]lvG5 . h; dWo] lhNnf c:ktfn
lhNnf :jf:Yo sfof{no, hg;+Vof zfvf, ;+:yfut kl/jf/ lgof]hg / lhNnf cfo'j]b pkrf/ s]Gb|,
;b'd'sfd l:yt dn+ujf /x]sf] 5 eg] # cfo"j]b cf}ifwfno xl/k"jf{, sf}8]gf / sljnf;Ldf / cfFvf
pkrf/ s]Gb| dn+ujf, nfnaGbL, xl/jg g=kf=If]qdf /lx ;]jf k|bfg ub}{ cfPsf] b]lvG5 / o;
lhNnfdf % j6f k|fylds :jf:Yo s]Gb|, @^ j6f :jf:Yo rf}sL / k|To]s uf=lj=;=df pk :jf:Yo
rf}sLx? ^* j6f Kflg /x]sf] b]lvG5 . ;b/d'sfd tyf cGo zx/ jhf/ If]qdf lghL :jf:Yo
lSnlgs / cf}ifwL k;nx?n] klg k|z:t ;]jf lbb} cfPsf]df 7"nf c:ktfnx?sf] nflu lhNnf
aflx/ lj/u+h,sf7df08f}+ / ef/tsf] glhs l;df jhf/ If]q hfg] u/]sf] :yflgox? Aftfpg] u/]sf
5g\ . lbg k|lt lbg a9b} u/]sf] lj/fdL rfkn] ubf{ lhNnf c:ktfnnfO{ :t/pGgtL ul/g' ;fy}
lghL :jf:Yo ;+:yfx?nfO{ ;]jfsf] nflu ;'xfpFbf] gLlt th'{df x'g' kg]{ cfhsf] cfj:ostf /x]sf] 5
. lhNnfdf /x]sf] pk:jf:Yo r}fsLx?sf] ljj/0f tflnsf g=!=#$ df /flvPsf] 5 .
:jf:Yo ;]jf k|bfos ;+:yfx?sf] ljj/0f
Tfflnsf g+= !=#! lhNnfdf /x]sf] :jf:Yo ;]jf k|bfos ;+:yfx?sf] ljj/0f
qm=;+= :jf:Yo ;]jf k|bfos ;+:yf ;+Vof :yfg
! lhNnf c:ktfn ! dn+ujf
lhNnf :jf:Yo sfof{no, hg:jf:Yo dn+ujf
@ !
zfvf
# kl/jf/ lgof]hg ;+:yfut lSnlgs ! dn+ujf
$ lhNnf cfo"{j]b pkrf/ s]Gb| ! dn+ujf
% cfo"{j]b cf}ifwfno # xl/k'jf{, sf}8]gf, sljnf;L u}/
^ cf+vf pkrf/ s]Gb| # dn+ujf, nfnjGbL, xl/jg
nfnjGbL, xl/k'/, hd'lgof, a/xyjf,
& k|fylds :jf:Yo s]Gb| !!
crnu9
O{Zj/k'/, elQmk'/, rGb|gu/, ;f;fk'/,
* :jf:Yo rf}sL @^ ;n]dk'/, l;d/f, l;;f}l6of, 8'dl/of,
d'lt{of, x/s7jf
( pk:jf:Yo rf}sL ^* ^* j6f uflj;x?
!) jly{ ;]G6/ @$
!! ;d'bflos :jf:Yo O{sfO{ $
!@ gu/ :jf:Yo s]Gb| !
!# ;'lrs[t ;'/lIft ue{ktg s]Gb| @
lszf]/ lszf]/L o"jf d}qL :jf:Yo
!$ @)
s]Gb|
c:ktfndf cfwfl/t Ps b\fj/ ;+s6
!% !
Joj:yfkg s]Gb|
!^ S.B.A. tflnd lnPsf @#
!& H.I.V. lkl8t ;+Vof !^#
!* Dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsf !#%@
!( H.I.V.AIDS pkrf/ s]Gb| !
@) PsLs[t s'kf]if0f Joj:yfkg s]Gb| !%
>f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, ;nf{xL, dn+ujf, @)&!
pk:jf:Yo rf}sLx?
Tfflnsf g+= !=#@ lhNnfdf /x]sf] pk:jf:Yo rf}sLx?sf] ljj/0f
qm=;+= uflj;sf] gfd qm=;+= uflj;sf] gfd qm=;+= uflj;sf] gfd
! gf/fo0fvf]nf @( lk8f/L %& dw'jguf]7
@ kTy/sf]6 #) lkkl/of %* axfb'/k'/
# k/jfgLk'/ #! x]dk'/ %( uf]8}tf
$ sfnLGhf]/ #@ vf]/Lof ^) /f]x'jf
% /fgLu+h ## df]tLk'/ ^! /fdjg
^ hAbL #$ cf}/xL ^@ eujtLk'/
& uf}/Lz+s/ #% ef+8;/ ^# dw'jgL
* wgsf}n k'= #^ uDx/Lof ^$ cgf{x
( j;Gtk'/ #& km/xbjf ^% jUbx
!) lh+u8jf #* sljnf;L ^^ sd{}of
!! xl/k'jf{ #( v'6f}gf ^& ;'Gb/k'/ r'=
!@ ;+u|fdk'/ $) sf}8]gf ^* dfgk'/
!# gf/fo0fk'/ $! ;qmf}n ^( xhl/of
!$ k;f{ $@ d';}nL &) /fh3f6
!% xl/cf}g $# jf/fpBf]/0f &! ejfgLk'/
!^ cqf}nL $$ 9'+u|]vf]nf &@ wgsf}n k=
!& g]qu+h $% nf}s7 &# ;]vf}gf
!* 3'sf{}nL $^ >Ld'/ &$ dlxgfyk'/
!( nIdLk'/ sf]= $& d'lt{of &% 56f}n
@) a]nf $* ;xf]8jf &^ l;;f}6
@! aj/u+h $( wgu9f && /fdgu/jx'cjf{
@@ ls;gk'/ %) k8l/of &* u8lxof
@# gf]s}Njf %! a]NxL &( v}jf{
@$ a|Dxk'/L %@ ;'Gb/k'/ *) crnu9
@% e]nL %# nIdLk'/ ;'= *! ldhf{k'/
@^ lqe'jggu/ %$ km'nk/f;L *@ an/f
@& df]xgk'/ %% aqf}n *# xlycf}n
@* hfgsLgu/ %^ a]NjfhAbL *$ ;'bfdf
>f]tM lhNnf hg:jf:Yo sfof{no, ;nf{xL
:jf:Yo ;]jfdf ;+nUg ;+3 ;+:yfx?
;nf{xL lhNnfdf cGo :jf:Yo ;]jfdf ;+nUg ;+3 ;+:yfx?df g]kfn kl/jf/ lgof]hg ;+3 zfvf
sfof{no, g]kfn /]8qm; ;f];fO6L, g]kfn g]q Hof]tL ;+3 jfn kf]if0f kl/of]hgf, k|]/0ff cflb /x]sf]
b]lvG5 . :jf:Yo k|fljlws tflndsf] nflu lghL ;+:yf OG:6LRo'6 ckm klAns x]Ny P08 l/;r{
;]G6/ dnu+jf /x]sf] 5 .
Tfflnsf g+= !=## lhNnfdf /x]sf] :jf:Yo ;]jfdf ;+nUg ;+3 ;+:yfx?sf] ljj/0f
qm=;+= ;+:yfx?
! g]kfn kl/jf/ lgof]hg ;+3 zfvf sfof{no
@ g]kfn /]8s|; ;f];fO6L
# g]kfn g]q Hof]tL ;+3
$ jfn kf]if0f kl/of]hgf
% k|]/0ff
^ ;+o'tm /fi6 ;+3Lo hg;+Vof sf]if
& d]/L :6f]K; ;]G6/, nfnjGbL
* ODKofS6 g]kfn, sfg ;DjGwL pkrf/ s]Gb|, dn+ujf
/fli6o hgu0fgf @)^* cg';f/ ;nf{xL lhNnfsf] s'n hg;+Vofsf] !=@$ hg;+Vof km/ Ifdtf ePsf]
b]lvG5 . km/s Ifdtf ePsf] hg;+Vof dWo] zfl//Ls ckftf k|d'v /x]sf] 5 eg] b[li6 ;DaGwL ckftf
bf];|f] / :/t af]nfO{ ;DaGwL ckftf t];|f] /x]sf] kfOG5 . cGo km/s Ifdtfdf dfgl;s, af}l4s, ax'
ckftf klg /x]sf] b]lvG5 .
Tfflnsf g+=!=#$ km/s Ifdtf ePsf] JolQmjx?sf] hg;+Vof ljj/0f
;nf{xL ckf Zff/Ll/s b[li6 ;'gfO{ >j0f :j/ dfgl;s jf}lbs ax'
lhNnf gePsf] ckftf ;DaGwL ;DaGwL ;DaGwL af]nfO ckftf ckftf ckftf
ckftf ckftf ckftf ;DaGwL
ckftf
hDdf 760,144 3,540 1,819 989 187 1,524 575 317 634
;nf{xL lhNnfdf dlxnf :jfldTjdf /x]sf] ;DklQdf 3/ / hUufdf /x]sf] :jffldTjsf] cfwf/df
s'n 3'/w'/Lsf] !)=)@ l;t 3/ / hUuf x'g] ePsf] 5 eg] hUuf dfq ePsfx? !)=!$ /x]sf]
5 . s]xL gx'g] &*=%& /x]sf] kfOG5 .
;nf{xL lhNnfdf lhNnf s[lif ljsf; sfof{no ;lxt $ j6f s[lif ;]jf s]Gb / $ j6f ;Dks{
s]Gb|n] ;a} uflj;x?nfO{ ;]jf k'ofpFb} cfPsf] 5 h;cg'?k xl/jg n] !* uflj;, j/xyjf s]Gb|n]
@$ j6f, u8lxof ;]jf s]Gb|n] @* uflj; cGtu{t, O{Zj/k''/n] !) j6f uflj; / lhNnf
sfof{non] g=kf= ;lxt !@ j6f uf=lj=;=x?df ;]jf k'ofpFb} u/]sf] b]lvG5 . o; lhNnfdf /x]sf]
k|d'v jfnLgfnL tyf dT:o kfs]6 If]qsf] ljj/0f tflnsf g= !=$) df b]vfOPsf] 5 .
Tfflnsf g+= !=#* lhNnfdf /x]sf] k|d'v jfnLgfnL] tyf dT:o kfs]6 If]qx?sf] ljj/0f
qm=;+= ks]6sf] gfd uflj;x?
! vfBfGg l;;f}l6of, hfgsLgu/, ;'bfdf, u8lxof, 5tf}gf,
xl/k'/, k;f{, v}jf{, l;d/f, vf]/Lof, km/xbjf,
elStk'/, jj/u+h,
@ aLp ljhg cfTd lge{/ cfof]hgf hd'lgof, z+s/k'/, ;'Gb/k'/, r'xjf{
# gd'gf ks]6 Joj;flos t/sf/L ljsf; nfnjGbL, /fdjg
cfof]hgf
$ Joj;flos t/sf/L ljsf; cfof]hgf uf}/Lz+s/, cf}/xL, g]qu+h, sf}8]gf, a]NjfhAbL, /fdjg
% ;3g dT:okfng cfof]hgf elStk'/,rGb|gu/, O{Zj/k'/
^ Joj;flos cfn' ljsf; cfof]hgf a]NjfhAbL, /fdjg, xhl/of
& d;nfjfnL ljsf; cfof]hgf d'lt{of, z+s/k''/, ;'Gb/k'/, r'xjf{
>f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;nf{xL, @)&@
Tfflnsf g+= !=#( lhNnfdf /x]sf] t/sf/L tyf d;fnf v]tLsf] d'Vo ks]6If]qx?sf] ljj/0f
qm=;+= t/sf/L tyf d;fnfsf] gfd uf=lj=;=sf] gfd
! uf]ne]8f, /fof], rd;'/, kfns, Kofh, g]qu+h, nfnaGbL, xl/cf}g, df]xgu+h, kYy/sf]6
nx;'g
@ eG6f,ltt]s/}nf,af]8L,l;dL xl/cf}g, ;f;fk'/, /fgLu+h, a]NjfhAbL gf/fo0fk'/, /fdjg,
sf}8]gf, ;]vf}}gf
# sfpnL, aGbf O{Zj/k'/, uf}/Lz+s/, ;+u|fdk'/, df]xgu+h, sf}8]gf, a]Njf hAbL,
/fdag, cf}/xL, ;]vf}}gf, ;'Gb/k'/, r'xjf{
$ /fdtf]l/of, nf}sf, l3/f}nf, sfqmf] sf}8]gf, /fdjg, a]Njf hAbL, ;]vf}}gf
% k/jn v]tL v}jf{, /fdgu/ax'cjf{, 8'dl/of, sd}{of, xl/jg, x/s7jf
^ a];f/ tyf cb'jf a/xyjf, xhl/of, dfgk'/, ;'Gb/k'/, r'xjf{, /fh3f6
>f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;nf{xL, @)&@
;nf{xL lhNnf l:yt /x]sf] k|fs[lts hnfzosf] ljj/0f tflnsf g+=!=$@ df b]vfPsf] 5 . lo
hnfzodf lgld{t afFwn] elQmk'/ nufPt O{Zj/k'/, uf}/Lz+s/, nfnaGbL / u8lxof 8'dl/ofsf]
s]xL If]qkmndf l;rfO{ ;'ljwf k'ofPsf] b]lvG5 .
Tfflnsf g+= !=$! s]Gb|jf6 ;+sng tyf ;Dj4{g ul/Psf kmnkm'nx?sf] ljj/0f
kmnkm'n hflt ;+sng / ;Da4{g ul/Psf jfnLx?sf] ljj/0f
cf+k cd|kfnL / dlnsf ;lxt ## j6f hft
lnlr * hft
cDjf ^ hft
s]/f % hft
d]jf & hft
Pef]sf8f] $ hft
cGo ;kf]6f, slkm, cnd08, d}+uf]l:6g, OdnL, a]n, gl/jn, ;'kf/L,
?vs6x/, d]sf8fldofg6, a/x/, cdnf, cgf/, lsDa", a}/,
6lksn cf?
@ Mustard(Rayo) 2
# Sarson(Rapseed)
$ Sesame(Teel) 1
% Groundnut 6
^ Linseed
& Niger 1
* Sunflower
!=^=@ kz'
;nf{xL lhNnfdf kz' ;]jf sfof{no cGtu{t lhNnf kz' ;]jf sfo{fno kz' ;]jf s]Gb-s_ / kz'
;]jf s]Gb| -v_ x?n] kz' ;]jf tyf ;'ljwf k|bfg ub}{ cfPsf] b]lvG5 . lhNnf e/L $ j6f kz' ;]jf
s]Gb| -s_ / !$ j6f kz' s]Gb|-v_x? /x]sf]n] ;]jf lbb} cfPsf] b]lvG5 . kz' ;]jf s]Gb|pks]Gb|sf]
sfo{ If]q cGtu{t kg]{ uf=lj=;=x?sf] ljj/0f tflnsf g+= !=$* df b]vfOPsf] 5 .
kz' ;]jf s]Gb|-s_ / -v_ s]Gb|sf] sfo{If]q cGt{ut kg{] uflj;x?sf] ljj/0f
Tfflnsf g+= !=$^ kz' ;]jf s]Gb|-s_ / -v_ s]Gb|sf] sfo{If]q cGt{ut kg{] uflj;x?sf] ljj/0f
qm=;++ :yfg -uflj;_ ;]jf s]Gb|| cGt{ut kg{] uflj;x? s}lkmot
O{Zj/k'/ g=kf=- kz' ;]jf hAbL, O{Zj/k'/, elQmk'/, uf}/Lz+s/,
! ^ j6f uflj;
s_ s]Gb| sflnGhf]/, jj/u+h
kz' ;]jf xl/k'/, nIdLk'/, a]nf, km/xbjf, g]qu+h,
@ xl/k'/-v_ * j6f uflj;
s]Gb| ls;gk'/, df]xgk'/, hfgsLgu/,
# hd'lgof-v_ kz' ;]jf hd'lgof, x]dk'/, lk8f/L, k8l/of, lkk/Lof, ^ j6f uflj;
s]Gb| >Lk'/
kz' ;]jf nf}s7, a/xyjf, d'lt{of, z+s/k'/, /fh3f6,
$ a/xyjf-s_ s]Gb| ^ j6f uflj;
xhl/of,
;nf{xL lhNnfdf ;+rflnt b'Uw lr:ofg s]Gb|x? @( j6fdf u/L b}lgs lt; xhf/ ln6/ b'Uw ;s+ng ul/G5 eg]
$),))) Ifdtf /x]sf] b]lvG5 .
;nf{xL lhNnfdf !) j6f pks]Gb|x?df s[lqd uef{wfg ;]jf s]Gb|x?af6 pknAw x'Fb} cfPsf] 5 eg]
b]zs} 7"nf tyf k|Voft kz' xf6 ahf/ !@ :yfgdf nfUg] u/]sf] kfOG5 . lhNnfdf pknAw d'Vo
8fn]3fF;sf] gfdfjnL tflnsf g+ !=%! Dff b]vfOPsf] 5 .
!=^=# jg
!=^=$ pBf]u
cf}Bf]lus tYof+s
s= z'? b]lv cf=j= @)^()&) d;fGt ;Dd btf{ sfod /x]sf 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no
cGt{ut pBf]ux?sf] ;+VofTds ljj/0f lgDg /x]sf 5g\ .
Tfflnsf g+= !=%^ 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no cGt{ut btf{ sfod ePsf pBf]ux?sf]
;+VofTds ljj/0f
s= ;]jf pBf]u
s|=;= pBf]u ljifo ;+rfngdf /x]sf pBf]u ;+Vof s}lkmot
! /fO; ldn !!#%
@ lgdf{0f !@&
# js{;k ^@
$ OlGhlgol/+u sG;n6]G;L $
% sDKo'6/ k|= s]Gb| $@
^ l;nfO{ s6fO{ k|= s]Gb| !$
& Jo'6L kfn{/ !!
* sf]N8 :6f]/ !
( lk|G6L+u k|]; @#
!) kmf]6f] :6'l8of] &
!! xf]6n, nh, /]i6'/]G6 $%
!@ 9'jfgL ;]jf !#
!# rnlrq s]j'n g]6js{ !)
!$ ;'/Iff uf8{ #
!% ;]s'jf sg{/ @
!^ 6fo/ l/k]ol/+u !
!& cfo'{j]lbs lSnlgs !
!* df]6/ ;fO{sn js{;k !
!( l8h]n js{;k !
@) Joj;flos k/fdz{ ;]jf @
@! eG;f/ Ph]G6 @
@@ df]jfOn dd{t s]Gb| !
@# 6]n/ ;]jf &
@$ 6]G6 xfp; !
@% x:kL6n !
hDdf !%@)
cf=j= @)^()&) ;fpg ! b]lv ciff9 d;fGt ;Dd btf{ sfod /x]sf 3/]n' tyf ;fgf
pBf]ux?sf] ;+VofTds ljj/0f lgDg /x]sf 5g\ .
Tfflnsf g+= !=%& 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux?sf] ;+VofTds ljj/0f
s= ;]jf pBf]u
s|=;= pBf]u ljifo ;+rfngdf /x]sf pBf]u ;+Vof s}lkmot
! /fO; ldn **
@ lgdf{0f #
# js{;k !@
$ sDKo'6/ k|= s]Gb| %
% Jo'6L kfn{/ @
^ lk|G6L+u k|]; #
& xf]6n, nh, /]i6'/]G6 @$
* 6]n/ ;]Jff &
( df]6/ ;fO{sn js{;k @
!) 6]G6 xfp; !
!! x:kL6n !
s|=;+ sfof{nosf] gfd kmf]g g+= s=;+= sfof{nosf] gfd kmf]g g+=
! lhNnf k|zf;g sfof{no %@)!&^ @& lhNnf cfo"{j]b lrlsT;fno, %@)$$%
%@)!&&,
%@)!)^
@ dWodf+rn l;rfO{ ljsf; %@)!%^ @* dlxnf ljsf; zfvf %@)%$@
l8lehg sfof{no
# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ %@)!$* @( lhNnf lzIff sfof{no %@)!!%
l8lehg sfof{no
$ lhNnf k|x/L sfof{no %@)!*%, #) lhNnf jg sfof{no %)!))$
%@)!*( nfnjGbL
%@)!))
% lhNnf ljsf; ;ldltsf] %@)!#! #! kz' cfxf/f tyf r/g ljsf;, %)!!&^
sfof{no kmd{ /+lhtk'/, hAbL
%@)!#@
^ lhNnf hg:jf:Yo sfof{no %@)!%# #@ /fli6o t]njfnL cg';Gwfg s]Gb|
& lhNnf c:ktfn %@)!*# ## jfujfgL s]Gb| gjnk'/ %)!!)!
* ;nf{xL lhNnf cbfnt %@))%) #$ g]kfn j}+s lnld6]8 %@)!#(,
%@)!^(
( lhNnf s[lif ljsf; sfof{no %@))#) #% u|fld0f ljsf; j}+s %@)$^)
!) sf]if tyf n]vf lgoGqs %@)!$) #^ g]kfn vfg]kfgL ;+:yfg %@)$%)
sfof{no
!! dfnkf]t sfof{no %@)!@( #& g]kfn ljB't k|flws/0f %@)!#^
!@ lhNnf ;/sf/L jlsnsf] %@)!^@ #* g]kfn b'/ ;+rf/ ;+:yfg %@)!^)
sfof{no
!# lhNNff e'ld;'wf/ sfof{no %@)!#$ #( s[lif ;fdfu|L sDkgL %@)!!)
!$ lhNnf x'nfs sfof{no %@)!^! $) jfudtL l;+rfO{ cfof]hgf
!% ;nf{xL eG;f/ sfof{no %@)!$! $! ;fu/gfy jg ljsf; kl/of]hgf ^()(@$
^@)@^*
!^ lhNnf kz' ;]jf sfof{no %@)!$% $@ /fli6o cg';Gwfgsf] sfof{no %@)@$)
!& lhNnf ;xsf/L sfof{no %@)!$^ $# Onfsf k|zf;g sfof{no, %#)$!(
xl/jg
!* sf/fuf/ zfvf %@)!$( $$ dn+ujf gu/kflnsf %@)@$^
!( lhNnf k|fljlws sfof{no %@)*)@ $% kz' Sjf/]G6fOg r]skf]i6 %@)$@^
@) 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no %@)!*^ $^ s[lif ljsf; j}+s %@)!&^
@! lhNnf e';+/If0f sfof{no %@)$)* $& u|fld0f cfjf; sDkgL
@@ gfkL d]G6Lg]G; sfof{no %@)!*& $* lhNnf v]ns'b ljsf; ;ldlt
@# lhNnf lgjf{rg sfof{no %@)$$& $( hgsk'/ r'/f]6 sf/vfgf zfvf, %)!)%^
nfnjGbL
@$ :yfgLo zflGt ;ldltsf] %@!#%^ %) /fli6o jfl0fHo j}}s, nfnjGbL %)!))@
;lrjfno
@% g]kfn ;]gf, dn+ujf %@)&!^ %! l/k'db{g u0f, gjnk'/ %&)##^,
^@)#((
@^ lhNnf 6flkms sfof{no, gjnk'/ %&)#!%
>f]tM ;nf{xL lhNnf j:t'ut ljj/)f -2067
%= >L ho ;Gtf]ifL dlxnf art tyf 3'sf}{nL a/fn 6f]n j8f >L ;fg' d}of (*%$)#%&)*
C=;=;+=ln= 3'sf}{nL g+= * l/dfn
^= >L hghfu[tL dlxnf art tyf /fh3f6 ;Ltfk'/ j8f >L ;f]ddfof (*!&*$##*!
C=;=;+=ln= /fh3f6 g+= % kf]v|]n
&= >L cf/tL dlxnf art tyf v}jf{ ahf/6f]n j8f g+= >L nnLtf emf (*!&*&@%(*
C=;=;+=ln= v}jf{ #
*= >L rGb|d'vL dlxnf art ;=;+= uf]8}tf uf]8}tf dxfjL/6f]n j8f >L lk+sL (*)##**!#$
g+= # rf}/l;of
(= >L ;'gfv/L dlxnf ax'p2]lzo ;=;+= nfnaGbL j8f g+=@ >L k'gd >]i7 (*$$)(#$$%
nfnaGbL
ljleGg cf=a= df If]q la:tf/ ePsf uf=lj=;x?
l;=g= cf=j= uf=lj=;= x? s}lkmot
!= @)$@$# !, nfnaGbL @, hAbL #, g]qu+h $, xl/cf}g %, /fgLuGh ^, ;f;fk'/ &, *
b]lv )%%%^ 3'sf}{nL *, kTy/sf]6
@= @)%^%& !, OZj/k'/ @, aa/uGh #, gf}s]Njf $, e]NxL %, lqe'jggu/ ^, a|Dxk'/L &, @%
;+u|fdk'/ *, gf/fo0fk'/ (, xl/k'jf{ !), ;n]dk'/ !!, cf}/xL !@, vf]l/of !#,
df]tLk'/ !$, ef+8;/ !%, aqf}n !^, k'mk/f;L !&, a]NjfhAbL !*, dw'jgL
!(, dw'juf]7 @), v}jf{ @!, xlycf}n @@, /fh3f6 @#, ldhf{k'/ @$, uf}8}tf
@%, an/f
#= @)%(^) !, 9'u|]vf]nf @, dn+ujf g=kf= @
$= n}=;=d=;= !, uDxl/of @, sf}8]gf #, v'6f}gf $, rGb|gu/ %, nIdLk'/ ;'Srf}gf ^, /f]x'jf ^
tk{m
@)^$^%
%= @)^%^^ !, d';}nL @, lh+u8jf #, ;'bfdf $, 8'dl/of %, a]NxL %
^= @)^^^& !,k;f{ @, /fdjg #, ;]vf}gf $, cqf}nL %, sfnLGhf]/ ^, 56f}gf &, a]nf *, !)
euatLk'/ ( xlycf}n !), xl/k'jf{
hg;+Vof tyf ljsf; ;DalGw cGt{/fli6o ;Dd]ng !(($ df sfo/f]sf] OlhK6df ljleGg ;/sf/L tyf u}/
;/sf/L If]qsf sl/j @)))) hgfsf] ;xeflutfdf ;g\ @)!% ;Dd, @) aif]{ sfo{of]hgf th'{df ub}{,
hg;+Vofsf ;jfnx?df !% j6f l;4fGtx? lgwf{l/t ul/ ;a} dflg;x?M ljaflxt, cljaflxt, lszf]/lszf]/L,
o'jf ju{nfO{ cTofjZos ;]jfx?sf] pknAwtfsf] ljifodf jsfnt ug]{, k|hgg\ / of}g ;DalGw :jf:Yo ;]jf /
To;df klg k|hgg\ clwsf/sf] cg'e'tL lbnfpg], ljsf;sf ;jfnnfO{ a[xt clwsf/sf] ?kdf :yflkt ug]{ h:tf
;jfnnfO{ d'Vo hf]8 lbPsf] ;Dd]ng g} hg;+Vof tyf ljsf; ;DalGw cGt{/fli6o ;Dd]ng xf] .
ue{ktg
grfxbf grfxb} /xg uPsf] ue{nfO{ @* xKtf leq s'g} ;fwg dfkm{t jf cfkm} v:g uPdf ue{ktg elgG5 .
g]kfndf !@ xKtf ;Ddsf] ue{ :j lg0f{odf ue{ktg ug{ ;lsG5 .
lszf]/fj:yf
!) b]lv !( jif{ ;Ddsf] pd]/nfO{ lszf]/fj:yf elgG5 . o; cj:yfdf lszf]/ lszf]/Lx?sf] zf/Ll/s tyf
dfgl;s ljsf; lta| ultdf x'G5 .
Rff8f] ljjfx
:jf:Yo
:jf:Yo eg]sf] /f]u ef]s af6 afFRg'nfO{ dfq geO zf/Ll/s, dfgl;s, / ;fdfhLs ?kn] :j:y x'g'nfO{ :jf:Yo
elgG5 .
o'jf
x/]s If]qdf o'jfx?sf] cfjfh a'nGb ?kn] cufl8 a9fpg] lsl;dsf] sfo{qmd ;+rfng u/L o'jfx?sf] d'Vo
;xefuLtfnfO{ g} o'jf ;xefuLtf elgG5 .
bIf k|;"tL ;DalGw tflnd k|fKt -:6fkm g;{, c=g=dL=,8fS6/ cflb_ sfo{stf{nfO{ g} bIf k|;"tL sfo{stf{ elgG5 .
hg;+Vof
lglZrt If]qkmndf a:g] dflg;x?sf] ;+VofnfO{ hg;+Vof elgG5 . hg;+Vof leq aRrfaRrL, lszf]/lszf]/L
o'jfo'jtL, a'9fa'9L ;a} kb{5g\ .
n}ls
zf/Ll/s ljz]iftfsf cfwf/df dlxnf / k'?ifdf ju{ ljefhg ug]{ tYonfO{ n+}ls elgG5 . of] h}ljs u'0fsf
cfwf/df ul/g] ;fdflhs Jojxf/ xf] .
jsfnt
s'g} lglZrt ljifoj:t' jf d'2fsf af/]df k|df0fsf] cfwf/df ul/g] 5nkmn / pQm d'2fsf] kIfdf k}/jL ug]{
sfo{nfO{ jsfnt elgG5 .
s'g} sfd To;sf] p2]Zo k|flKt ;Dd k'Ug ;Sg] u/L ;+rfng eO{ /x]sf] 5 ls 5}g elg hfFr, lgb]{zg, ;Nnfx
;'emfj lbg] sfo{nfO{ lgl/If0f elgG5 .
sfo{ of]hgf
s'g} sfo{nfO{ p2]Zo k|flKt ;Dd k'Ugsf] nflu tof/ ul/Psf] of]hgfsf] k|f?knfO{ sfo{of]hgf elgG5 .
dlxnf ;xeflutf
gLlt lgdf{0fsf txdf cyjf /fHosf u|fdL0f tx b]lv s]Gb|:t/ ;Dd dlxnfx?sf] sfo{Ifdtfsf] cfwf/df
lagfe]befj ;xeflutf u/fpg'nfO{ dlxnf ;xeflutf elgG5 .
;fdflhs ;dfj]zLs/0f
aiff}{ b]lv ljleGg k|s[ltsf lje]bsf] lzsf/ eO{ ;dfhsf] d'nwf/af6 k5fl8 kfl/Psf jf aflx/ kfl/Psf dfgj
;d'bfonfO{ ;fdflhs d'nwf/ leq Nofpg] k|lqmofnfO{ ;fdflhs ;dfj]zLs/0f elgG5 .
kf7]3/ v:g]
z/L/df kf7]3/ /xg' kg]{ lglZrt 7fpF x'G5 Tof] 7fpF 5f]8]/ of]gLaf6 aflx/ cfpg' jf z/L/leq cfkm\gf] 7fpF
5f]8]/ tn v:g'nfO{ kf7]3/ v:g' elgG5 .
gjhft lzz'
hGd] b]lv @* lbg cjlw ;Ddsf] gjlzz'nfO{ gjhft lzz' elgG5 . of] ;dodf gjhft lzz' jfx\o
jftfj/0fdf ;dfof]hg ul//x]sf] x'G5 .
jfNoj:yf
jfnjflnsf ljBfno hfg tof/ eP b]lv ljBfno cWoog ug]{ pd]/ ;DdnfO{ jfNofj:yf elgG5 .
j'9\of}nL
^) jif{ b]lv dfly zf/Ll/s tyf dfgl;s ?kdf sdhf]/ x'b} uPsf] cj:yfnfO{ j'9\of}nL elgG5 .
;dfgtf
e]befj /lxt clwsf/sf] ;dfg tl/sfn] ug]{ ljt/0f tyf k|fKtLnfO{ ;dfgtf elgG5 .
;dtf
s'g}klg ;dfhdf k'?if jf dlxnfn] zf/Ll/s tyf dfgl;s ?kdf ef]Ub} cfO{/x]sf lx+;fnfO{ n}lstfdf cfwfl/t
lx+;f elgG5 .
ue{jtL hfFr
dlxnf ue{jtL eP b]lv ;'Ts]/L gx'bf ;Dddf ul/g] hfFrnfO{ ue{jtL hfFr elgG5 . of] $ k6s ul/G5 qmdz
$,^,* / ( dlxgfdf
;'Ts]/L hfFr
;'Ts]/L ePb]lv $@ lbg ;Ddsf] cjlwdf ul/g] hfFrnfO{ ;'Ts]/Lsf] hfFr elgG5 . of] # k6s ul/G5 qmdz @$
306fdf, # lbgdf / & lbgdf
kl/jf/ lgof]hg
ljjfx kl5 b'O{ bDktLx?n] Pscfk;df ;/;Nnfx4f/f slxn] ;Gtfg hGdfpg,slt hGdfpg] jf ghGdfpg]
cyjf hGdfGt/ slt aif{ /fVg] h:tf of]hgf agfO{ ul/g] Jojxf/nfO{ kl/jf/ lgof]hg elgG5 .
g]kfnsf x/]s uf= lj= ;= / gu/kfnLsfsf] x/]s j8fdf ! hgf clgjfo{ tyf @* lhNnfdf hg;+Vofsf]
cg'kftdf :jo+;]jLsf /xg] k|fAwfg 5 h;n] :jf:Yo ;DalGw ;]jf k'ofO{ /x]sf x'G5g\ . g]kfndf $*%)) hlt
dlxnf :jf:Yo :jo+;]jLsf
:jf:Yo ;]jfsf] kx'Fr gePsf] x/]s uf= lj= ;= df dlxgfsf] Ps k6s ltg b]lv kfFr :yfgdf :jf:Yo ;DalGw
;]jf k'ofpg] sfd k|fylds :jf:Yo ;]jf ufFp 3/ lSnlgsn] lbg] ub{5 . 88]Nw'/fdf o:tf ufFp 3/ lSnlgs
*( 5g\ .
cfdf ;d'x
k|To]s dlxnf :jo+;]jLsfn] Pp6f cfdf ;d'x u7g u/]sf] x'G5 . tL cfdf ;d'xnfO{ dlxnf :jo+;]jLsff/f
:jf:Yo ;DalGw hfgsf/L a]nfa]nfdf lbg] ul/G5 .
pk :jf:Yo rf}sL
x/]s uf= lj= ;= :t/df :jf:Yo ;DalGw ;]jf k'ofO{ /x]sf] ;+:yfnfO{ pk :jf:Yo rf}sL elgG5 .
:jf:Yo rf}sL
Onfsf :t/df x'g] :jf:Yo ;DaGwL ;]jf k'ofpg] ;+:yfnfO{ :jf:Yo rf}sL elgG5 .
lgjfrg If]q cg';f/ k|fydLs :jf:Yo s]Gb| :yfkgf ul/Psf] x'G5 hxfF Ps hgf 8f= sf] b/aGwL ;d]t /x]sf]
x'G5 .
c:ktfn
ljleGg lhNnf :t/df, c~rn :t/df, If]qLo :t/df tyf s]Gb| :t/df c:ktfn :yfkgf ul/Psf 5g\ h;n]
;/sf/n] tf]s] cg';f/ cfcfkm\gf] tl/sfn] ;]jf lbg] sfd ub{5 .
k|hgg\ pd]/
!% aif{ b]lv $( jif{ ;Ddsf] pd]/nfO{ k|hgg\ pd]/ elgG5 . dlxnfn] g} ;Gtfg hGdfpg] ePsf] x'gfn]
dlxnfsf] pd]/ nfO{ g} k|hgg\ pd]/ elgG5 .
dfG5] hlGdbf ;fdfGotof otL jif{ afR5 eg]/ cg'dfg u/]sf] cfo' nfO{ g} cg'dflgt ;/b/ cfo' elgG5 .
dflg;sf] cfo'nfO{ ljleGg tTjx?n] k|efj kfb{5 h:t}M vfgkLg, jftfj/0f, hLjgz}nL, vf]k, pkrf/ cflb .
;fdflhs n]vfkl/If0f
s'g} klg kl/of]hgf slt ;dodf k'/f eof], nlIft ;d'xdf k|efjsf/L 9af6 pkof]u eof] ePg elg ;dfhdf
hfgsf/L lbg] k|lqmofnfO{ ;fdflhs n]vfkl/If0f elgG5 .
s'g} klg of]hgf k'/f ubf{ agfPsf] of]hgfdf, lgDgtd\ ;t{ cg';f/ sfd k'/f x'G5 eg] To;nfO{ sfo{ ;Dkfbgsf
lgDgtd\ ;t{ elgG5 .
lhNnfdf ePsf ul/aLx?sf] cg'udgf/f tYof\s ;+sng ul/ ljZn]z0f ug]{ k|0ffnLnfO{ g} lhNnf ul/aL
cg'udg tyf ljZn]if0f k|0ffnL elgG5 . of] lhNnf b]lv s]lGb|o ;Dd ;dGjo x'G5 .
lhNnfdf ePsf sfo{qmdx?nfO{ cg'udg ug]{, Joj:yfkg ug]{ ;ldtLnfO{ lhNnf sfo{qmd Joj:yfkg ;ldtL
elgG5 .
k|hgg\ pd]/sf] hg;+Vof dWo slt hgfn] kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u u/]sf 5g\ eGg] stf{x?sf] b/nfO{
g} kl/jf/ lgof]hgsf ;fwg k|of]u stf{x?sf] b/ elgG5 .
z'Id of]hgf
s'g} klg sfo{qmsf] ulx/f] ?kdf cWoog ug{ ;lhnf] xf]; eg]/ agfPsf] ; ;fgf of]hgfnfO{ z'Id of]hgf
elgG5 .
lszf]/lszf]/Lx?sf] k|hgg\ k|0ffnL / k|hgg\ cx?n] ug]{ sfdsf] af/]df hfgsf/L lng'nfO{ g} lszf]/
lszf]/Lx?sf] of}lgs tyf k|hgg\ :jf:Yo elgG5 .
l;dfGts[t ju{
ljsf;sf] qmddf tyf /fHoaf6 k5fl8 kfl/Psf ju{nfO{ g} l;dfGts[t ju{ elgG5 . h:t} /fp6], s';'08f, r]kfu+
ljsf;] ;+:yf
ljsf;sf] If]qdf sfd ug]{ ljleGg ;+:yfx?nfO{ g} ljsf;] ;+:yf elgG5 . h:t} NNDSWA, Oxfam, UN
agencies
;fdflhs tyf ljsf;sf] If]qdf sfd ug]{ ljleGg ;+:yfnfO{ uf}/ ;/sf/L ;+:yf elgG5 . logLx? ;/sf/sf] lglt
tyf /0flgtLdf /x]/ sfd ub{5g\ . h:t} IDes, RUDUC, NNDSWA
;fdflhs tyf ljsf;sf] If]qdf sfd ug]{ cGt{/fli6o u}/ ;/sf/L ;+:yfnfO{ cGt/fli6o u}/ ;/sf/L ;+:yf
elgG5 . h:t} Oxfam, CARE Nepal, ADRA Nepal
;+o'St /fi6;+3 leq /x]sf ljsf;sf If]qdf sfd ug]{ ljleGg lgsfox?nfO{ ;+o'St /fi6;+3sf efqL ;+u7g
elgG5 . h:t} UNDP, UNFPA, UNICEF, WFP,UNFCO
gful/s ;dfh
s'g} klg ;/sf/L, lghL Joj;fo / /fhlgtL bndf cfj4 geO{sg ;fdfhLs ;]jf ljsf;sf] If]qdf nfu]sf
h;n] /fHo / ahf/nfO{ ;Gt'ngdf Nofpg] sfd ub{5g\ To;nfO{ g} gful/s ;dfh elgG5 .
aif{ el/ ul/g] s] s:tf] sfo{ ug]{ elg agfPsf] of]hgfnfO{ aflif{s sfo{ of]hgf elgG5 .
ah]6df dfu ug]{, k|fKt ug]{ / vr{ ePsf] ljj/0fsf] k|ltj]bg k]z ug]{ / k|df0fLt ug]{ sfdnfO{ sf]ifsf] :jLs[tL
tyf vr{ k|df0fLt ljj/0f elgG5 .
aif{ e/L ug]{ sfo{qmd s] s;/L ;~rfng ePsf 5g\ To;sf] cg'udg ug]{ dfWodnfO{ aflif{s sfo{ of]hgf
cg'udg ljlw elgG5
!#@%
Ps bzs nfdf] ;z:q Gsf] ;dfKtL kl5 dlxnf, afnaflnsf dfly kg{ uPsf] c;'/IffnfO{ dWo gh/ ul/
dlxnf, zflGt / ;'/Iff ;DaGwL #! cS6'j/ @))) df ;+oQ' m /fi6 ;\3, ;'/Iff kl/ifb\af6 kfl/t k|:tfj g+=
!#@% df dlxnf / aflnsfdf ePsf c;'/Iff ;DaGwL s'/fx? pNn]v ul/Psf] 5 .
!*@)
nfdf] ;z:q Gsf] rk]6fdf k/]sf dlxnf tyf aflnsfx?sf] of}ghGo lx+;fnufot ljleGg k|sf/sf n}ls
lx+;faf6 lkl8t x'g'kof] h'g s'/fx? ;+o'Qm /fi6 ;\3, ;'/Iff kl/ifbaf6 kfl/t k|:tfj g+= !*@) df pNn]v
x'g] ul/ #! cS6'j/ @))) df kfl/t ul/of] .
k|Tos jif{ h'nfO{ !! df ;+;f/sf] hg;+VofnfO{ Aojl:yt kfg{sf nflu pd]/ cg';f/sf] sfo{ lhDd]jf/ lbg' kb{5
, cfwf/e't clwsf/sf] k|Tofe'lt ug'{ kb{5 / Jojl:yt hg;+Vofaf6 Jojl:yt ljsf; ;Defjgf x'G5 eGg] s'/f
hgfpgsf nflu of] lbj; dgfpg] ub{5g\ .
k|Tos jif{ * dfr{sf lbg dlxnfn] of] lbj; dgfpg] ub{5g\ . dlxnfn] cfkm\gf xs clwsf/sf] ;+/If0f,
ljsf;df cfkm\gf ;xeflutf, ;DktL dfly xs tyf pQ/bfloTj h:tf s'/fx? kfpg' dlxnfsf] clwsf/ xf] elg
of] lbj; dgfpg] ub{5g\ .
ljZj o'jf lbj; cu:6 !@ sf lbg dgfOG5 . ljsf;df o'jfx?sf] e'ldsf dxTjk'0f{ x'G5 eGg] s'/fnfO{
dWogh/ u/fpgsf nflu of] lbj; dgfOG5 .
ljZjsf clt ul/a b]zx?sf] ;xefuLtfdf 6ls{sf] /fhwfgL :tfga'ndf ( b]lv !# d] ;Dd ePsf] rf}yf] ;+o'Qm
/fi6 ;+\3Lo ;Dd]ng g} :tfga'n ;Dd]ng d] !#, @)!! nfO{ g} dflgG5 . o;df ljZjsf && /fi6x?sf]
;xefuLtfdf, clt ljkGg /fi6x?sf] ljsf;df Ps bzs leq ljsl;t /fi6x?sf] >]0fLdf Nofpg] sfo{ of]hgf
tof/ ul/Psf] lyof] .
hfthhftLx?sf] cfwf/df hg;+Vof ljj/0f
uf=lj=;= g=kf= s=;= hfthhftLx? hDdf k'?if dlxnf
cgf{xf
b'j} ln 3,974 433 546 489 387 309 316 263 239 198 162 131 102 143 105 81 70
k'?if 2,102 219 300 247 226 163 182 117 126 97 100 68 55 69 55 43 35
dlxnf 1,872 214 246 242 161 146 134 146 113 101 62 63 47 74 50 38 35
cqf}nL
b'j} ln 6,471 567 871 1,033 745 473 458 387 382 336 247 241 221 204 126 100 80
k'?if 3,117 275 453 507 384 195 185 161 180 161 129 118 113 102 63 57 34
dlxnf 3,354 292 418 526 361 278 273 226 202 175 118 123 108 102 63 43 46
cf}/xL
b'j} ln 7,167 858 1,180 952 551 485 568 513 461 337 261 225 199 211 150 122 94
k'?if 3,592 407 607 487 304 226 254 253 218 205 123 113 97 109 73 69 47
dlxnf 3,575 451 573 465 247 259 314 260 243 132 138 112 102 102 77 53 47
jj/u+h
b'j} ln 11,896 1,368 1,752 1,650 1,114 849 885 765 758 612 587 413 337 275 234 162 135
k'?if 6,121 680 864 897 625 426 452 348 397 297 321 228 174 157 126 63 66
dlxnf 5,775 688 888 753 489 423 433 417 361 315 266 185 163 118 108 99 69
jj/u+h
b'j} ln 6,793 844 944 941 600 514 526 435 366 337 328 270 173 183 132 125 75
k'?if 3,531 410 499 490 343 281 258 224 186 158 152 170 82 106 69 70 33
dlxnf 3,262 434 445 451 257 233 268 211 180 179 176 100 91 77 63 55 42
jxfb'/k'/
b'j} ln 2,018 227 273 283 193 134 148 127 153 106 84 80 99 33 29 27 22
k'?if 1,042 116 135 145 112 64 72 62 78 56 49 34 60 17 15 16 11
dlxnf 976 111 138 138 81 70 76 65 75 50 35 46 39 16 14 11 11
jn/f
b'j} ln 7,646 743 1,027 1,013 755 618 570 538 470 415 337 260 192 222 178 171 137
k'?if 4,054 390 559 528 427 316 305 269 243 210 189 151 104 110 92 89 72
dlxnf 3,592 353 468 485 328 302 265 269 227 205 148 109 88 112 86 82 65
jf/f pBf]/0f
b'j} ln 5,000 524 692 624 475 348 384 362 315 268 220 170 160 156 123 100 79
k'?if 2,629 273 350 341 283 172 199 175 174 132 123 82 82 79 68 58 38
dlxnf 2,371 251 342 283 192 176 185 187 141 136 97 88 78 77 55 42 41
j/xyjf
b'j} ln 18,151 2,014 2,480 2,478 1,920 1,491 1,459 1,296 1,209 884 724 553 511 477 296 182 177
k'?if 9,244 1,020 1,257 1,279 1,016 713 674 627 657 464 386 291 255 252 161 103 89
dlxnf 8,907 994 1,223 1,199 904 778 785 669 552 420 338 262 256 225 135 79 88
a;Gtk'/
b'j} ln 12,338 1,589 1,938 1,636 1,021 848 903 804 791 611 550 426 384 367 285 128 57
k'?if 6,284 825 990 815 561 415 449 360 408 315 289 224 185 203 142 68 35
dlxnf 6,054 764 948 821 460 433 454 444 383 296 261 202 199 164 143 60 22
jqf}n
b'j} ln 4,881 594 805 635 438 304 317 288 325 258 216 176 138 172 113 63 39
k'?if 2,533 312 416 338 241 146 165 145 145 157 103 107 58 99 50 26 25
dlxnf 2,348 282 389 297 197 158 152 143 180 101 113 69 80 73 63 37 14
j]nf
b'j} ln 4,683 534 675 637 424 364 354 317 297 253 215 157 128 159 80 62 27
k'?if 2,337 258 331 317 231 174 157 166 138 133 107 89 64 80 44 31 17
dlxnf 2,346 276 344 320 193 190 197 151 159 120 108 68 64 79 36 31 10
j]nf
b'j} ln 3,555 416 491 541 311 292 258 209 207 181 147 124 103 111 53 66 45
k'?if 1,844 220 250 248 178 149 143 107 105 95 72 76 43 69 28 34 27
dlxnf 1,711 196 241 293 133 143 115 102 102 86 75 48 60 42 25 32 18
j]nfhJbL
b'j} ln 5,798 677 923 845 501 343 387 388 383 317 250 157 148 156 132 110 81
k'?if 2,973 342 455 431 289 170 182 198 185 165 150 87 77 75 70 57 40
dlxnf 2,825 335 468 414 212 173 205 190 198 152 100 70 71 81 62 53 41
ef+8;/
b'j} ln 3,972 494 645 510 373 247 289 237 255 190 164 126 119 117 89 71 46
k'?if 2,014 254 333 255 205 116 137 109 126 98 92 69 52 63 42 43 20
dlxnf 1,958 240 312 255 168 131 152 128 129 92 72 57 67 54 47 28 26
eujltk'/
b'j} ln 4,322 491 652 642 375 260 280 274 271 220 200 143 137 107 102 76 92
k'?if 2,220 238 361 326 201 131 139 132 137 122 105 72 75 50 49 42 40
dlxnf 2,102 253 291 316 174 129 141 142 134 98 95 71 62 57 53 34 52
elQmk'/
b'j} ln 14,794 1,513 2,020 2,020 1,504 990 968 911 922 844 723 592 478 475 382 228 224
k'?if 7,169 775 1,016 1,047 724 415 401 372 441 402 365 326 244 240 193 113 95
dlxnf 7,625 738 1,004 973 780 575 567 539 481 442 358 266 234 235 189 115 129
ejfgLk'/
b'j} ln 3,403 444 493 482 314 214 230 191 210 170 162 137 94 96 78 52 36
k'?if 1,679 226 247 243 149 100 106 90 98 81 79 79 45 51 27 35 23
dlxnf 1,724 218 246 239 165 114 124 101 112 89 83 58 49 45 51 17 13
a|Xdk'/L
b'j} ln 8,556 1,104 1,204 1,201 793 614 551 502 492 430 358 318 291 264 206 151 77
k'?if 4,325 568 595 644 405 289 258 234 226 220 180 185 142 140 103 96 40
dlxnf 4,231 536 609 557 388 325 293 268 266 210 178 133 149 124 103 55 37
rGb|gu/
b'j} ln 9,046 1,130 1,280 1,165 866 703 657 601 545 454 401 303 278 257 170 133 103
k'?if 4,570 567 626 590 451 339 317 282 293 245 210 161 143 134 85 78 49
dlxnf 4,476 563 654 575 415 364 340 319 252 209 191 142 135 123 85 55 54
5f]6f}n
b'j} ln 6,458 842 1,001 873 528 419 488 478 434 328 234 198 198 173 124 70 70
k'?if 3,318 410 516 443 296 219 211 260 225 196 108 108 105 82 75 35 29
dlxnf 3,140 432 485 430 232 200 277 218 209 132 126 90 93 91 49 35 41
5tf}gf
b'j} ln 3,318 414 482 404 288 254 254 255 201 187 140 106 97 96 56 39 45
k'?if 1,790 232 291 219 163 126 119 124 111 85 78 68 49 47 31 18 29
dlxnf 1,528 182 191 185 125 128 135 131 90 102 62 38 48 49 25 21 16
wgsf}n k=
b'j} ln 4,142 490 594 572 379 307 282 330 282 212 136 149 114 131 78 48 38
k'?if 2,133 251 301 281 208 150 134 151 151 136 58 83 57 79 45 24 24
dlxnf 2,009 239 293 291 171 157 148 179 131 76 78 66 57 52 33 24 14
wgsf}n k'j{
b'j} ln 7,906 930 1,252 1,094 655 521 565 633 454 413 312 213 218 234 175 135 102
k'?if 3,996 460 644 560 370 239 258 295 232 212 174 114 106 119 91 67 55
dlxnf 3,910 470 608 534 285 282 307 338 222 201 138 99 112 115 84 68 47
wgu9f
b'j} ln 7,200 873 1,082 972 651 500 561 544 427 338 292 219 202 192 145 128 74
k'?if 3,780 440 562 548 375 242 265 267 226 184 141 134 105 100 81 69 41
dlxnf 3,420 433 520 424 276 258 296 277 201 154 151 85 97 92 64 59 33
9'+u|]vf]nf
b'j} ln 13,500 1,164 1,627 1,952 1,528 1,142 1,041 891 839 719 572 559 416 395 252 181 222
k'?if 6,533 585 806 1,008 726 521 429 402 411 365 261 288 216 200 119 88 108
dlxnf 6,967 579 821 944 802 621 612 489 428 354 311 271 200 195 133 93 114
3's|f}{nL
b'j} ln 9,565 842 1,172 1,404 1,117 796 670 589 601 518 454 336 277 296 180 157 156
k'?if 4,664 453 602 697 554 341 274 281 263 263 208 181 129 168 104 70 76
dlxnf 4,901 389 570 707 563 455 396 308 338 255 246 155 148 128 76 87 80
8'd/Lof
b'j} ln 4,658 543 620 623 392 327 340 325 313 258 202 186 159 135 77 80 78
k'?if 2,427 283 312 326 212 162 175 161 147 150 104 107 86 78 39 38 47
dlxnf 2,231 260 308 297 180 165 165 164 166 108 98 79 73 57 38 42 31
km/xbjf
b'j} ln 6,296 788 940 931 643 449 461 404 390 304 221 226 162 174 93 69 41
k'?if 3,193 412 493 471 354 196 213 174 187 178 104 118 82 102 48 43 18
dlxnf 3,103 376 447 460 289 253 248 230 203 126 117 108 80 72 45 26 23
km'nk/f;L
b'j} ln 3,722 376 607 540 292 232 333 256 257 199 153 97 94 141 73 42 30
k'?if 1,924 177 304 285 173 123 156 119 153 97 87 54 43 70 44 23 16
dlxnf 1,798 199 303 255 119 109 177 137 104 102 66 43 51 71 29 19 14
u8lxof
b'j} ln 6,663 842 986 841 567 464 461 449 451 343 266 215 207 197 155 137 82
k'?if 3,469 410 530 440 324 227 226 215 248 193 143 117 110 103 63 76 44
dlxnf 3,194 432 456 401 243 237 235 234 203 150 123 98 97 94 92 61 38
uDx/Lof
b'j} ln 7,359 948 1,101 1,028 672 467 479 466 449 397 331 240 218 198 175 122 68
k'?if 3,773 487 550 563 394 208 233 196 220 202 165 137 119 96 90 72 41
dlxnf 3,586 461 551 465 278 259 246 270 229 195 166 103 99 102 85 50 27
uf]8}tf
b'j} ln 6,680 833 970 903 590 505 510 454 418 336 261 216 213 184 146 91 50
k'?if 3,421 404 516 480 288 261 240 228 213 189 145 102 116 90 69 49 31
dlxnf 3,259 429 454 423 302 244 270 226 205 147 116 114 97 94 77 42 19
uf}/Lz+s/
b'j} ln 14,087 1,547 2,016 1,917 1,409 1,036 973 986 966 810 666 422 384 347 287 176 145
k'?if 7,139 803 1,034 980 739 505 449 466 475 411 367 229 217 163 146 88 67
dlxnf 6,948 744 982 937 670 531 524 520 491 399 299 193 167 184 141 88 78
xh/Lof
b'j} ln 16,336 2,010 2,225 2,164 1,702 1,355 1,276 983 941 853 633 539 417 462 321 233 222
k'?if 8,194 1,073 1,076 1,118 852 612 595 472 457 461 341 281 227 238 161 123 107
dlxnf 8,142 937 1,149 1,046 850 743 681 511 484 392 292 258 190 224 160 110 115
x/s7jf
b'j} ln 5,657 734 850 776 508 339 386 379 324 284 264 182 210 148 129 74 70
k'?if 2,878 390 437 414 279 147 168 181 170 142 134 96 112 76 70 37 25
dlxnf 2,779 344 413 362 229 192 218 198 154 142 130 86 98 72 59 37 45
b'j} ln 11,444 1,078 1,399 1,544 1,253 976 806 753 715 678 580 471 356 359 219 140 117
k'?if 5,591 539 709 781 599 411 378 325 355 333 295 234 203 177 116 82 54
dlxnf 5,853 539 690 763 654 565 428 428 360 345 285 237 153 182 103 58 63
x/Lk"/
b'j} ln 15,798 1,879 2,346 2,014 1,315 1,137 1,145 1,172 1,038 886 702 538 468 433 303 238 184
k'?if 8,297 965 1,253 1,066 746 581 593 548 551 447 397 293 252 224 157 135 89
dlxnf 7,501 914 1,093 948 569 556 552 624 487 439 305 245 216 209 146 103 95
x/Ljg
b'j} ln 20,350 1,673 2,350 2,706 2,361 1,784 1,550 1,457 1,291 1,160 969 796 581 544 426 312 390
k'?if 10,029 876 1,143 1,391 1,164 771 658 722 639 564 515 425 293 274 228 165 201
dlxnf 10,321 797 1,207 1,315 1,197 1,013 892 735 652 596 454 371 288 270 198 147 189
xyLcf}n
b'j} ln 8,560 967 1,239 1,201 784 673 635 551 532 462 319 231 219 216 210 167 154
k'?if 4,492 490 661 620 455 348 323 265 271 251 182 126 104 108 112 89 87
dlxnf 4,068 477 578 581 329 325 312 286 261 211 137 105 115 108 98 78 67
x]dk'/
b'j} ln 7,434 890 1,022 976 725 549 567 494 480 375 296 244 234 197 128 159 98
k'?if 3,836 473 530 478 391 277 268 233 249 208 161 125 123 116 69 81 54
dlxnf 3,598 417 492 498 334 272 299 261 231 167 135 119 111 81 59 78 44
O{Zj/k'/
b'j} ln 21,034 2,305 2,865 3,057 2,115 1,526 1,439 1,389 1,287 1,103 960 784 646 624 418 269 247
k'?if 10,304 1,192 1,503 1,576 1,035 635 617 574 612 558 502 401 313 303 226 131 126
dlxnf 10,730 1,113 1,362 1,481 1,080 891 822 815 675 545 458 383 333 321 192 138 121
hAbL
b'j} ln 8,771 792 991 1,161 973 722 668 600 598 513 431 364 272 270 168 114 134
k'?if 4,146 402 494 567 456 291 285 258 256 263 219 197 138 130 83 55 52
dlxnf 4,625 390 497 594 517 431 383 342 342 250 212 167 134 140 85 59 82
hd'lgof
b'j} ln 7,834 966 1,239 1,120 643 515 495 486 473 445 367 297 247 212 172 106 51
k'?if 3,883 479 620 551 344 242 226 207 240 213 194 167 122 109 78 60 31
dlxnf 3,951 487 619 569 299 273 269 279 233 232 173 130 125 103 94 46 20
hfgsLgu/
b'j} ln 8,090 839 1,042 1,101 918 625 543 505 483 423 372 324 223 256 176 134 126
k'?if 4,027 442 560 582 449 274 222 215 225 218 182 181 115 120 102 77 63
dlxnf 4,063 397 482 519 469 351 321 290 258 205 190 143 108 136 74 57 63
lh+u8jf
b'j} ln 4,284 471 679 606 316 333 355 266 274 220 207 146 115 110 85 56 45
k'?if 2,229 242 358 330 172 168 190 125 137 112 109 75 58 60 53 23 17
dlxnf 2,055 229 321 276 144 165 165 141 137 108 98 71 57 50 32 33 28
sjLnf;L
b'j} ln 11,960 1,412 1,899 1,592 1,041 821 836 838 790 661 542 428 300 336 217 139 108
k'?if 6,252 695 971 856 616 440 398 410 401 353 280 247 163 179 105 79 59
dlxnf 5,708 717 928 736 425 381 438 428 389 308 262 181 137 157 112 60 49
sfnLGhf]/
b'j} ln 5,388 454 634 728 580 544 450 325 297 293 270 208 159 149 125 81 91
k'?if 2,694 221 298 360 306 266 234 169 137 149 140 110 90 73 60 42 39
dlxnf 2,694 233 336 368 274 278 216 156 160 144 130 98 69 76 65 39 52
sd}{of
b'j} ln 9,114 803 1,116 1,248 1,136 780 686 628 545 509 401 357 250 226 176 119 134
k'?if 4,483 405 566 652 571 352 303 273 266 268 190 183 131 112 88 52 71
dlxnf 4,631 398 550 596 565 428 383 355 279 241 211 174 119 114 88 67 63
v}jf{
b'j} ln 11,819 1,552 1,782 1,565 1,089 906 862 815 735 579 411 328 285 256 298 214 142
k'?if 6,166 777 904 844 627 453 451 398 390 321 222 173 147 127 148 114 70
dlxnf 5,653 775 878 721 462 453 411 417 345 258 189 155 138 129 150 100 72
vf]l/of
b'j} ln 4,711 540 697 683 386 338 360 295 276 261 226 183 165 112 110 44 35
k'?if 2,421 261 377 337 216 164 200 131 141 137 115 98 91 64 47 29 13
dlxnf 2,290 279 320 346 170 174 160 164 135 124 111 85 74 48 63 15 22
v'6f}gf
b'j} ln 4,893 662 824 705 388 333 317 352 284 186 185 145 126 131 117 77 61
k'?if 2,466 352 398 353 237 170 150 136 156 94 91 73 61 62 52 48 33
dlxnf 2,427 310 426 352 151 163 167 216 128 92 94 72 65 69 65 29 28
ls;gk'/
b'j} ln 5,506 671 884 777 558 351 399 338 314 239 209 160 133 120 129 130 94
k'?if 2,795 325 465 394 296 165 182 170 173 116 116 90 74 54 60 68 47
dlxnf 2,711 346 419 383 262 186 217 168 141 123 93 70 59 66 69 62 47
sf}8]gf
b'j} ln 7,546 1,026 1,150 1,090 602 487 519 486 422 400 331 226 229 226 123 127 102
k'?if 3,752 509 590 537 328 235 233 220 206 197 181 121 102 125 62 59 47
dlxnf 3,794 517 560 553 274 252 286 266 216 203 150 105 127 101 61 68 55
nfnaGbL
b'j} ln 14,583 1,099 1,595 1,912 1,686 1,221 1,127 1,039 1,000 878 719 652 449 448 273 187 298
k'?if 7,100 574 846 954 825 514 469 478 481 449 332 351 242 218 134 89 144
dlxnf 7,483 525 749 958 861 707 658 561 519 429 387 301 207 230 139 98 154
nf}s7
b'j} ln 6,737 847 936 897 657 470 455 501 402 378 251 216 204 222 145 80 76
k'?if 3,407 417 492 451 336 222 213 238 217 212 132 115 98 110 84 36 34
dlxnf 3,330 430 444 446 321 248 242 263 185 166 119 101 106 112 61 44 42
nIdLk'/ sf]=
b'j} ln 9697 1,320 1,617 1,331 955 744 652 551 571 483 436 274 254 223 162 76 48
k'?if 4,802 663 814 663 507 334 315 234 277 237 221 161 122 114 81 38 21
dlxnf 4,895 657 803 668 448 410 337 317 294 246 215 113 132 109 81 38 27
nIdLk'/ ;'=
b'j} ln 5,760 691 847 726 500 419 415 416 348 330 259 217 158 159 131 98 46
k'?if 2,993 348 453 366 276 218 199 216 169 172 141 134 69 83 63 60 26
dlxnf 2,767 343 394 360 224 201 216 200 179 158 118 83 89 76 68 38 20
dw'jguf]7
b'j} ln 5,942 690 976 853 484 373 425 436 397 306 234 167 181 165 118 75 62
k'?if 3,005 334 467 454 262 173 221 191 218 160 137 88 86 86 57 38 33
dlxnf 2,937 356 509 399 222 200 204 245 179 146 97 79 95 79 61 37 29
dw'jgL
b'j} ln 4,258 541 637 543 407 295 300 284 263 192 155 119 122 127 98 102 73
k'?if 2,246 291 337 281 239 147 144 138 145 97 79 74 54 66 62 47 45
dlxnf 2,012 250 300 262 168 148 156 146 118 95 76 45 68 61 36 55 28
dlxgfyk'/
b'j} ln 3,588 431 548 412 315 271 272 240 237 200 139 138 111 103 94 45 32
k'?if 1,872 222 267 223 178 126 153 121 113 112 80 63 69 47 50 27 21
dlxnf 1,716 209 281 189 137 145 119 119 124 88 59 75 42 56 44 18 11
a]NxL
b'j} ln 4,584 564 787 621 380 326 280 331 359 243 237 105 103 76 89 42 41
k'?if 2,422 293 408 349 229 158 147 140 208 106 146 57 55 37 46 18 25
dlxnf 2,162 271 379 272 151 168 133 191 151 137 91 48 48 39 43 24 16
dn+ujf g=kf=
b'j} ln 25,102 2,579 3,465 3,459 2,824 1,961 1,875 1,758 1,701 1,381 1,135 798 681 593 404 271 217
k'?if 12,956 1,397 1,815 1,817 1,483 1,006 852 817 887 726 591 459 358 323 194 141 90
dlxnf 12,146 1,182 1,650 1,642 1,341 955 1,023 941 814 655 544 339 323 270 210 130 127
dfgk'/
b'j} ln 8,891 1,106 1,302 1,138 814 604 718 647 563 438 372 302 270 215 183 104 115
k'?if 4,600 601 674 562 447 306 323 325 288 240 186 160 163 119 95 58 53
dlxnf 4,291 505 628 576 367 298 395 322 275 198 186 142 107 96 88 46 62
ldhf{k'/
b'j} ln 4,588 629 655 604 377 333 387 318 291 180 168 149 125 137 97 89 49
k'?if 2,387 314 317 303 241 170 202 147 166 97 80 90 63 67 55 50 25
dlxnf 2,201 315 338 301 136 163 185 171 125 83 88 59 62 70 42 39 24
df]xgk'/
b'j} ln 6,880 930 1,130 919 606 526 514 445 378 326 290 198 196 159 112 85 66
k'?if 3,508 456 554 468 351 267 261 200 213 148 170 106 91 85 53 50 35
dlxnf 3,372 474 576 451 255 259 253 245 165 178 120 92 105 74 59 35 31
df]ltk'/
b'j} ln 4,083 421 649 522 396 343 355 247 225 193 166 160 114 97 75 63 57
k'?if 2,090 213 331 281 220 165 185 111 113 94 81 85 62 53 36 35 25
dlxnf 1,993 208 318 241 176 178 170 136 112 99 85 75 52 44 39 28 32
d'lt{of
b'j} ln 9,200 944 1,099 1,320 1,003 744 649 607 557 527 427 340 294 228 181 132 148
k'?if 4,535 446 553 663 488 351 300 282 283 258 227 180 160 111 91 64 78
dlxnf 4,665 498 546 657 515 393 349 325 274 269 200 160 134 117 90 68 70
d';}nL
b'j} ln 5,190 644 779 765 494 348 340 300 331 283 237 184 139 141 105 52 48
k'?if 2,612 331 408 383 281 160 147 115 161 148 129 90 69 79 55 34 22
dlxnf 2,578 313 371 382 213 188 193 185 170 135 108 94 70 62 50 18 26
gf/fo0fvf]nf
b'j} ln 4,311 492 633 698 539 346 280 209 260 196 170 135 87 77 53 69 67
k'?if 2,143 232 323 374 278 162 128 96 119 100 87 66 50 36 29 36 27
dlxnf 2,168 260 310 324 261 184 152 113 141 96 83 69 37 41 24 33 40
gf/fo0fk'/
b'j} ln 3,489 417 563 458 249 273 265 249 222 149 128 126 96 97 98 67 32
k'?if 1,822 207 300 226 146 144 127 128 127 84 64 64 49 47 42 44 23
dlxnf 1,667 210 263 232 103 129 138 121 95 65 64 62 47 50 56 23 9
g]qu+h
b'j} ln 10,223 1,039 1,238 1,359 1,127 860 855 655 583 546 478 434 293 302 182 127 145
k'?if 5,003 528 642 722 557 352 367 301 276 275 231 231 143 143 98 64 73
dlxnf 5,220 511 596 637 570 508 488 354 307 271 247 203 150 159 84 63 72
gf]s}Njf
b'j} ln 13,087 1,604 1,984 1,776 1,058 959 963 905 848 678 565 451 370 380 283 171 92
k'?if 6,749 805 985 918 627 507 463 427 438 362 263 256 189 206 147 99 57
dlxnf 6,338 799 999 858 431 452 500 478 410 316 302 195 181 174 136 72 35
k;f{
b'j} ln 6,337 798 975 919 589 471 451 349 368 345 269 204 165 184 106 76 68
k'?if 3,276 409 493 490 351 241 231 162 171 180 124 123 83 85 54 40 39
dlxnf 3,061 389 482 429 238 230 220 187 197 165 145 81 82 99 52 36 29
k/jfgLk'/
b'j} ln 8,500 688 1,023 1,329 1,048 677 558 478 489 442 382 365 264 275 189 113 180
k'?if 4,119 357 513 645 518 310 226 214 225 214 202 194 129 140 84 58 90
dlxnf 4,381 331 510 684 530 367 332 264 264 228 180 171 135 135 105 55 90
kTy/sf]6
b'j} ln 7,431 726 977 1,153 875 601 480 375 449 389 333 283 213 212 144 115 106
k'?if 3,536 356 499 590 411 240 200 156 186 181 161 148 116 110 71 59 52
dlxnf 3,895 370 478 563 464 361 280 219 263 208 172 135 97 102 73 56 54
lk8f/L
b'j} ln 5,557 702 758 715 567 428 419 344 361 309 234 193 171 132 100 81 43
k'?if 2,845 357 364 374 291 223 214 178 174 163 133 98 87 74 52 41 22
dlxnf 2,712 345 394 341 276 205 205 166 187 146 101 95 84 58 48 40 21
k8/Lof
b'j} ln 4,967 586 670 641 467 317 361 365 324 262 223 196 156 173 95 93 38
k'?if 2,541 294 343 335 260 160 166 175 165 145 102 121 70 91 51 44 19
dlxnf 2,426 292 327 306 207 157 195 190 159 117 121 75 86 82 44 49 19
lkk/Lof
b'j} ln 6,991 848 978 855 643 451 459 495 570 405 303 213 209 186 161 141 74
k'?if 3,581 409 491 430 377 244 227 219 276 238 160 126 104 101 73 77 29
dlxnf 3,410 439 487 425 266 207 232 276 294 167 143 87 105 85 88 64 45
/fh3f6
b'j} ln 10,186 878 1,178 1,364 1,175 899 791 661 655 556 396 396 301 338 221 162 215
k'?if 4,866 449 593 677 541 361 343 290 320 282 197 192 141 168 115 89 108
dlxnf 5,320 429 585 687 634 538 448 371 335 274 199 204 160 170 106 73 107
/fdjg
b'j} ln 4,950 520 802 661 428 287 329 340 324 269 198 158 168 176 129 97 64
k'?if 2,565 256 429 359 232 126 153 161 181 146 101 83 74 100 74 51 39
dlxnf 2,385 264 373 302 196 161 176 179 143 123 97 75 94 76 55 46 25
/fdgu/ ax'cjf{
b'j} ln 6670 769 999 916 585 442 476 459 445 358 252 198 216 206 130 145 74
k'?if 3,464 389 480 509 340 221 240 220 238 183 142 109 99 109 68 76 41
dlxnf 3,206 380 519 407 245 221 236 239 207 175 110 89 117 97 62 69 33
/fgLu+h
b'j} ln 5,576 540 640 735 622 478 416 358 346 296 270 223 168 176 127 88 93
k'?if 2,748 279 335 386 308 205 171 163 170 155 133 113 90 92 63 45 40
dlxnf 2,828 261 305 349 314 273 245 195 176 141 137 110 78 84 64 43 53
/f]x'jf
b'j} ln 3,102 417 478 370 247 175 231 209 172 176 136 124 98 106 65 62 36
k'?if 1,611 210 247 203 137 94 107 105 92 89 73 60 53 59 27 33 22
dlxnf 1,491 207 231 167 110 81 124 104 80 87 63 64 45 47 38 29 14
;s|f}n
b'j} ln 4,974 603 773 646 410 404 348 407 307 272 185 144 108 120 145 64 38
k'?if 2,628 328 429 362 209 205 180 204 158 142 103 75 60 57 69 30 17
dlxnf 2,346 275 344 284 201 199 168 203 149 130 82 69 48 63 76 34 21
;lndk'/
b'j} ln 8,117 900 1,213 1,140 674 549 658 631 531 417 289 255 260 250 216 85 49
k'?if 4,239 445 646 615 375 270 333 315 283 233 159 130 132 123 109 46 25
dlxnf 3,878 455 567 525 299 279 325 316 248 184 130 125 128 127 107 39 24
;+u|fdk'/
b'j} ln 7,540 945 1,261 1,018 556 620 490 446 463 381 345 249 219 212 174 93 68
k'?if 3,900 471 667 519 328 314 255 211 223 206 174 138 108 104 95 48 39
dlxnf 3,640 474 594 499 228 306 235 235 240 175 171 111 111 108 79 45 29
z+s/k'/
b'j} ln 8,740 875 1,163 1,328 965 627 580 546 559 487 374 297 234 278 172 138 117
k'?if 4,285 438 590 674 482 276 253 235 259 242 201 161 110 141 91 68 64
dlxnf 4,455 437 573 654 483 351 327 311 300 245 173 136 124 137 81 70 53
;f;fk'/
b'j} ln 6,397 598 784 983 763 534 469 403 406 310 273 200 188 179 141 74 92
k'?if 3,011 300 378 474 360 230 186 156 192 142 144 102 102 74 75 45 51
dlxnf 3,386 298 406 509 403 304 283 247 214 168 129 98 86 105 66 29 41
>Lk'/
b'j} ln 4,804 630 676 626 456 365 395 329 315 225 164 156 132 118 115 71 31
k'?if 2,476 332 355 309 238 168 202 177 162 128 88 84 64 60 52 39 18
dlxnf 2,328 298 321 317 218 197 193 152 153 97 76 72 68 58 63 32 13
;]vf}gf
b'j} ln 4,943 696 745 647 433 399 368 309 293 250 190 128 137 109 128 69 42
k'?if 2,471 362 360 326 218 193 177 142 150 124 103 69 71 54 63 38 21
dlxnf 2,472 334 385 321 215 206 191 167 143 126 87 59 66 55 65 31 21
l;d/f
b'j} ln 8,925 1,003 1,297 1,198 733 672 639 613 571 468 420 322 265 239 199 176 110
k'?if 4,694 529 670 618 431 362 318 297 313 246 234 169 137 128 94 88 60
dlxnf 4,231 474 627 580 302 310 321 316 258 222 186 153 128 111 105 88 50
l;;f}l6of
b'j} ln 9,766 1,250 1,345 1,282 807 623 651 677 625 526 424 377 299 300 274 181 125
k'?if 4,939 643 641 662 460 306 317 325 313 268 215 199 158 137 147 92 56
dlxnf 4,827 607 704 620 347 317 334 352 312 258 209 178 141 163 127 89 69
l;;f}6
b'j} ln 7,967 934 1,187 973 656 680 594 551 515 444 341 227 231 212 180 120 122
k'?if 4,080 454 603 497 368 334 295 270 254 233 208 112 126 89 118 56 63
dlxnf 3,887 480 584 476 288 346 299 281 261 211 133 115 105 123 62 64 59
;xf]8jf
b'j} ln 4,074 553 627 490 299 313 334 272 252 236 184 148 121 96 77 34 38
k'?if 2,134 290 330 255 175 154 177 122 144 113 104 80 63 49 36 17 25
dlxnf 1,940 263 297 235 124 159 157 150 108 123 80 68 58 47 41 17 13
;'bfdf
b'j} ln 4,188 413 538 575 411 311 340 275 271 221 193 153 141 115 107 65 59
k'?if 2,130 204 268 294 208 147 174 149 144 106 110 81 77 57 51 38 22
dlxnf 2,058 209 270 281 203 164 166 126 127 115 83 72 64 58 56 27 37
;'Gb/k'/
b'j} ln 7,552 1,012 1,285 1,042 605 531 493 541 479 346 275 215 165 170 154 105 134
k'?if 3,908 533 642 555 342 274 256 252 259 177 152 107 86 85 85 50 53
dlxnf 3,644 479 643 487 263 257 237 289 220 169 123 108 79 85 69 55 81
;'Gb/k'/ r"=
b'j} ln 10861 1,349 1,553 1,443 976 823 835 724 731 539 407 348 322 295 253 144 119
k'?if 5,459 691 761 739 524 382 428 320 377 291 216 166 168 141 128 77 50
dlxnf 5,402 658 792 704 452 441 407 404 354 248 191 182 154 154 125 67 69
lqe'jggu/
b'j} ln 409 575 546 377 254 239 239 225 190 149 104 102 86 53 31 26
k'?if 1,785 206 276 275 204 124 96 118 92 108 81 55 49 48 29 15 9
dlxnf 1,820 203 299 271 173 130 143 121 133 82 68 49 53 38 24 16 17
;+:yfut
b'j} ln 399 6 91 177 46 16 13 9 15 10 5 8 3 0 0 0 0
k'?if 330 5 76 154 34 14 12 7 9 7 4 5 3 0 0 0 0
dlxnf 69 1 15 23 12 2 1 2 6 3 1 3 0 0 0 0 0