ERFK NO 533

N 975 9 69 - 9
22 . 6 y . 5 6

Biri ci Bs 978
i ci Bs 983
c Bs 98
Drd c Bs 998
Bei ci Bs stos 0

BLG N EV
Mere Metet Cd. N 6/ e 62 NKR
f.: 32) 3 9 9/ 3 9 99/ 3 22 F: 32) 3 77 5
Te sil cili t Cd. eu M, N: 7
Kt: /33 e 333 NUL
f.: 22) 2 6 5 2 6 53 F 22) 2 6 9

BLG T BEV
Cd N / K 62 NKR

f 32) 3 6 F 32) 33 9 36

BLG D IIM
Mere G M. G Cd. N: 33
Mede 337/ NUL
f. 22) 27 63 F 22) 27 63 5
e Ne N 7/ C 3 2 NU
f. 2 2) 522 52 5 2 5 59 F 22) 527 9

www.gem.t f@gem.t
HALDUN TANER

Dz z/ 4

lrse Ten lr
Calar lesi Deil

BLG YAYNEV
 kapak dze: bg yayevi

Bu kta a hakk,
aa asa massa
aa sm g
Bg Ya Basm Datm
Kta Ktas A. atti
Kaak gstmd ktata
at aama; a a
omaa ao toa
uaaama ou, fim, ktok kta,
CD a a mtk at ha gtm
fotoko a a hhag
tm oatama

s
tc ck c sa
ca
(0-3) 38 3 3
sk o 7
 NDEKLER

Haldun aner Bblyograas

nsz 21
Sakall Cll (C Yanz) 23
Edbiyatmzn Grand Signur' (ak nas Hsar) 30
Bir Bllk Fnomni (Mkrn Ha Ynan) 37
N ind Zamann N d Bsbtn Dnda
( Ha Tanpnar) 45
Cumhuriytin lk First Lady"si ( akg) 51
O m Mani Padm Hum (sa H ) 58
Srtk Bir Kskn (C Say 66
Sazl Oprttn arda Frstin (Ca Sar) 72
Ros Bonbon (y rgr) 81
Hdonist Bir Kirpi (fik Ha Karay) 86
Gn Ufuktan Daha Domadan ( Saan) 95
Orda Bir Ky Var Uzakta ( Kus Tr) 104
n kan Bir Hanm (Ha ar) 1 12
Kntlr mzasn Atmak (Ha an) 119
Son Tuluat (sa ) 122
Tombul, Tatl Bir Adam (Suk Kaskan) 129
Fortitr in R/ Suatr n Modo (Sa L Mray) 133
ytan yl Bir Adam (Muar Karaa) 138
kbald Sabah Kahsi (ran Ka ) 143
Osmanlnn Pnd (Ka Tar r) 149
T yatro Bir Tutku ( raz) 1 54
5
Hocalarn Hcas (Sk Sa nar 158
S imli Bir Aylak (Sa ak 164
Ydi Malcirin En ok Yanls (Sabri Esa Syaugl 169
yilr Erkn lr (Sua ayur 173
Bir Tiyatro Ermii (Mun ruru 178
ki Simi Hc (V urn; V 182
Aktrlrin Doyni ( ap ran 186
R portaj Kral (a Saua an 190
Saduyunun Szcs (b pk 194
Adnn asn Ditirn Adam (ay Hakk aau 199
Zoraki Diplomat Grk Romanc
(Yakup Kar Karaanu 203
Hr c Saat Dokuzda (au uku 209
Hayatn Yaayan Adam (a Mau Karakur 214
stdii i Yapmak Mutluluu (r M Mans 218
SI S Ankara 222
Akaa'nn Ardndan 226
ik Pasa 23 1
Bir Sxtt (Tfik Saa rkaaar 236
Pirimizin Ardndan (uran k 246
Duyarl Yalnlk ( ag 250
Azna Baktran Adam (r fik 255
Sisyphosun Torunlar (ra ra, aruk n 260
Bdrttin Tuncl (Bakann Sunular) 264
Drst Yrkli (ran yu 270
Sra D Bir Dipomat (ran asn 274
iird Esp ri (r sa 278
Hi Yoktan Mizah karmak (Sua Suap 282
Atatrk Bir Cartsin (nr Zya Kara 286
Hm Yazar, Hm Politikac (Sa au 290
Yazar msn Durma Yaz ( a 294

6
lrse ten lr
Canlar lei deil
Yunus Emre
 HDU TR
ORFSI

" Bizim geleneklerimizden bi

zim insanmz ve konarmz
dan yola kp btn bnlar z
rkemiz ve bize zg bir gr
biimi ile ada dnyann verile
riyle aktarmakn
Haldu Taer

YM YKS

Trk tiyatrosunu evrensel boyutlara ulatrm bir usta oan

Hadun Tanr 6 Mart 95te stanbul emberlitata dodu.
935 ylnda Galatasaray Lisesi mezun oldu ve yksek
renim grmek iin Alanyaya gitti. 935938 arasnda Heidel
berg niversitesi Siyasal Bilimler Fakltesinde ekonomi ve poli
tika okudu. Heidelbergde ar ir terkloza yakalannca yur
da dnmek zorunda kald ve 938- 942 arasnda nekahet dnemi
yaad stanbl niversitesi Alman Dili ve Edebiyat Blm'
950de bitirdi. 955957 arasnda Viyana niversitesi Pro
Kindrmann yannda fesefe ve tiyatro bilii okudu. Trkiye'de
tiyatroyu bilim dal olarak lk okutan insan olan Hadun Tanr
950den sonra stanbl niversitesi Edebiyat Fakltesi' Gaze
tecilik Enstits' LCC Tiyatr nda binlerce renci ye
ttird.
9
 Hadun Tanr Tkiye'e kabae iyaosunun emelini a
e <Haldun Taner Tiyatrosu' ekoln oluuu 1967 ylna Zki
asya, Min kpnar e Gan bilike kiye'nin
ilk kabae iyaosu olan Devekuu Kabare Tiyatrosu kuu
Gnmzn byk iyao usalana esin kayna olu Bn
oyunla yzlece kez sahneleni 1 969'a Mnir zku ile bilike
Bizim Tiyatro' kuu Sersem Kocann Kurnaz Kars oyunuyla
peeleini aan bu iyaoa e Gan ile TEF Kabare'
kuuu yl olan 1979'a GSA Tiyatro Krss' amauji
eslei ei Tkiye'e ep ik iyaoyu ilk efa uygulayan e buna
ok baal olan Hadun Tanr, baa Keanl Ali Destan ol
mak zee, kimi oyunla yuna a byk ilgi g. Tanr
Tk iyaosuna eii emek, biok eeli iyao sanasnn
yeimesiyle eeini bulu Deneme e ykleiyle e Tk eebi
yana sekin bi yee sahip olu yk e oyun yazal yanna,
1955e Tercman gazeesine fka, makale e gezi nola yazma
ya balayan Tanr, sonaki yllara Milliyet gazeesine yazmay
s e lmne kaa bu yazla okulaa sunulu, bazla
kiaplal Byk usann, eebiyala, iyaoyla, klel faali
yelele olu yaam 7 Mays 1 986 gn sanbul'a son bulu.
1988'e Kadky ehir Tiyatrosu' Haldun Taner Sahnesi
a eili e iyao, peeleini Keanl Ali Destan ile a

SNT IN K E ESELE

Okumay ok kk yalaa eyzesinen enen Tanr, ilk

okuuu kiaplaan biinin Deirmenimden Mektuplar oluu
nu sylemii Yazmaya, hasalanp yua nken sona iyi
lemeye al yllaa bala. lk nlei, 1 940'laa Ankara
Radyosu' yaz skelei.
Hdun Tanr, yaam boyunca eebi lein saece biin
e ese emekle yeinmemii. Bi yanan hikye yazaken, ie
yanan ya iyao eselei ya a z yazla yazm. Bylece ya
za, emek iseii mesaj e okuyucuyu eime abasn ok yn
l olaak geekleimii.

 ler

Hkye yazarl, tyatro nverstedek grev, aratrmalar

radyo ve televzyon programlar gazeeclk fahr grevlerle ge
en verml yaamndan gerye bu eserler dnda pek ok da dl
kalmtr

lk hkye dln henz hbr hkye ktab yaymanmadan

almtr. Cumhuriyet gazetesnn 1 948 ylnda Yunus Nai adna
dzenled hkye yarmasnda Ncminin Ha adl hkye
syle drdnc olur
1953 ylnda NewYork Herald Tribune adna dzenlenen ulus
lararas hkye yarmasnda yarmaya katlan yrm lkenn ya
zarlar arasndan Haun Taner ihan Yamu Yaodu
adl hkyes brncl alr
yk hkye yazar Sait Fai'n 1954te lmnden sonra an
nes tarafndan oluturulan Sait Faik rmaan'nn lk dln
1955te Oniki Bi Va adl hkyes le alr (bu dl Sabahattin
Kure Asal Gazoz a adl hkyes le paylamtr).
1956 ylnda Varlk dergsnn dzenled soruturmaa "Yln
en beenien hikyecisi selr. Haun Taner o dnemde 1950
1955) Sait Fai ve Orhan Kema' brlkte Tk hikciliinin
as olarak kabul edlmektedr
Sanchonun Sabah Y adl hkyes, yazarn humorst
mzah anlay ve hmanst dnya grnn mzah unsurlarn
hkyelernde baaryla uygulaynn da br kant olarak 1969 y
lnda Uluslararas Bordighe Mizah Festivali dl' alr
Yazarn hkye dalnda ald son dl Yalda Sabah adl k
tabna 1983'te verlen Sedat Simavi dl olmutur Sec Kurul
kendine zg anlatm ile ine mizahn zelliini baaryla srd
ren Haun Taner' dle layk grmtr

Halun Taner hkyeleryle olduu kadar oyunlaryla da pek

ok dl almtr. 1955 ylnda aak adl senaryosu, Trk Film
ernei'nin Senaryo dl' kazanr ylece snemaa da baa
rsn kantlam olur.

 1957de Dalar Delisi Ferha adl senaryosu ile aner Basn
Yayn enaryo Armaan kazanr. Ayn almayla Ltf Aa
ve Orhan Kema de dllendirilir.
1968-69 sezonunda Bu ehr-i anbul ki adl oyun yazara
Musahpe Cell l n kazandrr

1972 ylnda ersem Kocann Kurnaz Kars adl oyun iki

dl birden kazanr aner r Dl Kurumu yaro l ve
anaseenler Dernenn En IyYerl Oyun l alr. 198485
ylnda Sanat Kurumu yazara yaro Onur l' verir.

Haun aner gazete yazlar da dllendirilmitir.

1982 ylnda gncel yaz dalnda r Gaeel Baar
ln alr.
1984te ise ok Gzelsin Gime Dur adl kitapta toplanan ya
zlar ile fkra dalnda Gaeeler Cemye lne hak kazanr.
Haun aner zellikle 1970li yllardan itibaren evre sorun
lar ile yakndan ilgilenmitir. Bu alandaki alma ve abalar 1 5
kim 198 1de Peyaj Mmars Derne tarafndan sn Hme
Beles ile dllendirilir

m bu dllerin yan sra Haun aner hem yurtiinde

hem yurtdnda edebiyat tiyatro ve kltrel faaliyetlerindeki ba
arlar nedeniyle plaketlerle dlendirilmi, antoloilere alnarak
lmszletirilmitir
1976 ylnn Mays aynda Uuslaras ahsyeler R
Haun aner ad yer alr
197677de yaymlanan nernaonal Auhors & Wrers Who
s Who adl eserde Haun aner yer verilir ve sanat kiilii
anlatlr.
iyatro alannda dnya milleteri tarafndan nemli bir kaynak
olarak kabul edilen he Reaer Enylopea of Worl Drama
adl eserde Haun aner ersem Kocann Kurnaz Kars adl
oyununun evirisi yer alr
Pragda yaymlanan Dnya yaro Yaarlar Anslope
s, rk tiyatro yazarlar iinde bir tek Haun aner yer verir.
Viyanada hauspehrer adl eser iin Haun aner be pi
yesi evrilir
12
 ri:

Haun Tanr yaymlanan ilk hikye kitab Yaas

Demokrasi. Ahmet Halt Ktae tarafndan 1 949'da baslm
tr kinci basm Ma Mataac/ tarafndan 1970'te yaplan kitap
' 70 sonrasnda lg Yayne tarafndan Tu adl hikye kitab ile
birletirilerek Kzl Sal Amazo adyla yaymlanmtr
Yazarn ikinci hikye kitab olan Tu 195 1de Varl Ya
ynlar'nda n kmtr 1956 ylnda ayn adla sinemaya uyarla
nan ve 1954'te 2 1 963'te 3 1970'te 4 basks yaplan Tu yu
karda belirtildii gibi 1 970'ten sonra Yaas Demokrasi
birletirilerek lgYayne tarafndan Kzl Sal Amazo ady
la yaymlanmtr
ihae'ye Yamur Yayordu Haun Tanr' nc
hikye kitabdr lk basks 1953'te, ikinci basks 1955'te Var
l Yaynlar'ndan kmtr New Yor Herald Trune Hye
Yarma birincilik dl alan kitap 1970'te lg Yayne ta
rafndan yaymlanm 1 983'te Ayda alkur adl hikye ki
tab ile birletirilmitir
Ayda alkur, Tanrin 1954 ylnda Yenl Yayne

tarafndan baslm tek bir uzun hikyeden oluan kitabdr

197 1'de ikinci basm yapldktan sonra nc basm 1 983'te l
gYayne tarafndan ihae'ye Yamur Yayordu hikye kitab
ile birlikte yaymlanmaya devam etmitir
Haun Tanr 1954'te beinci hikye kitabn da yaymlam
tr 9 Sat Fa y dl sahibi olan Oikiye Bir Var
adl kitabn ikinci basm 1971 ylnda lg Yayne tarafndan
Sacho'u Sabah Yry ve Glerek lmek adl hikyeerle
birletirilmitir
Yazarn altnc hikye kitab oan Sacho'u Sabah
Yry ilk basks 1 969 ylnda lgYayne tarafndan ya
plmtr ordghera M zah dl alan kitabn sonraki baskla
r, yukarda da szn ettiimiz gibi Oikiye Bir Var adl kitapla
birlikte yaplmtr
Haun Tanr son hikye kitab olan Yalda Sabah 1983
ylnda lgYayne tarafndan yaymlanmtr Ayn yl Sedat S-
3
mavi dl kazanan kitap tekrar basmarya okra bma
ya devam etmektedir
1967 ynda yaymanan Koninalar, yeni ve zgn bir kitap
dedr. Varlk Yayevi tarafndan 'in hikyeerinden se
meer yaparak hazranmtr

Yazarn tm kitaparnda yer aan hikyeerin kronoojik yazm

sras yedir
1945 Yal ap, Heykel, ooperat
1946 Thmet, Beatris Mavya, Gemi Zama Olur ki, g
zar Bir Polis, apta Namusu
1947 Dairede slahat, Nemiyei Hatr, Bir avak ve
sala Fakaat, Bir uval ir
1948 Yaas Demokrasi, ebati Beyi stabul eeri, Ha
rikliya, osuza almak, Bir Motorda Drt ii
1949 ahibi ey alem, 4 Marka eksapil, Nede o,
Tu
1950 ihaeeYamurYayordu, Ablam, zl al Ama
zo, Made i A, ller
1951 atar tibi Ali Rza edi, Frulei Hauboldu
edisi, ki omu, e 9 adar
1952 Atatrk Galatasaraya, zaei Akam Mterile
ri, Fasarya
1953 Oikiye Bir Va zkli Leylek, Bayalar oia
la Memeli Hayvalar
1954 Ayda alku Ayak Artrma
1956 alt saaYeli, Drb
1964 ahou abahYry
1965 Rahatlkla
1968 Pili Makiesi
1971 Yaprak Ne CalYeil, Glerek lmek
1979 Yalda abah
1980 eyta Ty
1983 k Hari Mutluuk/a arlkl
arihsiz Ases, stedii arky Dileyebilmek, Allegro Ma

No Troppo

14
 Haun Taner hikyeleri Almanca, Franszca, ngilizce,
Rusa, Yunanca, Slavence, svee, branice ve Yunancaya ev
rilmi Avusurya, sve, srail, acarisan, Pakisan, Norve ve
Yugoslavyada yazarn eili hikyeeri yaymlanm bireyse evi
riler halinde basld gibi nemli dergilerde ve uuslararas anoloji
lerde de yer alm ve beeniyle okunmuur

Haun Taner ilk radyo skeci Bir Mnzevi dir Bunun

dnda al eseri daha vardr Dinleyici stekleri, Beethoven,

Hasanolu seyin Berlinde, Ylba Program, Bir Miras
Taksimi ve Timsah Bu skeler, sanbul, Ankara ve Berlin radyo
larnda yaymlanmr
Taner oyun yazarlnda evre grlmekedir Bu evre
bir bakma da i iedir

Birinci evre 19491962 yllar arasndaki dnemi kapsamaka

olup yanlsamac anlamla, iyi kurgulu oyunlar yazd" evredir
Bu dnem oyunlar Gnn Adam, Dardakiler, Ve
Deirmen Dnerdi, Fazilet Eczanesi, Len Dokunmayn,
Huzur kmaz

inci evre 1 964e yazd Keanl Ali Destan ile balar Bu

dnemdeki oyunlarnda geeneksel iyaromuzdan yararlanm
r Ona gre geleneksel iyaromzun gserme anlac aniil
lzyonis eler boldur ve epik slu p iin uygundur Bu dnem
deki epikgsermeci" iyarosu, emel k nokas asndan
Brech epik" iyaro anlay dorulusundadr Ancak Taner
kendi opumu zerindeki sorunlarn ayrnlarna daha somu bir
yaklamla inen, ncelikle uusal, oplumsal bir yazard r Brech ise
sounlar oplumcu gereki bir yaklamla irdeler
Bu dnem oyunlar: Keanl Ali Destan, Gzlerimi Kaparm
Vazfemi Yaparm, Eein Glgesi, Zilli Zarfe, Sersem Kocann
Kurnaz Kars, Aynda amata
) Yrumr ii b Hadun Taner Tiaro ye e, gi Ye 86

 nc evre 1962de yazd ve ayn yl da sahnelenen
B ehri Stanbl ki ile balar ve bu evrede daha ok kabare rnde
oyunlar yer alr. Ancak bu evrenin gerek anlamda Devekuu Kabare
Tiyatrou' kuulduu 1967 ylnda balad kabul edilmekedir. O
yl o iyaroda ilkin Vatan rtaran aban sahneye konulmuur.
u dnem oyunlar B ehi Stanbl ki Vatan rtaran
aban Astronot Niyazi Ha B Diyar Dn Bgn Ak
Sevda Dev Aynas Yar Bana Bir Elence Haneler ktk Ak
Alnla Yalan Dnya Hayrdr nallah aplar

Haun Taner Tiyatro Oyunar 9 kiap halinde Bilgi

Yaynevi arafndan yaymlanmr

eanl Ali Destan ( 1 . basm 1 964)

Sersem ocann rnaz ars ( 1. basm 1971)
zlerimi aparm Vazemi Yaparm ( 1. basm 1979)
Fazilet Eczanesi ( 1. basm 1 982)
Vatan rtaran aban ( 1 basm 1989)
nn Adam 1 Dardakiler ( 1. basm 1990)
Ve Deirmen Dnerdi Len Doknmayn ( 1 basm
1991)
Eein lgesi { 1. basm 1 995)
Aynda amata (1. basm 1 996)

Kabare Oyunar

B ehri Stanbl ki ( 1 962)

Dn Bgn { 1972)
Mevzmz Ak Sevda Dekormz Deniz Derya ( 1973)
Yar Bana Bir Elence ( 1973
Hayrdr nallah ( 1979)

Koetif Kabare Oyunar

Astronot Niyazi (Zeki Aasya ile birlike 1970)

Ha B Diyar (dr yazara 1971)
Dev Aynas (dr yazarla 1973)
Haneler (Ferhan ensoy ve mur ugayla 1974)

16
 ln Dny ( yazarla 1 977)
ktk Ak Alnl be yaarla 1977)
plr (Umur Bugay ve Kandemir Konduka 1 980)

Dz Yazar:

yk ve oyun yaarl yannda 1 955e Tercman gaeesin

de kra makale ve gei nolar yazmaya balayan Haun Taner
sonraki yllarda Mllet gazeesinde yazmay srdrd ve lmne
kadar bu yazlar okurlara sunuldu

Yazarn dz yalar yine Blg Yanev arafndan 7 kiap ha

linde yaymlanmr

nce nnDevekuun Mektuplr ( 1 basm 1960;

1957 1960 yllar arasnda Tercman gazeesinde yaymlanan ya
zlardan oluan kiap ilkin Devekuuna Mektuplar-J adyla 1 960
ylnda yaymland
z Boz ThtDevekuun Mektuplr2 ( 1. basm 1 977;
1974- 1 977 ylar arasnda Mllet gaeesinde yaymlanan yazlar
dan ouan kiap ilkin Devekuuna Mektuplar2 adyla 1 977 yn
da yaymland
lre Ten lr Cnlr lei Deil ( 1 basm 1978)
Hk Dotum Diye Blylm Sze ( 1978; 1974- 1975 yllar
arasnda Mllet gazeesinde yaymanm yazlardan olumaka
Dem ollr ollr ( 1 basm 1979)
ok Gzelin Gitme Dur ( 1 basm 1983; 1 976- 1982 yllar
arasnda Mllet gazeesinde yaymanm yalardan olumaka
Berlin Mektuplr ( 1 basm 1 984; 1980 1983 yllar arasnda
Amanya izenimlerini anla yalar
oym Akl Oym Akl ( 1 basm 1985; 197 1- 1 985 yllar
arasnda yazlp yaymlanan yalardan olumaka

Ayrca yaarn amamlayamad yarm kalm eseri var

dr Bunlar Anlr Mnir zkul iin ir oyun ve Oyunozn
Siti adl romandr

17
 HALDUN TANE H KY E DL

Halun Taner' mnden sonra kendi adna bir hikye

yarmas dzenendi. ki 987 ynda gereketirien Haldun
Taner Hikye dl yaar payat. Tomris Uyar Yaza
Yocuuk" kitabndan Son Sanr ad hikyesiye Neim Grse
Sevgiim stanbu" kitabndan Saklamba ad hikyesiye ve
Murathan Mungan tek oarak gnderdii Hedda Gaber Adnda
Br Kadn ad hikyesiye dendiridi.

Devam eden yarda d kazanan yazarar srasya ye

dir:

988: Naz Eray- Karanfl Gece Kursu

989: Krat arda Ktlk Vard
990: M ario Levi- Br ehre Gdememek
99: Anan zyalner- ambazlar SavaYtrd
992: Nurten Ay- Kalm Br stanbul Masal;
Diem Uslu- Tutkulu Br stanbul lemes;
Yavuzer etinaya- Sava ve oum
993: Erhan Alabalk
994: Zeyyat Selimolu ern ondurucu n yk
-

995: Aye Kuin- Sabah Resmler

996: Necati Tosuner-
997: Ereniz Atas- Ta stne Gl ymas
998 Mehmet Zaman Saou- Topa
999: Seici Kuru d vermedi
2000: Aye Kilimci-Yldzlar nle
200: zen Yula Maz Tayan Trenler
-

2002: it Our Zaman Km Syleyecek arklar

Bu tarihten sonra ara verien yarma 2004 ynda Mllyet

Gazetes tarafndan yeni bir dzenemeye ve Haldun Taner yk
dl adya yeniden gereketirimeye baand. 2004te d
, Keder Ats isimi kitab ie Faru Duman 2005'te Srtmdak
ller ad eseriye Yavuz Einci 2006da Aula ad eseriye Sibe
K. Trer 2007de Gnlmn razes Bozuldu ad eseriye Hasan
8
zkl, 2008e Aya arpmas l eseryle Murat zyaar
(2009 l verilmei) 2010 Bir de BaktmYoksu l eseriyle
Yekta , 20e Dike Ucu l eseriyle Behet elik 2012e
ise Toplum Bcei l eseriyle Kerem Ik kn
ebiymn ve iyromuun byk uss Haldun Taner 90
oum yl oln 2005e ve lmnn 20 yl oln 2006 eili e
knliklerle lem, sevg ve sygyl nl

Syn Taner' iyro oyunlrnn yymlnms msn

eerli kklrn esirgemeyen Syn Turgut zakman' eekkr
eeri.

Siz dya bir ucuda tm

gzleri zeriize evrildii bir
yerde biz dya teki ucuda
ayr uluslarda olsak da asl
da yazarlar sadece kedileride
olua tek bir ulustur: Yazarlk
Ulusu... k erede bir ac var
sa yreimiz ay ada s zla 2
Haldu Tar

2) Caa e De Foofaa Hadu Tae Yaam yk De et T er

e yc 6 s.lO.

19


:
1

'

\
 N Z

Bu ktapta potes z meye alan ken otak

b ze va Atk yaamyo olula
ene haya yd etmey tleyen ogun b gee
nen hog asn yeeyen yaza, onaa dyaektk b
bytele yaklamaya, onla eletp yaglamaya kak
mad akn gemn bu enk ken, daha ok kend
dee yagla, kend koulandmala, hatta bazann
kend sevm tutaszka nde, kend yaam kozaan
dokuken, uasndan buasndan baz gzlemlee yanst
may dened. Heps o kada
u kubbede bak kaan be ho seda mecesne
sevecenke kaeme alnan bu poteen ebette objekt
olma ddaa da yoktu Sele be be b dee
sne ge del, sadece astantya, yazan yaam boyunca
onla az ya da ok yakndan tanm olmasna dayanyo
Bu poteen bazs pote olaak yazd, bazs da ad
geen dostlan me veslesyle kaeme alnd.
Ktabn dt p otes se tek tek kee de ama on
la kada kl oan b guba, b vapua, b pasaja, b
degye ayd
21
 Bu potee yazaken b vea bocunu yene get
mekten ya da yakn gemn gn b ksn ona pek
tanmam oan yen kuaklaa tantmak kaygsndan da
ok, yaza as ten duygunun bu esk dostaa hayalen de
olsa b kee daha yaamak zem oduunu buada dou
culuk adna ta etmek geek
unus'un yce sz zaten bu avuntuyu da emyo
mu?

Haldun TANER

22
 SAKALLl CELL

Bugnn luu ocuu hep sakall Sakal, nk, toz

pembe yanaklana szmona ekeks b glge katyo ku
untusundala Kilik yanakta del, gzleded, bakta
d Sakal onu olgunlatamaz k
ok ncele sakal ve byn evata olduu b d
nemden gemedik deil Osmanl mpaatoluu'nda byk
sz ekek, sakalsz yal ya da ota yal, ayk bulunudu.
Matu bi gld m hehalde ecnebdi dye kestl
atld
Matuluk, bugnk deyim le, sakalszlk, bykszlk
bizde cumhuyetle balam, b eit Batllk ve uygalk
simgesi saylmt Atatk sa byklan kestinden bu
yana, devlet adamlann ou onu nek aldla Sade dev
let adamla m? Memula, askele, etmenle Byn
kesmeyen b aznlk kald se ble, sakal dipten kaznmt

zgrlk arks

te Sakall C e ll 'in aycal byle b dneme astla

dndan daha da bi vugulanyodu He aycalk heves
nin kkennde aansa bi kompleks, bi gstemelk
duygusu yatt gl Bundan t ahmetiyi sulamak
aklmn kesinden gemez Alakgnll deelein gme
gtti b otamda hekesin, ben de vam" diye ba ba
bamas, kiilikte ya da gnmde bazen ikisinde bi-
3
den abartya varmas doal karlanmaldr. Kald k Sa
kall Cell, sakal dnda ddiac br adam da deldi. y
mevkiler alacak yetenek ve kltrde olmasna, arkadala
rnn nfuzlu yerlerde bulunmasna karn o hep kenarda
kalmay yeled. Kimsenn uyruuna grmeyen kk, idd
asz ama zgr bir yaamla yetndi. Sakal dnda ddac
deildi"den ney kastettiim anlamsnzdr Sakal onun
br eit zgrlk, doallk, kmsey takmazlk ve fozofluk
bayra id. Bektai kalenderli ile flozof saygnln bir
letiren bu sakal, onun nce yaradlnn sz haline getir
med bir ey dile getirir gibyd "Ben doal br nsanm
der gibiyd "htrasm yok. Paraya nem ermem. Mek
ler takmam Bunun n szlern katlandnz nce mas
karakardan uzam. Szn burjua kalplarnza metelk
ermem. Hepnze de mden ks ks glerm. Evet, az le
delse de, sakal le byle der, kendne in in byle br
stnlk bbr yaratrd. O nu bunca keyifl ve kendine
gvenl yapan da bu olmal d

Sakal Deyip Gemeyelim

Evet, sakal deyip gemeyelm. Sakaln eid var. Ke

sakal var, didon sakal var, kvrck sakal var, atal sakal var,
tahta sakal var, yanak sakal var, favornn azman, Fran
ois ose inki gib boyun sakal var, 'nnki gibi
ya da ok daha sonra Soljenitsin moda edecei trde
k... Cell Bey sakal brakma yolunda kim, hang rnek
zendrd diye ok dnmmdr. aradl bakmndan
onunla kolay zdeleebildm ve hele onun get yollar
dan, ayn lseden, ayn kltrden, ayn birkimden getiim
in, tahminlerm biraz daha kolaylayor. Anatol France
lk aklma gelendir. lk yaptlar le abartl deerlendrlen,
24
sona mauassismele anaizm aasnda kaa veeeyen
bu yaza, sanm, Fansz edebiyatndaki saygn yeini daha
ok kendine yaaan o beyaz sakal ile salamt Haz
cevaplk, spitellik alannda Cell Bey le ok otak yanla
olan oyun yaza Trstan B ernard uzun ve sevimli sakal
da, bu benzemeden t Cell Bey ekici gelmi olabi
lidi Nitekim dostlandan bika da, ahmetiyi esesiz bi
Trstan Bernard sayalad. Ama sade sakaandan t
deil, dnya gleinden dolay da, kendileine b
nekleden azla benzemek isteyecei iki kii daha vad ki,
bunladan bii Karl Marx b de Fanszlan babacan
sosyalist lidei ean auresdi
Cel Beyin sakal bakma hevesine, bu akla gelen
le dnda elbet kendi ailesi ve byklei iinde etken olan
nekle de bulunabili Mesela, Beiktataki Deniz
zesinde sakall bi potesi duan babas Hseyn Hsn
a aya benzeme hevesi ilk akla gelendi Cel Bey le hi
benzemeyen muhteis, atlgan, ok elikili Rza Tevfikin
sakalnn bile, salt biimsel ve estetik ynden Cell B eyin
sakalna belli bi ilham vedii olasl da yabana atlma
mald. Btn bunla benim tahminleim Zaten nemli
olan da bu deildi Sakaln Cell Bey yakp yakma
dd Onu tanmayanlaa hemen sylemeliyim ki, elhak
yakd
Resmine bi bakanz yete. Ben onun genliini, sa
kalsz halini bilecek yata deildim Kendisini tandmda
kknn otalanda idi Ve sakal yllad tayodu Sa
kalsz yzn tahayyl dahi edemezdiniz Sakal yznn
ylesine aylmaz bi paas olmutu Alnna dklen k
vck sala, kiilik sahibi uzun ve gl bunu, ocuksu
bi palaklk ve scaklkla bakan neeli gzlei, g sakalnn
eveledii yzyle hem elikili, hem uyumlu bi bileim
yaatyodu
25
 Salk Taan Br nsan

Bi vnc saka ve sakann tuttuduu zgk a

ks ise, bi baka vnc de shhati, fizik gc idi Tat
aaana hi binmez, yaz k aske postaa ie kiomet
eece you yaya yd Snf akada Matematik Po
fes Al Yar yine snf akada Pof. rahm Hakk
Akyol bie ei ie tutup havaya kaddna tank omu
tum udun iki byk biginini bie eiye havada tutabi
mek, Sakall Cell ok keif vemiti Bi keesinde de
ksa memuuk dnemi sasnda, Aydn'da bi oku md
iken, okuun ek inaatnda hamaaa biikte am,
ona hayette bakaak, onan tayamayaca ak
a stam oduunu duymutum Cell Bey Bahie
Mektebi Naz Hseyin Hsn aa'nn ou ve Mektebi
Sutani mezunu oduunu sk sk unutup ve unuttuup he
hangi bi sokaktaki adam kiiiine bnmekten ok zevk
ad. Ankaa apuu'nun n svaisi efk Kaptan bana
n gvetede haata saan saka bi macnn kendisi
ne Lamartn Le Lac iiini ezbee okuduunu anatmt.
Bu kada gze Fanszca bien bu macy o gne kada hi
gmedii iin ba akya somu, o da bu saka zatn
stanbu'dan zmi'e bietsiz gitmek iin boaz tokuuna
mack istediini anatmt. Cell Bey istese bu ka
dack paay dostandan bo amas iten deidi Ama
e esmi, ye yapmt. Be oyunaa bad.

Br Sohet Ustas

Ben onu aie dostumuz Halt Brsan Hoca'nn evinde

tanmtm. Oaa sk sk geidi. Ahmet Ham Al Yar
rahim Hakk Akyol da snf akadaa oudu. rahim
Alaettn ve Hal Nhat da akn dosttu B ek ve bakm
2
sz h, b dostadan ev oanan hanman kkate ge
t ve on sk sk yemee aad Sakall Ce 'n ge
ece gne, ya, gen tm ev haknca b sevn aes
yaand nk Cell Bey geekten ok y b konc
d Zek d Spte d He konya koayca ge kad
aygn b kt ve he et nsan kavayacak b sn
taz vad B ndgeme stas d En soyt kona ok
apc somt nekee hekesn anayaca b yana
getd Konmaan etkn yapan een banda da
ten ged ten b, nee ve sak taan
k G beenen Ahmet Haim be, "Cell dnlemek
zevk/ern en tatls ve hazlarn en mutenasdr dedten de
byd R'e g'ye even b teaz vad k, on b da
ayca sevm yapad B teaz btn Clochard g
nm hevesne kan b yede onn dad, matmaze ge
m ocknn zen de a eded

Hem Dereder Hem Tz

Fareler ve nsanlar pyesndek sevecen
Lenny's gb, Cell B ey de aee seved Bnaa oda
snda ay b ke ayd, np kacaka medvene
yapt, bo vaktede onaa oyaand syend Hekes
mhabbetk, kanaya, ked, kpek besemez ya O da a
e besyod B ze andkta hanma tksnt ve ko
k mmke yapaad aama d stan gb acmasz
kadn akadaa, a kt gb vah ekek dosta aasn
da get hade bnadan kokmayp da b ae gnce
kokan kadnaa hehade Sakall Cell de pek ak ede
mem oma d B bana yaayan ekeken yzde es
gb, temze p ek zen gsted savnamazd ama
ve gmeken gyebd kada gyd, kennce kap
att syend Btn bnaa kan a bnd en
27
temz ve ttz soaada be, ev sahpene sezdmeden
cebnden b ako ve pamuk kap gm ata baka
onuna ova, yemee ye baad. Ev sahpe de onun bu
evhamn bdkenden gz temzn gmezden ge,
bu ne pehz, bu ne ahana tuusu gbeden onun ek
sne n n geed.

Platonik Bir Sosyalist

Sakall Cell dennce, onun h yanndan aymad
kk vzn anmamaya oanak va m? Bu kk vazde
seetas buunudu, Fanszca gnk gazetee buunudu,
yen km Fanszca b k ktap buunudu ve m kam
paas oaak da Sakal Cell n bek tm bkm paas

oan dt bn as buunduu syend

Saka Cell paa babasnn evnde matmazee ba
ad Fanszcasn Mekteb Sutande eetmt. Fansz
edebyatn ok y bd Sevd aen n enck
zamannn cokusu e ezbee okudu. Sat Fansz edebyat
m? Tk edebyat, tah, esee, sosyooj, metazk, gze
sanata zene konuudu Konumasnn uasna, bua
sna, domaca espe sepeek, sze nes b konuma
en eked y b ae etm am gg b nsan
oaak, hekesn onuunu saknan b dkkat de vad Ate
tatmaaa gd zaman be y kamazd. B ah
bab ona Sakal Cel de, C elali Sakal adn koymutu
Bu ea hande be dumadan np kakan o koca saka,
hb zaman babacann ytmezd. Cell Bey sosyaz
mn adn dah anmann tabu oduu b dnemden bu yana
k sosyastemzdend. Baka tsnn nsanm dyen
nsana yakmayacana nanaak, bunu b bb sounu
yapmadan, hb gn gstee, taauuua kakmadan,
hb gte ba omadan ama nancnda hep ayn kaa-
28
ak, hb dn vemeden B gn Sovyet Rusyada dn
ce zgne ka anan baz nemeden sz edken
dayanamam
"Bu lke, dnyaya kar koca b sosyal saa eryo
arkadala demt "Oada sefebelk btmed k sky
netm kalksn
Sakall Cell n tadna doyum omaz syee uup

gtt Ne yazk k yetenenn kt zene saptanm b

beges kamad O md, kuaktan kuaa aktaan anek
dota, nes ve vecz espe e anageyo Onu h tan
mam kuaka da Sakall Cell bu espeden teye h
bmyo Bu espe buada yneeyecek dem Tk ay
dnan, "dm en bozulmu karaya oturmak zere Doua
doru gden br gemde arkaya doru koup Bata gdyo
ruz kuruntusuna kaplan yolculara benzetmes, bunan
en unutumayanandan bd Uusa bahtszmz u
be kemeye sdmas da, baka b sz ve k usta
d "Bzde lgller blgsz blgller de lgszd

B ouna Akan Pnar

Sakall Cell Bey ben hep sap daa, g omana
ve bozka otasnda bouna akp gden b pnaa benzet
mmd Vuguamay ten bouna sz zene yapnz
Bence zyan omu, esk deym e hede omu b dee
d O yuda yaa omann younu zoamam, yut da
ondan yaaanmann younu buamam, bemem, hatta
teebbs be etmemt
Bundan t, va ve dee, yanz onuna kaa
aben, onu tanyaben az sayda nsan taandan bnd,
anad
Bunadan b oabdm n kend kendm hep
ans saymmd
29
 EDEBiYATIMIZIN GRAND SEIGNEUR'

Sanm b d nde yaad Onu bu dten uyan

acak kaba geekleden mkoptan kaa gb kaaak.
Bu dn nde nce kend vad Daha dousu kend ha
yalndek maj. as Halt Zya Uaklgl kend maj n
Paul Bourget yakn gyosa, Hsar da kendn heha
de Marel Proust akaba sayyodu Mekteb Sutan'de
okumann ved avantajla Fansz edebyata yabanc
deld Fansz yazala nde kend daga uzunluunda
omayanla b kalem gep kend mzacna yakn saydk
lan ay b tahta otutudu Tk yazala nde en de
e vedkle bata Yahya Kemal olmak zee Halt Z
ya Uaklgl Ahmet Ham Hamdullah Suph ve Yakup
Kadr Karaosmanolu d
Bu aada Adlhak Hmt de unutmayalm Ht
hayanl ona babasndan gem sayabl. Babas Mah
mut Ekrem Bey rahm nas Efend ve Adlhak
Hmt duyduu hayanlk se bncnn knc, kncnn
de bnc adn bletp ouna venden beld.

Kends le Dolu

Daha sonakle nde beend yok gbyd Kends

le dolu olduu n bu beendn syledklemz de ken
dnden sona beend Bsbtn yalnz kalmamak n

Dostlua da bsbtn st evecek gte olmad n .

30
Onla bell b sevyede konuablece tek kfvle say
d n Evet, b d nde yaadn sylemtm Bu
dn ba kahaman elbette kends d Ama bu kends
ne le dolu d? Btmez tkenmez nostaljk ocukluk anla
le mnc yzyl bann ahat ve kaygsz stanbul yaa
m le Btn ayntlayla bu lem zaptetm belle ba
lca dayana d Bu bellek, onun en yakn dostu d Onu,
omancla da bu zell tm olsa geekt Edebyata
21 de lkn Dergh degsnde Ktapla ve Muhale"
bal altnda eletmele yazaak balamt Daha sona
Yarn degsnde, ondan da sona ler ve Medenyet gaze
telende bu et eletme yazlan sdmt Aada
b, b kaleme ald da oluyodu Elet yannda o
zamann pek moda olan b tne, mensu tne sap
m, daha sona anla yazmaya balamt Romanclk ye
tenen bu anla yazaken fak etm olsa geek Fahm
Bey e Bz amlaak Entemz A l Nzam Beyn Alaf
rangal e eyhl omanla an aas, omans an tazna
benze yaptlad
Ben, kendsn yaamnn son on ylnda tandm lg
sne dah layk gmed gen kuak edebyatla nde
nedense, b bana scak davand

Markz Pastanesnde

O demle on be gnde b Sayn Mecce Bayram

ve nn Salon Lteae"nde toplanld Bu toplantla

a bazen Refk Hat Karay Faz Ahmet Ayka gb ya

tlayla blkte o da katld Ama daha ok tek bana
B eyolunda elle akasnda geye kaykla kaykla aheste
beste geze, ay vakt Makz Pastanesne gel, soba le vtn
aasndak dam yene yeled Baz sona "Ter etmez
31
msnz, braz konusak diye beni masasna davet ededi.
B eni konuulmaya dee buuunun nedenleini kendi ken
dime somuumdu Onun okuduu okuun n ouum,
ayn kte biikimden geiim mi? oksa sadece benim
de Makizin muhteem inzivasn seiim mi? Hikyeei
mi okuduunu, oyunam seyettiini hi zannetmiyoum
ye bi ey olsa a aasnda muhakkak ima ededi. Benim
yazam hep ikinci elden, ya ahmetli den,
ya da fi ten duyduu olasl gaiba daha geei
idi nk, laa onlan vglei ile balad. "Yakup son
pyesnz beenm "Refik Halit, hkyeernz bana ok
d gibieden .. Kald ki, bu saydklam da beni edebi
meziyetleimden ok ya onaa benzeyen yanlamdan, ya
da kendi kiiikleine gstediim dikkat ve ilgiden t
tutuyo oacaklad Madem ki beni anyo, yleyse bu
delikanda i va gibieden. Beni tutup tutmamala ya
da neden tuttuka p ek umuum deidi. Deneyim edin
me, izenim topama anda, bu ustaan evesi de, igi
duyduum daha baka evee gibi, beni ekedi nsan bi
meslekte yyecekse, o meslein yaandan enecei
ok ey vad dncesinde idim Makizin B elle Epoque
duva iniei, kiba tenhal, evanten atmosei, gm
ata baka, ayans tabakla, in gng
m slubu, ona belki de Paiste Ecole Libe des Sciences
Poitiquesde okuduu zaman gittii Saint Gemain kahve
eini, Domeu yahut daha da Basseie Lippi anmsatyo
olabilidi
Evet, masasna gidedim ou zaman den,
dan, den, Nouelles
raresdeki bi eetiiden ve tabii dnp doap
tan sz ad. Bazen ten,
e den, den, den
de bahsededi Mesaeli ve ll tam bi stanbul eendisi
32
konmas vad Fath hakkndaki esei ie n yapan otak
dostmz Prof Banger Mnihte bana syledii bi
sz hep anmsam Banger "Toplumunuzda topu topu
k tane Osmanl Grand Segneur' kald onlara y bakn
demiti "Br ahya Kemal br Abdlhak inasi Hi
sar.
Geekten de Adlhak nas Hsar n hinde bi

Grand Segneur hli vad Vekal ve dalgn ze yaamn

dan ok bahsetmezdi Hi evlenmemiti Bnn nedenini
meak ede, ama nezaket ve potokol beas, soamazdm

Br Bakmann Unutulmaz Ans

Bi keesinde, evet yalnz bi keesinde kendiliinden

amt Aktan bahsedeken yaamnn en tatl anan
dan biini anlatmt Byk bi yaknk dyd bi gen
kz bi gece penceede gmt Bi sokak eneinin lo
nda kz yam saat haeketsiz penceede dm, stat
da on kadda yam saat haeketsiz seyetmiti Aa
anda konma olmamt aet olmamt Ama iki h,
sanki bibiine sam, kaynamt stat, bn byk ve
tat bi an olaak saklyod
O taihte bnn bana ok tes gelmesi geekidi n
k doldizgin bi bekn am tadn kaan enkli, de
iken, hz bi yaam syodm Ama stadn b any
anaken gzleindeki mtllk ptsna gpta etmitim
Mtn nicelikte deil, nitelikte odn o gn bi ke
e daha anlamtm
Btn hassas insana gibi ok alngan yaadll idi
Bttan nem kapad G nte dtbe dosta blma
sna kan, asnda kendini anayla l bi inzivaya e
kiliinin, kendi hayal ve an dnyas ile yetiniinin bi nedeni
33
de bk bk kiiee stmek, seenmek ekingenii
idi ok d md demitik 1 944te CHPnin dzenedi
i omn ymsnd Fahim Bey e Biz omnnn, Sinekli
Bakkal ve dn son nc on onn yedi
ememiti Dostm Taha Toros' nkettiine ge, i
yi etkieyip kendinin kznmms iin tn snd
Hasan Ycel' zn zmn besemi, od
bi meciste onn d bndn kpy n ktn
enince hemen vedii ptos ve pksn gei p odn
zkmt Oys Hasan l Yce' sty d eseine de
sygs bykt ide omd gibi kimseye de hi bi etki
ypmy kkmmt Bi dedikody tmsz geek
symk, obii gmek hep bidiimiz gibi ngn hs
tk hine getienede sk gen bi hdi Biinci o
m, nc om, htt bi deece mm omk kendi
deeine, gcne innn bi yz, hi mi hi etkiememek
geeki Hasan Yce bn iitince, ok zmt
Am std b spntsndn ktmk koy ommt

Romanlarnn Deoru

Adha nas Hsar hi phesiz omncm

zn sekin bi yz ok kckt Romnd vky
dei, his ve dneye bi de sb dee veidi Onc
"Bir romann en byk meziyeti romana benzeemesi e
bir roman olduunu hatra getirmemesi idi
Hat Zya Uag' Yaup Kadr Karaosman
ou' Reat Nur nten omnndki sm
ty onnkiede bmzdnz Htt omncnn yn
ttmzndn yn d deidi O dh ok kendi ock
nd, geniinde tnd ve gipii, yc ie omn
kiisi omy eveii gd insn , onn zn
34
bi potesini yapaken, oman kahaman olmaya elveili
nitelikleini g, dprs nature almay bakp bu kii
liklee hayalinden baka nitelikle de kata, yeni bi kiilik
kad Bu kahamanla, hep bildiimiz gibi Fahim B eydi,
Ali Nizami Beydi, amlcadaki Enitemizdi Romanlann
dekounu Rumelihisa, Bykada, amlca olutuudu
stadn ok zengin ocukluk anla mutlu yaamnn
duduulmaz amla olaak bu alana akn edeledi
Kahamanla ile hem snfsal, hem psikolojik bi zdele
me iinde olduundan, onlan en ayntl duygu ve dn
ce labientleini deinliine iledi Gemi peinde" oluu,
duygu ve dncelei bylesne ince ve ayntl kovalay
ile baka ve onun sevecei bi deyimle mutlu ocukluk
gnleinin nostalj isi" ve duygusal kiiliinin affinement"
onu ok sevdii Marel Proust yaklatd. Kahaman
la hep o st tabaka insanlad Ve de aylaktla Bi devin
peinde komayan, dnyada bi ii stlenmemi olan in
sanlad Almanlan Musse dedii baboluk, kopukluk
aylaklk elbet baz dnce ve duygula enine boyuna ge
litimeye elveili bi zaman lksd Ama bunu bulmak
ka faniye nasip olu!
u satlan bilikte okuyalm
"md Boaznn o hs bakmndan dolu gnlern
hatrladka bunlarla mukayese le, ehr hayatnn ler
ve zahmetleryle abucak solup gden gnlermzn brer
g arabas gb her et yklerle dolu geen gnlermzn
duygudan yana fakrlne acyorum Hslermzn hbrn
doya doya duymaya, lemeye vaktmz kalmyo Esk za
mann o sz ve tembel gnler ruhun byk br kay
nde geerd Her hssn ruh nde doup gelmes n bol
bol zaman vard Yallarn hayatnda arya hbr vakt
ayrlmaz alverlerle ne bey ne hanm megul olu al
35
nacak eyler hep uaklar alp gelrlerd. ehre ancak beyler
gdp gelrler e nlar da her gn nmezlerd.

Dn Bozmamak n
Topumun yozat anada baz kesme bu yoza
mann da tadn kaa Thomas Mann yozam b
Aman topumunun konks oaak bunu ok y yanst
mt Adlhak nas Hsar da yozam Osman topu
munun yozam, gap, ya de ama bu deke nde
maaz b mutuuk ve kendne yetek nde yaayan
tpen yanstmt Ne va k, Thomas Mann gb da
dan bakaak de, baz da benmseyeek, mutu ocuk
uk gnenn tat ama oaak onaa tmas be
edeek Bu mutu aznn at kaka dnda kendne
kahaman sememt oksu nsana ve eveen ad
bumu, huzuu ve hayae bozumasn dye onaa gze
n kapatmt
Bunan b suama de, b nteeme oduu otada
d azaa, saata setke kesme ve konuadan
t knamak dnces benden ok uzakt nem oan
sanatnn ad konuyu ve kesm eyd bence, A
dhak nas Hsar kend aannda kmsenn yapmadn
yapm, Tk omannda saygn yen hak oaak amt
te kanm budu
O bzm edebyatmzn b Grand Segneur d
Zaman ve otam e uyumaz buadan geydu
Rahatsz da Geekeden ka, kendn kends e do
u b eme hapsed de bundand

1) Baz Ya/a, 1954, s.49-50

36
 BR BELLE FENOMEN

rahm Mkrmn n Hall Kml n Mehmet

Sakp Elstan . Knyes b le, daha doaken onun yn
n bellem gb d Sonak yaay bunu sadece dou
lad zel hayat hakknda konumaktan holanmamasna
kan b gevek annda gazetec b ahbab onun azndan
unla kapp kaydetmt
"Elbstanl br kableden gelyorum. Babam, bykba
bam, aca larm hep kad e mderrstrler Sekz dokuz
yanda hafz Kuran oldum. A rapa, Farsa rendm. p
tday, rtyey Anadolua okuduktan sonra stanbul
geldm. Darnunun Edebyat Fakltes Tarh ube
snden 1 91 9 a mezun oldum. Sonra Mlkyeye grdm.
1 92 de de oradan mezun oldum. A li Niha Tarlan Edeb
yat Fakltesnden, Hilmi Ziya lke n de Mlkyeen sn
arkadamdrla Tarh Osman Encmennde hafz ktup
olarak alrken, stanbul ktphanelernde bulunmayan
nadr eserler kopya etmek zere 1 925te encmenn karar
le Fransaa gnderldm. Orada 1 927 senes sonuna ka
dar kaldm Ktphanelerde ncelemeler yaptm. Dnte
ktphane memurluuna devam etmekle brlkte Kabata,
daha sonra da Galatasaray sesnde hocalk yaptm

Lse Hocas
Ben, hcay hayatnn te bu dnemnde tandm n
ce Galatasaay Lsesnn ats altnda onun encs ol
37
dm, ylla sona da o, Otaa Odinays Pofes iken,
ben de naiz bi sanat taihi asistan olaak onnla haddim
olmayaak meslektalk ettim.
Onca, Galatasaay, bi zamanla ehzadelei oktt
gibi, imdi de byklein, zenginlein mak ollan
yetitien bi Tk Etonndan baka bi ey deildi. Baya
dt ylladaki tediginliini bgn gibi hatlyom.
Ne va ki sona sona alt idi Biz de ona. oksa yle yede
byle hocann banailii glegelen eyleden deildi
Bi keesinde koca sn kalaylayn mmde n
tamam "Szn analarnzn babalarnzn hayat dealn
a vucumun gb blrm demiti. "Hepnze ok para ka
zanacak rahat yaayacak meslekler hazrlamak styorla
Onlarca baarnn ls sadece budu Ama dnyada b
yk olarak ne yaplmsa, bu et baarl nsanlar d
nda hatta onlara ramen yaplmtr.
ine hi ntmam, yeden ge kada hakl old b
yay, iimizden bi akada tes anlam, lzmsz bi
alnganlkla mde kp, babasna kop hocay ihba et
miti. Oasn pek iyi hatlamyom ya da beleim belki
de bi ntma abas iinde hocaya galiba idae taafn
dan ecili aieleine ka kktmamas ihta edildiy
di. Ancak Ameika nivesitelei mtevelli heyetleinin ya
da askei cnta ihbaclann da glei iinde olaan
kalanabilecek b ttm G alatasaay idaesinde gmek
bende byk bi d kkl yaatmt
B any, sf Mkrmn Hocann, hele genliinde, ne
denli bi kzgn adam, do bildiini yaymakta ne yekli
bi hoca oldn belittii iin setim
O taihe kada bika yakn aydndan baka kimsenin
bilmedii deeini, kk kada yl nce ilk sezenle, biz
le, o bacak kada encilei olmtk. Mkrmn Hoca o
yllada otz ya dolaylanda olacakt. Altm ya yaknla
3
ndaki lmnden bi-iki ay neye kada neyse, o zaman
da oyd Galiba hi gen olmamt
Koca Galatasaay'da, etmenle iinde kendine tek
ygn dost olaak Hlm Zya lken' blmt ki akada
glmemi bi okma al iinde dmadan okyod
Sona meh nivesite efom old Prof Malche
b iki yeteneki lise hocasn nivesiteye doent atad On
dan sona da ksa sede hakl kazanlm pofeslk ve
odinayslk tbeleine ktla

Br Ortaa Ordnarys

Mkrmn Hoca Edebiyat Fakltesindeki yeini de, o

hi kimseye benzemeyen kiilii ile doldvedi
Bizim o vakitki Edebiyat Fakltesi, henz jnalci ve
telgafla ile deil, deei hocala ile tannyo, anl
yod
O yllada tesadfen, he ksnn hocas, o ksnn
geektidii niteliklein hepsini kendinde toplam bln
yod Kii ile zmanl aasnda b kada ygnlk, bi
de ancak tiyato piyesleinde blnd
Antik filoloji hocas nasl ol B eyaz kabak sal,
dimdik bal, eski nanlla gibi a yyen temkinli,
dzenli, bilge bi kii te Prof. Walter Kranz yleydi
Bi divan edebiyat pofes nasl ol Konmasn
da, zel mektplanda bile divan iileinden ktala Os
manl inceliini, sitem ve kinayeleini, tebih ve imaleleini
kllanan dygl ve alngan, ili bi insan te Prof Al
Nhat Tarlan yleydi
Bi ngiliz filolojisi doentini nasl hayal edesiniz
Oxfod ya da Cambidge m ezn, patile, kokteylede de
39
kendini evinde hisseden yakkl ve kt bi gen adam
O da va: Vaht Turhan
Ve nihayet kssnn kiiiine en yakan sam Ta
ihi Pofes Mkrmn Hall Ynan hocam . Pofe
sk lakab Mkrmn Ho an n adnn yannda od
gibi, kiiliinin einde de, tpk bandaki ft gibi bi i
eti, bi oama dd
O pofesden ok, nein Fath n medesesi
nin nl bi mtebahhiine beniyod skapinlei, aya
nda mest gibi dd. Pantoonnda ise, istedii kada
tl osn bi ava am vad Stndan ok seyek
eksik ettii paltosn, si hayainii bia olayaak, bi
eit cppe sayabilidini
Ne hikmetti biinme, o benesi annn btnn
kapayp g ve ekek kalana kada indidii kab bo
m apkas ve andan t dik tayamam gibi
hep bia ne ve yana eik ttt ba ve ksack adma
yla ama ne gveni, ne kendine has handiyse gkemli
diyeceim yy ile aklaan b kck adamn,
ka tkenmekte oan bi do bigin tipinin son
nei ve ayca dnyada ei a blnan bi beek fenomeni
odn bi yabanc olaak katiyen kestiemedini

B elk Yol rnr Dye

Evet hoa, bi belek fenomeni idi htiasl aatc

lnn yolma bime, inanma amaann yannda
on beileyen baca elikleden bii de b alacak bel
lek gc idi. Bi gn, kt kalemi ntt bi gn, Bib
liothque N tio lda okd bi eski metnin be sayfa
sn oadan kp oteline gidip ebee kda geidii ve
b metnin iinde tek eksik kelime blnmad onn belek

esanesinin anlatagelen sadece bi anekdotudu Ksde
konumaya baad zaman edinilmi engin bilgi daac
nn amla bi elale g ile bibiini kovalad
ou kimse onun elinden eksik etmedii kabak an
tasnn da not dou olduunu sand Kaasnda eektonik
bi belek tayan insan, neden antasnda not tasn? Dos
tum Taha Toros baklsa stat o antada Nasreddn Ho
ca misali daima bi it ayakkab ve telik tam

H Umulmaz ama akac d

Mkrmn Hoca sam taihini sade etmez, yaa

td nk iinde yaad Bi Uhud ya da Hendek gazas
ondan dinleyecektiniz Mkrmn Hoca tans haine gie,
o gazann kahamana ile zdelei, bakla, yz mimik
ei, e ko haeketeiye o gazieden bii olup, kaa on
aa bilikte kl saa, dman yendikten sona da yz
n bi zae neesi kaplad Hayainde nivesite=medese,
enciei=mezlei, evi de, hcesi idi Btn m bu
ikisi, bi de nivesite-devetbeediye ktphanesi aasn
da geiyodu Aada bi Kkte, Laleli Kahvesi'nde otu
uan ve nl Emn Mahmut Kemal 'deki topant
aa katmasn saymazsanz, bakaca bi elencesi yoktu
Onun gnnden hi de umulmayan muzip yan i
te daha ok bu topantlada otaya kad
Nazm 'n o gubun insana aasnda kuduu
ve Esaii ak diye adandp hekesi tabna ge Ebab
i, Niza lem, Ehli Iz gibi kategoiee ayd cemi
yet, Mkrmn Hall pek ine gelmiti. Geek Kllk'teki
Esaili ak'n ve geekse daha sona na atndaki Yaz
kindiei topantann hibiini aksatmazd. B ek oda
snda bi bana p inekemektense, bu ya aka cemiyetin
1
canl havasnda kendini avutudu. En ok takld da nl
Emn Mahmut Kemal Akadala onu nl Emn
Anahta sayalad Haetin en ok kanna giip onu k
tndan, konutuuundan, kinaye .. Bu akalan ba
s da belden aa oludu
Bi keesinde nl Emn o tbe kdm ki s
n saknayan bu ha cevap stat da, "Ben bugne kadar
sen Elbstanl bellemtm. Meer sen Elbstanl del, Kel
bstanl msn demi. Bu muiplikle onun ocuk kalm
yann yanst
Siyah kolluklan takp, sabahn eken saatinden ak
ama kada ktphanelede a gibi alan bu byk lim,
bo saatleindeki bu ocuka akaala kendine bi nee ala
n ve uhi bi denge yaatmak iste gibiydi

Mevlev Skkes ya
Hoca muip olduu kada da aka kaldan bi insand
Elvei ki, bu akala sevdii insanladan gelsin
Ufak tefeklii bann ekli ve kendini yakkl bulan
gvenli hli ou aman bu akalan ba konusu oluyodu
nl Emn Mahmut Kemal Bey toplantlann mdavim
leinden edebiyat etmen Ltf ngr Bey Mk
remn Hoca iin yad mizahi bi pote onu kdacak
yede, sadece glmsetmiti. Hoca bylece ya siniendiini
tek kunaln ya da geek hogsn belgelemi
oluyodu. Ltf Bei miahi manumesi yle id

Mkrmn Bey, ne kadar hotur yal ln

zeym portren br salona asmak n
Her gren der k, zenm de yaratm Allah,
Ne gzel ehre o krk br kere t maaallah
Mevlev skkes gya, soba enbubes ba;
2
 Sn otuzbe, hayd yanldk dyelm onbe ya.
ok kasr ondak boybos, budur ancak kusuru,
Suret sretne benzemyor, kalb duru.
Ne zaman gyse slnd o slndr bana
Kamet belk uza tam gelr Kz tana
O ne gzle han baksan okuyor elfecr,
O yanaklar se elbette kzartrfecr
Mkrmn Hoca esiz bi aatc idi lk eselein
den bii olan Mara Emrler tutun da daha sona b
yk bi veludiyetle bilim hazinemize hediye ettii Dstur
name Ener Anadolunun Feth Ferdun ey Mnaat
Zlkadr Oullar Tarh X Asr Tarhler e Merrh
Azm Tanzmattan Merutyet Kadar Bzde Tarhlk
Musul e Elcezre Ouz Trkler kada ne yazmsa bu
kl kk yaan aatc gc ile hekesi hayan bakmt
alma dayankll da alacak baka bi yan idi
Pais'te kald iki buuk yl boyunca Paisi yle bi
adamakll bile gmemi, sabahn eken saatinden geceye
kada Bibliothque National'dan kmam, kendine vei
len kopya devini a gibi yeine getidikten sona, Cnk
le zeinde, Seluk taihi zeinde daha sonaki eseleine
mateyal toplamt
Bu deece youn bi bilimsel tutkunun, sonunda, sahi
bini bi deomation poessionelle"e bi mesleki apt
maya gtmesi olaan kalanmald Taihilik onun
tm kiiliine, tm hceleine, dolaysyla gnnn he
saatine, he nna sinmiti Taih ye, taih ie, taih d
n, taih konuudu
Prof. Sar Esat Siavul in onun hakknda yazd

bi yazda belittii gibi "O asr as sene sene, hatta gnbe

gn tarh yaayan adamd Hergn maz d Hbr hadse
olmazd k, onda slam Ortaana halka halka gden teda
43
ler uyandrmasn hbr ak zuhur etmezd k, hazasnn
dernlklerne daldrd br dkkatle alt yzyl ncesne at
benzerlern bulup karmasn Ne kada dou

Alaturka Saate Ayarl

Hoca, kafasn sam taihinin aatuka saatine ge
ayaamt ye ki, kendine ve hemiesine den bi mi
as Medeni Kanuna ge dei de, sam Hukukuna ge
adn vneek anatmt
Bu kada douu omasna kak bi gn ikiyz
, iinden pazak gmemiti. yesine saf ve
temizdi nk kaaktei neini dounun henz yoza
mad devieden ayodu nein Devi Saadetten ya
da Seukua zamanndan rahm Mkrmn n Hall
Kml n Mehmet Sakp Elstan beekede sade bi
douu mtebahhi, sade bi beek fenomeni oaak dei,
tm kiiii ie dn dnyamzn en enki insanandan
bii oaak kaacakt

 NE NDE ZAMANIN, NE DE
BSB TN DIINDA

aamay ylesne seven, onu sanat halne geten,

he nnn tadn kamay ylesne det ednen az nsan
tandm Bence, hoca, a, omanc klklenden nce,
onun u yaama sevnc dolu ohem yan, mn estetk
ve dnsel youn yaantla halkas yapmak steyen ya
n, daha a asad Bu yand k, tn klklen
zengnlet, ylesne ten ve scak yapad
Ahmet Hamd Tanpnar ende he zaman kuak top
aa dm tk hzn yaatmt Adlkle, sathlk
le gelgelkle, vudumduymazlkla nde otamda,
onu mltec Ota Avupal, nen Maca yazaa
enzettm de ok olmutu Sala solla, ttz aym
yapmadan he nne kan az kaas le nsanla dost
sanl, hep u yalnzlndan, kendne tutamak aa
mak, h delse tamak htyacnda olan engn dostluuna
takm yank adackla ulalmek zounluundan do
uyo olmal d
B de u va Belk de nsanlaa, kadan uzak, ala
ldne ten yaknlk gstee gstee unun zevkne
ege onla da vadacan ummu olald
Onca, dnyay s onu n g gzele tap, nsanla,
dostlua onun g nan kutaald Bu akmdan y
le dnn haval sayalz akadaln, hocaln,
yazaln ve he ynn

45
 Durmadan Dnen Duyan Br Varlk

Omzunu aptp, sa kolunu geeek, elinizi dst ve

smsk yle bi kavay vad ki, bu avucun iinde sanki
onun dost kalbinin scak atn duyadnz Bi ocuunki
kada temiz gzlei pala ve haie yaklap bi s syle
gibi balad konumaya. O ksk, ona ok yakan, onun
itenliini daha bi vugulayan sesi ile
Size astlamadan, kendi kendine, ou zaman o gnk
bi astlant veya yaantnn am ile dald bi dn
ce silsilesinin son halkasn size avei, bandan, gelime
sinden habesiz olduunuz bu iki youluunu sanki siz
de onunla bilikte katetmisiniz gibi sonucuna sizi de otak
etmek istedi Kendi dnceleinizle, sokan ve evenin
gltlei ile gnlk kayglala bunalm kaanz biden
bu sylenenle bi balant kumakta geciki, anasa bile il
kin onun anlatt scaklkta alglayamaz ama yava yava
onun iklimine, onun dnyasna giince, bu sylenen, ou
zaman yeni, aanp duyulup valm yag ya da bulguya,
onun istedii ilgiyle yaklap, ou zaman bunu benimse,
ondan ayldktan sona da yolunuza bu dnce ile ya da
ona katlan yeni amlala devam ede, sizi skan eyle
in basksndan bi se uzaklam oludunuz.
lmnden bika gn nce Hachette'de astlam
tk Ayakst son omanndan konutuk Eli elimde, "Dn
gece sznklerde dm dedi "Bezk oynadk Te vfik Salam
Paa Osman Ho rasanl Fahr i A re / Hami Nafiz /hami
Be y.. Yed buuk lralarn aldm
"zlmlerdr dedim Gld Ban sallad. Sona
yine eli elimde, "Yahu ne temz ne przsz ne berrak n
sanlar dedi "Onlarn yannda kendme bakyorum da ne
ark/ olduumu anlyorum Bz ok gllglyz yahu onla
ra kyasla, Al de benm gb d Sevgili Ahmet Hamd
46
Kendne fta edyodu. Gllgl adam bunu dnebl,
dnse de syleyebl m d! Estafuullah" demedm
Bu slende b estafuullah avcl aamak kada onu
tanmamak olamad. O bunu sf o be dostuna duyduu
hayanla yen b enk katmak sevnc le yapyodu.
Ne kada dst ve gllgs olduuna ok nekle
veeblm O he aman kend kendne sadk ve tutal
kalablm b klkt 27 Mays subaylann, kac ju
nalclen kkts le nvestenn en deel hocalan
kslenden uaklatdka aman da Ahmet Had
badeden kutulmu olmasna kan, bu obal b gn
onaylamad, junalc hocalaa kst. Onlan yaptndan
utan duydu. Bunu he fsatta bell ett. B polemk, b
savam nsan deld Btn bunla kend kendne tutal
kalmak n yapyodu. Baka tls onu kaheded. Tek
kales kl olan he nsan gb

Aklar

Hekesn scak evne, kendn bekleyenen yan

na dnd akam vaktle Ahmet Had Naman
l udu'ndak bek odasnda yaln plakla ve ktapla
bekled
S nl hoca aylnn yasn he ay ktaplaa yat,
ktap paketne sevg le smsk sal, sayfalan, b kadn
soyuymu gb gle paayaak ehvetle aad
Gele alabldne ak uhunun kadnlaa lgs kal
myaca muhakkakt N e va k, bu aklan ou platonk
kald. Hatta k olduu hanmlan baen bundan habe
ble olmad.
e'un sublmaton etsne Ahmet Ha den

gel nek sanm kolay bulunamad Tanpnar bu pla

47
tonik akla somtlatmaya kalksa idi, b Tanpnar ol
m idi? Btn b yaanmam, ksakta kalm hayali ak
la, ona yaatmalanda en scak iti olyo, bi Bsa t
besinde bi gen kzn c glmsemesi, sa salan
baleinle misali topz yapm hayal gibi bi gen kadnn
Maya Galeisinin ahap medivenleinden inii Ahmet
Had belleine ve hna yapp kalaak, sca a
bk gemeyen bi ini soba gibi onn i iklimini zn s
e styod Mah Beste"nin, Hz"n nice iileinin
aka onnda hep byle sbime edilmi sevgilile blmak
mmknd. Teka ediyom Onlaa daha yaklasa, et ve
kemik temasn gze alsa, onla somt bie valk olaak
yaasa, onlaa doysa, belki, belki de ne kelime, mhakkak ki
b coks, hayanl p ek kalmayacakt Baz eylee zak
tan bakmak, onlaa onlada olmayan bi boyt kazand
En azndan ona bakann ona giydidii valn boyt
Onla konmamaldla Konadka byle. Onlaa
yaklamamald aklanca he gnk geek ve o za
man yava yanlan da ele veile. steeden o omantik
n yaatt imaj yalanlala. Ahmet Hamd edebi ba
alann, olgn ve oijinal bllann sevdii kadnla
taandan takdi edilmesini beklemek saln gstemi
midi, bilmiyom Hehalde bn bekledii zamanla ol
mt. Kadnla kendilei in dnlen he gzel eyi
sevele. Onlan esmini, heykelini yapan sanatla tak
di edele lham kayna oldklan enmek, onla he
zaman ok mtl ede Ne kada gzel ollasa olsnla,
daima bi yeinden eksik olan gvenleini glendii Bn
la dod, dod da o kadnlan beenisi kendi
kiisel alanlann dna pek taamaz Ahmet Had bi
ak aii deildi Romanla, denemelei hep kltle yk
l ve Ahmet Had kiilii kada ok yanl, zengindi.
B omanlada, yazladaki seviye ile sevdii hanmlan

haann kazanmas, nen b Paul eraldyn To
et Mo e nk hanma hemen eraldyn To e
zdeevee kazand koa been kazanamazd
Ahmet Hamd Yahya Kemal' Ahmet Hamn, bu
k bbn ekeezn kken kend mbnde et
m b a knde ok a basan b de Ahmet Had
k vad Bu kk ukada sadkamzn dnda,
nen b Paul Vale yden de bk apta etkenmt
Thomas Mann vdne astamadm Thomas Mann
da, ee okudu se onun haann kazanacak sodan
baka b omanc d Edebat ve mmaden sona en ok
sevd sanat mzk oduu n, Tk omanca nde
arktektonk ap e omann oduu gb, mzka ap ve
fugue sanat e omann akn ksn de k keeden o
omutu

En Byk Hzmet

Ahmet Had b bk ve dee ze de, us

tas Yahya Kemal etkse Tk gemnn ve bugnn
sentezne nek b akam nde buunuu d Sanat
tahmzn nceken edeb b de, onun kada sevg ve
vukua okuucua geten b benzen tanmoum He
pmz Ankaa'a, stanbu'a, Kona'a, Ezuum'a, Busa'a
onun gze baktmz zaman hem uusa, hem kse
zengnmzden vn duaz Uusa, nk o ehee
nteken veen he e bata sanat apta omak zee,
Ahmet Had scak kaemnde de ge, mze e
ve onun ok zende duduu o mekn ve zaman sank
beaz ktta canan Kse, nk bu shbazn kaem
bzm mzde ona akaba tee kpdat, onuna aamz
da da b otakk vnc aat Busa'nn akasua onun
49
sayalanda akdamaya bala. Sleymanye'nn mnae
lenden kopup gelen lk b zg yznz oka B ence
Ahmet H d nn en byk ahese Be er adl lmez

yaptd Bu be eh duduka, bu yapt da onun en ten

youmu olaak ayakta kalacakt, kansndaym B yazan
ulusal klt ve gemnn kaltm le bu tbe zdele
mesnden ve onu yuttalana bylesne ustalkla yayma
sndan byk b yut ve klt hzmet dnlebl m?

Yce Br Oyunun Pende

Ahmet Hamd sadece bu yce katn dnyasnda
onun byk mma esele nde, ehlen kendlene
zg zamanlann ve sluplann mznde del, doa
nn tm olanaklana da apak, onun btn gzellklene
de a ve onun knc elden deelendlmes olan dnya e
sm aheseene de hayan yaad
Kadn gzelln doa gzellne benzeten essamla
a, kaa le del, yaant le hak ved b gn unu tamam
az sonlanda b gn Kplce akalanda uzun b y
y yapm, hem gnel, hem de hznl doann kac
bka nn yaaken, bu benzet kend keetm olmann
mutluluuna vamt Etes gn ben akltede bulmu, o
yaantnn etks uup kamadan, alelacele orgone
'n gmek, ona b de dnk yaantsnn asndan
yen b olgunlukla bakmak stemt Doa, kentle, mma
, ktap, mzk, esm, heykel, koca sanat tah, onun n
yen yaantla, gnmle le ahesele le doulayan,
destekleyen b byk kaynak oluyodu Bu gec hayat
nde, nsan kendne bundan sevyel b oyun bulamazd

 CUMHURYETN LK uFRS T LADY"S

Rastlantla bazen insanlan yazgs olabiliyo

dn, nan igalinden ktld mtl ve cok
l gnlede zmi, mzae bakomtan Mustafa Kemal
Paa' alamak iin byk hazlklaa giimiti Sevgili
ktacya kont olaak iki ay kk hazlanmt Bn
ladan bii, nan odla zmie ktktan sona Kal
Konstantn' kald bi kkt b zmiin valkl,
sekin ve moden ailesi in G ztepede, set zein
deki gzel manzaal beyaz kk Mustafa Kemal son an
da ikinciyi seti Bylece kade alan meye balad
O evde, zmi Ameikan Kolej inde okm, ayca ba
bas ile sk sk Fansada kalm, dil bilen, moden, ggl,
ayca da son deece zeki ve yank bi gen kz vad G zel
old pek iddia edilemezdi ama gzellikten de te gl
bi ekicilii, ne istediini bilen iadeli bi kiilii ve diilii
vad He Tk gibi, o da m illi kahamana a bi hay
anlk dyyod Kltl bi inelikle bn gen ya
hissettimeyi ok iyi bilmi olaca tahmin edilebili lla
d i ve d ekimelele, savala amaktan dnyadaki
baka eylein zanda kalm olan nn da zmiin
b sekin evinde, hekesin evesinde, saygl bi p evane
kesildii b hzl otamda, b gen kzn scak ilgisini
hissetmekten ay bi kvan dymas kada doal bi ey
olamayaca da otadad kisi aasnda balayan b ilgi,
tomcklanma eilimi gsteince, elbet geeki bi ia
dam olan babann ve evesinin de inanlmaz onanay
va glei ile desteklediklei dnlebili
51
 Br Mlletn zee le Evlenyorsun"

stelk Mustafa Kemal yakn dostu Tevfk Rt

(Aras) de le akabad. k taan, daha dousu
Mustafa Kemale evlenmey aklna koyan gen kzn nye
tn seznce onu kenaa eke
"Bak kzm. Ben Pa a'y ta Selnkten tanrm un
dan holan undan holanmaz le le br adamdr.
Onunla elenecek olursan, le le br sorumluluk a lt
na grmen gerekecekt Btn bunlar br ce dn de
sonra karar er stesnden geleceksen e/en Yoksa bar
na ta as. nk br nsanla del br mlletn gzbebe
le elenorsun. Onun haatnda br mlletn gelece
ator de.
Entesnn bu szlene ka gen kzn kaa kesn
d. Bu n stesnden gelecene, ya sadece e del,
yadmc olablecene, bu yeteneken kendnde olduuna
nanmaktad
Ne va k, Mustafa Kemal nn annes Zeyde
Hanm ayn kanda deld. Bka hata, mstakbel gel
nnn kknde batac edlen kaynana, yaman halk kadn
sezgs le tehs koymutu
Ltife Hanm e ho kz. Fakat kends de benm
olumu semedn blmo O Mu st afa Kema Paa
seor.3
Gelnn alesn de olmaktan ok, grnmee a
lan nsanlar olaak ntelyo.
Zeyde Hanm da he ana gb, olunu esz, benze
sz b nsan gmekted. Ona kmsele layk bulamamak
tad. Hakk da yok deld. Olu, sade Tk tahnn del,
dnya tahnn de, te hem de kk yanda, en sekn k
2 s et Aak ve E e Ham
3) Ay ee,
4) Ay ee,

52
enden b oluvemt Onun, dnme, etafn kna
etme, fklen eyleme geme yeteneklenn, byk yut
sevgsnn yce boyutlan analk ada le pek y sezebl
mekted Bu hassas alet zedeleyecek, seleyecek kmpl
kasynla da vaktnde sezp nleey yne analk duygusu
nun o kouyuculuk gds le etaaf etmek steyn,
sade kaynanalk gelenene ymamak geek
"Olumu yzba ken rse d, acaba seer myd?
sousu hep kafasn yomakad

Her Zaman Yakkl v e Zek

Sezar hakkn S eza vemek n syleyelm k,

Mustafa Kemal ekek olaak he yanda dnemnn en
yakkl nsanlann banda geld. Kolaas ken de bu
byle d, bakomutanken d e, cumhubakan olduu za
man da
Ota boylu ama yakkl endam, palak sa sala,
g kala, k omzunun otasnda benzesz b gven ve
dnazle dmdk tad vaku ba, nsan delp gee
hss veen mav bakla, e kadn, he gen kz, lgsz
bakmayacak hac nelkle d Manev zellkle de
caba Bunlan banda dehas gel
Ben Atatrk bka defa gmek bahtna eenlede
nm ocuk bellemde bende kalan zlenm b hkyemde
u cmlelele zetlemtm
"Bu adam blmek n renm olmaya htyac olma
yan, bldn blen blmedn de p dye sezen bambaka
br nsandr Byle br nsann hayatnda srprzler olamaz
d Yaamak, onun n sadece tahmnlernn doru kn
drak etmek demekt
5) ihanee Yamur Yayodu 60 (beinci bm; on ltnc bm .6

53
 Bu satladak abat payn skonto etsenz ble, bu
yetenekle 'de bakomutan olmadan nce,
yzba ken de vad Bunu onun akanla, etl fsat
lala teyt etmled
yzba ken de ya
pan bu ntelkle gb zek, hassas, aydn b
kadn elbet deelendmesn bld de, acaba evleneye
kalka m d? Oas baz phel. Benm duyduklam
dan, okuduklamdan edndm zenm udu k,
n mll kahamana hayanl kada, b Fst Lady"
olma htas da bu dente ol oynam olsa geekt.
Sonunda evlenle. lk evllk dnem mutluca gee
, zlemn ekt b yuvaya kavu
mutu , bek D evlet Bakannn abtal b z
dvala yaamn ntzama skacandan t, en sevnl
olanladan bd
mutlu doumuna, mutlu yetme koul
lana, mutlu ale yaamna b de mutlu evllk eklemt.
Hem de dnyann en seme nsanlandan bn kend
ne koca ednmt Bununla vn He Havva kz gb
vnmek onun da zaafd Kmseye nasp olmayan, baz
da kend zeksnn sayesnde elde etmt Fst Lady" o
ln cddye al Moden Tkye'nn Cumhubakanna
layk b zevk ve sevyey kkte yeletmeye al a
n banda gezdlecek, ele gne ka vne katlacak
aydn b Tk kadnd he gezsn
de ' yanna almakta, Batl b ekek gb ona
byk sayg gstemekted da mutludu Kend 42
e 25 yandad Kend baka b otamdan, e bamba
ka b otamdan gelmekted ama sevg btn bu aylkla
yok etmt e devnn soumluluunu blen,
'nn ok haeketl ama btevye yaamn d scakl
le enklendp stan b et Ayca en byk mezye
t, somasn dnlemesn, lglenmesn blen b akada
54
olmasd Mustafa Kemal kaasndakle ak sekle
vadmak n n gvend bne amas aaken yen
amlala yen alaa vamas da geekld Bu Lt
fe Hanm val ok y yene getmekted
Ayca kadns sevgen ou zaman ekeks mantk
tan ok daha sabetl yagaa vad duumlada ene
yen ala esnletmekted
Pek he ey byle tozpembe gdeken le nye bozu
lu?
Bunun sonala etl youmla yaplmt Ve ma
alese hep Ltfe Hanm hacanaak yaplmt Huysuz
olan mlletn sevglsn mlletten kskanmaya balayan
ona yaplmayacak kla yapacak kada snlene hkm
olamayan b kadn gb gstelmt Ltfe Hanm Bunu
yapanla da hayatta olan Atatrk yaandklan sanm
lad Ltfe Hanm' gelnce o ayldktan sona tenezzl
edp de bunla ble yalanlamamt Otadan kaybolmu
kenaa eklm muhteem ve vaku b suskunlua bn
mt
Onun bu vekn emnm k Atatrk son neesne ka
da n n ok deelendmt

Dhler rnek Koca Olamaz

Evllklenn smemesnde Mustafa Kemal h su
pay yok mudu? Muhakak k vad B dhnn olaans
t b adamn nek b koca olmamasn doal kalama
l Kadna ka devaml dkkat lg ekat sab yaamn
kk ayntla kasnda hep ayn kalan uyanklk b
yk adamladan ok ota hall ddasz kocalan hacd
Byk b younluk nde byk soumlulukla nde a
lan nsanlan sn sstem nomal nsanlan uymak zo
unda olduu kualladan zaman zaman aylabl Ltfe
55
Hanm bn blme myd? Elbet bld... Ama sanyom
k, on leden kaan baka nsla olmt Bnlan
banda, hb gn dh kocasna layk gmed b ev
enn on hep evlenmeden ncek babo ve dens ya
ama ekle d.
Kmsey kmak stemyom Ama b syledmden
yaknan sadece e deld. smet nn de sevgl akada
yla b yden bomt . . .
Sebeple n e olsa olsn aylla. Atatrk beklna
kav Ltfe Hanm nvaya ekl. lla ylla le,
olaylan stnden aman gla ese. Atatrk 1 938de
l. Ltfe Hanm yalan ve nhayet m'de beya b
kkte balayan yag, Ltfe Hanm lm le nokta
lanm ol.
Ltfe Hanm 'n yaam bana Gek taj ed kahaman
lann yaamn ok anmsatyo. Gek taj eds kahaman
la soyldla, mtldla, valkldla ama htasl
dla B htas onla a htyatslklaa damatj
deymyle damatk slaa tele te o aman yaamla
nn denges bol, balana b s yne damatj
deymyle Katasto gel. Mtllkta hekesten stn
olan kahaman, bakasn mtslkta da hekesn eke
eyece cla ke B onn taj k yagsd. Byk a
eyle steynn b et keaetd.

Her eyn stnde Onur

ten kanm k, Ltfe Hanm kaden kendne layk

gd ksa b mtll, ok n ve a b mts
lkla demek onda kalm, geekten anss b nsan
d. Evenken he gen k gb, yeyde ba hevesleden
kendn alaam olmasna kan, aslnda Mustafa Kemal
56
ok sevd, ok sayd, ona ayk uyga b e omak n
btn akln ve hassasyetn seebe ett otadad Bu
konuda lede baz tankkla onun y nyetn hehade
daha somut oaak da belgeleyecekt Fst Lady" oln
btn benl e en y eklde oynamaya amt u va
ku ve sessz m ble b Fst Lady"ye yakan ycek
ted
Bunu daha y anamak n Atatre yakn deede b
baka byk devet bakannn, Kennedy sabk enn,
magazn sayaana konu oan en dul hayatn, mlyona
a ve poplateye ynek sevyeszk ne sevenen
b hatlamak yete
Ltfe Hanm he eyden nce onuu b nsand By
le yaam, byle mt Atatr saygsn yaamnda
ve yaamndan teye de sdmek stecesne susuu da
onun ay b mezyet olaak beleklede kaacakt

57
 OM MAN PADME HUM

1 907 ylnn D esaadet henz be yz bn klk b

bakentt Sokaklanda atl tamvayla olan b stanbl
Eyyam, stanbl dkalnda yalnz stanblllan otd
tekelc b eyyamd Bell semtle, yzylla boy, oa
lan saknlene bell b damga vm gbd encba
la, nasl b tadmda stanbl slan, Hamdyed,
Tomk, Smaket, Tadelen dye ayt edeb
lyolasa, he bakmasn ve gmesn blen gz de b ba
kta stanbllla, Beykozld, Modal, b sk
dald, Takasapl dye tehs edeblmekted B semt
le nde Beylebeynn ay b ye vad B eylebey,
esk Boaznn en kalbst bokatlan bandan,
adabn, eknn, teatn, Osmanl gngmlnn
smges, b kesd Sabahleyn memla stanbla n
den ket Hayye vap, he skelede -dt dakka
dd halde, Beylebeynde onon be, bazen de ym
dakka bekle "nce sz buyurun beyefend "Estaurul
lah sz buyurun "mk yok mrm alah gemem
"Trabnz olaym, kerem edn "And erdm ama alah
gemem eklndek alakgnlllk ya nhayet kapta
nn sabn ta, ddn bka kez almak zonda
bak Beylebeynn b zell, "engelkyn sebzeat,
Kuzguncukun muzahrefat, Beylerbeynn terat ekln
de dllee pelesenk olmt skelenn yannda B eylebey
Cam, sahlde smal Hakk Paa yals, Hasip B ey yals,
Msl Prenses Fatma Hanm' yals, "Mektepler olma
58
sa maari ne gzel idare ederdim sz ile mehu Ham
'nn yals, Boaz sulann aynasnda kendileini sey
edele ki de tekkesi vad B eylebeyi'nin o taihte. Seyit
Efendi Degh ve stavoz Tekkesi Aka tepelede koyu
selvilei ile, Kplce Mezal uzan, he Beylebeyilinin
son bana
Babam da annem de iki taafl bykbabala da hep
Beylebeyili oldukla iin, B eylebeyi ekol nedi ok iyi
biliim nk iinde yetitim. Sat Fak bi yksnde
uzun uzun skdaly ize Adapazal olmasna kan
ok da iyi ize Ksmet olusa ben de bi gn Beylebeyili
yi izmek isteim Tabii o zamanki Beylebeyiliyi Bugnk
nfus patlamas, bu eski semtlein sakinleinin aycalkla
n nne sp gtd Bylesi daha halka ve de haka
bi olgudu stanbulun gzellii niye yalnz oada doup
byyenein tekelinde kalsn? Neden he ye, hekesin ma
l olmasn? Buaya kada iyi ho da, he yutta , o gzellik
le in deeini anlayacak, onu kendi bahesi gibi kouyacak
bi eitim tazndan geimek de at Tpk eskiden olduu
gibi Hoyatl ve zevksizlii ia edinen bi halklk, ge
ek halklk olamaz Olsa olsa kaba kalabalklk olu

O Ne Aa Ne Tohum

Biz yine dnelim eski B eylebeyine Eski Beylebeyili

he eyden nce ince bi insand ani bakasn initme

eye alan bi kmil kii elebi bi insan Bi Beylebeyi
ocuu olan Asaf Hletin bu ad neden kendine yaktd
analyo mu? Beylebeyililik onun zellikleinin ba
lcas olduu iin giii byle yaptk Asaf Hlet, bu B eyle
beyililik zeine, sekiz yl okuduu Mektebi Sultanide e din
dii iyi kt kltne daha sona needen neeye Ad-
59
iye Mesek Mektebinin skda Asiye Mahkemesi'ndeki
zabt ktipikeinin, Osman Bankasndaki ve D evet
Denizyoandaki memuuk yann tecbeeini ve ta
bii ze hayatnn, ak ve duygu seveneini ekedi ai
ie on sekiz yanda gaze ve ubaiee baamt Sona
sebest vezini iie yazd Daha sona Sanskiteye ve As
ya iiine meak sad O taihe kada Mevlana ie, Molla
Cam ie, mer Hayyam Erefolu ie, divan iii ie
besenen ihamna, byece Asya mistisizminin, Hint ede
biyatnn enisi de katd
As af Hlet As af Hlet yapan egzotik kiiik ite by
e geiti "Tpk hayattak gb somut malzeme le, soyut
br lem yaratmak styorum demiti bi potacya
Ameikay yeni kefetmiesine, sanki btn b edebi
yatan yapmak istedii baka bi eymi gibi Sanskite
nin yannda Rumcay da iie soktu Lisboa Maiyya" iii
ie spanyada gezindi stavoz kap, baso bi Otodoks
papaz sesi taknp okuduu, Elamen aslya ut patras
(Btn resmler bz gzetler tahta/ardan) diye baayan i
iini ondan dineyecektiniz
Onu aiikten de te, asnn, mizah degieinin en
pope edebiyats haine getien Sidhata Budha" iiini
de bi Dou keii kiiiine bnp okumaya baad

Koskoca br aa gryorum
Ufack br tohumda
O ne aa ne tohum
Om man padme hum
Om man padme hum
Om man padme hum
Kendi gibi Beyebeyii ama hi de mistisizme yatkn
omayan geeki mizah ie Refk Halt sonaa onun bu
iiiye az m aay etmiti Oysa, geek Sidhata Budha
60
geek Cneyt o zamank sozumona Batama heves
ndek topumumuzda kmsenn genmeye tenezz et
med Hnt fesefesnn zn yakaam deyed

Bakanlar bana
Gdem rrler
Ben baka erdem
Gmenler ben
Gdem merler
Ben baka erdem
Geecee de de geme dnk, yaama de de,
m ndek ebed vaoua ynek bk as ene
Msman topumun da h ayk buamayaca, akaba
b mstszm getyo ama onun bu mstk yan, baz y
zeyde eetmenece sf b ojnate t oaak dee
endyodu akasna ek takp kkn mend cebne
yeetd kk b enn suyu e besemes, kocaman
b gsz gezmeyen We'n dandy"n anm
satyodu. en okuyuundak n n bek kend
nn de aayn kad a nem ve he n havas
na ge ay b ke bnm yetene ou kmsede
b haffk etks bakyodu e, byece, cddye
anmaktan ok, nsan bohem enk e gmseten b
am ouyodu. Hatta h unutmam, b keesnde Fan
sz Tyatosunda sanata aas b eencede sahneye f
am, e un D esdemona oduu b Othello
paadnde Otheoyu oynamt B nsan, he an tepe
ene hayaen tennue gydd aaaa semaya kmaz
ya, b nsan he an esa ak masaann dnyasnda
geznmez ya, hayande kendne tepe cama zmtten,
tuas zebecetten hamama yaptmaz ya, Fehata,
nee ha hamu omaz ya, he'nn k gzn aata
maz ya, bu adam ymnc yzyda yayosa, ebet onun
1
bi de he gnk yaam olacakt Tamvaya binen, sandvi
yiyen, flt eden, sevien, bazen deli dolu, bazen ipe sapa
gelmez, ocuka Uslu akll insanlan izgisinden kan,
onla yadgatan Mesela he dt ylda bi mebus seim
lei yaplken sebest aday olup meydanlada, paklada
seim nutukla at onun bu oyunlandan sadece bii idi
Hem bylece Hyde Pak hatiplei gibi ilei gei konuup ii
ni de boaltm oludu
elebi, he eyi tabak gibi otada bi insan olduu iin
onun iileindeki mistik hava ile yaamndaki bu bagan
ocuksu yaklam, ou kimseyi yadgatd.
Bu konuda en acele ve ucuz yag da onun asl kiili
inin bu olduu, ailiinin ise sf bu kiilii besleyen bi
tk, bi vitin saylmas idi, ki ok yanlt Ne va ki, Asaf
Hlet ele bi Mevlevi kalendelii ile bunu da sineye e
kedi Bi gaip adem, bi egzotik ai diye yaftalanan Asaf
Hlet ele' ben yaamnn son dt ylnda yakndan
tanmak fsatn buldum O dt yl otak bi at altnda
geidik Edebiat Fakltesi Felsefe Blmne ktphane
memuu olmutu Ben de ayn blmn etim gevlisi
idim Tatl yumuak, d atlan btn sefaletine kan,
yenilmez bi iyimselik iinde idi
Faklteye he giiimde ilk selamlatm o oludu a
bia dublelei iiliindeki koca badana kahve ocandan
su doldumaya idiyo ya da su doldumu odasna dn
yo oludu
He insana he zaman iyi bakan munis gzlei, en detli
zamanlanda bile glmseeye haz kaln dudakla ile
onu gmek biden iinizi aad. Sanki kklk yanzn
b mfik days idi o a da sevimli bi aabeyi Daac
ndaki o miski ae kokulu, o ttsl buulu masalla,
ak tasavvufu ve felsefeleinden szeek deledii hikmet
lei bi anda nnze seecek bi sevimli sihibaz
2
 nsan mahcp eden ar bir tevaz ie;
"r dakkanz rca edeblr mym diyen sesi h k
akarmda ..
Biirdim, emin oln biirdim; b nevi ahsna mnhasr
insann orada, aramzda bunnn kadrini sanda da
ok iyi bilirdim. Gnlk ilerin rtini ile katlam bir ya
van hay hy atmosfer inde ble onun farknda dm.
Baka dille, bizim her gnk diimize konrsam
irkitecek, havasn bozacakmm gibi hep Beylerbeyile
konrdm onna
"Ledersnz beyefend derdim "hya edersnz
ele ie btn konmalarmz hep b slp zere
giderdi.
Neler mi konrdk? Her eyden. ekerinin son gn
erde yine arttndan, yaknlarndan bir gencin eroin ka
ak yaparken yakaandndan, birtakm idarecierin
on herhangi bir ktphane memur sanp incitmeeri,
zmeerinden, geimini biraz olsn dzeltmek iin tasarla
d yeni tercmelerden, iirerinden, fizik aanndaki mi
leteraras baarlardan, ok keyifi od zamanar eski
hatraarndan

elenn zel Dersler

Sat Fa in erken lm ikimizi de ok sarsmt. Ce

naze dn yine beraberdk. Hi ntmam, ele "u

anda ble lsem gam yemem Yne de Satten ansl say
lrm deyiverdi B cmenin tnsnda fak bir bbr se
zer gibi odm Ben sormadan o akad Rivayetine gre
kadnlardan hayli km almt. Kendini o bakmdan nl
hikyeciden ansl blyord Neden omasn? ldznn
ilk parlad yar, ye 1 930 doayar, Asaf Hlet elei
3
nce dvan edebyat kokan sm, sona b et ye Os
W dandy" ve b Mevev eyh kada muns ve
mazlum baka e pek ok hanmn da lgsn ekm
t He mecse, he sofaya alyo, azna baklyodu
Nas b zamana stanbul'un kba aele kendlene
b bb kayna yaatmak n eden,
eden kzlana ze hoca omalan yakayoasa,
ou sosyete hanmla da Dame de Sonda, Hgh Schoo'da
okumakta olan zambak gb kzana 'y hoca tutmak
n yayolad de bylece o sosyeteee gm
t Bu zambak gb kzlaa Tke, edebyat ve edebyattan
baka baz hayat da ettn dda edyodu.
Btn centmenlne kan yne de ak de m,
syledne belk nanlmaz dye mezbuelen adn, sa
nn da veyodu. Bu kk hanmla sona mcevheat
mehe gb taka ve Pas'ten geme tuvalee nde
be ogun sosyete hanmefends olaak he gmde
den adka edebyat des aynta zhnme
ve ben gmsetd , ok apkn mza b
nsan olmamasna kan, nne kan bu az ama seme
fsatla tepmem omakla vnyodu Bu vncn ne
kendn hacayan b mzah katay da unutmadan B ke
esnde de aznkadan b kz sevm Kza de gb k
m Ne va k, b huyu 'y eden kayomu
Sevmenn en haeket nnda be ya tnaklann
oj esn, ya da tavandak duva ktlann ytk yeen
konto edem
n he sefe kaa vep de son dakkada cay
d b ten, evlenmeden de o bka defa nasbn amt
Bu genlk sevenlen aayc ve mahvyetk b dle an
latt tahte son evn yayodu En mutu evl de
bu sonuncu olmutu

4
 Kprye Balanan Umut
Bazen de yen yazd b k dnemek yne bana
myesse oudu Son gnende konumaktan hoand
sevg temas, yen kp naas e bka myonuk
b dee kazanacan umduu, B eyebey'ndek babadan
kama aaznn hsses d. B e nden mte buma ste,
b hafta b mddet daha bekemey uygun gdn
syed O asa zene, onun hesabna ne gze hyaa
kuadk Bazen de gze buuan
"Galba bu arsann keyfn karamayacam beyefen
d Ama h delse karmla ocuum rahat yaasnlar dye
mdand
ele odamdan knca, onun sgaa duman e be
abe odaya snen o sayg, tevazu, a ogunuk dou es
k B eyebey havas, b mddet daha odada ka, ama b
mddet sona yne he gnn h, yavan utn onun ye
n ad
ele younu ve asn am b dev gb onu
ok yadgayan hoyat b evenn nde b gn szan
madan, kmsey b an thmetendmeden, ogun b ho
g e sessz sedasz yaad ne b ekm sabah Gueba
Hastanesnde ye aakgn ve sakn, kmseye veda et
meden, kmsey zmek stemeden, gdecene da en k
k b aet vemeden sesszce aamzdan uzakat gtt
Kpce Meza'na defnedd.
O md atk ok sevd Davutana, bahmene,
Fehatana, Cneytene, ak masaann sh dnya
sna kavumu buunuyo Hehade mutudu Buada be
mutu omay becedkten sona

5
 SIRI TIK BR KSKN"

Cell Slay odasnda buundu Bi ote odasnda,

ya da kndi kayoasnda tek bana can veen, d ne
den sona anaan bi insan, hekeste ikin bi ay hzn
yaat
m insan, kendini sevenein otasnda busun iste
iz Gzkapakan en sevdikei kapasn dieiz Gubette
mek, iki misi mek gibi gei bize
ou insan bu duyguda oabii Hehade bu dn
ve duyuun t psikooik geekeei vad Ve buna
hak da oabii
Ne va ki, ben Cell Slay tek bana bi odada m
omasn, bunun neden sona akna vamasn, onun ya
amna ve mizacna ayk bumadm pek. aam sesince
ona gsteimeyen bi igi, ekat ve sevgi ie evii se idi,
as bunu yadgadm O da yadgad sanm
Cell Slay, a duyguu bi insand He ai iin
doa oan bi duyguuuun ok tesinde, enomena de
nebiecek bi isezisi vad Bundan t yaam boyunca
hep yaaand, seendi Onu dadan tanyana bu yann
tam bimezedi Onu gt kahkahaa atan, Kow'vi
taknka iinde, enki, deimen bi adam oaak bee
miedi
Cell Sat Fak byk sevgisi koay ana kisi
de topuma, eveye ka ksknd, buuktu.
Sat somutuk bi ksknd Cell kendi deyimiye
stkan" bi kskn.

 Kllkn rn

Cel pek kitap okmazd Btn daac Mustafa

ekp evesinden edindii klak dolgnl idi Hm
Zya Peyam Safa N ecp Fazl la hep o Kllk
yaht Nisvaz sohbetleinde tanm, btn klt biiki
mini b sohbetle oltmt Gz nezlesi bahanesi ile
tbas ettii b okma tembellii, belki de zeksnn tap
taze ve totsz kaln, dolaysyla alacak canlln
salamt Konmala bndan t k bilgilik kok
mazd B konmalada gzbebeklei by, yz bsb
tn canlan, elle kolla da itmik olaak konya katl ve
Ce aklc, bilimsel yolla dnda paadoksal ama yine de
geeki bi patikadan kestime inip, tatlan sona, ok
oijinal ve palak bi zm zm deilse bile, bi zm
neisi getiidi

Bursann Napoleonu

in Bsa Askei Lisesindeki ad Napoleon

O dnemde de kabna samad iin, Bsann altn s
tne getimi Sona Kleliye nakletmile Sivil olnca bi
se Ankaa Caddesinde da, baka gazetelede oya
lanm Byk akla yaam En by bi hayal kkl
ile sonlanm Una, eten dosttan bo paa alp, koca
bi Pais seyahatini gze ald sevgilisini oada bi Fan
szn kolnda ve hamile olaak gmek, Cel ykm Bi
gece iinde btn sala dklm
Ce o taihte Ycel degisinde iile yazad Ben de
ilk hikyeleimi Muhtar Enatan n b degisinde yayml

yodm Oada tantk G beeni bi yaadlta olan

7
'n bana lk gn kan kaynayved Sebebn kend
aklat bakalana:
"Ne ayl ocuk Br aat konutu benmle br kere
olun zn kaldrp bama bakmad dem
Saszn ayp sayyo, ona bakan ounca b kee da
ha utanyo oacakt Bu dostuk, ayn semtte otumann
ved koayka abuk gelt Hatann b-k gn o b
ze, bz ona gel gde olduk.
'e uzun se dost kalan, kalablen azd Hekesle
abuk bozuudu Onun bana daldn h hatlamyo
um Ama lk balada ben onun eme, tutasz ve ken
dme ge veasz gdm davanan sk sk snadm.
Bu yzden ksa ve uzun, ahbap kestm sele odu
nen K ma Tahr yapt b saygszlktan sona
yle hz ve sh b yaam temposuna kaplm g
dyouz k, kamzdaken kusuana set tepke gs
teyouz Oysa 'n bu huysuzlukla, dengeszlke,
kaypakkla, duygulu yaadlnn eveden gd hak
szkan b da tepnden baka b ey ded Bunu
anlamak n baz hog yeted Bakalann ona yap
t hakszlkladan, kk dleden, o cn en ol
mayacak dostana hcum etmeke ayodu Tam 'ce
b tepk Bu gemszlnn ok zaan ekt. Ama baka
tls enden gemyodu aam boyunca ekmek paas
yznden omayacak dne ved Dzne kada gemeyen
kk adaman yzne gld A'nn kahn, Ve'ye
gydd oldu
aamn kualan, kend aeyhnde yo vasayd
gnden bu yana, umusamamt. Mzkln, kaypakl
n, b bakma meu gyo gb d Ama bazen kendn
kendne yaknd da ouyodu

 En Ciddi Yn: iiri

Cell' k n akadam nn yaymad

r Demetnde okumu ve etklenmtm

Zncrler/e ekyor ler

Gne yatamn bana
Ben nasl karm bu krl yzle
Gnen karsna
Kular baucuma toplanm
Perdeler alyor sabahn
Ben nasl skarm bu tembel cudu
Bahesne A llah'n...

Dedeme At"n se Ycel ondan k dnleym

unutamam nn btn mzkatesn en nce aynt
sna kada yanstan bu okuyuu b ses bandnn zaptetm
omas ne y oudu Onun Cemenn Ele" ad n
se hem ok sevm, hem de aka osun dye Kaadenz d
yaene evp, padsn yapmtm Ve buuttan nem
kapan mzacna kan Cel kzmam, anmam, candan
candan glmt aptnn salamna gvenen he sa
nat gb, akasn da y kalamt
Cell son dnemndek lende ekten gttke ko
pup, keme ve ses hneene ynemt Rahmet Cela
leddin Ezine onun lk lenn, Rainer Maria Rilke'
en anmsattn syemt Cel h tanmad bu
Aman ann adn pek sel bulmutu B msa oku
gb bu ad sk sk vnle tekalad
"Ranerrr Maryyya Rlke.
Ben de, md onun son en b ses ve tm ako
bat oan Aman a Von Platen n le le akaba bu
duumu syeyecem
69
 Ve Von Platen adnn Cell beensne uymas n
de onu tam olaak yazacam: August raf von Platen Sa
nm byles daha houna gded Rane Mayyya Rlke
kada sel okunasa ble

Sen de Nhayet Anlamsn"

Onu, lmnden dt ay nce he zaman otuduu

Dvan Kahvesnde gmtm Ayakst hat sodu B
yogun ve snl gnmd
"Her ey bana bo ve anlamsz gelyor Cellcm de
dm.
Eksk dlen gsteeek;
"He he he dye gld. S ona cddlet. "Sen de nhayet
anlamsn ded. Hlnde, sesnde, sesnn tonunda gee
e kendnden baz daha ge de olsa, em b mdn
yeklenden b eyh edas vad Onun bu hl de, ben
gldd.
Cflll yaam boyunca kadnla canbnden hep ltat
ve takd gd k byk ak yaad Esk kt anlan
unuttu Bunladan bn b gen oman olaak da yazd,
dzeltt, btd d.
Son dnemde aktan da stn b eye vad Kendn
olduu gb kabul den, seven, anlayl, nce ve ekatl b
han akadaln kazand Son yllan stan tek un
su da galba bu oldu.
Cell byk eyle yap mad Atllaa gmed a
am cddye alp azla ddmed. Ama yne de ok youl
mutu lm ona dnlenme geen hatlatm Ne den!
Ba yaam boyunca gemszlnden dk szlln
den t onun adn anmayanla, onu blmez yahut unut
70
mu gnenle, o ldkten sona iileini ai kiiliini
deelendime yoluna gitsele..
Hi deilse, salaa gsteilmeyen vea lleden esi
genmese ...
nk Cell iyi aidi

71
 SALI OPERET TEN ARDA FRSTNE

Adlhamt Kehibcbs Benl Al B eyin mh

dm Vef ddisi tlebesi Mehmet Cemalettn Diek
lesnd bi bi yk volt vmktd B mvi
gzl, sn, ylk deliknl he deliknl gibi kendini
henz blmm olmnn vedii bi kszlk iinde
di ine he deliknl gibi kendini ykkl blmktd,
bklndn yclkl symktd ine he deliknl
gibi kendini klevvel snd iin hytt n, eee ko
ly lck b medivenin zlemi iindedi B mediven
pistonl bi memiyet olbili, zengin bi evlilik olbili O
yt mt lbildiine engin deil midi? l 1 9 1 5 ti Cd
denin bi ynnd Mardros Mnakyan Efend Osman
l Dram Kumpanyas Demrhane dr nm melodm
temsil edeken, eide Koki ehi Kel Hasan Efend
kendi tlt tiytosnd icy lbiyt" etmekte, dh
tede bi slond Dkran uhacyan Leblebc Horhor
ope koiki pov edilmektedi
Deliknlmz vitinein ynsnd s sln ikide
bi dzeltip tyk he deliknl gibi kendini beenmi
y ok etkili syd bkln ylyk, kvtnn
dmn kontol edeek bik def volt vm, dh
son o zmnn mods c sipsivi iskpinleini biz
tozl blm olck ki Feyziye Kthnesinin ynndki
bi lostc dkknn giip s bekleeye blmt te
od eline biz nce klkn mteinin ttt Tercman
gzetesi gee Ne old ise o zmn ol Od okd
i iln deliknlmzn lnyzsn yn veecekti Zit
72
Nezaeti Macaistana enci gndemek iin imtihan a
mt Mehmet Cemalettn, bu ilan okuyunca hemen f
la gidip adayla aasna yazl Etesi gn yaplan imtihan
sonunda da yzlece kii aasndan busu kazan Avupa
kapsn bylece am olmaktad Bu ii engelleyecein
den koktuu babasndan gizlemi ama ablasna amt
Etesi gn Sikeciden uzaklaan ten, bu amasz delikanl
y mnn sonuna kada kopamayaca bi byk ihtiasa
esi etmek iin Budapeteye dou yol almaktad

Kalman Lehar ve tes

Budapete, o taihte Viyana ile bilikte AvustuyaMa
caistan mpaatoluunun e n civcivli sanat mekezidi
Delikanlmz buaya geli gelmez kendini k k
tiyatolan, opeetlein otasnda bulu Beon kuu
enci maa ile o opeetlein en ucuz yeleinden he
gece biini seyede olu Bu sada devam ettii Ticaet
Okulundaki anl encile ahn tahta kmas dolay
syla sefaetleinde bi msamee veile Bunu gen Ce
malettn, benzei bi msameeyi bizim sefaette Sultan
Reat iin dzenle b Tk encilei topla, onlaa
pova yapt Bilikte akla okula Cemalettn p iyano
ala O sada Tkiye'nin Budapete Bakonsolosu olan
Ahmet Hkmet Bey in kalem tecbelei vad Bunladan

bii eenim adl monoloudu Eski kafal bi daynn

Avupalla zenen zppe yeenini ve onun kendine gaip
gelen huylan anlatan bu monolounu Cemalettn kos
tl ve makyajl olak zenli bi gstei biiminde su
na Ahmet Hkmet Beyin yznden memnunluk akmak
tad annda otuan Maca Maaif Naz Kont Apon de
Cemal' haaetle alklayanla aasndad Msameeden
sona bfede Cemalettn yanan oka:
73
 "ok gzel de "Tebrk ederm Sona bakonsolosla
Fanszca olaak bi eyle kon Bi seaet ktibinin,
sonadan Cemalettn anlattna ge naz
"ok stdad a Neden artst yapmyorsunuz diye
som.
"Ales zn ermez demi
"Yoksa bu sanat memleketnzde kk m grlyor?
te Cemalettn yazgsndaki ikinci dnm noktas
da b ol Ahmet Hkmet Bey onn ticaet enimin
den tiyato konsevatvana gei somlln stleni
Maai Naz Kont A onnin tavsiye mektb ile Cemal
Bdapete Konsevatvann hazlk snna aln. Alt
ay sna biinci sna gee
Atk he gece bi opeettedi Bi gie ki o enkli ve
canl dnyaya, bi daha m boynca kamayacakt Sah
neden zak kald son yllanda bile hep o gnlein tatl
anla iinde yaayacak, hep o melodilei mldanacakt
Bnla b kada ayntl needen mi biliyom? Kendin
den teka teka dinediim iin
Tkiye, savaa giip enci tahsisat kesildikten son
a bi se Viyana'ya geen Bg Tiyatosnda, baka ti
yatolada iganlk yapaak geinen Cemal alk dayanl
maz hle gelince kapa sanbla ata O salada stanbl
Opeeti diye klan bi opeete kaplan O anla azn
dan dinleyelim:
"Ferah Tyatrosunda sazla br operet kurulmu Rej
sr Ahmet Fe him Efe ndi Oynanan oyun Mu sahipz ade
e l ln stanbul ends Fahri Kopuz, K apt anzade A li
Rza Be y arac olup Pete Konseratuar 'nda okumu br
gen ar dye ben tasye ettler. nc snfgn ola
rak 35 lra aylkla e alndm
Cemal Sahr daha dos Mehmet Cemalettn
kaasndaki tasala ii b ilk ol, sadece bi basamakt.
74
O ye gec heyetlede kenecek b yetenek saymaz
kendn Maksad eeba olmakt
ne kend anatsna geelm:
"Sazla operet olamazd Sesler ayrlmal d Macarla
rn Pata adl operetn Blbl dye adapte ettm O zaman
her operet lle smail Hakk 'n bestelemes lazmd
Ben onu kna ettm Yne sz besteleyn ama arada Lehar'n
da br k arks bulusun' dedm Bu lk adm oldu Sonra
babama ktm:
Hayatnzda benden br ey grmek styorsanz, bana
para vern' dedm Ben, knc planda kalacak nsan de
lm Aba geln ettnz Bana da br ans tanynz dye
dayattm

Hafz Aday Cemalettnden Operet Kral

Cemal Sahre
Kkken ou Cemalettn gzel sesnden t
hafz yapmak steyen Benl Al Bey onun Budapete'ye
kasndan be, zaten pn ucunu elnden kad n
Cemalettn sted paay ve O da gde Feah'n ka
sndak, b se Muhsn Erturul lett Etuu
Snemasn kala Ona lk defa talebe temslle dzen
le Tubun aymaz elemana Nuvart Hanm ve ada'n
sevml Kont Bon's Jn Komk eref enpn r d Cuma

sabahla saat 'de ym be kuu g cet le Da

afakalla, Vefa Lsele, evenn genle tklm tklm
salonu dolduula Bu aada Mehmet Cemalettn ad
aflede Cemal Sahr omutu n vayet dou
se, bu sm dekln Etuul Snemas temsllene af
hazlanken bzzat zamann mehu a Cell Sahr By
nemt

75
 Dlerme ren lk Kadn Nuvart Hanm"

"Bu renkli e canl ayrca Arupa yaamn da iyi kt

yanstan operetler dnyas benim de o zamanki dar d
yama yeni pencereler ayordu Yeni zlemler yaratyordu.
Ben, ilk cinsel uyan onon bir yalarmda o operetle
rin yldz Nuvart Hanm kar duydum Onun arda
Frtn Syla rolnde sahne iindeki sahnede dans edii
ampanya iip kadehini kr e deko/te omuz/arn, ci/e
ile dalgalandrp uh kahkahalar a t gece dlerime girer
di arda Frtn' meodileri onun hayalinin arm
olduu iin di/imden slmdan dmezdi Onun segilisi
Edin'i iin iin kskanrdm. Opereti olmann byle gzel
kadnlara rol iin dahi olsa yakama salamas bana gp
taya deer grnrd Bu duygularm yllar e yllar sonra
Austurya Kltr Ofisi'nde P ro K ape rn Vo lkthe ate r
barejisrn Trk operet dnyasnn eski asar ile tan
trma kokteylinde Nuvar Hanm ilk defa itiraf etmitim
Yetmi yanda olmasna karn yine zar yine hanmefen
di e gzeldi Sei/erek gemi yaam, kadnlara her yata
kadnln kaybettirmiyor olacak Gzleri doldu. Glmse
di Teekkr ederim' dedi Teekkr borlu olan biri arsa
o da bendim.

arda Frstn
arda Frstin Cemal S ahr en ok sevdii ope
et, Edvin o ise en seveek oynad od. Cemal Sa
hr Emmerch Kalman bu opeetini Budapetede 1 9 1 6
ynda ik oynan gecesinde seyedeneden bii omaka
vnd
1 927de yanz bi gece iin, zeike ecnebiee Fan
sz Tiyatosunda vedii bi Kontes Maritza gaasn da
76
h unutamazd. llaca sona be-on kuu alablsn dye
yaptmz b ble temslnde te ks bo ayn salona
balkondan bakaken bana zayf ve ttek elyle sahney gs
tep, "Btn alt kat localar yabanc sefaret/ere ayrlmt
demt. "Da etyede Trk genlernn byle br eserdek
baarsn grmek stemez msnz' dye yazmtm. Baba
K apoce lli daresndek otuz klk orkestra orkestra
ukuruna smam, mzsyenlerden br ksm sahnenn he
men btndek localara yerletrlmt. Baknz Haldun
Be y, dn gb gryorum demt "u locada ngltere Se
fr Kebr Sr Ge o rge Clar onun tam karsna gelen u
locada se A lman Bykels Graf Wange he i ales le
oturuyorlard. Fnalde perde tam sekz defa alp kapan
mt yle b cezbe ve coku nde d k, anlatt aha
ne manzaa le o blenn sefil gnm aasndak fak
gmyodu
Opeet Tkye'ye 'den ok nce, tune yaban
c tuplala gelmt Daha sona uhacyan Efend ope
etle, opea komkle besteled. ll Agop da, ona nat
tyatosunda mzkl oyunlaa ye ved. smal Hakk Bey
Kaptanzade Al Rza Bey Cell Esat B ey Sala Cmcoz
Bey de aada sazl ve tek sesl b et opeet olutumaya
almlad.
Ama hb opeet Cemal Sahr gb sevdemed
eletemed. O zamann nefs Pete ve Vyana opeetle
le Cemal tyato tahmzn nad abet ve baalan
dan bn kazand
Cemal Sahr o dnemde, en ok hayan mektubu alan,
en ok paay kazanan, tyatodan kp faytonu le eve d
neken btn gen kzlan balan dnden b stad.
Bou mu? B opeette sefaet ktb olu, b opeette kont
olu, opeettek kalele, kontesle, ngene dlbee ta
afndan sevl. He sahnede baka, yen, k b kostm
77
giye, Avupai pozlala ay ie, sigaa ie, kadnla selam
la, onlala kote ede, ak syle, klak eke Byle yak
kl, Avupa gm, incelmi bi delikanlya kzlan nasl
ii gitmesin?

Krk Yllk Bir Aaplk

Cemal Sahir le ahbaplmz ok eskilee gide lkin,
onun oynad peetlein kk bi seyicisi olmutum
Cuma saat enci matineleindeki bu opeetlee koa,
sona da o melodilei btn hata mldandk Benim
gibi ou yadamn da Avupa mzii ile ilk temasmz,
san ara Frstn m elodilei ile olmutu Cemal
Sahr le aktseyici ilikisi dnda bi ailevi ilintiiz de

oldu B yaknmza evlendi Onun zg ve sanat mi

zacna biaz ayk gelen bu evlilik, mutlu ve uzun ml
olmamakla bilikte, benim onu biaz daha iyi tanmama ve
sile oldu
Zavall Cemal Sonala deta gze geldi Ota yall
nda bi kaza geidi Sakaland Sahneden uzak kalmak,
onu kahetti, sealet de bindidi Douktan ta dibe yuva
land Daha ok, son zamanlada sk gtk lmne
kada he ay eski Kulis Pastanesinde buluuduk evket
dneminin tan olduum in, benimle bulumak, ona o
devie bulumak gibi, iki saat iin olsun, byk huzu ve
mutluluk veidi En veal dostu olduumu syledi nan
m nk, hep onu konutuudum Gemiini, baala
nn unuttuu ayntlan, biiki kk saplama ile hat
lataak Onun yogun baklanda ani mutluluk paltla
yaataak
Bunu s bi vea ampiyonu olmak iin yapmazdm
Bu opeetle beni de mutlu ocukluuma gtm olu
lad
7
 He sanat, a duygulu deil midi? Evet, unutulmak
onu kahediyodu yle ki, iki ylda bi j bilesinin yaplma
sn isteyecek kada ilei gidiyodu

Je Sapants

Onun bu j bile saplants, meslektala aasnda alay

konusu bile olmutu Kendini beenmilik olaak, hatta a
slk olaak youmlanyodu G eek u idi ki, paasd
Ama onun paasl bile, oynad olledeki gibi, slup
iinde, aafet iinde bi paaslkt
flas etmi bi paaade gibi, eski adabmuaeet al
kanlklan hi unutmamt Konuuken, ytk gmlei
nin engi ile asoti enkte ts mendilini i cebinden
kap dudaklan kuulayna baknca, kandakini, ol
geei faki klna bnm bi opeet kontu sandn
Sk sk yaplan jbileleinin ise isteme n scs okluk
ben oludum Son jbilesinde, Erturu Sad ve bi Emeni
topluluu hai, katlma vaat eden sanat ve topluluklan
hepsi, yine son anda kiii kmlad Cema cik, iki
bklm hliyle, bana ne dese beenisini?
"Seyrcy doyurmamz gerek. Len, krye yahut
baka brn acele bulalm. Ben Edn'n partsynunu eel
A llah sylerm.
Sanatnn hayali, geei nasl geide bakyo, buna
nek istense in bu kuuntusundan daha taj iki
i o bulunu sanm Rahmetli, nomal konuuken bile,
ksk kan hasta sesini unutmu, Akhava Tiyatosunun
ilk sasn dolduan y elli kiilik sadk seyicisini bo
komamak iin biden canlanm, o coku ile de ehadeba
gnleinin Edvini olduunu sant bi an Baksak ka
79
cak, fos notaa, b-k kupe syeyecek, bek de aknn
k nnda kesp aamaya baayacakt
Ntekm bu syedm oaydan y nce b ad
yo potacsnn kkts e teybe Edvn'n aksn
okumutu. Onu he dneyte gzem yaa Ne Serge
'n dee evndek Njnsk'y kktp zpat, ne de
yksn yazdm znk'tek kanad kk eyen bunu b
an unutup umaya yeten, bunun kada acd.

80
 ROSE ONON

Baz insana dnyaya mutu geie Daha doutan

genei yetenek ykd Soyaekimin saad bu oa
naka hee iyi bi eve ve eitim de tamamasa, o insann
topumda oaanst bi yeee kmas hi yadganma
ma
Alye Berger bu mutuadan bii idi akr Paa gibi
uyank, kt, hepsinden de nemisi, essam bi babann
sunden geiyodu G zn at eve yaboya koku
yodu, kitap kokuyodu Aabeyi Ceva akr (Halkarnas
Balks) yaza omadan nce esim tahsi etmiti Abas
Fahrnnsa iede essam oacakt Alye ocukuu bu
sanat ve aydn otamda geti Bykadadaki kkn sa
kinei iinde sanat omayan, iki yabanc di bimeyen
yok gibi idi Alye zeike babasna byk bi hayank
duyad Sanm ona dnyaya, doaya essam gzye bak
may yani gme"yi ik eten odu Katm, otam, ik
ocukuk eitimi bakmndan mutu bi biikime haza ko
nan Alyeye, imdi kendi kiise engini bumak kayodu
Bunu da ona hayatnn en byk acs saad Benzesiz bi
aka baand mzisyen ei Karl B erger eviikeinin
atnc aynda nce Alye gna dnd Onu da bu ykn
tan kutaan abas Fahrnnsa odu
"Dnyada en ok ondan korkarm, ben benden y ta
nyan tek nsandr dedii abas, Alye gavce
tevik etti Berger bika iiini esimemesini te
di Alye o zamana kada esim yapm ama gav dene-

memiti oun acs iinde, kendini kaptd ilk gav
denemelei hekesi att Bu beklenmedik baann bi
s Alye sanat kuma ise, bi s da dnyada en
ok sevdii iki eyi, sanatla B erger biletien bi yaat
maya gimi olmas idi Sona sanat sayesinde kaamsal
n yendi. Tkiye byk bi gavc kaand
Buada onun, hi kimseninkine benemeyen, hayat do
lu, yaama sevinci dolu, duyal, enkli, yekli yaptla
n anlatmaya kalkacak deilim u k anma yasnda
Alye sadece insan kiiliinden iki it s edeceim

Sonz Br Yaratma tras

Hekes bakasn kendi alkanlklana ve lleine

ge yagla. Bunlaa uymuyosa yadga Alye Berger
bu toplumun basmakalp lleine pek uymuyodu D
gn ile, giyim kua ile, hal ve tav ile, Tkeyi te
lauu ile, cmle yaps ile, en sona sylenecei en nce
syleyen akkalplilii ile. Btn bunla oij inalite olsun
diye yapmyodu. inden yle geldii iin, baka tls
ne tenel etmedii iin yle yapyodu Ve bundan do
lay he yapt oijinal oluyodu Alye delimen, iten mi
iten, katks yani ocuksu bi sanat idi. Alye e n
beligin elliklei bece unlad vensel bi tecesss,
Panthest diyebileceim bi doa sevgisi ve sonsu bi ya
atma ihtias.
G leini dnyaya, doaya, ok sevdii yaama, koca
koca amt. He yeni gn onca sanki bi bayamd Bi
aacn, bi yapan, bi bcein, bi yamuun, bi kan,
bi dumann, bi buunun, bi mevsimin, bi akam yahut
sabah saatinin sanatkca tadn kamasn biliyodu Bu
hliyle onu seki yanda bi ocuk taeliinde buludum.
2
Daha dos onn ya yokt Ebed gennn sn,
b doymaz tecesssnde, he hcesne snm yaama se
vncnde ve yaatma ykmlnde aamak geek B
zelke, onn tl hastalklaa, madd engelele el
meenm zn hl dpd ayakta ttan ksed Kaa
s, mhayyes bnlala dol old n, oada hastaln,
madd dmnn kaamsana ye kamyod
Aliye B erger evesn hem ap satmaz gn, hem
de pekl msad aptlanda, gym kamnda, ya
aynda a delp geen decesne cesaet, kon
malandak patavatsz dee yaga bnc dday do
laken, btn bnlaa kan yne de hekese nce b
sayg ksne zen gste, onn da ynelk, toplma
dnk yaadlnn b zonll d Hatta denlebl
k, dyall, zeks, zevk, yetenekle e ok stnde ol
d evesne sevmsz gnmemek, onada b aak
kompleksne yo amamak n, ble be o evenn anla
yaca sba nmesn de bd Hm, b dmlada
bavd aaan banda geyod Kendn kasten
hacad b ya yaanm, ya dnlm hkyelele
hem evesn gld, ahatlat, hem de esm dnda
ya edeb, ya teata yen b yaatmann kvancn d
yad Bna neden geek gd? nk nsan sevgsne
mhtat Aliye sevgsz b otamda oksensz kalma
dned de ondan
Geen sonbaha, kmz b astlant ese oaak ao
va kapcaanda gemtk
Alye he akam yemene, gand tollette ve chape
ate oaak nyod Sank oas denzyolann kky
k b otel de de chynn, Kalsbad'n Gande Hotel
d Sank alan b emekle ls del de, Pomenade
okestas d Gasonlaa, Gason B eysz htap ett ol
myod
3
 Aliye k gn bu uyga h e hekes tedgn etmt
abuk akna vad B gn btn o kaplca mtelen
evesne topayp, etks denenm -dt tekeemesn
patatt Etes gn hekes ama aycasz hekes ethet
mt Ka yd he gz oaya gdem Hb see, onun
oda oduu son dnem kada youn ve enk gemed
nsan, Aliye le ounca, doann nmetlenn daha b a
kna vayodu Baz aa kabuklann Aka zencenn
kalkan motlen anmsattn, tahadak baz eke
n bel b zgda ve akamn bel saatlende delle
tn' stn dnm ot aykayan syah aal kadnlan
Bruegel' tablolanak gb dztken, o bana sy
eyp gstemese, ben btn bunlan yannda belk oanca
dagnma gee gdedm
'a e ve ocuka b gn ben zyae
te geldle Aliye 'n kk kznn can sknts le
zktd kda bakt G ze palad Sona onu b ke
naa ekt, akama kad onunla megul oldu Konuka gt
tkten sona bu a lgnn nedenn meak ettm
"O kk mth br ey canm ded "Byk brJante
zs a Saplanp kaldm nden kamadm br prob
lem ard ocua buna benzer deler erdm Onun bu
lular le nsprer' olup kend mklm zdm ded
Bellemn Aliye blmndek ana kaama p
duuyo
Gn gm esk Rus Seaet, bugnk haap Naman
udu oldu ola ok sanatmz ve sanat dostunu kend
ne ekmt yle ya buas esk Pea'nn btn kaaktes
tn yanstyodu. Otada byke b avlusu vad k, bu
avu Pas' gmlee ya da muhayyles Fansz omana
e dolu oanlaa ok ekc geyodu Ahmet 'len,
'lan, Bedri en Naman udu'na, cad
eye bakan balkonlu daes e Aiye ay b enk katad

 Sabahattin Eyubou bika nce Aliye,
"Artk aanoruz Ale demiti "Sk durmaa ba
kalm Ne dersn k senee ar msn?
Alie de ona
"Sen er stedn aptn Ama benm daa apacak
ok m ar demiti "Be ldan aasn kabul etmem.
Deil be l, haat bou daha aasa, Aiye nin ine

de apacak ok ii kalacakt Ne ae ki, dmz, kalbmz,

vcudumuz, iimizin bu sonsuza nelik hzna aak udu
amo Bi gn uadan, ahut buadan tkezleip btn
o zlemlei kusamzda bako
la nce geidii bi zatee bidenbie tepince,
hastanee atmas geekmiti. Saan aptm, manik
n, p edikn aptm, tam bavulan kapatacakken
otomobii ile kendini almaa gelen Zeynep Oral;
"Ea br e unuttum, gdemem demiti Ne unuttu
u soulduunda
"Bana Rose Bonbon br earp lazm dedi
Zeynep aadaki dkkna indi Rose Bonbon'u kimse
bilmedii iin oada ne kada p embe, tukuvaz, mavi, eil,
kmz eap buldusa alp geldi Aliye bunla sevinle
bavuluna eletidi Etesi gn hastanedeki odasna gien
le o beaz kaolann ve doaplan engenk eaplala
enkendiiip, neelendiildiini gde Aliye kendini
ancak enkein otasnda evinde hissediodu
Hi unutmam, Bkadadaki Tepek Camii musaa ta
ndaki tabutu da ingenepembesi bi t ile tmt
S evgili eeni Freya onu sn olculuunda bie ine
sevdii bi enkle sam, bezemiti
Aliye u dnadan iz bakaak gedi geti Gavlei
kada, kiiii ile de dnaa bi ele slemi oldu Onu
tananla Aliy i canlln, akln, enkliliin, neee

ve gzele dnkln bi simgesi gibi hatlaacakla

85
 HED ONST BR KRP

"Dama para kazanmak n yazdm. Edebyat benm

yanz br asta olmutur dyo b potaj nda ne
baka b potada da yle sylyo:
"Zaten hbr zama byk edebyat yapmak dnya
apnda br eser yazmak Nobel mkfat almak kk
br zmn takdr le yetnmek stemedm. Sonra yarn
benm n ne dyecekle? Bugn ne dyorlar? Bunlara h
aldr ettm yok. . Ben yaadm mddete hayata bal
br nsanm. Benm n br teps dolusu nefs e buzlu mey
eden alnacak zek, lerde alnaca muhtemel zeklerden
ok daha mhmd
B tafa, klne gvenen, yek b nsann ve
sta b yazan tenlne belged Bakalann balonn
delen, geekk adna me dee yagaya dden b
mzahnn kendne ka da aksz, geek ltleden
amamas onn dstn gste Megalmanlan at
ynatt edebyat dnyamz, b kabl geek tafaa
pek alk deld B gn sz dnp doam, omana
myonla satan nglz yaza Somerset Maugham ge
mt stat on sevyod Bana dnd, kendne zg da
ma haff hsl, dama g ve ddal sesye
"te ben Trkyee br Some rse t Maugham yern
tutuyorum ded "Ne fazla, ne eksk Ben byle deerlen
drsnler yete
O gn de sylemtm md de syem Ben tam b
kanda dedm G e ksnn de alacak otak yanla
86
vard ks de yazmak n yaamyorard aamak n
yazmay br ara sayyorard ks de y yemey, y
mey, hayatn btn nmetlernden doyasya yararlanmay
yaamlarnn ba amac olarak semerd azmak onara
br erez, daha dorusu yaam ndek yerern sgortaa
yan, onar bell br refah nde yaatan br gem you ou
yordu Bu yner ortakt ne ks de, nsanara, olaylara
yaman br gzlemckten hz aan, kend hayat tecrbee
rnden beslenen ogun ve amprk br yaklamla uzanyor
ard Anat rahatlklar, d ustaklar, blglkten, uzun
tahllerden kaan suplar da brbrne ok yaknd Btn
bunlar byeyd de, yne de Refik Halit Refik Halit yapan
brtakm baka mezyetler, onun kend kendsne yaktrd
, bu yaftann erne smyordu S Maugham da, br
ngz Refik Halit dr yaftasnn tam uyamayaca doa

d Onu da, bu ortak nteke dnda, S Maugham yapan

nce bak zellkler vard

Hiciv Denen Yaman Silah

Bence Refik Halit romanc, ykcl dnda,

mzah, hcvc kl e de, en az, bu k aandak kadar
deer br yazard ok netae br ortamda, hr tthat
larn ortala duman attrd br zorbak dnemnde,
onarn baonlarn deener br br sokaklarda kralk ka
tlere drtlrken, o, hcv denen yaman saha, onlara
saldryordu Zek d, yrekl d Buna yrekllkten ok,
delkanllk demenl de deneblrd O gnk Trk or
tamn, grgsz devet adamlarn, ne oldum des yen
zengner, zent aydnar ye ayordu Ve btn bun
ar dkne dkne de, yrm u yanda br genten h
bekenmeyen akl almaz br dl ustal, br mzah estet
87
iinde yapyodu Akadala gibi o da ttihat ve Teakki
edaileinden tabanca esm, yahut kuun esmi imal,
tehdit mektupla alyodu a, yimi olunca byle teh
ditle baen insan daha da kkt, kt Miah ede
biyatmn lme Kipi"si dikenleini bsbtn kabatp
alaylana devam ediyodu Cell Esat ve Sala Cimc oz un
otak yaymladkla Kalem ilk hiciv denemeleini yapp
kaikatist in kad Cem bayaa olan Refik
Halit, daha sona da, de bu yalan s
dd Zamann gadda ndelei, Hasan Fehmi lei Ah
met Sami, Zeki Beyle ldtken, Refik Halit bu
vatay nasl atatmt sousuna eitli nedenle gsteil
miti Bunladan bii onun yalann halk taandan ok
sevilip beenilmesidi Sevilen bi edebiyatnn katli belki
s politikac bi bayaan katlinden daha sakncal g
lm olabili Bi baka iah ekli, Ziya Gkalp, ttihat
ve Teakkinin bu abal, insancl akl hocasnn byk
bi edebi yetenek sayd bi gence eaat edip, onu Sinop
sgnne yollamak suetiyle bi se bu gaap havasndan
uaa kam olmasd

Trkenin Ustas

Sgnde, hep bilindii gibi, Memleket Hkyeler ad

l nl kitabn yaa Eebiyatmda byk bi n ilk
ve gl ncs olan bu hikyele stadn kendi deyimiyle,
Anadoluyu bi kl oaak deil, valkl bi ehi delikan
lsnn asndan g ve yanst Bu ykle, o aman iin
yepyeni ve baki bi Anadolu yannda konuma dilini, yeni
ya dilini edebiyata getime akmnda, mer Seyfettin
yadmc, gl ve inandc bi nek olu

 Refik Halit Karay omanclna geince, u alanda
da ykckteki aasn sd lk oman stanbulun
yz (daha sona, stanbulun Br Yz) o amana kada
alk olunmayan yeni i teknikle kuulmutu Bi oayn
ve eli kaakteein tutal anatm yolu akmakta,
iileiyle ilikisi gnen iok oaya ve kiile g
mle halinde segilenmekte ve i anlatcnn anlat
s u tespihin ipliini teki etmektedi aptla am
elli kaplaa yeletiemeyince yadgayan amann ee
timenlei u omann deeini kavayamamad Ama
Karay oman ielgesindeki douk noktas, kanmca
Srgnd
stat dil kaygsnn, supuluunun oanca titilii ile
kuyumcu gii iedii u oman ile ik ata naklettiimi
iadesini yantla giidi Bu oman, ondan sonaya kalmak
iin yald elli olan i omand Refik Halit, "Yarn
benm n ne dyecekle aldr etmem demesine kan,
tpk hayan oduu Maupaant, Flaubert gii yi
ne de edeiyat aacnn ktne koay siinmeyecek i
entik atmak iste giidi Bunda aa oduu da ota
dad Karay "Yazmak benm n br gem yoludur a
da, elli i geei yanstmaka ilikte daha ok, Nlgn
seisi gii egotik ve cacal dekolu, ucu evki omana
aettimek iin sylenmi olsa geekti Ama onun yine pek
s edimeyen Anahtar Kadnlar Tekkes gii, a yine
Best Sele omu omanlanda, sehli mmteni nei
ulula, tahlille, edeiyat kitaplana alnacak gelikte
tasvie uuu
stat Karay ok gen yanda Mfit le iik
te yad Tryak Hasan Paa yahut Kanje Muhasaras
Mnakyan taandan sahneye kalm, o aman olduka
yk i aa kaanmt Del adl piyesi ise, idiim
kada ile oynanmamt
89
 Bir Emekli Kadar Tutucu Bir Yal
apk Kadar Hayat Sevinci Dolu

Edeyat Refik Halit Karay' yannda ve tesnde,

de gn yaayan Refik Halit vad k, o da ok gn
ve enk tepke, ddaa e unutumaz and Ka
ray, sekz kuak nce Mudunudan gep stanu'a ye
em aenn sunden geyodu ocukuu, gen
, Beyeeynde, Eenkyde ve Mekte Sutande
(Gaatasaayda) gemt. Baas nce zevk, ee e
n yapm Mevev takatndan km nsand Maye
avezneda ve Osman Bankas naz oaak saayn da
tevecchn kazanmt Refik Halit esk yaama, esk
geenekee, esk tefata dknn, ye otamn
otasnda dnyaya gende aama Daha sona, stat Ke
rim Sadi 'nn yaman dyaektk kskaa ve en az Refik
Halit' mzah gadosunda afne mzaha t"ye ad
u tutucu yan, ocukuunun duygusa anana u sm
sk aan, onun he konumasnda he fkasnda, he
yazsnda e ou
Kerim Sadi, ona ayd ksa ama vuucu satanda
ye de "Refi Halt esk konaklarn muan anlatr
ken br tapna tasr eder gb ecde kap/r Onun naza
rnda en byk sosyal mtyaz br kkn bahesnde by
yp stanbul ocuu olmak e dadlarla seyslern elnde
bymekt Dedelermz derken emlak e akar sahpleryle
arstokratk brokrasy e syah sakallarna e/mas nan
lar asl saray uaklarn kastedyor. Bunun ndr k po
ltkada Osmanollarna e Lord/ara kolayca hzmet ett
e Bursann dutluklar yanmasn dye Kurtulu Saana
kurun atarak yzelllk/ern arasna kart6

6 Ker S d Yaz Haya SO a s48 149

90
 u lml Dnyada

Dikkat ettiim bi ey va; Peya Safa hai, eski ku

aka yazaann ou, mesea Adlhak inasi, mesea
Falih Rfk Atay mesea Refik Halit ideoojik konuada
pek haz ebise, pek basmakap bitakm nyagadan
te, bi bigi sahibi deidie. Zahmet edip enine boyu
na okumazad. enmeye dee bumazad. enince
o kada sk, smsk yaptka yagann deiebime
oasndan kukuandkandan md, yoksa u m
dnyada ieine gemeyen, hoana gitmeyen eyee
keyifeini bozmak istemedikeinden midi, biemem. Bu
konuada tatma kabu etmez, bidiim bidikciikei,
adm ddkkei beki biaz da, eeenise bu konu
daki s bigieinin otaya kacandan ekindikeinden
geiyodu.
Refik Halit' sade ideooj ik konua dei, okumay
da esasen p ek sevdiini sanmyoum. Okuyan adam he
hinden, he sznden bei ou Erskine Caldwel,
"Dnyada k et nsan ard okuyanlar e yazan/a Ben
yazanlardanm, okumaya pek aktm yok szn gein de
anmsamayn. Refik Halit de okuyan dei, yazan soydan
d. Ama yazd da ehak gze yazad. Tkenin tadn
kaa kaa, okuyucusna da tatta tatta ...
Rahmeti Karay, btn zeksa kan, topumsa ge
imeei oumu bi uyankka izeyememi, ou zaman
aa ayak uydumakta daima biaz gecikmiti
nein, yzeiike seveninde oduu gibi, ttihat
ve Teakkiye ka aagedii tavn Kuvay Miiyeye de
uyguamaya kakmak basietsiziinde buunmu ve stat
bunu yeni uzun sgn ya ie demiti. Ama unu da
beitmei ki, affa uayp yuda dnnce Atatrk ve do
aysya kendi taihi gafn, efendice ik kabuenen, bunu
91
aka ve yekten lk ta eden yne o olmutu. Rahmet
l bugn sa olsa d, bugnk otamn devmc kanadna
ka da emnm yne o gngm, byk soalada yemek
yem, byk kklede yetm ggl stanbul ocuu
tutkula ve zlemle le ka koymaya kalkacak ve daha da
lelem olacak yann veece b hddetle belk de atp
tutacak ama yne he zaman olduu gb sol kanadn han
g tahsel evmn sonucu olduunu ge de olsa ak edp
sonunda hakkn kabul edecekt. Bu olguyu, tahn bu ka
nlmaz evmn kabullenmek geekln gsteecekt.
Byleyd, lkn coa tat, le ge konuu, sona ka
taa dnlemek zounda kaldka, belk lkn ak ettme
den ama sona tenlkle lk spelenden uzaklad

Ebedi Gen

Refik Hali n zel yaamnn en belgn k ntel sa

nm canll ve mzah yaadl d ks zaten bbne

smsk balyd. B bnden hz ald. Refik Halit ya
kavamn asla akla getmeyen b yal d. 'nun
esmlen hatlayn. Belk he y ya hatlat ama onun
gzle Pas'e ged gnlede ym yada spanyol del
kanlsnn gzle le baka Refik Halit de 75 yanda dn
yaya nsanlaa, byle b delkanl bak le bakad Onun
n eml olan, o nde bulunduu n en y eklde de
elendmekt. aadnn akna vamakt.
ou bu t nsanla gb boazna da dknd "Ben
y kzartab/m br koyun budunda gzel e scak br son
baar grubunu, akk gb pm, st serte, effaf elma
kompostosunda br yaz gnenn sern douunu seyreder
mesne zek duyarm ded Dnyaya baknda da bu
damana ve mdesne dknlk bell oludu. B gen kz
92
bala, ekee, ekeeeye benzet, onu yemek ve yutmak
hevesn de getd.
Sevg en byk ya fakna amen kaaak am
omaktan byk vn duyad Mutu b ftte Aede
bnc keman oln stat oynad Zaten stadn buun
duu mecste bnc keman he zaman o oudu E e b
lkte Mecdyekynden Bahayeye, bze geldke gnle
ya da akama, odamz onun yukada dendm gb, g,
he zaman baz hs, gelml, dda, sevml sesye do
ad O gttkten sona da bz onun konutukan hata
sddk. Sze akacndan da b nek veeym
Refik Halit, Pe livan K adri le brlkte Ha/ep ca
rnda Amk Gl'nde rdek a larken br tmsahn hcumu
le sandal der/m Refik Halit Pe livan K adri yzme
blmedklernden sulara mlm/e yzerek sahle kan
sandalc k Trkn cesedn br daha su stnde rmed
n beyan etmt
Bu habe lkn Haepte yaymlanan Doruyol gazetes
yazm, daha sona oaydan btn stanbul gazetee ha
beda omutu.
lm habe zene bu gazetelede Karay' g b
yogafk bg, eselenn lstes, edeb ve syas k ze
ne yazla yaymlanmaya b aand. Bylece fik Halit,
hayatnda, mnden sona dost ve dmanan ne dye
cen b nsan akas aac e enmek oanan bu
mutu Bu olay dah, onun akac, Galatasaayl, muzp
enc knn ota yalnda da btn yudu adatacak
boyutta segedn gstemek bakmndan lgnt.
efi Halit Karay, muzp b dekanl oaak baad
yazak hayatn ve de ze hayatn, gtl patt, se
venl sgn ama hep youn, hep b mhnetten kend
ne zevk pay kamaya aaak dolu do yaad Kends,
soyunun kkten salm l vn, bundan, kendnn de
93
yzy yaayaca gvencesini kad. B ekenmeyen bi
hastak on gen yanda, ya 75 de osa yaktan he
nz yaknmaya baamad bi sak ve diiik iinde iken,
dnyadan ekti gtd.

94
 GNE U FUKTAN DAHA D O MADAN

Byk sanat b nsanladan stn demeyem ama

muhakkak k baka b yaadltad O gnk olayan
yzeydek gntenn altnda baka eye sezeben
geben en olmayacak eyden esnlenp amdan a
ma sayaben b nsand. Kmselen fakna va
mad b daga uzunuu e temas hande b medyuma
benze. Ne yapacan kendnden ok etks atnda kad
bu gle bee gbd Doa yaama benze onun yo
unluunda b hayal dnya ve nan ke yaatab
nn gc ve s kozmk gd bu sezgs ve gds le
kavam omasndan gel
Tpk onun gb tahn gdne damga vuan kle de
bkleden baka bambaka cnsten nsanlad B top
umsa bunalm b ulusa felaket b tah dnm noktas
o zamana kada kend kelende sessz sakn smsz ya
ayan bu nsana ama yalnz ona al o zamana kada
h dnmedke b msson ncs yapve Ona
ancak bu ktk duumada kendlenn baka kumatan
dokunduunu yazgann dnyaya gel nedenlenn bu
msson olduunu anala.
Kumay Albay brahim Muhiddin 'n ou Ahmet
Selahaddin de gnn bnde byle b msson stlene
cen kn uduan b yaam yoktu Alakgnl h
tassz tokgz alkan enclen ve Dalnun'u
(nvestey) ok seven gen b pofesd Hukuku
dvel (devleteaas hukuk) alannda uzman hekese
95
kabu edmekte, uusaaas kongeede bde takd
kaanmaktad Mekteb Mkyede akan ve m
yetpeve e tannmt Oay btnce at y kada
Dyunu Umumyede am, bu aada meak sad hu
kuku dve aannda kend kendn yettm, Fansadan
getd mesek ktapa ve degee hukuku dvee at en
yen dncee e omutu Bu abaa ona daha son
a da stanbu Danunu hukuku dve poesn
kaandmt Otu yanda bu ksnn bana geen
Ahmet S elahaddin nvestenn en gen poesd
"Gstersz yaam gen blgs candan hocal e co
kulu takdrler le genlern kalbn teshr eden bu ota
boyu, keebek gk, cdd ama nsanc bak hocann
btn gne, ae yuvas e yne onun kada sevd bm
yuvas aasnda gemekted. He sabah Bebek bahesne
bakan kak evnde en ve ocuunu peek ayan bu
dagn poes ende antas, Zeynep Hanm Konandak
nvestenn younu tutmakta ve ksye knca kendn
eme bekeyen encenn p p gen daha da
paatan scak, dou dou, tadna doyuma desen ve
mekted
B bm adam yaamdan baka ne beke? Ahmet Se
lahaddin evnde mutudu Dekan oaak Bat benee
sevyesne kamaya at aktesnde mutudu k
dea Tk kana nvesteye gmek hakkn kaand
mak n ved savamn oumu sonucundan mutudu.
Hukuku dve bmnn kemde kuucusu ouu,
Hukuku Beyneddeln Mukaddemat Syasye e Safahat
Tekamlyes e Muahedat Muahallas Hukuku Umumye
y Beyneddel Hukuku dare Del Hukuku Cezayey
) sU "Ahme Sehin Vakt 2 Ock 92
8 Seha L Meray: Lozan'n Bir nc Ahmed Seahaddin kibnn n (Tk
i Kurumu Yyn.

96
Del adl esele hukuk ktphanemze amaan etmes,
hukuk enclenn blgsn atmak amacyla yayma
d Kl/yat Hukuk e Syaset sesnn, Beln Kong
es Medenyet aanla Makedonya Mesees ve Ba
kan Hab caat" gb yaynla, Debidou un Dplomas

arh nn be cdn dlmze evmes, yan zamann h

bo gemem, onu ok vem ve yaal b alkankla

dodumu olmas da, onun he zamank ymse, he za
mank sevecen ve mutlu adesnn hak dayanaklad

ten ve nsancl

"En bynden en kne kada herkesn derdy

le lglenen, onlara br tesell bulmaya alan, her sknts
olann kapsn urmak cesaretn kendsnde grd n

san c/ br adamd Onun odasna kaamsa gen, ymse
ve umut dou ka Bye de b nm vad
Mesela, b ocuk babas olmak zee olan evl b
encs hocasna paaszndan yaknnca, Ahmet S ela
haddin hemen askdan bck paltsunu ap ona ve:
"Gtr bunu hemen Btpazarnda sat, yarsn ken
dn al, yarsn da bana getr de nk kend de paaca
hep dadad Mesea, akte ktphanesn yen batan
dzeneken, ceketn kap kendeye bkte alt
hademeeden bnn, leyn yemek mas vedke sa
akadana a osun dye, "md urda br teps bakaa
osayd da yeseydk demes zene, Ahmet Selhddin o
yokuk ylanda cebndek paann tmn ona uzatp,
"Gt br teps bakaa al gel, brlkte yyelm demek sa
vugann steeb. Byesne de tend
9) Sddk Sami Onar, Hukuk Dnya, O k 1945.

97
 Paa tamak onu ahasz ede Paaya, pula, mevkye,
mansba, h m hi nem vemez

Hep Kendisiyle Tutarl

Dstt Kelimenn tam anlamyla dst Hak bild

yolda yalnz da olsa ba dk, tkezlemeden, h mi hi dn
vemeden, szn esigemeden, bilim adam onuunu ve
tutalln kouyaak dkleni G enlnden be byled
O da pofes olmadan, henz yen evli ve ykseketm
genel md ken patlak veen Salih Zeki olay, Ahmet
Selahaddin hem bu pazalksz dstln, hem de
paay hie sayn ok iy gstei ttihat ve Teakk hk
meti szmona hastalndan ama aslnda hkmetle ba
damayan lbeal dnceleinden t Matematk Sa
lih Z e ki yi azledveince, buna kmse gk bile dyememit
Pabu o zaman da pahald alnz b ki dklen Ahmet
Selahaddin ttihat ve Teakkinn bu yz kzatan suuna
katlamayacan, hasta se b i pofes ten kamak ye
ine onu tedav ettimenn yollan aamak geein hat
lataak zamann Maaf Vekil kr Beye kendinn habe
olmadan alnm bu kaaa katlmayacan kesn b dlle
belten bi istifa mektubu yaza. G ece eve gelip ene;
"Br sre madd skntya katlanablr msn ? dye so
a Ei;
"Katlanablrm cevabn vence, Ahmet S elahaddin
olay ve istifa geekesni eine aa lk gnnden be ona
uymu, destek olmu, nk onu sevmi v anlam olan
vefak ei Seza Hanm',
"Bana aklamana h gerek yoktu Sen gerekl gryor
san yaplmal cevabn al Etes gn istifa veili. Onu
kimse geiye aldamaz Ahmet Selahaddin bi se a ak
9
kal Zia sade pabu deil, hayat da pahald o zaman
Kald ki, Salih Zeki 'yi ahsen hi de tanmyodu O bunu
sf kendi vicdanna tes dmeek iin yapmt

Kader Kapy alnca

Biinci Dnya Sava yenilgi ile bitip de empeyalist

dmanla akbabala misali Osmanl mpaatoluunu
paalamaya kalkt zaman, batakile biaz eladet gs
teebilsele, yudun ou aydnla manda ve himaye cee
yanlan tek zm yolu saymasala, ileinden bii kp
da Tkiye'nin istiklalini ve yaama hakkn Batllan an
layaca bi bilim, bi hukuk, bi saduyu dili ile ele gne
anlatabilse, Kumay Albay brahim Muhiddin Bey'in olu
Ahmet S elahaddin belki de kisel yazgsnn, dnyaya asl
geli nedeninin, taihi 'unun faknda bile olmadan
yaamn evi ile nivesite aasnda dokumaya devam ede
cekti Ama ile sapa sanca, mttefiklein azgn itah
yudumuzu blme plann nce sinsi sinsi, sona aktan
aa geekletimeye balaynca ve stanbul aydnla
nn dleke, uyuuka teslimiyet havas stanbul'un stne
bsbtn sindike, yazgs Ahmet Selahaddin al, Tk
istiklal davasnn ilk bilimsel ve hukuki savunucusu yapa
Bu a alakgnll, bu gsteiten hi mi hi ho
lanmayan, bu hep sessiz sedasz kendi kozasn en adam
o zaman biden bi aslan kesili Desleinde genlei bu
yzkaas teslimiyete ka cotumaktad Bilimsel sa
lamlna hi halel getimedii soukkanl mantna imdi
yutseveliin ve empeyalist istilann yzszlne ka
isyannn cokusu da eklenmii He desi bi heyecan ka
sgas gibi dalga dalga gen bilinlei uyandmaktad

 unann zm'e kt gnk Fath Mtngn hazla
yanlan bandad O ksden Tkye'nn hakkn dn
yaya yle savunu
"Bar konferansnn alma amac, yenenere dl da
tmak, yenlen/ere cezalar bmek, gcn hakkn onayla
mak olmamaldr. Bu konferans, hakkn gcn lan edecek
yen br dnem almasna ynelk olmazsa dnyada huzur
ve duru/ma beklenemez Yasalara lkn kararlar hakka ve
adalete dayanmazsa brok glkle yaratlan yaptn k
t grlecektr. Bunun zararn da u ya da bu topluluk
del, tm dnya eker
Bz hakkmza ve hakszln kalc olamayacana g
venyoruz Trk mllet sat le sylyoruz. Bzce hak pek
kutsald o kadar k hak szc Tanry anlat nanyo
ruz k hak stnd onun stnde hbr ey yoktu
stanbul, kaanlk yazgsndan habesz, he gz mev
sm olduu gb, hlyal, sel b yaz uzants yaamakta
d Bebek bahesnn aalana kmelenm kula otal
koolayla gltye bomaktadla ocukla, dnyann
he yannda tahle, poltka le, byklen stla ve sm
entkala ve komplola le h lgle olmayan bu tete
mz yaatkla, ksa secek saklann olanca mutluluu
le Bebek bahesnde koumakta, bblen kovalamakta,
embe evmekte, aada attkla sevn ve yalanc koku
lkla le oyunlana yen heyecanla katmaktadla
Ama Boaz sulanda mttek donanas demlem,
dumaktad Koy mav sulan onu stnde Fansz, n
glz, talyan bayakla dalgalanmaktad Dolmabahe b
ss bulutu gb sl, sesz ve pas, deta valndan utan
gb uzanmaktad Tenha yollada apkala tyl talyan
Kaabnyele, yaygn buunlu Senegal Fansz zencle
kol geze Bebek, Kuueme meyhanelenden latena ses
le gelmekted

 Son Padah Vahidettin saayda b ay Saltanat
toplamak gee duyduu zaman Dalfnun temslcs
olaak oaya alan Ahmet S elahaddin yanaklan al al
eden o gzel cokusu le "ray Saltanat zaman gem
t md zaman ray Mllet toplama zamandr dye
hayk
gal pols byk yutseven pended Sk sk
Bebek'tek evne gel, onu aala Ahmet Selahaddin gafl
avanmamak n tabanca tamakta, gecele de B ebek bah
esne gelp uzaktan evnn balkonuna bakmaktad Enn
alkona asaca amalan paolasndan nglz polsnn
o gn kendn evde aayp aaman ve cvada nbet
tutup tutman anla Tehlke aet veld gecele
Kplce'de kaynpede Matbaay Ame Md Hait
Be yn kknde gemekted

Bugnn Karanln Yarnn Gnei ile D elmek

Atk zel yaam, ksel kaygla, shhat ales kal

mamt onun n. Yazgsnn emne gm b medyum
gb kendn yalnz Tkye'nn kutuluuna ada Vakt ga
zetesne yazd b se bamakalede Tk haklann be
be hukuk geekelen saptayp dnyaya anlatacakt.
Hmaye ve Manda Ceeyanla Mandalan Huku
k Ntelkle' Manda ve Yadm' Ben Muahhas Olsay
dm Ne Dedm?' Boazla Meseles De Meclsne
Ne syledm?' Sava Soumlulukla ve Tkye' Yanl
Dou" vb adlayla Vakt gazetesne ve heps de 9 9 y
lnn Temmuz ve Austos tahlen tayan bamakalele
nde, yl sona, yan 922 ylnn Kasm aynda Lozan'da
toplanan uluslaaas sulh konfeansnda, Tk haklan
savunacak olanlaa, bu mdafaann blmsel ve hukuk ge
101
ekeleini ayntla ile ve byk bilimsel vukufla nceden
hazlam bulunmaktad
Onu, Lozann ncs saydan da bu hizmetleidi
Bu hakla, daha otada Kuulu Sava ve onun zafelei
yokken, mtaekenin en kaanlk, hekesin umutsuzlua ve
kaamsala kapld felaket gnleinde savunmu olma
sd Bu byk iyimselik onun hakka olduu kada, Tk
milletinin hakszla katlanmaktansa lm gze alacana
olan inancndan gelmektedi
Manda yanllana a giitii savamda;
"Vasilik ve himaye alta gire bir devlet bamszl
yitirir diyodu "Egemelik hakk teslim oluamaz ay
rlk kabul etmez Bamszlk bir btd Ya vard ya
yok ise devleti kimlii ortda kalkm demekti Ve yle
devam ediyodu:
"Bizi bamsz brakmazlar desi maeviyat bit
kiliide doa bir ia eksikliidir Bir a ii kabul
ve teslm edelim ki bizi devlet olarak yaatmayaakla o
halde buu biz mi isteye/im ? Bu deta sava alada bir
askeri itihar etmesie bezer 0 ntiha onu sahibi bi
millete yakmaz
Bi dn, "Karmsar/k bug geii yar
bulutlar ile rtmektir de Ahmet Selahaddin in iyimse

lii ise, "O g karal yarlar gei ile dele

bi iyimselikti
Milletine ve hakka inanan bi bilim adamnn milleti
iin yapabilecei en byk hediye budu Einin ve aka
dalann dikkat etmesi, uyala, koone yetesizliini
tedaviye alan doktolan tehditlei, bi kulandan gi
ip bnden kmaktad O, yapabileceini yapacak, bu
) Do v col Mii Kuruu Tr Ct s258

102
uuda lm mukaddese, onu gze alacakt B elki vakti
nin ok azaldn da sezmiti
zenle yetitidii dokuz yz encisinin anakka
le'de, Sakamta canlan yuda eda etmi olmas, Ah
met Selahaddin en byk zntsd Bunu hi unu
tamamaktad O nlaa bu ak alayan bi hoca olaak, bu
yuda can bocunu vemenin ite imdi tam zamand G e
idii ikinci bi kalp kizinden sona, hl yatana kalem
kt alp, yeni bi makale yazd gnce, dostu ve dok
tou Po D kil Muhtar;
"Allahn seversen istihat et, durumun iddi, e
lahaddin Bey Yazarsan lrsn uyas zeine, kizden
sona enklenmi yanakla ile yumuak yumuak glmse
yip ama hep o kaal ve keskin bakla ile;
"emleketin bu durumunda, asl yazamazsam l
rm de Buada bi kii, geeki saduyuyu, b ise
taihi yazgsnn geeini dile getimektedi Bana, bunu
bizzat kil Muhtar anlatmt
Ahmet Selahaddin, Kutulu Sava'n ve zaei ge
meden gzleini dnyaya kapa
ldnde 42 yandad ve cebinden yalnz yetmi
be kuu kmt
Btn bu ayntla needen mi biliyoum?
Kendisi babamd da ondan

103
 ORDA BR KY VAR UZAKTA

Ad Kudsi oan hekesin ie Kuds eifte domu

omas geekmez Ama Ahmet Kudsi Tecer, Kuds do
umu idi Kudsn kutsa, iise bambaka bi atmosfei
oduu syeni k gidiimde ben de etkisi atnda kam
tm He yee benzemiyo Kimbii beki topan eektii
baka, ikmin oaya sindidii huzu baka da ondan Beki
de taihi gemiinin efsanesi insan sayo, beki ikisi bi
eiyo
Tandm bi iadam bie
"mrm boyuna iir/e edebiyatla felsefe ile hi al
veriim olmad. Ama Allah sizi inandrsn Kuds gittii
min ikini gn iimden iir yazmak geldi Aklma dilimin
uuna hep hikmet/i szler geliyordu Var orada bir ey de
miti
Ahmet Kudsi, iie oada ik ektebe gideken mi,
Kkaei Mektebi ptidaiyesinde mi, yoksa daha sona Ka
dky Sutanisinde mi baamt, biemem Ama Haka
Ziaat Mektebindeki snf akadaa onun ikide bi bahe
deki bi kiaz aacnn atna ekiip ii kaaadn, sona
sa zeine de kendieine okuduunu anata Bundan
t ad eken yata aie km ai aa, ai yuka
ok mudu he okuun snf aiei? Bu snf aiei ou
zaman ik geniin duyan yitiince aiikten yava
yava uzaka, asnda bu hamann zn atk daha
geek oduka mava ie kapatp eski aiikeini tiye
bie aa Oysa ii bi gstei, ka cinse ka kendini
04
bi beendime abas, bi moda, gelge bi uh hli deil
di D nyaya bi bak asd Bu a insanda kkl olaak
vaolmaya gsn, iii bi gn baksa bile, iiiyet onu b
akmaz
Ahmet dostumda ii yazmak ihtiyac sanm
ilkin ince uhlu yaadlnn kanlmaz bi itisi olaak o
taya kmt, daha sonala ise dnyaya sevgi ile, seve
cenlikle bakan bu ince insann sevdii eylei bakalana
da sevdiek iin kulland en aktif aa haline gelmiti.
Halkal'da akadalann takt bu etiket, yaam bo
yunca onun kiiliinin aylmaz bi yaftas olaak kald
Dalfnun'da felsefe okuken, Fansa'da at kltnn
nimetleinden yaalanken, Gazi Eitim Enstits'nde,
Sivas Lisesi'nde hocalk edeken, Ankaa'da Talim Tebi
ye Mfettilii, Pais'te UNESCO mmessillii yapaken,
Mecliste CHP'nin Adana, sona da Ufa milletvekillikleini
stleniken, hep "ai" Ahmet diye bellenmiti.

Halk iii sadelii ile memleket sevgisini biletien bu

iilein bazsnda heceye yeni deyi kalpla aad da g
l. "Orda bir y var uzata diye balayan ve okul ki
taplana alnan bi iiini btn bi kuak ezbelemiti Bu
iiin bi dtl yledi

Orda bir yol var uzata

O yol bizim yolumuzdur
Dnmese de varmsa da
O yol bizim yolumuzdur
Geekten de Tk kynn yolu, Ahmet 'nin
yolu olmutu Tk halk iiine, Tk folklouna, Tk halk
105
tyatosuna onun kada gnden vugun nsan az buu
nu Svas Lses'nde hocak edeken, yan 1 933'ede b
Hak aen Tantma Cemyet" be kua B y sona
Maatya'dan Ezuum'a, Tokat'tan Kayse'ye yetm kada
hak an b ka Bayam"nda topa Bu bayamn
ydz, Svas'n Svaan kynden geen ve "Sen alama
ben alaym blbl tks e bnc oan, atmada se
b de, k, a bden cevap yettp, stn yete
nen begeeyen b ad Bu byk an adn sze,
bze hmet 'nn onu keetmesnden ok sona
duyacazd k 'den sz ettm tab anadnz
' k keetme onuunu Ahmet Kudsi T c r onu
m boyunca tantmak, desekemek suetye b manev
ev hande sdmt. Sarszen bkte tm hak
tkenn gtesn ve besesn saptama abaa ve b
mse ko aatmaa da hep o cokuu Svas yana
asta Haay" hem ncee, hem coku e ve.

Davrann halaya durun oalar

te ba ite davu ite meydan
Gzel halay een gzel ucalar
Gzel sevmeyen sn aradan

Erkek enlii

Ahmet Kudsi Tecer bunca yk dostum ve ayca kom

umdu Onu y tandn sanyoum Baca zeken
den b de, hep knc panda kap, ne ben kamaya
amas d Ney sevmse onu sevdmeye amt
Geenekse tyatomuzun oanakan kuanmay k sak
veen Kuno se, onu hem yaza e, hem oyuna e k
zeyeneden b de Ahmet Kudsi, b bakas da tab Sab
ri Esat Siyaugil omutu k Tk S tea o Le= aam
106
Dm" pyes oln Keba entr oln oynlr ll
m br ortmn gstosn ykr, yrekl br deneme ol
mtr Ankr'dk Kk Tytronn lnd Muhsin
Erturul k pyes olrk yntt Keba Ulvi Uraz
bey" ve Salih Canar ntlmyn bek" roller le
bellekermzde tt rmr yrtr. Gerek b pyes, ge
rek Ahmet Kudsi Tecer d, o tytroy br r d getrm
ve yer oynlr oynmk, b slonn geene hlne gele
rek, nce yetenekl Trk oyn yzr, n merdvenne k
b k bsmktn blmtr Tecer Bir Pazar Gn dl
pyes, ortoyn teknn d br ere yglr Koyi
it Krolu ve Satl Ev de yne onn shne edebyt he
dye ett oynlrdr Bnlrn bzlrnn yzlm srecne
bzzt tnk olmmdr. Gltsry Lses'nde edebyt
hocn tnnc, hemen b r tems kl krm ve b kol
dh sonr, heps de sm ypn Gen Oynclr"n be
olmt. B kk, bln, mtr rhl genlk tytro
s, dh sonr lr, elr, 'lr, e'ler,
ler, e'er, ler, 'ler, ee'ler e
bndn byk ler ypcktr.
G en Oyncr szc rmndn, md Erdek
enl gnlermze sryor belem.
1 958 ylnd Gen Oyncr'n nsytf le Erdek'te
btln b k hlk enne Ahmet Kudsi Tecer, Sa
bahattin Eyubolu ve b strrn yzr d dnmn ve
yrdmc olrk ktlm, Muhsin Erturul ve Bedrettin
Tuncel brlkte Tden sldmz drt bn lr gb,
bgn n gln m o gn n pek de nemsz olmyn
br yrdml e blmtk. Elerde bt krek, testere ve
keser, mece sl le trlr temzenm, shneler kr
m, brkr yplmt Hepmz drlrd ytyordk.
Atilla Alpge her oyndn sonr kyl seyrclerle br
kotrm ypyord
107
 Sabahattin Eyubolu, ende br denek, kk dvr
lr st rprodksonlr ernde Rnesns ressm
rnn komposon kgsn nltrken, Ahmet Kudsi Te
cer, foklor konmlr por, Hikmet imek ve Faruk
Gven, Erdek khvesndek hlk tekses mkle ok
ses mn frklrn etler ernde gsterrerken, ben
de Blkesrden, Adndn, Kserden geen ttrosever
genere Antk Grek ttrosnn hlkl nsl btnlet
n klm ordm.

Saratoga Valisi

md rtk sdece br tt n on o gner enden

r gbm, sbh hngm dh nce kc d
e, r ettm o gner.
Ahmet Kudsi Tecer o gevrek ve sevg dol sese;
"Neredeydin, dostum ? Bz bete orman mdrnn ci
pi ile rfeze indi Deniz o adar rsz i, bir masa
rtsne benziyordu enandan tutup esen nne irili
ufal adacla girintili ntl dantel gibi ylar gele
ceti sani . den

Erdek nn en ke od erd debrm Tr t

r elr ger, bn d br ser stcdn ld gen
kenrl br hsr pk gerrd B h e on Srtog
Vls dn tkmt nde pr prl br hmor dmr
oln Tecer, b rol kopks onr, Srtog eletnde
bn d br dr vfe verr ve rm sterce mh
e konmlr geerd. Am br de bkrdk k, Srtog
onrlm derken, Erdek gelletrmek n somt pln
lr geverm Bed Tecer le, her gtt ere br
rr doknsn sterd. Bk tr edemed Am m
hel Srtogm m sevgl Erdekm, frk etmed
108
 Tecele Vyanada

Ahmet Kuds Tecee brok srrs tytro

kongresne T M Komsyon temscs ork brkte
ktdk. Yo rkdn doym omzd. 1960t Trk
ye deeges ork ktdmz Vyn T kongresnde s
bhtn km kdr yor, geceer de o tytro senn,
b tytro benm, pyes seyredyordk. Temsden sonr br
kk khveye gdyordk. Vyn'd grsonr dnynn
en sevm nsnrdr Vyn'nn grsonrn Eech
Kalmann' Fanz Lehan opereternek grsonr h
r, bk hbr yerde bmzsnz G ttmz kk kh
vedek tek grson, bbcn, yc, krmz ynk, krm
z brn br dmd. Snk brz sonr br frs oynmk
n shneye kmk zere br tytro grsonn ndryor
d. Tece on pek sevmt Vynd hy otrmn
bg e on Mozrt Cefye, Pchchere, Rymond
Cfye de gtrdm odu Am ordn knc hep
Gel yine o bizim ahveye urayalm O babacan
operet garsonunun gnl almasn Bir ahve de orada ie
lim derd.
Kongre yeer oteere dtrken bz kmz de Ns
sdorf dndk semtte Frhng dnd br otee yeretr
merd. Kongre boync, o otede k kk br ody py
tk.
stt Amnc bmed n her eyn nmn od
gb, Nssdorfn nmn d sord:
Nuss ceviz dedm Dor da malumu liniz y an-
lamna geliyor
Pei Frhling ne deme?
lbahar
Kongrenn ypd Ps Pffyye gderken trmv
yn byk dneme ypt yerde r rsnd sry
09
grkemineki byk ypy d merk eden ee'e, brnn
d Viyn Polis Mdrl oldn syledim. Bk bir
otelde kln delegsyon bknmz Muhsn Etuul bizi
merk etmi, ertesi gn;
"Nerdesiniz? Nerde alyorsunu? diye sornc, spri
tel dostm piekrndn dii bir replik lm bir kvkl
kdr sevinli, glmsedi. Keyifli old zmnlr ypt
gibi nce iki koln geni p sonr ellerini ovtrrk
kendine zg stnbl efendisi z ve hmor ile;
Efendim diye bld, "tramvaya raiben yola n z.
Viyana zaptiyesi binasnn nndei avsi taiben sola d
nnz glgeli bir hiyabanda bir mddet yol alnz buann
Cevizli semti diye bir yere vasl olacasnz. Orada Baha
riye Misafirhanesi'ni sorunuz. te ullarnz orada ona
lam bulunuyoruz

Hep Ilml Hep Otada

Kongredeki ttmn gelince, en sert trtmlrd,

lml, ort yol blp neren o zmn Tece olrd.
Bnc yldr tnrm. Sertlikten, hoyrtlktn holndn
hi tnk omdm. Ymk m ymk, lml m lml
bir insnd hep yttrc, brtrc idi. Kendisi birini in
citmek bir yn, bklrnn birbirini initmesini nleme
ye, rlrn lmy lrd. sterdi ki, btn dny d
kendi gibi herkesle brk, henk dol, sevgi dol, hogr
iinde olsn.
eein do sevgisi de ok kkl idi. Bn iirlerinde
old gibi, ymnn her nnd d izlemek mmknd.

steem bamn stnde dam

Tabiat odam.
1 10
dye blyn r ee'n det pantheist do sevgsn
en belrgn olrk dle getren rdr. O rn son msrsn
br vsyet syn syn e, on mezrn ktbe olrk yz
drmt

stmden almasn imen, i yosun

Ruhum uyusun
Trk kynn, Trk hlknn, Trk hlk edebyt
nn, rnn, tytrosnn yoln gdenler, Ahmet Kuds
e e n gle, sevecen, ydn yzn grr gb olck ve

zktk o kye, zktk o yol mhkkk yknmk h

tycn dycklrdr
Am toplmsl ve dylektk del de, dh ok dyg
sl br yklml Olsn Onn d yrr yok m?

1
 NE lKAN BR HANlM

Esk y d son fotorfrn bkn. Hibir zmn gze

br kdn dyemezsnz Am hibir kdnd blnmyn
gl br kl fotorf kdndn p szi srn yksek
br votj oldn nkr edemeyeceksinz. Onn kiilii
e'nn Messaina', e 'nnkler
gb imporsant br klkt. Hem insn kvryn etkileyen
hem de korktn Onn b gc nce nsn t cerini
okrcsn dmdk bkn srrl gzerinden sonr d t
hkkm simgesi oln hrmet brnndn geird Ksck
boyl fk tefekti. Am geninden beri her grdii ev
rede tm br kdnlrn pbcn dm tm hep b
rnci kdn rolne kmt Byle olms d dold. Hep
nde hep brnc omk heves on nce yrdnn ver
di stnlklerden rnen tttn brkmyn erkeksi
irdesinden; m yn zmnd d diisel nsezisnden ve
polfon ieyebilen zeksndn geyord. Bn bir de gtti
skdr Amerkn Koeji'nin emnspe hvsn ve dny
y Osmnl toplmnn grmeye k od ksr dn
ok frk gen sn d ekeyn. Kendi ekseninde dnen
ve kendi kendine krmy mhkm ksr bir dnce
knlndn AngloSksonrn prgmtist eyemc ve so
n lc relzmine gete nglizce e 'n bc
nhtr olmt. Dh sonr edeby sntt sysette
de bc sermyesi olckt. Sde koeje de yetinmemt
e'ten felsefe sonr gnn de kznp evene
ce ilk kocs Saih eden ryziye dersi lmt Lse
2
hoclkrnd, Drlfnn hocnd tktini biemi
t Bylece mizc, evresi, yetime trz, kltr ve yksek
potns ile sde o zmn kg iinde zten esmisi okn
myn hemcinslerinden dei, kliteli dm kt ortsn
dki erkekerden bile ne kn ydrgmml. Bence
Halde Edb mitini yrtp besleyen, dh ok evresinin o
dnemdeki klite zrtl ve insn eksiklii omtr

aafl B Jeanne dAc

Bylece mtreke krbsn yrdn stne kt

zmn b cerbezei kolejli gen kdn Trk kdnnn
szcn stenmek ilev, krtl dvmzn ik gn
lerinde bir eit Jeanne dAc grnm ie orty kmk
ievi kendiiinden dm o lyord.
Sltnhmet Mitinginde ykrnn cn bs bs
ks boyn ykseteye lrk ve tiz kdn sesi ie vz
vz brrk verdii ntk, hi deilse fotorflrdn
izemisinizdir Trk milletinin rd rsz hezime
tin ynksn bir kdnn zndn iitilmesi, mhkkk
ki erkeklerin konmsndn dh etkii omtr. Hal
de Hanm 'n siysl hyt iyi blm m bir sre sonr
yeteri derecede gereki omy yznden, bgn bize
trihi gf olrk grlen tlmlr, b izgi hyli glge
lenmitir rnein Amerikn mndsndn yn o,
bn iten innrk Sivs Kongresi'ni ve Atatk' de y
n yod etkiemek iin ory Amerikn gzetecisi kisvesi
ltnd M. Bowne diye birini gnderii... Am yine de
on fzl ykemeek gerekir. O dnemde Ya urtulu
ya lm diyebilenlerin sys y iki y ten fz deildir.
Saffet Akan', smet nn', Ahmet zzet Paa'
Do vol Mii Kuruu Trihi, Cilt I, s.254-25

1
bile Amerikn mndsnn 9 9 Astosnd mnis gel
dii htrlnmldr. Mnd iin Wlson' 5 Arlk 9 8de
bvrn dilekenin ltnd Halde Edb Ad vadn bk,
sde mndc olrk yftlnn Ahmet Emn Yaan ve
Al Kemal deil, Cmhriyet dneminde byk nimetle
re konck, mebs, meclis komisyon bkn, bkn, sefir
olck o zmnn drt nl byzr d vrdr. Demek ki,
Amerikn mndsn yrdn bsbtn prlnms ols
ln kr en ehveni er seenek symk kytsz rtsz
zgrlk bir Prof Ahmet S elahaddn hri tm stn
bl ydnlrnn genel eilimi gibidir
Ne vr ki, Halde Edb' b yzen fzl eletirek
dor olmz Trihin k Ya urtulu ya lm diyen ve
Andol hrekt blmdn ok nce bnn hkki ge
rekelerini dnyy klyn o profesre hk verdirmi
se, dh krmsr zmler iinde birini krtl simidi
snnlrn ve bn srlnlrn b hreketini kt niyete
yormml, b hreketi o gnlerin genel knln ver
melidir. Am ne hikmese br imzclr, br mnd yn
llr b zhllerini nttrmy becermiler, kbk dnp
dolp Ahmet Emn'e Halde Edb' bn ptlmtr
O blr hi ntlmm, nttrlmm, sk sk b
lrn kklmtr. Elbette bnd dh sonrki gelimelerin
ve Atatk'e ters dmelerin py byk olmtr nk
Halde Edb Krtl Sv bldktn sonr silh sr
ln milleti ile bir olmk iin, nce Ankry, sonr onb,
v gibi simgesel rtbelerle cepheye komt
Ankrd Mustafa Kemal' krrghnd dev ln
ord ngilizce bilen bir elemn dyln cil gereksinme
ye verenler old gibi, Mll e in on gz nnde bln
drp rkdn nifk krmsn nleme tedbirine verenler
de yok deildir.
2) Ayn eser s.254255

114
 Bozuma

Zek mesnde o erkekerden sn on, onr

brk kere sy grp geren, rdesn onr empoze
emeye kn Hade Edb kendnden ok dh zek br
erkeke snrm k ork ord krmr. Anfrr
komn ve md m kkn yneen, rgeyen k
rr br der snd dmn, yrc gem gem Trk n
snr nde en zek, en yeenek, en k ymz br dh
odn ok sonr nm, on y ymk y d kr
koymk gerenden, brncsn mzc kbenmed n,
dh sonr o esz dere ers dmek bhszn kp
mr Ynnd knc e D . Adnan Ada' d srke
yerek, m dvrn s svncs kends m gb br
vr snd kse onr ve bencnn sne gydrerek
Kr ve cmhryen nndn sonr Hade
Edb' de, knc e D. Adnan Ada' d yen krck
Trkyede ok hy vrken, Atatk' drp yrd
n gmeer ve o cok yen kr yrn drdn
enk gzere br ybnc gb zemeer de kmoynd
onr pn kzndrmmr.
Hade Hanm Atatk p de smet Paa Cmhr
bkn od zmn, e e brke yrd dnd Zey
nep Hnm Konnd brk hock grevne, rk
Fndk'y nm on E deby Fkes'nde yenden
bd Ben kendsn k def o zmn grdm ve ndm.
Dk bkn gzer, grnn dzeydek bksn dep r
ksn vrmk ser gb bkn gen ve dr gzer k kr
mmdk zenm b om Oorer br k vrd
B d herhde onn br snobz om d Kg dev
rnde omzrn den gr ve d sr e gezen, res
sr poz veren b k emansipe kdnmz cmhrye
devrnde brs, nck br ss ork, br kprs ork
115
kullnlnc uyrd Onu, bnd brts, gznde b
klrnn younluunu hi zltyn gzlkleri ve y
nnd incecik yeeni ile fkltenin hp merdivenlerinden
inerken grr gibi oluyorum. O yrrken br hoclr yol
rlrd. Bir r zmir mebusu seilip, Meclise girdi Sonr
yine fklteye dnd Otoriter mi otoriter Doentini k
tibi gibi, sistn hnmlr d od hizmetisi gibi kullnm
eiliminde idi. Onlr toz ldrtp, od sprtt olurdu

Ded D edk

Yunus Nad Romn Armnnn bir jri toplnts

n htrlyorum. Yakup Kad Vl Nuettn Yaa Nab
Sabahattn Eyubolu Ohan Kmal B ehet Necatgl
Aza Ehat' birlikte, gelen romnlr hkkndki deerlen
dirmelere gemitik ki, j ri bkn oln Halde Edb sz
ld "Vatim yo, yirmi daia sonra gideceim Birinciii
falan esere verin dedi Hddim olmyrk mdhle et
tim "Ya filan eser handai firiniz nedir? diye sordum
"Onlarn hibirini ouyamadm dedi ma birinci falan
eserdi siz art aranzda iinciyi seersiniz Jri heyetinin
de ikinciyi setii bir toplntd hi bulunmmtm Yu
nus N ad Armn tznde de byle bir ey yoktu Am
mdem ki bir jride Halde Edb Ada vrd, ord rtk
usul, tzk sz konusu olmzd
Halde Edb fklteyi brktktn sonr gnnn o
unu ytkt geirmeye blmt Llelide dr bir sokkt
bir evi vrd. st kttki odsnd ou zmn ytyor, r
d drtbe yr msd, drt-be yr esere er-drder
syf ekleyip, yine r gibi lyordu Ytkt konuurken
bile hlinde bir Kale Vctoa eds vrd. Edebiyt l
nndki yeni hreketlerden bilgi lr, uynk bir ilginin -
16
rtc sorlr le sz, kendnz hkknd dnmey kl
edemednz lnlr srkler, sonr brden bk br ko
ny gep, rnen Huxley son mkles y d en vefl
dost Vedat Gnyol son eletrs hkknd konrd.
Br gn;
"Hi mi imezsiniz? dye sord.
"Hi imem dedm.
Sgrnn brn ykp brn sndren nl yzr
"Ya ii? ded.
"Onu da imem dedm b p erhzkrml bdlc
vnerek. Tepks yle old:
"Sigara ve ii imeden nasl yazabiliyorsunuz hayret!
Ekled:
"Einize syleyeyim de sizi altrsn
Bn k yoll sylemyord. Bklrn dretf
vermeye, ym progrm zmeye lk old n yp
yord.
Amerk'dk Mak Twan Krln br Trk'n dy
gsterlmes o zmn Trk EN Klb'nn Bkn oln
Halde Edb Han 'dn stend zmn, g drm d
mt. Yen Trk yzrlrnn on h m h tnm
yord. Esklerden de dy gsterey nedense stememt.
Fhr yrdmcs edat Gnyol dnm, Vedat G nyol
ok sevd ve beend Sa Fak slk vernce, h tered
dtsz mektbn hemen onn dn yzp yollmt.

Snekl Bakkal

Ada romncln gelnce, A teten Gmle, Kr

tl Svmzn lk ve ten br destn olmk onrn
hep korycktr. Trn A tele mtihan d o yllrn en
gzlemc yzrnn tnkln gelecek kklr letecek
1 1
tir. Ak ve kdnn psikolojsi zerine yzd ilk romn
lr ve hikyeleri imdiden ntld. Am Sineli Baal
hem teknik, hem krg bkmndn br eserlerinden y
rlr. Tek tek khrmnlrdn ok bir dnemi, bir k,
gelenekleri ve evresel kollr iinde ynstmk mcyl
yzln b romn, romn gemiimizin tpk Mai ve Siyah
gibi Yaban gibi, Fahim Bey ve Biz gibi, Srgn gibi, Dev
let Ana gibi isim ypm eserlerinden biri olrk klcktr
knsndym. Halde Han n her romnndki Trke

bozklklrn brd d rstlmmz krn en iyi ese

ri mhkkk ki odr rkiye'yi ybnclr egzotik dn
ynstm istei ile yzlm benzeyen b romn Pye
t tirykisi Btl okrlrn neden bnc beendiine hi
m ml
B ok ynl, tlgn, cerbezeli ymn kdnmz her
zmn deil m bzen gelecei iyi grm. Soyd bn
belgelemiyor m? lmnden yllrc sonr bile hem eser
leri, hem kimseye benzemeyen kiilii ile ite yine vr

18
 KEN TLERE MZASINI ATMAK

Trkiye'ye imzsn tn hsiyeter"i ierecek bir n

sikopedinin hzrkrn bnm gin bir d, igin
bir ykm
Kimi trihe, kimi biime, edebiyt, snt imzsn
tr Ben o kdr teye gitmeyeceim Sdece bir kentin
grnmne, sietine imz tn bir dmdn sz etmek
istiyorm
bir hftck tti ypp hftk yz krdmz
Anty'nn prknd gezerken, o dm yine minnete n
dm. Ham can 'dn sz ettiimi beki hemen ndnz
Ee gne m onrdn d nce Akdeniz'e yrn, ck ot
rn b prk bimem grdnz m? Do m b imi,
b yksekii o feze ye vermi. Grkemi Akdeniz'e en
iyi b yksetiden bkr, demi Ham an d dn
m tnm, donn b cmertiinden yrrnp ory
o nefis prk kondrm Ham can b prkt yyor
Hyr nyor B ence onn brd bir heykei eksik
Ham can' mecisrn, hzrcevpn, nk
tednn hep dyrdm. B eediyeciikteki benzersiz b
rrn d biirdim Kendisiye tnmk, nck 1 935'erde
ksmet omt. O trihte birtkm AP'i prtiznr, ehir
Tiytror iin hzrdkr pnii, kkriko bir ye
ni ynetmeike byk tiytro dm Muhsn Etuul
kdro d brkmrd Trkiye Oyn Yzrr D ernei
ork biz, b irkin mnevry kr koydk B hksz
k dzetimedii srece, ehir Tiytror'n oyn verme
1 19
eceimizi bildirdik Bir ndn bokot srdrrken bir
ndn d bsnd kmpn tk Dernein neticileri
olrk bir bir etkililere bvrdk te b rd zmnn
beledie bkn oln Ham can' d ktk Tntk
fk tefek ttl kl lbildiine sevimli bir insnd

Yonca Yapaka

Bizi hemen kk bir od ld Bk bir msnn

zerinde dh o zmn mevct olmn Aksr ve Sr
hne ltgeitlerinin mketleri drord Kk bir o
cn en eni oncn gsterirken dd sevin ve
vnc dd belli olord Gzleri l ld. Yonc
prklrnn virjlrn elile de izerek "Ne gzel deil
mi? dedi Sonr bk slon getik Ms bn otr
dk. Yz birden ciddilemiti. Kon nlttk Bizi dik
ktle dinledi Am dinleiindeki r dikkt bile on dh
nceden bildiini gizleemiord
"Aradala ben ynetici olmadan nce esteti hocas
idim die bld
"Ben bir sanat ve edebiyat ym Mu hin Erturu l
da sizlerden o nceden n az sizler adar tadir ederim
Haszl ortada Ne are i benim belediye baan olara
durumum bunu nlemeye yetersiz CHPli bir baan ve
APnin ezici ounluunda bir belediye meclisi Bamda
daimi bir Dem kle lc Ben ar oysam Meclis de ba
na ar oyar Oysa ben bir an nce u yonca yapralarn
ehre azandrma istiyorum Beni u srada byle bir iile
me somanz o zor durumda brayor Anlay gsterin
Sonu vermeyece bir giriim uruna yonca yapralarn
dan da olmayalm
120
 B mntk, bn o zmn brz ykr gelmt. Am yl
lr sonr e bk br dn bkbldm. Ham can
beledyec yn, eylemc yn, krm htrs on, formel
ve sonc olmsz br kr koytn lkoymt. Aypl
nmzd. Muhsn Etuul n o trhte rd hkszlk,

etl trhlerde rd nce hkszlklr hnesne yzl

d, sonr ntld. Am, yonc yprklr dryor.

Kuleen Takkee
Ham can mzsn sde ory del, Glt
Kles'nn tepesne, Klel Asker Lses'nn klelerne de
tt. Esk ydrk blklr krd. Trh kroklerdek
otntk svr klhrn gydrd. Ne zmn engelky'den
gesem, ne zmn vprn gvertesnde Glt Kles'ne
bksm, Ham can bn b klhrn tepesnden gz
krpr snk. O dost, bbcn, neyn klc, neyn gec ol
dn ok y blen klender bk le.
Antly Prk'nd hep bnlr dndm.
Ham can d elbet b nsklopedde yer lml Br
kente mzsn tmk kdr br eyler detrmekten zevk
ln br eylem dm olrk, br estet, br yrtsever, hz
metsever nsn olrk ... Ayrc, Frnszlrn Haussmann
pnd heykel ypls rnek br beledyec olrk ..

121
 SON TULUATI

smal Dmbll' ortoynnn son temscs s

ynr okt. yle m d, del m, b kon hyl trt
m gtrebr. nk Hamd Abdezzak' Hasan
, Kvk"d grenlern bro, Dmbll' hee
bngt brz ydrgmrdr. Bnn br sebeb, nsn
mhyyesnn gp gtm kler, odndn dh d
bytme elm se, br bk sebeb de, yn kern, sy
dmz stlr dork dnemnde, Dmbll se henz
rk ken tnm ve bellekerndek b k zenn etk
snden tm krtmm omrdr.
G erekten de nn dn k dyrmy b
lm, Hasan ortdn ekd, n de ptn d
eye bd trhlere rstr. Artk kr- kdm orto
yn" yern, nev-ct ortoyn"n, htt tlt gd
rs ensne brkmtr. Abd e n, Hamd' Kk
smalern kr- kdm drt b mr oynrnn
tryks ollr ebette nem br soyszm dne
m ork greceklerd. Bnd hklydlr Hksz oldkr
yn, bnn sormn Dmbll' ykeeye kk
mrdr.
Ne ypsnd Dmbll Alfrng temsler veren
Drlbedynn krsnd Trk geenekse temsnn
otntk bmlernn svncn nsl, hng olnk
rl srdrsnd?

22
 Yen Aza Yen Taam

Artk seyrc esk seyrc deld. stelk esk stlrn

kol rkdlr Kk smal', Tez Sah' Medda
Kad' de ortdn y eklm y d eklmek zerey
dler Gl oyncl yon br oyn krm oln d
bylece ortdn klkyord O d ster stemez kendn ye
n ortm yrlyck kmpny krp hlk gldrmeye
bkckt Dmbl de bn ypt Yr vefkr Tevfk'
kf kfy verp elndek defterler dh sonr Paaza
de ee'n 'ten derleyp getrd defterler kr
kdm" trykler kdr ttz nce eler sk dokr olmyn
br klbl belk kb ve yzeyde br bm nde m
mhkkk gldrecek br kvm snmk yoln ttt
Hlk d on sevd Dmbll' zn yllr hlk tytro
s lnnd rkpsz olrk cry lbyt" ed byk n
ve pr kzn onn doldrd b ged klblklr
elendrme gedn o dnemde bk tytrolrn dold
rmm olmlrndndr
Btn bnlr nl hlk kommzn tytro trhn
dek yern dh y belrtmek kygs le zetlyorm
Dmbl sma olylrn gd nde ylnz br
klmm blnl ve sorml mkmlrdn nerde o m
kmlr yrlm mdd destek grm dontlm ol
nklr ltrlm olsyd lk tytromz bgn nde
blnd b shpsz ve yozlm drmdn mhkkk
krtlm olrd. nk sma' kl ve snt hlk
tytros tlm n blm kftnd O, b brck serm
yes ve hlk dm gds le ylnz brklnc ypble
cenn yne de en ysn ypmy lt

123
 Tpk Tk Kom
Dmbll snt olrk, Trk hlk komii olrk
zlliklri nlrdir? Bir kr n byk vntj, do il
birlikt dnyy gtirdii tip idi. Yz, yznn n krk
tristik yri oln kln klr, klklr, bk, sonr z
v nihyt fk tfk, sviml mi svimli vct yps, cs
ssi, iin dor rpk ks bcklr. smal' yznd

n byk rol klr drdi. smal, klr il r, kl

r il kzr, klr il svinir, klr il k drdi B k
lr bzn dt yzn yrsn kplr gibi olrd. Klrdn
sonr n blirli mimiklrin kyn z idi.
B zn ll mimiklrin ynn biri v gzlr, yy
gn mimiklrin is yzn btn lt trf il brn d k
tlrd. Btn ski hlk snlrmz gibi yz dllrinin
hr birin sz girbiliyord. Hlk kitllrin dyglrn
slmk bkmndn d yn yol bvryord. D mbl
l smal' vct yps d onn gldrclnd yr
bir yrdmc nsrd. B fk tfk, kln kl, svimli
bkl, bbcn dm, hr ydn hlktn bir dm
d, bir hlk dm idi Yzd yz hlkt. Dmbll yzd
yz Trkt. Hlkl zdlmsi iin yr bir b grk
miyord Grnmsi il lck ir zdlm mydn
gliyord. V rtk n yps, n ts, n syls, hmn b
nimsniyord. Sck sck. Yrdltn vntjlrndn bi
ri d, kiiliin ok yn v klviytr fkir m tm tipin
grktirdii Kaagz v Kauklu si idi.
Yrdln gln vntjlr ynnd Dmbll,
oynclk sntnn bz incliklrini y stlrndn
rnip y d kndi kndin ryp blrk, sonrdn din
miti. Bnlrn iind d kndi kiiliin n ygn olnlr
glitirip snki on dol bir nitlii imi sndrck hl
ritirmiti. Msl, yz mimiklrind bzn ok brty
kmsn krn, bzn d roln grin gr, ok ll,
124
yama ir under-play ustas lailirdi Bu underplay tutu
mua rksi hissi vr ar tmlu kal Kaagz
ss tu da k yakrd Bu ss tu v saf gr il
lmadk ktlri hi msd yl ir at gi
vrmsi yk halk kalaalklar tada dyamad ir
gldr kaya lurdu Buu syircii under-play yu
uu ilili larak drldirmsid k Trk halk
alakglll hagi alada lursa lsu ilial
tda svii saya aamak galia daha dru lur
Dmbll smal' u gl alakglll dstk
ly ir llii halka la syirciy la it saygs idi
staul fdilri g u lgu v li tavr sah
sidki tutumua ssii tua stlri mimiklri
kadar simiti Bu sayg u saatda grlgldii gii
kli raki yama ir dildi t glmydi smal'
yutlu ir halk saats yaa da lki uydu
sla akacak lursa smal' ktlri d t
halk saatlarki gii ira kaa v yyd ylrdi
ma smal ular u sayg v ustal imiid
giri i suduu ama k daha kasaml alamlar
taya shli mtilrmi sadrailiyrdu
smal, t tuluat ucularm gii ay ada
hm rld hm rl dda lailm yti sahiti
Batl yucular ayr kurslarda gmd crmdii
u hri ustalarda mi su ir fs alr gii
dal ir alkalk hali gtirmiti

Tmng Ustas
smail yk ir timing ustas idi Pikr dii s
cva rkk s Frklri dyimi il Pitsii
yatrmada c tam duda ir duraksamas vard ki
1 25
b oa bira sora atataca kty bir grilim vrg
lamas salar hm d b ssk il yaratt bir alk blk
aldatmacas hi bklmdik srisii kahkahalar ii
d ritmk frsat vrirdi
Hr koda old gibi llikl tlat srisii ti
migi kosda stay drt-b gc srarla ilyi bir
ylr kamaya ala ta dilmitim
Tefk' i
"Evet ama ne hala ? rliii dymam-
lkta gli yiltmi:
"Ne dedin, ne dedin ?
"Evet ama ne hla ?
"Duymadm Tevfi ne diyorsun?
"Ne hala efendim ne hala ?
"Otuz bee bala!
Syirci srii atlamas il grr diy glyorm
"Deme bunun usul bu dmi " ere yine
letecesin sonra patlatacasn ma rtsi gc ay yr
glic bakt ki sta Tefk',
"Ne hala ? rlii hi bklmd
"Otuz bee bala cvab yatrm Halk yi grr
Blli bir kra idki acmi rak afallam
B diiklii dii sordda d ald
cva olm:
"Evlat suali a ere terarlatacam ben de bilmem
Onu hal bili
Tam bir halk komii yaraacak shli mmti bir c-
va
b baa sorsa tiyatro bilimi ri mrk
k yalam bir hoca olarak kalala kalkar
"Espri bir orgazma benzer Altan drdim "Orgazma
ddn der ii varlmaz. Bu arll bir uyum iidir
St vg iii s m i viliye gre deiir Tp onun gibi
1 26
bir gecenin seyircisini de bazen fazla stma gerei tei
gecenin seyircisi zaten snm olur. O zaman uzun boylu
uzatmalara gere yotu Kvam yerinde ise repli hemen
yaptrl Bu onservatuvarlarda renilmez Halla vr
olmu haln nabzn elinde tutan hal sanats onu her
esten iyi bilir. n o haln bir sismograf gibidi
Hadi d Hasan da Nait d byl birr sismograft
lar Mni zkul da yldir 'nn ona gidr ayak
kavuunu vrmsi l vrmsi bouna dil
it byl bir sismograft Tefik d y
l Bu vsil il onun daimi passeur rahmtl analm
'in alakgnll h ikinci landa kalma olgunlu
undaki ikrl 'y sanatn n iyi drln
dirm olanan salard 'l hr konumamzda onun
ski stanbul fndiliin v hclrin bazsn yiyrk ba
zsn acl kaydrarak konutuu skdar ya da Toka
Trksin hayran kalrdm

Hazin Bi Yazg

Bu ski halk sanatlar yaradltan ok alakgnll

hatta biraz da aalk komlksli oluyorlar 'nn
gkin yataki son vliliinin rn kz Sepil' bir gn
bana LCC'y gtiri
"Biz alaydan yetiti Bunun ouldan yetimesini isti
yorum zm stat Mu hsin Erturu l ve size emanet edi
yorum dyiin ok amtm
Mesul s'in srar il kurduum daha sonra da
rahmtli hca Muhsin Etuul' dostum Yldz v
Mfik 'in 'larn da katlmasn salayarak
ada bir zl konsrvatuvar halin dntrdmz bu
okulda onun k zna rtilck lbt ok y vard Ama
12
Dmbl' kdi rtbilcklri bid ksikti O
ala tk hcas Dmb idi Tuluat saat byk
ustas tuluat saat glcid umudu ksi sv
gili k yi tiyatro akmlara uygu ytitirmk g
rksimsii duyuu bi hldirmiti Yarslk
kadar bir saaty yka y yoktur smal, it byl bir
ruh hlid idi
Si u gari tclliy bak ki Dmbl bi gli k
ii Bat tiyatrosu tkii tali olurk b o tariht
Kaui Esasi Kahvsid kmyor Adi Gld,
da ski tuluatlarda ortaoyuu kololar tuluat
oyuu dftrlri drly alyordum
Dmbll mai, ortaoyuuu so tmsilcisi midir
dil midir? Buu brakalm Bi ortaoyuua sahi ktk
oa msla talyalar Commdia dll rtlri gs
trdiklri sayg v i yd birii gstrdik mi ki im
di ortaoyuumuu so tmsilcisi ld diy hayflamak
hakk gl olmada kdimid grbillim? Bi olsa
olsa Dmbll bii artk gldrmyck diy acak b
cilc vt yal bcilc lbiliri
Dmbll smal, hi katks yamacks bid
ola iii hli usta bir halk komii idi lgisilik iid
tk baa yaabilcii yat v gitti

28
 TOMBUL, TATLI BR ADAM

S euk Kaskan' bilmylr alatmak kolay dil.

Byk kalabalk ou radyodaki Uurlugiler diisid ta
r. Kaptan A mca diy d baka bir diisi vard Tlviyoa
ba mddah sklri yad Dolap Beygiri v Almanyaan
Bir Yar Gelir Bizlere adl iki d komdisi oyamt. Bt
bular ou tatmaya ytr mi? Hi samam Bu yalar
Seuk Kaskan' kiiliii oda biri bil dildi. l
m vrdii byk ac ha kal abartl dr
yargara giri dbiyat d ba kiilr ou Hseyin
Rahmi Ahmet Rasim Senet Muhta gibi tiik stabul
yaarlar so uats saymaya bil kalktlar. Emiim
bua Seuk bil glmsrdi Seuk Kaskan bc yaar
olmakta ok asl yaaya kiilii il hadi ou svdii
bir dyimi kullaaym vi ahsa mahsus bir tatl
adamd Ada Avni gibi Saka Ce gibi Ba Mahmut
gibi asl sohbti harcvall scak v dost lktrii il
g bir stabul fdisi idi dyiim grli bir ta
mdr. ocukluuda bri yada ok gr Seuk
hrksi dilii ucua aaby laf gtir bir olguluk
havasda idi. a bi ou ta okul sralarda tobul ba
caklar akta braka ksa atololu dmii asa
ya yata ola aabylri ii o hr ama svimli v tom
bul ocuk kald
Seuk alatasaray yatakhasid yrtmal gclik
tarisi giy tk rci idi iamallar ortasda k
di tutucu bir ayrcalk salaya bu gc giysisi il dta
29
vrd Osmal aillrii tm ic gli il yti
miti Doaclarda skilri dyimi il koak yavrusu
bir kkt dom durmu oturmu grgl bir aili
iid bymt H stabulll ok blirgi
bir ayrcalk sayld bir dmi ocu idi skdar
is stabulda daha stabul koyu stabul halis sta
bl oldua gr Seuk buula kadar vs yri
idi vmdi ama Zgi v ic bir birikimi r
bt stabl fdiri gibi b doal karlar
rid bil durmad B Osmal fdilii daha sora
alatasaray'da ald ras kltr ba miytlri
d kldi Ba diyorum blar iid sri vard miahi
bak vard k iclii vad ma tolumsal atllara
kar tolras da olsa lbtt daha iyi olurdu Nylrsii ki
rahmtli Seuk Kaskan b alada kdid cki ku
akta bil tutc idi B tcluk da kaba bir ttuculuk
dildi Daha ok hyratlaa dyaya uyamayta gl
bir gmi lmid kayaklayord Ktrlri v
arkadalar alacak bir ustalk v gdlik to iid
yastklar Uurlugil Ales asl amamda yaamak
la birlikt gmi kaklar itliklrii yastmak aak
roi iid idi is svgili Seuk' da yaadm
dyaya aurlar kaam acl dadl ski glri ha
yal tmyi ylmi gibi idi rtalar kimlri svmi
yord

F Eyse

dadaki vii d tura km arabalar gsi

istrdi tlar grak sslri ocuklda bri alt
bir fo mii idi O dimsi istrdi Oturrk a
lrk kourk bu sslri duymay svrdi ma ada
1 0
ski ada olmakta kmm Sldidlri, Hotl ds
Etragrslri, Yat Kullr v bular mtrisi bya
kt ya da sadkor lbisli smal Kemal mamulat, bya
st kahvrgi ya da siyah burulu iskarili Atatk
mbuslar, g grm alk kibarlar yrlrid
yllr srmi, artk Sldidi bahsidki orkstrada
Camen Sla valsi, aadaki B ldiy aiosuda Ne
cp Cell romatik tagolar, vlrdki iyaolarda r
Elys mlodisi ykslmm Bular bilmk bil istm
gibi saki h o aday, ocukluuu o mutlu sayd, hu
urlu sayd dmii asayarak yaard

Gney Ameka Tangola

S eluk Ohan Aa orkstrasdaki tago ark

cl amsadm bird Eduado Blane o u v or

kstras stabulu birbiri katt yllar Seluk h

ocuktu Tago mrak orda alm olama Kdi riva
yti gr, sayol tagolardaki ihtisas kki, bir
sayol dilri duyduu glik ak imi O hla bu
mii iclmi, o tagolar rmiti Duymu olalar
hatrlayacaklar, ok it, ok tamramal bir sylyii
vard Bular da ksa v srili suuar biat kdi
yaard O tariht rahmtli Mesut Ceml srar il rad
you ylba, bayram gldr rogramlar ouu b
yaardm lrimi yi bamda at bir sra, bu ii ya
amayacam syldim Radyoyu g durumda brakmak
da olmad Yrim birii sak vrmi istdiklri ama
buu iki kiii yaabilcii, birii Adnan Vel br
d Seluk Kaskan olabilcii syldim O amaa
kadar tago arkcs olarak bll Seluk ad v
riimi yadrgadlar Sad oar dil, bu rimi kdi
11
anlattklar aman biat S eluk Kaskan da ok ard
O amana kadar byl bir y yamamt ma sonradan
kndinin d syldii gibi, "Madem i Haldun yapar d
mi, "o halde herhalde yapam diy kollar svad Yat
rogram ok da iyi old Ondan sonra arkas gldi Seluk'
b rr ilrdn daha ciddilrin, iys yamna da bn
ittim dadaki Cari ainosnda bana ilk rdsini ok
d gnk hycann hl hatrlarm

B Ho Seda
Seluk on tanyanlarn bllind kolay ntlama
yacak kadar rnkli, tatl, ymak, romantik bir insand
Ona nsli tknmi bir hr ortamnn son kalntsdr
da dnbilir Baa glkl altndan h svcnlikl ya
da tatl bir milikl bakan canl glri, okama dyg
s vrn tombl yanaklar, h glmy ilimli ddaklar,
nsi v svimli grdan, insana svgi il anan tombl v
scak llri il ayakst ndna gtiri anlatvrdii, kim
snin onn kadar tatl anlatamad fkralar il yaamm
stan, iimii stan Seluk artk yok
ok svdii v kndisiyl yaamn birltirdii iin hr
frsatta tkkr ttii ini ansn yitirmk atn lm
kalm sava iind yaayan S euk Kaskan' bsbtn yk
mt Kara gnlrinin tk dayanandan oldktan sonra
hl dirnbilii bil onn iindki bitm n kaynann
son bir abas idi Bir hastan dn sandvi almak iin
lini cbin att anda hrksi bir gn kavrayacak olan ka
ranlk on da kavrad B kbbd grktn bir ho sda
brak Seluk da gitti

12
 FOTTE N E/SUAVTE N MOD O

Rsmi bak:
Kabark salar grl filoofluuu simgsi
gibidir i ktl yaa orala krm al gi
kltr havaya hafif kalkk sol ka is kl yutmal
blglr Baklar ks olduu kadar svcliii
d yaksdr
ki g arasda buru stdki atkk d
vrmliii iartidir Ular hafif yukar kalkk a
ydki ilkcilii yumuatmak istr gibidir sii or
tasdaki ukur da yl mli v gvk kravat d
grm aldrmal olduu kadar ruha halkl
da gstrir
Seha d ok bu rsmii svdiii imdi al
yorum Seha buydu it Birok gl miytlri bir to
lam V bu da yd yasrd slrid ok c
Soyakim douta ytklr babas ilk yalar
da yitirmsi kar ou yokluuu si svclii
il doldura ic ruhlu aas saysid itimii yurdu
gd okullarda yaabilmi umal vruada
kitirmi olmas kafa v yrk dgi bir l birlmi
olmas da yi Seha L Meay fomii aklamakta
uaktr
Seha Me ay S eha Mea yaa yi kdisidir Kk
yata balaya kdi kdisi il urama kiiliii doru
bildii bir uatda youru killdirm abasdr
1
 Ykardaki alar b olma dayad tabalar
olmtr O kadar Seha L. Meay b vrilr daya bir
Trk ia kolay kolay rimyci dorklara ra
mtr
Samca, bca gl ya iid o ok blirl
y, mkmml bir bilim adam v rk bir hoca ol
idi Byi kabii girmii ok ity arkadalar ol
mt Seha Meay ba hi yaamad "Hoca/ diye de
bir mesle vardr diy cva vrdi Hocal al ola
ld bir old, ay kald hatrlatalara,
ma insan o mutlu eden bir hizmet alandr diy kar
lk vrdi Baka trl bir yat o iclii yaramad
ii kt d mtl olyord hocalkta kl fikri
ytkli rcilrid, aitalarda dotlrid idi
Emkli ol byk ktlrd kral bir blgy g tm
yi ama ama kra i, aratrmalara yatara
orada da dvam dbilcii ama rcilri v aita
larda ak kalmay g ydirmdiii ylyor, iki
i latra mlr arord

ok Yanl B nsan

alkal ia artacak drcd idi r gibi, ka

rca gibi alr, ayca t k ayid bakalar
bir ayda yaabilcii o bir haftada karrd Siyat v
dilomai kitalmda talacak bir gdik ola Loa
tama abtlar o ciltlrc yay, oca iii orta
da dilimi virmyi kdi dv bilmiti O gibi
yak tarihimi iliki dvltlrara hkk orlar,
ayr bir cok v vgi il g a karyord
Tada doylma i dmlrii i ok daha b
yk ayda ayd iliyor, oda yararlayord
34
 k a dostca bili yalarda biri d
saata ola yakl idi B o imasa yalarda
ok c okl sralarda kardklar bir drgidki kari
katrlri altda rastladmda yl 1 938lri gstriyord
Rsim dbiyat tiyatro llikl ok kyfii kard ka
bar tiyatros hobilrii bada gliyord
Hagi alala ilgils o olg yaklam saysid
o ala bird sviy kaar gibi olyord
dv stlmkt d vk alrd Baka old Dil
Krmda asbaka old UNESCO Milli Komitsi
d Klay Krmda ytti bt tolatlarda Ba
tl bir mtotla ksa amada vrimli i karmakta st
yokt Kdi dyimiyl kdii msyi iii ms
mylrd hi holamad Kdisi iii msyi
kdii msmylri gl ri idi

ndek Gne

U amadr rahatsd Say i Meay doktor

Tkn Akyol bata olmak r bt yaklar dostla
r lm so oa hissttirmmk ii limid
gli yayordk lk dfa byk dostma yala syl
yordk Yaam boyca oa lik d iyimsrlik havas
yaam svici bir a ols bltlamas istiyordk Odas
bt dostlara akt Yalarm darda krt i
ri gl yl giriyordk O srtst yatt yatada da
hr amaki gibi cada yak v rl rl k dol
idi Hr karlamamda brbirim o ay boy dyd
m okdm absrd kaa g srilr alatrd
Seha blar tiryakisi idi O so grdmd d yl
yatm tikali yrid idi ld O da baa birka fkra
aatt Odada bla ocklk arkada Osman Olcay
135
taklyordu Odasa gl hr iyartiy ayr bir iclik
gstriyordu Hrksi kiilii uygu birka klim il
arlyordu Tatl koumalar ayrlma vasf ola aka
cl humoru bira kslm bir ssl d yassa yi yr
li yrid idi Cumhuriyet ka yalar dikt ttiri
yadryordu Bu yalardaki aklk this gc uygar y
rklilik hi ksilmmiti yr ktlrd oturduumu ii
sk sk mktulayorduk Mktular salk durumuu
bir rtgi sayyordum H ay iclik ay cadalk
ay isacllk il dolu idilr Yi hr arm oda
gi kltr bir ya harkt gtiriyordu Yi fkra
lar alatyordu Kabari yi rogram soruyordu So
mktubuda yl yamt:
"Byle ite Haldun arde Yatmamz sregider
nin Mevsimlerinin anc muvmanna adar bu
radayz sormuyorum bile. nemli olan Bee t hove n 9un
cu Senfonisi S he rin Fre ud iin syledileri
Bu cml Seha Meay' yaam flsfsii tlr gi
biydi So yalarda biri imidki " ad ta
yordu O g sd ma yc iyimsrliii kll
ufukta duruyor

G eek B Halk

Seha Meay bir rk bilgsi gibi ilklri sk skya

bal bilili v d vrz bir isad Hm ok hog
rl hm d laubalilii kaytarcl sorumsuluu li
kiyi afftmy bir isa mallar bir dyimi oa
ok daha dorusu ok oa yaktrrdm ortitr i r/
Suavitr i modo Eyld l/ slta yumuak Sea
Meay bu vasf yada br Rsas isa gibi hmaist
v vrsl kasaml bir aydd Yurt sorular dya
16
sorlar iid tarihi gl gliim igisi iid ic
ldii gii sosyal sorlar da isa sorlar da l
ala ok olifoik ir yaklam vard rk ir halk idi
Hr yii halkla aylamayaa t ilgisii halk hay
ra ytmy hr sor soc halk daha iyi
ir d kavmasa alamayaa grk halk di
lir mi? l yaam il rsmi yaam arasda hiir sl
fark olmad ii hr dakikas il halk ola ir isad
Marmarisi ir kyd i il rastladklar ktrm ir
kca kcaklarda karaya gtiri t doktorla
r harkt giri Hacttd amliyat ttir aylarca
vid vlad gii aka soda sala kavtra ka
halk tayors? B lki iki- kiid akas il
mdi ma o v i iyilii ilisi diy dil ilrid
aka trls glmdii ii yaarlard si v
fakrl da ylydi l tkala vrdmdymala
kar iid gl ir tk i idi c vicda rahatlata
ir dg grksimsi idi
Halklk ykarda da ddiim gii o lirgi i
tliklrid irii tkil diyord O adolda gittii
yrlrd halkla hm tlirk grcktii Esafla
kyl il rgatla har ir olrk grcktii Cada
l hr it isa hm kavrard Kiilii hr it isa
da hm sayg v svgi yaratrd
imdi Marmarisi alakgll rmtala ky
marlda Emilri Hasalar Fatmalar Mh
mtlri arasda so yksa dalmas il o halk
kiilii ok yarayor

1
 EY TAN TYL BR ADAM

Atatk' svimli yalarda biri d uydu Bir y

ou coturdu mu istrdi ki hrksi d cotursu Saat
lar da bu yolda harkt girird ri Rza ah Peh
le kara'ya m glmi; ka kayar iki ulusu kardli
ii ily bir librttoyu Mn Hay' yadrr Adnan
Saygun' allacl bstltir Halkvi salouda Fedun
ya da zsoy adyla tmsil ttirivrirdi Uygarl dyaya
Orta syada yaylda m iayor bu iac halk taba
da saat yoluyla daha iyi yays diy Fauk Nafz' An
iysii yadrr Muhsn Etuul' oyatrd

Yaloa Tks
Atatk' Yalovay ok svdii bir dmd sta
bul hir Tiyatrosu blki d buu ii Yalova Trs
adda bir mikli oyu oyamaya balamt . G al i
Frascada uygulamas ola bu ort Yalovadaki Tr
mal Otld giyor arada oyucular Yalova suyuna
renin ateler tutuur annda diy arklar sylyorlard
Esri Hasan Fet Alna bstlmiti Orkstray da biat
kdi ytiyordu Atatk birka k gli oyuu our
ladrt Ort olduu ii hrksi d houa gidi
yordu Oyuda komik rol Vasf Rza yayordu Bi
d o ama tiyatrosvr b irka ortaokul rcisi olarak
bir matiy gittik N var ki Vasf Rza o hafta rahats
lad ii o rold o g kadar hi tamadm g bir
138
oyc il karlatk ma ii thaf hi d d krkla
ramadk Muamme Ren addaki scakkal oy
c, Vasf Rza' k d aratmyord Muamme Ren
daha soraki Kaaca il ilk karlamam yl old
Eltt ilk olarak o zama sahy kyor dildi
olmasa kar lli ir ikilii, yrtlml, r
tii vard Nitkim tcrli syircilr klist o ii
rda ir hvsli olarak ilk dfa 1924lrd Frah'a ka
lad, sora itli trlarda zllikl mzikli oy
larda kdii gstrdiii, zmiri fzl valisi Kzm
aa kz karas il d gaztlri irici sayfas

a gtiii alatyorlard

Kend Tyatosuna Dou

Muamme, grkt d mzikli oylar sviyord

Muhls Sabahattn' stldii v Hzm Kmk
arol oyad Karm Beni Aldatrsa filmid d sma
tik ir komik rolyl takdir tolamt yi taklit yayor
d hir Tiyatros' az maal v disilili havasda
ksa zamada skld Kdi aa mzikli ir tiyatro gr
krd Ta'da, Kristal'd, khava'da, Maksim'd
vrdii tmsillrl ksa zamada v ara yat B fkr
fkr mzilik v taa saat, atro olca, akac
l, yada altrd arkadalar harcayacak, kra
cak kild glitirdi ri, Salh Tozan, oyda syir
ciyi kdisid fazla gldrd ii trsldi dle 'lri,
Mahmut', Tugut' k ho ttt iddia dilmz
B karisli adam az ok say i v ir d tiyatro
s mdr, mktar orti eef enpna krdi
Oy srasda oa a taklrd Hi tmam, rah
mtli D. Muzaffe evk, Fraszlarda Legion dHonneur
19
ia alm v uu hayli msyi drt tarafa yaymt
Muamme ou tmsild srada grc, hm rd
arkasda ir diyalog uydurmu, karsdaki oyucuu
slri yl ir klm yamt: "Birade neden z
n o adama vermiyorsun ? Babas o muteber bir adamdr.
Geende Franszlardan Legion dHonneur niann da ald.
Muamme d uu ri harlad cva yatr
mt:
"Bo ver yahu Onu nne gelene veriyorlar. Geende
Muzaffe r e vki bile ald
N var ki, harcayc da osa, Muamme' akalar kim
sy atmad Trsi, takld isalar ira da holar
lard k uu ir yakl r sayarlard. Bu s
vimli yaraaa yasa yaktrrlard

Ende

1 950lrd hir Tiyatrosu'da rovalara alamak

r ola Gnn Adam adl ir oyuum, dvri vali
si tarafda dvri yklrii gocudurur grksi il
yasaklaca vruada gid ulua Muamme, aa
ir tlgraf gdrdi "Yasalanan oyununuza ben talibim
diyordu. lk dostluumu o tariht alad eef Bey
i otomoill ald Muamme vie ym gtrd lk
yaarlk itiar o g, vd tattm Bya livrli ir uak,
vrua mahsul ordvrlri gtiri gtiri sriyordu. a
ra durmuu iiliyordu Ymkt sora Muamme
Kc aa vii, talo kolksiyouu gdirdi Eski sr
rak t aktrlr olduu gii, oa da hrhald B ehzat
B' gi olmal idi Talolar yk ksm uydur
ma l c r r ra i ay srvisi yaa ya livrli gar

so al r u ucuu arayca Muamme dayaamad:

 "U/an ay! Babann evinde de eeri eer tutucu ile mi
alrdn ? Avula da gel diy oyuda kvrdi O a ka
darki Bourgeois gentilhomme havas o ada sora d
itirdi
"Ben gereinde endimle de alay etmesini bilirim d-
di

Kaaca Tyatosu
Tll alatasaray arasdaki iaya yrirk za
ma DP hkmtid yk krdilr ald Rahmtli
Mendees', Muamme ayr ir smatisi vard Kucak
larlark kilmi ir rsimlri ytlm olarak m
driyt odasda dururdu Muamme DP smatiza
oluu u zoruluklarda domutur dilir Muamme,
Adnan Bey dokumada DP hacaalar il alay tmi
yoluu da ulmutu Bamtli asmada yala u y
zyd akalar Adnan Bey mmu diyor stlik llah
ilir uu kdi hsaa ir hogr lgsi il say
viliyor da olmal idi E svdii oyu da Etnan Bey
Duymasnd
Dmokrasi ortam tam yrlmdii tk arti dik
tasda yi kurtuluduu ir dmd u suyua tirit
tolumsal imdiklr il az syircilr tarafda yrkli
ir talama saylailiyordu Muamme usul iyi ya
l ir Frasz ulvar oyuuu Refk Koda virtmk
sora tiyatrosuu gagcs rahmtli v svimli B e Se
rttii srilri oyuu urasa urasa sri
tiri yrltirmkti Muamme Kaaca B e' hr sri
si iki uuk lira vrirdi Oyu ylc iki aamada g
tikt sora rovaya giriyor rovada aktrlri domaca
srilri il ir kat daha liyordu
Bu kouda ir yazsda kdi yl diyordu:
141
 "Baz mahafilde topluluumuza tuluat iltat reva
grlyo Estaurullah Biz haddimizi bilenlerdeniz Tu
luat bizim anlaymza gre beklenmeyen bir suale nnda
zemin ve zamana uygun derhal cevap verebi/me hneridir
imizden hibirinin bu byk meziyete erdiini sanmyo
ruz Bizim yapmaya altmz eserin bnyesine hale ge
tirmemek artyla esprieri serpitirmektir Tutarsa yerleir
kal Tutmazsa hudut d edili Hikye budu

Cibali Karakolu

Bu tkii baarl ri hi hsi Cibali Ka

rakolu idi. Bu oyu oyaa oyaa Muammer riva
yti gr drt b kr! yl imi v oturmutu ki
hr rdsi hr mclisi ayr bir gldr kaya oluyor
du. Rahmtli Salih', rahmtli Rau v i d
Muammer hi glgsid kalmaya baarlar il salo
alk v kahkahada krlyodu Olar da bir gm
Muammer Karaca bir dm tiyatromuu gldr
arm olarak kald "Mu amme r'e gidelim laf glm
si a bir tolumda bir sbap grksimsi oluturuyordu.
Muammer, ilvii yri gtirdi hakl olarak birok s
yirci kaad yrca yurdu l tiyatrolara da iyi kt
bir yol at
Senatr Lahmacun Cumhuriyeti v bri oyular ya
va yava birbirlrii i olmaya baladlar. Muammer bir
sr sora iyasada kildi Drt yl c ou Kadky l
Tiyatrosuda Sezer Sezin yada kouk saat olarak
oyad Mart Bakan rold syr gittim lk gk gibi
sahy gmdi ma oyuda sora glri yal idi
Evt artk Muammer' d olduk Muammer, tiyatro
kubbmid bir ho sda bir iiri isad.
42
 KBADE SABAH KAHVES

Orhan Kemal mr boyu durmada yad Yaam

tatl v dolu ksm kahvlrd gti Kahvd vid
gibi idi Bu itli hiky v roma matryalii ortasda
bt varl ttikt ki v alayc glri rl rl glm
tolard. Kdi kdii gl alatyor:
Beni ounlula gndzleri soata grrler. Ben de
vaml bir yerlere giderim. Bir yerlere ura bir yerlerden bir
yerlere ger dururum. Yllardr her sabah, yaz demez,
demez sabahn drdnde alarm yatatan. Ve sabah do
uza adar yazm yazarm. Sonra soaa arm. bal'e
urar ahvemi ierim. Yazma iin yaama, duyma, hal
alglama geretir. Ve bunun tesinde bir yazar olara
yaamm gn gnne srer gider. Her gn alma, her
gn yazma, her gn bouma gereir emele. Bu arada,
haltan yana olduum iin de o g bir fatura detirle
Duru dilmd yad Kafasda kmk kaygs
srtda ok fuslu bir aili sorumluluu. rda alma
y kdii ahalya satay bilmiyordu. Ya da tl t
miyordu Buda dolay kara Caddsid Yilamda
tiyatro dyasda smrld durdu Ya kadar sr vr
dii hald bir rahata kavuamad Nys ki iyimsr yara
dlta idi E byk kaara salad glr ilki bir
kyi kaar rgi uar ama bir d rtsi g bakard
durum ay kald hald ou duruma bak as k
lar v Orhan Kemal hl imdi kulaklarmda laya
o svimli kahkahalar atmaya balard Bu kahkaha
143
hi dils balagcda bir orlama blabilirdi Ba
iradi mr bir kar koyma gc d diybiliri lki
Bktaic bir bo vri kaldrc bir siy ki havas
vr b kahkaha gidrk msii kara iti mliy
md yyit baka bir y dildi Esas ola i
sa h idi vi idi tici gc idi hibir gici ara
b ksmmli yavalatmamal idi B bama gllri
d dyada ko kdi kabma kilrk girmy
abalark da dk Orhan Kemal drdii h kahv
lr iilr kk adamlara yli tmak yol t
tyord
Hibir hikyci il arkadalm Orhan old ka
dar cada v rs olmad Hrksi hrksl ok
kolay kst alga bir dbiyatlar ortamda bi
ld bd bark iki kard gibi yaadk Yaradlm
ytim tarm hatta hiky tarm v slbm ayr
ayr idi ma ola bir sr baka ortak yalarm vard:
Bir kr ay yata idik Dya grm ortakt kimi
d alabildii akac idik V hl o yllar b akaclk bi
im yaamm blirgi ya idi l srvlrimi
kaaaklaa kadar birbirimid saklm gilimi
yokt Ba sk grmsk bil karlaca hr ama
brabrmii gibi olrdk

Yzde Yz Halk Bir Yazar

Hikylrii brk okrdm Kdisii ilk olarak

daay brak stabla yrlmk istdii 1 952lrd
grdm Bedri Rahmi i atlysid m gibi otr
yord
Nadr ktmsr glrd birid idi stabldaki ilk
g rd yat iskadillr daada md trsi-
1
 larak burada gimii klay salayamayaca gs
trmiti Kims da ya sk istmiyrdu Bir ara
bcalad Ama bu durumlarda hr ama yat gibi bir
kk umut a trma alakgll bir gim sa
lad Alakglllk u fdi kiiliii blirgi
lliklrid biri idi Yas dasda bil kk
bir stt al bir bilgilik bir ayd bbr yktur i
lri kk adamlar yaam yastrk kdi d saki
larda biri blki d sadc daha iyic giyimli daha dr
li tlu d a laf yaabil bir aabylri gibi idi
Halkla bu kadar vr luuda u sma halk
yaarlarmda farkl bir ya vard Orhan, cukluu
da balayarak mkilrl skaktakilrl d kalkmt
ukurvada Suriyd Lbada bab v u ama
skakta g cukluuda sra fabrika iilii fabrika
ktilii muhasb mmurluu yat srd daha sra
ki yaarlk yaam ilk hammaddlri bilici v bili
alta yrlmi v bular daha sraki Orhan Kemal
kiiliii d tkil tmiti Orhan litikac v
avukat la babas Abdlkadir Kemali Be i mcadlci

v urlu kiiliid lbt k ylr gmiti

Ama b yl sayrum ki Orhan Kemal babas
srglk durumu k daha tki bir i brakm la
cakt
Baa byk rmac Kemal Tahid ilk s aa da
dur O yllarda Kemal Tahir h kims bilmiyrdu
O iki yl has mahkm dlmi la Kemal Tahir bu s
r iid ar gibi durmada alm sar dftrlr dlusu
matryal biriktirmiti ri ba gatlr takma adlarla
tfrikalar ylluyrdu N var ki bular srf ara kaamak
ii rtrlm ylrdi l yaar dbiyat dya
s ilk tkily sri amaki Tan gatsid tfrika
dil Gl nsanlar ldu Ad yi takma idi Cemalein
145
Mahir imasyla ka bu hikylri kumu hayra l
mutum Bu hayral rhan atm. Mr yaar
Bursa haishasid tarm Mktularlarm.
"Asl ad Kemal Tahir Drt roman var i, roman
derim sana Piyasaya t anda btn romanclarn, ben
dahil anmza ot tanr Tezghta olan yediseiz baa
roman da caba dmiti.
Yllar sra ay rhan Kemal, ay Kemal Tahir
ii ilri gri kutuuu duyuca iaamadm i
ci bir fk r saydm. ma yabac bir kslslukta
vril bir kktyld Kemal Tahir slamlamay u
la kumay ri aramdaki dstlua gvrk
rhan kara ktim
V ama sisi bir taktikl u da asl kadrld
grdm i sviilck ya da grd Kemal Tahir
mrtlii dik sll v mslktki su gtrm st
l rhan Kemal d ba gibi tuttuu ylrdi. Mslki
kskalk d yis da rrsi yktu. d s
uda bu kks v alams darglk kalkmal idi. Kalkt
da. rhan Kemal bylsi d rl rl bir isad.

Sevdilerine Talrd

Sait Fai bambaka bir hiky tar ustas lmak

la birlikt rhan bdii yaarlar bada gllr
ddi diybilirim Sait rhan hiky tara ay
hayral gstrdii sylm. Bulutta m kaa Sait
Fai, rhan Kemal mui akac yarama cuk tutu
muda hr ama rkrdi. Bu rkklik sbsi d d
d han akalar avall Sait baa ic ralar
i l r t . wain Cmyti y siliii bil Sait

b u r n n d a gtrmiti. itmi

 "Bu cemiyet bir acayip cemiyetmi Sait dmi "Oraya
zellile u u arp vasar olanlar toplarlarm Tr
edebiyatnda bu vasta bir seni bulmular Yosa ne hi
yelerinden ne de edebiyatlndan haberleri var
Sait Fai n ilkin rhan kskanlna vrmi
On yanndan kovm ma daha sonra iin ir krt d
m Olr m olr O gndn sonra kndini kim ktlayacak
olsa "Orhan gndermitir san ana avrat kfrdi yann
dan kov da ndanm
rhan Kemal na gtii arkadalarna taklaktan
ok holanrd Bnlardan iri glimsin yardm ttii v
romancln ndii ir hmhrisiydi Un aman or
tada grnmyn gn gnn irind na na no
rastni oldn anlatnca rhan dayanamam mhr
kahkahalarndan irini at "u arnn edii naneye
ba dmiti "Daha adn bile belleyememi. Nrasteniyi
norasteni yapm. Nrasteni benim bildiim enteletel
hastald Ne maln gzdr u bizimi Bat i entele
tel olamyo hi deilse hastaln olaym dedi

Namuslu Kalem

Kndisi hiir aman ntlktlli nmdi Halk

tan toladn halka vrn halk ir yaar old kc
orlamas ak anatml ir sl vard Karaktri n
can alacak yrlrindn yakalar vrirdi Kiilrini h ir ai
l ilikisi iind yanstmay dt dinmiti Diyaloglar ya
amdan alnm gii doal v canl idi Tiatro tkniini iyi
ilmmsin karn srf iki nitliindn gl karaktr
v canl diyalog krma ytnindn aarl oynlar yad
72 Kou Karde Pay Ulvi n lmltirdii Mur
4
taza bunlarn banda glir Roman v hikylrinin skin
lliini hrhald burada bndn rnmycksini
rhan Kemal bu dlikanl yryl hr dm ta
grnl nli adam, danann bir amanlar hir santr
foru rhan Kemal hn orta yalln srdrrkn bir
ka hastaln birdn hcumuna urad lk ada byk
canll v iyimsrlii il bir bir onlardan kurtuldu ma 2
Hairan 1 970't bir d gi srasnda hayata glrini kaa
d lmdn bira nc d bir kda;
Ee dosta selam diy yamt nand dorularn
adam olarak yaadn v yad yamt Kursana
hakk olmayan bir kuruun dahi girmdiini yamt
Bunlar yamasna grk bil yoktu Emkilr bata
olmak r btn okurlar onun kiiliind Trk dbi
yatnn n namuslu kalmlrindn birini yitirdiklrini bili
yorlard Biliyorlar

148
 OSMANLININ PEiNDE

Kemal Tahir kiilii d hrkst old gii itli

katlarda olr talar ikarahisarl ol o
glri old kadar aka davraa da has a
doll ir itlii damgas vrmt B ya sra
o ir d yk ktli llikl stall kiilii vard
stalda dom ym avkat ktiliid Ba
li gatcilii kadar irok msli hird dmi
gliii a k dmii stalda yaam
yk glm daarc yk lm stalda di
miti B iki kat st daha soralar sosyalist rti
i ilici iic o amaa kadarki gi ama dak
dyas ir drli tollk v ttarllk kaam old Dr
dc kat olarak haks ir slama il girdii haisha
hayat odaki tkisi gstrililir Kemal Tahir, ga
t rortajclda roma yaarl oyta latra
lki d ir talihsilik olmtr Orada acs yo ir
alma v yaratma iid tma yol aramtr Orada
akr orm Krhir Malatya haishalrid rastla
d says isa malmsi Kemal Tahir Trk isa
adol isa daha yakda tama olaa vrmitir
Nzm Himetl dostl v mktlamas oa daha
tcrli ir saat tlrii v dstii salamtr
Bt saydm lr hsid mli grd
m ir socy klylim O da Kemal Tahir, d
yaya glirk rarid gtirdii didik mcadlci
kl ytmaya asla asiflii kal tmy yak v or
l yaradldr
149
 Yazma in Yaama

O iki yl yatt haist kar kma oturu ya

maya koyuldu Haishad tasarlad romalar v yi
tasarladklar bitirbilmsi ii kaybdck vakti yoktu
Kdii yal bu i yirmi drt saati il romacla ada
mas grkti Bu arada ou v gidirmk orululuu
u ya ilrd ama v aba harcamak orululuuu iki
fdakr rkk kardi ou std alvrdilr Dyaya
yamak ii glmi yllar boyu yasa yaaca bitmyck
bir romac ii mru bir hak ola kdii adama ola
a lkmid v dvlt salayamad ii buu
dltmk bu iki vfal kard dmt
Kemal Tahir akbakkalda kck bir v kildi
Ei Semiha Hanm svc v huurlu atmosfrid ar
gibi almaya koyuldu
B kdisii ilki Tan gatsd tfrika dil Gl
nsanlar adl hikylrid tamtm emalettin Ma
hir imas il yad bu usta ii gl hikylr bd bu
ad alta saklaa usta yaar grk kiiliii rmk
tcsss uyadrd Esri gatd Naci Sadullah su
mutu Oda v rahmtli arkadam rhan Kemal
Kemal Tahir grk ad yaam srvii v byk
ytklrii rmi oldum
Kim olduuu bilmd c d Varl Gl nsanlar
ri dclrimi yamtm Bu hikylri grkilik
alada Trkiyd yalm gl hikylrd sayd
m blirtmitim
Kemal Tahir haist kca bir g tavrdik Bu
dostluk ri kk bir glg dmd lm ka
dar srd Kemal Tahir masa sohbtlri d yaarl gibi
uutulma birr yaat olurdu c blki d sabahki ya
almalar yorguluuda tr susku duru misa-
50
frler dnleyen Kemal Tahir sonra br szn kkrtmas le
brden o kendne ok yaraan, ten, hrsl, doyum olmaz ko
nmalarna grrd Bu konmalarda kendnden brnc
ahs olarak h bahsetmezd On k yl haps yatm olma
sna karn br gn ble hapsten sz ettne tank olmadm.
Br hafta cezaevnde kalanlarn aylarca hapshane anlar
tefrka ettkler br ortamda onun bu tutum ok kmsey
artrd H nutmam, dek dnemlerde, k yl, yl
srelerde hapse grm nl br yazarmzdan konuluyor
du Kemal Tahir de onun bu haksz sulanalara ve haps
lesne herkesten fazla syan edyordu Br,
"Pei ama siz ondan at at fazla yattnz dye hatr
latacak oldu Kemal Tahir;
"Girip girip ma, uzun boylu yatmatan o daha
zor gelir insana ded te byle br adamd Kemal Tahir

Aldatmacalara Kar Sava

Romanlarnda olduu gb, gncel yaamnda, zel tu

tmunda da kaktan kuaa, tartmasz, srtmesz s
regelm hazr deer yarglarna, kollandrmalara kend
deym le, aldatmacala, yttrmacala kar, yaman sa
va amt
Bze yutturulmak stenen btn b kalplar toz duman
etmek, D escartes sted gb, br Tabula Rasa yapmak,
b temzlkten sonra her ey blmsel ve tarh br ncele
menn amansz mbnden gerp, masann zerne ala
bldne gerek, yen ve salam deer yarglar koymann
gerene nanyord
Vatan han saylagelen Baltac Mehmet Paay baka
br alternatfn asndan gsteren br oynum, br vaktler

hayli igi toplamt Lozan Kulb'nn haftak eletiri a
koturumarndan birinde Kemal Tahir de sz alm,
"Aydn her eyden phelenmele ymldr de
miti "Her hazr yargy yeniden didi didi inceleyeceiz
Kapmzn numarasn bile her aam eve dnte yeniden
ontrol edeceiz demiti
Bat takitilii de, iet olduu sorunardan biri idi
Trk insannn ve toplumunun Batya benzemeziini fark
edemeyip, bize Bat gzke bakan biim adam, yazar,
kim olursa olsun, onun katnda kkgr ve aay konusu
ourdu

Romanda Tre D oru

Ona, romanmz da kendini bu marazdan kurta

ramamt Yanz Sabahattin Ali yi daha gereki bir yak

amn temsilisi oarak brlerinden ayrrd Onun l

mye, daha sonra ortaya ky romanlar kmt Bunlar
da her ne kadar, baz aydnlarn, ok yan olan etkisinde
olmakla birlikte, Bat kltr ile ilintileri az oduundan,
yine de, ister istemez gerekler iinde kalmlard
Kendisi, ite kendinden nekilerin yeteri dereede el
atmad bir Trk roman, bir Trk anat subu, bir Trk
bak, bir Trk insan tipi peindeydi
Trk insan, Osmanl insan tipi ona, Batl insandan
ok fark bir geliimin, geenekse bir ouumun rn
idi "Biz Batnn eserlerinden etilenip, Bat tipini aryoruz
endimizde. Dtmz en by yanl budur diyordu
"Biz, Tr insan tipini arama zorundayz Osmanl insa
nnn geleneini srdren bir insan tipi . Bu tip, Anadolu
insand Beli Trlemi A nadolu insan Anadolu Os
man/s
52
 te zell olan tarmzn sosyoekonomk kollar
le olm b Trk nsan onn kalemne ve dlne dolad
en sevgl saplants d
B ence Kema Tahi edebyatmzda romancl ok
cddye alan er kons n nceden zn aratrmalara
gren tar blnc ve sormllk dygs sab br ro
manc olarak anlacaktr Btn b abalarnn altnda b
gnk ve yarnk Trk toplmna baz kar yollar arama
amac yatard B bakmdan ayrca ok yrtsever ve y
rekl br yazard

5
 TiYATRO BR TU TKU

n tiytocu Uvi Uraz 25 Mys 1 974 sbh yiti

dik. Oyuncu ynetici hoc ok Tk tiytosun byk
ktk on Uraz eken m yine tiytodn odu.
Bi y htszk geimi bun kn tiytosunu yk
t tutmk iin kt kymette ok meekkti bi Andou
tunesine kmk zound kmt. Bo iinde idi. Eski
ekibi dmt. Eski fizik gc kmmt. Yine de yeni
mez iyimseii h dimdik ykt idi. He zmn oduu
gibi geecee yneik gze s p einde idi. Am bi
25 Mys sbh he ey bitt. Ym boyunc ektii zo
uk vedii sv hee son yd kt onk
szk onu iin iin seemiti. m gedi bu kn
dm kkmcsn ytd.

ou Dou Bir Sanat

Onun Kebndki u nutumz kompozisyonundn

bu yn hep yn mtce coku ie nmze kotd
bibiinden mkemme oe beekeden siinebii mi?
Dn gibi geiyo bn o gne. Otuz yk mesek y
mn nee sdmm oys Uraz ye bi geiye bk
youm. Ymn he msnd onu gyoum. Ank
Devet Konsevtuvnn en yeteneki encieinden
bii ok Uvi Uraz Hsnon Ky Enstitsnn
kc ve youmz tiyto etmeni Uvi Uraz sosy vic
154
dannn nettii olda gitti die, ilericiliin asak olduu
bir dnemde en verimli olabilecek llardan birkan drt
duvar arasnda tketen Ulv Uraz zgrlne kavutuk
tan sonra iini kabeden ve koskoca alt ln sahnelerden
uzak geirmek zorunda braklan Ulv Uraz G irebildii
ilk Bulvar Tiatrosu'nda bir bulvar oununda, btn o ti
atrosuz geen llarn acsn karmak istercesine, btn
gcn ve etenek paletinin tm renklerini bir tek rolde,
bir gecede btn stanbulluara cmerte sergileip onla
r afallatan, btn eletirmenlerin obirlii ile haranln
kazaan Ulv Uraz Kendi kurduu ilk tiatrosunda hibir
tiatronun el atamad asak bir ounumu sahnee kar
mak rekliliini gsteren Ulv Uraz ehir Tiatrolarnda
alt sre iinde bk ustalk, l ve scaklkla ona
d Polonius ve Mezarc rollerinde Ulv Uraz e nihaet
kendi kurduu, adn taan tiatroda kaplarn hep Trk
azararna aan, Trk seircie Trk ounlarn sevdirme
i ura edinen lkc Ulv Uraz

Tr Tyatrosu Tr Yazarlar le Kurulur

Otuz l bou, Trk tiatrosunun, Trk ounlar ile kal

knacana inancn bir gn itirmedi. denekli tiatrolarn
tersine, hep elini Trk azarara uzatt Onlar onama bir
ltuf saarak, her frsatta minnet klemek isteerek, ikide
bir kafalarna kakarak deil Bunu bir bor saarak, seve
rek, isteerek, inanarak
Ulv Uraz, olgun bir alakgnlllkle Trk azara
rna bilmedikleri pek ok ei, szgelii konuur gibi
retmee alt. Ben ahsen, azar rejisr ibirliinin ne
olduunu, ne kadar verimli olduunu, gerek tiatronun
kulisten azlmas gereini ancak onunla ibirlii aptktan

sonra rendim Sade kendi oyunlarm sahneye koyduu
zaman deil, onun her almasndan yeni bir eyler ren
meye, oyunu bir de oyuncu ve ynetici asndan grmeye
ve deerlendirmeye altm.

mert Hoca
Ulvi Uraz bir baka belirgin yan da gen yetenekleri
keedip gelitiren bir hoca oluu idi. Birok gen, ilk ola
rak sahneye onun yannda adm attlar. Uraz onlara aa
beyce, babaca, tatl dille, aka ile ok eyler retti adn
erkek her rol onlarn nnde enmeden oynayp gster
di. Baz genler de, nce baka topluluklarda ynadktan
sonra, asl ona gelince, kendilerini buldular Yeteneklerine
inandlar Alev Koral Suzan Ustan elile Toyon Merih
Dinsoy Perran Kanat Fsun Erbula Metin Apnar
Zei Alasya Ahmet Glhan Mjdat Gezen Ali Poyra
zolu Mehmet Ulusoy Kayhan Yldzolu Ylmaz Gru
da Ayber lo Tuncer Necmiolu emsi naya Gl
Aelli Grol Ge ve daha niceleri meslein ana bilgile
rini hep onun yannda edindler.

Her Hcresi ile Tiyatrocu

Ulvi 'n reisr ve hoca kiiliklerinden de stn
yan oyunculuu idi Ben onun kadar zevkli oyuncu tan
madm Saat dokuza yaklarken onun iini bir bayram se
vinci sarard. Ener isi de akl d bir eydi Yaratma heye
can iinde yorulma denen ey onun dlayna uramazd
Gzlerimi Kaparm Vicdani rolnde, Huzur maz nn

Memnun Beyinde, Fzilet Eczanesi Saadettn Beyinde,

Ha Babam nn Piyade hsannda, Hadi ldrsene
56
'un tahsldarnda, 'dak rolnde Ham
Hum aralp 'ta, dnyasndan kopup, o rollernn kalbna
grer, grd kl btn hcreler le benmserd Oyna
mak onun n yaamnn en byk gereksnmes d k
yl hapste kaldktan sonra karl br gece bombo G enlk
Park'na gdp, seyrcsz br sahneye frlayp en sevd rol
ler orada var kuvvetyle kend kendne saatlerce oynadn
duyduum zaman, ondak bu byk meslek tutkusu kar
snda gzlerm yaarmt
Katksz tyatrocu, byk oyuncu Ulvi Uraz artk dn
yamzda del
O br heyecan adam d En g koullarla bouurken,
koca br mre yetecek sava dren ve heyecan stokunu k
sa br srede harcamak zorunda brakld
lmne amayalm Bu kadar ayakta kalablne
aalm

5
 HO CALARlN H O CASI

D gr le ufak tefek kauua zlm ama

gc le r de k alalde dyaya alm
Byk ekar alakglllkle htras da sak
r lllkle gzleeye ala hem htsas adam hem
ok yal hem uluslararas apta r amme hukuku lg
hem a fkr e saat hareketler telkle zleye
ll r ayd.
ou gerek lge g hem raz uruk hem ye o
lar g humora roye eeye ak Hem hogrl hem
dsz Hem ar azk hem sert cez
yle elk r rade e eerj k yaradldak mut
suzluu yem e zor koullar de ked yettrm
stelk de ortam zaall artladrmalar ouda
syrlp dya lsde r seyeye erm
yle yama r lmsel cda e tarh sorumluluk
duygusu k ekmser e tedrg yaradla kar ou
zama zama ok rekl ekmelere zorlam her u
alm demmzde hakk hukuku szcs olarak u
karalara her zama ay ttz ze pek gsteremeye
sadece g e gr kurtarmaya kalka yzeyde pol
tkaclarla srtmelere gtrm
yle ge kapsaml r hukuk karay e setez yete
e k t olaylar hep yukarda el atarak deerledr
m olar tarh dek yere oturtay det edm
te em tadm Sddk Sami Ona

15
 Taihi Soumluluk Duygusu
Yukada ho sz eik Bu ho onun inan
d, ani messeselein iiini deneedii demokaik
e imin eekidii ho idi Yoksa inand dnce
leinden en kk i fedaklk deildi. Hem demokasi
olula aa een, hem de u kamak ejimin koulla
iinde devlei neemeip oun ozanla kalkan mzk
la he sefeinde Ona kalanda diklenmi uldula
Hii ask ona kendi deimile, "Hayat bahasna dahi
olsa, inanmad fiirleri onaylatamazd Ona' en
k kokusu aih nnde devini apmam i hukuku
lmak Bu k kann annda u vea u eici kuv
ve hm elee onu ldamazd. He ikida, sne
manp k eimle a edememee, hukuk d, oun d
edilee avumaa kalknca, i kee u k ooi
enin, u Hocalan Hocas"nn onan (fevasn) alma
denedi eili ikidalaa u zoaki ilikilei a se s
mele, kalkl medan okumala, a da devlein iinde
ulunduu unalm hafiflemek iin onun aaca uala
, admla ile sonuland
Yine ukada onun iin uuk deimini kullandk s
adn sismoaf ii ince alla azen ideek ksknlk
hlini ald Ksknlk deip emeelim. Kseilmek he
aaiidin hac deildi Kseilmek, ual i kiilik is
e he eden nce Kseilmek, iakm ilkelei olmak,
onladan fedaklk ememek demeki Haa haa, kse
ilmek iakm insanlaa, messeselee scak i ven a
m apm ve d kklna uam olmann hakl i
esi de salaili. Yze lcln, iden aam, elen
paamcln, n dna ile zszce i akln a
na i adnla oamnda sade kseilmek ile, in
san dncleden aan i nielik oluo. Tefik Fiket
ksknlkleinden a dneili misiniz?
159
 Ebette b kadar dyg, angan bir insan, mesek
baarsn tm dygszn zerine krm baz hr
potikacara atnca, hkken, mantken yenien hep b
ikncier, ama yaraanan, ksen, kran e ypranan da hep
Sddk Sami oyord

olitikalala

Bir keresnde cmhrbakan sz kons edmt

restii, otorites, sormk dygs e hepsinin de s
tndeki yrtseerii e ebet b onr makama en ayk
memeket ockarnn banda geyord N e ar k, b
tekif bir efa ya da neme nedeninden domamt O
sradaki iktidarn, o sradak syasa kar, br sre nde
deet bakanna tarafsz bir ahsiyetin geirmesn ye
grm oacakt Yaman sezgs ie n iyzn e be
geiimini kefetti Aracara krssnde kamay tercih et
tiini bidirdi Daha sonra romantk yormc ar, krssn
deetn en yce mekine terch edin, onn aakgn
ne, rh ognna e doygnna erdier B
niteiker onda aromaka b rikte, Ona b esti, daha
ok genedii potkacara aet omama e ers in
yarck den yapabime oan ede ttma, harcan
ama kaygsndan er geyrd
Sddk Sami Ona eti dnemerde eiti ikt
daraa srtmeer gn r ahs ttar CH derinde
krsernden edimek stenn hoca yznden dern
abakn Hasan Saka y ne ar r yrekk e sz

pekike sstrdn mesektaar ok y br D e e

27 Maysara oan kerin e srtmeerni anatmak
da yine bize dei, o oayara ykdan katm arkadaar
na, doenterine der sanyorm
60
 27 Mays nesi

Ben brada sadece Sddk Sami Onar' hayanda on

en ok zen bir oay haraaka yeineceim. 27 Mays
ncesi renci kaynamaar srasnda niversieye giren
poiseri, o zaman rekr bnan Sddk Sami bahede
karam Maksad rencieri, poissiz bizza yar
mak ve bir oayn kmasn nemeki Tam bn grev
iere anamak zere idi ki, bana bir cop yedi. Sendeedi
ve d.
On, kendini bimez bir manyak od sonra Yassada
drmaarnda oraya km bir greviden yedii b cop
dei, kendini desekemedii iin niversieye ve profesr
ere karacppeier diyen, kara aan bir ikidarn niversie
rekrne reva grd b ham davran ykm, mahve
mii. Evinde dinenmesi gereken ik gner, inadna ma
kam arabas ie gezdi. Hkk d davranarn bsbn
arrp azan bir ikidarn son marifei oarak yaraad
rekr miee dea ehir ediyord.
Ben hkk deiim. O nn rencisi de omadm.
Ama kendisiye yine de byk hkkmz vard. Bir ba
ka insann ansna byk vea ie baanm omak bizi de
birbirimize baard. Mareke yarnda Hkk D ekan
ve Deveeraras Hkk Profesr bnan Ahmet S ela
haddin Sddk Sami'nin cevherini ik kefeden hocas idi.
Sddk Sami Onar ona byk hayrank dyard Trk is
ikai konsndaki byk iizii, hkki, idari, ikisadi ve
kre emperyaizme kar aassp derecesine varan me
r nefrei hep b aei hocasna bor odn ekrar
ederdi. Odasndan eksik emedii porresinin zor anarda
kendine g verdiini syerdi. e biz ikimiz, krk iki ya
nda en b byk yrsever hocann snden geme
iki karde gibiydik. O, Ahmet S elahaddin' en gzde -
161
ecs ese b bakma maev olu bese sadece z olu
dm Buda yaammz boyuca oula b aabey
kade lks h kopuksuz sddk

Bi An

Cop olay heme haasda dk Gem olsu

a gmm Ka sde hl bada vad Ou h
bu kada kaamsa ve umusuz gmemm Be yaa
ouu Kolumu uu Kede zg azk yumuak ses
ou ve ae ae koumas le baa;
"Baban Sevr'i imzalayan itidara ar derslerinde
nutularnda bamaalelerinde ve hal mitinglerinde ate
psryordu ded "Daha ortalarda milli hareet yotu
O bir bana Triye'nin neden Trlerin olmas geretii
ni btn huui gereeleri ile dnyaya anlatmaya al
yordu Bu arada Vahide ttin sarayda bir ra-y Saltanat
toplad Bu ra'ya niversite temsilcisi olara A hmet Se
lahaddin Be y atld l sz o ald ve sultann surata
ar rt ra-y Saltanat toplamnn zaman otan
gemiti Art devir ray Millet toplama devridir' diye
hayrd Padiahn ar e/endiini sonradan rendi
Sonra baban ld Ailesi onu doduu sdar defnetme
ye hazrlanyordu Ona di blemesi gereen Vahidett in
babann lm haberini ald zamani tepisi ne oldu bilir
misin ? o yaz oldu' dedi o hamiyetli vatanperver
bir hoca idi Ve irade etti: Fatih Klliyesine ceddimin ya
nna defnedilsin.' Dedii yapld
Sddk Sami Ona hzl ses buada dudu so
a yksek sesle ekled: "imdi bir o zihniyete ba bir de
bugn vahete. Ben lsem beli bunlar lm bile ortada
brarlar
62
 Zeki ahin'in copu onu u t itn zm, tkil
miti
Onar' zfl, ynll, hi mi olmd Eltt oldu
Bunl konumnn yi hhld i kdin, y u
son slm yzs dildi On h n kd kndini u o
tmn iok koullndmsndn kutilmis d, yin
d toplumsl i n olk o otmn z otk kusu
lndn stn sylmmt. Am unl d i
symk gki Bu ufk tfk ksml i yn, yin n
tutl, n ykli ilginlimizin n sfnd gli
Sddk Sami Onar, mm hukukunu i kmu hukuku
nun tm i sntzin dn hukuk dllnn ihtiss
lmsnd n ypc ol oynyn insnd. zg nisi
tnin ilk kt olk, u hnz kt zindki zgl
hytt, ilyit d gkltimyi, zg nisityi,
l oln, syg gn duyuln i yin hlin gti
myi, kndin lc i dinmiti Bu uud d nhif n
ysinin gcn n tknmz i nji il didinmiti.
Alain insn hyndn yn duyguln nd
fy syyo Onar' lmndn son yzln sylnn
l, iz i yi gstdi Vf duygusunun kklinin top
lumumuzd tm olk kuumdn. Yc insnl insn
yclik, fl insnl fllk lyo d gli ondn
O s olduu sc n zo duumld hks onun
zn kd Hkst i gn d Bi hkszl,
i dltsizli k o muhkkk dini, ilimin, kln,
hkkn yolunu fndic gsti, diy. imdi u duygumuz
d ksz kld Hm d, on n ok ihtiy duyuln i d
nmd.

6
 SEVML BR AYLAK

Krk edi l hep alargada hep tedirgin aad Bir

baltaa sap lamamak bir aile kuramamak u u u ni
teliklerle deil de bu bu bu niteliklerle aratlm lmak
sanki bunlar pek nemli elermi gibi nu zaman zaman
zerdi Okumu azm kiilerin evresinden hlanma
da sanrm iki nedene daanrdu Birincisi bizde bu
eit insanlarn gsteriilii bilgilii annda sanattan
edebiattan itenlikten pek az anlalar idi kincisi Sait
Faik kendini nlar annda kltrl grnden gelen
aalk kmpleksi
Siz Lausannedan a da Grenble'dan hukuk dktras
apm larak dnen bir Sai Faik tasavvur edebilir mu
sunuz?
Oralara gidip eli b dnd nk babas luna hi
umaan bir elbise gidirmee kalkmt
Sait Faik Sait Faik apan btn ksnd zel
likleri idi Alakl idi Okul kak babluu idi Hibir
ciddi ii ucundan tutamaan gelgelii idi Snunda kendi
ni lduu gibi kabul etti Dnadaki tplumdaki hikeci
erini bilinle ald Burgaz allklarndan ekti bir kzlck
dal kpard kalem gibi nttu ucunu aama batrd ve
azmaa kuldu
Disiplinli azarlar gib muntazam almrdu az
ma iine aslmrdu Alak aradla uarak durup din
lenip bazen sadece aap azma unutarak azmaktan
ekmek paras bekleeerek azrdu
164
 Bir gn anat Dostlar okainde, Trkiyede sanata-
r koruyan mezenerin eksiklii tartyordu
Birisi,
"Triyee hi mezen yotur dedi
Sait Faik atd:
"Vardr dedi
"Kim diye sorduar
"Annem dedi
Anac Sait Faik' tek mezeni, en anay dosu, tek
sr yolda oldu dnyada erese tccar babasna kasa,
onu kendine kereste iinde halef edecekti Avrupaya gn
derdii ounun oradan eli bo dndn grnce, onun
hibir ie yaramayacana hkmemiti Ama anas, ou
nun bambaka, kimsesiz beceremeyecei byk bir ie ya
rayabieceini igds ile hissediyordu rk yedi yk
yaam boyunca Sait Faik' hem gnden, hem paraca des
tekledi Ve Burgazl mezenin olu, Trkiyenin say hik
yecierinden biri oldu

Masalnn ei

Sivriada Geceleri ad hikyesinde, hikyecinin opum

iindeki yerini ne gze anar:
"Btn abile hal bana zmt
Bu heralmayaca m ? Oturup ayalara dnece
mi? Mart lm Onu seyredip bize masal m anlataca?'
Gndz gnein iinde byle syleyenle gece olup da
tle al rp yannca br tarafta rzg denizi ho
mur hour syletiren martlar hl deli gibi barren
ben bir tr martnn lmnn trsn tutturaca
tm alanlar bir znt bir garipseme birbirine soul
ma hissi saracat Sonra da bu hal beli de ie yaramaz
65
 adamn bir vazesi olara tannacat Bir-ii gn a ta
mir edece, bal tutaca, beceremeyece faat aamlar
da onlara zlp sevinme arzular veren trleri syleye
meyecetim.
Ne susarsn be her diyecelerdi Hani blbl gibi
terdin geceleri.' Ertesi sabah beni bala aren uyandr
. mayacalard Braacalard endi hlime ...

Bakla Sait Faik' kend hlne Ondan ne ne ma

kale ne konfean ne de edle Onu yle kaul ele
O da oudu yazd Anac ayende ekmek paa dn
meden Elenemed de Yaadlnn geence am zg
kalalmek lzumuz ykmle alna gmemek agonuz
lokomof g ahaa manea yapalmek n em
n yan meleklede ak e zaman hacamamak lk
ne yudumuzda ek kauan hkyec Sait Faik oldu O yan
melekle k onla olmadan a kaln O yan melekle k
nann yazaln eme
Tk hkyecl me Seyfettin' ona Memduh
eket Esandal Reik Halit Celleddin g uala
n dd d Sab ahattin Ali Refik Halit'
memleke hkyeclne dyalekk g kam e u
yenl le 1 940lan ek m olmuu Sait Faik e onla
n yapmad ey yap Tk hkyeclne o zamana
kada h enzez az ged Sait Faik konuyu
del yaamn paan lyodu B ez aunmuyo
yaany yanyodu nan eg dolu doa eg
dolu ye ad N eye aka u eg le nyo k
lanyodu Bz ancak o el akan onad k en nemz
gnen nanlan e eyle zekne ek
B eyanmnae kapuz eg mangal e
kemle kameyel meza oya and pojek
c alk gaon papaz efend Sait onlaa a
knca onla anlanca dene lgnlk kazanyolad
66
 E elirgi zellikleride iri de ikir amusu idi.
ok varlkl, apartmal, otomoilli ir air dostu ou ir
g Boaza gtrm, mkelle ir ziyaet ekmi, gezdir
mi, iirmiti. Sora da Caalolua, airi ir iir kita
asld asmevie uramlard. Provalara yle ir
gz ata Sait Faik;
Elia iramc adamsn. Bugn beni aldn yedirdin
iirdin rallar gibi gezdirdin ama i airlie gelince berbat
bir airsin demiti
Hey gidi koca Sait Faik Bak leli yirmi yl olmu. Ne
var ki, hikyelerii her iri d yazlm gii diri ve cal.
Bir yazar ii uda yk talih olur mu

Saiti Unuttumamak in

Oluu yalz hayatta ike deil, o ldkte sora da

korumay dev edie say aac, mal mlk ada
d ir vaka Sait Faik' as hep ayakta tutmak devi
i de ykledi.
O vak her yl Sait Faik ada ir hikye armaa
dzeliyor. Sait Faik i eserlerii astryor. Byk
hikyecimizi yirmici lm yl da amak, ou kiilii
i u vesile ile yei kuaklara tatma iii de yie u vak
zerie ald, yerie getiriyor.
Bak aze ir millleti, ir devleti yapmas gereke
eyi sevgi dolu ir aa kali ok daha iyi gerekletireili
yor.
Bu vak olmasa Sait Faik yie Sait Faik olurdu da, ad,
deeri u derecede yei kuaklara yaylr myd pheli
te Memduh eket Esendal rei mzde. Kedi t
rde aka ir doruk ola yk usta, zama uutka
l iide kedi hlie rakld ii, ir g ou eriil
16
mez ve benzersiz hikyelerini hatrlayanlar ok azalacak
Son olarak raya varyorz ldkten sonra kalmak bile
maddi olanaklara dayanyor Neden baz yazar arkadalarn
kendi balarna vakf krmaya kalktklarn imdi daha iyi
anlar gibi olyorm

Bi Hit" Sesi
Sait Faik insanlar ok severdi Ama kendi hayatnda,
anasnn sevgisi dnda, arad, zledii sevgiyi blamad
Bna a gitti B zlemi ok dyd Biri ona seslensin, on
arasn, ok isterdi Brgaz yolarnda yrrken;
"Hit hit! diye bir ses dyar gibi olp, arkasna bak
n, kimseyi blamayn anlatan Hit adl hikyesi yle
biter
"Nereden gelirse gelsin dalardan ulardan deniz
den insandan hayvandan ottan bceten ieten Gelsin
de nereden gelirse gelsin Bir hit hit sesi gelmedi mi fena
Gelditen sonra yaasn iele bcele insanoullar
Hit hit!
Hit hit!
Hit hit!
Doay, insanlar b kaar iten seven, her satrnda
bize b kadar scak seslenen bir yazara, gnl dols sayg
sevgi ve teekkr

68
 YEDi MEALECiLERiN EN OK YANLlSI

Uzun yllar nce deerli, byk bir klr adammz

yiirmiik: Sabi Esat Siyaugil Her isim, erkese ba
ka armlar uyandrabilir S abi Esat Siyaugil gibi ok
yanl ve er yan ile parlak bir insan ise, iser isemez ayn
insanda eili armlar uyandrr Sabi Esat bir alan
da iisas yapp onunla yeinecek soydan bir insan deildi
ok yanl zeks ve deiik yeenekleri onu ok alanda ne
kavuurdu. ok gzel konuan, sisemli dn saibi ve
devine ok bal bir oca idi. Psikoloji alanna yeni yeni
bulular ve baklar geirdii iddia edilmese de, Ba dn
yasnn bu alandaki gelimelerini yakndan izleyen ve bunu
Trkiyedeki rencilerinin en kolay kavrayaca kvama
geirip sunan, akririne zaman zaman kendi zek aknla
rn, kendi miza slubunu, ksacas insanca bir snn e
kiciliini kaan bir oca idi. Bunlar bir indirgeme saymak
ok yanl olurdu zel yaamda ep memleke seviyesinin
sne ynelik bir aydn olmasna karn, klr ve alglama
seviyesi rnein Fransa'dakine kyasla ok eksik olan Trk
niversie rencilerinin bu durumlarndan belki ilk yllar
biraz yaknm ama ondan sonra gereki bir insan olarak
onlara ulaacak dalga uzunluunu mi sezgisiyle yakala
yp, er eyden nce onlara yararl olmay birinci plana
karm Oysa liselerimz, niversieye iyi yeimi renci
yollayabilseler, iin alabesini yeni baan onlar yinelemeye
gerek kalmakszn baz eylerin bilinir olmasn varsayarak
gnlnce ders vermek, Dion ve Lyon niversielerindeki
169
ocalar gb Espr a secon egr" enleblecek kvrak
anlamlaa lnn ucuna ve beynnn kolayna gel gb
ers vermek elbe onun yarala aa uygun er.
Ama o n kolayna gmez, rencler le olan kprsn
krmamak n kenn zora sokar. Tpk aa sonra fk
raclna okuyucularyla a ayn kpry ayn kayg le
ayaka uma ususuna gsterece zen gb. ..
Ne var k, Siyavugil srbazl sze bunu sse
rmez. Bn bu abalarna karn karnza sz aan
br oca ve yazar el e sank eeere br osunuz
varm uygusu verr. Ve onun ersnen karken, ya a
onun br fkrasn okuukan sonra ken zeknza, ken
anlay ve seznze gvennz arm oluru.
sacas Sabri Esat Siyavugil gerek kln ger
ek sevyesn gerek sluunu ancak zel yaamnak
brka yakn osu ve br e onun ayarnak yabanc ay
nlaran gayrs ne yazk k gremez ve blemez. Byle
br muaap bulu mu a Sabri Esat keyfne yecek ol
maz. Bu zel Sabri Esat Siyavugil prl prl br zek .
ou arcayc soyan nefs esprlern brbr arkasna e
byle zel sobelerne uyablrnz. Bazen nsafszlk
snrlarn yalasa ble, bu arcayc esprler onun zeksnn
en oal akk saymak zorunluluunu uyarnz.
Bu alayclk yaklam onun evres le ken arasna
k sevye farknan uyuu znnn br e avunusu
a saylablr. byle akaya vurmakla onu ayanlablr
yapyoru, gb br uyguya kaplrm ou zaman.
Bu anlam onun nverse cas yan. Ben Sab
ri Esat Siyavugil en ok nversee beraber olum.
O emn D jon ve Lyon'a yapm br pskoloj oen
. Ben e aam klna br sre sana ar assanl
n slenm erang br ororlara ben onu grr
ve ab anrm. O a ben grr ve ab anmaz Gel
10
zaman gi zaman Cyrano eviiini yap. B oyn k i
yao aihinde byk bi olay old. Sabri Esat Siyaugil
adn niveie dna ad Cyrano ona l da geldi.
Poe old am onn aygnln kabl emek iin
anki Cyrano eviiinin palak baan beklemii
e o glde benim de ilk hikye kiabm yaym
lanm. Rahmeli Ahmet Hait Hoa eviki olmaa
bn daha ylla yl ekmecemde abilidim iap kn
ca kimenin nda olmayacandan dea emindim.
Bi gn Siyaugil yazla yazd Yeni Sabah n ikinci
ayann am oanda Yaan H ikyeciliimiz" adl
bi yaz k Rahmeli b yaznda Yaasn Demorasi
adl kiab iki bk n boynca vyod Gzlei
me inanamadm. nk eleiileinde g beenilii ile
annan kl kk yaan hoca b eede "tm Triyenin
bir aleydosop penceresinden baarasa sergilendiini
ylyod. En ehli ve g beeni bi adan aldm b
ilk no ana yaammda beni yeklendien en byk e
vik old 1 962de GenA'da yapm ilk kabae deneme
i 964e Keanl A li Destan nn ilk emili hep hocann
vkl kapaml geni kl biikimli yom ve dee
lendimelei ile bi ka daha evindiici old Ak yle ol
m ki he yazd an hocay mahcp kamamak
iin yazdklam daha ciddi bi zeleii eleinden geii
olmm. Aada ank Daha do hoca o yazan
ayn akledeki ana aihi aian oldn anlad. B
dolk lmne kada d gdnz gibi lmden
ona da yo
Sabri Esat Siyaugil pikoloi poe eleimen
ai gnlk ka yaza iyao aihi inceleyicii kiye
PEN lp Bakan olaak hangi alanda a yna ie belli
bi kalieyi hi dmedi Daha genliinde Yedi Mealeci
ler diye anlan akmn ekin yeleinden bii olm Yedi
7
Mealeciler milli edebiyat" yazaann ve hecenin be
aii"nin tepkisi olaak otaya kmlad Onlan yaln,
kolay, anlal ve dzayak iiine, memleketilik teala
na ka" idile Ayca, dnn ve o gnn soluk hislei
ni, enksiz ve yavan AyeFama teennmn" amak is
teinde idile iii inilti ve gzyandan kutap, nein
Baudelaie gibi, expressionistler gibi sl, dein bi ieie
kavutumak istiyolad. Odalar ve Sofalar bu dnemin
n iileini iei. Sabi Esat Siyaugil Tanzimatn
Fransz Kausunda Uyandrd Yanlar Follor ve Milli
Hayat Psioloji ve Terbiye Bahisleri stanbula Karagz,
Karagze stanbul ve benzei gibi incelemelei konuya
hep yeni ve Batl bi bak as getien gvenili, ciddi, bi
limsel, ekici atmalad zellikle KaragzPsioSos
yoloji Bir nceleme ad ile yaymlad, sona da, Fanszca
olaak yazd yapt ele gne aagzmz Batl bi bi
lim ve klt disiplini ile anlaan ilk Tk incelemesi olaak
daha sonaki inceleyicilee yol at

Cyano De Begea
Son olaak Cyrano zeinde de dumalym Edmond
Rostand hem sava, hem ai, hem yce uhlu, hem
espili, hem cafcafl, hem kahaman, hem gzpek, hem
sevecen bu Gaskonyal kahamann Siyaugil o kada
sevmi, onunla yle zdelemiti ki, bu sevgi onun dt
ba mau Fanszcas, vitz Tkesi ve doutan hu
mo slubu ile bileince, deil sade Tk edebiyatnn ve
tiyatosunun, belki de dnya evii taihinin benzesiz bi
feneni otaya kt. Bi evii ki, aslndan hi aa deil
di Bi evii ki, hatta, ye ye aslndan bile stnd.

1 2
 Y LER ERKEN LR

Almanlarn br sz vardr: Bast, yavan, aydasz br

adam hakknda "Gel de bu ie ama, chille r gibi bir dhi
ld de byle hrlar yayor derler
Tpk yle, sank dnyada uzul nsan kalmam gb,
Karadenz'n br dalgas geld, yurdun en y yetm, en
seme, en eend, en kltrl be on nsanndan brn sade
botundan del, ebedyen hayattan da devrverd
Hl bu an gdn aknl nde bocalayp duruyo
ruz Akln, mantn, her eyn cz kald u anda elmz
brmzde, aptal aptal brbrmze soruyoruz: Pei ama
neden ?

Hayatn aknda br olay, mutluluumuza, karmza,

steklermze, alkanlklarmza, hasl kend kendmzce
muhayylemzde normal saydmz aka uymaynca app
kalyoruz allarn, hastalarn lmesn br dereceye kadar
anlyoruz da, ecel tam shhatte, aydal olablmek n kolla
rn svam, alabldne deerl ve y nyetl br dostumu
zu yar yolda yere yknca, bunu aklmza sdramyoruz
Bu belk de hayat ve lmn anlamn gerekt gb y kav
rayamamamzdan gelyor Zaten naz kaamz da bunlar,
kasten kavrayamayacak eklde yaratlm lmn bzm
mantmza sablecek bell br kural olmadn, gen
yal, yolun sonunda, banda veya ortasnda, sebepl veya
sebepsz, haberl veya habersz gelp nsan bulduunu her
gn grdmz, bu kanlmaz yazgya gerek kendmz,
7
geek sevdikeimiz iin amak geekiini ok iyi bidii
miz hade, ie yine aamyouz.
nk, yiidiimiz he dos, kendisi ie biike bizim
i dnyamzdan da bi eye skp gyo O nce
evemizi, iinde o yaaken oduu kada dou ve deei
buamaz ouyouz.
Yaama sevincimizden, akankamzdan, dosuk,
akadak idea yoda gibi ama gcmz kk
eyen i kymeeden byk bi eyein eksidiini hisse
deek, aavik bi igd ie, pk hayai kaynakadan yok
sun bakm d ayak hemcinseimiz misai, amamen
benci bi aknk ve huzusuzuk iine dyouz
Bu eksikiin douduu ocuka fke, ifadesini duda
mzda ieyen u iki budaa hecede buuyo: Neden ?
Sanki anaabise anamz gibi. .
Suat Bayur, ban kadp d a himize baksa emi
nim ki bu aknmz yesiz buudu mn uua
na haseii Gek bigeei ona m oduu gibi, ge
dii gibi, bn spizi ie kaamay hehade emi
oacakad m ona gibi kaam oacan, haya
ona gibi bigece yaam omasndan kesiiyoum
Suat Bayur, geeken ogun, , veimi, nek,
bi bige haya yaad.

Ormanar
Baz aydna zaman zaman Tkiye'yi kakndmak
iin ek cmeik eeee dne Mesea Tkiye'nin
kuumas iin poifonik mzii a koana va. Buna
poifonik mziin ok ay dnn, ok ay dn
n de demokaik ogunuun younu aaca umudunu
ayanad Kimisi Hekese Fanszca emei diye
e Bu yoa he kafaya bi uygak penceesi aaca
14
n marak. Benim de byle tek tmceli bir nerim old
Herkee matematii evdirmek' B yolla dnce meka
nizmamzdaki trafik bozkln temerkz yetenekiz
liimizi klamz terinden gteri ap derken aman
deyi danklmz zle ayrnty kein ayramaymz
z enflayonmz giderebileceimizi mmak iteyerek.
1 935 ylnn Ekim aynda 55 yllk Heidelberg
niveritei'nin ktiat ve S iyaal Bilimler Faklteine ilk
girdiim zaman b ehirde benden nce gelmi eitli fa
kltelerde okyan be Trk genci blmtm. Bnlarn
ile Oan Tuna, Uli Meto ve Sadettin Tospi ile hemen
tanklk krdk. Zaten ikii benim oklmdand. Ama
br ikiinin yabani" oldklar kime ile grmedikleri
anlatld
Onlara yar alayl bir ekilde Ormanclar" diyorlard
Bna da ebep b iki gencin klaik filoloi tahil etmelerine
karn Trkiye'nin kalkn byle tek tmceli bir reete
ye balamalar idi "Triye'y i alndrma iin Triyei
orman/atrma arttr Doa ile k intii blnan her
kenti yeillik ormanlkla i ie evrili blnan b lkede
b iki tanbl genci ygarln yeillie eit oldn an
lam olmal idiler Suat Baydu ve onn gibi gen yanda
bir gaz zmann krban olarak len Neip la ah
baplmz ite byle balad
Suat' o yllar tand andm. nk o gnden l
mne kadar hemen her ratamamda yeni bir yann kefe
der yeni bir meziyetine hayran olrdm.

Olgun Bi Dost
Suat, dotl ile karndakine kyet katan inan
lardand Her girdii evreye kiilii ile birlikte olgn ve
ail bir hzr hava getirirdi. Onn maddiyaa iliiini
75
kesmi velilee idealislee has zvei alakgnlllk ve
hayhalk aan yzn gnce hayan sadece i paa
ekimesi i ka yamas olmadna he gn gd
mz adilikle kklkle kaelikle dnda yeyznde
asil amalaa ynelmi geek insanla kuann henz
kenmediine iman geii feahladnz Fakledeki o dama
usulca gidii zaman iiyle ayosam dehal iidalimi
kazanmaya i eye sinilenmisem he eye filozofa i
oleans gzlnden akmaya youlmu gevemisem
hemen alma evki duymaya aladm
n sekiz yl gii ksa i zaman iin dahi olsa u kaa
deeli i dosa sahip olmann vn ve sevincini duymu
olailmeyi pek de ahl addedilemeyecek mmn nadi
ahllklandan ii sayyoum nu anm hekesin de
enimle ayn duyguyu paylaacandan eminim.
Suat Baydur lm sadece doslann kalinde de
il klasik filoloji sahasnda da dolduulamayacak i gedik
am oldu Laince G eke Almanca ve Fanszcaya hak
kyla vkf am anlamyla Ba apnda i ilim adam idi
Ald u Ba klyle Tk efendiliini Tk vakan
Tk candanln ve Tk zeksn ok mesu i ekilde
kaynam
nu u alana evik emi olan Ceat D ursunolu,
Suat ayanda yeni i kymein yeieilmesi iin on a
ne seme gencin Avupaya gndeilmesi ve i on sene de
eklenesi geekiini sylyodu Suat Baydur ayanda
i klasik iloloj i doeni ka ylda yeii p ek kesiemiyo
um ama o ilimsel yeenekle u insanca meziyelei y
lesine kaynaailecek i ahsiyein daha nice on ylla
kolay kolay yeiemeyeceini iddia edeiliim

76
 Klasik Filoloji Tukusu

En kk, en gndelik ilerini bile tam bir mkemme

ike yapard. Onun bir mekup yazmas, ne bieyim ben,
bir gezme antas hazrlamas bile, deme bir titizlik ve
tertipilik rnei lurdu. Byesine dzeni bir insann el
betteki dersleri, biimsel inceemeleri, yazlar, evirieri de
kl krk yaran bir titizliin rn lacakt Sakin, ,
huzur ve gven du, scak ve yumuak bir sesle sindire sin
dire sunduu takrirerinden bir kelime ynatmak, bir virg
deitirmek kabi mazd. of K nzdan evirdii Anti
Felefe metinleri, Heusse Leonad evirdii Ei a
Bilgii Tercme dergisinde kan evirieri rtadadr.
Eka eeih evirdii K Yunan Mitolog
ya ise, Trkenin anaklarna inanmayanar derha ima
na getirecek, kusursuz bir eviri rneidir
Bat ktrnn esas kaynakarna ancak klasik ktr
le girileceine inanan Sua B aydu bir ideali bu ktr
gen kuakara sindirip yaymaksa, dier bir ideali de Trk
diini temizemek, nu Bat dilerinin btn kavramarn
karayabilecek bir zenginie uatrmakt. Bu knuda pek
kar gibi ezbere, srf af sun, rbada benim de tuzu
buunsun diye deil, iin ehli b ir filg larak, bierek, ina
narak, gereine inanarak knuurdu. Onun kendine has ir
nik edas ie yazd makaleerini kumak ayr bir zevk ur
du Dil ve Kltr ad ile bir kitap hainde tpad bu yazar
dil devrimine en kar lanlar bile yumuatp, ikna edecek
salam temellere dayanr. Sua Baydu tr eiimerin at
ynatt Di Kurumunda, yetkisi, l yargar ve ar
bal kiilii ile bir l ve denge unsuru luyrdu
Hasl, hmanist, idealist, efendi, dst, biim adam,
hca, devrimci ve dilci Sua yitirmek bizi sekiz yandan
vuran, sekiz-n kat bir talihsizlik ldu.
1
 BR TYATRO ERM

Bak e dyor:
Ben hayatm, ruhumu, salm, sevgimi, sacas
her eyimi seve seve bu tiyatro denen ideale harcadm ve bu
savurganltan mutlulu duydum. Hibir ey yapmadsa
bile ona mrm vermele cmertliimi ve sevgimi gster
dim ya, bu bana yete
B gelge, kapka ve a oramda m varl br
mr boy ek br amaca adamak balbaa br marfe
Muhsin Erturul' e byk gc nce b byk sev
gde ve kda aramal
O da aledek byk er gb yksek br brokra ya
da br arcyec yapmay kra babas, br g oln er
ey epp, o al yada evde kap, ales le kprler
ykp, al gze alp oyc olacan erede bleblrd
Ne olmsa, o Kdl ayrnda brlke gkler yaro
larda olm. Daa sora da Mnakyan' seyrederken B
sskn, eknge ock yaroya orada lm

Tutku nsan
cak ve koforl baba evn, gvencel br gelece
e sayp ele o devrde, b servee almak e demekr?
Yoksll, al gze almak demekr Toplm oyn
y akr gre bdalaca arlamas karsna almak
demekr sa n san byle yce br ak olrsa a da
kalr, soka da rer; ama yaamn, yo yaam srrna
18
da erer Pars'te kuru ekmekle geen haftalar sonunda pazar
gnler kestane yyeblmey ble mutluluk sayar olablr
renmeye susam br delkanl n artk tekdzelk
kalmaz can sknts kalmaz her gn br ncek gnn s
tnde br basamak olur Yen blgler yen sevnern kay
nan oluturur
Bu verml alk Musin Erturu son dakkalarna
kadar brakmamtr. Bu byk ak onun yaamnn er
dr.
u halde Musin Erturul nce br ak br tutku n
sandr

rade nsan

nsann on alt yanda evne alesne toplumun ar

pk yargarna kafa tutabmes n sadece byk br ak
yetmez Kendne gvennes de gerekr Musin Erturul
herhalde daha o yata oturup dnm olacaklar tahmn
etm kend radesn drenme gcn lp bm bun
lara dayanablecen kestrdkten sonra bu savama atl
mtr Byk aklar br sre sonra saman alev gb sne
blr. O gc tavnda tutalek n ayrca elk br rade
zorunludur Musin Erturul br balca ntel de bu
kendn tart kendsyle ura kln durmadan olu
turu ve yenley gcdr. rade gcdr sasen yarad
ltan da nazk saygl ok duygusal alakgnll olgun
nsancl mayasn o mr boyunca daha da lem gel
trm kltrle sanatla estetkle bezem bu olgunluu
her annda yaym uygar m uygar br nsan rne olmu
kmsa bunu o demr gb radesne borludur
u halde Muhsin Erturul, ayn zamanda br nan ve
rade nsandr
79
 Onulu nsan

nsancl yaklam onu nasl er insana kar saygl

olmaya itiyorsa kendi kendine de saygl ve tutarl olmaya
zorlamtr Onca bu saygya layk olmayanlar ilkel ig
dlerine gem vramam rlar itirastan baalamam
politikaclar bencilliklerini ilerinde eriteemi aydnlar
ve sapantlarn ttsa kalm gericilerdir O bunlara kar
bile acma ile kark bir ogr eilimi gstermitir Ama
bazen kstal onun yolnu engelleyecek raddeye kar
dklar zaman sabrnn tat da olmutr te o zaman o
suskun o ekingen adam i ummadmz sert tepkiler
gstermitir Deer yarglar daarnda mevki mansp ik
tidar raat para gvence szcklerine i mi i yer ver
memitir. Ayrca em yaradlndan em olgunluundan
gelen byk tokgzll de vardr nsanlar karlarndan
yakalayp istedikleri yere srklemeye alm olanlar bu gi
bi niteliklerden yoksun olduklar iin ocann neden bu ka
dar ilke saibi bu kadar kesin bu kadar dnsz olduna
bir trl akl erdirememilerdir Bu durmlarda i durak
samadan apkasn alm kapy arpp gitmitir Onursuz
adamdan onrlu i kamayacan bize o retmitir Nice
ar astalklarn bile zatreeli olarak iinin banda a
ltna tank olmuumdr on ayramad tiyatrodan za
man zaman geici de olsa bu o nur tepkileri ayrabilmitir
u alde Muhsin Etuul bir onur insandr
Muhsin Etuul fenomenine elbet eitli alar
dan yaklalacaktr Ben bu ksa yazda sadece Muhsin
Etuul Muhsin Etuul yapan psikolojik veriden
sz ettim er bilge gibi lme kendini gen yatan beri
altrmt er zaman boucunda issettii lmdr ki
onu bylesine inanlmaz bir aksiyon adam yapt Bakas
nn drt mre sdramayaca izmetleri bir mr sresi-

e sdrd Evresel bir di sayd iyaroyu halk kilele
rii uyamas bililemesi, aydlamas ii e byk
ara sayyord lm b gepge, bu dipdiri, bu alga ve
cal isa yaada deil, bir kap de ayaka ald g-
rd
Uulmayacakr Uuulamaz ki c olarak sa
olarak saa olarak Halk dosu, oplm hcas ola
rak Millee mal olmu bir a olarak

81
 K SEVML HECE

V-N bu iki hece, ben tki kun k bir

rm idi On be, htt irmi bou Trk bsnnn bir
numr fkrcs kd n so kesinden, her gn
e bigiik tsmdn, edebit pmdn, keimeeri
tp tutmdn, htt biz frknd omdn, bizi urd Or
t r onun sduusundn fdndr Gener ise,
onun ktr ve m drcndn szm ve onrn
nc bir di sdeiine indirgenmi prtik terin
den kendierine oumu drter budur ok rht ve
kc subunun tnd biini bir hk eiticisi, bir vu
griztr kiiii seziirdi Onun stunu bize hocrmzn
md ne pencereer t
Kk bir stnbu terbie ve grgsnden geen ee
biii, Gtsrn verdii ince bir esprisi, ok sevdi
i Vin'nn ht subundn edindii zrif bir Avrup
gustosu ve nihet Moskov gnerinin ns bir diek
tikten rme, kendine zg, ok igin bir ktr vrd
Dnceerindeki k seikik, dzeniik ve ok trfk
bun dnrd Am okuucurn ve dostrn cmerte
t bu hzinenin sckn bk bir e sordu: Bu
biginin kitbi, ikinci eden bir bigi om Ym tec
rbesi iinde denenmi oms V-N her eden ok bir
m fozofu, bir m sntkr idi Souttn kp her
ei somut indirgemeke onu kbkr dh ii nt
or, dh ii sindiriordu

82
 En By vnc
Meslek arkadalar gaetecilik meiyetlerini elbet
benden iyi bilirler Benim bildiim bir yan ar alkanl
idi Bu alkanlk mr boyunca srd Eli kalem tutmad
aman yamak istediini dikte ettii gnlere kadar Bu
Dnyadan Nzm Geti byle yalmtr Yine kendi gibi
ok yama rekortmenlerinden saylan Haydar Rfat' ilk
tantnda sormutu
"Sa elinizin parman grebilir miyim ?
Parmak uatld Muayene edildi Normal bir teni var
d - bunu yadan nasr tutmu kendi parmana
kyasla yumuak bulmutu Yadan nasr tutmu parmak
Hibir eyi ile vnmeyen alakgnll -'nun en b
yk ve biricik vnc buydu
-'nun gaetecilii yaarl onun kiiliinin sa
dece bir paras Ben asl onu n el kiiliini yakndan tan
dm sevdim -'yu bir cmle ile i deseler "O her e
ye ar alabildiine uyan bir insand tanmn yaparm
Her insann bir ihtiras bir meslei bir merak oluyor o
u insann eks bu alanlara geliiyor Buna karlk ba
ka alanlarda gk kalabiliyor Oysa -'nun beyninde
srlmemi tarla yok gibi idi Frans ihtilali ile ne kadar
vr olmusa patlcann besin elliklerine kar da o de
rece ilgili idi Hibir gn karmad aans haberlerini ne
kadar dikkatle dinleyip ahkm karrsa Sleymaniye'nin
aritetoni estetii erinde ayn isabetli yarglar yrte
biliyordu Yeni am bir yapran tae yeili nasl onu saat
lerce oyalayabilirse bir cevi ktnn mble olabilmesi
iin ne kadar yl nasl kurutulmas gerektiini de bir ma
rangoa retebilirdi Bu uyank" ilgi ynden hayatnn
her an dolu ve youn geti Bunca sene en hasta gnnde
bile onun bo bir bakn yakalayamadm -'yu bu
kadar sevimli scak hayat dolu ve gen yapan da bu idi
183
 Ebe br renc cokunuu e zek ve aayc gzle
rnen ger gzemler br yaam aboratuvar hane
getr beynne ouruyoru
nsan malzemes bu laboratuvarn baca hammaes
Ken konumaktan ok urmaan soruyu sorup kar
snakn konutururu En kask en knask nsanlarn
ble n zmekte usta Onlar usuca salkl n
cenn anacaesne getrr byk trafe katar

nsana Bak

Korkun br gzlemc O gn gznzn alt br

yorgunluk gges e m vurgulanm ceketnzn br
mes kopmak zere m? Banza bel bersz br znt
nn tortusu mu var? Yakalar Irk mlet mezhep nya
gr ayrlnn ok stne katlnen bgesne kaar
her nsana lgenecek eyer ouuna nanmt Bu ge
n as ou zaman yan yoruman Geren yanz br
yz oluunu sananaran oma n tek yan yakn
ostar onun baz hareketlerne anam veremezer Oysa
o btn bu ek aptak nsanarn her brnn kalbna
grer aacan alr posasn brakr
Hanlk hoyratk zorbalk saapatk ve zelke
uyuukluk en sevme eyler Mtevaz mknar
sne evresne ok nce br zevk srryoru Ev
ne her grme nun ost scakna un br
ekoruymu hss veren sev oas a baka br sevm
llk ve huzur katar Ktaplar arasna br k bahesne
aan bu oaa gaz sobasnn hrltsnn vurgula ne
tatl saater geer
en bkmez fkrlern yuuak br kalp n
e syer bunan tr e kar gel aama hele braz
184
da bnce ise 'nun kendine ak erdii issine kap
lr ama biraz dnp asl anlamn sezecek olunca ibir
eyin zerinde durmayp geen akc muatabnn yeni bir
sz ya da epizodu iinde ceap ermeye de yeltenemez
afallar kalrd.
Ei ile lan ilikisi rnek bir arkadalkt Tam bir ka
fadarlk. Her eyde Bazen saatlerce sustuklar alde ayn
eyi dnme e konuma assas edinmilerdi Birinin
balad cmleyi br raata bitirebilirdi Ayn eyi ay
n anda ayn armla atrlamalar deta gnlk bir al
kanlk olmutu

Nzm e VN
Ameliyatn yapan Siyami Esek'
Aman dotor elin titremein. Daha yapaca ilerim
var demiti. Yapaca ii segili arkada Nzm Hikmet
iin yazd son kitab idi. Bu kitap ikisini de yapmacksz
atta olgun bir umor asndan yanstan nefis bir biyog
rafyadr Olaylara e insanlara bu rtbe filozofa bakabili
bence nun yaz ayatnn da en olgun aamas oldu
Kadernin karsnda VN tam bir Stoal gibi dayan
d Kara dncelere kaplmasn diye ei onu be dakika bi
le yalnz brakmayp lafa tutuyor ama VN da srf ei
raat etsin diye yalnz kald anlarda bile bu iyimserlik
rolne deam ediyordu. lm i azna almad. yi de
etti Hayata bu kadar ak insan ayatn iinde bsbtn
yok olmu olamazd.

185
 AKTRLERiN DOYEN

Bugnk kuaklar . G alip Aan' son dnemine

rastladlar Onu sanelerin bir devi olarak deil de ufak te
fek sevimli e kalender bir yal aktr olarak bellediler .
Galip Aan, son yllarda artk sahneye kmyordu Belle
i kvrakln yitirmiti eitli hastalklar vard zellik
le nefes darl ekiyordu Ama yine de emekli olmamt
ehir Tiyatrosu aktrlerinin kendi pek sevdii bir deyimle
doyeni olmakla vnyor byk sevgi ve sayg gryordu
Uluslararas Tiyatro Enstits'nn yesi olarak Ankarada
yaptmz toplantlarn hepsine katlrd
Tiyatronun ok mihnetini ekmi nc kuan bu
emektar sanats imdi son dneminde yaamn ok sev
dii aile evresi ile ehir Tiyatrosu kulislerinde geiriyordu
Her geici yaratk gibi lm saati onun iin de ald Ga
lip Aan' da dnya sahnesinden lm kulisine geti

lk Gdmde

Kendisiyle krk yla yakn tanklmz vard Ama ben

onu ok daha nceden de ocukken grm sevmitim
Hem Darlbedayi'nin ehzadeba temsillerinde hem zel
yaamnda lkin grdmde elinde gm topuzlu bir
aston vard Bir papyon kravat balamt Ayanda beyaz
getrler Dudaklarnda kendi i sorunlarn zm dnya ile
1 86
bark herkese de bu mutluluunu yaymak ster gb br g
venl glmseme ocuk gzlerm onunla br yatlar ara
sndak ayrcal hemen sezmt Bu adam neeye dnk
sevmllk yayan gler yzl br nsand Bu hlnde o za
mank psrk ne bzlm ortammz am olmann br
meydan okuyuu ble vard Aktrl sem olmak ksa da
olsa Parse gdp aktrln ne kadar sayg grdne tank
olmak ona bu hakl bbr verm olsa gerekt Aktrlk
daha dorusu bzm o zamank anlaymza kmseyerek
oyunculuk dedmz sanat kolu hor grlegelen br meslek
t Ouncularn mahkemede tankl ble kabul edlmezd
Oyuncu olmak n lle ev le bozumak gerekrd Muhsin
Etuul'lar adi Fiket' hep Ya bz ya oyunculuk" se
mn yapmak zorunda braklm ve btn glkler yok
sulluklar gsleyerek daha on alt-on yed yanda baba
evnden kopup arkadak kprler yakmlard Galip
de bu fedalk bu meydan okuyu bu lkel evrenn stne
k bbrnn br yanks ok grlmemel d
Evet onu lk yakndan grdm gn bu zlenm edn
mtm Bu poz mu d yoksa gerek kl m blemeye
cem Aktr mlletnde pozla gere ayrt etmek kolay de
ldr O gn Atatk devrnn en gzde bykellernden
brnn yeenn stemeye gelmt Bu kk hanm benm
de yaknm olurdu Ne var k kz Galip vermedler
Galip' vermedler de br sre sonra stanbul Hapshanes
Mdr olan br zata verdler emek o zaman da hapsha
neler tyatrolardan daha ok mters ve dolaysyla gele
ce olan gvenl br meslek saylyormu Vermedler de
ne oldu? Galip Aan o canl konukan neel kl
le daha sonralar en g beenr hanmlar ble kazand
Parlak evllkler yapt
Gaip Aan' oyunculuk yetene daha Kulel'de
ken balam Hocann sna gelmed derslerde kend-
87
iindn ksy fa, Hamt, tn ii inat
dmi Atgan v gstii (exibitionist) omadan koay
akt ounmaz Daha sona Kui'dn aym, Ahmet Fe
hm Efendnin yannda akk tmi Rat Rza i biik
t Buhanettn Tepsnin yannda am Muhsn v aka
daa tubunda buunmutu And Anton gtiiii i
kuuan Dabdayinin ik hvsi adayandan bii d
bt Galp oacakt Anton gittiktn sona onun yadmya
bi s Pais tiyatoan andm, bu hi kndi dyi
miy bi sanat mabdi gibi gmt . Galp, o gndn
bi, Pais'i v Fansz sanata abat bi smpati v hay
anka ana, o Pais konukuunun anan ay bi zm
anatd Konumann oasna buasna sktd v Pais
aksan i yanstmaya at Fanszca szck, sanki o
mutu v omantik gnik yann bi am oudu

Unutulmaz Kompozsyonla

Galp, sahnd unutumaz kompozisyona yaatt

Boyu ksa omaka biikt, ou ksa boyuadaki aak
kompksi onda yoktu Sahnd hatta z yaamnda
ban hp yuka dou tuta, yuka ynik bu yz ad
vaka ifad v gmb gmb baso ssiy btn dikkat
i kndind dopad Sahn, ayca, uzun boyuyu afft
mz d, ksay ota, otay uzun gsti Bi d bu avanta
i katdkda, G alp ksa sz konusu bi omazd
Topaz baasn m sayma, Aynaroz Kads ndaki

papaz on m, Musaipzade kompozisyonan

m, yoksa St Kardeler unutumaz Yaa on m?
. Galp' i kam d tutad Sahnmiz biok tif v
uyguama kazandd Bunan ounda bao kndi oy
nad
88
 Muhsin Etuulun Sa Kolu
. Galip, ada Trk tiyatrosunun kurucusu Muh
sin Etuul sa kolu idi Muhsin Etuul, ikide bir
Avrupa'ya gelince arkadalarn o toplar ynetirdi Muh
sin Etuul dnnce yine hepsi onun evresinde toplanr,
onun oradan getirdii yenilikleri yeni bir hz ve hevesle uy
gulamaya alrlard.
Muhsin Etuul altnc sanat yl iin dzen
lediimiz anma treni iin yal, gen btn sahne sanat
larnn ibirliini salamtk Bu byk anma treninin
yaplmas gereken en uygun yer, elbet Kltr Saray idi Bu
nun iin de zamann Milli Eitim Bakanndan izin istedim
Sayn Bakan sonradan rendiim bir ihbara kanp, bu iste
i reddetti Altm yla sayg slogan ile hazrladmz bu
tren birdenbire devlet asndan, Altm yla saygszlk"
hline getirilmiti Bunun zerine biz, bu byk treni ba
ka bir salonda yaptk O kutama trenine . Galip de ka
tlm ve Ferah Tiyatrosu'nu, Muhsin Etuul ve iki baka
arkada ile komu muhallebiciden alnan iki yz lira bor
para ile nasl kurduklarn ayrntlar ile anlatm ve Trk
tiyatrosuna Muhsin Etuul' getirdii boyutlar ve yeni
ufuklar, onu en iyi tanyan, en yakn arkada olarak akla
yarak, ona Kltr Saray'n ok gren zihniyete kar tarihi
bir belge gibi konumu, utanma duygusu kalm kimseleri
de, galiba utandrp, piman etmiti
. G alip Acan da, gt O, zellikle biz yata ve biz
den byk olanlarn unutamayaca bir kiilikti ocuklu
umuz ve genliizin tiyatro yaantlarnn ayrlmaz si
mas idi. Daha genler onu daha ok Trk tiyatro tarihinin
emektar nclerinden biri olarak belleyeceklerdir

189
 RORTAJ KRAI

Nai Sadulah da d. H d kura bozadan N

zm Hikmet gibi, Vl Nuettin gibi, Kemal Tahi gibi,
atnn bini buaadan.
Bu kadar sa kaabiii bi bir nit sayabiirdi Or
taz, ndns cvhri ocukarn yprata yprata yaa
tyor. y ki, hr ya, onara on ya arnda iniyor
Nai d ki kainin ucuna ba idi Yaa
boyunca yazak zorunda kad. Hp kt kanaat yaad. Bu
haksza baca isyan da kndini ako vrk odu
Nai Sadullah bu zaanar Babi, na dir Anka
ra Caddsind n ok yazanardan, n bninrdn, n
akntardan biri oarak n yapt
Onuna dostuuuzun i yk yan okuad
nz i yk bir gii var Kardi Tefik Sadulah
ik snftan son snfa kada brabr okuduk Nai bizi
izci kibinin borazancbas idi. Bn d onun angas
da bir borazanc Cuhuriytin dokuzuncu ydnnd,
Ankara'daki git rsind kii bir rsiiz vardr.
Dniz Kuvvtri'ndn davt dii bir yzbann rt
tii kaz adar i yrdz iin Ankarada n igi
kn izci kibi biz outuk Naci, o zaan byaz divnr
giyn, kordonar taknan fiyaka bir tak byi idi Yaa
boyunca da yakk bir ada odu. nin d, Tefik'
d yaz yazaya rakar oku yarndan baar

90
 Nai Sadullahn Rpotajla
Nai, lkn kendn prl prl rporta lar le duyurdu.
Benm de lkn patronum olan rahmetl Sedat Simavi 'nn
kard o dnemn tek byk haftalk dergs olan
Ye n 'de, her hafta, herkes nn rportalarn p
le ekerd Bu rportalarn zellkler, a tazel, sunu
zell kvrak mzah ve 'nn keskn dl d.
O dnemde kalemnden en korkulan yazarlar, sada
eyami, solda Nzm Hikmet Sabiha Zekeiya ve Nai
Sadullah Floinal Nz' la yapt br rporta h
dn gb anmsarm Nai lkn bu n tutkunu, sevml ve
renkl zatn arzulad br rporta yapmt Bu versyon
da Floinal hayran olduu Adlhak Hamit' benzet
lyor, yer yer rporta onun zdeyler, msralar sslyor
ve Nai byk stadn karsnda nerdeyse yelek cebne
grecek kadar klyordu. Hemen bu lk versyonun ard
sra, yne ayn sayda yaymlanan knc versyonda se, Na
i Floinal' grd gb yanstmakta d Ar alayc,
acmasz, zavall adam rezl eden br hcv aheser.
nn her rporta br yen muzplk, br yen m
dk errd Rahmetl S edat Simai, ona rporta kral adn
vermt. Nai Nzm Hikmet' en yakn arkadalarndan
br oldu Onun kard Yarm da yne prltl, hcum
cu yazlar le gl br kalem savas kesld O dnemde
onlar hep beraber grrdm. Nzm Hikmet, Sabiha Ze
keiya ve Nai Sadullah brlkte konuur, brlkte tartr,
brlkte gler, brlkte gezerlerd
Daha sonra 'nn Tan gazetesndek dnem ba
lar. O dnemn en hatr saylr gazetelernden bryd Tan
Nefs fkralar yannda, nn burada unutulmayacak br
de hzmet olmutu Hapste yatan ve Cemalettin Mahi
adyla lk hkyesn yazm olan Kemal Tahi' Trk oku
yucularna tantmak Nai hapstek arkada, arkada
19
oduu iin dei, inand, az ustana haran oduu
iin, o kadar insanc, o kadar ggsz, o kadar candan
bir aba ie tantmt ki, sade bu esti bie, onun ne kadar
benciikten uzak, ne kadar dost, ne kadar insan oduunu
beirtmeye yeter
Babide bir yazar sivriir, sivriir, dorua kar, onsuz
ounamaz our bir sre hep ondan konuuur, sonra bir gn
ini baar, az aranr, hi aranmaz, saken r, unutuur
Btn Babi yaz iierinin yazgsndan Nai Sadul
lah da kurtuamad Son zamanarda zmir'de bir gazete eski
ustaya stunarn amak vefanda buunmasa, Nai Sa
dullah beki de ok daha yar nce kahrndan ebiirdi

De Gaulle Dinleken

De Gaulle stanbua geip eski okuumuza bir nutuk

verecei gn szeip birikte gitmitik Fransz Devet Ba
kannn sesini portatif teybi e amak istediim iin poiser
ikienmi, bizi aa saona amamard Biz de ren
ciik arndan girdisini ksn iyi bidiimiz konferans
saonuna kontrosz bakon kapsndan girmi, akonun
en n sraarna eremitik De Gaulle iin ar gvenik
tertibat anmt Fransz teevizyonunun kameramanar
bie kapda kontro ediiyordu Bizim de arkamza bir sivi
gedi, oturdu Konferansn sonuna kadar teybi ses amadan
baka bir ekide kuanp kuanmayacamzdan kukuu
grnyordu De Gaulle kt G erekten ii hazranm
oan nutkunu, nnde tek kt omadan irticaen konu
tu Ehak gze konuuyordu Viyoa tonunda bir sesi vard
Bunu oanca usta ie kuanordu Konumann oun
ve g ieriini scak bir tonda ve supta vermenin srr
n biiyordu Kaaba etkieemesine imkn yoktu
192
 n konmas tnce sosyalst
dman devlet adamnn kltrne entelektel meyet
lerne ellkle fkrlern snmadak yk stalna hay
ran kalmt
Adam Trk medeniyetini Trklerden daha iyi deer
lendirdi. Bize bizi retti galiba ded
e kar da dygsal r all vard. ok sev
d en yakn arkada r romancmla konda kapt
gecey de ntamam
lm srpr olmad lm r amanlarn acar
rportacsn sstrmadan nce mhnet on oktan sr
dnlemt.

13
 SADU YUNUN SZCS

svel ess Arnold Bklin' ll nnd

de kend p nl pes vd. B pede Bk
lin, lnc genl ve snl sevnc dl gzle
le n kk elnde pn glge g
n zleen ln sk nefesn ensesnde dk
d Geeken de ln k O gen l he
kesn pended Hekes ln l lke
Ve gn hslk kz cne zen de h
nedensz eklnde ezh ede.
Bn z klen l knks ls gee
k led de .. A le ld hlde z lle nsn
ne de kn ev. see dn n ele
zkl vd A Abdi peki ssede k
gzeec d
Suna Kan kll Banu Szar elle nl nsl
dn kenc ve pns lk dgls Ad
peknn zeks gzlecl ve plfn leen en de
n gzeeclk zgsn . On edsnde gd es
lene k. Gz k e geecek kd.
D ld ld kn dnlk n s
len Dncele le kes kn ld
vk d K d nn klen ekld.
B kvk ln n pple z p
kse nn gnk D zsn Tkenn
gnk ngen sd Pple lnn k nede
n de ll k sek kvs hekesn nlc
194
yalnlk nde youmlamas d G lene katlmayanla
elbette vad Belk de oktu Ama onun kalemn baka b
yelee vamak n kullanmadnda he safkan gazetec
gb yle doup yle kalmay yelednde hekes blkt.
y nyet yutsevel dnce zglnden yana olu
u toleans da otada d Bunda da galba hekes blkt.
Bu ntelkle le syaset otamnda gnden gne gelen b
g olmutu

Editoria Trnn Ustas

Duum"landa b sounu hep k bazen de dt

yan le leey det ednmt Syahbeyaz katl ko
layclna ve mugalatasna b gn dmed Syahta bul
duu beyazlkla beyazdak glgele hatta lekele ak
ak beltd
B zamanla knc Dnya Sava nces Fansa'snda
Oeuvre gazetesnn Falc Kassanda" dye lakaplandlm
d poltka yaza b Genevire Tabauis' vad Syasal
otamn gelme elmlen b ssmogaf gb nceden
seznden t ben Abdi peki baz ona yazlann
salam mantk gs bakmndan da ahmetl Neme
in Saak' benzetdm Ama bu benzetme sadece onun
Duum" adl bayazla n geel d
Aslnda Duum" bayaz del edtoald. Abdi pek
i geleneksel bayaza sbektvzmnden saklan olayla
elden geldnce ob ektf b eklde vemeye ve youmlama
ya zen gsted Bu Duum"lada bence kanmca" g
b szlee astlayamazdnz Duum"la Ankaa Caddes'ne
edtoal tn yeletmt

195
 Hzl e olifon Bi Zek

Abdi peki, geesnn yln edolcs del

d. Genel y le ynemelnn ok kmk len
byk b un ve hlk nde k k led. Gel
geele oku, Ank le konuup onn nbn dnle,
son eleks odsn gp kp son hbelee g , b
lm elen oplyp geenn o gnk mnpj sej
sn denle, kpnp Duum ysn y, sn, mh,
spo, gk sevslene u, son knne yemee k,
yemeken son ek Ank le, geekse Buxelles le,
Psle g, Hnn Sohbe n konuunu l,
k s de onunl konuup d b mu b poj
hl, ben de bu dolu gnn km evne dnecek
yede, geekyos hemen bvulunu ldp u l, b
hbe yenden lemek, b ulusls bsn kongesne
klmk y d b ybnc devle dm le poj ypmk
n yudn ud
Aks he n dolu d He n sm snde yd.
Bu k gn boyu dolup bold. ocuklnk gb ken
me b enej nde yd. Bk l bu kd bu
kd ks seye sdlmd.

Konunun Ta inde Olmak Yetisi

S Hnn Sohbelene demken onun bk b

nelne denmelym O hk sohbe konuu kmse,
b sn, b devle dm, b muhlee e, b sendk
c, b spocu, b mlyec, b h, b uk mhends,
bu bbnden ok kl hss dml Abdi peki nn

hsnd snk b geec del de, kk yld bu hssn

nde yem b meslekln bululd
196
 Abi peki nce onl byk bi dikkle dinle son
yine bu edindii veileden konunun gbeindeki
bi ekidei yklyp ondn yeni bi eip yle bi
ey sod ki kendini o iin ooiesi syn uhb o z
n kd hi dnedii bu yeni ksnd
ke k ede; yeni nn geeksindidii yeni z
de yine Abi eki 'nin eii yeni z neileinden
biiyle klyk kendini teize kd Ben onun bu
ok ynlln en olyck lnld h oyn
n ksndki ihiss dl ile bi edyuusn
byle zdelee esnekliine he zn ok d

Milliyetin ats Altna

Kendisi ile klkl sygy dynn esfeli bi dos

luuuz vd O liseye blken ben o liseyi biii k
Belki bundn belki de ydln inceliinden ve
lkgnlllnden ben ynn giince y klkd
Bu d beni ok hcup ededi Zounluluk duydk
odsn giezdi Gzeeciliken fkclkn h
biiki yl d byzlkn hevesii okn l unu
u eleyip eleii oknd duv s Yll son
Milliyet sohbe yzl yz iseii T d yl
bu iseini gelecek yl b yl diye eeleyip k is
eii Sonund onun dienci bskn k nce Hk
Dosu" snun son d Devekuun Mekupl" s
unun ek yz yzy bly byle oldu
Rheli Ali Nai Kaaan znnd Moll Fen
i Sok'ndki gzeeye bi kee geldiide gd bu
gencecik ocuk znl Milliyet klbi beyni he eyi
oldu Ement Kaaan l bilike gzeeyi ykn
bi bsk kliesine sihb ile kphnesi ile kdo
197
su ile ogizsyou ile lkeni vl gzeeleide
bii hlie geimede kks byk. Bi yd bul
bke bi ydn d Ulusls Bsn Esisde
sz geen bi yeici oldu. B bul yukd d
sylediim gibi hzl zeks sld uyum ve hlk
yp. Gzeecilik ii ylm ve bu meslei seeek
ou douu ykselmii. Bud mulu idi Sck
bi yuvs ice bi ei gzel ocukl vd. Bund
de mulu idi Yzde bn yls vd. Buu zenle
sklmsn k
O you ve lk ym e umulmz bi nnd
be kuun bu ym son vedi. Eve geeke lm
y yok Bzen bi hslk hlinde bze de hi hbesiz
geli. Bi i bii bi kz bi cinye hlinde.
Biz ykilei bun lm kksm olml ge
ek Am yle olduu hlde bz lmle is yie de
k eviiyo.
Abdi peki hkknd idi" ekli bi yz yzmk b
ok zo geliyo

98
 ADININ iMLASINI DEi TiREN ADAM

Bir lkede adlar ok m az, o lkede adlara ok

i der Hem de bir i deil, ok iler der Yei Delhi'de
sa-frika Yazarlar ogresi'de tadm frikal azar
ve ozalar o, a zamada mhedis, ziraat, devlet
adam, baze de hepsi birdediler
Ne zaa gidiorz? Tazimat r Namk Ke
'lerimiz, bahim 'lerimiz, Ziya 'larmz
hem air, hem azar, hem gazeteci, hem o azar, hem
tarihi, hem romac, hem eletirme, hem politikac deil
midiler? Deil olar, irmici zl ba adlarmz
pek o da b ok allkta, daha dors daklkta
krtlamadlar
Gee kak adlar iide smayil Hakk Baltao
lu ok allk bakmda bsbt ar bir er ttard.
Daha ok terbieci" smayil Hakk die bellemesie kar
, ilki D arlf'da Tabiie okmt. Hatta var
d. lk hocal hs hat hocal idi cak Paris d
pedagojie eldi Darlmallimi'de, Darlmallimat'ta,
Darlf'da resim, elileri pedagoji, ahlak, bediiat, i
timaiat, rhiat, ilahiat dersleri verdi. Deme bir hatipti
Gzel az azord Roma azd, tiatro olar azd
Moder Kaagz metileri azd Trk Dil rm'da te
rim kol bakal apt. Trke Dor" sloga ile tm sa
at daara ei bir program izmek istee bir krac
a da vard Rektrlk apt. Mebslk apt.
199
 Ksacas, atlgan yaradl gri ok alanlarda at oy
natt. p d grk ir yurtsrlikl, n yk iyi ni
ytlrl. Sanrm yaamnn n yk d krkl 933t
of. Malche n alatt nirsit rformunda kadro d
raklmas olmutu. ok da duygulu alngan ir insan
olmasna karn, saygnln zdlyn u icraat karsn
da ksmdi. Knara kilmdi. Yni ir hzla Yeni Adam
karmaya alad Bu drgi o dnmd, itim kltr
alannda ir oluu dolduruyor, kurucusunun inanl n
rilri ok aydn hycanlandryordu.

Dalmualliminde

Bn smayil Hakk S elim S B ey lri ilk olarak

Darlmuallimin al Tatikat Okulu rncisi ikn daha
ydi yamdan ri grr, ilir, tanrdm Darlmuallimin
ata Bey olduu hald, o dnmin n idalist itim
cilrini ata Besim Dakot olmak zr, o dnmin n
ytnkli rncilrini toplam, yurdun n skin ir i
tim mssssi idi
Yllar gti, smayil Hakk Beyin drgilrd, gazt
lrd Be rgon diyr ki Du rkhe im diyr ki alonlu

karikatrlrini grr olduk. Bunlarla, iri filozof, r

sosyolog u iki dnrn tkisi altnda kald ima dil
mk istnmkt idi. smayil Hakk Beyin tkisi altnda
kald dnrlr yalnz unlar dildi Rousseau ata
olmak zr, Gustae Le B on, Ziya Gkalp itimcilr
dn is Feobel estalozzi ilk akla glnlrdi. Dnilir
ki, onun ilimsl olmaktan ok, duygusal cokulu iza
c tn u itli kaynaklardan dindiklrini kndi yrl
rilriyl kartrp kndininmisin sin d n d
mk dpdz kndinin olan ir sihirli sntz arrd
200
 Bi Konuma Ustas
statla ahse tamak 95'lede asi old. Ta
dkta soa o daha da sevdim za bakt" deyimi
i somt eii o komala veidi He sohbeti
esili, etici ve yie gelideki gibi iddiac idi Uz
boy, bklmez kameti, zaa omatik bakla ve baze
ks, baze gletidii ses, baze yavalat baze hz
ladd, baze ymat dygsallatd baze de
elik gibi bilimsel bi kesilkle vedii ses vglamala
ile sizi amda ama, baze de koda ka
baka kolaa gtd. Tk Dil Km' yetim
kl tolatla ile ekedim. Km ivedi so
la iide tolat gdemii disiliide baze dikkat
le o bi gedikte yaala yat, gdemle hi ili
kisi olmaya efis salamala, yam saat, bi saat boy
zevkle diledi B moologla sasda sk sk bilmezde
geli kedi kedie sola so, soa yie kedi yat
lad, bi olay kasda ce dada bi ocks hay
alk sayhas at oda soa o olg aklamasa
giitii ok old. Dedim ya, bilim adam olmakta ok,
estetti, atistti Dyg dol bi idealistti Tam bi ytse
vedi Tksevedi.

Hep Tke Dou

Salda bi komamz bada almtm. O ld
g kasa gei b bad diledim Kimlik kddaki
yada e az otz ya daha ge sesiyle bak Tk tema
a geleeii tlat s a la asl tamlyo:
"Trkle Trk mneerler del ama, Trk olu Trk
kalm mmler kasedyorum, arlo glmezle sade
ce acrla Trk kme gler? Abdi gle Hadi gler
21
 y gl N n ? nk komk anlay sanl
d gb uluslararas, vrnsl br anlay dld Ulusal
br anlayt Trkn komk dd, Franszn, nglzn,
Almann, Rusun komk dd dld Kndn zgd
Yarabbm bu kok hrlr muczlrl dolu. Sylrkn
nmyo burnundan konumuyor. Km onlar gb Trk
y gzl sylyor? Bunlar Frn k gb dl, Trk gb konu
uyor/a kmldyorlar, tpk gstryorla
Trke dorlk, kendimize zglk, geleneksel kay
naklaza saygllk her sohbetinden her makalesinden
kan ana kra olrd smayil Hakk B altaolu zn
yaad, yon yaad gnlnce yaad. Yorlma bilmez bir
atlganlkla ok alanda dor bildiini savnd Tolma
aklad Untlmayacak renkli insanlarmzdan says git
tike azalan dygsal idealistlerden biriydi

202
 ZORAKi DPLOMAT - GEREK ROMANCI

Kaabakarn yazarar hakkndaki armar o

u zaman snkr baz yafaamaara dayanr Yakup
Kadri' ou kimsenin Nur Baba"nn yazar Erenerin
Bandan"n nasiri oarak beeyii bundandr Daha yeni
kuakar bir roman yarmasnda Sinekli Bakkal hemen
arkasndan ikinci oan Yaban ie asarar onu Bu roman
bir ara Refik Halit' Memleke Hikyeleri ie birike
Anadou gereine ynemi bir edebiyan hak oarak en
g yaparndan biri sayagemiir
Yakup Kadri ismi benim beeime de ad gee ya
par ie girmiir nce ocuk yaa iken eime geeni
okurdum Bir gn onun Bir Serencam ad kiabna uzan
mm ki daym;
Yakup K adri Be y ar bir yazard onu byynce
anlayabilirin demii
Bydk anayacak yaa gedik g anaacak bir ya
n buunmadn ama brerine greceike bei bir ar
ve younuu oduunu grdk rendik saydk
Kendini ik oarak 930'da bykbabamn mabaas
da bir kiabn asrken anmm
Daha sonra fedip bizi dosuuna kabu eii mes
eka sayd bir dnem baad Seyrek ama candan gr
k sa ayrca rof. Tefik Salam ve rof Hait
Nafiz amir' de oyun arkada idi O vesie ie de faaiye
erini eii siyasi oayar karsndaki epki ve dncee
rini day da osa izeyebiiyordum

203
 iandeiyen Bi Oyun Tasas
Sanrsam, 1 958'lerde, orakaa br oyn yazmamz
nerecek kadar ben onrandrd d. Konsn sayn e
nn verd b oynn, dramak asn ben kracakm
Kler canlandrma n de sa kend zerne alacak.
Sevg haras nnde n raf emelym k, b projey
ben saboe em. sadn yeenene gvencm byk.
Israr zerne onn mzas le brlke yan yana grnmek
benm n elbee byk br eref olacak. B arada orak
dosmz, sa Adhak inasi Hisa drmadan ben
evk edyor
"Bu pirandelliyen bir eser olacak. Yakp ok hevesli, siz
de himmet edin Bir an nce ortaya ksn dyord.
Ne var k, ben ereledke ereyordm. Yakup
Kadi Bey o sralarda yon br polkaclk nde d.
Erenern Bandan"n, kymc sps, Fecr nn
byk nasr, md, her gn, 'a bamakaeler rp
rmaka d. Onn b pyes s evdasnn nedenn seze
yr deldm. Herhalde yon polka amosfernde, ser
semez ksr konlara harcamak zornda kald kalemn
ve beynn arada br yarack alanna komak gereksn
mesn dyyord. elk de, ok sevp sayd sayn enn
verd br kony leyp, onn br sen yerne germek
syord.
n on be gn kapald br ara, b bekenmedk
aden yararlanmak zere ben derha sanbl'dak evne
ard. Ihlamr'da kal br evde oryord. s kaa
k ek oday da br alma sdyos halne germ e
ancak o gn, bnca zamandr b draksama nedenler
m kendsne aklamak zornda kaldm. Hanmefendnn
nerd ema mhakkak k, ok lgn. lgn de, bna
ok benzeyen br ema esadfen Ca Stenheim adnda
nl br lman yazar arafndan, bzden en az krk yl nce
20
ve ok gzel br eklde lenmit Bizm ayn konuyu le
meye kalkmamz, maazallah almamza bir ntihal glgei
dreblird
tat gerekem yeterl bulmad "Her yiidi bir yurt
yiyii olur. Biz de ay kouyu kedimizce ileriz diyordu
Belki hakz da deild
Sonra, i yine ortada kald Bir re onra Ulu yenden
yaya balad Gnlk gaileler ortanda proje bbtn
tavad abet de oldu

Sanat ahsi e Muhteemi"en

Kao Haeketine
Yakup Kai yazarlk anlaynda, byk izgi ile
iki dnem ayrt etmek mmkndr
lk dnem Fecr tc dnemdr "Saat aat iidir
ilkeni benmeyen bu genlerin iinde ahabein S
leyman B ey gibi entelektel ama yaratclk plannda clz
ve kanz klerle, yaratclk yan gl, gen tidatlar da
vardr. "Saat ahi ve muhteremdir logann lkin br ayet
gibi benmeyen bu genlerden kii, onradan bu kavanoz
edebiyatnn nrlarn ap, al kendi yeteneklern bula
caklardr: Refik Halit ve Yakup Kai
Yakup Kai Balkan Sava'n, Brinc Dnya Savan
ve bu yenlglerin nda dnyada oynanan byk m
r oyununu fark ettikten onra, evet neden onra, birden
uyanr
"Garp emperyalizma kada ve yamada gz
dm kurt r/eri bt vaheti ile bizim zavall al
larmz te de aldrd ve ortada e edebi cemiyet/er
de e mukadde aat davalarda eer kald O zama
artk bt ac arahati ile aladm ki itiklali uruda o
derece ter dktm aat e vvela bir cemiyeti bir mille
05
tin mald Sonra da nihayet bir devrin adesidi Bunlar
dan tecrit edilmi bir sanatn ne manas, ne kymeti vard
Mstakil sanat, mstakil vatanda olabili
Bunlar yazan tolumcu ve devleti Kadro areketinin
nde yelerinden Yakup Kadri'
Ama daa 'dan ok nce stiklal Sava'nn ilk
nlerinde fildii kulesinden k lusa alana katkda
bulunmak ereksinmesi ile Mustafa Kema' yanna koan
ilk yazarlardan biri olmutur
Daa sonra mebus sefir olarak mkfatlandrl ede
biyattan olitikaya kay abartl eletirmelere neden ol
mutur
Bu arada kendisinin de baz aflar olduunu burada
belirtmek erekilik borcudur
Yakup Kadri Karaosmanolu soyadndan da anla
laca ibi, Anadolu'nun eski bir derebeyi soyundan eli
yordu Ben asen bunun ayr bir soyluluk onuru olduu
nu sanmayanlardanm Kendisi sayar m idi, bilmiyorum
Saymasa idi, zmde daa byrd nk ne are ki in
sanolu kimin sulnden eleceini satamak olanandan
yoksundur inde yaadmz dzende mutlu doular
insan birden mutlu koullarn iine atar, o koullarn b
yk olanaklar iinde elitirir Mutsuz doular ise, mut
suzluklarn iine

B ehey Karamaa B ey
Eitsizliin doutan balad bu dzende mutlular
i deilse mutsuzlarn aybn yzne vurmamak zorun
dadrlar ok ince ok duyulu bir insan olan Yakup Kadri,
kzn bir nnda olmadk bir af yam ve bu af da ona
ayli aalya mal olmutu 930larda devrin en edile
ri ile iritii bir olemikte stat onlar ksrlk zayflk
206
bcrlk v soluksuzlukla sulark b bulara d
olarak da bu kua sama kmi" il bsldiii ilri
srmr Sama kmi" kua buu cvapsz brakr
m Ailsi bakmda fracala kuaa msup ama g
l bakmda sama kmi yiylrd yaa ola Nzm
Hikmet hm dmii:

Behe
Kara bonuz gibi kal
Mukaddes Apis bal adam
Behe
Karamaa be
Sen iirin kamusula konuuorsun
ben asaleen anlaam
apka karmam konuuun dile
dmanm asalein
kelimelerde bile
Yr yr lsz saldrlara da yr vr bu hiciv iirii
bir yrid
San aldn kendine
svire dalarnn havasn
diy bir msra vardr B "i ki sa svire dalarnn
havasn san alabilmi; alabilmi de, hasaln enip bu
kadar l aam aam da, genlik haalarn grp on
lar dzelme olanaklarna kavumu drim

Zoaki Dipomat

Yakup Kadi i haya o dmdki ou Trk ayd

lar ki gibi hayli alkal v baz d likili grr

Bc bu likilrd mlisi bu kadar ic oo
didak olmasa kar kdii bu kadar iyi v klrl y
207
titirmi, saat ve yaratc mizata bir isa yaam
byk bir blm politikada, gazetecilikte, diplomaside
tketmi olmasdr. Ou u bamakale stuu
da yapt, Tira veya Lahey Eliliide yapt, ou
Meclis'te yapt, srada herhagi bir gazeteci, bir diplo
mat, bir mebus da pekl yapard Nitekim yapyor da
Ama o, dyaya baka bir ey ii gelmiti. Romac
idi Bizim ortama orala, bir Thomas Mann iteliide sa
ylabilirdi ok ilgi demleri yak ta olarak, Trk
toplumuu seviyeli bir kroikisi olabilirdi Oldu da. ah
se ou, demii e gl romacs sayarm Hatta Ab
dlhak inasi Hisa' Halide Edib Adva 'da da de
Siz ay kada deil misiiz?

208
 HER GECE SAAT D OKUZDA

Maden iilii mi daha ardr yoksa iyaro sanal

m? Elbe maden iilii Ama iyaro sanal da insan
yprama bakmndan ar iiliken aa kalma Tiyaro
sanas kadar kendini iine m gc, m hcreleri ile
veren a insan vardr Onun s ermayesi sinir sisemidir a
nrm Dumas sylemi, "Tyatro oynamak hr gc yzlrc
nsanla ak randvusu olmaya bnzr diye Yalan da deil
ahneye kmadan nce sanalar grmelisini Canllk
lar birden arar gleri parlar, yerlerinde durama olur
lar Bn enerileri seferber olmak iin sanki sahne ilini
bekler gibidir Yara balayacak cins alara benerler Per
de alp binlerc e mumluk spolarn ve ylerce if gn
erlerine evrilmesi ile volalar bsbn arar Nabla
r yn snde vurmaya asiyonlar normalin ok s
ne frlamaya balar ahneden salona siraye eden bynn
srr da ie bu youn yaamr
Tiyaro sanalarnn yaamyksne bir g an Al
mn aan olduka adr ounluk dnyadan gen yaa
ayrlr Bu belki de yksek volajl yaamann bir kefareidir
Yprac bir meslein nnde sonunda bnyeleri yakmas,
ykmas sonucudur

Ypat Bi Meslek
Verem en ok sana alan bir hasalk olarak bellenmi
ir Molie' o hasalk grm Biim Muva i imii

209
36, K Kemal'mz 34, Suai Ted'mz 42 yanda
gtren de yne o oldu Bbre lthab da o s grlen
tyatrocu hastallarndandr Hzm Krm' 46
yanda byle ytrd Neyyire Neyir 47 yanda, Talt Ar
temel 47 yanda, Nein Seal 40 yanda, Perihan Yanal
32 yanda, Yaar zsoy 52 yanda, ahit Irgat 5 7 yan
da, Asaf iiltee 33 yanda etl hastal ve nedenlerle
ldler Ani Dilligil' 63, Uli Uraz' 52, Reit Baran' 53
yanda alp seteler aramzdan opard
Tyatro sanatlarnn bu ahrl yaamn grp onlara
be ylda br yl ypranma zamm salam olanlara adr
blrllernden dolay ne adar teer etse yerdr Ama
aslnda bu zam be del, ylda br verlse, daha da yern
de olur n tyatro sanatlarmz hastal, yorgunlu
nedr blmeden her gece saat douzda perdenn almas
n hazr shhatlernden yyen zverc nsanlardr Tyatro
ulsler le az o ls olan heres blr , br yurtta
dotor raporu le on be gn evde yatran br zatrree, br
sanatya urasa h de ayn tbar bulamaz Gn boyunu
yatata geren zatrreel sanat, aam sezde br dopng
nes yer, yne sahnede yern alr Oyun btnce yne ya
ta de yatar, ertes aam yne sahnede yerndedr
Ate r bulur, o roln asatmadan, hatta bazen aten
etsyle daha da gzel oynar

Tiyatro = Theraie

"Tiyatro therapiedir lafn br yerde yabana atmama

l Sahne ou zaman dertlern, mzmzllarn, ruh da
nllarn btt yerdr Orda nsan derlenr toparlanr Br
role onsantre olma, organzmaya da br edzen verr
Oyunun asyonu hastalnz, dertlernz snrlllern
20
zi de sprr grr. Sahe bir iryakilikir. Hasa saa
her eye kar kedi saa dokuzda saheye amak
iseyii biraz da budadr. Saki sahede isaa lm
gelmez gibi bir ia vardr. Bu ia boua da deildir.
lm ora ok yksek bir meslek olmasa kar sahe
de le" oyuu alaak kadar azdr.

Sevilen Bir Sanat

ehir Tiyarosu'u sevie saalarda Rauf Ulu
ut da sahede deil, yaanda ld ama lm abuk
lara kaza sahede olmuu . . Uluut, sabullu seyiri

leri ok iyi ad ve sevdii eski iyaroularmzdad.

1 937'de Beyolu Halkevi'de balaya amar iyarouluu
ksa zamada profesyoellie dm ve Rauf, e Sadi
Te', Muhlis Sabahattin' alka sora uzu yllar
Muammer Karaca ile oyam daha sora da sabul ehir
Tiyarosu'a gemii. Burada oyad uuulmaz kompo
zisyolar arasda Biraz Gelir misiniz Maeh sa ro
l, Fazilet Eczanesi Tapuu Rafe rol Musahizade
oyulardaki eili kompozisyolar saylabilir Rauf Ulu
ut, uzu yllar sahe sempaisi ile saa yeeekleri ile yz
bilere seyirii akdirii kazam bir komedi saas
idi. Ama so o be yldr shhai byk yaralar almaya ba
lam. e bir berkloz geirdi. Bu zama zama ou
rselerdi. Eein Glgesi adl oyuum ehir Tiyarolarda
oyarke Avuka Malup rol RaufUluut oyuyordu.
br Avuka Masur rol oyaya saa arkada g
biride rol brakp Mersi'e film evirmeye gidie
bu sorumsuzlua e ok kzalarda biri Rauf olmuu. Bir
hafa sora Rauf bir hemopizi geirdi. D erhal rol brakp
sirahaa ekilmesii isedim, oyuu brakmak isemiyordu.
"Oyun durur dedi. Verdiim ya u oldu "Senin shhatin
211
hepinden dh nemi. Senin hhtin iin, ben bir dei, on
oyunumu ykmy hzrm. Gzleri doldu siraha ald
yilei Ama iyaro yneimi onu hep kolluyordu Yorucu
olmayan ksa rollerle yeiniyordu Zamanla eker ve asirik
armas da onu yprar olmuu Dolam bozukluklar da
bagsermii Ay Ind mt daki rol de byle
repliklik ksa bir rold
Ba dnp sahnede d gn esadfen salonda
oyun seyrediyordum Dme ser olmam Arkasnda
ki p erdeye uunduu iin yere yumuak dm Ama
bunca hasal olan yal bir oyuncu iin bu kadar bile sa
kncasz olamazd Hemen yerimden frlayp kulise koum
Derken rol gerei bak eleskop buuna arp iin
burnu kanyordu Bakaca bir ikyei yoku Buna karn
Ergin Orbey le birlike hemen bir ambulans ark am

bulans geldi Ama Rauf nedense onunla gimek isemiyor

du Ambulans savuldu Rica niyazla onu bir aksiye bindir
dim On dakika sonra Haydarpaa Numune Hasanesinin
Acil Servisindeydik Hemen rngeni ekildi Dokorlarn
ehisine gre kaburgada krk ya da alak yoku Arsna
kar ar dindirici bir enjeksiyon yapld Burnunun kan
zaen iyaroda dinmii hiyaen bir de kan dindirici ine
yapld Taburcu edildi Merak edecek bir durum olmad
sylendi Rauf hemen eve gimek burnundaki bandajla
evdekileri elalandrmak isemiyordu Tiyaroya dndk
Biraz daha siraha ei Bu arada ev alrld Rauf eve
dnd lk baka herkesi ok korkuan bir kaza belaszca
aalm gibiydi Ne are ki rahalama uzun srmedi Bu
ara a bir re skns ehis edildi Hasaneye kald
rld Yaplan ahlilde esasen yksek seviyede bulunan eker
ve asirik mikarnn daha da ar sapand Tm abalar
kr emedi Rauf Uluut Hzm Krm gibi re ko
masndan vefa ei
1
 Hayat da Tiyatro Gibi
nsan yaam klcal damarlar kadar incecik tellere ba
l Bir gn u ya da bu nedenle bu teller kopuveriyor Ecel
en beklenmedik, en dnlmedik bir anda, ok olaan bir
eymiesine gelip atyor B ir tiyatrocunun lm de ayn
kurallarn dnda deil
Bir tiyatro sanats yaamdan ne bekler? endini do
yuran roller oynamak. Birtakm kiiliklerin kalbna girmek,
onlarla zdelemek, alklanmak Altm iki yandaki Ra
uf Uluut da krk yllk tiyatroculuunda bunu gerekle
tirmiti
Her akam hak ettii cokulu alklarla uurland
sahneyi bir kasm ikindisi, ite byle gzyalar iinde terk
etti
Tiyatrocunun lm byle oluyor Nice yorgunluklar,
hastalk birikimlerini sanat heyecan iinde unutan tiyatro
cuyu ecel bir gn olmadk bir bahane ile sahnesinden alp
gtryor Hayat da tiyatro gibi Orada da rol biten kulise
geiyor O kyor, oyun sryor Ve her gece saat dokuzda
perde yine alyor

213
 HAYATINI YAAYAN ADAM

Bir zamanlar sat rekorlar kran bir roman trnn

yazar olarak ona zenen ok kii vard Ucuz bir tr sev
dirdii iin deil de, galiba ok para kazand iin n
k Trkiyeizde ilamaalla ne ucuzluklar vlegelmitir
ylesine bir titizlik, ne yazk ki bizde yerleememitir O
titizliin gsteriliyr gibi olduu yere bakn, ille baka bir
ama bu gereke ile ssleniyordur
Kald ki Esat Mahmut romanc olarak deil, tm ile
insan olarak ele alnmas gereken bir varlktr Romancl
n kendi de nemsemi deildi Bunu bir para kazanma
arac sayard Bazen de bu kadar doru szllkten ekinir,
Latin harflerinin yeni kabul edildii bir dnemde byk
ynlara rman kuma zevkini yaymaya altm gibi da
a usturuplu bir gereke sunard

zenecek Yazar m B ulamadn?

Evet, bugn daa ok plada okunduu n insan
bronzlatran romanlar" diye adlandrlan bu kolay okunur,
yorulmadan okunur, incir ekirdei doldurmayan b est
seller trnn Trkiye'deki ilk temsilcilerinden biri olan
Esat Mahmut Karakurt aslnda romann deil, yaamn
nemserdi nlatrlar Galatasarayda bir rencisi onun
gzne girmek in kompozisyon devini ep ocasnn ro
manndaki gibi ksa ve devrik cmlelerle, onunkine benzer
konumalaa bezemi Esat M ahmut dolgun bir not ve
214
vc k lf beklerken gfl ck hcnn hmn r
m Karakurt n;
"Hmbl adam Baka znk yazar m blamadn ?
Bn bnlar kmk paras iin yazyorm. Sn d dbiyat
sanyorsn dye kkrem.
eletrnn bylesne hele yr tkm rsnd
k kde rstldn?
nsn Esat Mahmut Karakurt, dnyd her eyn l
yn krd gb kend rmnclnn lyn d byle
krrd. Dh flsn gtmyrs bn yynclrnn n
bmmk dncesne vermek gerekrd
Yne Gltsrydk sert hclk dnemne t tt
l br nekdt d dr renclerne l srt vl
bkl sersem leyhsselm hmbl bey" gb htl
seslenen Karakurt b bkl ylk br rencsne k
ce ymk ere
"Ndir snin adn ? dye srm
ck
"Mstafa Kmal dye cev verm.
"Hangi aptal koyd sana o ad ?
"Bizzat Mstafa Kmal
Meer cn bbs Atatrk' ynndn yrlm
yn mtt evttn" br m Karakurt, blty t v
rnc kmblr nce nsl rm snr d eve gdnce
ne kdr glmtr k sevd b nekt yn rl
rl ydnltn cndn gl le sk sk nltrd

Hayatn Yaamak
Ben Esat Mahmut' rmncln del kln se
verdm. Belk br yeyde m k slkl br gdye
dynn rtk br ym slb vrd. B kdr ble CHP
nde ve smet nn devrnde s dnlenr htr sylr
15
esamisi okunur bir Urfa mebusu olmasna yeiyordu Do
ulu kkeninin salam bnyelilii, iriyarl onu aalk
komplekslerinden ok uzak bir candanla, sevecenlie b
rm Akln, iradesini kullanp duygusalln uzakla
rna kaplmadan hayan yaamak isiyordu Her nnn
adn kara kara Urfa'nn bir kynden gelip srf zeks,
doru szll ile sarayda en yksek dini makamlara kadar
kan babas gibi apknd Hi evlenmemii Evliliken bu
cak bucak kayordu kili bir yaamn koordinasyon gerek
iren klfeini gze alnmaya demez buluyordu agonsuz
bir lokomoif gibi raha manevra yeeneini elden karmak
isemiyordu Babas evlenip dle de kavumuu O bu
delilii yapmayacak Doslarnn belki sevgiden, biraz da
haseen ileri gelen evlenme eviklerini ou zaman alayl
bir kala, bazen de enerj ik bir rele savuururdu
Ben onun bekr kalma, zgrln iizlikle srdr
me azini anlayla karlardm Ama bencil yaaya a
kldm da olurdu Daha salnda bile onun zerine bir
yaz yazmm Hayan Yaamak baln ayan bu ya
z yle balyordu
"Somrtk, br e pas bir ortamn iinde srekli
canll e candanl seimilii ile manei bir itamin gi
bidir Esat Mahmut Ona ne zaman rastasanz iki lokma
konsanz iiniz al ernz dal
Gereken de yleydi Yemi be yana karn, o yaa
bile bn kadnlarn dikkaini eken haya ve nee dolu,
ayrca da ok yakkl bir adamd Bir rporajcya verdii
cevapa
"Yazacam yazdm imdi okyorm. Gezilere kyo
rm Dnyann gelimi, gelimemi lkelerini geziyorm
diyordu
mrnde bir ek kere olsun ksa bir sre bile, dnya
evine girmemi olmasndan hi yaknd yoku
216
 Benim mrmn gn yz bin liraya deer d
yordu B yzden geri kalan gnlerimi kendime ayrdm
Bunun daa akas daa as
uydu:
B lkede sy geiren de bi esiyi kran da Bir sre
hizme eik ie imdi de hayam yaayacam
Bu tasas grnmne karn baen onun ble nsan
ldrtacak rvalklar karsnda kd olurdu Sonra yne
n br alay yann bulu kendn karamsarla katrmak
tan kurtarrd
un salam soyunun gelenene
uyarak ok uun yaayacana nanyorduk Hatta yetm
be ya n aslnda ancak ell be gsterrd ok arar
olablecek fala klolaryla b le baklk salamasna ba
karak onun fenomenal delkanlln ve rs yn
doal karlardk Babas doksan be yana kadar nde ve
dolu dolu yaamt Olu da ayn slu nde onun reko
runu kracak sanyorduk
Bu kadar ayat dolu b nsann yok oluvermesne n
san kolay nanamyor alamyor Dvann bulvar kavesn
nlatan kakaalar sank l avada
Evet bu dnyadan br de byle renkl ve canl br
get Hayat dolu dolu yaayan drt drtlk can
l br adam

217
 STED YAPMAK MU TLULU U

Bikm insnl vd Sbhl ekenden klkl

nln ll Dolm y d oobs kynd bek
lele i kk ii genlele dol bikm binl v
l Medivenle kl gzlkleini kl noln ki
pln ksye yyl Anlmy bll Anlk
gzlei pl yzleini l bi pembelik kpl Genellikle
dlgndl Tl dle g gibi ml bi hllei v
d Yine oklkl py k gnlk ymn kki
koln k ilgisizdile B konld bilgisizdile Tek
mllkl insn yeiiiyoz knsnd olmld
B hly ile ev ile okl okl ile kphne snd mekik
dok dl
Bnl hoc deni Zenginlein fkilein sivillein
skelein memln vgncln hsl lkenin he
ei insnlnn ockln okkl ykmldle
Alkyekli oldklndn b ii pi kn ypkln
dn oplm onl hi deilse plonik olk onmk
geeksinmesini dy Hocln eli pl s okn
Konm ssnd kendileine Hocm" diye hip edili
Onl d b kdck pohpohdn sevinile dyglnl
Hocln bi y de nivesie hocld On
l d z bkmndn yn ymk kmndl Ne v
ki dl snl bleine gelikle biz dh fzlc d
yl Belki biiki ybnc dil bilile Ym koll biz
dh o hlliye ykn kl biikimlei biz dh geni
olbili Bnl iinde bilimden ok poliik evelei ile
218
paik yaamn el eebbsn eili alanla ile ha ne
i olanla da eksik deildi.
nivesie hocala da genel olaak hanc"dla. Oa
da konaklayan yolc" kaklaa kanca kaanca bildikle
ini baen gdm gdm baen cmee akala.
B a gibi yaam bi gn sona ee. Saa d.
Hoca"nn ab nivesie avlsna kon. Ya bi
hoca yvalak cmlelele onn meiyeleini insanln
ve G en bi doen bi gece nce ansiklopediden acele
kopya eii hocann biyogaisini eseleinin lisesini ek
ala Gen bi encisi heyecanla dygl bi konma
yapaak onn hocaenci ilikileindeki yaknlndan
s ede
ki hafa sona pofesle kl hoca"nn adn bi
anfiye ya da snfa ko Resmi kendi blmnn ensis
ne asl. Bi yl sona da adna amaan bi kiap yaymla
n...
Bilime adanm koca bi n kan boc byle
ce yeine geiilmi ol B da biince lem yine ol lem
devan yine ol devan" ol Yaam sp gide. Kalan
eim yelei lm hak mias helal" fevasnca hoca"nn
boalan kados iin ekimeye balala.
Bi s klis ekimeleinden sona o kado da igal
edili. A alan skda gemi"i. O da hi lmeyecek
gibi yaa Bi gn onn da gimek sas geli Yalla l
genlee yol aa genle yalan daha genlein bana
gee Ve b minval aka gide.
Edebiya Faklesi as alndan bi de Arif Mfit
Mansel gei. Ord. Prof D r Arif Mfit Mansel eili
eilimde gplan s Edebiya Faklesi'nde do
knlmal olan iki kiiden bii idi. Onn okkal bilim
adam ooiesi bn b ekimelein dnda daha do
s snde kald Prof Arif Mfit Mansel, kanmca
219
yirminci yzyl ba Orta Avrpa karakteritiinde lkc
bir oca idi Kendini ok evdii arkeoloiye adamt B
alan onn akn ihtiran tek mtlln tekil ediyor
d Olml yaptlarn ahibi olmann tarihi eerler karp
ygarla kazandrmann lkc renciler yetitirmenin
verdii o hibir eyde blnmayan tatl doygnlk on
btn gerek bilim adamlar gibi en ve iyimer hatta niye
aklamal biraz naif bile yapmt
Onn cana yaknl da bradan gelirdi Mtllnn
yank evimli bao einin tonaliteinden kolayca ok
nrd Konrken cmlelerinin arana bolca ktrd
efendim"lerinden onra ka bir e" verir b e"i iki
kk kahkaha izler ve hoca bylece ize konmann gi
diini kendi mhayyilenizle enklendirme boytlandrma
alabildiine yormlama olanan alam olrd

Bir Osmanl entilmeni

Prof. Mansel' ok kein ve dzenli bir dn yetene

i vard Der takrirleri zengin bir erudton ykl olmakla
birlikte rencinin kolay izleyecei bir ak eiklik ve ok
iyi heaplanm bir oran arz ederdi B dzen ve ayrntl
titizlii b obektivite kayg hocann formayonndaki
Avrpai alkanlklarn bir rn idi
Onn ikinci ve ilgin bi yan da kk artk iyice t
kenmekte olan Omanl centilmeni tipinin on rneklerin
den biri ol idi Sadaret mtearl ticaret nazrl ve
ayan azal yapm olan bykbabandan adece ve ade
ce Omanl inceliini alm Babli kliiliine bir gn
oln iltifat etmemiti tinaz herkee gterdii iten
gelme nezaketin br gn ekildii glgelendii grlmezdi
rencileri ile yle dota yle cak bir iliki krard ki
220
siz byk bir itenike erdii e herkese sedirdii arkeo
ojiyi, biraz da ona saygdan semek zorunuuunu duyar,
sonunda bir arkeooji tiryakisi our kardnz
Baz nadir insanar ardr, buundukar, gittikeri her
yere, kendieriye birikte bir seiye atmosferi de gtrrer
Dei onarn mecisinde omak, onarn arodukarn d
nmek bie, insana bir rahatk, bir huzur e tat bir n
me erir Tek tk de osa aramzdan byeeri de yetimi
diye te Prof. Mansel de bunardan biriydi
imdi ans, nmde, dipdiri duruyor ocuk gibi te
miz, bigi dou, segi dou, gmseyen gzeri ie hem fio
zof, hem iyimser bir insan

Yaamn steince Yaam Olma

Ne ar ki, bu iyimserii e mutuuu bir eye dayan
yordu Yaamn, isteince yaam omasna
Kendi setii bir aanda, kendi istediine yakn kou
arda at, eser erdi, i grd, renci yetitirdi Bu ya
am, aakgn ama youndu, douydu, erimi idi
Birok hoca gibi iftiraara, jurnaere karaanmad
Hoyratkara rseenmedi Kendi kesinde, kendi aann
da sessiz e derinden, yapabiecekerinin ounu gerek
etirdi
u geici dnyada, ynedii ierden akonuan, a
baar mecburen kendini saunmaya harcatan e yapmak
istedikerini yapamadan, iinde ukde kaarak, gp giden
o kadar ok insan ar ki, 'in bu bakmdan, bu acar
tatmadan m omas bie auntu sayabiir

221
 SS ANKARA

Omanlla Avpa'ya gecek olnca ilkin vapla

Ktence'ye gee, oaan tene akiben (bineek) Avpa'ya
zanlam Eki telgaflaa, eki mektplaa, eki ga
zete habeleine "Kstence tarikiyle (yolyla) Bdapeteye
hareket ettik "Kstence tarikiyle Fransaya giden Maliye
Vekilimiz Paris vas l old gibi klielee k k atlan
nl Oient Expe, Sikeciye aknca Ktence yeine
b efa a Sikeci Ga, Avpa'nn eii ol ii
te yanan, tanbl limannan Avpa'ya Tk gemi
lei e kalka olla Bnlan ncleinen bii Glcemal
ap ii Glcemal, kalkaken, gveteine oketa z
mi Ma'n ala Yine b G lcemal bi keeine eyya
(gezici) egi olm, Tk mallan empatik tezghtalaa
Avpa'nn imanlana tantma geziine kmt Onan
ona Samn, Aana, Ta, Ak ve baka gemileimiz
b yollaa vz vz ile olla Ama Ankaa'nn, kabl
etmeli ki, onla aana bambaka bi yei, bi aygnl
va

zyaam

679 go tonlk, 25 mete boyna ve 675 yolc ala

bilen b vap, Ameikalla lk ekpe evilee kl
lanmak zee 927'e yapmla Gen kzlk a Solac olan
geminin o yllaa yimi mil e yaklaan bi hz vam N e w
YokHavana aana yllaca tit tam m kinci
222
Dya Sava patlak vere de, hz yerde ve bol kaa
ral ol gz de ttlarak, yaral taya br hastae
gemse dtrlm Bzm Dezyollar, sava sora
s gemy Amerka'da sat ald B aze stabl'a
lk gel d gb hatrlarm Lmaa pek de yaramt.
Yars yol, yars yk tamak yapla srada gem
lerde apayr estet vard ek abarara haramak
zorlda olmadda tm ham yzde sekse
yollara ayrm, tam alamyla br yol gems" d
Ha brka koada arta kalm olmasa, yllar boy hzl
yaam srm olmasa kar h koamaya, ge kz
laa ak ata haval kadlar vardr Olara bezyord
Ked drhem drhem satmas blyord armara'da
k gb szlyord. Seyrederke del, drrke ble
br tpes vard, edas vard Bem, dyord Albes var
d Trk, yaba herkes, devlet adamlar, saatlar, aktr
ler, sporlar, gazeteler Akara'yla seyahat etmek a
atarlard
Attrk', "N mutlu Trkm yn sloga br
bezer md de Akara apr yollar syleyor
d
"N yorsunuz? Ankara l m gyorsunuz? N mutlu
sz N mutlu Ankara l gn.
Akara apr dee efik Ktn amsamamak
olr m? o gemlere havas vere svarlerdr efik
Ktn da Akara' rh d, slb d, smges d. e
fik Ktn bem yakm olr Alede alatrlar Oo
k yada balam oda deze vrglk Lodosl ha
valarda o kmse evde ttamazm Atlarm Ada vap
ra, frlarm gverteye, dez gklere karke drt ke
olrm sevte. Soda k old meslee grm
Bg de okyaslarda hl dme bada zel br rke
t e korksz kapta olarak sevgl dalgalar le ba baa
223
yayor Meseini onun kadar seven baka bir svari tan
madm Esprieri, efendiii, tkenme neesi yannda ben
onun en ok mesei ie bu tm deemesini severim

Amansz Zaman

nsanarn oduu gibi, tm eyaarn da amana bir

yar var Akntya krek ekercesine Her seferinde de
bu yarn gaibi ayn ouyor Zaman En gergin teneri k
r kr eden, en parak bakar donukatran, en uyank
ekar buandran aman, gemierin de eiini, motor
gcn, koordinasyon yeteneini ypratyor, yaandryor
Ankara Gemisi de ye Mirab yine yerinde grnmeyi
becerse de, er urad iskeede boyasn taeese de, yine
de orta ai bir frtnada sapr sapr titremekten, initier,
rtar karmaktan kendini aamyor Svarinin, ark
nn komutuna btn iyi niyetine karn uyamyor
Einci yn doduran bu emektar ve tarii geminin
Camiat Tersanesinde kaa ekimesinden iki afta n
ce yapt son Akdeni sefeine bi de tesadfen katm
buunduk Bir amanar gneri byeyen n bir g
ein d ve yak ine tank oan er eski ayran gi
bi iimii nostaik bir n brd O eski u ve ekici
naenin imdi sap derken saman diyen bir dei sarayya
dnmt G iderken giderken motorar ara yapyor ya
m yoa gitmek orunda kayordu araca yerere ep
geckme ie vard ok kapris omutu Bum'da bira
deni var diye demir tarad, imanda barnamad Yocua
n bir ksmn karada brakp kak saatinden at saat nce
ekti gitti Ddk bie amaya eniyordu B eki de sesi k
skt Istm deni batan baa bouk oduu iin soukta
yocuar titretiyordu Yorgunuu, beginii inden bei
24
idi "aba/ama kapan ben demem der gibi melul, ma
zu bir hli vard Kapa bir a ce Halie atmak istedii
alalyordu.
SS Akara' sat b edeli saptap ihaleye karlaca
haberi bt ou seve eski hayralar ve Akara
birer paras sayla efi lar, lar,
lar, lar ok zm olsa gerektir
k SS Akara bir yak tarihti. Ac tatl alarla ykl
idi. Ou hurda fiyata sata karlmas eski aa oldu
u kadar, bu romatik aylasa da aykr dyordu
Ama eylersiiz, yaam kural bu Ac mac, katla
laca al Yavuz bile ay yazgda kurtulabildi mi? Za
ma buldozer gibi yryor, geler yetiiyor, eskilere dev
rede kyor. E akll davra galiba buu farka vak
tide varp yazgsa olgu bir glmseme ile katlama
SS Akaraya gzel bir emeklilik, deiz oteli, elece
gemisi, yze restora gibi, yie de yaamla iliki bir ilev
dileriz. Paralamak, sklmek, hurdac depolara yl
mak, j ilet olmak oa hi yaramyor

22
 AKABA'NN ARDlNDAN

Akara Caddesi sevimli gle emekar bir dosu yi

irdi Elli al yldr e az kua mizah gereksimesii
karlam ola Akbaba ark yok Akbaba dergisi kurul
duu gde beri kurucusu Yusuf Ziya Orta kesoy
lu ice ll uygar kiiliii yasa bir aya olmuu
Ou lm ile dergi bir sre daha kmaka diredi Ama
zsuyu ekilmi gibiydi Eski ' silik bir as ol
maka eye gidemedi edii yeileyemedi eileye
meyice de doa kurallara uyup kedi
Okuryazar oras yksek olmaya bir oramda bir
dergii elli al yl kabilmi olmas bile olaas bir
baardr Hele bir mizah dergisii Ar our da molla
desiler" koulladrlmas glmeyi hailik saya ya
l bir alay karsa ilk ka elbe Akbaba deildi
Mizah dergilerii cl hem de II. Abdlhamit
devride Diogn adl dergisi le Tedr Kasap Efendi yap
m kici Meruiye'i cokusu iide mizah dergileri
prak gibi aca Ba mizah yakda izleme olaa
bulmu iki seviyeli karikarc Cem ile Sedat Nuri ve i
ce zevkli bir yazar Sala Cimcz yaymladklar Cm
Kalm kaliel_i mizah okuyucuya armlard Sedat
Simai ce Dikn sora lrz ile bu alada da
kaklarda bulumuu Ou Refik Halit' ve karikarc
' kardklar Add izlemii Akbaba ie bu bi
rikimi se ourdu Yusuf Ziya Orta bu dergiyi dosu
ve bacaa Orhan Seyfi ile ve Sabah Basmevi'i sahibi
226
Uli B ey le karmaya balamadan nce 'de mizahi
manzumeler yazmt O tarihte hecenin be airinden biri
olan ve Binnaz adl manzum oyunu D arlbedayi'de oyna
nan Orta S edat Simai rarlarn ilkin airliine kar
bir aygzlk bile aymt Onu Sedat Simai "Yuuf
Ziya, Trkenin cambazd kafiyeere taka attrr diye
alk veren mer Seyfettin galiba Yusuf 'y, Yusuf
Ziya daha iyi tanyormu. Ona, Yaz cancazm, yaz
demiti. Sen hem iyi air amayacak, hem de iyi mizah
yazar oacak kadar zekisin Yusuf Ziya da gerekten zeki
kt. airlii unutuldu. Mizahl ve mizah dergiciliin
deki hizmeti daha ar bat

Denenmi Tutmu Bir abln

Akbaba ilk kt gnden on zamanlara kadar belli bir
biimi muhafaza etti Bu biim Franzlarn Le Rire ve Sou
rir dergilerinin ablonu idi Cem ve Sala Cimcz Cem ve
'de bunu uygulamlard. Yusuf Ziya da bunu olduu
gibi ald D ergi renkli bir kapakla alyordu Boydan boya
bir karikatr ilk vitrin gibi idi erde Yusuf Ziya Orta
akc, oynak, zeki, hnerli bir tanbul Trkei ile yourdu
u bayaz bulunurdu. Her ayda ille bir, yahut iki mizah
hikyei olacakt. Ercment Ekrem Mehedi" yahut To
rik Necmi" yaz dizileri de evilen tefrikalard. Her ayfaya
karikatrler erpitirilmi olurdu. Bunlarn baz o zamanki
okuyucunun erotik gerekinmelerini okayacak hafif dekolte
ama hibir zaman adilie kamayan erkekkadn diyaloglar
idi. Baz da her zaman olduu gibi, pahallktan, zamlar
dan, karkocakaynana geimizliklerinden, yaknmalardan
ya da gnlk i ve d politikann, kahve meclii felefeine
indirgenmi rneklerinden oluurdu. Son ayfalarda Avru
pa mizah dergilerinden alnm karikatrlere yer verilirdi.
227
ada anszlada pek bol olan nl akt yaza ve poli
tikaclaa ait anekdotla da ok usta bi ekilde yeletiilip
bunla nasl olsa okumam k okuyucusuna nein bi
. Galip' bi Fazl Ahmet bi Tefik Rt a
zcevaplkla gibi sunuludu D eginin bi zellii de ou
zaman Orhan finin ve Necdet Rt nn kaleme ald

mizai manzumele ve ikyeledi

nn kadosunda bu saydklamz dnda Os
man Cemal Mnif Fehim Ramiz gibi deeli elemanla
da vad ma elli yl boyu bu kado ok deiti alana
yenile katld. Denilebili ki yelemi tek miza degisi
olan nice mizaya bi okul oldu Yusuf Ziya
yeni mizala kefeden ekspelii ve destekleyen paton
luu sayesinde miza yazal ve kaikatclk bi meslek
alini almaya balad.
dumu otumu uzulu saylan bi dne
min statik bi miza degisi niteliini ep sdmek iste
di Bi salon degisi olaak nezaatini koudu Etliye st
lye kamaktansa iktidan suyuna gitmeyi Atatrk
icaatn desteklemeyi iciv oklan ancak onun alei
duyduu insanlaa ynetmeyi ye gd Bu aada elbet
ufak tefek beledi aksaklklaa baz mebus ve vekillein
gmemilikleine de satat Bu o zamann okuyucusuna
yetip de atyodu kinci Dnya Sava bitip de ok patili
demokasiye zendiimiz dnemde ise kanmca nne
kan bulunmaz miza kaynandan tam yaalanamad O
dnemlede gibi gevci ve cumcu bi mi
za degisi nn e deve uygun sand slubunun
yetesizliini bsbtn vugulam oldu Ne va ki
nn kovalanmas ypatlmas ve sonunda sustuulma
s onu seklilik avantandan yoksun bakt. Batp kan
ksa ml meslektala yannda sekli miza
degisi niteliini koumu oldu
228
 Yat Kulbn Taraasndan Hayatn Karmaasna

Bugnn mzah artk nn mzahnan ok

bakar m artk ypyn prl prl br mzah kuak
ytt M zahlk yn yy br mslk haln al M
zah rglrnn bugn mlyonu bulan okuyucusu var Es
kn okluk kllrn kt mzah rgcl yrn kp
rglrn brakt
Esprlr ta ortaklaa rtlyor Akbaba karkatrl
rnn fonuna ou zaman urgun Marmara kanat rpan
br mart v ufukta br ylknl grnr Bykaa'ak
Yat Kulbn taraasnan grl uygusunu anmsatan
bu huzurlu manzara sk tyatro korlar kaar mo
artk m karalar gb nzrn st olu Dnya
kalabalklat Dnzlr gb karalar a artk urgun l
alkantl Mzah a br ymktn sonrasnn tatl snrm
saatn kahvn sonra ln br Fransz konya ns
vrmktn uzak Dn nya l brlkt aha grk
aha lvsl olu Mzah m ya snfsal blnc blmk
n ya gnl bunalm v kargaa n bazn soyuta a
kaan br oksn grksnmsn karlamak n ya a n
san ruhunu kntn koruyan br ng tutaa ola
rak kullanlr olu Poltk m zahta kara mzahta soyut
mzahta szsz karkatr at oynatan gnlrn hps
n olambasz yolan mzah rtyorlar Bu gnlr
lrn yttklr an t karmaasnn arn m
zahta buluyorlar Mzah br bakma onlarn thrap"s
oluyor Bu gnlr artk Dioen Cem Kalem
Aydede Diken Akbaba hatta Marko Paa
Tef n Dolmu mzah oktan atlar
Ama unutmamal k bugnk mzahn yolunu aan
bugnk okuyucu kuaklarn hazrlayan bu saymz
rglr olular Akbaba mzah tarhmz ayr br yr
22
tutuyo uu da he eyde ce u elli alt yllk sekli
hiet sesie bolu Elli alt yl bi degi ii dile kolay
Yetitidii iili ufakl buca iah da caba u hietle
i kseek vefaslk olu iiki deile ey bia da
vefa duygusuyla salayo u?
He de kedi iah slubuu ve alay kedi
getiiyo O be yl soa bgk pl pl iahla
da bugk eskii ge decek
ti O aa da daha yeile ola aacakla t sou
bu gelieye bi yeide a ya da ok yaa dokuu
olak

230
 EK PASAJ!

sanbul'u sanbul yapan binalarn ou gnden g

ne azalyor Tarihi yallarmzn ounu nedense yangnlar
yak kavurdu Eski kgir binalarn bir ksm da resore edi
lemedikleri iin yava yava eriyip silindi Kimi de dayan
yor dayanyor da gnn birinde fcceen kyor iek
Pasaj'nn k gibi.
Bir zamanlar hikye yaz mann marife sayld hik
yelerin baslp okunduu yazarln onurlu bir meslek ol
duu dnemlerde Orhan Ke al 'le birlike hikyelerimizin
ounu bu konu meherinden alrdk
Yeni hevesilere de salk veririm Abstr edebiyan bu
lamad veizeleri birbiri ardna sralayan ayyalar hep
ayn meni dr ayr onalieden ekrarlayailen akr
vari dilencileri anlalmam dehasnn hsrann vokal
birasnda bomaya gelmi dilencivari akrleri hibir za
man dayak yiyecek bir lszle sapmayan derli oplu
delileri azlna mhim mhim sigara akan gn hep
programl imi gibi ikide bir imendifer marka cep saaini
karp yine mhim mhim bakan beyaz sal yallar her
konuda her alanda ak kesme merakls siz giderken
ben geliyordumcu ben insann cierini okurumcu her
eyi bilirimci ukalalar halkn iine karklar iyi grl
sn diye pencere nlerini ercih eden salon sosyalisleri
ayana blucin geirip omzuna bir orba akp buraya gel
meyi emansipelik sanan ku beyinli egzisansiyalis kzla
r ile gzlemci bakara elbe zengin maeryal salarlard
231
nsan b pasaa yozlam rk kent insanlarnn nabz
n ttar gibi olr ki ile geveyen enelerinen olanca
komplekslerini okr

Dnyann En Ccl Meyhanes

iek Pasa, sae Beyolnn eil, belki nyann

a en civcivli meyhanesi ii. Her Tanrnn gn b pasa
sabahn yeisinen gecenin yarsna kaar her eit insanla
olar taar Yirmi kaar meyhanenin ii, flarn masa
olarak kllanl kalrmlar, pasa n ortasnaki bolk,
Balkpazar ve B eyol kaplarna sralanm seyyar kari
esi, kokorei ve miyeciler gnn hibir saatine m
terisiz kalmaz Mterilerin hepsi birbirinen renkli, can
l ve elkeni flah blmaz esrarkele snop ayn, srtk
tristle karamsar sanat, ipini koparm aylakla iei br
nna asistan, eenere mirasyei ile ar ii, braa ir
sek irsee kafa cilalarlar raa Slkle trios, grna
ta, keman ve arbka ile iftetellilerin en oynan alar ve
on be yana kirli ayakl ama Rdn lrtacak enaml
bir ingene kz masalarn stne gbek atarken, erie
tansiyonc maam yal mterilerin ayakst salk kont
roln yapar, al sonca gre Entelektel Cat Beye
tuzlu meze ermeyeceksin iye irektifler verir, votkal bira
ikmalini tamamlayp yrt ve nya sornlarn zmleye
cek kvam blm bir gevezenin eerli iskr, son lig
mann teknik tahlilini yapan iki fanatik klpnn tar
tmas e seyyar baemcilerle cevizcilerin grltsne
gme gieri Efkrl bir gnnze b pasan Balkpazar
griinen alp ite kaka, yaht itile kakla, rastlanz ta
nk tanmak ihvanlara selam vere vere, nnze kan
yvk sarholar vct alm ile gee gee, ek ola olan
232
satcaa det anata anata bu nsan denznden eedke
baz nce sz buguayan deteden, gnce sounadan,
kse stme ve gocunma totuandan andnz,
hatta baz nce nye buduunuzu atk asayamaz
oduunuzu hayete gdnz Oada, bu nsan denz
nn nde, b nsan zees oudunuz Kend kafanzda ve
kuuntunuzda yaattnz egosantk knzden buada
kutuu, eve e kaynap daha sak b ntye ged
nz Bu k eskden sk sk yapadm

Sn Zamanlarda O da Deimeye Balamt

Bu benm anattm baz da esk ek Pasa Son

aa he ey gb oas da yozamt Ym be y n
cek ek Pasa Cahit Irgat' Orhan Kemal' Sa
lih Tzan'dan soyutanamazd benm n ou zaman
Orhan' bkte gdedk Orhan' ahbab daha oktu
He masada yakaan, hekesn gevezen saba dne,
sona kvak ve btc b yanta ve o gevek kahkahaan
dan bn ataak eed ek Pasanda Orhan' k
bsbtn otaya kad
B kee aabdne hak yan, duyguuuuna ka
n, hatta bek bunun panzeh oan, tat ymse, ba
bas Abdlkadir Kemali B eyden geme avukat afazan
, Adana utbo Kamasnn aca santfouundan kama
evk spocu yy ve nhayet onun ok dozunda n
khan yann dmem stanbu centmen ntee O
zamann modas oan bo kena ftemz bapama
mza akaya dou atp, b meme masaya kedk On
dan sona o masann stne yan mezeee, gesn gg,
gesn aay, muzpk Bazen Cahit bazen Orhan Arbur
nu bazen Saih de ged masaya Salih kada tat nsan az
233
andm. Bunu Salih' bilen hekes de ekalayabili. Onun
"Canm efendim balayan sohbetleine, esileine g
leken onun kada sevimli ve temiz olabilen bi eine kolay
astlanamaz kansndaym. Cahit o salada "Sanatlar
gide dekrlar kalr deyi D evle Tiyatosundan aylm,
Mhsin Hocann kuduu Kk Sahneye gimii. Ama
yaadl geei oadan da memnun gnmezdi. Kaakol
da iyesinde oynad gangse ol ile stanbullu seyicile
i ok ekilemii. Gdtu Beklerken byk yeeneini
gsemii. Ama bunla onu memnun emeye yemezdi.
Yeek ve yaknmak onu daha mulu ediyo olmal idi. A
z dolu imi de yle konuuyomu hissi veen dolgun sesi
ile o yzde yz ekek ve scak, biaz da Ebert dnemi dik
siyonu kokan sesi ile;
"Siz hikyeci/er iyi alyrsunuz evinizi iyi yapyr
sunuz dedi "Ressamlar da fena deil dedi Nri yem'e
bak. Ama kendisi ak olaak kendini zaman zaman eci
hissededi. ailii ile kiiliine bi suba salayamasa ok
daha buuk olabilidi. Sona uzun boylu, yakkl siluei ile
sallana sallana iyaonun yolunu utad.
Bu asajn sndeki dt kal handa da bi se otu
duk Edebiyatla Biliine bakan seildiim zaman, ilk i
olaak lokalsizlie son vemek iin akadam Aziz Nesin
ve Fethi Naci ile byk aa ak hava mainelei dzen
ledik Elde edilen haslala kialk ye aamaya baladk. Bu
hann ikinci kanda am Beyolu giii kasnn snde
Gek Fotoafhanesi vad. Bi esadfle fotoafnn
kacan endik. Mal sahibi, Sait nn visein
den bii idi. Bi encimin de bykbabas oluyodu. Bize
buay ok ucuza kialad. Bylece Edebiyala Bilii de
Beyolunun gbeinde, yksek tavanl, dt byk salon
dan oluan gngm bi lokale kavuu. Buada yeli ya
banc konuklamz aladk, akouumla, konfeansla
234
dzenledik Ve sevecen yal ev sahibimizin tahminine kar
n her ayn birinde kiramz da tkr tkr dedik

Sabaha Kar Birden

Fi tarihinde Fransz Mimar Capello Mi chele nin ina

e ttii daha sonra Sait Paa an diye anlagelen bu drt

katl yapnn ite 1 978 yl Nisannn bir sabaha kars
kecei tuttu Eski Pera, daha sonraki ad ile B eyolu, bu
gnk ad ile stiklal Caddesi, en karakteristik pasajlarn
dan birinden oldu erhalde bu ie bizler kadar onun ka
p komusu eski Degstasyon da zlmtr Ama galiba
biraz abartyorum nk, ne B eyolu imdi eski Beyolu,
ne Degstasyon eski Degstasyon, ne de bugnk insanlar
dnk insanlar Onlar da an gidii gerei sathiletiler,
hoyratlatlar Yan balarndaki bu enkaz karsnda duy
gulanmaya, dnmeye vakitleri bile yok nnden acele
admlarla geip gidiyorlar
Anlara dalp duygulanmak iin anlar olmak gerek
ounun bu karmaa iinde ans bile yok
ann yklaya eilimli baka kanatlar elbet yktr
lacak, iek Pasaj temizlenecek, restore edilecek Ama es
ki havasn bulacak m? i sanmam O eski havasn zaten
son yllarda bile yitirmiti
Nerede eski iek Pasaj? Frenklerin "Nrd sk kar
lar diye bir laf vardr B enim bu szm de ona benzedi
"Nrd sk gnlr "Nrd sk nsanlar diye balayan
tmcelerin, aslnda gemie bir zlemi belirttii sanlr
Oysa bu szde zlem kadar gizli bir bbrlenme de vardr
Ben o gzel dnemi de tandm gibilerden
Bu yazy yle alanz dilerim iek Pasaj iin bu
kadarck bir at fazla grlmez sanrm

235
 BR SEXTE T

Buffon "Le Syle es de Ihomme mme dem Esk

ler de bunu "slub beyan ayniyle insan dye evrmler
Doru br evr saylmaz Buffon bu sz yazn n syle
mt Kl olmayann ksel br syley tarz olmaya
can anlatmak n
Ben gerek ve olgun kl olan br nsann sadece
yazsnda del yaamnda da br slubu olmas gerene
nananlardanm Evliya eleizn yazlar le yaam tar
zn brbrnden ayrablr m snz? Ayn renkl yaam se
vnc ayn tasasz elk zgrl ayn sereserpe konu
kanlk Nasrettin Hoca yaamla esprnn etle kemk

gb brbrne yapk olduu nefs br rnek vermez m?

Atatrk, devlet bakanl protokoln br sr sama vr
zvr klnn ayrlmaz vasf olan candanl le br ke
ye tmem m d? Henry de Montherland alalm: Onun
vakarl yaz slubu le yaamnn slubu ayn del myd?
Dramatk sonu ble bu yaa slubuna en yatkn noktala
ma olmad m? Sakall Cell Neyzen Tevfik, Halikarnas
Balks gb klkler uruna arkalarndak btn gem
ler yakp ona uygun br yaam srdrenler caba
Trk aydnlar nde hele son alarda ksn tam br
letrebm otantk klklere rastlamak glet Osmanl
aydn Tanzmat'tan bu yana blnc le aklc ve Batl; ama
blnalt ve duygu alan le alaturkann alaturkas kalmann
dramn yaad Yazlarnda kadnlarn zgrlnden yana
grnp de karsnn yaz gn orapsz gezmesn hazme-
236
demeyen nce aydnlar grdk B lnl dnyasnda dyalek
t uygulayan ama yarglarnda duygusallktan kopamayan
nce lercler tandk. Osman nsan bln le blnaltnn
bu elksn srdrd de cumhuryet kua daha sonrak
kuak ok mu daha tutarl odu sank? stemeden blme
den o da atavk tortularnn etks nde hastadr

Tanpnarn Tehisi
Rahmetl dostum Ahme Hadi Tanpnar en ok
konutuumuz konulardan br buydu Olgunluun amaz
kstas olan alakgnlllk Tanpnar balca vasflarn
dan bryd Br gn bana o ksk sesyle;
Onlarn annda ne kadar eksik olduumu fark edio
rum demt Bunlar tm ile Batl insanla Osmanll
amla Ben onlarn annda onlarla ortak anlarma
nor ama onlardan eksik anlarma eriniorum
Szn ett klerle benm de yakn lkm vard
Onlarn meclsnde ben de bazen bulunur kendm baka
br lkede baka br salam deer yarglarnn zemnnde
sayardm 1 3
Ben onlar oda mz yapan br sextet ya da o gnk
mevcuta gre br oktet benzetrdm Han yllar yl brlk
te aldklar n yce kaynam brbrlerne alm artk
ayrca kollama dkkat gerektrmeyen br uyum alkanl
na grm mzsyenler vardr Onlar andrrlard Her br
kend klklernn deken enstrmanlarn km flt
n km kemann km vyolonseln km klarnetn k
m fagotunu kornosunu ya da trompetn ald halde y
ne de ana meodnn gerektrd uyum ve yorum dzeyn
13) Tevfi Slm P' gubu: Mzffer evi Hs Al Hit lhmi
Nfiz Pmir Sedt Tvt Fhri rel Osm Horsl b Yp
Kdri Krosmol uuyu.

237
rahaa salayan bir ruin iinde birleirlerdi Bu oda m
zii grubunun birinci keman hi phesiz Tevfik Salam
Paa idi Bir sre yurdun en deerli insanlarn yeiirmi
Askeri Tbbiyenin rn idi paamz Ama sonra kendini
durmadan yenileyip geliirmi dokorluundaki uzman
l yannda niversie rekrlnde UNESCO Bakanl
nda kendi kurduu Trkiye Verem Sava Bakanlnda
dinamik ve gl yneici kiiliini belgelemii Bilimsel
ve kuramsal yeenei yannda praik bululara abuk ve
salkl kararlara gereksinme gseren ilerde de sne
yoku ye olaans hayranln ve balln her
zaman belgelemii En sevdii ve ifal sayd meyve de
eki elma idi ekerini iiz bir zenle konrol alnda uar
d Onu her zaman canl her zaman esprili her zaman di
namik grmmdr ok da duygulu ve romanik bir yan
vard ok sevdii ei Naile Hanm bunca sekin dokor
arasnda bir sepisemiden kuralamayarak lnce deliye
dnm Dnyada her eyden ok sevdii bu gereken
de kiilik sahibi ve gzel hanmefendiye kar hayranln
o lnce onun ansna dorulmu onun ev iindeki var
lnn bir olarak her odaya abii boya yakn b
ylm fooraflarn yerleirmii Einin adna bir de
hasane pavyonu yaprm Bu sevginin enginlii onun
sevme kapsamnn en belirgin bir kan idi Paa doru bil
dii davalara da bu engin sevecenlik ve inanla bal idi
Hep hareke halinde hep dinamizm iinde oluunun onun
yaradlnn nne geilmez bir gereinden mi yoksa b
yk acsn srekli alma iinde unuma abasndan m
ileri geldiine karar verememiimdir Paa kznca da ok
sevimli olurdu nk iyi insan emiz insan kznca da bu
nieliklerini kaybemez Kznca kona aan ly kay
beden hem grnm hem sz olarak irkinleen yzeyde
ve kaba insanlardan ayrlrd Tersine kznca daha da bir
238
sempatik od En byk kf dz" idi. nein
Yzkkyedie konsnda 27 Mays sbayan kktan
nacie onn iin dz idie. Yapmas geeken ie
bakp af ebeiine bavan demagoi yapan poitikac
a onn indinde dz" idie. Beni UNESCO camiasna
UNESCO camias da bana sndan beni neen paa
omt. nemi bi ameiyat geimem geektii zaman
bayadan nce bacmda ei nabzmda beni afa ttp
moaimi ykseten yine paa omt. Ne yazk ki iyieip
abc odktan sona eini pmek nasip omad Ben as
tanede iken paamz o afta mt

En Gzel Gzl Maarif Mfettii"

Sextet ya da 'in b yeeine geince sevgii

Hasan li Ycel ik akma geen. Onna tankmz
950ede Ankaa'da Sanat Sevene Denei'nin okain
de Hsamettin Cindoruk dzenedii bi akotm
da baamt. Akotm o saada yaymanm ve ayi
igi topam oan bi ikye kitabn zeine yapyod
Daa nce bana cm etmeyi kaaatm oan gen k
an enz isim yapmam dt deikans bi degi ad
na bana atmak iin azk yapma. Akotm a
amaz aka akaya sz aaak beni ve kitab bataya
baada. ok sakin ve aat bi gnme astam oma
ki ona istifimi i bozmadan gmseyeek dinedim
Akotm azayan ve beni ayk omadm tfk
szee dineyiciee tantan Cindoruk b bekemedii
tetip kasnda ok amt. Onan benim aeyimde
ki bata tkenince biok baka kimse sz ad B ata
dostm Muhtar Krmk omak zee o b genein
cman tmeye ve beni savnmaya baada. En
39
sonund Cindoruk beni krsye rd Yine hep yle g
ler yzle krsye ktm imdi biri nl bir profesr br
nl bir gzeteci br bir ir ve televizyoncu drdn
cs de dh sonr iyi bir tiytro rejisr oln ve ne yzk
ki gen yt rmzdn yrln bu drt gence dndm.
Fikirlerine syg duyduumu m tktiklerini beenmedii
mi biri oturunc brnn klkp yn eyleri yineleyiinin
slond tm ters bir tepki yrttn insf gerei sduyu
dengesini slmk ihtiyc duyn birok htibi hrekete
geirdiini onlr bu tertibe bvurms idi belki lf bile
krmyck oln nice dinleyiciyi imdi birdenbire benim
svunuu hline getirdiklerini oys yn yn oturck ve
birbiri rksn byle sinirli konuck yerde slon dl
m olslrd kysy deil de sureti hktn grnp dh
ll dh insfl olslrd bz kk meziyetlerimi be
lirttikten sonr Am . : diye blyn bir tirtl tenkitlerini

dh essl incelemelere ve gerekelere dynrk sunslr

d dh tesirli olcklrn rd bir eserimi beenebilecek
htiplerden sonr sz lp onlr cerhedercesine fsll ol
rk konuslrd belki birz dh inndrc olbilecekleri
ni bir dh sefere yprtmk istedikleri yzrr kr bu
tktii kullnmmlrn ve hele topu brkp dm deil
dm brkp top vurmlrn bunun iin de zten ok
kln olmyn o kitb bir kerecik olsun essl olrk oku
mdn trtmy gelmemelerini ok yumuk ok bey
ce onlr htrlttm. hretlere sdrmnn genler iin
dol bir kendini gsterme stelik de slkl bir bol ol
duunu nck kimsenin kendilerinin yolunu tkmdn
hrete bklrn ktleyerek deil yrtc eser vererek
vrlcn nlttm. Szlerimi de yle bitirdim
"Yirmi yl sonra inallah siler de mehur insanlar olur
sunu, siin iin de burada bir toplant denleni o a
man da bu salonda daha yeni yeni edebiyata giren girmek
2
tn dt gn ulunu nlan z, zn uda ana
nlttnz acap ltdn ok daha ln
nltmn dlm. Bn ancak m okumak zahmtn
katandktan ona konuanlaa cap m. Szn d u
lkdn gtmnz tlm. Hoa kaln kadlm. Sz
h gcnmdm. Tn ddnz d u dlkanl coku
n uz nd ok dm. B gn nallah u g n d
katl4
te bu sraa inleyiiler arasna bulunan Hasan li
Ycel krsye frla:
"Bunca ld poltkadam. Bu kada olgun to
lana u kada ddtl hakz hcumlaa, u kada
knt nzakt cap n adama atlamadm s
leriyle beni v Bir yl sona Ankara Devlet Tiyatrosuna
oynanan Dadakl al oyunum iin Cumhut gae
tesine ya bir yaa bu olay tekrar anlattktan sonra
kenini ok etkileii anlalan Dadakl al oyunum
aki ttihat Ymnnn vefakr karakterini gleri yaa
rarak seyrettiini eklei
Vefakrlk her uygar ve kltrl insan gibi Hasan li
cel in e en belirgin vasflarnan biriyi Tevfik Sa

lam Paa xtt Hasan li Ycel galiba en gen

leri oluyoru Bana gstermek ltfuna bulunuu anan
ostlukta bu anlattm rastlantlar yanna ok sevii bir
hoasnn olu oluumu ok ge olarak renmesinin e
ayr bir rol olu Olu Can "Haatta n ok aam
dm al iirine "an n gzl gzl maa mftt
iye tantt Hasan li Ycel, maarif bakanlarmn en
verimlilerinen e biri olmutu Ky Enstitleri ve Bat kla-
4 Bu dedm de k Ylla sona heps alanlarnda baaya vadla ou le
blikte almalamz oldu O akouum da b delkanllk seven olaak
arkada tatl b an olaak kald
) Cumhury, 17 Kasm 1957

24
sikleini dilimize eitmek onn taihe gemesini hakl
olaak salad zel meclisinde son deece neeli canl bi
insand He kelimenin am ile bi dian iii he d
mn itisiyle bi hikmetli sz patatmada stne yokt
Kltle ykl idi e blnd he mecliste b biikimin
den cmete bakalan hisseda ededi ok da gzel se
si ad Atatrk kan olanca coksn e nmn
yaamnn sonna kada tad lm de yine akadala
aasnda old Hait Nafiz'in einde gsne gien ay
geiemeyip iki dakika sona en canl insan cansz gmek
paay hng hng alatm e galiba on hayatnda ilk
defa b dmlada ciz kalan doktola b aziz mesle
ine bile kstmt

Sedat Tavat

in en tipik yeleinden bii de m boyn

ca hi elenmemi ehami Sedat Tavat Cenee ni
esitesi'nde tahsil gm olan b sekin famakoloj i e
tedai odinays gbn akalana en ok maz kalan
yesi idi itizlii temizlik meak eski ekes hanme
fendile gibi gidom geloom aom" diye kon
ona ok yak daha seimli yapad Viyanada Ktne
tassenin ke balanda gece mtei bekleyen e ken
disine aslan pofesyonel hanmladan biinden
"Ben sn bldn erkeklerden delm diye ka
gbn he yinelenite ayn kahkahala doan bi esp
isi idi ocks bi yanla ad zaten hepsinin ock
kalmlad Azla mtl olmak azla seinmek yetenekleini
ylla silememiti Sedat Bey en ac seenleinden bi
i ahsi dost da old ahmetli Menderes Yassada'daki
talihsiz intihandan ktalmasndan sona onn idama
242
hil bir shhatt olduunu gstrn" bir rapor dznlmk
zr muayn tmk grvinin kndisin vrilmsi idi Hi
itiraz, zr dinlmyn subaylarn hain baklar ltnda
askri bir hlikoptr atlp Yassada'ya indirilmiti Sedat
Tavat' yaradlnda inc duygulu, kibar, dost bir insana,
aransa taransa bundan byk bir iknc dnlmzdi
O, bitkin hali il bin da zr dilyrk ski dostunu mua
yn tmi v raporu titrk llriyl yazp imzalarkn, Ad
nan Menderes onu tslli tmk ihtiyac duymutu

Yeralt Zenginliklerine Balanan Umut

Sextet n yakkl ginn ysi d Ord Prof Ha

mit Nafiz Pamir G rktn d yakkl idi Gnliin
d hanmlar kndisini Prag Taebe ilminin ba aktr
Konrad Weid bnztirlrmi Hait B ey d, Cnvr'd
tahsil tmiti Ama tp dil d, joloj i Trkiy'd j oloji
nin kurucusu saylyordu Hp cokulu, hp ny ynlik
bir insand En kk bir drt onun yzn glglr, alk
olmad bir ruh hli, onu akna virirdi Paaya saygs
bykt Uzun zaman Rusya'da, Urallar'da da madn ara
ma v j oloj i alanlarnda almt Franszca, Almanca v
Rusay iyi konuuyordu Umum Arzyat Dnamk eooj
adl srlri, saysz bilimsl makallri d j olojiyi bir din
gibi svdirip saydrd binlrc rncisi il yapt hiz
mtlr kolay unutulmayacaktr kansndaym Trkiy'nin
kalknmasnn yralt znginliklrinin rstn karl
mas il salanacana inanan Prof Pamir iki da Madn
Ttkik Arama Enstits'nn bana gtirildi Hr srind
d olumlu vrimli, mtodik projlr hazrlad, uygulad

24
 Bir Nezaket Sembol
rdei Yksek Mhendis lhami Pamir, grubun en
nzik insn idi. Yksek thsilini Berlinde ypm uzun yl
lr Etibnk Umum Mdrlnde bulunmutu yn
dki ocuklrl bile Siz diye konun bu ince insn lm
deinde bir hstne odsnd z iyrete gittiimde ok s
ck hvd bsbtn boucu bir hl lm gnee bkn
odsnd eceli ile peneleir bulmutum nsn en meru
ekilde en bencil ypms gereken bir lm klm svnd
bile lhami Pamir, kendini bir yn brkm hcrelerine
sinmi kkl nezketin itisi ile ziyretilerinden odsnn
hvszlndn ve boucu s cndn doly zr diliyor
du Hstl yznden onlr zhmete sokmu olmktn
zlyordu. Ben son nefese kdr sren byle kkl bir ne
zketi bksnd ne grdm ne de duydum

Sextetin Kontrbas

Grubun bir bk yesi de gle yz yv konu

ms ve zndn dmeyen purosu ile Ord Prof Fahri
Areldi Yz ylrnd onun ndillideki ylsnd topln
lrd. Bayan Arel beceriki ev ve toplum hnml y
nnd en belirgin vsf yemek yemeden ym mucizesi
gstermesi idi St ve meyvenin bir ym idme ettire
bilecei iddisn Gandhi ile birlikte Bayan Arel, dnyy
isptlyorlrd. ndillideki ylnn slonund fourdyn
kntlrn fon mziinde bu kfdrlr ne neeli ve dolu
stler geirirlerdi Yemekten sonr le uykusun ekili
nir kmst stlm simitlerle beyz peynir ktnd
demli ylr td krl krl iilirdi Zten her eyin
her kk eyin tdn km hsss bu grubun en be
endiim hsletlerinin bnd gelirdi.
2
 Ama ben bu gubu sade bunun iin deil, deta bi
biinden deste al gibi genlileinden bei sddle
i yaam sluplandan, bi B atl bilim disiplini e ahla
btn zel yaamlana, bu yaamn geeli gndzl he
nna e uyuda bile icdanlana, dnceleine sindidi
lei iin seedim. "Buras Ortadoudu Bu adar yeter de
artar "Bon pour Io rient z ihniyeti, "Hepsi ayn ap
ya ar geelii, ahata a, aytamacl bi gn
penceeleinden iei uatmayan, yeteneleinden azami
sini opap daha iyinin peinden giden bu titiz, bu a gibi
alan ama dinlenme nnda ocula gibi gllgsz, gl
mesini, elenmesini bilen bu uyga insanlaa hep gpta ile
baadm. Ese eme, enci yetitime, yuda hizmet
etme, elbet he aydnn bocu ama esei ile yaam aasn
da opusuz bi bili uabilme, yaamnda da eseinde
i titizlii sdebilme he babayiidin hac deildi. He
le bizde, insan eip endine benzete isteyen yzeyde
bi otamn iinde.

245
 PMZN ADlNDAN

Deil ylz rk bs, srm tm y

Burhan Felek feomeii bir bezerii blmzsz Ne
emektir ltm rt yl boyc gelmi gemi e gemek
te ol rt yr kk okycy klemi ile bylesie k
rmk? Donanma ergisie eyhlmhrririlie kr
gee ltm rt yl boyc her fkrs her yt, her
seiyee, her grte is "Bakalm Fe le k bugn ne
mi iye erbet ier gibi oktmk?
Rejimler birbirii tkip eiyor, iktirlr gelip giiyor,
y eiiyor m o hibir zm b gelgelere lrm
y slm bir r gibi, kozmik bir g gibi ykt r
yor Dimik, prl prl e gle.
slr hkkki glerimi e yergilerimi hytt
ike yzlerie kr sylemek etie olm ii
h o sl, yei y kr ce yzm Koly
Deil" l bir yzm e o bir y ge yptm
kom b ebei gelik feomeii yrtl bir th
lilii ypmy lmtm O eriilmez poplerliii
sebeplerii imi tekrrlyck eilim Am zet olrk
bz belirgi iteliklerii br belirtmek isterim

Gen" Bir nsan

stt Burhan Felek her eye ce ge" bir is
Doks y kr hep byle kl B bir yrl
ii ol kr bir e yklm meselesi ii Hstl
46
son gnlerine dek dnyaya yurda yurt sorunlarna kar o
her zamanki uyankln hi kaybetmedi Varlkl grgl
b ir ailenin ocuu olarak yetimesine rahat seviyede hayat
srecek durumda olmasna arn eli bir gn olsun fakir
halkn dar gelirlinin nabzndan uzak kalmad Olaylara o
adan bakt Onlarn hakkn savundu Frenklerin "Esprt
de Crtque dedii kl yutmazlk hassas hep basmakalp
telkinlere uyulan bir ortamda onu ayran daha da byk bir
meziyet haline geliyordu u eletiri gc onun bunca de
vir yaam irili ufakl bunca byk (!) grm tecrbe da
arndan yararlanyordu Yazdklarnn kimseye batmay
bu gngrmlk felsefesinin olgun tonundan geliyordu
Poplerliinin bir baka sebebi de her soruna teorik deil
pragmatist bir adan yaklamas ve bunu ar duru herke
sin kolay anlayaca bir halk diline indirgeesi idi ok ak
c bir Trkesi vard
Ced be ced da byme stanbullu stanbullunun
da en hlisi skdarl olmas evde kulaktan byklerin
den en iyi Trkeyi belemi bulunmas genliinde orta
oyunu ve ortaoyunculaa vr olmas hasebiyle stanbul
Trkesinin en hlisini en esprilisini deta farkna varma
dan edinmiti

Okm Ukalalndan Uzak

Nasrettin Hoca bunca sevii ise bouna deildi

nk mizah nkteyi seviyordu bir Nkte silahnn ko
nuya hem bir felsefi olgunluk hem bir zihni kvraklk hem
de olaylara bambaka adan ve mesafeden yeni ve taze bir
yorum getirdiinin farknda idi Ayrca kendi de bu yarad
lta bir insand kincisi Nasrettin Ho c a nn esprileri oku

mu ukalalndan uzak tabii edalaryla bir sehli mmteni

247
ahsi idil. Onun iin d h snf insann nc zihnini
sona iini n ibi slad. sa Felek d bu halka
mizaan yana idi. O da bu slubu bnimsmii Kndindn
nc Hseyin Rahmi ama daha da ok Ahmet Rasim'
asladmz yoldan ii. H fkas bundan sad
bi konu zind cbli bi insann olun nn
imkl kalmaz ayca mill o sabah bi lmsm
fsa da balad. Moskova'da Londa'da Tokyo'da b
yklilikld bulunmu mkli bi akaban cnazsin
d idim. lm sbbini sayn in soduum zaman "Ga
yet y d ddi "Kahvatsn ett. Kotuuna oturdu. Gae
tesn okuyordu Bana dnd Bak Fe le bun ne yam
ded. Ba yanna dt. Ona "Fe le okuyarak mek,
mseyerek mek mutu mek sayr dmiim. Bakn
bunu imdi halyoum sada bil sylmmiim.

nanlmaz Bir Hafza Tazelii

nc bi yazaoku sona bi usaak ilikisi iind

olduum sala oak dosumuz Ragp D evres 'in vind
ahsn d anmak fsa bulduum ndn bi sad ya
zlandan dil yazla kada al sohblindn d fay
dalanmak ahsna dim.
Ama pk syk dk. Ayn azd nn bi
ind onunla kap yolda olmann kvancn da am Ba
zn asansd asladk. Hp nl alc yklndii
ci biiki klimsini simzdi. Evd yap zamanlada
bil yni Okan Hanm aacl il u ya da bu yazm
hakknda dikkali dlndimlini v s okaylan
ksik mzdi. Bu inanlmaz hafza azliin bu h y
ak dikkain ahalaa vuaak hayan oluduk

8
 Uygarlk Simgesi
Memleet by bir gazeteisini yitirdi Biz by bir
dostu o ama o zgnz Bu yazy ne adar zor yaz
dm bilemezsiniz
Onun anda o yanl iilii zerinde o adar ya
zlaa ey var i O bizim gzmzde somut bir uygarl
simgesi idi Temiz zenli giyimi l ve gle grnm
er an yeni bir espriye gebe issi veren yaramaz ve zei
gzleri ile ona rastladnz m iiniz alrd iiniz rast gi
derdi
Pirimiz stadmz Burhan Felek, siz sevgili ouyuu
larn ve biz basndai evlatlarn sz brap muadder
yolulua t Onun dosan yl aramzda ep bir sevgi
ve sayg alesi iinde yaam olmasn yine de bir ans sa
yalm

249
 DU YARLI YALlNLIK

"Dz beyaz ktlarda brka satr sya

Br zaman yaadmz atrlatr sya.
diyodu i iiinde. ok sala ak yaadn ha
laacak Bi m oyu iile v olun, ii nefes alp
veiin, dmadan aayn n esiz i yalnlka ve he
okuyann a iine seslenen dizelei ile
Bi dzyazsnda unn sn akla giiydi
"Her ben, doayl eklde br en anlat, br senden
yakt nk benm yerm enle onn arasndadr e
o deldr. Bana yakn olan sensn Ben ben olsam dlblgs
ktaplarnda tekl as zamrn sraya gre dzenler
dm: Sen, ben, o Bata sen gel nk ben dye br ey yok,
sen olmadka ..
"

Olaans i zdeleme ve sevecenlikle yneldii,

kk insanlan evleine, sevgileine, dleine, d kk
lklana, miniskl dnyalan mululuk ve muszlukla
na olduu gii, kendi kendine sodu ve cevan aa
d yaam, lm, yalnzlk, ediginlik ve eili kkula
zeine ne yazmsa, hep ince, ikkali, insancl scakl
ile, hep en"den yakn ulduu sen"i sevgisiyle kavayan
ienlii ile yazm. Niyeineki u yceliken iae de
ildi iileinin deei B yk duyalln sahiini nie
leyen ence iki yk meziye daha vad. Bii iiinin sade
ve yaln gnml ieiine oy kaan zengin kl,
Tkeyi kullanndaki yk usal.

250
 Varsa Yoksa Edebiyat

Zengin klrnn kayna, edindii yabanc dilbilgi

sinin nne a olanaklardr, zellikle dilimize kazandr
d eviriler nedeniyle har neir olduu Bal dnr ve
yazarlardr Bu arada onun kendi edebiyamzn gemiini
en iyi bienlerden biri olduunu da hi unumu deilim.
rk yldr andm Necatigil edebiya ve iir kay
gs dnda baka bir ura yoku Hocal, bunu daha
somu olarak gen kuaklara geirmek olduuna gre, yi
ne ayn uzanda bir ura saylrd Yine bu krk yl iinde
onun bo konuuuna, konumak iin konuuuna, kii
sellii ile smad hibir dnne raslamadm
Ar gibi alkand. imdi lm dolaysyla biyografi
sine bir gz anca on iki iir kiab, dr radyo piyesi, kendi
alannda ilk saylacak isimler ve eserler szlkleri ve Knt
Hamsn, Migel de Unamno Rainer Maria
Rilke Heinrich Heine G erhardt Haptmann,
Hermann Hesse Thomas Mann Strindberg
Eichendorf, Lagerl, 'den, 'den, yeni
Alman yazarlardan ouzu akn evirisinden oluan ya
plarnn bolluu, eililii ve hepsinden nemlisi deeri
nnde saygyla apka karmak gerekir

"Siz eni zamanar umuyordunuz

irkindi dar vakiterde bir seviyi syemek
Yarn teaarda bu kadar abuk
Geecei aknza emezdi
demesine karn Behet bu abuk geecek zamanla, Fa
z Hsn deyimiyle, iimizden dmzdan zalimce,
zalimane geen zamanla yara km gibi idi. O sevim
li dalgn gzleri, o azndan eksik emedii sigaras ile u
geici hayan en byk ve en verimli oyalansn elinde
ki kalemle br avucuyla allk salad bir kda, ya da
2
bir sigara paketi arkasna hep bir eyer karaamak, hep bir
eyer karaamakta bumutu

Gen Yal"

Evinde yazard, okuunda yazard, otobste yazard,

gece yoda sokak enerinin atnda durup yazdna bie ta
nk omutum Ne yazarsa gnn koyup yazard eviri
erine bir gz atn Onar bunca baar yapan bence bir
kere evirecei yazar benimseyip sevmesi, onuna zde
emesi, btn duygu ve deyi ayrntarn sezmesi, sonra
da bunarn hepsini ok ustas oduu Trkenin en uygun,
en yatkn, en ak seik kaparna dkmesi idi Hoca
nn baar kaynanda da nce byk sevgi yatard i
ni yani edebiyat ok ciddiye, en ciddiye asnda da ye
dei midir ya? amas, ok ama ok sevmesi, bu konuda
dn dinememesi ve bu konuyu kendinden bir kuak daha
genere geirirken, onar da yine evatar gibi sevmesi idi
ocukarna bu byk sevgidir ki, onu hocanda bye
sine sevimi, byesine cmert yapyordu Behet Hoca
sz onarn aznda sade kuru bir tanm omaktan kp
bir sayg ve sevgi tns ie vurguanyorsa ite bundand
stne sinen bu hocak Behet' gen yata, hee hee orta
yata bir ya adam havasna brmt Gaiba bunu bi
raz da kendi isterdi Bazen, "Gen adamsn, bu ya akd
sana yaramyor diye takrdm Oysa asnda o ksa so
uku, kesik kesik tmcei konumaar, o bihassa stnden
atmak istemedii dagn, bazen bir gen yazarn edebi
yata kar bir saygszk sayd bir seviyesiziini protesto
ederken cokuu ve sevimi iddeti ona ok yarard ek
ok j rierde beraber buunduk Her seerinde de, aznk
ta bie kasak, birbirimize hi sormadan, danmadan ayn
252
aay zrin birltiimizi ayrtl grrk staslar
mz bylsin uyuuyoru
Bn Behet oca olarak il rnci olarak a tan
m Yksk rtmn Okulunu bitiriktn sonra birka
yl kaar a Almancasn ilrtmk v Alman biyatn
aa iyi anlamak iin iki y kaar a Ebiyat Fakltsi
Alman Filoloisin vam miti nl bir air olmasna
karn oraa alakgnll bir rnci gibi ramtli Bur
haneddin Batman rslrini rof Kranz rslrini
byk v olgun bir ikkatl izlri

Sessiz ve D erinden

Bir iirin
"m sen beni a datamazsn. kmda
iyn Behet Necatigi lm u son aylara yaklamt
Bunca lmz iirlr yazan ilimiz n gzl virilri ka
zanran bir kuak boyu rnci ytitirn v kni ist
iyl rknn mklili kiln Behet Hoca ibir y
almaan vrmi vrmi mr boyunca bilgisini svgisini
sanatn zvkini olanca cmrtlii il ortaya kmt
G irayak Hasan uur v Oktay Akba uyars
il arkt gn vltin ok yrin bir vfa uygusuyla
knini arya taviy gnrmk iin pasaportlar
kartt viz sala bir a na a bunu knin ok gr
m:
"Bu memeketin parasna yazk dei mi? eceksem
burada rm mk ycliini tokgzlln alak
gnllln son nfsin kaar srrmt Haklsn
B ehet Necatigi
u dnyada insanca yaamak da yoksa
"Ne kayor geriye yzyardan
53
 Sen alakgnll, iddias, sss, palavras numara
s hi dikkati ve ilgiyi ekmemeye alarak hep olaanda
kalmak isteyerek D oan H zlan n ok isabetli bir tehisiy

le "tek direni olaanst olmamak direni olan herhangi

bir Fatihli vatanda gibi aramda deta tebdil geip byk
ln, derinliini insanlln sadee sessi ve derinden
yaamna sindirdin ve de aadn hatrlataak siyah/a
ra braktn.
lmn, imdi senin ve eserinin gerek boyutunu her
kese daha iyi reteektir
nk bide hep byle olur.

25
 AZINA BATlRAN ADAM

Esiden zde z Tr semtlerin mesela Kocams

tafapaa'nn hsanie'nin Libadie'nin Kozatann ma
halle ahvelerinde al ilere oradai ar milerden biraz
daha fazla eren ii t omas azmas olp Karagz ga
zetesinin "Moskofgurunun ngiliz domuzu ile ittak kur
duunu bildiren bamaalesini op ahve de ahm e
sen bndan tr salan sevilen fiirlerine deer verilen
hal tipi ahve bilginleri mahalle aabeleri vard z ii
laf apan b babacan iiler birer de onma stas olr
lard zlarna batrrlard Ben Eref efik her zaman
onlara benzetmiimdir.
Yzde z bizden zde z erli zde z stanbl
l b sohbet stas rado aracl ile sade semt ah
vesini b semt medann deil tm Trie'i de azna
batran bir milli ahve aabei hline gelivermiti
Eref efik b adar p opler apan heresin sevgili
si haline getiren nitelileri iinde onn dotan dnaa
geliren beraberinde getirdii tatl onma etenei elbet
bata geliord ma hemen onn arasnda btn girdisi
ts deimleri meselleri ile o ii bildii ve lland
stanbl Tresi vard Karagz gazetesi bamaale hal
lna benzer seten atcl nasl mmi ise ite s
ier gibi bir doall iinde szlerine serpitiriverdii b
l stanbl deimleri meselleri os havas sl
b alam ile de endi alannda zmanla varm ama
255
rkenin ineliine henz eeei nie snop aydn id
dial bili ada kendini beeni dileri erlarn
bile hayranlkla kavrayabiliyord Bylee e
itli yanlaa da olsa her tabaka halkn ortak sevgisini top
la olyord ki alaz
B ayrntl bra bra sot ve sak stanbl
rkesi dors bir azhariyet saylak gerekir
leri leri leri
leri leri bna sak ve sevili ya
pan da btn br eziyetleri banda b sihirli stanbl
rkesi deil i idi?
in bir sz vardr Franszay keel kon
ak btn girdisi kts ile btn kapsa ile konak
iin orbonneda agregain yap Pariste krk yl yaa
olann yeteyeeini syler "cukuunda Luxem
burg Parknn kum havuzunda da ynam mak gerekir
der kkl bir stanbl ailesinin genleri ile bi
zi parklarzda yaygn yerleriizde kla oyna ol
ann avanta ile b ak kona diline egeendi

abii b konaya kendi katt baz trkler de yok

deildi esinin tonn alaltp ksarak kontna bir
sr havas verip neseterek e n basit eyleri yle bir dikka
tinizi ekerek anlatrd ki sonnda o zaan sylenenin
nesizlii ile syleyiin ar neser ton arasndaki
elikiye glseekten kendinizi alaazdnz Her e
yi anlatn tadna balardnz Anlattklarnn ve iddia
yorlarnn hepsinin gerei ttas da gerekli deildi
y nin anlattklarnn iinde de geree ya
256
ya ele vad. Bla saptamaya, aymaya ayklama
ya kalksaz o caaam alat caa oksz Eref
efik koke de elet ve sady hassaz b tatl
temposda baz ytmaz, h delse stad
tatl ak kesmeek oa bka dakka tatl veme
z y old. Carpentier apakat b kz bayl
tamayaca Krtdereli' Paste b aabay tek elle
kald adc blmadz, hele hele Mamaa'
lfe blgele kosda o b dogma kesl le koy
d esasla ked deeymlez ya da pofesyoel ba
lkla szle le elt sylemez stad keyf
de koma heves de b ada kesebld
H tmam stat b keesde tcal koma
adyoda hep tcal (domaca) kod hza kap
lp baka baka yzyllada yaam, bda t stesele
ble kalaamayacak ola k Tk d ka ka
ya getp kotmt B aakozm o akam pek
az k fak ett Dt-be g soa ye b baka sohbet
ehl ahmetl Ulnay b fkasda b yal beltt d.
Dedm ya, o eml ola aat d, alat tad
d. G eek baze kc plada kalabld

Anasonl St

Eref efik, Paste blm olma ved st

lk dygs stabl efe ds b alakglllk alta
gzleeye alakla blkte zama zama stte ata d
dacl da bakamazd B ddac tav ykada o sz
ettmz mahalle aabeyle slba yatk bld
da olacak "Bu byledir dye kesp atad B ddala
de ye ked kede o yabac ya da yel ve yal
257
ama heps de lm tanla buludu 1ack Demse y me
ncerinden iitmitim efendim dye balad "Hi unut
m Plis des Sport ]in Tunne y Demse y mn
seyrediyoruz Abey, dedi n bey derdi ]a ckn ]in
Tunne y nc rundd devirmesi iten deil Am ilk
rund neden ekingen girdi bir trl nlymyorum. Son
rdn ]in Tunne y pun hesbyl glip iln edildi Onun
bu ims ie bir mfi entriksnn krtn gsteriyordu
gb b epod eled. Baen de mendlyle yn uu
layp dnleyclen ustalla beleten deme b meddah
gb sn ese "zninizle nson/u stm ieyim ba
hanesyle onumasna b st gelm ved Alafanga
b spo olan bos meandan o sona mll spoumu
gee mea sad. B dne sonadan sal olanlan fana
tm le ge esld B enes ge potajla le
ge ene yad gel tefala le bu spoun yele
mesne o yadmc oldu.

Bari Sesler Gitmese

Musee de L'Homme'da al Valery sesn b el

dostun evnde Lois Ferdinand Celine sesn he pla
da da nl Fans ve Alman atlen seslen dnleme
fsat buldum. Bde neden byle b saptama ve muhafaa
etme aygusu h yo? Dalbeday'nn dolgun sesl n
Rait R za 'nn b amanlan htabet ustas saylan Ham
dllah S hi 'nn ve nhayet b Eref efik'n neden b
de onuma nele saptanmam plaa aydedlmem?
Edlse hep toplumsal blmlele uaanlaa mass meda
velen aatan ve hal gustosu gelmesn nceleyece
olanlaa Tenn vugulama tnlama olanalan nce
258
nanslarn bili renmeler gereken konservatvar tiat
ro rencilerine aa biilmez bir materal salanm olr
d. Her ele birlikte bir zevksizlie, avanla ve tekd
zelie kaan Trke konma sanat, i deilse kendileri
lm gitmi ama sesleri kalm konma stalarnn ko
nma gzelliinden belki b iraz tan kendine ekidzen
verirdi

29
 SSYPHOS'UN TORUNLARI

Toplumumuza aykr gelen acayip trde insanlar var.

Bunlar para pul p einde komaz, aiz hesabndan anlamaz,
bankere para yatrmaz, voli vurmaya, keyi dnmeye kalk
mazlar. Kakarikolara kar ilgisiz, bu konularda bilgisizdir
ler Bu yzden kolay aldatlrar. ou dar gelirlidir. Dervi
mizaldrlar Bir lokma, bir hrka ... Tatl bir d grrce
sine hep iyimser, glmserdirler Ar gibi alrlar. Her sa
bah yeni bir hzla kalkarlar. O gnk mutluluklarn hangi
iplerle dkuyacaklarn tasarlarlar Sonra ie koyulurlar. Bu
iin kaa ntisi azdr. Onlar ibanda byle tozpembe
mutlu eden, bakalarna yararl, zverici bir i yapabilme
olanadr Kendilerini bu tat tutkularna vermelerine m
saade eden dzene handiyse teekkr edecek kadar sa ve
temizdirler. nk hayat demek onlarca yaradlarnn
gereini yerine getirmektir. nk ipekbcei nasl koza
yapmadan yaayamazsa, onlar da topluma yararl olmadan
edemezler. Engellenseler kerler, erirler, biterler. Kimi
ders verir, adam yetitirme sevinci ile Kimi bir eyler yazar,
eviriler yapar, yeni klar getirmek umuduyla. Kimi kaz
yapar Anadoluda, kimi reji yapar tiyatroda, kimi bir saz a
lar orkestrada Kimi aktrdr, sala bir sahnede oynar, kimi
eletirmendir, pir akna kalem sallar. Kimi dnrdr,
dnmeye enenler diyarnda. Kimi gazetecidir yrekli,
kirli amarlar serer.
Ama kim kme, d um duma lem yine ol lemdir, devran
yine ol devran. Kk bir evre tanr onlar, kk bir evre
260
ilir kadirlerini Hem sayp evet em de ira acyarak
kl erdirilemedii iin allerine
Evet, toplumumua aykr den yle acayip trde in
sanlar vardr tek tk urada urada mr oyu var gle
ri ile evrelerini ltan Hepsi alakgnll, epsi meul
karaman, epsi nesli tkenmekte olan verici soyundan
Geen afta unlardan ikisini yitirdik

Sevmeyi Sevmek

Biri, u milleti stnde yaad uygarl tarii ile, sa

nat ile, mitolojisi ile, insan insan eden tm asli deerleriy
le kaynatrmaya adamt ayatn . Kimseden takdir, alk
eklemeden Sabahattin dostluu onun dengeli, ll,
aklc Apolon yann; Balk ile yaknl ise duyarln,
cokusunu, Dionysos yann gelitirmiti Fakltesinden
karlmasnn gln, apse atlmasnn ocuksu seep
lerini glmseyerek kaullendi. klandktan sonra da i
mi i kin gtmedi Kendine taklan elmelerle uramaya
tenel etmeden, er seferinde yerden kalkt, stn sil
keledi, kald yerden koasn rmeye ayn evkle devam
etti Hep glerdi Aye Nur O tu yl nce ayn gaete ats
altnda tandm amanki takma adn ep daa ok ya
ktrrdm ona Epiktetos gii er eyden mennun olma
nn olgunluuna daa o yatan varmt. Yamur mu ya
yor, ava kapal m "Oh! u haada br abajuru altda
e gzel ktap okuu all Hava ak ve gneli mi
kdeni uygarlnn u kr kr simgesi altnda ya yeni
ir mavi yolculuun proesi ya da eski ir mavi yolculuun
anlar onda uyanrd Yaa sevinirdi, ka sevinirdi, ge,
aara sevinirdi Bir einci mevsim olsa onda da sevini
lecek yanlar ulaca muakkakt Bir dost iyaretini, ir
26
iyaroyu bir knseri bir sergiyi haz kayna yapard. n
cesinden balayp sonrasna u zaarak. Haya seviyoru ve
sevmeyi..
Sevgilerle dona hayan
lm de ylesine kabullendi sonunda Bilgece.

Bir Mzik Misyoneri

Faruk Gven ise mzie adam cokulu ihirasl

yaamn. O da hi sivrilmeye kalkmadan ne gemeye u
ramadan bir rioda bir kuaree oda orkesrasnda ya da
byk orkesrada kendi alakgnll viola parisyonu ile
yeinerek. Onun iin dn bayram mziki yle ya da
byle ona kakda bulunmak Faruk mulu emeye yei
yordu. Her n heyecanl harekeli cokulu sevgi ve seve
cenlik dolu idi Yirmi dr yl nce Erdeke ilk halk fesiva
lini dzenlediimiz sralarda sahil kahvelerinde balklara
gmenlere barl kadnlara hayalarnda ilk defa ok
sesli mziin esaslarn alacak bir indirgeme yeenei ile
anlarken onu grmeliydiniz. Salik olduu dine yeni m
minler kazanmaya alan bir misyonere benziyordu. Yl
lar ve yllar sonra ayn ie klasik mzii alp samayan bir
orama sevdirme abasyla elevizyonda devam ediyordu.
Ark kslm ama scaklndan hibir ey eksilmemi dos
sesi ile yine bir ei alfabelik p einde idi. nin
n alnacak besesini yine heyecanla aklyoru ka
labala Sanki onlar da onun duyduu scak ilgiyi ve sev
giyi duyarlarm gibi sanki Faruk' birikimine ve zevkine
oraklarm gibi arkadaa bir mahremiyele konuurdu.
leriye yarm yapan didakik bir ukalalkan ok uzak y
lesine zeki ve yaman bir slup ve yakalam ki bunu
262
yaparen arsnda onu dinleyenlerin baaldrmaya yz
tutan aal omplesleri bi anda sprlp giderdi
Mzi iin yaad Sade ii deil tm zel hayat hep
mzile dolup taard aalar bile mzi zerine olurdu
nun bir deyimini ullanara diyeceim i nadir
susular bize mzial bir esti Yaradl gereidir ama
beli de biraz yaamnn sa olaca nsezisidir onu sal
na zarar verece bylesine d inlenmesiz yaatan Hastal
il uyarlarn yapt zaman ula asmay ii balad gi
bi bitirme isteyii de bundandr beli Onun gibi hcrele
rine bu adar mzi sinmi bir mzisyen tempoyu birden
yavalatamazd

Toplumu Yukar ekmee almak

Evet toplumumuza ayr gelen acayip trde insanlar
var By alabala ayr gelilerinin sebebi birincilerin
toplumu ilellilerinden ya da arcllarndan tr hep
aa aa emelerine arn bu iincilerin arnca ara
rnca yuar yuar emeye abalamalar
Bunlar Sisphos oculardr Ve bir tepeden aa
yuvarlanan ayay iide bir yuar armaya alan Sis
yphos da dzaya saduyunun olay anlayaca bir simge
deildir
Bilir misiniz srdng sanlan bu ini larnda
Sisyphos en o hangi anda mutlu ve yreli imi Tepeden
aa yuvarlanan ayay yeni batan arma iin tepeden
aa indii srada
Azra da Faruk da bu mutluluu tattlar
Bu herese nasip olmaz

23
 BEDRET TN TUNCEL

Bir dostun lm aeri insan guret elde daa ok vu

ruyor Nedeni ak Yurtta o acy paylaanlar sanki arl
n daa iraz afifletirler Aydn Gn, stanul Radyosunun
verdii ac aeri iyana'da ana ildirdiinde ikimiz de
unu daa yakndan duyduk lmleri vakitli vakitsiz diye
ayrmak toyluundan oktan kurtulmutum O akmdan
enz olgunluk andaki B edrettin erken lm sayma
dm O da saymazd iliyorum Ahmet Kdsi Tecer topra
a verdiimiz gn yanmda idi mezara doru afife eilip
"Uyu Kudsiiim, ben biraz daha oyalanp geleeim
diye sylendiini dn gii atrlyorum
Bedrettin Tncel tanklmz Galatasaraydaki
renciliimiz yllarna kadar sarkar Bizden e snf yk
olmasna karn epimiz onun adn ilkin okulda Blent
Nri EsenRait Baran gruunun oynad Durand Bijou
tier adl ir piyesin evirmeni olarak duymutuk Lisenin
son snfnda iken daa aka piyesler de evirdi Bunlarn
azs o srada eir Tiyatrosunda ile oynand Hocamz
Mhsin Ertrl tanmas da o tariten alar

Lyon Ayan

Mezun olduktan sonra yksekeitim iin Lyon'a gn

derilir Lyonda o tarite Enver Ziya Karal Sabri Esat Si
yavgil Sabahattin Eybol ve Vehbi Eral 'la ir grup
264
oluuula, B edrettin Fanszcasn daa da ilelei
Sabri Esat bilie bu dili en zel onuan Tleden
bii olu nl dele adam e T dosu Edward Herriot
o aie enz Lyon belediye eisidi Herriot daa sona
Radial Sosyalis Painin baan e Fansz abinesinin
babaan olaca Pe az babaann eiebilecei bi
l seiyesinde bulunan e B eethoen zeinde unuul
maz bi de ese yazan bu by dele adamnn imaj ona
ayan alan T encilein belleinde pe olay a
lamayaca ama yine de zenilece bi ne olmaad
B edrettin Fansada iyao e edebiya bilisini eliii,
zeini inceli Bi yaz aili b oyu iii rfan ahinba
ouduu Cambidede nilizcesini de ileeme ise
Ama Fanszcadai by yeenei yannda nilizcesi, ele
o o zendii Cambide asan e o lu olmaz e fsaa
by bi cesaele" iii onumala onun seimli i
iliine ay bi paodi eni aan bi eni olmaan p e
ilei idemez

Assamble Bakan

B edrettin daa sona Karl Ebert zamannda An

aa Konseauanda oca olaa z Dele Tiya
omuzun il mezunlandan balayaa ou sanamza
ocal ede Sona Dil e TaiCoafya Falesine do
en e idee pofes olu Tefik Salam nn ba
anlnda NESCOya da een Tncel buadai olumlu
almala e yine zellile zel Fanszcas, yabanclaa
ona uma assas e endine z seimlilii ile pa
ann lmnden sona UNESCO T Milli Komisyonu
Baanlnn en uyun aday olu O n bund de bu
dei baa ile y ou UNESCO onfeansana
265
birlite atld Dstuun baa UNESCOcular arasnda
ne adar sevildiine, sayldna yandan tan ldum S
ulganl ile, lafazanl ile by sempati yaratyrdu Bu
sempati nun Paristei UNESCO Genel Merezi Assamble
Baanl gibi zr bir devin bana getirilmesini salad
i yl adar bu devi baar ile srdrd

Tiyatro Enstitleri

1 95 ylda bir Almanya dn rada yaptm al

malarn rn bir neriyi, bizde de bir tiyatr enstits u
rulmas nerisini, falteme sunmutum Bata rof Ma
t Gkerk lma zere rof Fricke rof Mehmet
Kaplan' rof Fahir in ve rahmetli dstum Ahmet
Hadi Tanpnar' desteledileri bu neri, stanbul ni
versitesi Edebiyat Faltesi Prfesrler Kuruluna sunuldu
unda yediye ar yirmi seizle reddedilmiti Avrupada
bir bilim dal lara gelien tiyatryu, tarihi, tenii, fel
sefesi, pliti ve ssyenmi cephesi ile aademi bir
disiplin halinde falteye getirme istememiz bu ie henz
uza lan bir unlu arafndan "Tiyatro konsra
tuarda olur gibi malayani ve ilel bir tepi ile arla
mt Bizim stanbuldai bu giriimimizden bir yl snra,
Tncel, rfan ahina ve Samim Sinanol, buna ut
bir giriimi Anarada endi faltelerinde yinelediler ve
hemen yl drt smestreli bir tiyatr enstits urdu
lar Benim ve beni desteleyen be prfesrn stanbul gi
riimimiz yua srlren nlarn daha lumlu bir
snu almas beni sevindirmiti Bizim abalarmz
faltede benim verdiim Tiyatr Tarihi adl anca te
bir dersin ve seinerin abul edilmesini salaren nlar
Ameriadan da Kenneth McKovann Belford Grand gibi
266
hocaa gettecek b enstt yaatm odla stanbl'da
1 954'ten bgne dek kopks sddm Tyato Ta
h" desne aeten he ayn son haftas Ankaa'ya gde
ben de b ok sedm ensttde konk hocak ededm
Daha sona Ankaada b e nstt daha da gelt ks ha
ne ged rof Melahat 'nn bakannda dee
yen eemanla katd Metin And, demir Ntk, Sevda
ener gb necem blm adama yett lece
gen oadan men od B gemenn k hacn atana
dan b olaak B edrettin Tuncel' bada mnnee anmak
geek Tnce Ml Bk kabnesnde ksa b se M
l Etm Bakanl da yapt Kte sona n ydn
klt e sanat adaman k defa toplayp fk amay akl
eden b bakan old ok sed al Valery'y eesne
sedd Nefs ee le tyato epetam engn
let

Bakann Snlar

md bna nostalj k be an oledle He ay

Ankaa'da yaptm UNESO netm K toplan
ta gmn nne gelyo Bedrettin Tncel, sanm
bna eme bekled nk he topant ona Bakann
Snla" maddes atnda bo bo tat tat enne boyna
baen fala enne boyna doya doya monoog yapmak ola
na salad Baen hna kaplp eet kab etme tat
tatl esp cnas o kada kond k dt saatk top
ant boy gndemn b maddeene geemeden sade
ce bakann sonan dnemek onda kand ta
edecek onca;
"Ne yapal baaz teferruatl ouur Seesey
diiz, setiiz, eeesiiz ded Rahmetl Km sma-
27
il Grkan gibi sesine, konmsn, blln yn
d Hekes de kendini onn kendini dinledii ynlkl
dinlesin istedi Rmetli ve sevgili dostm S eha Meray
bilikte msnn tm b nd yn yn otdk B
zn konml svtmk iin kt zeinde bzen
yz, bzen esimle mzd bi konm tz tttm
tk. Ad bi espi yp, konmy sbote ededik Am
bkn ldmzd Eski kkm dynk ben bzen
d d ilei gide, msnn b nd konn Tuncel
bzen zel msjl yolldm. "Size bu kada bjekt
lik yaamyo "Falan konuyu fazla byttnz "Falan
znzn fet Hanm gendidiini ezemiyo muu
nuz? gibi mesjld bnl Tuncel bi yndn kon
ken gznn ltndn nne slen mesj ok, i ol
olmm gibi ypmsn kn biz sonki mleleinde
yl kle lp fk tsile yp, m yine de zn
konmsn bi yede kesmeye koly koly z olmzd
Toplnt bittikten, konmnn vedii geilim gevedikten
son ynm geli, yzn ydnltn gl ile sl, d
lmdn gstei,
"Senin bu zel meajlann hepini aklyoum, bilmi
olan dedi

Seviye Kaygs

Bedrettin Tuncel Lyond edindii tm entelektel ni

teliklei ym boyn tvnd ttmsn, mfz et
mesini bildi He kond bi seviye kygs, bi koly been
meme, ine eleme sk dokm titizlii gsteidi. yi yeme
i, iyi b old kd, iyi slb, zl bi ifdeyi, bi
fiki goutmet gibi teis ededi. Deliknllk dneminin
okm ln olgn ynd d tvstmmt
268
 Herkese gene br bark lmasna karn dsa
r azd ma nlara yenmesn blrd eneeke dzey
ve k le UNESCOya da br saygnk germ Para
men armaarndan kup daaarndan sa grm
br hap br UNESCO kngresnde ulura br demagye
grnce sabr uzlarc ve nazk Tunce brden dayana
mam
"Buras eneseneer Yp Kooperai hissedarlar op
lans deil, UNESO as alnda baka bir sz daar
c bka bir konuma slubu, baka bir l e seiye
kaygs egemendir Bu arkadamza bu slubu edinmesini
lerim dem
Eve md bunarn heps brer hara du
Bedren sz br UNESCO bana md k ek
sk br ey gb gelyr

69
 DRS T VE YREKL

Bi insan l. ski bi emense, faki bi yazasa,

yaam boyna ekii sknlan sanki bi mkfa gibi,
ldken sona vl, gklee kal, esizlii, benzesiz
lii beliili. len adam daha ekin bii ise onn mesiyesi
zeinde oybilii salanamaz eil mi ki, bi eyle ya
m, yleyse ise isemez bioklann sevgisini kazan
d gibi, baka bioklann da yegisine hedef olm
Poliikala ima eiimiz b ikini den insanla
dandla. Poliika, zaen oldm biim neaeli ve nank
bi mesleki kidada ol do bildikleini yglamak,
gei insana baka hibi meslekekiyle kyas kabl emeye
ek bi g ve amin hissi vei ama, nele bahasna ... Po
liikann he gn smeli gee. He an eike olmak
zonll on daimi bi h geginlii iinde bak.
o oliikala ddkla yede lse olmazla. Sini
bozklkla, ykszlk, yksek ansiyon, oliikann
olaan meslek hasalklandand. B sesli, hzl ve gegin
yaay, be ake sigaa ile, saysz kahve ve ayla, baka
doinglele ymamaya kalkmak ise sal aya boza.
Hasl bi ksdngd gide. Sonnda hyn syn
bildiinizi sandnz insan, bakasnz bi s ekime
den sona, glgesi ile kavga eden, ikilli, elal, sinili bi
yaak ol kvemi. Geeli gndzl fazla alma sini
ve sady soklan kemi. eil ikidan, insan byle
bi geilime giine hibi eyin adn dyamaz ol.
270
 Spor rkd ok ki dou ir pri lidri il
krld onu yorgun inirli grrk zl
"Kendnze brka gn strahat ersenz y our d
ii "Ben szn yernzde sam uda ya da Yaoaa
ekp ye k gn tam br dnenrdm
Kndiin olyck ir y ylii gii knlk
l k
"Ah, sz part ern bmezsnz dii "De br
k gn brk saat ten uzakaacak osanz per enz
den kaar Br daha yakaayamazsnz.
N r ki, ikidrd y d uhl gz lr
kn uldklr u dinln rn poliikcr,
zn zorunlu olrk indn uzklklr y d prilri
kpnd zn ulur, ki dngli, duyulu, huzurlu
kiiliklrin dnr gii olurlr Md czir gii ikidrd
klk dk, Mcli lk y d lk,
lidrlik ulunk y d rk lidr olk onlrn kn
di irdlri il uldklr kozik dnglrini zn ir
n zorunluk olrk drdn yrlr

olitikann Bozamad nsancllk

Orhan Eybol duru n olur olun, dngini,

ln, huzurunu, duyuunu innclln hp y
n u iln ndir yrdll ir poliikc idi Dnililir ki,
poliik onun gl inn yn oz
Orhan Eybol il yukr lli yllk ir do
luuuz rd Okul rkd yukr y
oluyordu Onun nic crlrdn gn, poliiknn r
l cillri il didi didi n olgunln kiiliinin
n rili nd, klndik ir nd hrk gii
ni d ok r
27
 Elli be yllk otluk ile kolay. Ama her gn beraber
mi iik? Bazen yllarca birbirimizi grmeiimiz oluru.
Ne var ki hep birbirimizin hafzann aklnn bir yerine
iik. Onun hibir baar b eni benim baar glgelerim
e onu ilgiiz brakmaz. Bazen Ankara trenine ratla
tmz uzunca konutuumuz oluru. Politikann ve ev
let aamlnn en ykek mertebelerine erimi olmana
karn hi mi hi eimemiti. nan mahcup een neza
keti alakgnlll ve okul ralarnaki ya a poraki
rt ve iten arkaal hep yerli yerine ii. O ocuk
luk ve ilk genlik yllarna onunla yan yana az top kotur
mak. Baka okullarn takmlar ile yaptmz malaraki
on birin aha onra eitli nemlerin Trk hkmetleri
iine bakanlk etmi tam rt eleman ieriini o zaman
nal tahmin eebilirik? Benim aak oynam bu ta
kma Orhan ol ak oynar. ok ratli ve acar bir cenah
aam ii. 27 May kabineine Tekel Bakan olan Kan
ral rahmetli Fethi Akn oli DP hkmetine Gmrk
Bakanl yapan evket olatolu antrfor ve birok kabi
nenin emirba bakanlarnan Fethi elikba a antrfor
ve takm kaptanmz ..
imi btn hatralar aklanklar yerleren kyor
lar yzeye. Orhan pora a hep centilmeni. Daha o yata
almz ert hzl fakat faulz oynar Politik hayatna
a hep yle oyna Olgun ll bartrc CHP tekila
tn bir karnca alkanl ve eizlii iine yle bir hle
getiri ki keni partiinekler bile bu ie aakallar.
Devlet hizmetine ilk ivrilii yer tanbul Trafik u
bei Mrl olmutu tanbul o gnen beri byle bir
trafik mr grmei.

7
 Bir Kar Tipisinde

ini o kada seve soumluuunu o kada iikleine

kada duad ki at buada at kap akasnda he ede
haz ve naz oudu. i ka ipisi iinde onu apkasn ge
ie itmi lacivet tenkotu ile gece as Dlabahede
bizzat tafik memuluu gevin apaken gen hehade
alnz ben olmadm Orhan 'nun bu halka hizmet
ak onu stanbul'un sevgiisi apmt u sevimli ve ak
k adam ima Meclis ve pati haatnda da onu bakma
d! abacan halk doucu hizmet ak dolu mtevaz bi
adam u paticilik iinde kendine ok g ilevle dt.
Koca bi n n'e hem de bk sag ve haanlk duma
sna kan netim kuulunun pek de sevimli kamaacak
kaan bildime ii ona veilmiti O bu ievi dugulana
kan mantnn bi geei oaak cesaete stendi Ke
sinliine halel getimeen azami nezaket iinde eine ge
tidi u doza ustal dahi onun temkininin bi begesi sa
abiidi Daha sona eiti kabinelede babakan adm
cn hep insani hep adi e iinde gtd patinin
gene seketeliinin llaca akipsiz ve en lak ada oldu
Yine pati ii stmelede ai pand ama kol k
en iinde misai bunu daa belli etmemee at
Televizonda onun poiika deimeninde apak oan
saan he gmde iim ocukluk gneine gitmi
gibi snd Akadan akasnda bakt hizmeteile
vn gelecekte apacaklan gvenle umuta bekledim
Omad O gn saanak hainde aan amuun a
tnda ili Camii avusunun bugne kada hibi cenazede
gmemi bi ana baba gn hlini al Tkie'nin ve
stanbuun bu akan evadna gstedii vefann en scak
kant idi Tkie dst bi devlet adamn itidi ize
aca esiz bi dostumuzu
23
 SIRA DII BR DPLOMAT

Herkes tarafndan tannmayan, oer omayan, sa

dece erbabnn, yakn dostarnn tand, tatt kimseer
vardr. Ama ara zmanar nas bir yuduma iyi arab
anararsa, insan sarraflar da bye bir insana iki dakika
konunca deerini, bakan bir conasseur kesinii ie
satarar.
Orhan Tahsin ite bye bir insand. Hariciyemizin bu
kendine zg, eski deyimi ie nevi ahsna mnhasr" sima
sn tanyanar kab edecekerdir ki, Orhan Tahsin bona
ak gitmi, deeri biinmemi, kendisinden gereince ya
raranamam bir nehirdir. Freneyemedii yahut sadece
frenemedii diinin beas oarak, hibir zaman ttmad.
Corps Consuare iinde brak diomatik kariyeri ie g
nnden bataand. Hariye mensar iinde en geni k
trerden biri idi. Durmadan okurd. nin diini
en iyi bien, onu girdisi kts, btn inceikeri ie anay
hoch deutsch yani rnek bir diksiyona anadii gibi konuan
bir insan tan, Wyzeken, Nathan der W ise den o
du gibi, Hait' inden, 'in iirerinden a
rmara dou eae gibi bir konmas vard. Franszcay,
ngiizceyi de mkemme konr, b dierin edebiyatn da
avcnn ii gibi biirdi. Tiyatro edebiyatza b dierden
ok deeri evirier kazandrd. Berin ya da Frankfurt ba
konsoosukarnda bnd zaman Amanar onun bir
yabanc oduun ayrt edemez ve hee kendi ktrerini
ok aanda kendierinden iyi bien b sevimi ya bekra
24
haret ederlerd H evlemem olmas da, bu kabl sa
larda sk grld gb, haaldek deal e bulamam ol
masndad Orhan Tahsn' cevval zeksa, onu cokulu
ve h bo olmaan, hep klr zle dolu konumalarna
her kadn kola aak uduramazd. mrn sonua kadar
alz aad Her dzede heccav gb, sz esrgemee
cek br rekll vard. Gl gzlemler uak bellede
rekler kalr, sora, llar sora k espr arka arkaa
patlata br cmles de le emsz atlp gele
br art olarak kullanlverrd.

Keskn Dll Br Heccav

Btn sanlar zaalaa maluldrler Harcecler de

br stsa tekl etmez stelk hele harcecl halk
ocuklara hez almad demlerde, bu meslek esk
Osmanl aleler ocuklarnn tekelde, kapal br kast ha
ldeken, oraa br sr manler olan kmseler toplam
t. Orhan Tahsn, ne dt bu lgn zmre ve daha
sorak daha ge kuak dplomatlarnn galarn, mesle
erlem teaml le badaamaa becerkszlklern mu
zp gzlerle zler, sora zehrl hcvlerle dle getrrd Es
k kuaa kar halk, lozo, kaleder, Bekta a gze
batard Ye, grgsz, e oldum dels, ked beenm
ga, gen dplmatlara kar da meslen geleen, adap
ve erk savua br tutucu keslrd Harcecler de
beed pek azd Sevd se galba h oktu Onlar da
aptal m? Elbet buu alor, sezorlard Kald k Orhan
Tahsn e br harcec dem le zama zama Espt du
Cps umursamaz, meslektalar oa ok araa zek
hcvler arasda affche edverrd. Onu bu hl ok
blen ve Orhan Tahsn' zevke ok varalarda b
275
i olan ahmeli Doan Nad bi keesinde ona Haiciye
nin yz" konulu bi haa yazmasn nemii Orhan
Tahsn bu haala kendini vmek kendini nemse
ek iin yazmayaca muhakkak Onun yazaca haa
elbee haiye slubunda olamazd Bu dilini esigemeyen
eli de elhak ok iyi kalem uan aabeyimiz byle bi ie
kaa vese belki edebiyamz Refk Halt kiilii za
manndaki slubu halaan hi kimseyi saknmayan ok
yekli bi haa ahesei kazanacak Orhan Tahsn bu
nei haiyeden emekli olmay asalad bi dnemde
yalm Orhan Tahsn mhle isedi Dnd Bi hafa
sona Doan ncldm Tk hashan
n konfou, n az Avua hashanl dzn glmdn
bl b zolama bn dedi Haksz da deildi Yazaca
haan mahkemelik olaca muhakkak Bi baka ha
am Muhsn Erturul dosu Orhan Tahsn Muhsn
Erturul dosu olabilmek mazhaiyeini de onun kiili
ine ay bi efeans sayabilisiniz eve Muhsn rturul
dosu Orhan Tahsn bi vakile Ankaa Konsevauva'na
adabmuaee hocas yam Oyunladaki konla kon
esle bibileini nasl selama yelaze nasl uulu elle
ne kada az sze ka bi Avualnn kzgnlk sevecen
lik ak av ve mimiklei bi knkinden ne deece fak
ld bn bunla eidi El nasl l su nasl iili
uvalee nasl giili sifon nasl ekili yandaki kk fa
hangi duumlada kullanl gibi ok daha genel ede kual
lan da aklad

Oportnst Del Tahsnst

Ylla sona LCC iyao Okulunu kuaken hocam

Muhsn Erturul' bilike yine Orhan Tahsn hala
dk Ak emekli olu Modaya yelemii Seve seve bize
26
katld. Bu sefe de tounu yendek gen oyuncu kuakla
na ayn eyle ett. Onun Nal okantasnda uzun
zyafet masala yaptp ocuklaa zyafette nelee dkkat
edeceklen tatbk olaak gsted b desne, ben de
meak sakyle katlmtm. He ey enne boyuna anla
tken ocukla baz da sululuk etmek n ona b s
olu olmaz soula ynelteye balamlad Zek adam
duumu anlad. "te bu ada varn gerisini bidiiniz gibi
yiyin ded. Kest att Yalnz b sz, sanm hepsnn ku
laklann kpesnde kald Yahut kalmasn stedm. "Ye
me yeme ded, "asnda irin bir fiidi nsann avurdu
ie gz by grta hareete gee hayvana te bu
irin hareeti mmn oabidii adar rtme, onu
ve esteti iinde, ama omatan arp birite oturma
iin bir vesie, bir zev haine getirme iin buunmutur bu
aideer. steyen uyar, isteyen uymaz.
Orhan Tahsn Fatnst, Ethemst, Fuadst, hsanst, b
kelme le opotnst olmadan kolay leenemeyen Dle
camasnda Tahsnst kalmann cezasn ekm oldu

 iiRDE ESPR

leblrm gen amda

En gzel rlerm slemeden gtreblrm
md kavak eller esorken bamda
Sevglm sen br akamst dndreblrm
Evet byle demiti n ylla nce Edebiyat matine
leinin en aanan aii old demlede Dedii kt te
imdi ylla sona tm dostlan dndyo yine en
saylacak lmyle Ama hi deilse aada en el iiini
sylemi olaak
Ba kimselein ailii ilk bakta nmleinden
oknama Sat Fak beni Sabahattn Kudret le ilk tant

dnda Banka efne benzer ama ardr demiti zde

mr As af ise aiden baka hibi eye benetilemedi Sade
onn son ylladaki k sal ve sakall kk avtl ayf
vcdnn einden dklen bol capel ve n kakol
l imajn kastetmiyom G enliinden bei bakndan
dndan yynden ve ellikle dnnden
bohem ai kiilii kolaylkla oknd Bi kee el
yaamnda byk kalabaln yd dene ymamaktan
deta evk ald Gnlnce yaad istedii aman istedi
i kada alaak keyfince yiyeek ve ieek kimseye hesap
veme onl dymadan alabildiine h ve aat B
aada kimseye aa vemeden kimseyi ahats etmeden
Bylesine kkl bi stanbl efendisi tebiyesi hceleine
ilemiti Onn kada edepli ien itii halde neaketini
akl lsn bi an yitimeyen baka insan tanmadm Ne
aket zdemr bi taks deil idi
8
 Ou hastaede D. endoan blmde so ziya
retmde zor kouuyordu. outuuu acak kz Seda
aayp aklyordu Ayrlrke "Bana bir emrin ar m?
dye sorduumda kz aracla gerek brakmaya ta
e tae bir vurgulama ile "Estaurullah deyii hl ku
laklarmda
te zdem Asaf, her eyde ce bu ice terbiye
katm so rekleride biriyd. Ou iteleye bir
meziyet icelkse br bakas da spritelli d. Ama i
celii bu zellie de sidii i esprler hibir zama
harcayc olmazd Hem atlga hem ekige hem cesur
hem ll hem ide geldii gb zorlamasz hem de
karsdaki kollaya br tutumdu bu. Cmlelerii ts
ble bu sylediim zellikler yastrd.
Esprisi lmle ba baa kald o so demide bile
ytirmemiti. Yamda baa so ada katlp gele Yaa
Kema' grce bizm alayamadmz bir eyler mrl
dad. z Seda, glmsyordu. "Senika ilgilenmeye ba
la ise urum fena diyormu. Yaa hl Yazarlar Sedi
kas Baka sayor olacakt Bu kara mizah esprisi ou
mzah damar o ada bile yitirmedii gsteriyordu
zdem Asaf rk iirie kedie zg bir yeilik
getrd. Alla amak szckler arasdaki matkl ba
latlar koparmak olar yei beklemedik bleimler ve
imajlar de vermek sterdi. Rahmetl Necatg deyi
miyle "iirin ortak anlaynan ayr zel bir il kullan
ekimeli oyunlu bir mantk zenine msra saysn ok
kere en aza inirii e lur du ki msralk iirleri ok
luu zdeyi tr ok sevii de e az lafla e spriteli
verme kvrakl rleridir ege zihileri bu k
sa formu kolay aklda tutmas olasl irleri kulakta
kulaa yaylmas isteye zdem ayrca ok houa
gdiyor olmal d.
29
 Uyku Dman

Dkrlar Brs a kalp haa ld v krk

yaa glmd lc yldklr ama g yaar
rp hap m. "Uykuya hacanan zamana uyank
geiiem kaan mm iki miine kam ouum d
y V gd g gcy d hakk vrmk gc k
lprd kma lm. haalk har yaam
yca hrk gl v alkl la zdmr h
d k g r acl ykk gld r yk
dma lma r aka r ll l
rrd. Hr kap kmaya v arada yaylara
l r mrak vard Blarda kd gr dkrlar
l karamad y ahkmlar karmaka da yk
. Hr a yak ka v dymak lm yaam al
a da yak gl yk rm fala gda l laf
kada d alma k hl lyr lmal
d k phlvalar l yymyc ykl gda rm
r drhm daha malama g cck fr
mda v vk ard
k kda da kd gr rlr vard k
Kl' aa ama kap dd r kapya dk
rr yava yava mlr yr k drcd
ar r mp l ydmlard. l v ara raya kaamak
ram klk k vrlr v aa rd glr falp
my alaya ma hmlr vlr yl
ark kd ra ar dr hl ahg gl
glyrk r ara yal kalr ama r mara yar
k g mafy gr ayarlam mkl mp
a h hall grmd lar klrd Olar glr r
arlar da ra rka pa daha dr; ama ya
pyr ml l, alkl hr y kd kaa
gr dglrd aa zdmr saf aaha d
280
ru da hl dimdik, hl pr prl esprileri ile, hl uyank
ve gle ikisini yava yava yudumlard Sonra or a veda
edip kar, araba vapuru ile amlcadaki evine gider In
yakar, okuyacaklarn okumaya yahut yazacaklarn yazma
ya balard Gcne, aklna, kendi yaam reetelerine g
venip genel salk kurallarna deta meydan okur bir hli
vard Rahmetli Ber Rahm Eyubou ve birka baka
dost, onun bu geliigzel doludizgin slubuna uyup aralk
aynda Kalamta bir gece yars yar belimize kadar denize
girdiimizi, sonra Moda arknda ift kale futbol oynad
mz, Erem B o yi uyandrp onda orba, Anan B en

uyandrp onlarda da sabah kahvalts ettiimizi unutmam

Onlar da bir gnlermi imdi bana ne kadar uzak geliyor
Dn Aiyana braktmz zemr Asa ksa yaa
mnda hi deilse istedii gibi yaam olmann mutlulu
unu bol bol tatt Hibir zaman sert, sivri klar olmad
Kimseyi krmad Yumuak ve efendi karakteri ile evresin
de hep sempatik ve iten bir hava yaratt Sonunda o ok
sevdii yaamn zorunlu bir ucu olan lme de uyku iinde
deta farkna varmadan ulat Bunlar bir avuntu saymak
tan baka elden ne gelir?

21
 H YOKTAN MZAH KARMAK

Geleneimiz glmeyi h gegelmiti A t da

mlla desinle" misali, atk kal, ask satl lmak say
gnlk sanlmt Ama Tk insannn i yine de b ka
sklk bltlan delen bi mizah dygs ile dl idi yle
lmasa Nasrettn Hoca Evlya eleb fantezisini,
halk zanlann talamalan nasl izah edesiniz? Nas
rettn Hoca, dnya mizahnda esiz bi sehli mmteni,
eiilmez bi klaylk ve kestimecilik dhisi idi Eini an
cak baka bi alanda, ii alannda bi baka dil stasnda,
yani 'ta gebildiimiz nefis bi bileimi yakalamt
Hem labildiince halk ve indigemeci, hem de alabildi
ince dein ve bytl labiliyd Aym taym
da amzda nn bi zaktan benzei ve kt laak
ancak bi gnt sanatsn, Charle Chapn gebili
ym Evlya eleb gelince, gezip gdn anla
tan ilk picaresqe yazamz saylabilecek b be adam,
elbet Nasrettn Hoca nn dehasnn k k zanda ama

yine de kendine zg bi abat ki mizahn klay bi yl

d stas idi Halk zanlamzn talamalana gelince,
ezilmi Tk insannn isyan hiciv ylyla nlan iilein
de balma imkn blyd
Msahiple, nedimle, nktedan, hazcevap, ifahi mi
zah stala bakmndan da, mizah fantezisi insan a
tan hayali"le, tayncla, tlatla bakmndan da
hi faki saylmayz Avpai slpta mizah yapmay k
282
sonralar rendk Halk mahmla vrpa maha ge
srasnda kpry de Ahmet Rasm' kalemne borly
O dnemn br knc yal m ah stas da Hseyn Rah
m olmt Talhn byk ltf olarak ksn de tanmak
myesser old Brncs dnyann en rahat gllgs ve
kompleks nsanlarndan br d Konr nefes alrcasna
kolay ve rahat yaard Nktey nkte yapmak n del
dlnn ya da kalemnn cna geld n yapard kncs
se kend bana renebld Franscas le ednd yne
otodidakt kltr le evresnn elklern yakalayp hcve
dken br roman slb le hret yapmt sman Cemal
Kaygl, b k stann antsnda br halk m ahs ola
rak grnd Onlar b alanda mah yaparken br baka dl
stas Refk Halt de Krp" takma ad le poltk mahn
nce rneklern veryord Karkatr alannda se br baka
sta yan Cem vrpadak meslektalarndan h ger kal
mayan br dey tttrmt Daha sonrak dnem bata
Azz Nesn olmak ere brok mah yettrd

Alln Amak

Pek geenlerde ytrdm Sua n b tablo

ndek yer neyd? B ence onn en byk ntel kendn
den nceklerden kmseye beneemes d n sevdm
ve daha yamaya baladndan tbaren b bakaln se
dm de mahn en byk ellklernden br olan
allm a" hassas herkesten ok vard Bna okyarak
blnl olarak del kendlnden varmt Daha dor
s yaradl gere b yaklamdan bakasn blmyord
Kafas yle lyord D rayda gtmekten sklyord D
ncey mhayyley rayndan kard aman da mahn
283
n alisini tiyod Klim oynla, mantk sizli,
sa dkn saman dyi, soyta ka sadyy alla a
m gibi at bayld yldi
Sua ok okmazd B, blki d bi avanta olyod
O mizata bi insan okdka sola, otansn, oiinalit
sini, vimliliini yitii Kafa dznini msamad gi
bi, kndi klk kyaftini d b olad H sakalla zam,
gzli yognlktan kanl v yogn gzn b tostoalak,
svimli v kalnd adamn iind nasl biti tknmz bi
miza dama oldn ilk bakta anlayamazdnz Ama
bi ak masasnda kasna ot onn tkn bynin
bi klimlik bi miza dvi vdiiniz zaman, amdan
ama atlayaak, o klimdn nl v nl gidbi
lcin aa kaldnz Tiyato yazmasn sala istdim
Kndini zoa sok otsa "vai bi oyn yazaca
na inandm Bn astlamamzda bk sanmadan
tkaladm Sonnda Maymun Kabaresi iin bi ka
ba oyn yazd Baal da old N va ki, kaba iysi
il kalc olnmaz Sua kalcl filan msad da
yokt O miza slk ala gibi kndi iin yayod Bi d
tabii, kmk aasn n kolay b yoldan kazanabildii iin
G isini bolad Kndi dini bilmzdi H sfind
bn vgladka da inanmadan dinldi Byl old iin
d ivnli ikisi ai onn kymtini k bilmdil
Bala sknca on kllan ii bitinc sklm limon gibi
atalad
En son Milliyet kantinind kalamtk Sua Su
alp Akal Attla bn kalkl otdk Etli not ydik
adan badan kon bol bol kakaala attk imizi
ykadk H zaman, ot kon, gitm sas glinc
d l sk, atta bazn bna bil gk gmdn Eyval
la" d ayldk O gn ndndi bilmm bi nszi mi,
28
yoksa neel rnne karn br zntnn yzne
yansmasn yakalar b oluum mu ben tt Br daha
remeyecekmz b uzaa dyormuuz b k yana
ndan ptm Bu son vedalamamz olacakm
rk mzah byk br yetene ytrd Acaba ka k
bunun farknda?

285
 ATATRK BR CARTESEN

En deerl mantk yolu en son varland

En deerl mantk yolu metottur
Netzsche

Blg nsan, drt drtlk blm adam, byk dost En

ver Zya Kara da kaldk Byl ok yanl v kkl br
nsan ytrmk hrhang br fany ytrmy bnzmyor
Onun boluunun hl u n grkl olduu dnmd dol
durulamayacana nanyorum Enver Zya Karal y tan
mayanlara nasl anlatmal?
nc Br blm adam d dy balamak galba n do
rusu olacak Uzmanlk dal olan tarh alannda olsun, Tr
kynn toplumsal sorunlarn l alnda olsun, onun bu
blm adam ttzl v obktvzm hp lk planda glrd
Hl bzdk gln l blm dsplnndn ok romantk
sapmalara v yorumlara ak olaglm tarh alannda onun
bu arbal v amaz mtot zhnyt bsbtn baka br
dr kazanrd Kara Lyon yllarnn tks l koyu br
Cartsn'd
Onu anaya adadm bu yaznn bana 'nn
mtot hakkndak o lafn bouna m aldm? str Tarh
Kurumu'nda olsun, str UNESCO toplantlarnda olsun, s
tr hrhang br akoturumda olsun, onun olgun svcn,
barton ss v blgc sknt l dalmakta olan konu
yu mtot rayna oturtmak styn uyarlarn tk hatrlayan
hrhald bn olmayacam Bunlar o kadar sk olurdu v o
86
"nc bir mtot saptamam z grk arkadalar diye o kadar
ok mdahale emek zorunda kalrd ki Karal en ok bu
meou arm ile harlamak herkese daha kolay gele
cek sanrm Her konuda lehe aleyhe m yanlar duy
gusalla hi kaplmadan incelerdi. 'n hakkn yei
ine hi raslamadm Yargs byklerin kamu onurunun
aleyhinde imi aldrmazd Tarafszla bilimsel geree
byk saygs yannda bu vr zvr onu hi ilgilendirmezdi
Hayran olduu Atatrk' de en az bn yapklar kadar
"Hakiki ol gstrici bilimdi dedii ve bunu uygulad
iindir ki bunca severdi Bu amaz bilim disiplini onun
kiilii slubu onuru bir kelime ile a kendisi idi Ordi
narys oldu Rekrlk dekanlk ei Kurucu Meclis yesi
oldu. Komisyonlara bakan seildi Her bulunduu yerde
bilimin emsilcisi idi Bilime ve bilim adamlarna kar bi
lim ve niversie zgrlne kar her mdahaleye am
bir bilim adaa yakan medeni cesarele kar koydu

En Blnl Atatrk

Bunu da hep yumuak sesi ile insan psikolo isine vkf

bilgece ve inimeyen bir akikle yap Herkese sevgi do
lu idi Kendi kendisiyle denge hlinde idi Hrn ve iniici
kar koyulara ihiyac yoku Herkesi ak seik grd
geree payda emeye alan bir aabey gibi konuurdu
"Bana Trki n bilinli kim ? diye s orsalar
" r diye cevap veririm. Bu sevgi ve say
gnn haa bu kelimelerin anlamaya yemedii byk ba
lln kkeninde byk kurarcya duyduu kran hissi
vard phesiz. Ama onu en gl Atatrk yapan bu de
ildi. Aarkl bilimsel s enezi iinde alglay ve yine
mspe bilimere zg bir ob ekivie dili ile veriinde.
28
 Hibir toplntmz olmz ki konunun bir yere spln
yere incelemelerinen hz ln bir vukufl Atatrk'
bun benzer bir urumki vrnn szn grn
ttl bir nekot hvs ile bilgimize sunmsn. Byle byle
bizler e onun bu bilgi ve tecrbe hzinesinen yrn
m oluruk. Sln bir UNESCO toplntsn yzne
kr iln ettiim gibi ben Atatrk sevgisinen Atatrk
bilincine onun syesine getim
Kara, rih Kurumu Bkn ii. rih profesr ii
Skk urumlr grne bvuruln bir bilgini u
ii bu ii. Am bunlrn ynn hlis bir UNESCOcu ii.
rhmetli Tevfk Salam Paa nn bknl zmnn
n blyrk UNESCO toplntlrmz hep ikinci pln
klmy tercih een Frenklerin eyimi ile bir Eminence
Ge ii Salam Paa n sonr UNESCOnun rls

oln sevgili ostum rhmetli Bedrettn Tuncel ve imiki

bkn Syn Suat Snanolu ile birlikte bu kurul byk
hizmet veri eennisi ile tecrbesi ile lmlr ok ey
ktt usul usul yeni ynlere yneltti.

Kara ve Astronot Naz

Karal, ok ynl Karal' nltmk byle bir gzete

yzsnn hine mi m? Kimbilir hkkn neler y
zlck Bizimkisi keerimiz henz tze iken onun bz
zellikleri hkkn niz ncelerimizi zel olrk sun
mktn ibrettir. Kara' br zellii e imi htrm
geli mizh ytkn mizc ii Keni mizh ypmz
Am glmeye glmseeye hep hzr. Benim bir zmn
ynettiim bir kbre tiytrosunun oyunlrnn tirykisi
ii Benim yzp unuttuum esprileri o yllr yl htrlr
tekrrlr ururu Bunlrn iine en sevii ynllkl
288
Amerikal asronolarla birike fze ile aya fraan zoraki
Asrono Niyazinin yukarda namaz vaki Amerika asro
noa kblenin ne arafa dn sormas idi Bunu ona
buna anlar, kahkahaarla glerdi Byk dosu gldrm
olmak da beni ayrca sevindirirdi Bir keresinde de yine
UNESCO Yneim Kurulunda "Haun konu omak mut
uuktu diye hi hak emediim bir iifaa bulunmuu
'n bugnk yazma konu oluu benim iin ne ya
zk ki muuluun am ersi

289
 HEM YAZAR, HEM POL TKACI

1 950lede gn Malye Bakanlna m d

zel kalem mdlnn odasnda ekleen ymoz
k vad En son sada yee lm Baz sona zel ka
lem md yanma geld B akan eyn en sen sy
led Dedm ya sa en sonda d B enden nce gelm o
ca k sa eklyod adm Say ozmann, kaylm
g olmann vcdan aza le eme ydm ede Hasan
Polatkan' yene Saet aolu le kalanca a
dm Mee ydnda lnan Malye Bakanna o vekle
edyom "in neyse yapsnla otr da biraz konalm
ded B saa oy hep edeyaan konk Kahamanla
hayaan m omana ge yoksa omandan m hayaa sza?
ok kenada dl olan ke le del de, Ba dl
le dodan ese yazalseled, hang yazalamz Avpa
edeyanda deveye gelled? Karamazo Kardeler
nomal dedmz nsanla neden ahane kak g
yadga? Neden Dostoyevsk' kahamanlann
nsanlala h oak olmayan h dokla vad B ve
g konlada daha ok kends kon Ben dnledm
Blnaln esleyen sonlaa Ankaann dzayak polka
evelende mhaap lamamann hasen kacasna
kon B olkan yaalanp hemen ayaklanacam
sezd n de cmle sonlandak nokala vgle ev
p aasz kon Rahalad Sanm sa ekleyenle
290
saatlik gecikmeden pek aknamaacaklard stedii kon
lar konailmi ir insan o hlile elet daha dikkatli ve
verimli olrd

DPnn Ben Adam

Aaou ailesi ile hkkm ok eskie daanr A

las reyya Hanm, klarn da niversite tahsili apmala
r istei ile amann hkk dekan olan baama avrd
nda ondan en hararetli destei blm onn en ii tale
ei olm niversitein ilk hanm rencisi hocas
ldkten sonra ona kar dd sag ve minneti ana
gstermek ltnda lnd sevgi ve aknlkta devam
ettirmitir aet Aaou ile a arkm ise daha ad
Ona ilk sevgim sra d ani allan kalplara kar bilinli
bir adn olndan alar Tek parti dneminin milleti o
ck erne koan netim sistemine kar her onrl adn
gii kar ko ona araord O dnemde hangimi
ar ar kmsenmee kar deildik ki? On poli
tikaa ve particilie mcadeleci an itecekti Demok
rat Partinin einci gl adam benim kanmca b lider
kadrosnn Kpr ile eraer ikinci entelektel simas
aet Aaou old
Parti toplantlarnda seim alanlarnda Meclis krs
snde ve icraatnda tam ir aksion adam olan Aaou,
kalemi eline alnca amaka bir adam olr Dostoyevsk
ile vr olm haasnn ve arca kendi gn mhai
lesinin rn kiiler aratmak iin engin haal dnasna
dalar giderdi B iki kiilik haat onca hep srecek
t Baas gii aksion adam an politikada at onatrken
onn aar kiilii eraltndan derinlerden ir nehir gii
akacak ve aman aman erne kp ame edeiat-
291
tak zgn yern saayan hkyeer yazdraakt Evet br
potka br sanat k k brkte yaad Hatta
er gderek dyebrm k potkaya sade mzann ts
e de daha ok onun saad srek heyean ve ht
ras deneymn karmak stemeyen br yazar oarak dam
gbyd
Yne ayn potkann gap ves e dama mahkm
edee eseden br nek esede Yassadada yapt
savunma hem br htabet hem br meden esaret rne
d. O gn duyduu oku ve hayata stten bakma asna
varabmk onu hayran oduu Dostoyevsk kahraman
ar e akraba yapm gb d. D ostoyevsk tam kur
una dzrken kan aftan yararanp Sbryaya sr
gb Saet de ne dama mahkm edeek sonra Kayser
srgnne gndereekt me kar karya kama bu
benzersz deneym kadar bu yazg benzemes de ona byk
znts nde muhakkak br avuntu omutu sanrm.

Ypranm Poltkac

Kayser dn Saet rtk ypranm ve kmt

Hapshaneern br gere de nsan bye haramak ouyor.
Ama zeks yne sk sk erareer karyordu Rahmet
Cat Tr un deta br kup mahfne dntrd an
tka dkknnda sk sk rastar konuurduk. Miliet
urasn da ben aratp konumasn pek omazd. Hep ede
byattan hep edebyattan konuurduk Onun memekets
benm hoam retmen Gar' yahut Amet Sa,
Dostoyevsk zerne okuduu yen br eserden. Hkye
erndek gb hep humma tedrgn stma kuruntuu
kend kendn yyen ama youn yaayan kerye byk
br roman yazma zemn gaba sonuna kadar nde uk
9
de olarak saklad Byk Aie adl zn hikyesinde bna
sadece el altrmt Oysa oman yazmam oln dert
edinmemesi gerekti Baz hikye kahramanlar yaratmt
ki onlardaki boyt okdnz size roman sandrabi
lirdi yi hikyenin lt de b deil midir? nemli olan
sayfa says deil bakn boytdr
Saet' b politikac yazar ikilemini Medu ev
ket Esendal da yaamt H ikyelerine M.E inisiyali
atmakla yetinen, asl adn politikaya saklayan stat imdi
mezardan zanp da bakabilse Politikacl oktan n
tld Kmsedii hikyecilii ile belleklerde hl yayor
ve yaayacak Saet Aaolu, yazarln politikacl ka
dar nemserdi B elki de asl yazar olarak dom ama son
ra nankr politikada ok vakit kaybetmiti

93
 YAZAR MSN DURMA YAZ"

Bykaamn mataas ock yamda enim n

lnmaz i yaam okl i deneyim kayna olmt.
Okl tatilleinde oadan kmazdm. ekli makine ho
mts insana vapda imi dygs vei Zaman o
na deil de i yeden i yee gideek eeketli i haeket
iinde hacamak vnts vei. nsanolnn ettii en
cevheli eyin dncelein yaylmasna katkda lnd
vei Tanya k ocklmda ilinaltma
yeleen gzel fon mziinden gne kada zak kal
madm
Bykaamn Mataay Amie Mdlnden e
kildikten sona kendi adna kd Hait Mataas
Caalolna kan kestime yokn solnda imdi ihan
lann ykseldii alanda katl yk yaygn i yapy
igal ediyod Bykaam kendinden sona ay e
nim ynetemi tasalad iin eni kk yatan itia
en asm iinin ta iine altmak istedi. O kada istedi
ki e yanda aasz kaldm zaman aaszl ana
dymamak iin eni ok matt Avpadan oyn
cakla alp getidii zaman ile oyncakla hep lastik
hfatl dizgi kalpl kk mataa oyncakla old
On iki yama geldikten sona da tatillede eni mataaya
gt keski makinesinden mcellithaneye tashih o
sndan mettiphaneye kada mataann gidisi kts ile
v olmaya zolad Oada altm sece de iile gii
haftalk vei yece paam hak etmek iin eni i i di
294
sipliie mecbur ederdi. alma disipliii, alnn eriyle
para kazamay e edebiyan mufak araf olan mabaay
baa kk yaa ree bykbabama, bundan r
mine doluyum. Daha sonraki meslek hayamda bunlar
ok faydasn grdm

Bir eit kademi

Mabaada e sediim yer mreiphaede sonra b

ykbbam mdriye odas idi. Bykbabamn geni bir
eresi ard.
Duarlarda eipzig mabaa makieleri afileriin
asl olduu, kalieli Alman purosu koka bu o dada, deri
l kiilerii, byk yazarar anmak frsan kk
yaan bulurdum. Mesela, tatrk yak yazar e me
bus Ruen Eref Bey romac e mebus Yakup Kadri Bey
saa arihisi, ressam, opera libreisi, ilk siemac e a
rihi oyunlar yazar Cell Esat Bey eyhlislam Cemaled
din Efendiin olu Muhtar Bey o zama hez gencecik
bir liseli air olan Cedet Kudret hep orada andkarm
arasda idi
Bykbabam mehur biri gelice, onlar bana anma
ya ze gserirdi. Bir keresinde bei mreiphanede a
rp, Damla Damla adl kiab dizdiimiz Ruen Eref
Beye;
Torunum diye anm. Bana uzala ombul beyaz
eli kirli ellerile skmak isemedim
Ellerim kirli diye zr diledim.
Ruen Eref Bey in Hamdullah Suphi hiabe okulu

haasda bir eda ile;

yapan eller kirli olmaz evladm En temiz eller on
lardr Sen o tertemiz ellerinle enim kirli elimi sk dediini
295
hi unutmam Neyse ki oraa tantm yk adamlar
hep yle hikmetli konuma meraknda deildiler Ben on
lara hayranlkla akardm ama kafamdaki asl yazar ima
ne Yakup Kadr ne Ce Eat ne Burhan Caht ne de
Ruen Eref 'lerdi Onlarn hepsinden ok nce yine u
odada tandm Ahmet Ram Amca idi

Yazar Omadan ne nan Omak

ocuklarn insan deerlendirmee azen yklerden

daha salam ve amaz ir nsezisi olyor Ahmet Ram
Amca'nn yapmacksz alaildiine doal kalender seve
cen ve insancl hli eleime yle ir yerlemiti ki u
gn dahi ayn canllkta orada durur Baacan szcnn
enim eleimeki ilk ve tek arm ugn dahi Ah
met Ram olarak kalmtr Bu ksaya yakn orta oylu
posykl iman keleek gzlkl ve rak sevenlere has
dnyaya iraz metelik vermez kalener adam iin yk
aamn "Trkiyenin en byk yazar A hme t R asim Be y
diye yapt takdime ile gerek yoktu Bu adamn yk r
yazar olduuna o anda ocuk kafamda hemen karar vermi
tim B ence iyi yazar yle iraz klksz olmal ii Halktan
iri gii konumal ama tonuna tnsnda herkesten daha
scak aha candan daha iten ir eyler olmal idi ocuk
la ocuk ykle yk yal ile yal olailmeli ii Kar
snakinin amtelini ulailmeli idi Atatrk mar yeni
ve varlkl ir statnn adam r deay-i-kiramdan"
akal ite uradan geliyordu cuklarn sevdii insana
gveneilirsiniz Bydm gitti imdi Ahmet Rasm in o

zamanki yandaym Hayatmda e n ok ocuklarla hemen

ilk annda sempati ilikisi kurailme hassamla vndm
kadar hiir eyimle vnmedim Yazar olmadan nce
26
isa olmay ve isa olmada iyi yazar oluamayaca
baa ilk ree Ahmet Ram oldu Kedi farkda bile
olmada Ahmet Ram, bykbabam Darafaka'da
arkada olduu ii karde gibi seviirlerdi Mabaaya da
ii olduu ii deil derlemeye laflamaya gelirdi
Sobei de grm kadar scak Kimseyi iime
ye yumuak ve kaleder bir umoru vard Biraz Beka
ilerikie bezeye Bugk Feerbae Sad' dola
yda o zama Papaz Ba" deile aalkl bir yer var
m B ahryel Davut Bey amda bir za buray kiralayp
kedi sula keyfi ii zel bir meyae alide ileirmi
isemedii r desiz merileri ieri almaz srf ihva
kabul eder zel bir kup dzeyii byle muhafaza
edermi Ahmet Ram bakla arlasa Trfon Baba '
meyaesie gimedii geceer buray da sk sk ourla
drrm Bir gece yie Mahmut Sadk B ey, Besekr Lem
Bey, Besekr Bmen en ve Ressam Muazzez Bey'le kafa
y ekerlerke bk kapda belirmi eri girip imek
isemiler
Bahryel Davut Bey
"Bug babam lm yldm. Rak yok Gd
baka yrd diye bular kovmu
leride biri ileriki masada demlee Ahmet Ram
Bey'le arkadalar gserip
"y ama kar masadak bylr yorlar ya ? diyecek
oluca sa kelebek gzlklerii sde arsz me
riye bakp
"Bz aldz vla Yas uuyoruz demi
Narettn Ho c a "B ssrmd hal

m blyor muyum? repliie ok yaklak bu espri slubu

Ahmet Ram' b umoruu da karakerisiii a
rd Harcayc imdikleyici espride olamazd Polii
kada da i olamad gibi
297
 erek Br Yazar

Daafakallk onn kiiliine eligin i damga

mt Mmta fan Oca" saylan Daafaka, ge
ekten de sk disiplini, Osmanl efendiliini, hekese say
gy telkin edici gelenei ile Tkiye'nin en naik e efendi
insanlan yetitimiti Kimde ince e gsteisi i ne
aket gseni, kimde kendini dnyann ekseni sayma
yan i olgn alakgnlle astlasan, kimde gel
Tke i telaff lsan, o dnemde hi yanlmayan
tehisi koyailidini Daafakald mhakkak Ka eski
Daafakal tandmsa, asfla yalanlayan i istisna
ya astlamadm
Ahet Ras' edeiyatmda ay i yei ad
Saygn eya sala, maeyn ktipliinden edinilmi hal
e ta, haiciyeci ya da ay Delet yesi slnda
ki enli giyimi ile stat Halt Zya gnmnde old
gii, omanlanda da, kia i salona gimiesine insana
nn ilikleme hissi eidi Onn yolnda giden daha a
yetenekli yaalada i yolama hlini ald aman, aes
lii daha da glanan enk entisi slp e inan
dclktan ak edeiyat, Ahet Ra e Hseyn Rah
gii iki yk panehile dengelenmemi olsa idi, elki
kakla oy hasta e yapmack i moda, edeiyat san
p gidilecekti Ahet Ras e Hseyn Rah ne Paul
Bourget' ne na, ne na eneyen, hi kimseyi taklit
etmeye enmeyen, ndan t de sade kendi kendile
ine eneyen i edeiyatn ncs oldla Yapmacks,
slp kaygs gncel konma dili ahatlnda e kolay
lnda, gn gnne yaaak, ok syleyecei olan yaa
lan salkl tela ile Iknp sknmadan Bndan t de
ahat e kolay alglanan, ol ol oknan yaala oldla
98
sanbulun, sanbullunun o dnemlerdeki yaamnn sa
dk birer kronikisi oldular
Ame Rasmn en sevdim zellklernden bri
halkl idi. Ha Za Uakgl nasl arkasndan Saf
fe Nez zze Me lere yol amsa, Ame Ra
sm ve Hsen Ram de, S erne Muar Osman
Cemal Oran Kemal Adnan lern yani
halkla vr olmu yazarlarn yolunu amlard Ame
Rasm halk anlarken, bu alkn ine kendi de kalr
d Ag Srr Leen ok sabeli ehsi le, Dorudn
doruy kendisinden sz ettii yzlrnd bile A hme t
sim yine klbln iinde di

Muarrr Bu Ya

Her gn durmadan yazmak ecirlin Muhrrir Bu Y

da ne gzel dle gerr
Lf deil muhrrir bu, yz Hem lklem yz Dur
m yz Kleminin uun nsl gelirse yle yz. Deme k
yz, yz Bu nsiht kuln kpe yp. Bun bir rumuz
olmk zere kurunklemini kulnn rksndn eksik et
me Yold yz. Trmvyd, otomobilde, imenderde, v
purd, rbd, kykt, du otu hopl zpl yz
Yazarln ne br grdi m br daha klayan br
meslek olduunu, nsan nasl bir fkr ecir halne gerd
n bundan iyi anlamak mmkn m?
Hem de alakalem br empoyu sade anlamda del, ya
znn mzinde, soluunda da vurgulayarak.
Bir gn bykbabama anlam ksnn de snf ar
kada olan, kdm paronu Ame Cede Be Ame
Rasm gazeesnde fkra yazmas n eklif yapm. sa
299
dn kabul etmes zerne telif cretn saptamaya daya
nnca Amet Ram Usta;
"Uzun yazarsam, yarm altn istrim dem "Ksa ya
zarsam bir altndan aa olmaz
Az ve z yazmann telif cretne yansm bu nefis de
erlendrmes de unutulacak gb deildr
Fuh-i tik hir Mktuplar Hamam t Glp
ladklarm Ramazan Sohbtlri Muharrir u Ya G
lrim Ekal-i Zaman Ciddi Mizah Falaka e yazmsa
alakalem ama onun n de kalemnin ucuna geld gb
iten ve scak yazmtr

Dnyaya Pobykl Bab acan Bak

Amet Ram n gftesni kend yazd ve besteledi

'

"ilmm ki sfa n bu rn nrsind gb hl syle

negelen brok arklar olduunu herhalde benden rene
cek deilsiniz
stadn babas ok gelge br adamm Anasn gebe
braktktan sonra br daha eve uramam Her gtti vla
yette br kadnla evlenm Amet Ram dik dikip ken
din byten annes Neer Hanm byk bir sevgi ile
bal d Onun talihsz anacnn ansna yazd satrlar
da unutulmaz tenliktedir
hir Mktuplar kitabnn bir basksnn kabnda s
tadn br karkatr ve altna kendi seip koyduu u msra
vardr
"Mudikat- dhr bn ls d tasirim gl
Dnyann komikliine glmseyen o karikatrn
oktan unuttum Ama Amet Ram nn her eye
herkese sevecen ve insancl bakan o gle posbykl baba
can yzn her zaman grr gibiyim
3
 Hedye Br Kalemn Uuru

Sevgili Ram Uta "zk hem m hnet, hem de

ok zek t deyiinin hikmeine ark biz de vardk.
Eve senin rneine zenip, enin dn uuk
Aldk elimize kalemi yazdk durduk, yaz k demedik,
gece gndz demedik gzlemleik yazdk Sevdik yazdk,
kzdk yazdk, umulandk yazdk, umusuzak yazdk, se
vindik yazdk, zldk yazdk. Yazarln insan m varl,
m zaman, m bilinci, m bilinals ile, gecesi gnd
z, gerei ve d ile emen ne dymak bilmez, ne kaprisli,
kendinden baka sevgili ekemez, ne kskan bir meslek l
duunu bile bile yazdk. Ama yine ayn yazarln, dank
dnceleri kda dkerken bizi nasl birden arla, yaln
la, bir kelime ile dneye egemen lmaya gren bilge
bir ds lduunu da grp sevinip yazdk Yalnzlmzda,
umusuzluumuzda bizi yk lmakan kuraran bir can si
midi gibi na sarlp yazdk yurke uyanp yazdk, hasa
ve aeli iken bamzda buz kesesi yazdk, k bulamadk
bazen k peeye yazdk, gmlek maneine yazdk, yaak
arafna yazdk
Dnyada neler yiirme, e n yaknlarmz krp geirme,
ne nimeleri karma pahasna yazdk Yzlerce kurunka
lem biirdik, bir kadar dlmakalem yiirdik. G een gn
saydm, am yirmi dakil makinesi eskimiim Dlu
dizgin bir amansz gidiin iinde yrulan, aayan alar
deiirir gibi bien kalemi, bzulan ucu, pes diyen yaz ma
kinesini ap yenisini nmze ekik Kaldmz yerden
yine yazdk Hep yazdk, durmadan yazdk
yarmak iin yazdk, remek iin yazdk, anlamak
iin yazdk, gldrek iin yazdk, yreklendirmek iin
yazdk. Bir gedii dldurduumuz kurunusu ile, bizden
nce sylenmeyeni yakalamak hevesiyle yazdk nsan ger-
301
eini yakaadm bi yan ie, Tkiye geeini ay bi
adan vediimi mdya yadk Yaa omak dygs
ie yadk
Yayo da Yaaca da m bi gn eimii t
tncaya kada
Rasim Usta, seni bana o ve beeketi eine
hediye ettiin c astiki kaemin bnda mhakkak pay
oma

Mhda 5 Ekim 1 979

 ,,

,.
, c

.

Celal Ynz ( S kll Ce)
Abdlhak i nasi H i sar
Asaf H et ebi
J

Mri m i
a Y na
Uf khg C y

Hd
Tn
 Aliye B erge
Aa A
 Cemal Sh
Taha Ts Av

hmet Kus Tece

Refl Hl
y
 A h met Selahadin S h a L . Mery

O h a n Ke m a l
G
 UJv z

e c

de Edp dv
Arivi)
( M l yet Av)

S Fk
(Aa Gl A

ml Dm
m kcolu
 Su yu

Mus uu

Vl Nu ( Va-N)
( A a e A
up Kd K omol
( a G l A)
 sy
B lcolu Sd Sm O

Sbi s
Sy gil
Aa A
 N a c ad u l l a h D a n

bd pk

h me Rasm
 E s r

B u n Fel

Tvfi S l m
 Behet
Necatigi

Azr Era
 zdmr Asf

Orh Eyolu
ye i

Fr G v
M Aii
 S u a u p
( M i l l i c t Arv)

Set o u

dri u el