Professional Documents
Culture Documents
TH V I N
I H C Q U C G I A H NI
512.5071
NG-H/00 NGUYN HU VIT HNG
IDT. 001158
AI S TUYN TNH
I S TUYN TNH
MC L C
Mc lc 3
Li ni u
Ch dn v Lch s 10
3
2. nh thc ca ma trn 125
3. nh x a tuyn tnh thay phin 131
4. nh thc ca t ng cn 135
5. Cc tnh cht su lum ca nh thc 138
(). nh t hc v Hng cua ma trn 144
7. H phng tr nh tuyn tnh - Quy tc Cramer 146
8. H phng tr nh tuyn tnh - Phng php kh Gauss . . . . 149
9. Cu trc nghim ca h phng tr nh tuyn tnh 155
Bi tp 157
Chng ti: Dng song tuyn tnh v Dng ton phng 252
1. Khi nim Dng song tuyn tnh v Dng ton phng . . . 252
2. a dng ton phng ve dng chnh tc 255
3. Hng v Hch ca dng ton phng 262
4. Ch
s qun tnh 265
5. Dng ton phng xc nh du 270
Bi tp 272
4
Chng 7: i s a tuyn tnh 279
1. Tch tenx 280
2. Cc tnh cht c bn ca tch tenx 288
3. i s tenx 287
4. i s i xng 292
5. Di s ngoi 298
Bi tp * 307
5
"A mathematical idea should not be petrified in a formalised
axiomatic setting, but should be considered instead as flowing -
as a river."
6
L I NI U
7
tuyn tnh, tht ra n g i ta phi i mt vi vic gii h p h n g
trnh tuyn tnh.
Cch trnh by no cng c ci l ca n. Theo kinh nghim ca
chng ti th nn chn cch trnh by t h hai cho cc sinh vin c kh
n n g t duy t r u tng t t hn v c mc ch hng t i mt mt
bng kin thc cao hn v ton.
Cun sch ny c chng ti bin son nhm mc ch lm gio
trnh v sch tham kho cho sinh vin, sinh vin cao hc v nghin cu
sinh cc ngnh khoa hc t nhin v cng ngh ca cc t r n g i hc
khoa hc t nhin, i hc s phm v i hc k thut. Cun sch
c vit trn c s cc bi ging v i s t u y n t n h ca t i trong
nhiu nm cho sinh vin mt s khoa ca t r n g i hc Tng hp (nay
l Di hc khoa hc T nhin) H Ni v ca mt s t r n g i hc s
phm.
Chng ti chn khuynh hng t h hai trong hai khuynh hng trnh
by ni trn. T t nhin, vi i cht thay i , cun sch n y c
t h dng ging i s tuyn tnh theo khuynh hung t r n h by t h
nht.
Tu tng cu trc c chng ti nhn mnh n h mt mch chnh
ca cun sch. M i i tng u c nghin cu trong m i t n g
quan vi nhm cc php bin i bo ton cu trc ca i t n g :
Kho st khng gian vcta gn lin vi nhm tuyn t n h tng q u t
GL(n, K), khng gian vcta Euclid v khng gian vct Euclid nh
hng gn lin vi nhm trc giao 0(n) v nhm trc giao c bit
SO(n), khng gian Unita gn lin vi nhm unita (n)... K t qu phn
loi cc dng ton phng ph thuc cn bn vo vic q u t r n h p h n
loi c tin hnh di tc ng ca nhm n o (tuyn t n h tng qut,
trc giao...).
Theo kinh nghim, chng ti khng th ging ht ni dung ca cun
sch ny trong mt gio trnh tiu chun v i s t u y n t n h cho sinh
vin cc trng i hc, ngay c i vi sinh vin chuyn n g n h ton.
Cc ch v m,a trn dng chun Jordan ca t ng cu, nh l
Cayey-Hamilton, a thc ti tiu, vic ua ng thi hai dng ton
8
phung v dng chnh tc, ai s tenx, i s i xng v i s
ngoi... nn dng ging chi tit cho cc sinh Mn cao hc v nghin
cu sinh cc ngnh Ton, C hc v Vt l.
Mc d cun sch c trnh by theo phng php tin , chng
ti c gng gi gn s ti mt ca trc gic, nhm nh hng t duy
v ni kt cc lp lun hnh thc. Chng ti bnh lun ngha ca
cc khi nim v u khuyt im ca cc phng php c trnh by.
Cui mi chng u c phn bi tp, c tuyn chn ch yu t cun
sch ni ting "Bi tp i s tuyn tnh" ca I . V. Proskuryakov.
nm vng kin thc, c gi nn c rt k phn l thuyt trc khi
lm cng nhiu cng tt cc bi tp cui mi chng.
Cun sch ny l phn mt ca mt b sch m phn hai ca n l
cun i s i cung ca cng tc gi, do Nh xut bn Gio dc H
Ni n hnh nm 1998 v ti bn nm 1999.
Tc gi ging gio trnh ny trong 3 nm hc 1997-1998, 1998-
1999, 1999-2000 cho sinh vin cc ngnh Ton, C, L, Hoa, Sinh, a
l, a cht, Kh tng thy vn... ca Chng trnh o to C nhn
khoa hc ti nng, i hc khoa hc T nhin H Ni. Tc gi chn
thnh cm n Ban iu hnh Chng trnh o to c nhn khoa hc
ti nng, i hc Khoa hc t nhin H Ni, c bit l Gio s m
Trung n v Gio s Nguyn Duy Tin, to mi iu kin thun
li tc gi ging dy cho sinh vin ca Chng trnh trong ba nm
qua v vit cun sch ny trn c s nhng bi ging . Tc gi trn
trng cm n TS. Phm Vit Hng, PGS. TSKH. Nguyn T Cng v
TS. Phan Don Thoi c k ton b bn tho v gp nhiu kin
qu bu. Tc gi bit n cc sinh vin ca Chng trnh o to C
nhn khoa hc ti nng gip chnh l cc li nh my v cc sai st
k thut.
Tc gi mong nhn c s ch gio ca cc c gi v ng nghip
v nhng thiu st kh trnh khi ca cun sch.
H Ni, 28/8/2000
9
CH DN V L C H s
10
t t c cc h o n v t r n 5 phn t . Nhm ny khng gii c, do
5
phng t r n h X X = 0 khng gii c bng cn thc. C t h
ni, bng cng t r n h x u t sc k trn, Galois chnh l ngi khi u
cho c l thuyt n h m l n l thuyt cc a thc.
Song song vi vic nghin cu gii cc phng trnh a thc l nhng
c gng n h m chng minh nh l c bn ca i s hc. Ngi ta t n
cng vn n y vo khong 1746. Trong khi c gng a ra mt chng
minh thun tuy i s, n g i ta nhn ra rng cn phi s dng cc tnh
cht tp ca n g thng s thc. Lagrange cng b mt chng
minh ca nh l c bn vo nm 1771.
V m t lch s, i s tuyn tnh c sinh ra t vic nghin cu
cc h p h n g t r n h t u y n tnh. Leibniz cp n vn ny vo
n m 1678. T i 1748 Mac Laurin a ra cng thc gii cc h phng
trnh tuyn tnh hai hoc ba n. Sau Cramer hon thin cng thc
ny cho t r n g hp tng qut vo khong 1750. T i p Vandermonde
ri Laplace c t n g nh ngha nh thc cp n bng truy chng theo
n, da t r n vic khai t r i n nh thc theo mt hng hay mt ct.
M t khc, trong t c phm "Nghin cu S hc", xc nh mt
php bin i t u y n tnh, Gauss a ra mt k hiu di dng bng:
chnh l ma t r n . Ong cng nh ngha tch ca hai ma trn. iu
ny gi cho Cauchy i t i nh l v tch ca hai nh thc, c cng
b trong m t bi bo n m 1815. Vo gia t h k 19, Cayley v Silvester
p h t t r i n l t h u y t ma trn. Cc khi nim ma trn v nh thc
ngy cng quen thuc h n vi cc nh ton hc, chng gp phn lm
chn dn trong h nhng nim v khng gian n chiu. Khong 1843 -
1845, Cayley v Grassmann vt qua c nhng t r ngi cui cng
ni v khng gian vct n chiu. Cayley tng qut hoa khi nim
toa trong hnh hc gii tch a ra khi nim dy n t h n h phn
(xi,x ,
2 ...,x ).
n V phn mnh, Grassmann c pht t r i n mt "phn
tch hnh hc" c k h nng tnh ton trn cc i lng c hng mt
cch ni t i (ngha l c lp i vi vic chn h toa ) . Theo chng
ti, y l mt tung c ngha cch mng to ln. Ong a ra
nh ngha s c l p tuyn tnh ca mt h vct v nh ngha s
li
chiu ca mt khng gian vct con. Cui cng, Pano tin e hoa
i s tuyn tnh vo nm 1888. Tuy th, cho t i 1930, quan im ma
t r n v toa vn thng th so vi quan im ni t i hn v cc khng
gian vct.
Nm 1826, trong khi tm cch xc nh cc trc chnh ca mt mt
bc hai, Cauchy a ra khi nim a thc c trng ca mt ma
t r n . Khi nim tng qut v gi tr ring ca mt t ng cu xut hin
vo t h k 18 khng phi trong l thuyt cc php bin i tuyn tnh,
m trong l thuyt h phng trnh vi phn tuyn tnh h s hng, c
Lgrange nghin cu nm 1762. Di s tuyn tnh theo ngha hin i
p h t t r i n t nhng nm 1840. Vo khong 1880, l thuyt h phng
trnh tuyn tnh (h s thc v phc), l thuyt gi tr ring ca cc ma
t r n vung v vic a cc ma trn v dng chun tc c hon
t t . nh l Cayley - Hamilton xut hin trong mt bi bo ca Cayley
n m 1858, c chng minh ch cho trng hp cc ma t r n cp 2 v
cp 3. Thc ra, mi t i khong 1880 cng trnh ny ca Cayley mi
c bit t i nh vic Cauchv, Sylvester, Hermite v Weierstrass p h t
t r i n l thuyt cc dng song tuyn tnh. Lc , nghin cu ma t r n
tr thnh mt thi i . Weierstrass thu c kt qu v vic a
ma trn v dng chun tc, thng c gi l dng chun tc Jordan.
Bng nhiu cng trnh gia cc nm 1877 v 1880, Frobenius t ra l
chuyn gia hng u trong lnh vc ny trc khi i s tuyn tnh t
c s tin hoa do Pano thc hin vo nam 1888.
Khi nim dng ton phng ra i t s nghin cu cc mt nn
ca Fermat t h k 17 v sau t s nghin cu cc mt bc hai ca
Euler vo t h k 18. Nm 1826, nhm phc v cho vic ging dy t i i
hc Bch khoa Paris, Cauchy thng nht cc kt qu lin quan n
vic rt gn cc dng ton phng. Chnh vo dp ny ng t vn
nghin cu gi tr ring ca ma trn i xng thc (trong ngn ng
hin i) v chng minh tnh thc ca cc gi tr ring ca ma t r n
. T h l l thuyt v khng gian vct Euclid ra i . Bc chuyn
l thuyt ny qua s chiu v hn c thc hin ch yu nh Hilbert
vo cui th k 19,,sau nh Schmidt v Frechet vo nam 1908.
12
Nin i cc nh i s hc tiu biu
(t thi Phc hng t i u t h k X X ) :
13
Chng 0
KIN THC C H U N B
Tp hp
Trong t i t ny, chng ta trnh by v tp hp theo quan i m ca "L
thuyt tp hp ngy th".
C t h , tp hp l mt khi nim "nguyn t h y " , khng c nh
ngha, m c hiu mt cch trc gic nh sau: M t tp hp l mt s
qun t cc i tng c cng mt thuc tnh n o ; nhng i tng
ny c gi l cc phn t ca tp hp . ( T t nhin, m t ni trn
khng phi l mt nh ngha ca tp hp, n ch din t khi nim
tp hp qua mt khi nim c v gn gi hn l "qun t " . Tuy vy,
bn t h n khi nim qun t l i cha c nh ngha.)
Ngi ta cng thng gi t t tp hp l "tp" D c mt s v d,
chng ta c t h xt tp hp cc sinh vin ca mt t r n g i hc, tp
hp cc xe t i ca mt cng ty, tp hp cc s nguyn t ...
Cc tp hp thng c k hiu bi cc ch in hoa: A, B,c,X,Y,
z...
Cc phn t ca mt tp hp thng c k hu b i cc ch in
thng: a, 6, c, ...,,?/, z...
ni X l mt phn t ca tp hp X, ta vi t X X v c l "x
thuc H". Tri li,' ni y khng l phn t ca X , ta v i t y X , v
u
c l y khng thuc X". -
14
xc nh m t t p h p , ngi ta c th lit k t t c cc phn t
ca n. Chng hn,
A = {0,1,2,3,4,5,6,7,8,9}.
X = {x\V(x)},
hoc l
x = {x: V{x)}.
V du:
N = {x\ X l s t nhin},
z = {x\ X l s nguyn } ,
Q = {x\ X l s hu t } ,
R = {x\ X l s thc}.
A-={xeX\ V(x)}.
15
Cho c c t p h p v B .
Hp ca A v B c k h i u b i Au B va c n h ngha n h
sau
N u B c A t h A \ B c gi l phn b ca B t r o n g v c k
h i u l C (B).
A
{J Ai = {x\ X E Ai v i m t n o t r o n g /},
te/
Pl Ai = {x\ X G Ai v i m i G / } .
te/
Ta c d n g t n g q u t ca cng t h c De Morgan:
*\(4) = Q(*\A),
te/ te/
- A'\(fA) = U(*\A).
ie/ iel
16
Vic s dng qu rng ri khi nim tp h p dn ti mt s
nghch l. M t trong s l nghch l Cantor sau y.
Ta ni tp hp X l bnh thng nu X X. Xt tp hp
17
Lng t ph bin v lng t tn ti c mi quan h quan trng
sau y.
Gi V l ph nh ca mnh V. Ta c
VxeX,P{x) = 3xeX,V{x),
3x X, V) s Va-eA',?(x).
2 Quan h v Anh x
Tch trc t ip (hay t ch Descart es) ca hai tp hp X v Y l tp hp
sau y:
XxY = {{x,y)\ xeX,yeY).
Trng hp c bit, khi X = Y, ta c tch trc t ip X X X ca tp X
vi chnh n.
Be ] i n
18
Cc quan h t n g n g thng c k hiu b i du ~ .
Gi s ~ l mt quan h tng n g trn X. Lp t n g n g
theo quan h ~ ca mt phn t X 6 X c nh ngha n h sau:
19
R rng l mt quan h tng ong. Han na X ~ y nu v ch
nu X v y c cng phn d trong php chia cho n. V th, Z/~ l mt
tp c ng n phn t :
Z/~={O],l],...,[n-l]}.
By gi ta chuyn qua xt cc nh x.
Ngi ta thng m t cc nh x mt cch trc gic nh sau.
Gi s X v Y l cc tp hp* Mt nh x f t X vo Y l mt
quy tc t tng ng mi phn t X X vi mt phn t xc nh
y = f(x) Y. nh x c k hiu bi / : X y Y.
20
T t nhin m t ni t r n khng phi l mt nh ngha cht ch, v
ta khng b i t t h no l m t quy tc. Ni cch khc, trong nh ngha
ni t r n quy tc ch l m t tn gi khc ca nh x.
Ta c t h khc phc i u bng cch a ra mt nh ngha chnh
xc n h n g hi cng knh v n h xa nh sau.
M i t p con Ti ca tch t r c t i p X xY c gi l mt quan h gia
X v Y. Quan h 72. c gi l mt nh x t X vo Y nu n c t n h
cht sau: v i mi X 6 X c m t v ch mt y 6 Y cho (x, y) TZ.
Ta k hiu phn t duy n h t l y = f(x). K h i
n={(xj(x))\ xex).
1
thay c h o / - ({}).
21
1
mt nh x, c k hiu Va, f" : Y X v c gi l nh x ngc
ca / . Hin nhin, / _ 1
cng l mt song nh, h n na = /.
Cho cc nh x / : X * Y v g : Y z. K h i nh x h : X -* z
c xc nh b i
l h = gf hoc h = g o / .
Chng ti ngh c gi t chng minh hai mnh sau y,
() nh x f : X Y l mt song nh nu v ch nu ton ti mt
nh x g : Y * X sao cho gf id, fg idy-
3 L c l n g ca t p h p
i vi cc tp hp hu hn, khi cn xt xem tp no c nhiu phn t
hn, ngi ta m s phn t ca chng. Nhng ng tc n gin y
khng thc hin c i vi cc tp c v hn phn t. e so snh
"s lng phn t " ca cc tp v hn, ngi ta t r l i vi cch lm
ca ngi nguyn thy khi cha bit m . C t h l, nu mun xem
s ru tay c cho mi ngi mt chic hay khng ngi ta p h t cho
mi ngi mt chic ru, tc l lp mt tng ng gia tp hp n g i
v tp hp ru.
22
nh ngha 3.1 Ta ni tp hp X cng lc lng vi tp hp Y nu
tn t i mt song nh t ' vo Y.
/ ( 2 n - 1) = -71+1,
f(2n) = li (n= 1,2,3,...) .
l mt song nh.
Tng t, tp hp cc s t nhin chn v tp hp cc s t nhin
l u l cc tp m c.
Cc v d trn cho thy mt t p v hn c t h c cng lc lng vi
mt tp con tht s ca n. Ta c
B , j ,j -,...}.
2 n
23
Ni cch khc, c mt song nh N B t n t n g ng vi d . Nh
t h B m c.
H q u 3.5 Tp hp Q cc s hu t l mt tp m c.
C h n g m i n h . Ta s chng minh tp hp Q +
cc s hu t dng l
m c. Do Q = Q ~ U { 0 } U Q cng lc lng vi Z = N " U { 0 } U N ,
+
trong T l t p hp cc s hu t m v N~ l tp hp cc s nguyn
m . V t h Q l m c.
M i s h u t dng c biu th duy nht d i dng mt phn
E
s , trong p, q N v cp p, q nguyn t cng nhau. T n g ng
2
*~+ PI) l m
t s o n
nh t Q +
ln mt tp con ca tch trc tip
+
N X N. Do , theo hai mnh tr n th Q l mt tp m c.
C h n g ta t h a nhn k t qu sau y, v mun chng minh n ta cn
mt h i u b i t su sc hn v cc s thc.
24
4 N h m , Vnh v Trng
Cc khi nim nhm, vnh v trng c gii thiu trong t i t n y ch
dng mc dng cho cc din t trong phn sau ca cun sch.
Gi s G l mt tp hp. M i nh x
o : G x - > G
(x o ) o z = X o (y o z), \/x,y,zG.
Nhn xt:
Phn t trung lp ca mt nhm l duy nht. T h t vy, n u e v e'
u l cc phn t trung lp ca nhm G th
e = e = .
25
Trong nhm c lut gin c, tc l
xay = x z y z,
X oz y o z => X y.
M + [y= [z + /]-
26
(d) M i song nh t tp hp { 1 , 2 , ...,n} vo chnh n c gi l mt
php th (hay php hon v) trn ri phn t. Tp hcrp S n t t c
cc php t h trn n phn t lm thnh mt nhm i vi php
hp thnh cc nh x
27
N u c m t n g c u n h m gia G v t h ta ni G n g c u v i
v vit G .
V d:
+ x
(c) nh x m exp : R R , exp(x) = e l mt n g cu t n h m
+
cng cc s thc R vo nhm nhn cc s thc dng R .
B y gi t a c h u y n sang k h o s t cc v n h v t r n g .
n h n g h a 4.4 M t v n h l m t t p h p R 0 c t r a n g b hai
p h p t o n h a i ngi, gm p h p cng
+ : R x R ^ R , (re, y) t-> X + y,
v p h p n h n
t h o a m n ba i u k i n sau y :
(R2) P h p n h n c t n h c h t k t hp:
(x + y)z = xz + yz,
28
Vnh R c gi l giao hon nu php nhn ca n c t n h giao
hon:
xy = yx, Vx, y R.
x = xi = X, \fx 6 R.
V d:
(b) Ta nh ngha php nhn trn nhm cng z/n cc s nguyn mod
ulo n nh sau:
\x][y} = \xy}, Vx,y e z/n.
p{x + y) = <p(x)+ip(y),
<p(xy) = <p(x)<p(y), Va;, / 6 R.
29
Phn t X trong mt vnh c n v R c gi l kh nghch nu
tn t i phn t x' 6 R sao cho
xx' = x'x = 1.
[2][3] = [6] = 0] = 0.
30
Mnh 4.9 Mi trng u l mt vnh khng c c ca khng.
Vy K khng c c ca khng.
M?] = [ 1 ] - M = [l
trong z/p. iu ny c ngha l [q\ kh ngch, v [ ] = - 1
Trng z/p thng c k hiu l Fp.
Trong vnh z/n c hin tng sau y:
1+ H 1-1=0.
> V '
n
C h n g minh. t m = + + + e K . Gi s n = Char(K)
m
l mt hp s vi phn tch n = rs (0 < r, s < r). D thy rng
ra . = (r l ) ( s 1) = 0. V trng K khng c c ca khng, nn hoc
r 1) = 0 hoc (s 1) = 0. iu ny mu thun vi nh ngha ca c
s, v r v s l cc s t nhin nh hn n.
5 T r n g s t h c
T t c cc hc t r t t nghip trung hc ph thng u tnh ton
thun thc vi cc s thc. T h nhng, nu hi h "S thc l g?" th
chc chn h s khng t r li c. T h t ra, l mt vn r t kh.
Trong t i t ny, chng ta s xy dng trng s thc R nh l mt
"b sung" ca trng s hu t Q, nhm gii quyt tnh trng kh x
m Pythagore gp t hn 2000 n m trc, l: Nu ch dng cc
s hu t th ng cho ca mt hnh vung n v s khng c
2
di. Ni cch khc, khng tn t i s hu t a thoa mn h thc - = 2.
T h t vy, gi s a c dng phn s t i gin , vi p, q e z, 7^ 0, khi
E 2 2 2
( ) = 2. Hay l p = 2q . T suy ra p l mt s chn. Ta t
2
p = 2pi trong Pi E z. ng thc trn t r t h n h 2p = q . Do
q c ng l mt s chn. i u ny mu thun vi gi thit ni rng 2
l
mt phn s t i gin.
nh ngha sau y c gi t mt nhn xt trc gic l: mi lt
ct vo "ng thng s thc" u "chm" phi mt s thc duy nht.
(a) a T 0, a ^ Q,
32
(b) N u r ' a, v s e Q, s < r, th sea,
V2:= {re Ql r 2
< 2}.
i vi mi s hu t r, ta xt lt ct sau y
r* = {s E Q| s < r } .
e rng r = min(Q \ r * ) .
T t nhin, mi lt ct hu t u c dng r* vi mt s hu t r
no .
T p hp cc lt ct c sp t h t theo quan h < sau y.
a + = {r + s\ r ea,s 6 /?}.
33
V i mi lt ct Oi tn t i duy nht mt lt ct, c k hiu l Q,
sao cho a + (a) = (cu) + cu 0*. Lt ct n y c nh ngha nh
sau:
a nu a > 0,
Oe n u Q.< 0.
34
Trn c s nh l ny, mi lt ct trong Q c gi l mt s thc.
Mi lt ct hu t r* c ng nht vi s hu t r. Mi lt ct v
t c gi l mt s v t.
So vi trng s hu t Q th trng s thc R u vit hn tnh
. din t tnh ca R ta cn nh ngha lt ct trong E. Bn
c hy so snh nh ngha sau y vi nh ngha 5.1 v lt ct trong
Q. '
inh ngha 5.9 Tp hp a c R c gi l mt lt ct (trong R) nu:
(a) Q J 0, a R,
35
6 Trng s phc
M u t i t trc, chng ta chng minh rng p h n g t r n h X 2
2
= 0
khng c nghim hu t. chnh l i m k h i u cho vic xy dng
trng s thc R nh l mt "b sung" ca t r n g s h u t Q, nhm
tm nghim cho phng trnh .
2
C mt tnh trng tng t l p h n g t r n h X + 1 = 0 khng c
nghim thc, bi v bnh phng ca mi s thc u khng m .
thot ra khi tnh trng ny, ta cn "m rng" t r n g s thc R bng
cch xy dng thm "cc s mi".
Ta gi l mt k hiu hnh thc (tc mt "s m i " ) l nghim ca
phng trnh ni trn, tc l
I ": 2
i = -i.
Ta mun thc hin c mi php t o n cng, t r , n h n v chia (cho cc
s khc 0) sau khi ghp thm vo t r n g s thc R. iu n y dn
ta t i vic chp nhn cc "s mi" dng a + bi, trong a, b R. T p
hp cc s nh vy khp kn i vi bn p h p t o n ni trn. T h t vy,
2
s dng h thc ta c:
c = {(a,b)\a,be R}.
36
Ta nh ngha cc p h p t o n cng v nhn cc s phc nh sau:
( a 6 r l = (
' ^ ' ^ T ^ -
N h n x t : Theo nh ngha, hai s phc (, b) v (c,d) bng nhau nu
v ch n u a c,b = .
Ta c
(o,0) + (6,0) = (a + ,0),
(o,0)(6,0) = (a,0).
Ni cc!} khc, n h x
L : K -> c,
a H-> (a, 0)
37
trong a, b R. l dng i s ca s phc. Ta gi a l phn thc
ca z, k hiu a Rez, cn b l phn o ca z, k h i u mz.
S phc 2 m Imz = 0 chnh l mt s thc. S phc z c Rez 0
c gi l mt s thun o.
By gi ta xt biu din hnh hc ca cc s phc.
Trn mt phang xt mt h trc toa Descartes vung gc Oxy.
S phc z a + bi c biu din trn mt phang b i i m M c toa
(a, b), hoc bi vc t OM i t im gc toa o t
i im M.
Cng cc s phc chnh l cng cc vct t n g ng v
i chng.
z = M(a,b)
0 a
38
Ta d dng kim tra li rng
z + t = z + ,
zt = zi.
Phn cui ca tit ny c dnh cho vic kho st dng lung gic
ca s phc. Dng lng gic c bit thun tin cho vic nng ln ly
tha v khai cn cc s phc.
Gi s z = a + bi^0 (tc l a + bV 0). Ta c 2
a b
2 2
Ta t r = V a + b v nhn xt rng tn ti gc ) xc nh sai khc
2kn (k 6 z ) sao cho
a . b
cos ) = . = = sin CP = ,
r 2 2 Y 2 2
Va + b ' Va + b
Khi z = r(cos? + isiip).
Ni cch khc
\zt\ = \z\\t\,
arg(zt) = arg{z) + afg(t),
39
c bit, vi \z\ , ta c cng thc Moivre:
n n
It = z \u\ (cos n9 + sin n) = z\(cos ) + i sin ip)
\ <
\u\
=
=
ki,
9 = (kez).
Nh vy, c n g n cn bc n ca mi s phc z / 0 , ng vi cc gi
tr k = 1,2, . . . , n 1. Cc cn ny lp nn n nh ca mt a gic u
n cnh vi t m t i gc toa .
Ni ring, "c n g n cn bc n ca n v , l
. . 2ibr
2ki .,
Ufc = cos h i sin (K = 0, , ...,n 1).
u n
Cn cfc c gi l mt cn nguyn thy bc n ca n u mi cn bc
Ti ca u l mt ly tha no ca Uk iu ny xy ra khi v ch
khi ; v n nguyn t cng nhau.
T t c cc cn bc n ca mi s phc z u nhn c bng cch
nhn mt cn nh t h vi t t c cc cn bc TI ca n v.
Vic kho st cc cn phc cho thy trng s phc "phong ph"
hn r t nhiu so vi trng s thc. Tr li xt phng trnh x 2
+1 = 0,
ta bi t rng n c ng hai nghim phc ( i ) , l cc cn bc hai ca
(1). Trong t i t sau ta s thy trng s phc cung cp " nghim"
cho t t c cc a thc h s phc.
40
7 a t h c
1
'hng ta trnh by y mt cch hiu trc gic nht v a thc.
Gi s K l mt trng. Biu thc hnh thc
n n x
f(X) = a x n i a_x- n x +... + a x + a, x
c gi l h s bc cao nht, ca f ( X ) . Nu ao = d =- = a = 0
th f ( X ) c gi l a thc 0, v c coi l c bc bng oo.
T p hp cc a thc n X vi h s trong K c k hiu l Kx\.
Ta trang b cho tp hp ny hai php ton cng v nhn nh sau:
Php cng:
v
[a x
n + + ao) + {b X
m
m
+ --. + b):=a X n
n
+ --> +
m + 1 m
+ 1 + 1 X + (a m + 6 ) A ' + + (<, + o ) ,
m
trong c k .- Ej+jv.fcOjfcj.
41
nh l 7.2 (Php chia Euclid vi d). Gi SIC f ( X ) v g{X) ^ 0 l
cc a thc ca vnh Kx]. Khi tn ti duy nht cc a thc q(X)
v r(X) trong K[X] sao cho
f ( X )= g(X)q(X)+r(X),
f ( c ) = OnC n
+ + a-C + ao = 0 e K.
f ( X )= (X-c)q(X).
f ( X ) = ( X - c)q(X) + r(X),
c c c c
0 = /( ) - ( - ) ( ) + r = r.
V
y r = 0. T f ( X ) = {X - c)q{X).
42
i n h ngha 7.4 Phn t c K c gi l mt nghim bi k ca a
k
thc f ( X ) nu f ( X ) chia ht cho (X c) , nhng khng chia ht cho
+
(X - c) trong KX}.
2
V d: Da thc f { X ) = X(X ) c cc nghim X 0 vi bi v
X = vi bi 2.
trn K
2
(4) a thc X 2 bt kh quy trn Q nhng kh quy trn K.
2
(5) a thc X + bt kh quy trn E, nhng kh quy trn c.
Chng ta tha nhn nh l sau y, ni v tnh ng i s ca
trng s phc.
43
Ni cch khc, mt a thc h s phc l bt kh quy trn c khi v
ch khi n l mt a thc bc nht.
N h vy, nu f ( X ) e C[X c bc n th n tha nhn phn tch
f ( X )= a ( X - z ) - - - ( X - z )
n l n
k k 2 t 2
f(X)=a {X-x ) *---(X-x ) '(X
n l r + b x+c ) *-"
l l ( X + bx + s *,
2
( X + bX + C) u khng c nghim th
c.
1 k
f ( X ) = a (X n - Xi)* . . . ( X - x ) 'P(X),
r
44
t r o n g P(X) l m t a t h c h s t h c n h n g k h n g c n g h i m t h c .
G i s Z\ l m t n g h i m p h c ca P{X), k h i Z\ c n g l m t n g h i m
ca P(X). T h t vy, P(X) c d n g
m
. P(X) = dmx + -" + dxX+ do,
t r o n g d , ...,do
m l c c s t h c , t c l d d. D t h y rng
dmZ + + dZi + do
= d z
m + -{ d + do
= />(*,).
r
Theo n h l Bezout P ( ) = ( X - z )P (X). l l T
P(l) = ( Z l - 2 l ) P l ( l ) = 0.
V 2! k h n g p h i l s t h c , n n (Z Z\) 0- Do P\{z\) = 0. p
d n g n h l Bezout m t l n n a cho P\{X) t a n h n c
ppo = (* - - i)QP0,
( X - z 1 ) ( X - z l ) =. ' ? + . * ! ) * +
2 2
= X - 2 ( f l e ( Z ) ' + |zi|
l
l m t t a m t h c bc hai h s t h c n h n g k h n g c n g h i m t h c . D o t n h
2 2
duy n h t ca p h p chia a t h c P(X) cho a t h c X '2{Re{Z\)X + \z\ |
t r o n g c c v n h R\x\ v c[x\, t a k t l u n Q{X) cng l m t a t h c
h s t h c . N k h n g c n g h i m t h c v P(X) cng v y . Nh th,
c t h l p l i n h n g l p l u n t r n v i ( - Y ) thay cho P{X). B i v
d e g Q ( Y ) < d e g P ( X ) , cho n n t a n h n c p h n t c h c a f { X ) n h
ni t r o n g n h l b n g c c h quy n p theo degP(X).
C h n g t a k t t h c t i t n y bng mt ch thch ngn v cc a t h c
n h i u n , i t n g m t a s d n g t i trong Chi r n g 7.
45
M i t n g h n h t h c v i h u h n s hng
h >*2>">
t r o n g Oi J i . . . i
2 f c 6 K, c gi l m t a t h c ca c c n (hay cc
bin) X i , X k v i h s t r o n g K. C c p h n ti'r d j j i ... 7 k c g i l cc
h s ca a t h c .
Bc ca a t h c f ( X i , l s n g u y n k h n g am
N u t t c c c h s ca a t h c u b n g 0 t h f ( X i , x k ) c gi
l a t h c 0; a t h c n y c bc b n g co.
P h p cng v p h p n h n a t h c c n h ngha n h sau:
ill(t 'li l
1
( E ",..,^ ( E. Af)
1,)* Jll-Jfc
XI ( f l
'l,-
,
- jl,-jJ^ ' 1 + J l
-^
l.--.l >- J *
G i K X i , A~2, Afc] l t p h p t t c cc a t h c ca cc n - V ,
Afc v i h s t r o n g K. K h i K\X,X-2,A'fcl l m t v n h i v i hai
p h p t o n cng v n h n a t h c ni t r n . D t h y r n g v n h n y giao
h o n , c n v v k h n g c c ca k h n g .
Bi t p
1. C h n g m i n h c c t n h chat k t hp, giao h o n , phan p h i ca cc
p h p t o n h p v giao t r n t p h p . Chng n n h cng t h c i
n g u De Morgan cho h i u ca h p v giao ca m t h t u y c c
tp hp.
46
2. Chng minh rng
(a) { \ B) u (B \ ) A = B,
(b) A = (A*\ 5 ) u (i4 n B),
(c) ( ^ \ B ) U ( 5 \ ) = (iU5)\(An),
(d) ^ n ( 5 \ ) = ( r i B ) \ (A n ) ,
(e) A U ( B \ A ) = (AUB),
() A \ (A \ B) - A n B.
(a) (A X B) n ( 5 X A) 0 l B / ,
(b) f(AnB)cf(A)nf(B),
(c) f ( A \ B ) D f ( A ) \ f ( B ) .
l l
(*) tHAuB)^ f- (A)Uf- (B),
l l
(b) r {nB) = f- (A)nf- {B),
(c) f-\A\B) = t\A)\f-*(B).
47
8. Gi s A l mt tp gm ng ri phn t. Chng minh rng tp
hp V(A) cc tp con ca A c ng 2" phn t.
f
9. Chng minh rng tp hp R cc s thc dng c lc lng
continum.
10. Cho hai s thc a,b vi a < b. Chng minh rng khong s thc
(a, b) -- {x 6 R a < X < b) c lc lng continum.
4H
(a) Nu R khng c c ca khng th n c n v v mi phn
t khc khng ca R u kh nghch. (Gi : Cc php nhn
bn phi hoc bn tri vi mt phn t c nh khc khng
u l cc song nh R * R.)
Q(y/2) = {a + b2\ a, b }
z - GI,
z z 2 l thun o.
49
n
24. T n h i 7 7
,i",- 5 7
,7; , n
( + i) vi 6 Z .
25. C h n g m i n h c c n g t h c
8 n 4 n
(l+i) = 2 ,
4 n 2 n
(l+z) " = (-l) 2 , (nZ).
26. C h n g m i n h r n g n u z + z~ l
= 2cosy? t r o n g R th z n
+
2~ n
= 2 cos THp, v i m i n G N.
27. Tnh
W n
, . 1 - , M (1-0 r , ( + vri)
4 + 3i' v
' ( - Vi)"' v 7
( + ?:)"+!
(b) T m c c c n b c n ca , , v + y/3i .
3 1 . C h n g m i n h r n g t n g ca t t c c c c n b c 71 c a m t s p h c
b t k u b n g 0.
32. P h n t c h c c a t h c sau y t h n h c c n h n t b t k h q u y
t r o n g c c v n h R[X] v C[X]:
2
(a) X 3
+ sx + 5X + 3,
3 2
(b) X - X - X - 2 .
3m 3 p + 2
33. C h n g m i n h r n g a t h c x + x 3 n + 1
+ x chia h t cho a
2
thc X + X + , v i mi m , n , p nguyn d n g .
3 m
34. T m t t c c c b
ba n g u y n d n g ra, n , p sao cho a t h c x
2
X3n+1 + X3p+2 c h i a h t c h o a t h c x - x + l .
50
Chng
KHNG G I A N VCT
+ : VxV->V
(a, 0) 1 - tt + / ? ,
: K X V -* V
(a, Oi) t oa;
51
( V I ) (a + p) + 7 = + ifi + 7), V , 0 , 7 e V,
(V2J30 < V : 0 + a = a + 0 = , Va V,
(V3) Va e V, 3 ' e V : a + a' = a' + a = 0,
(V4) a + = p + a, Va, V,
a b f V V a & e K V a e v
(V5) (a + ft)a = + ' ' ' '
(V6) 0(0 + /?) = aa + a/?, Va K, Va, /? E v;
(V7) a(ba) = (ab)a, Va, 6 6 K,V 6 V,
(V8) l a = a, Vo e V.
52
R - k h n g gian v c t . c l m t k h n g gian v c t n g t h i t r n cc
t r n g Q, R v c.
0 + 0 = 0,
ao = 0, Va K.
() G i Kn l t p h p g m t t c c c h n g n - t h n h p h n (xi, ...,)
v i Xi e K. N l p n n m t K - k h n g gian v c t v i hai p h p t o n
sau y :
{xi,...,x ) n + (y ,...,y )
l n = (xi +yi,...,x n + 2/ ), n
an \
n
( f ) Gi K l t p h p gm t t c c c ct n - t h n h p h n , VI
V Xn
Xi 6 K. N cng l p n n m t K - k h n g gian v c t v i hai php
t o n sau y :
/ y i \ / Xi + /1 \ Si \
ax\ \
+ a
V n
x
) \Vn ) \ x n + XJn \ x n . \ ax n J
Xi \
t r n h b y cho gn, c h n g t a s i k h i k h i u v c t
\ x n
bi (x ...,x y.
l n
(g) M t ma t r n m h n g , n ct v i c c p h n t t r o n g K l m t b n g
c d n g
53
/ n 12 a
i n
a i 2 a 2 2
y Q>ml Ci 2
m ... flmn y
C h n g t a s n g h i n c u k h n v c c ma t r n c h n g sau.
+ 9)(x) - f(x)+g(x),
(af)(x) = af(x).
(i) G i s V v w l c c K - k h n g gian v c t . K h i , V X w c n g l
m t K - k h n g gian v c t i v i cc p h p t o n n h ngha n h sau
54
(1) P h n t t r u n g l p ca p h p cng 0 E V l duy n h t . N c g i
l vct khng.
0 + Oi = O (V 0 l t r u n g l p ) \
= 0 (v O l t r u n g l p ) . /
Vy 0 - Oi. /
( o ' + a) + a[ =
= 0 + a[ = a\ (v ft' l m t p h n t i )
= ft' -f (a + o i ) (theo t i n ( V I ) )
= <y + 0 = a' (v 1 l m t p h n t i ) .
Ta n h ngha: a p a + (0).
(3) Ta c c c quy t c g i n c v c h u y n v :
+ 7 = 0 + 7 =** =
a 4 9 - ft - 7 /?.
(4) Oa = 0 v ao = 0.
Tht. vy,
Oa + 0 = Oa = (0 + 0)a = 0 + Oft.
55
T , theo l u t g i n c , Oa = 0. T n g t ,
ao + 0 = ao = a(0 + 0) = aO + aO.
C n g theo l u t g i n c, t a c aO = 0.
1 _ 1 - 1
a l a = (a~ a)a a (a) = a 0 = 0.
T h t vy,
T , (a)a = ( a o ) . T n g t ,
aa + a(a) = a ( a + ()) = aO = 0.
Do , a(a) = (oa).
i==.l j=l j = l j = l
56
2 Dc lp tuyn tnh v P h thuc tuyn
tnh
Trong sut t i t ny ta lun gi s V l mt khng gian vct trn trng
K.
aiOti + + aa n n = 0
ch xy ra khi ai = = a n = 0.
57
(b) H ( ! , ... a )
n c gi l ph thuc tuyn tnh nu n khng c
lp t u y n tnh.
aii - + aa
n n = 0,
x y ra khi v ch khi ai = a 2 = 0.
a ae be-2 = 0.
58
(c) Hy xt xem cc vc t sau y c lp hay ph thuc t u y n t n h
trong c : 3
ai = (5,3,4),
a 2 = (3,2,3),
3 = (8,3,1).
Xi (5,3,4) + z ( 3 , 2 , 3 ) + r r ( 8 , 3 , 1 ) = (0,0,0).
2 3 '
3
3 =
=
=
0
0
0.
-27x l - 21ar 2 = 0
-9xi - 7 x 2 = 0
4xi + 3x 2 + x 3 = 0.
Hai phng trnh u ca h ny t n g n g vi nhau. Do ,
mt nghim khng t m thng ca h ny l:
Xi = 7,x = 9, rr = - 1 . 2 3
N h n x t : T v d trn ta th
y rng vic xt xem mt h vector c
lp hay ph thuc tuyn tnh c a v vic gii mt h p h n g t r n h
59
tuyn tnh thun nht. T n g t , vic x t xem m t v c t c b i u t h
t u y n t n h c hay k h n g qua m t h v c t c a v vic g i i m t
h p h n g t r n h t u y n t n h (ni chung k h n g t h u n nht).
L t h u y t t n g q u t v h p h n g t r n h t u y n t n h s c trnh
b y C h n g 3 ca cun s c h n .
C c t n h c h t sau y l h q u t r c t i p ca cc n h ngha.
Cc tnh cht:
l - 1
a = {a~*a)a a" (an) - (7 0 --- 0.
(2) V i n > , h ( 1 , r t ) p h t h u c t u y n t n h n u v ch n u m t .
v c t n o ca h b i u t h t u y n t n h c qua c c v c t cn
l i ca h .
T h t v y , g i s c m t r n g buc t u y n t n h k h n g t m thng
fl] a + + a n n = 0.
N u (l - 0, ta n h n hai v ca n g t h c t r n v i a, 1
v thu c
(ti = -]T(aj l
"j) J- n
N g c l i , n u (t b i n t h t u y n t n h c qua h ,...,<"*,.. ,
* i - t - i , c v ) , t c l c cc v In r n g b sao
n cho
c*j = b j a i + Vi- l t , - 1 + 6 , v ] f v + ) + - + ba , n
Do , h ( ! , . . . , a ) n p h thuc t u y n tnh.
60
(3) M i h con ca m t h c l p t u y n t n h cng l m t h c l p
t u y n t n h .
T h t vy, gi s ( a i , a n ) l m t h c l p t u y n t n h . X t m t
r n g buc t u y n t n h b t k
chn ai = 0 v i m i ii,...,2fc. B i v h ( i , . . . , Q ) c l p
n
t u y n t n h , n n t t c c c h s ca r n g buc u b n g 0:
ai = 02 = = a n = 0.
Do , h con , a i k ) c l p t u y n t n h .
M t c c h p h t b i u k h c ca t n h c h t t r n l n h sau:
(5) G i s h ( V i , . . . , ) c l p t u y n t n h . K h i h ( a i , O f ,
n n p)
p h thuc t u y n t n h n u v ch n u /? b i u t h t u y n t n h c
qua ( a i , . . . , n ) . Trong t r n g h p , b i u t h t u y n t n h n y l
duy n h t .
a\Ot + + a O n n + bi = 0.
K h i , b ^ 0, v n u t r i l i t h c m t r n g buc t u y n t n h k h n g
t m t h n g ai*i + + a a n n 0 gia c c v e t ca h c l p
61
tuyAnh ( a i , a ) . n iu ny v l. V b 0, nn ta c biu
th tuyn tnh sau y ca /3 qua ( a i , . . . , ) :
0=- (b- a )c* .
i i i
i=l
j=i
p - iOi H h 6(V -
= aH + b' a .
n n
bi = b[, A = 6^.
62
3 C s v S c h i u ca k h n g gian v c t
S chiu ca mt khng gian vct l ch s o "ln'', "thoi mi"
ca khng gian vct .
(i) ( ! , . . . , a ) l mt c s ca V.
n
C h n g minh. () () : (ai,..., n)
v l mt c s ca V nn n l m t
h sinh ca V. Hn na, vct 0 c biu th tuy n tnh duy nht qua
((*!,...,a ): n
0 = 0 ! + + 0o.
tnh.
63
(u) =>, .{iii) : Moi vector /? e V u biu th tuyn tnh c qua
(!,..., a ) , cho nn h (1,.... a , /?) ph thuc tuyn tnh.
n n
64
V h ( a i , . . . , o y ) c l p t u y n t n h , n n ai 0- Do , c t n h t m t
vo h n g ai 0- K h n g g i m -tng q u t , t a g i s CL\ 0. K h i , p
b i u t h t u y n t n h c qua h (cvi, , 2 ...,0s):
=2
C t n h t m t v h n g Cj 7^ 0, b i v n u t r i l i t h tt-H biu th
t u y n t n h qua ( a i , . . . , O i ) , i u n y t r i v i g i t h i t h ( a i , . . . , t t ) r c
l p t u y n t n h . N u cn t h n h s l i c c v c t QiTi, ...,0S, t a c t h gi
s m k h n g g i m t n g q u t Cx 1 ^ 0 . K t hp i u ny vi n g thc
t r n t a c m t b i u t h t u y n t n h c a /?,+1 qua ( d , P i + 2 , ) /?).
V ( * ! , a ) r b i u t h t u y n t n h qua ( f t j , r t j , , h ny li
b i u t h t u y n t n h qua ( 1 , O t + I , A+2> "' s), "n ( i> a
) V
r) b i u th
t u y n t n h qua ( a i , a , - + i , Pi+2,Ps).
N u ' > s, p d n g i u v a c chng m i n h v i .9, t a khng
n h ( r t i , . . . , f t ) b i u t h t u y n t n h qua ( r v i , i u n y
r mau thun
v i t n h c l p t u y n t n h ca h ( 1 , a r ) . N h vy, t a c r < s.
65
C h n g m i n h nh l 3.4.
Gi s (71, . . . , 7 s ) l mt h sinh hu hn ca V. V V 7^ { 0 } , nn c
vct ai ^ 0 trong V. H gm mt vct khc khng (ai) c lp tuyn
tnh. Nu h ny khng c" lp tuyn tnh cc i , th c h (1,0:2)
c lp tuyn tnh.
Gi s ( a i , a ) l mt h c lp tuyn tnh trong V. H n y biu
r
1
0
1
/ O A
0
ei = e
2 = 1 6 n
u l1 /
T h t vy, vct 0 6 K" l vct c mi t h n h phn bng 0 6 VI
t h h thc
/ o, \ 0 \
a
2
0
ae
x x + 4 ae
n n
V a n V O /
xy ra khi v chi khi ai = a 2 = = o n = 0. Nh vy, h
(ei, e<2,e ) n c lp tuyn tnh trong n
. H ny sinh ra K , b i n
66
v m i v c t 8 -- &2, . . . , & ) ' (foil c b i u t h l u y n ti
t b i l>2< 2 I r,
S ( >
(<) n g t h n g t h c s l m i k h n g gian vi'cUr vo h n c h i l l i t r n
t r n g s h u t Q. Thai vy. i s phan ehiit ( a . . .... (!,.) l
m t c s ca R t r n Q. Mi phau t /? 6 SI-c h i n th t u y n t n h
duy n h t f U)(\ / n v i /Vi c T i r < n j g ' n g K > Q . n
fi7
Ta thu c h ( ! , . . . , a ) c lp tuyn tnh cc i trong V, tc l
n
mt c s ca V.
Nu dim V = n, th mi h c lp tuyn tnh gm ri vcta (/?],...,/?)
u cc i . T h t vy, gi s phn chng c t h thm vo h mt
vct / ? i no ca V sao cho h thu c vn c lp tuyn tnh.
n+
a = + h aa,
n n ai e K.
Gi s a v /3 c toa trong c s ( ! , t t ) n t n g ng l
( a i , a ) v (bi,6 ).
n n Khi , t tinh c lp tuyn tnh ca ( 1 , ( * )
suy ra rng a = 0 nu v ch nu ( a i , . . . , a ) ( 6 j , . . . , ) . T h t vy,
n n
a = /3 khi v ch khi
Oi - B = (ai - i ) H + {an b )c n n = 0.
68
iu n y x y ra n u v ch n u ai . i , a n = 6 . n
{ka u ka ),
n (k K ) . t r o n g h ca s ( a 1 ? a n ) .
R y g i ta x t xem toa c a m t v c t t r o n g n h n g c s k h c
nhau c lin h v i nhau n h t h n o .
G i s ( / ? ! , 0 n ) cng l m t cor s ca k h n g gian v c t V. Mi
v c t 8j b i u t h t u y n t n h c qua c s ( ( * ! , . . . , ) , tc l c c c
vo h n g Cj cho
0j - Y^CijHi' Li = 1. " )
7=1
Gi s o c toa l ( a i , . . . , a ) v ( i , . . . . . n ) t n g n g t r o n g c c c
n
s ( o i , . . . , f t ) v (/3i,...,6 ). n Ta c
TI TI
j = l --1
ri n n
= c ) i = 51 a<.
i j J
i j=i =-I
Do t n h duy n h t c a toa ca a t r o n g ca s ( f Y j , t t ) , ta n h n c n
ri
a r 7
i - Y^cijbj, "" '")
69
4 K h n g gian con - Hang ca m t h v c t
G i s V l mt khng gian vct trn trng K. Chng ta quan tam
n nhng t p con ca V c tnh cht l chng cng lp nn nhng
khng gian vct i vi cc php ton l thu hp ca nhng php ton
t n g ng t r n V. Ta c nh ngha hnh thc sau y:
l
(d) K h n g gian c [a, b cc hm kh vi lin tc trn [o, b} l mt khng
gian vct con ca khng gian cc h m Hn tc C[a, b.
70
(e) Gi s TO < n. Khi tp hp cc vct c dng
X
)
0 '
0
V /
trong Xi, ...,x m K, l mt khng gian vcta con c s chiu
n
bng ra ca khng gian K .
71
M n h 4.6 Gi s X 0. Khi C(X) l lp hp cc t hp tuyn
tnh ca cc phn t ca X. Ni ring, nu X = { 7 1 , 7 f r } th
k
{li,-,lk) = {Y^anMi K}.
i-
C h n g minh. Tp hp cc t hp t u y n tnh ca cc phn t ca X
tt nhin l mt khng gian vct con cha X. M t khc, mi t hp
tuyn tnh ca cc phn t ca - u nam trong mi khng gian vct.
con cha X. Vy tp hp cc to hp t u y n tnh ca cc phan t ca A'
chnh l khng gian vct con b nht ca V cha '.
TI
N h n x t : Trong C h u n g 3, Nhn xt 8.2, chng ta s gii thiu mt
p h n g p h p n gin, d thc hnh tnh hng ca mt h vct
n
trong K n hoc K . P h n g p h p n y da trn nhn xt l hng ca mt
h vct khng thay i sau cc php bin i s cp. Ngi ta dng
cc php b i n i s cp a h vct cho v dng "tam gic
t r n " . S cc phn t khc 0 t r n ng cho ca "tam gic" ny chnh
l hng ca h vct.
a - 1 + 1- ot ,
m di W.
Cch vit n y ni chung khng duy nht. Chng hn, nu W-^nWa {0},
th m i vct a G W n w 2 \ {0} c hai biu th a = Oi + 0 = 0 + a,
trong vct t h n h t trong tng thuc Wy cn vct t h hai trong
t,ng thuc w.
2
73
() W n (E iJtj W,) --, { 0 } , ( -1,in),
() v v ; n { ( ) } . (r i
0 -V 7,
,: Oi--- l.
Do a i - fl v o 2 + <\, 8-2- + !
Lp li qu trnh lp lun trn e r (\ 2 -- 8-2 , o, #,. Vy
W'l + + W m l mt tong trc rip.
74
C h n g minh. Gi s ( a i , ...,a ) r l mt c s ca ri w. (Nu n
ir = { 0 } , th ta coi r = 0.) Ta b sung h ny c mt c s
( n i , a r , / ? ! , 0 a ) ca / v mt c s ( * ! , a , 7 i , 7 t ) ca w . r Ta
s chng t rng ( a i , a , / ? i , . . . , / ? , 7 ! , 7 t ) l mt c s ca L +
r s w.
R rng ( a i , a r , Pi, 7 i , ,7t) l mt h sinh ca l + H^. e
chng minh l mt h c lp t uyn t nh, t a gi s c mt rng buc
tuyn t nh
ai O i ! H - a cv + r r b p i H 1-6.,/?., - - C i 7 i c 7t
75
H qu 5.5
pr - /,
pr {v)
- li.
t.
Php chi u c cc tnh cht sau:
6 K h n g gian t h n g
Gi s w l mt khng gian vct con ca khng gian V . Ta nh ngha
quan h ~ trn V nh sau:
a ~ /? rv - e w.
76
T a t r a n g b cho V/W h a i p h p t o n sau y ;
i u n y c ngha l a j | a ' .
P h n t t r u n g l p ca p h p c n g t r o n g V/W c h n h l |0 - 0 + w.
P h n t i ca [or] c h n h l V. D d n g k i m t r a r n g c c t i n
k h c v k h n g gian v c t a i r e t h o a m n cho k h n g gian V/W.
H a i t r n g h p c bit, ca k h n g gian t h n g l
v/v = {0},
17(0} - V.
n h l 6.3
r
dim V/W -- d i m v dim w.
77
C h n g m i n h . Gi s ( i , . . . , r t ) l mt ccy s ca w. r (Nu w -
{0} th ta coi r = 0.) Ta b sung h vector ni trn c mt c s
( a i , a , 01,Ba)
r ca V. Ta s chng minh rng (AK--1 l mt
c s ca V/W.
G i s c mt rng buc tuyn tnh
M A I + + = [01.
b \ B \ -\ 1- = aa { } + +- o. o .
r r
V h ( a i , . . . , a , / ? i ,
r ...,ps) c lp tuyn tnh, nn ai = = a r = &1 =
V CiCXi + + v a 6 w , cho nn
r
[a] = [ d x P x + + t] = di [AI + +
Ta nh ngha nh x
i:V -* V/W,
r(a) [a] a + w,
78
v gi n l p h p c h i u t V ln V/W. P h p c h i u c n h n g t n h c h t
sau y:
T r o n g c h n g sau c h n g t a s n g h i n c u m t c c h c h t h n g n h n g
n h x c hai t n h c h t n h t h . C h n g c g i l c c n h x tuy n
tnh.
Bi t p
(a) T p h p t t c
c c d y ( x i , ...,x ) n G Kn thoa m n i u k i n
X + 4- xn 0.
(b) T p h p t t c
c c d y ( 2 : , ...,x ) n 6 K thoa m n i u k i n
Xi + + x n - .
(c) T p h p t t c
c c d y ( x i , . . . , x ) G Kn thoa m n i u k i n
n
Xi - xn = - 1 .
(d) T p h p t t c
cc d y ( x i , ...,x ) n e Kn thoa m n i u k i n
Xi = 3 = x b = x2 = x 4 = Xa -
2. T p h p t t c c c d y ( . T i , ...,x ) n 6 K v i t t c
c c t h n h p h n
Xi,...,xn u n g u y n c l p t h n h m t M-khng g i a n v e c t hay
khng?
. 79
3. V i c c p h p t o n t h n g t h n g , Q c l m t E - k h n g gian v c t
hay khng? R c l mt C-khng gian vct hay khng?
4. C h n g m i n h r n g n h m z k h n g n g c u v i n h m cng ca b t
k m t k h n g gian v c t t r n b t k t r n g n o .
5. C h n g m i n h r n g n h m abel A i v i p h p c n g + c t h t r
t h n h m t k h n g gian v c t t r n t r n g Fp n u v ch n u
px = X + X H + X = 0, Va: A.
V
7. C h n g m i n h r n g hai h v c t sau y l c c c s c a c . 3 Tm
ma t r n c h u y n t c s t h n h t sang c s t h h a i :
ei = ( 1 , 2 , 1 ) , e 2 = ( 2 , 3 , 3 ) , 6s = ( 3 , 7 , 1 ) ;
e\ = ( 3 , 1 , 4 ) , 2 = (5,2,1), 4 = (1,1,-6).
8. C h n g m i n h r n g hai h v c t sau y l c c c s ca c . 4 Tm
m i lin h g i a toa ca c n g m t v c t t r o n g h a i ca s :
ej = ( 1 , 1 , 1 , 1 ) , e 2 = (1,2,1,1), e 3 = (1,1,2,1), e 4 = (1,3,2,3);
ei = ( 1 , 0 , 3 , 3 ) , = (2,3,5,4), = (2.2,5.4), r i = (2,3,4,4).
(a) T p R\X c c a t h c ca m t n X.
80
(c) T p C(R) cc h m thc lin tc trn R.
( f ) T p cc h m / : R R thoa mn iu kin / ( 0 ) = 0.
V = {{x,y) E B X \ y > 0}
n h sau:
2 n
12. Cho a l m t s thc. Chng minh rng hai h"vct(, X, X , x )
2 n
v ( , (X a), (X a ) , ( X - a ) ) l cc c s ca khng gian
R[X] n cc a thc h s thc vi bc khng vt qu ri. T m ma
t r n chuyn t c s t h n h t sang c s t h hai.
81
14. Cho k h n g gian vector con L ca k h n g g i a n R[X\, Chng minh
rng nu L cha t nht mt a thc bc ; vi m i k 0, , r i
n h n g khng cha a thc n o vi bc ln hon Ti t h L chnh l
k h n g gian con R [ X n t t c cc a t h c v i b c k h n g v t q u
n.
T m s c h i u v m t c s cho k h n g g i a n v c t con .
17. C h n g m i n h r n g c c ma t r n v u n g i x n g c p TI v i cc phn
t t r o n g t r n g K l p t h n h m t k h n g g i a n v c t a con c a Mn X
n , K ) . T m s chiu v m t c s cho K - k h n g g i a n v c t con .
K h n g n h cn n g hay k h n g n u V\ v v 2 l c c k h n g gian
v c t con b t k ca V
82
T m h n g c a c c h vc t a sau y :
23. ft, = ( 1 , 1 , 1 , 1 ) , 2 = ( 1 , 3 , 1 , 3 ) , 3 = ( 1 , 2 , 0 , 2 ) ,
f>4 = ( 1 . 2 , 1 , 2 ) , tt 5 - (3,1,3,1).
24. Q, = ( 1 , 2 , 1 ) , 2 = ( 1 , 1 , - 1 ) , CY. = ( 1 , 3 , 3 ) ,
., =. ( 2 , 3 , - 1 ) , /?2 = ( 1 , 2 , 2 ) , 03 = ( 1 , 1 , - 3 ) .
25. O i (1,2,1,-2), 2 - ( 2 . 3 , 1 , 0 ) , O a r. ( 1 , 2 , 2 , - 3 ) ,
= ( 1 , 1 , 1 , 1 ) , h = ( 1 , 0 , 1 . - 1 ) , 0-A (1,3,0,-4).
2H. C h n g m i n h r n g k h n g gian c l t n g t r c t i p ca k h n g g i a n
v o t con V x c n h b i p h n g t r n h 3" + x-2 + + x n 0
v k h n g gian vctcr con V x c n h b i p h n g t r n h X - x2 =
= .r T| T m h n h chin ca c c vector t r o n g ca s c h n h t c c a
;
C, len r theo p h n g V v ln V theo p h n g V.
29. Cho K l m t t r n g c c s k h c 2. C h n g m i n h r n g k h n g
gian M ( . X T i , K ) c c ma t r n v u n g c p li l t n g t r c t i p c a
k h n g gian $(n) g m cc ma t r n i x n g v k h n g gian A(n)
gm c c ma t r n p h n i x n g . T m h n h c h i u c a ma t r n
( ' e M(n X ?/., K ) len S(n) theo phvrng ;4(7/.) v ln A{n) theo
phng Sin).
83
30. G i &(% K-'khong gin v c t t r c c d a thc- vi h s t r o n g K c
bc < n. T m k h n g gian t h n g KiA'jn/KjA'lr,, v s c h i u c a n
k h i ra < n.
HA
Chng 2
M A TRN.
V NH X T U Y N TNH
Ma trn
Gi s X l mt. trng tuy .
A -- ,
^ Am (t
ni2 a
rnn
trong Oij 6 K ( < i < tri, < j < n), i rc S1 l mt ma trn tri
hng (hay dng) l ct. vi cc phn t trong K. Nu m r i , th ta ni
A l mt ma trn vung cp li. Vcta hng
(a.|j, a 2 j , a j )
m
c gi i c/. / 7 ca ma t r i ! / 1 .
Ma trn ni trn thng c k hiu gn l A = {aij) .
mxn
au ^ bu ... b ln \
a\
2
a-2n b'2] ... bn 2
an + bu .. aln + bin ^
a a
^ m + ^ml mn + m 7 y
an a 12
\ / aa\ aai2
Q2n aa i aa 2 aa 2n
2 2
, (oe
^ Gml
rn2 a
mn / \ aa
m a
& m2 aa.mu y
86
chng minh khng nh v s chiu ca M(m X ra, K) ta xt
m a t r n Ej ( < < ra, < j < ri) gm ton phn t 0, loi t r
phn t duy nht bng nm trn giao ca hng v ct j. Gi s
= (O) m x n G M(m X n,K). Ta c
m n
i=l j=l
i=l j=l
()
87
V d:
a b c x t \ f
ax + by + cz at + bu + cu \
ri e V u = dx + ey + f z di + cu + fv
V 9 ti V z V ) ^ gx + hy + iz gi + hu + iv
N h n x t : iu kin nh ngha c ma trn tch AB l
s ct ca A = s hng ca B.
C t h x y ra trng hp tch AB th nh ngha c, m tch BA
th khng.
T r n g hp c bit, khi A v B u l cc ma trn vung cp
n th c hai tch AB v BA u nh ngha c. Nhng ni chung
AB - BA. Chng hn, vi n 2, ta c
{AB)C - A(BC),
{A x +A )B
2 ---- A\B \ A B.
2
fe=i j=
88
Cn phn t nm hng ct ca ma t r n A(BC) l
n p
j= k=\
j=lfc=l
V iu ng vi mi , L nn (AJ5)(* A ( C ) .
Nhng nhn xt ni trn dn ta t i khng nh sau v cho cc ma
t rn vung.
/ l o ... 0 \
0 ... 0
E = E n =
V0 0 ... ,
N c gi l ma trn n v cp li.
89
Trong chng sau chng ta s h ra mt i u kin cn v r t
n gin cho mt ma t r n vung l k h nghch.
Sau y l v d v mt lp cc ma t r n k h nghch.
n u n n n
a
'j = Y^CiOi = Y , n 2 'ki 'k
c c a
= c
2(J2 'ki ij) 'k- c a
c c
nu k = j,
'ki ij kj
i=i 0 n u k 7^ j.
Ngha l C = E . n Tcmg t , t r o i vai t r ca hai ca s cho nhau,
1
ta c C = En. Nh vy, c kh nghch v c~ = c .
N h n x t : G i s ( a i , ...,<*n) l mt c s c a khng gian vct V, v
c (Cj) l mt ma t r n vung cp n v k h nghch. K h i h vcta
( o ^ , a ' ) xc nh b i
n a'j = 5D!=1 Cij&i cng l m t ca s ca V. T h t
vy, nu c = (c'ij) l ma trn nghch o ca c th CL = D=1 ' i j ' i -
c a
Do
(a[,...,a' ) n l mt h sinh ca V . H n y G s phn t n g bng
s chiu ca V, nn n l m t c s ca V. Tt. nhin, c chnh l ma
t r n chuyn t c s ( a i , :.,a ) n sang c s (a', ...,a' ).
n
( j = , c vit gn n h sau
90
x a =
Hn na, nu a = J2tz=\ i i Hj=i x'jtt'ji th ta c
/ x\ \ ( x \ \
a = (a\ ...a' )
n = (O] ...a )C
n = (ai ...a )n
\ x
' n V X
n
Do b i u th t u y n t n h ca mi vcta qua c s l duy nht, nen
Xi \
f
x\ \
=c
K 'n x
X l l
[AB)(B~ A~~ ) = A{BB' )A^ = AE A~ n = AA~ = E,
n
] l l l
(B~ A~ )(AB) = B~\A~ A)B = B~ E B n = = En.
91
mh n g h a 1.9 iai ma trn vung A,A' Mn X n,K) c gi l
ng dng nu c mt ma trn kh nghch c GL(ii, K) sao cho i4'
('M'.
2 n h xa t u y n t n h
(H s V v w l cc khng gian vector trn trng K.
vi mi ft, /t G V v mi v hng a K.
nh x tuyn tnh cng c gi l ng cu tuyn tnh, hay ong
cu cho em gin.
92
(1) /(0)=0.
(2) / ( - ) = - / ( < * ) , Va V.
Tht vy, / ( ) + / ( - ) = / ( + ( - ) ) = / ( 0 ) = 0. Do ,
/(-a) = -/(a).
(3) / ( a ^ i + + a ) n n = ^ / ( a j ) + + a / ( a ) , n n Va ...,a
l5 n 6
K,Va ,...,Q
1 n 6 V.
JL
dX
d
-j-(a x
(LA n
n
+ + axxx + ao) = na x ~ +
n
n 1
+ a,
l mt nh x tuyn tnh.
: K" -> K , m
/ Xi \
93
l mt nh x tuyn tnh.
7T :V -> vyw,
7r() = = ft + w
l mt nh x tuyn tnh.
( / + <?)() = / ( ) + </(<*),
(a/)(cv) - a/(o) Oi 6 V, a 6 K,
vi mi / , j e (V,W).
D dng kim tra l i rng C(V, W) l mt K-khng gian vct i
vi hai php ton .
nh l sau y ch ra mt tnh cht quan trng ca n h x tuyn
tnh.
94
C h n g m i n h . S tn ti: N u t = O + + o. a , n n th ta t
f l D
= ? E . i ) = gio)-
Nu / : V > w l mt n g cu, th / ~ 1
: w V cng l mt
ng cu; n c gi l nghch o ca / . Do mi ng cu cn
c gi l mt ng cu kh nghch. Nu c mt ng cu / : V * w,
th ta ni V n g cu v i w v vit V = w.
Quan h l mt quan h tirng n g .
Nhn xt r n g ng cu / : V * w l mt ng cu nu v ch nu
c mt ng cu g : w * V sao cho gf = idv v fg = idw- Khi ,
= T h t vy, n u / l mt ng cu th f ~ f = iv, f f ~ idw l l
95
M n h 2.6 Gi s V v w l cc khng gian vct hu han chiu.
Khi .
V = W dim V d i m XV.
C h n g m i n h . G i s V = w, t c l c m t a n g c n t u y n t n h / :
V w. K h i , n u ( 1 , ( V ) l mt c s c a \ ' t h ( / ( i ) , . . . . / ( o J ) r
nn
Nu /? cn c b i u t h t u y n t n h 0 - b\f(nt) + H 6 / ( o ) , n th
l
a = f ~ ( P ) = + + n^n- V ( ( * ! , . . . , Y) l mt c s a V
T n g n g t m i n h x t u y n t n h v i ma trn ca n nia t a s a p
n h ngha l m t v d i n h n h v n g can t u y n t i n h . Nh (lng
c u n y m n g i ta c tin"' t n h t o n c th vi cc n h x t u y n t n h .
G i s V v w l c c K - k h n g gian v c t v i c c c s t n g ng
l ( r t ] , ( \ ) n v (/!,...,/?,,,). Theo nh l 2.4, nh x luyn tnh / :
V * w c x c n h d u y nht, h i / ( ( V i ) , . . . , / ' ( n ) . Cc vetcr n y l i
c b i n th t.uvn t n h d u y nht. qua ca s (i,.... f )
m ca H":
m
(./ = ")
h I
t r o n g Oj E K. Ni gn l i , n h x t u y n t n h f : V * w c xc
n h d u y n h t b i h t h n g cc v o h n g < < m, < < /,},
96
ling i rc x p t h n h ma t r n sau y:
/ au 12 a In
21 22 27,
A (ay)r
Ta g i A l ma t r n ca n h x t u y n t n h f : V * w t r o n g cp c s
(n ,a )
n v (/?],...,/?,).
N u vector o c toa ( . 7 ' ] , . T ) t r o n g c s ( ] , . . . , t t ) t h toa n
cua / ( n r ) t r o n g c s (/?!,..., f ) c t n h b n g c n g t h c
m
n
a x
Vi - 2 i j 3 (* = 1,2,...,/)
Tht vy,
--
n ni
j -1
t n
- i-1
/ n a 1 2 ... a lr \
( / ( ! ) . . . /())--- ( A ...flu)
97
Cong thc tnh toa (/!, . . . , / ) ca m trong c s (01, ...,0m) qua
toa (a?!, . . . , x ) ca trong c s ( c * i , c v ) c din t l i trong
n n
/ V \ au 12 a\r, \ x \ x
-2i 22 . an2
X Vm V a . \ x
n
i n h l 2.7 nh x t tng ng dng cu vi ma trn ca n
A M ( f ) trong mt cp c s c dinh ca V v w l mt ng cu
tuyn tnh t C(V, W) ln M(tu X n, K). Ni ring, dim ( V, W) --
dim V X dim w.
v B '(6j)mxn- tc l:
HI
' ;.-
rt
Khi
(/ t //Ho.) SK- M A ,
---
"I
- J^fHiijfy,
(--.-.
(j-1,...,").
/W ( / + . ( / ) = M ( / ) 4- MO/),
M(a/) aA/(/).
98
Cc h thc ny chng t rng php t tng ng mi ng cu vi
ma trn ca n trong mt cp c s c nh l mt nh x tuyn tnh.
Mt khc, theo nh l 2.4, nh x ni trn l mt song nh. Tm
l i , l mt ng cu tuyn tnh.
= a(gf)(a) + b(gf)(P),
vi mi o, b K v mi a, p V.
f( i) Q
= J^ jiPi,
a
(
9(0j) = Y, kjVk-
b
fc=i
T , do g l mt nh x tuyn tnh, ta c
j=l j=l ;
m J? m
= H a
ji E M * = se b a
kj jihk-
j=i fc=i fc=i j=i
99
Gi c (c k i )( X n l ma t r n ca g t r o n g cp c s (c*i,a ) n
(71,...,7/). Khi
fc=i
c = BA
N u m t t r o n g hai v ca cc n g t h c sau y g i a c c n h x
t u y n t n h l c ngha t h v kia cng vy. K h i , t a c c c n g t h c
(d k i m tra):
h(gf) = (%)/,
( / i + /2) = g f \ + 92,-
nh ngha 2.10 M i n g c u ( t u y n t n h ) t k h n g g i a n v c t V
vo c h n h n c g i l m t t ng cu ( t u y n t n h ) ca v._ M t t
n g c u ca V n g t h i l m t n g c u c g i l m t t ng cu
ca V.
K h n g gian v c t t t c cc t n g c u ca V c k h i u l
End{V). T p h p t t c c c t n g c u ca V c k h i u l GL{V).
D d n g k i m t r a l i r n g End(V) l m t v n h i v i hai p h p t o n
cng v n h n . ( h p t h n h ) c c t n g c u . N c g i l vnh cc
t ong cu ca V. V n h n y c n v l ly v k h n g giao h o n n u
dimV>l.
cho gn, t a s g i ma t r n ca / End{V) t r o n g cp c s
( d i , a n ) , ( a i , . . . , a ) l ma t r n ca /
n trong c s ( ] Ct ).
n
100
i n h l 2.11 Gi s V l mt K-khng gian vct vi dim V = n. Khi
nh x t tng ng mi t ng cu f 6 End(V) vi ma trn ca
n M ( f ) trong c s ( < * ! , a ) l mt ng cu vnh t End(V)
n vo
M(n X n,K).
id
9 = 9 = v-
Khi g = f - \
Do nhn xt ny ta d dng kim tra rng GL(V) l mt nhm i
vi php n h n l php hp t h n h cc nh x. GL(V) c gi l nhm
tuyn tnh tng qut ca khng gian vct V.
Theo nh l 2.11, / End(V) l mt ng cu nu v ch nu
M ( / ) e,M(n X n , K ) l mt ma t r n kh nghch.
Tng ng / *- M ( f ) ni trong nh l 2.11 c m t trong biu
sau:
End(V) ng cu vnh Mn X n , K )
u u
GL(V) ng cu nhm GL(n, K).
l
s ([, ...,a' ). n Khi , ma trn ca f trong CT s (a\,f>4) lC~ AC.
loi
Nhn hai v ca ng thc trn vi c 1
t bn p h i , ta t h u c
{a ...a )
l n = {a\...a' )C-\
n
( / ( a i ) ... / ( a ) ) = ( a i ...
n a )A.
n
V / l mt ng cu, cho nn ta c
l
= K ...a' )C- AC.
n
3 Hat n h n v n h ca n g cu
Chng ta m u t i t ny bng nhn xt, n gin sau ay.
102
ca ) th chng c dng a ' . = / ( ) , /?' = /(/?), trong ft,/? T.
Khi , v / l mt ng cu, cho nn vi v hng bt k a E K, ta c
V t h Oi + 8 v act G / 1 7
(' '). Vy / ^ / ) l m t khng gian vct cn
ca V .
Ht n h n v nh ca mt ng cu l nhng khng gian vct c
bit quan trng i v i vic kho st ng cu . Chng c nh
ngha n h sau.
n h n g h a 3.2 G i s / : V * w l mt ng cu.
l
(a) Ker(f) = f~ (0) = {x e v\f(x) = 0} c V c gi l ht nhn
r
(b) 7 m ( / ) = / ( V ) = {f{x)\x e V] c w c gi l n/i ca / . S
chiu,ca m ( f ) c gi l /lng ca / v c k hiu l r a n k ( / ) .
n h l 3.3 ng cu : V w l mt ton cu nu v ch nu
r a n k ( / ) = dim w.
103
Chng m i n h . - T h e o n h ngha, / l m t t o n c n n u v ch nu
Im) w. V I p i ( f ) l m t k h n g gian v c t con ca w , cho nn
n g t h c n i t r n t n g n g v i r a n k ( / ) : = d i p f(V) - dim w.
T h t vy, n u f(V) = w t h h i n n h i n d i m / ( V ) = dimMk'. Ngc:
l i , g i s d i m o u y ) l m t k h n g gian v c t a con ca
w', nen m i c s ca / ( V ) cng l m t h c l p t u v ri t n h t r o n g w
v i s p h n t b n g d i m / i V ) = dim w. Ni cch k h c , m i c s ca
/ ( V ) cng l m t c s ca w. V y / ( V ) = vv.
() Ker) = {0}.
(v) nh bi f ca mt c s no ca V l mt h vct c lp
tuyn tnh.
104
th /(Eti O<*i) = 0- V Ker) = {0}, cho nn E?=1 0^0 = 0. T ,
ta c a i = = k = 0, b i v h v c t ( a i , a k ) c lp t u y n tnh.
N h t h , h ( / ( o i l ) , / ( f e ) ) cng c l p t u y n t n h .
C c suy l u n (Ui) (iv), (iv) (v) u h i n n h i n .
(v) (vi) : G i s ( a i , . . . , a ) l m t c s ca V sao cho (/(ai),
/(o )) n l m t h c l p t u y n t n h . R r n g h n y sinh ra / ( V ) . Ta
c
rank(/) = d i m / ( F ) = r a n k ( / ( i ) , . . . , / ( ) ) = n = d i m V.
n
r a n k ( / ) = rank(/(o; ), . . . , / ( ) ) = dim V = n ,
1
cho nen h v c t ( / ( ! ) , . . . , f ( a ) ) c
n lp tuyn tnh. G i s a =
j l = H, 6jCVj v / ( ) = /(/?). K h i ,
0 = lia) - / ( / ? ) = / ( - ) = / ( ( o , - i K = ( a , - 60/(0,).
T ai i , . . . , O n = , b i v ( / ( 1 ) , . . . , / ( * n ) ) c l p t u y n t n h .
i u n y c ngha l ft = .8. V y / l m t n c u .
C h n g m i n h . T r c t i n , cn chng t r n g / c n h ngha k h n g
p h thc vic chn i b i u ca l p [or. T h t vy, n u [ a | = \a'\, th
Q - a' e Ker). Ni c c h k h c f ( a - ' ) = 0, hay l / ( ) = / ( ' ) .
V / l m t n g c u , n n d d n g k i m t r a / cng l m t n g c u .
G i s 7 ( H ) = 7(1/?]), t c l / ( ) = /(/?); k h i f{a -0)= o. V
t h a 3 E K e r ( f ) , ngha l tt] = [/?]. i u chng t r n g / l m t
a n cu. H n na, t n h ngha ca / t a c I m ( f ) = rn). Cho
nen, n u xt / n h m t n g c u t V / K e r ( f ) t i m) th l m t
n g cu.
105
H qu 3.6 i vi ng cu bt k f : V * w, ta c
(i) f l mt ng cu.
() f l mt n cu.
106
N h n x t : H qu trn khng cn n g nu V l mt khng gian vct
v hn chiu. T h t vy, ng cu
if : K\x\ -* K[X\
n n + l
tp(X ) = x (T. = 0,1,2...)
- 1 =
trong quy c X = V'0) 0) l mt ton cu nhng khng l mt
n cu.
Trn c s h qu ni trn, cc nh l 3.3 v 3.4 cho ta hng lot
iu kin mt t ng cu tuyn tnh ca mt khng gian vct hu
hn chiu l mt ng cu.
r a n k / rank A
C h n g minh. Gi s
/ c ma trn l A trong cp c s ( a i , ( I n ) ca
V v (/?!>> 3 ) ca w.
m Theo nh ngha, ta c
r a n k / - dim I m ( f ) - rank(/(c*t),..., / ( r v ) ) . n
107
V (/?!,..., 0m) l mt c s ca w cho nn nh x
tp : w -> K , m
/ 6, \
j=i
1
t h n h c s chnh tc ca K" .)
ng cu if a / ( ( l i ) vo ct t h ca ma trn A, bi v
/ au \
Tri
= GjiPj ^ i
j=i
4 K h n g gian v c t i ngu
Y chnh ca t i t ny l ta c t h nghin cu mt khng gian vct thng
qua t p h p t t c cc hm tuyn tnh trn khng gian ny. Ni mt
cch n m na, tp hp cc hm nh th lp nn ci gi l khng gian
vct i ngu, n c t h coi l "nh i xng qua gng" ca khng
gian vct cho.
G i s V l mt khng gian vct trn trng K.
108
Nh t h V* ~ V nu dim V < oo. iu ny khng cn n g nu V l
mot khng gian vct vo hn chiu. Tnh khng t nhin ca a n g cu
ni trn s c tho lun phan sau ca tit ny.
Gi s f : V * w l mt ng can. Ta nh ngha n h x / * :
w* f V" bi cng thc san ay
(/)() = v 9 6 w\ Vo e V.
a / ( ) + r(V')()
- (n*0 + &/(*'))(").
He thc ny ng vi mi cv ] ' , nen ta thu c
/ * ( a ^ + . 6 t f . ) - / * ( v ) f &/*(</*)
iu ny chng t / * l mt ng cn.
<,/(>)> - </(),*>>.
109
Gi s V c s chiu bng TI, vi mt c S l (ru,o ). n Trn ca
s nh l 2.4, ta nh ngha cc dng tuyn tnh tt*,fv* V* bi h
iu kin sau ay:
, nu i ~ j,
(Oi, **) = <%
0, nn .
r i
(o >a> )
r t - i>;- >^
; j = i
=-. ( a i , ) = : ( t t i ) , ( <i<H).
Ta c ng cu tuyn tnh
V V*
n ri
. i
no
Tuy vy, n g cu V * V**, bin t h n h a**, trong a** c
xc nh b i h thc sau
- to>,aft"+&/5T).
Nhn xt, rng dim V'** = dim V* = dim V. V th, chng minh
rang t n g ng V V'** ni t r n l mt ng cn, ta ch cn chng t
n l mt n cu. Ni r h n , ta ch cn chng minh rng nu a** 0
th a 0. G i s phn chng a 7^ 0. Ta chn mt c s ( a i , . . . , a ) ca n
= <o,> = ( ; , > .
in
trong . i n g u t h nht. c l y theo mt ca s ( o , . . . . r i , , ) n o
ca V. cn i n g u t h hai c lay theo ca S i n g a n (rv*, . . . , ( V * )
da V*. M i p h p i n g u n h t h e n p h t h u c v o c s chn.
n h n g k t q u ca hai lan i n g u lin t i p t h l i k h n g p h u t h u c b t
k c s n o .
' c h n g m i n h a n g t h c t r n t a g i s
ri
n
x><<-
(rt*,** (0,0*)
ri
--"
K h i t a c
'--
ti
112
Ni m t cch khng hnh thc, chuyn v mt ma trn A tc l vit
cc vct h n g c a n t h n h cc vct ct ca ma trn mi A . Khi , l
M t h q u t r c t i p ca nh ngha trn l
(y = A,
vi m i ma t r n .
V du:
2 \
0 3 V 9 8
1 9 8 4
0 8 5
2 8 5 4 /
3 4 4
C h n g m i n h . V / c ma t r n l i4 trong cp c s ( a i , a ) , n
3 ), cho n n
m
r)
(i = l,...,n).
fc=i
Theo iili ngha ca n h x i ngu, ta c
<o*/'(ff)> - </(,),#)
m
= GC y&'#> = Oy.
a
/'(#) = i K n o ;
n
113
M t khc, gi B = (bji) M(n X ra, K) l ma t r n ca / * trong cp
c s ( a , . . . , < ) , ta c
M
V c t a /*(/?*) c biu th tuyn tnh duy n h t qua c s ( t t j , ...,tt*). cho
nn
= Oy, (i = , m , ./ - , ...,n).
l
iu ny c ngha l JB = A .
nh l sau y cho thy cc khi nim n cu v t o n cu l i
ngu vi nhau.
(Ui) f l mt ng cu nu v ch nu f* l mt ng cu.
Bi t p
1. T n h tch ca hai ma tran sau ay:
0 4 7 1 -2 8 -5 4 \
2 1 7 6 7 8 5 5
1 0 8 3 0 3 8 4
V0 1 9 6 -8 9 -X 9 /
T n h cc ly tha sau y
114
cosy? sin ip \
(
sin (f COS <p { 0 Ay
k
(t 0 ... 0 \
0 a2 ... 0
0
. 0 ... On
/
n-l
1 1 0 0 ... 0 0 \
0 1 1 0 ... 0 0
0 G 1 1 ... 0 0
1 0 0 0 ... 0 1
5. Cho hai ma t r n A v B vi cc phn t trong K. Chng minh
rng nu cc tch AB v BA u c ngha v AB = BA, th A v
B l cc ma t r n vung cng cp.
6. Ma t r n tch AB s thay i t h no nu ta
(a) i ch cc h n g t h v t h j ca ma trn A ?
(c) i ch cc ct t h v t h j ca ma trn B ?
115
8. Chng minh rng nu A v B l cc ma t r n vung cng cp, vi
AB BA, th
2 2
(a) (A + Bf A + 2AB + B,
2 2
(b) {A + B)(A - B) A - B.
/ 3 0 \
0 3
V 0 0 3 j
116
.5. Chng minh rng ma t r n A = thoa mn p h n g trnh
\ c d )
2
X - (o + d)X + (ad - be) = 0.
2
20. Tm t t c cc ma t r n vung cp hai A sao cho A = 2-
a b
A =
c (
23. G i s V Vi v , 2 trong V c c s ( 1 , t t f c ) , v r
2 c c s
(Qfc 1,.... n)-
+ T m ma t r n a php chiu ln V theo p h n g V2
trong c s ( a i , a n ) .
111
25. C h n g m i n h r n g t n t i duy nht t ng cu / : R 3 > R 3
c h u y n c c v c t ai = ( 2 , 3 , 5 ) , 2 = ( 0 , 1 , 2 ) , &Z = ( 1 , 0 , 0 ) t n g
n g t h n h c c v c t /?1 = (, l i 1), 3 2 (, , 1), /?3 = (2, 1,2).
T m ma t r n ca / t r o n g ca s c h n h t c ca k h n g g i a n .
n
26. T n g c u / ca k h n g gian v c t K c h u y n c c v c t c lp
tuyn tnh Gn t n g n g t h n h c c v c t a /?!, . . . , ; . n Chng
m i n h r n g m a t r n M ( f ) ca / trong mt c s n o ( e e n )
1
thoa m n h thc M ( f ) = BA" , t r o n g c c c t ca ma trn
A v ma t r n B l t o a t n g n g c a c c v c t ] , . . . , ; n v
/?!, ...,/? t r o n g ca s
n ( e l 5 e n ) .
a b,\ . ,
27. C h n g m i n h r n g p h p n h n v i ma t r n A (a) t
b n t r i , (b) t b n p h i l c c t n g c u ca k h n g gian cc ma
t r n vung cp hai. H y t m m a t r n ca t n g c u trong
ca s g m c c m a t r n sau y:
(a) (,*,...,*),
(b) ( , (X c ) , s l i p " ) , t r o n g c l m t h n g s t h c .
29. M a t r n ca m t t n g c u t r o n g c s (e.1, . . . , e ) t h a y i t h n
n o n u t a i c h c c v c t v e,?
B
30. T n g c u / c ma t r n
/ 1 2 0 1 \
3 0 -1 2
2 5 3 1
1 2 1 3
V /
t r o n g c s ( e i , e2,63, e ) . 4 H y t m ma t r n ca / t r o n g c s
(ei, e x + e , ! + e
2 2 + e , e'l + e
3 2 + e 3 + e ).4
31. T n g c u <p c m a t r n
/ 15 l i 5 ^
20 -15 8
{ s -7 e)
trong c s ( e l t e ,63). H y t m ma t r n ca ) t r o n g ca s g m c c
2
v c t ei = 2e x + 3e 2 + e, e
3 2 = 3ei + 4 e 2 + e , e
3 3 = e.j + 2 e 2 + 2e .
3
32: Eing c u /? : C 3 * C 3 c ma t r n
N
/ -18 15
- -22 20
^ -25 22 y
33. C h n g m i n h r n g c c m a t r n ca m t t n g c u t r o n g h a i c
s ca k h n g gian l t r n g nhau n u v ch nu m a t r n chuyn
gia hai c S giao h o n vi ma t r n ca ng cu cho trong
m i c s ni t r n .
119
/ 3 5 \
34. T ng cu (f e End(M.2) c ma t r n I trong ca s gm
a i = (1,2), a = (2,3), v t ng cu ) e End(R )
2 c ma trn 2
6 \
trong c s gm Pi = (3,1), @2 = (4,2). T m ma trn
6 9/
ca ) + p trong c s (Ply fa)-
2 - \
35. T ng cu ip End(.2) c ma t r n trong ca s gm
\ 5 -3 /
a i = (3,7), 2 = ( , 2), v t ng cu e End^R'i) c ma
/ 3 \
trn 1 1 t r o n
c
s gm /?1 = ( 6 , - 7 ) , 02 (5,6). Tm
(np)- 1
=ry.
120
41 Chng minh r n g n u tch ma trn AB c ngha th
{AB = BA*.
1 1
(AT = (- )*.
(9fY = fY-
l l
T = (f- Y-
121
Chng 3
NH T H C V H P H N G TRNH
T U Y N TNH
Cc php th
i n h ngha 1.1 M i song nh t t p { , 2 , n ) vo chnh n c
gi l mt php th bc ri. T p hp t t c cc p h p t h bc Ti c k
hiu bi S. n
\ 2 ... ri \
" \<7(1) (7(2) ... (rn) ) '
122
M n h 1.2 Mi php th 6 S n u l tch ca tt c cc xch khc
nhau ca n. Cc tp nn ca cc xch ny l cc tp con ri. nhau ca
{l,2,...,n}.
C h n g m i n h . V i mi X\ 6 {, 2 , n } , nu (x-i) X th (xi) l
mt xch ca . Tri l i , n u cr(rr ) ^ X i , ta t x
1 2 = "(#i). Gi s
.ri,.Ta = cr(.ri),..., = <r(jTfc_ J) l nhng phn t i mt khc nhau, cn
((xt) t r n g vi mt trong cc phn t X,x-2, ... x .
y k Ta khng nh rng
(x-k) - Xi. T h t vy, nu 7"(:ffc) Xi vi > , th cr(a'/j) = cr(xj_i).
Do T - - Xk- iu n y mau thun vi gi thit rng Xi, X'2,Xk
T
('|,J"2 - *) - J*2 1 - i , X k ) =
- {a'\,.r-2)(:r x )---{x
2 k ,Xt).
123
i n h ngha 1.5 Du ca php t h e S n l s sau y
s g n ( < r ) = n ^ > S { 1 } .
V d: (7 = c ba nghch th l { 1 , 4 } , { 2 , 4 } v { 3 , 4 } ,
cho nn sgn(cr) = 1.
nh n g h a 1.6 c gi l mt php th chn n u sgn(<x) = , n
c gi l mt php th l nu sgn(cr) = 1.
C h n g minh. Gi s < v
Khi , t t c cc nghch th ca T l
{, :} vi mi A: m < k < j
{i,j} vi mi m i < < j.
Vy r c t t c ( j i) + ( j 1) =T 2 ( j ) nghch t h , do T
l mt php th l .
nh l 1.8
sgn(A/i) = sgn(A)sgn(//),
vi mi \,fj,eS .n
124
Chng m i n h . V i l m t song n h , cho n n k h i {', j } chy m t l n
qua m i c p ( k h n g c t h t ) t r o n g { , 2,..., r i } t h cng
chy mt, l n qua m i c p n h t h . Do
A ( M i ) ) A ( M j ) )
( A ) = n " = n "
i-j m M)-Mi)
Ta c
sgii(A^) = l i
* - J
2 nh t h c ca ma t r n
Cho mt ma tran vung A (4|s||i vi cc phn t trong trng K.
nh n g h a 2.1 nh thc ca ma t r n c k h i u b i t A h o c
\\, l phn t sau y ca t r n g K
t ,4 \A\ -= 5Z sgn(cr)o (i i
(7 ) an.
[ )n
N u A l m t m a t r a n v u n g c p n th t y4 c g i l m t m / i thc
cp ),.
T o n g v p h i c a n g t h c t r n c t t c \S \ n = n ! s h n g .
125
V d: (a) nh thc cp 1:
det(a) = a, Va e
(b) nh thc cp 2:
a a
n 2 2 - a 2 i a 1 2 .
(c) nh thc cp 3:
^ a
(9.1n1 lio
ai2 A ll ^
ai3
t 0,21 0,22
23 flll22a33 + ^21^32^13 + 31 12^23
\ O31 a
32 a
33 / -a a a 3
n 32 2 - a. \a a 3
2 v2 3 - a a 2ai3-
31 2
det.4 = det(c*i,0! ). n
+ det(Yi,...,/3j,...,),
VI moi
D a, e K, a i , O j , 0j, ..., e K \ j = r
,li.
126
Chng minh. K hiu
( b\j
0 =
\ Ki
Ta c
eSn
= a s n a a a
( ) ( l ) l ' U)j {n)n
<resn
+b 2 s g n ( c r ) a ( i ) i 6<r(j)j a (
n ) n
eSn
= a det(ari,...,j, ...,) + 6det(Q!,...,/?j,...,).
Theo nh ngha
a a a
vi S g n ( c r ' ) < T ( l ) l (j)i cr(i)j o-(n)n
sgn(-') = -sgn(-),
a a
<r(l)l (i)i ( j ) j ' ' (n)n
a a
- (7(1)1 <r(j)i >{i)i (n)n-
127
N h t h t A l m t t n g c c c cp s h n g i n h a u . V y t A = 0.
T n h cht 3 ( C h u n hoa): n h t h c ca m a t r n n v b n g 1:
0 ... 0 \
0 ... 0
t En t 1.
y0 0 ... l y
C h n g m i n h . K h i u ej ch p h n t n m h n g c t j ca E . n Ta
co
nu = j ,
0 nu i ^ j.
Theo n h ngha
eSn
T n g n y ch c n g m t s h n g k h c k h n g , n g v i p h p t h
n g
n h t < j ( l ) = , ( n ) = ri. D u ca p h p t h n y b n g 1. N h v y
det n = = 1.
N h n x t 2.2 T r o n g t i t sau t a s c h n g t r n g n h t h c l h m d u y
n h t t r n cc ma t r n v u n g c 3 t n h c h t n i t r n .
H q u 2.3 () ( T n h p h n i x n g ca n h t h c ) . Nu i ch
hai ct ca mt ma trn th nh thc ca n i du:
d e t ( . . . , a t , . . . , j , . . . ) = det(..., c t j , a i , ...)
128
(ui) Nu thm vo mt ct ca ma trn mi t hp tuyn tnh ca cc
ct khc th nh thc ca n khng thay i.
Hai n h t h i r c u t i n c a v p h i b a n g 0, do t n h t h a y p h i n ca n h
thc. T t a t h u c
det(...,o,, ...,ftj,...) - - d e t ( . . . , r t j , . . . , , , . . . ) .
(ii) G i s c t j c a m a t r n ,4 l m t L h p t u y n t n h ca cc c t
cn l i :
Theo t n h c h t a t u y n t n h c a n h t h c , t a c
M i n h t h c v p h i u c h a i c t b n g n h a u , v t h t A = 0.
(iii) T h e o p h n ( i i ) t a c
a a
det(a l5 . . . , a j + Y2 i ii ...,a )n =
- d e t ( f t i , O j , ...,n) + 0 = d e t ( o i , O j , ...,a).
T r o n g 5 t a s c h n g m i n h r n g c c t n h c h t c a n h t h c i v
i
cc h n g c n g t n g t c c t n h c h t c a n h t h c i v
i c c c t ,
n h n i t r o n g h q u t r n . M t p h n g p h p t n h n h t h c c h i u
129
qu l ng dng nhng tch cht bin i ma t r n t h n h mt ma
trn tam gic c cng nh thc. C h n g ta s t n h nh thc ca ma
trn tam gic trong v d sau y.
V d: Ma trn A c gi l mt ma trn tam gic trn nu n c
dng
^ a u a l2 ... a ln ^
0 a-22 ... a 2n
A ,
v 0 0 ... ann
trong j = 0 vi > j. Tng t , A c gi l mt ma trn tam
gic di nu Ojj = 0 vi < j. Ma t r n tam gic trn v ma t r n tam
gic d i c gi chung l ma trn lam. gic.
Chng minh rng, nu A l mt nia t r n tam gic cp n th
t v i -- ai-22 n n -
t = ] T s g n ( ) a ( T ( 1 ) ] a [ n ) n .
tS-n
130
3 n h xa a t u y n t n h thay p h i n
i n h n g h i 3.1 Gi s V v w l cc khng gian vct trn trng
X Anh x
<p : V X - X
1
V w
' \
"v*"
l i * -
k ln
c gi l a tuyn tnh (hay ni r hn: k-tu.n tnh) nu n tuyn
tnh vi tng t h n h phn trong tch V X X V khi c nh cc t h n h
phan cn l i , tc l nu
+ 6y?(Oi,...,A, ...,*)
vi mi a, 6 K, tti,or*:,/?j / v vi mi = ,
t : V X - X V - K
V v
k ln
^(Vi,...,rtj,...,a ) f c = 'i(i)-"V*(fc)
S
( o , . . . , o , . . . , a j , . . . , ) ----- 0,
1 i fc
khi Ot - v i cp ch s j no .
V d:
131
(b) nh t h c t n
: K X X K n
K l m t h m T.-tuyn t n h v
thay phin.
vi mi Qi,...,Qfc G V v mi cp ch s i -
>(a ...,a )
u k - 0.
v i m i O i , * f c e V v m i c p ch s 7^ j . L y Ofj = j , t a c
ip(ati,..., Q j , Q j , a k ) = ip(c*i,...,ati,...,aci,...,a ). k
T
2 t p ( c t i , O i , c V j , c * f c ) = 0. V Char(K) - 2 c h o nn ng
t h c t r n ko theo
? ( c * i , . O i , ...,a )
k - 0.
i u n y c n g h a l } c t n h t h a y p h i n .
N u Char(K) = 2 th tnh thay phin mnh h n tnh p h n i xng.
132
K h i n i m nh thc n h m t h m a t u y n tnh thay phin ca c c
vct c t c a m t m a t r n v u n g c t n g q u t h o a n h sau.
Gi s dim V = n v e = ( e i , n ) l m t c s c a V. G i s
etj Z)tL] >ij i n i c c k h c
( a i . . . Q ) = (1 ...e )A,
n
trong A = ( o i j ) n x n .
Nh vy
det (tti,a)
e = t A = 2 8gn(-)o (i)i a (n)n, ff
0-6 s
trong a , = icr=i y - e
Theo 2 t h d e t e l m t d n g n - t u y n t n h t h a y p h i n t r n V.
n
K hiu bi A (vy t p h p t
t c c c dng n - t u y n t n h thay p h i n
' r n V. N l p n n m t k h n g g i a n vector t r n K i v i p h p cng n h
x v n h n n h x v i v h n g c n h ngha n h sau:
n h l 3.6 M u d i m V = n / i d i m A ( V ) * = 1. / / e m n a , nu e =
n r
n
( , . . . , ) / m i c se* c a V , th ( d e t ) Z m i c s ca
t A (vy.
C h n g m i n h . T a b i t t , A {V. n
G i s v A (V)*. n
Vimi
j = E?=1 a<j = l i - ) , ta c
, n n
6
?(<*!,...,Gf) = v^ii *!''^Oinnein)
ti in
a
= XI n l ' ir>n>( l> --^in)-
ti,....in
133
Nu c hai trong cc ch s l i , ...,i n bng nhau, th s hng t n g ng
bng 0, do } c tnh thay phin. V vy, tng ch cn l y trn cc b
ch s i n i mt khc nhau. K h i , m i b ch s , . . . , i n xc
nh mt php t h S n bi cng thc
ip{e ...,e )
i in = (p(e ),..., e ^ n ) ) = sgn(<rV(ei, . . . , ) .
n
h sinh ca khng gian A (V)*. Do tnh chun hoa c a nh thc, n n
det 0. V th, h gm mt vct ( d e t ) l mt c s ca khng gian
f
n
vcta h (V.
134
H q u 3.8 t A n
0 ?' u
v ch nu cc vct ct ca A c lp
n
tuyn tnh trong K .
n n
t - d e t e l p n n m t c s ca ( K ) * . Ta c
det a --- c d e t , (c e K ) .
Do c d e t ( i , f t ) " = d e t f t ( r t i , . . . . ) t En - .
n Vy
detA - d e t ( a ! , . . . , f t ) ^ 0.
4 inh t h c ca t ng cu
n
M i p h n t ) A ( V ) * c the c coi l m t p h p o " t h t c h " c
h n g t r o n g V. C t h , (p(tti,...,) c xem n h 'th tch" ca hnh
hp n chiu t a t r n c c vector r * i , . . . , o . n
V i quan d i m t h n h t h c ca m t t n g c u / : V * V
c h n h l h s g i n n t h t c h c a c c h n h hp n - c h i u sau p h p b i n
i / . nh l sau a v n i r i u .
i n h n g h a 4.2 T a g i d e t ( / ) l nh thc ca t
ong cu f .
135
C h n g minh nh l 4 . 1 . Chn bt k mt p h n t 7/ - 0 trong
A ( V ) \ V d i m A ( V ' ) * = , cho nen (T) l mt c s ca
n n n
A (vy.
Xt nh x 0 V X X V * K xc inh nht sau
s
^ "
ri ln
(o ,...,o ) = r/(/(fk),..., / ( o ) ) .
1 TI n
- e 7 ( / ( i ) , . . . , / ( ) ) --= c(ori,...,)
- crfT/(!,V 7 1 ) - ^ ( o - , ...,an).
),...,/()) = det(/)v?(fti,...,)
( / ( e i ) . . . / ( e ) ) - ( c , . . . c ) A ri
136
n
C h n } d e t e A ( V ) , v p d n g i n h l 4 . 1 . t a c
det(/) d e t ( / ) t En r= d e t ( / ) d e t ( - j , e ) t n
det (/(e,),,..,/(^))
e r , t,4.
H q u 4.4 Nu A v B l cc ma trn ca t ng cu f : V * V
trong nhng c s khc nhau, th t -- t B.
n h l 4.5 () d e t i r f v - -
n
C h n g m i n h . ( i ) i v i m i -P A (V')*, t a c
<p(idv(oti),..., M (a ))
v n = >(au ...,),
vi mi O i , . . . , t t n V. D o , theo n h ngha ca n h t h c ca t
n g c u , det(idv) = 1.
(ii) N u > e A (V)', n
th
d e / ^ a o n ) - >(gf(a ),...,gf{a ))
n
= det(g)ip(f(ax),f(cv )) n
= det(g)det(f)(p(a ...,a ), u n
vi m i Q j , . . . , a n V . Do d e t ( c / / ) d e t ( / ) d e t ( f ) .
N u / k h nghch t h t n t i / 1
e End(V) sao cho f f " 1
ly. T
1 1 1
d e t d e t - ) = det/" ) = d e t ( i r f v ) = 1. H q u l d e t " ) =
(det(/))
137
C h n g m i n h . G i s e ( i , . . . , ) l mt ca s ca k h n g gian vector
r. Gi c l ma t r n c a / t r o n g c s :
e(/(,), M) etc.
N h n xt r n g , /' l mt. n g c u t u y n t n h n u v ch n u (/())
/ ( c , ) ) l m t h v c t c l p t u y n t n h . i u n y t n g n g v i
r
5 C c t n h cht s u h n ca n h t h c
'ni ny dnh de nghin cu su thm cc tnh cht cua nh thc ca
nia i r n .
( H A kh nghch i).ru c ch Hu t A 0. Hn va
C h n g m i n h . ( i ) l m i h q u (MUI c c nh l 4.3 v L .
(ii) l mt h ( [ l u i (MUI -Dinh l K i v a p h n ( i ) .
1
doi ( ) t . VA M(v X //..:<).
138
C h n g m i n h . G i s A (a.jj) , nxn
t
A = (j)nxn- T h e o n h ngha
nh t h c . t a c
det(^) - J2 S g n ( ) a 4 ( 1 ) 1 a {n)n
i Sr.
s n r a
( ) l ( l ) <W(n)-
eSn
Theo n h l t r n , t t c c c t n h c h t ca n h t h c i v i c c ct
ca n van n g i v i c c h n g ca n . C h n g h n , n h t h c l m t
h m a t u y n t n h , t h a y p h i n v c h u n hoa i v i c c h n g ca n . . .
Bay g i t a xt b i t o n t n h n h t h c c p n t h n g qua c c n h
thc c p n h h n .
Clio A = (a.jj) 6 M{n X n, K) v k l m t s n g u v n b t k t h o a m n
< " < n. Xt, hai b ch s
139
i n h l 5.3 (Khai t r i n Laplace). Gi s chn rak ct (tng ng,
k hng) trong mt nh thc cp n ( < k < ri). Khi , nh thc
cho bng tng ca tt c cc tch ca cc nh thc con cp k ly ra t
k ct. (tng ng, k hng) chn vi phn b i s ca chng. Ni
r hn, ta c:
() Cng thc khai trin nh thc theo k ct ji < < j:
k
W)
detA= (-i)*< zfc^;;:;,fr
il<-<i k
(t) Cng thc khai trin nh thc theo k hng l < < i:
k
s J )
doi A (-i) ' t:t;:t
ii<<jfc
Xt hm sau a y
s J ) l k
v(A)= (a ...,a )=
V u n (-l) ' ttD :: .
h<-<ik
140
Trc ht gi s Q = a r r+1 . L y mt s hng bt k trong tng
xc nh T, n u t r, jt+1 = r + th 1
D '"'kk
= 0; cn nu j'u = r,
= r + th -l]"' = 0 (trong c hai trng hp, nh thc tcmg
ng bng 0 v n hai ct bng nhau). Cc s hng cn l i c ghp
t h n h t n g cp: s hng c jt = r, j' = r + c ghp vi s hng c u
k
, hai s hng c ghp cp c phn D^'"'k Di.'.T bng nhau (v
9 ,J
Q r = Qr+i), v c du ( 1 ) ( ) tri nhau (v ch s jt ca chng tng
ng bng r v r + 1). Do chng l cc phn t i nhau. Tm l i ,
} ( a i , Q ) = 0 nu a
n r 0t i r+ v i r b t k ( < r < r).
r - 1
77(ai,...,a ,...,a ,...,a ) = ( - l ) * ~
r a n 7 ; ( a i , . . . , a , a , a ) = 0,
r a n
t ( a t ! , a n ) = T){a u a ).n
141
cn l i ) , r i l i l n l t h o n v h n g i 2 v i (i 2 2) h n g n g t r a c n . . .
C u i c n g , l n l t h o n v h n g i k v i (i k k) h n g n g t r c n .
Sau p h p b i n d i , c c h n g c a v cc hng ,...,k
v v t r t n g i ca c c h n g cn l i c g i n g u y n . Ma trn A
c b i n i t h n h ma t r n A v i t = (-1)<<1-1>+-+(**-*) t A ' .
Ta cng c
= (_i)(*i+-+*fc)-(i+-+*)(_]_)'i' ) /
= s:;f(A').
<1 1
t A = (-l)< - >+""K**-*> t ; ! '
i\<-<ik
l s ( / , J )
= 2 ( - ) ^ ; : ( ^ ; : ; j ( ^ ) -
ji<-<jfc
nh l c h o n t o n chng m i n h .
V du: T n h i n h t h c Vandermonde
Xi ~n-l
rr
_n-l
x 2 *2
XI X- n-l
L i gii: Ta l m cho h u h t cc p h n t t r n h n g c u i c a n h t h c
t r t h n h b n g k h n g b n g cch l y ct t h (n 1) n h n v i x n ri
cng v o ct n , sau l y ct t h (n 2) n h n v i x n ri cng v o
ct (r 1),..., cui c n g l y ct t h n h t n h n v i x n r i cng v o ct
142
2. Sau bin i , ta thu c
Xi x n X(x\ x)n
x 2 - x n x (x2 2 x)n #2 2
( x
2 ~ x
n )
D n =
%n \\p^n -fi)
1 - 0 0 0
n + 1
D n = (-l) ( ^ i - x )(x n 2 - ) (x_! - x ) n
n-2
Xi XX X
n-2
x 2 Xo
X
n-2
x
3?n-l n - l
Ai = [ { x i - X j ) .
i>j
M t ng dng quan trng ca khai t r i n Laplace l cng thc tnh
ma t r n nghch o.
( u \
l
A~ =
t A
\ &ln ... nn J
143
C h n g m i n h . K hiu ma t r n ni trong nh l l B. Theo nh l
Laplace v khai t r i n t A theo hng , ta c
<h\j - h (knjn = 0, Vi ^ j.
x
Tm l i , A k h nghch, v A~ = B. -
Trong phn sau, chng ta s gii t h i u mt p h n g p h p khc tm
ma trn nghch o bng cch gii h phcmg trnh t u y n tnh.
144
nh thc con khc 0 ca . Ni r hn, rankA = r nu c mt nh
thc con cp r ca A khc 0, v mi nh thc con cp > r (nu c)
ca A u bng 0.
Xian-i + xa
r ir + \cLij = 0.
-
-a . r
145
Theo nh ngha hng ca ma trn, rankA T.
C h n g minh. Ta c
a Xin + a 1 2 2 H + 0, x n n = b
a x a x
m l l + m2 2 + + CL X
mn n
\ Xn J \ Om J
146
H p h n g trnh Ax 0 c gi l h phu ng trnh tuyn tnh
thun nht Hn kt vi h Ai (3.
Theo kinh nghim, ta cm nhn rng h phng trnh tuyn tnh
Ax = 0 c nghim duy nht nu s phng trnh ca h bng s n,
v khng c phng trnh no ca h l "h qu" ca cc phng t r n h
khc. iu ny c din t chnh xc trong nh ngha sau y.
t Aj
Xi
t A , ( < j < n),
troig Aj l ma trn nhn uc t ma trn A bng cch thay ct th
bi ct h s t do (3.
C h
n g m i n h . V etA / 0, nn A l mt ma t r n kh nghch. K h i
1 l
Ax = 0 <^> A~ Ax = A~ p
L
x = A~ f3.
Theo nh l 5.4, ta c
u ... -nl
A~ =
t A
V &ln &nn
1
trong j l phn b i s ca dij trong t A. T X A^ ^ c
ngha l
X j
( i j h + jb2 2 - h njb )
n
t A
_ t A
, ( < 3 < n).
dt
147
ang thc cui nhn c bng cch khai t r i n Laplace nh thc ca
Aj theo ct t h j.
V du: Gii h p h n g trnh sau y :
X + y + 32 + 4< = -3
X + y 52 + 2t
2x + y + 3z + l = -3
2x + 3y + U + A = 2.
3 4 1 1 3 4
5 2 0 0 2 -2
t
3 2 0 -1 -3 -6
2 3 li 5 0 1 5 -3
0 2 -2 0 -2
- -3 -6 = 0
to
-9
5 -3 1 5 -3
3+1 2 -2
(-1) = 2-(-9)-2-(-2) = -14.
2 -9
-3 3 4
5 2
-3 3 2
2 3 li 5 28
X -2,.
t ,4 -14
-3 3 4
5 2
2 -3 3 2
2 2 l i 5
y = 0,
t ,4 14
148
-3 4
2
2 -3 2
2 3 2 5 14
t .4
1 1 3 - 3
1 1 5 1
2 1 3 - 3
2 3 l i 2 14
=
t A
149
(3) Cng vo mt phng trnh mt t hp t u y n t n h ca cc phng
trnh khc trong h.
/ an a 12
21 22 62
A =
\ Q"tnl a
m2 bm
a
'rn2 2 X
~l *+ a
'mn n X
b' .
m
Sau mt s hu hn bc, h p h n g t r n h Ax p c a v
mt h t n g ng, vi ma t r n m rng c dng
150
/ a n
* * * .. * \
0 22 * * . h
. * * .. *
0 0 .. ctf*f * .. * br
0 0 ... 0 0 .. 0 K+1
V 0 0 ... 0 0 .. 0 J
trong n 0 (i = , . . . , r ) , v cc du * k hiu cc phn t c th
khc 0 trong trng K.
Nu mt trong cc v hng +1, ) b khc 0, th h phng trnh r m
vo nghim.
Nu b i r+ = = b m = 0, th h phng trnh c nghim. Hn na,
mi nghim ca h phng trnh u c th nhn c bng cch gn
cho ...,xn nhng gi tr tuy thuc trng K (nu n > r), ri gii
duy nht Xi,...,x r theo nhng gi tr gn cho X +1, . r n (C th,
x c tm t phng trnh t h r,..., Xi c tm t phng trnh th
r
nht.)*
V du: Gii h phng trnh
Xi + 3x2 + 5^3 2x = 3
Xi + 5X2 9^3 + & E 4 =
2xi + 7x + 3rr + T 2 3 = 5
5xi + 8x 2 + 4x 3 + 5x 4 = 12.
Xi + 3x + 2 2^4 = 3
2x 14.T3 + 10r
2 4 = -2
l i 7.T3 + 5x 4 = -
?>X2 p l l + 15^4 = 3
151
Xi + 3x 2 + 5X3 2^4 = 3
x2 7X3 + 5^4 =
0x 2 + 0 x + 0x 3 4 = 0
0^2 + 0x 3 + 0x 4 = 0
{ Xi
2
x ,
3 x
=
=
4
6 26^3 + 17rc
tuy .
+ 7x 3 5^4
4
1 3 5 -2 3 5 -2 3
1 5 -9 8 1
1
0
3
2 -14 10 -2
> ky
2 7 3 1 5 0 1 -7 5 -1
V5 18 4 5 12 J ^ 0 3 -21 15 -3
1 3 5 -2 3
0 1
Xi = 6 - 26x + 17.T
a
-7 5 -1
= 1 + 7:C3 rca
0 0 0 0 0 x
2
4 t u y .
^0 0 0 0 0 l #3,
152
D t h y r n g c c p h p b i n i s cp khng lm thay i hng ca
ma t r a n . N h n x t n y d n t i m t cch t n h h n g ca ma t r n r t c
ch t r o n g t h c h n h .
C t h l , m i m a t r n A = (aij)mxn sau m t s h u h n p h p b i n
i s c p u c t h a v m t ma t r n d n g ( t a m gic t r n suy rng)
^ n * . . . * * ... * \
0 a2 2
* *
0 0 a rr
0 0 0 0
0 0 0 0
V 0/
t r o n g j ^ 0 (i = , . . . , r j , v c c d u * k h i u c c p h n t c t h
k h c 0 t r o n g t r n g K.
B n g c c h t r c t i p d n g n h ngha ca h n g hoc d n g nh l
6.1, t a d t h y r n g h n g ca m a t r n ni t r n b n g r.
J2<kjXj=y i (i=l,...,n).
K h i , A k h nghch n u v ch n u h p h n g t r n h t r n c n g h i m
vi m i v p h i / i , . . . , y - n H n na, n u nghim ca h c cho b i
c n g t hc
n
xi = ^2b y ij j (i = l,...,n),
l
t h ma t r n nghch o ca A c h n h l A~ = (bj) . nxn (Cng thc b i u
t h t n g m i n h Xi,...,x n qua y i , ...,/n c t h crc t m b n g cch d n g
p h n g p h p k h Gauss.)
153
n
Tht vy, ta xt php bin i tuyn tnh : K > K " , T H- A T . N
n
c ma trn l A trong c s chnh tc ca K . H phng trnh Ax y
c nghim vi mi y nu v chi nu A l mt ng cu tuyn tnh, iu
ny xy ra khi v ch khi A kh nghch. Hn na, ta c Ax y tng
l
ng vi ;r - A~ y. x
Do A~ (bij) n x n .
/ an 0,12 0 ... 0 \
O21 %2 0 ... 0
(A,E )
n =
0 0 ...
0 0 Kn )
Ki b2
n
154
Mun tm A' 1
ta cn gii l h phng trnh n h t h ng vi k = , n .
Cc h p h n g trnh ny c vit gp l i t h n h mt phng trnh ma
t r n duy nht
AX = En,
9 Cu t r c nghim ca h phng t r n h
tuyn tnh
Ta xt cc h phng trnh tuyn tnh thun nht v khng thun nht
lin kt vi nhau
Ax = 0 v Ax = p,
7
trong A = ( a . / j ) m x n e M(m X n , K ) , j e K ". Nh vy, c hai h
phng trnh ni trn u gm m phng trnh v n n.
C h n g m i n h . Ta xt nh x tuyn tnh
m
: K" - K ,
X I Ax.
155
n
R rng L = i e r l mt khng gian vct con ca K . Hn na, v
nh x tuyn tnh A c ma trn l A trong c s chnh tc ca cc khng
n 1
gian vct K v K" , cho nn
n
dim L = dim Ker = dim K - dim Im
= ri rank A
x + L = {x + a
e L}.
an a 12
a
in bi \
A =
l ma trn cc h s
m rng ca h.
156
/
D u b a n g x v r a n u v ch n u p b i u t h t u y n t n h qua c c v c t
O i , a . G i X , . T l c c h s ca b i u t h , t c l
/3 = xai H + x ot .
n n
H t h c n y t n g n g v i vic x (x, l m t nghim
ca h p h n g t r n h Ax = f3.
Bi t p
T h c h i n c c p h p n h n sau y , v i t cc p h p t h t h u c t h n h
t c h ca n h n g x c h r i r c v t n h d u ca c h n g .
1 2 3 4 5 W 1 2 3 4 5
1.
2 4 5 1 3 / ^ 4 3 5 1-2
I 2 3 4 5 W 1 2 3 4 5
2.
3 5 4 1 2 / V 4 3 1 5 2
3. (l,2)(2,3)---(n,n-1).
4. ( 1 , 2 , 3 ) ( 2 , 3 , 4 ) ( 3 , 4 , 5 ) (n - 2,n - l,n).
5. Cho h a i c c h sp t h n h d y a i , a 2 , . . . , a n v 6 , 6 ) " - ^ n ca Ti s
1 2 ?
t nhin u tin. C h n g m i n h r n g c t h a c c h sp n y v
c c h sp k i a b n g c c h s d n g k h n g q u n p h p t h s cp.
6. V i g i t h i t n h b i t r n , chng m i n h r n g c t h a c c h sp
n y v c c h sp k i a b n g c c h s d n g k h n g q u nin l ) / 2 php
c h u y n v t r ca h a i p h n t n g k nhau.
7. Cho v d v m t c c h sp n s t n h i n u t i n t h n h d y sao
cho d y n y k h n g t h a v d y sp t n h i n b n g c c h d n g
t h n n p h p t h s c p .
157
8. B i t s nghch t h ca d y a i , a 2 , a n b n g k. H y t m s nghch
th ca dy a,
n O n - 1 , a i .
9. T n h cc n h t h c sau y
2 -5 4 3 3 -3 -2 -5
3 -4 7 5 2 5 4 6
(o) (b)
4 -9 8 5 5 8 7
-3 2 -- 5 3 4 4 5 6
1 2 3 ... n ao ai a 2 ... On
-1 0 3 ... n X X 0 ... 0
(a) -1 -2 0 ... n ) (b) 0 --X X ... 0
-1 -2 -3 ... 0 0 0 0 ... X
ai a2 a-3 .. a n
#2 0 .. 0
(c) 0 -22 x3
.. 0
0 0 0 x n
11. T n h n h t h c ca ma t r n v u n g cp n v i p h n t n m h n g
i ct j b n g | i - j|.
2' Z + 1
158
+x
1-x
(b)
V/
1-y
abx n ab
2 n ... a
o ai a 2 ... On
-Vi Xi 0 ... 0
(b) 0 x 2 ... 0
0 0 0 ...
14. Tnh cc nh thc sau y bng cch biu din chng thnh tng
ca cc inh thc no :
X + ai 02 a 3
On
0-1 X+ a 2
a 3 Om
(a) ai a2 X + a3 . On
ai 02 a 3 . x + dn
Xi 0,2 3 On
ai X-I a 3 ...
(b) ai 02 z 3 ... On
Oi a 2 s ... "En
159
Tnh cc nh thc sau y :
1
ai Xi ri ... x-
1
a 2 x 2
...
15.
On En k .
_n- 1
x
n
16.
n
1 If X1
TI
1 x\ X
to
1 x
n k n
Xn
3 - 1 s+l
1 Xi X1
s- 1 3+1
1 X2 X
2 X Ju 2
(6)
X sn- 1
s+1
1 Xfi v X xi
a r ^ X i 1) x(x 1) X n-1 ( X i - 1)
0:2(22 - 1) ^2(^2 - 1) a? _ 1
(a?2-l)
17.
x (x -l)
n n x(x -l) n ^ ( n - l )
1+ Xi + a? 1+3?
+ z 1+^2 1+ 4
18. 2
+ z n + rr*
160
xiVi + Site ..: 1 + a>ifo
+ 32/1 x y
2 2 ... +Z2/n
20.
21. (a +
2 &i) _ 1
(a + b )~
2 2
1
(dn+x)- 1
(an + fea)- ... (On+n)- 1
10 0 0 0
- 1 1 0 0 0
0 - 1 1 1 0 0
0 0 0 0 -
23. Tnh nh thc sau y bng cch vit n thnh tch ca hai nh
thc:
So Si 5 2 *n-l 1
Si s 2 S3 . . s n
X
s . 2
s 2 S3 4
s
n+l X
n
s n Sn+1 Sn+2 2n-l x
trong sk - x\ + x - \-x.
161
24. Chng minh rang
ai a 2 a 3
a n ai a 2
n-
a _i
n a n ai On-2 = f(e )f(e ) 1 2 f(e ),
n
2 a
3 4 ai
n
trong / ( ' ) = Oa + a A' + + o'
2 v c , c , ...,c
1 2 l cc
cn bc / khc nhau ca 1.
26. Gii h phng trnh sau y bng phng php Cramer v phng
p h p kh:
3xi + x +x 2 3 + 2x 4 +3 = 0,
28. ax + by + cz + dt p,
-bx + y + dz ct = <7,
-cx dy + az + bt = ?,
-dx + cy bz + at s.
162
l
29. x n + aiX -i n + | x _ 2 +'+a"
n x x + o" = 0,
l
x n + a : c _ i + axn-2
2 -I h a%~ Xi + a = 0,
rr + a x _ i + a x - 2 +
n n n h< + a = 0.
30. D t 8{k) = l n
+ 2" + + (k - \ ). n
Hy thit lp p h n g trnh
k n
= + cr^-iifc) + + C X f e ) + ao(fc)
v c h n g m i n h r n g
f<n-2 r' 1
C n" " 3
1
/~m-2 /-tn-3
n
k~ l
u
n - l 1
/"in-3
<'*> = 0 1
n 2
k~ L
n-2
k 2
0 0 . ' q 1
k 0 0 . . 0 1
2 3
3 1 . X t khai t r i n J J = + bX + b x 2 + bx 3 + . Ta t b 2n =
t r o n
^ cn)! ' jBn c gi l s Bernoulli t h 71. C h n g m i n h
rng
1
2!
1 0 0 0
1 1
3! 2!
1 0 0
1 1
= (-ir {2n)\ l
4! 3!
1
2! 1 0
1 1 1 1
(2n+l)! (2n)! (2n-l)l (2n-2)! 2!
ch ra r n g
1
2! 1 0 0 ... 0
1 1
3! 2! 1 0 ... 0
1 1 1
&2n-l = 4! 3! 2!
1 ... 0 = 0
1 1 1 1 1
(2n)! (2n-l)! (2n-2)! (2n-3)! ... 2!
v i moi li > 1.
163
32. D i n t h s a n trong khai t r i n
~ x
= X + a x 2
2
ax 3
3
+ ,
33. K h n g d n g ma t r n ca t n g c u , h y c h n g m i n h t r c t i p
r n g n u / l m t t n g c u c a k h n g gian v c t h u h n chiu
V v / * l n g c u i n g u ca / , t h d e t ( / * ) = d e t ( / ) . ( G i :
X t n h t h c c a m a t r n ({d, j ) ) n x n , t r o n g *!,...,* e V,
nV*.)
34. T n h h n g ca c c m a t r n sau y b n g p h n g p h p b i n i
s c p v p h n g p h p d n g n h t h c con:
3 -1 3 2 5 \
2 -1 3 -2 4
5 -3 2 3 4
(a) 4 -2 5 1 7 (6)
2 1 -3 -5 0 -7
l -1 1 8 2
J
V 7 -5 1 4 1
/
/ 3 1 4 \
A 4 10
7 17 3
2 2 4 3
/
36. T m h n g ca ma t r n sau y n h m t h m p h t h u c A:
N
. X - 2
2 - 1 A 5
v 10 -6 l y
37. C h n g m i n h r n g n u h n g ca m t m a t r n b n g r t h m i n h
t h c con n m t r n giao ca b t k r h n g c l p t u y n t n h v r
ct c l p t u y n t n h ca ma -tran u k h c 0.
164
38. Cho A l mt ma t r n vung cp n > v A l ma t r n ph hp
(gm nhng phn b i s ca cc phn t ) ca A. Hy xc nh
r a n k n h mt h m ca rank A
i = (oj.i,a , ...,an) i n
f2 ( = 1,2, ...,s; s < ra),
1 2 -1 -2
0 3 \
3 8 0 -4
(a) 2 3 5 (b)
2 2 -4 -3
3 5 7
V 3 8 -1 -6 /
165
N g h i n c u t n h t n g t h c h ca c c h p h n g t r n h sau, t m m t
n g h i m r i n g v n g h i m t n g q u t c a c h n g :
45. 3x - 2y + 5z + 4 = 2,
6T - y + 4z + 3 = 3,
9x-6y + 3z + 2t = 4.
166