Kompromitovanost intelektualnih potencijala i psihotini

poremeaji

Pie : Helena Rosandi, psihoterapeut-mr klinike psihologije

00
inShare

Rije inteligencija potie od latinske rijei inteligere, to znai shvatiti,

razumjeti. Pod inteligencijom prije svega podrazumijevamo sposobnost
shvatanja problema i njihovog rjeavanja, te sposobnost prilagoavanja u
cilju ostvarenja odreenog cilja, kao i sposobnost samokontrole.

Inteligencija zavisi od velikog broja razliitih, specifinih sposobnosti, prije

svega govornih, kognitivnih, motornih i socijalnih. Uobiajena je i podjela
na verbalnu inteligenciju (sposobnost korienja simbola), praktinu ili
manipulativnu inteligenciju (sposobnost manipulisanja objektima) i
socijalnu inteligenciju (sposobnost snalaenja u socijalnim situacijama).
Postoji izraena tendencija da se sve pomenute sposobnosti razvijaju do
slinog stepena. Meutim, nalaze se odstupanja od ovog opteg pravila,
kada mogu da postoje teka oteenja jedne sposobnosti (recimo govora).

Mentalna retardacija se definie kao stanje zaustavljenog ili nepotpunog

psihikog razvoja, koje se naroito karakterie poremeajem onih
sposobnosti koje se pojavljuju tokom razvojnog perioda i koje doprinose
optem nivou inteligencije, kao to su kognitivne, govorne, motorne i
socijalne sposobnosti. Mentalna retardacija je prilino esta u optoj
populaciji. Epidemioloka istraivanja pokazuju da priblino 1%-2%
cjelokupne populacije pati od ovog poremeaja. ee je zastupljena kod
mukaraca, nego kod ena.

Etiologija i patogeneza mentalne retardacije je raznolika. Niz razliitih

nasljednih i/ili sredinskih faktora, putem razliitih patogenetskih
mehanizama, oteuju mozak i dovode do zaustavljanja ili nepotpunog
psihikog razvoja. Oni mogu djelovati intrauterino (prije roenja), na
samom poroaju ili kasnije, sve do uzrasta 16-18 godina, kada se
zavrava razvoj inteligencije.

Infekcije, intoksikacije hemijskim supstancama u trudnoi, u prva tri

mjeseca ivota ploda daju teke posljedice koje se mogu manifestovati
tekom mentalnom zaostalou. Tokom poroaja inioci koji predstavljaju
faktor rizika su teak ili produen poroaj sa oteenjima nervnog sistema
i anoksijom mozga (prekid dotoka kiseonika). Poslije roenja inioci koji
mogu prouzrokovati mentalnu retardaciju su: traume glave, infektivne
bolesti, nepovoljni i nestimulativni uslovi za rast i razvoj, kao i nepovoljni
psihosocijalni inioci.
Zbog nedovoljne integracije razliitih funkcija centralnog nervnog sistema
javlja se nezrelost nervno-miinih sktruktura, slaba diferencijacija
funkcija i siromaan emocionalni i socijalni razvoj, to su karakteristike
disharmoninog razvoja linosti. Ovakav razvoj dovodi do visokog rizika za
nastanak poremeaja ponaanja i psihotinih poremeaja u ovoj
populaciji. Mentalni poremeaji mogu da budu znaajan, ak i primaran
faktor koji limitira funkcionisanje osoba sa mentalnom retardacijom,
njihov kvalitet ivota, i njihovu adaptaciju na ivot u zajednici.

Mentalna retardacija kao vid zastoja razvoja linosti najee se ispoljava

kompromitovanom organizovanou aktivnosti u socijalnom polju to
esto dovodi do neuobiajenih pojava ponaanja i mentalnog
funkcionisanja. To prouzrokuje nerazumijevanje izmeu okruenja i
linosti osobe sa mentalnom retardacijom, a time i do konfliktnih situacija
kojima se dekompenzuju i osnovne mogunosti ponaanja ovih osoba.
Karakteristike osoba sa intelektualnim ogranienjima su: poveana
osjetljivost, brze smjene raspoloenja, depresija, difuzna agresivnost, brz
zamor pri pokuaju uenja i radu, povremeno povieno raspoloenje,
razdraljivo ponaanje, psihogeno uzrokovani psihotini oblici ponaanja.
Ova stanja se smiruju sa odreenim stavovima vaspitaa sa kojima su u
stalnom kontaktu uz medikamentu terapiju. Tretman ove djece i odraslih
zahtijeva razumijevanje i prihvatanje ovih pojava, sasvim specifino
iskustvo vaspitaa, staratelja, psihologa i psihijatra, i posebno
specijalistiko usmjerenje. Oblici ue specijalizacije psihologa i psihijatara
za rad na polju emocionalnih poremeaja i poremeeja ponaanja kod
djece i odraslih sa mentalnim hendikepom danas su ve ustaljeni u
zapadnoevropskim zemljama.