Muzyka XX Wieku

MUZYKA XX wieku
Wiek XX to wystpowanie wielu kierunkw stylistycznych, rnych pod wzgldem

estetycznym, technicznym i formalnym. Niektre z nich istniej jednoczenie.
Niektrzy historycy muzyki dziel ten okres na cztery czci:

okres przeomu do 1914
midzywojenny
awangarda powojenna
postmodernizm pocztek lat 70 - tych nurt minimalizm
IMPRESJONIZM
nazwa pochodzi od obrazu C.Moneta Impresja wschodzce soce
Impresjonizm to kierunek powstay w malarstwie i rzebie w latach 60 XIXw. We Francji,

ktrego celem byo maksymalne zblienie do natury oraz subiektywne utrwalenie zjawisk
jednostkowych potrzeba studium krajobrazu w owietleniu naturalnym, obserwacja zmian
koloru w zalenoci od pory dnia namalowanie wraenia spowodowanego zmianami
wiata sonecznego kontury roztapiajce si w wietlistej mgle pynno linii
i migotanie kolorw.
przedstawiciele impresjonizmu w malarstwie: C.Monet, A.Renoir, E.Degas, C.Pissaro

pierwsza wystawa impresjonizmu w paryskim atelier fotograficznym w 1874 przyjta
wrogo nazwa impresjonici to sarkastyczne okrelenie grupy artystw sformuowane
przez krytyka Leroy w pimie Chiarivari, odnoszce si do obrazu Moneta
powszechne uznanie ostatnie lata XIX
w Polsce przejawia si w twrczoci: J.Pankiewicz, W.Podkowiski, A.Gierymski,
L.Wyczkowski
Charakterystyczne cechy muzyki impresjonizmu:

wyjtkowe wyczulenie na brzmienia jako samoistny rodek wyrazu pierwszoplanowa rola
kolorystyki dwikowej
powstanie techniki sonorystycznej, w ktrej czynnikiem ksztatujcym dzieo muz. s jego
czysto brzmieniowe waciwoci, zrnicowanie efektw dynamicznych
harmonika: struktury caotonowe, puste brzmienia 4-5, paralelizmy sekundowe, akordy
nonowe, np. kwartowo-kwintowe lub sekundowe
unikanie duej siy brzmienia, wspdziaanie wszystkich instrumentw jednoczenie
wykorzystywanie brzmienia instrumentw w niestosowanych dotd rejestrach, eksponowanie
instrumentw solowych: gwnie fletu i harfy
gwna forma 3 czciowa nie wykazujca cech ewolucyjnych, polegajca na
szeregowaniu poszczeglnych odcinkw utworu
programowo, ktrej inspiracje stanowi: folklor, muz. egzotyczna, kultura antyczna,
zjawiska optyczne, muz. taneczna
rytmika drugorzdna rola w utworze
melodyka oparta na skalach modalnych (caotonowa, pentatonika)
Przedstawiciele impresjonizmu w muzyce:
Claude Debussy 1862-1918

francuski kompozytor, pianista, publicysta
Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 1

Opracowaa Barbara Cegiea
jego twrczo synonim muz. impresjonistycznej
30 IV 1902 prapremiera paryska Peleasa i Melizandy wydarzenie w yciu muzycznym
Parya
otrzymuje Legi Honorow odznaczenie
wsplpracuje z baletem Diagilewa przenis na scen popoudnie fauna, pisze balet Jeux
pisze felietony, tworzy wasne alter ego Monsieur Croche
od 1909r. postpujca choroba nowotworowa + 29 III 1918
cechy twrczoci C.D.:

brak logiki tonalno harmonicznej
stosowanie skal caotonowych, pentatonicznych, kocielnych (dowolnie transponowanych)
rozbudowane akordy nonowe, undecymowe, ktre staj si samodzielnymi tworami
niewymagajcymi rozwizania na konsonans
zatarcie konturw melodycznych
pynna rytmika
rozwinicie techniki fortepianowej - zestawianie kocowych rejestrw, stosowanie efektw
wybrzmiewania, rnej pedalizacji, wyodrbnianie kilku rwnoczesnych planw
brzmieniowych skontrastowanych pod wzgldem rejestrw oraz artykulacji i eksponowanie
w utworach orkiestrowych instrumentw drewnianych i smyczkowych, oszczdne
stosowanie blachy (wykorzystywanie tumikw)
urozmaicenie brzmienia orkiestry przez dodanie harfy, czelesty, gitary, kastanietw
wprowadzanie wasnych okrele wykonawczych w j. francuskim sugerujcych
odpowiednie wraenia zmysowe oraz rodzaj ekspresji, np.: jak tczowa mga, stopniowo
wyaniajc si z mgy
wsplne cechy z poezj i malarstwem impresjonistycznym (m.in. ucieczka od tematw
monumentalnych i patetycznych w sfer spraw niedopowiedzianych do koca, podobna
symbolika: obrazy natury - ksiyc, niebo, morze; zjawiska ruchu - wiatr, pynca woda)
stworzy koncepcj nowego stylu muzycznego, przedstawia wasne pogldy estetyczne,

midzy innymi mwi:
...muzyka jest sztuk najblisz naturze...
...muzyka powinna dy do tego, aby sprawia przyjemno, zbytnia komplikacja jest
sprzeczna ze sztuk...
muzyka zaczyna si tam, gdzie sowo jest bezsilne...
wyjanienia pojcia nokturn: naley pojmowa w sensie bardziej oglnym. Nie chodzi
o zwyk form nokturnu, ale o wszystko, co sowo to zawiera w sobie ze szczeglnych
wrae i wietlistoci. Chmury to nieruchomy widok nieba z powolnym
i melancholijnym pochodem obokw, zakoczonym szar agoni z przesczajc si
agodnie biel. Syreny to morze z jego nieogarnionym rytmem, a potem wrd fal
srebrzonych wiatem ksiyca daje si sysze, wzmaga si i oddala tajemniczy piew Syren
refleksja na temat dziea sztuki: dzieo sztuki pozostanie zawsze nieodgadnione, tzn., e nie
bdzie mona nigdy dokadnie sprawdzi, jak to jest zrobione
Charakterystyka wybranych kompozycji:
Utwory sceniczne:
Peleas i Melizanda dramat poetycki
powsta w 1902r. jako reakcja na koncepcj dramatu Wagnera
tekst opracowa C.D. na podstawie sztuki belgijskiego pisarza i poety Maurycego
Maeterlincka
nadrzdn forma jest recytatyw, dominuj dialogi
rezygnacja rozbudowanych scen zespoowych i operowego wirtuozostwa
gosy traktowane deklamacyjnie
rysunek melodyczny frazy wokalnej wynika z rytmu, napicia zdania sownego cezura
muzyczna odpowiada cezurze w tekcie
przejrzysta, klasyczna budowa 5 aktw z podziaem na sceny, pynne przejcia midzy
scenami (modulacje, wyciszenia)
dzieo w nowej formie wykorzystuje stary wzorzec tragedii miosnej duchu romantycznie
przestylizowanych legend redniowiecznych (w centrum akcji posta kobiety, zabjstwo
bohatera tragedii, mier bohaterki; sceneria: las, zamek, tajemnicze groty, mrok)
stosowanie motyww przewodnich dosownie to motywy = gesty melodyczne, kadencje,
akordy nie ma wagnerowskiej techniki rozwijania motyww w tematy
gwnym czynnikiem wyrazowym dramatu jest orkiestra
utwr wpyn na wyobrani muzyczno-sceniczn kompozytorw XX w
Mczestwo w. Sebastiana
rodzaj misterium, utwr napisany na zamwienie tancerki baletowej Idy Rubinstein
forma oratoryjna zbyt obszerna jak na muzyk teatraln funkcjonuje jako suita zoona
z fragmentw utworu
Jeux Gry
poemat taneczny dla Baletw Rosyjskich Diagilewa
choreografia Wacaw Niyski
elementy politonalne
tre: gra miosna- dwie dziewczyny jak w grze w tenisa serwuj sobie modego
czowieka (wystpuje w stroju tenisisty) jak pik
Utwory orkiestrowe:
Morze (1905)
to trzy poczone szkice symfoniczne, nie bdce symfoni
rytm jest elementem formotwrczym
utwr oddaje pikno przyrody nie naladujc jej
3 czci: 1- Od witu do poudnia na morzu krtkie frazy = wraenie fali. 2-Gra fal,
3 Rozmowa wiatru z morzem = dialog dwch ywiow
Popoudnie fauna (1894)
inspiracja utworu wiersz Mallarmego
ukazanie gorcego popoudnia, sennej atmosfery
subtelne wykorzystanie instrumentw dtych i smyczkowych
delikatne brzmienie orkiestry, niuanse dynamiczne
Nokturny (1893-99)
to nie ukazanie formy nokturnu, ale budzenie u suchacza odpowiednich wrae
czci: Chmury, Zabawy, Syreny
Syreny wzbogacona obsada wokaliza chru eskiego zza sceny
Utwory kameralne:
utwory kameralne to m.in. kwartety smyczkowe, sonaty na skrzypce, sonaty na wiolonczel,
sonata na flet, altwk i harf
Utwory fortepianowe:
utwory fortepianowe reprezentuj m.in. dwie serie Images, 12 Etiud, 24 Preludia, Suite
bergamasque
Pieni:
najwybitniejsze cykle pieni Debussyego powstay do tekstw Boudelairea i Verlainea.
muzyka wokalna jest muzyczn transpozycj deklamacji poetyckiej - recytatywna
i sylabiczna
Kompozycje na instrument i orkiestr:

Fantazja na fortepian i orkiestr (1889-90)
Rapsodia na klarnet
Dwa tace na harf i instrumenty smyczkowe (1904)
Maurice Ravel (1875 1937)

francuski kompozytor i dyrygent -wyjeda do Ameryki, rnych miast Europy jako
dyrygent wykonawca wasnych utworw
przyjani si z Diagilewem
w twrczoci podobnie jak C.D. przeciwstawia si sztuce i estetyce Wagnera (zbyt wielka
ekspresja jaskrawo rodkw muzycznych)
styl odznacza si zamiowaniem do klasycznego adu, jasnoci formy, przejrzystoci

faktury
prekursor pniejszego neoklasycyzmu, nazywany by Mozartem XX wieku
skonno do stylizacji i archaizacji inspiracja muzyk cygask, hiszpask, walcami
Straussa, muzyka starofrancusk, jazzem
uwaany za nastpc Couperina i Rameau troska o precyzj i jasno formy,
wyrazisto melodyki, przejrzysto faktury
najwiksze pokrewiestwo z impresjonizmem wykazuj wczesne utwory fortepianowe:
Igraszki wody, Zwierciada oraz balet Dafne i Chloe
w twrczoci Ravela ujawniaj si rwnie cechy poudniowego temperamentu
(z pochodzenia by Baskiem)
folklor hiszpaski reprezentuj m.in. dwa utwory na orkiestr: Rapsodia hiszpaska i Bolero
harmonika nie zrywa z konwencj tonaln, rzadko stosuje skal caotonow, wykorzystuje
natomiast skale kocielne
instrumentacja wywodzi si z tradycji szkoy Rimskiego- Korsakowa = bogata, oryginalna,
nie stanowica, jak u C.D., plamy dwikowej
pianistyka Ravela wynika z tradycji lisztowskiego wirtuozostwa bogata kolorystyka
fortepianowa
najwiksze pokrewiestwo z impresjonizmem wykazuj wczesne utwory fortepianowe:
Dafnis i Chloe (1909 1912)

balet dla Diagilewa (taczy Wacaw Niyski)
wedug M.R. to Symfonia choreograficzna w trzech czciach
nawizanie do Grecji
tre mio dwojga pasterzy
obsada orkiestra + chr
na podstawie baletu powstay dwie suity koncertowe
Pawana dla zmarej infantki (1899)

stylizacja dawnej formy - pawana wolny, uroczysty taniec woskiego pochodzenia
popularny w Hiszpanii w XV i XVI w.
napisana na fortepian, zinstrumentowana w 1912
o taniec wok zmarej ksiniczki uwietnia ceremoni aobn
wedug M.R.: To nie jest aobny lament na mier dziecka lecz pawana, ktr mogaby
taczy maa ksiniczka na dworze hiszpaskim.
impresjonistyczny koloryt dwikowy, swobodne wykorzystanie dysonansu
utwory fortepianowe:
Igraszki wody
Zwierciada
Charakterystyka utworw niezwizanych z impresjonizmem:
Bolero (1927)
dedykowane tancerce Idzie Rubinstein
interpretacja bolera jako taca: scenografia gospoda hiszpaska, na stole taczy tancerka
gocie urzeczeni tacem i muzyk staj si zahipnotyzowani
utwr wykonywany jest estradowo
na pierwszym planie rytm = apoteoza rytmu
wystpuje 18 taktowy temat z jednostajnym akompaniamentem rytmicznym
jest jedynym w historii muzyki eksperymentem, polegajcym na uporczywym powtarzaniu
jednej, prostej melodii opartej na banalnej harmonizacji, ale w coraz to innej instrumentacji
i przy rosncej dynamice. Utwr ten mona nazwa szko nowoczesnej instrumentacji
Moja matka g
suita, wedug Ravela: pi utworw dziecicych
popularna jest w formie suity orkiestrowej
czci: 1 Pawana picej krlewny; 2 Tomcio Paluch; 3 Brzydulka; 4 Rozmowa
Piknotki z Potworem; 5 Zaczarowany ogrd; (wykorzysta zbir bajek rnych
autorw z XVII w.)
prosta faktura i styl
Rapsodia hiszpaska (1907)

obsada orkiestra symfoniczna, forma rodzaj 4 czciowej suity
doskonaa instrumentacja
Nagrobek Couperina
suita fortepianowa dla uczczenia klawesynisty francuskiego
6 czci kada powicona jednemu z polegych w I wojnie wiatowej przyjaci
kompozytora
Tzigane (1924)
utwr na skrzypce i orkiestr
kompozytor zamierza ukaza wgierski krajobraz, ale podobnie jak Liszt, wykorzystuje
muzyk cygask
Impresjonistyczne cechy wykazuje czciowo twrczo innych kompozytorw, jak np.:

Paul Dukas - Ucze czarnoksinika scherzo symfoniczne, Ariadna i Sinobrody opera;
Ottorino Respighi poematy symfoniczne: Fontanny rzymskie, wita rzymskie
Manuel de Falla Krtkie ycie opera, balety: Czarodziejska mio, Trjktny kapelusz
oraz Noce w ogrodach Hiszpanii na fortepian i orkiestr
WITALIZM
wielki przeom stylistyczny w muzyce dokonuje si przed I wojn wiatow, w latach 1908 -
1910
nastpuje radykalny odwrt od stylu XIX wiecznego
powstaj dwa rwnolege, rne, kierunki estetyczne: witalizm i ekspresjonizm.
nazwa witalizm stosowana jest wymiennie z fowizmem, folkloryzmem lub neoklasycyzmem.
Estetyka witalizmu ma swoje rda w muzyce tradycyjnej, wykorzystywaa wic:
rytm muzyki baroku (motoryczno koncertw Bacha)
radosne nastroje muzyki klasycznej (uwertury Mozarta)
potg i dynamizm symfonii Beethovena
instrumentacj Brahmsa, Liszta
Do najbardziej charakterystycznych cech witalizmu zaliczy mona:

silne akcentowanie elementu rytmicznego
szorstko brzmienia, ostre dysonanse
wykorzystywanie folkloru
uproszczon melodyk
odwrt od muzyki programowej, poetyckoci romantyzmu i impresjonizmu.
Najwybitniejsi przedstawiciele witalizmu to B. Bartok, I. Strawiski, S. Prokofiew.
Bela Bartok (1881 - 1945)
wgierski kompozytor, pianista, etnograf.

zafascynowany folklorem rodzimym zbiera, nagrywa i bada pieni ludowe o melodiach
ludowych Bartok mwi...uwaam je za swego rodzaju arcydziea, tak samo, jak fugi Bacha,
sonaty Mozarta...
charakterystyczne cechy jego stylu, np.:

wykorzystanie skal diatonicznych, pentatoniki, skali 12-tonowej, politonalnoci
ustalenie hierarchii wanoci poszczeglnych dwikw, eksponowanie dwiku centralnego
bogactwo wspbrzmie: akordy zoone z samych sekund maych, septym wielkich, kwart
nowe wykorzystywanie instrumentw (zestawianie perkusji z fortepianem i skrzypcami,
traktowanie fortepianu w sposb perkusyjny)
klasyczn forma utworw
Twrczo
twrczo Bartoka jest wszechstronna i obejmuje m.in.:
utwory orkiestrowe Obrazki wgierskie, Muzyk na instrumenty strunowe, perkusje
i celest;
utwory na instrument solo i orkiestr Rapsodi na fortepian, Koncerty skrzypcowe (2),
Koncerty fortepianowe (3)
utwory kameralne Kwartety smyczkowe, Kwintet fortepianowy;
utwory fortepianowe Rapsodi, Mikrokosmos;
utwory sceniczne Zamek Sinobrodego opera wykorzystujca najstarsze ballady
wgierskie oparte na pentatonice, balety: Drewniany Ksie, Cudowny Mandaryn (balet
pantomima).
Sergiusz Prokofiew (1891 - 1953)

rosyjski kompozytor, drugi przedstawiciel witalizmu.
jego twrczo reprezentuje rne style
nurt witalizmu:
harmonika Prokofiewa przypomina w tych kompozycjach Bartoka.
kompozytor eksponuje ostre wspbrzmienia, jednak wyczuwalny jest jego zwizek
z tradycj tonaln.
charakterystyczne cechy tego kierunku widoczne s ju w jego utworach fortepianowych
skomponowanych przed I wojn wiatow (Podszepty diabelskie, I Koncert fortepianowy
prostota i humor, II Koncert fortepianowy agresywno brzmienia).
w muzyce orkiestrowej przykadami utworw o ostrym, agresywnym brzmieniu s: balety:
Bazen, Stalowy krok oraz II Symfonia, Suita scytyjska.
nurt klasycyzujcy
denie do klasycznej lekkoci, wdziku, pogody, prostoty
wyraa przekor i dowcip
bawi si amaniem tradycyjnych kanonw
ten styl klasyczny reprezentuj m.in. takie utwory, jak: Symfonia klasyczna (nawizuje do
klasykw wiedeskich), Koncerty fortepianowe (5), Mio do trzech pomaraczy opera,
balety: Romeo i Julia, Kopciuszek, bajka symfoniczna Piotru i wilk
nurt liryczny::
liryzm wystpuje np. w cyklu miniatur fortepianowych Wizje ulotne, w II Koncercie
skrzypcowym, I Sonacie skrzypcowej oraz w innych utworach, gwnie z ostatniego
okresu twrczoci kompozytora
W wikszoci dzie Prokofiewa wyej omwione nurty uzupeniaj si, krzyuj wzajemnie,
wystpuj cznie.
Igor Strawiski (1882 - 1971)

rosyjski kompozytor, pianista, dyrygent.
twrczo jego reprezentuje rne style i wykorzystuje wiele technik kompozytorskich.
z tego wzgldu mona wyrni u Strawiskiego nastpujce okresy:
Twrczo dzielimy na 3 okresy:
Okres rosyjski
w okresie rosyjskim Strawiski siga czsto do motyww ludowych, folkloru rosyjskiego,
czasem zapoycza melodie ludowe jako tematy swoich dzie
to czas uwalniania si od wpyww Mikoaja Rimskiego -Korsakowa i formuowania
wasnego jzyka muzycznego
Ognisty ptak"
25.06.1910 - premiera baletu " (posta przewijajca si w wielu rosyjskich legendach), ktra
czy Strawiskiego na wiele lat z osob Diagilewa (inicjatora "Baletw Rosyjskich"
w Paryu)
"wito wiosny"
do szczegowo opracowane s poszczeglne tace wraz z tytuami i to one stanowi cae
libretto,
wyjtkowoci tego dziea stanowi, przede wszystkim, rytmika. Strawiski mia w owym
czasie zanotowa: "Muzyka istnieje, jeli jest rytm, tak jak ycie istnieje, jeli jest puls".
w caoci jest to trzynastoczciowa suita.
choreografi zajmowa si Niyski
9 maja 1913 w Teatrze des Champs - Elysees odbya si premiera - skandaliczny utwr
wg publicznoci
rodowisko muzyczne jednak utwr ocenio wysoko
Okres neoklasyczny
Pulcinella
o jest to balet stworzony na podstawie tematw, utworw Pergolesiego
o pomys podsun mu Diagilew, a zachci go dodatkowo fakt, e scenografi
i kostiumy mia stworzy Picasso.
o jest to pierwsza kompozycja, w ktrej kompozytor siga do dzie wielkich
poprzednikw ostatnich dwustu lat i nadaje im cechy wasnego stylu
Koncert skrzypcowy - styl Bacha, klasycyzmu i romantyzmu
Symfonia in C - styl Beethovena i romantyzmu
Oktet dty - styl muzyki cyrkowej
Koncert hebanowy - (na klarnet) - styl jazzu
niektrzy biografowie Strawiskiego wyodrbniaj w jego twrczoci okres grecki - nadal te
utwory s jednak neoklasyczne.
o wymieni naley tu: balet "Orfeusz"
o fascynacja staroytnoci, rzucenie dramatu na jej paszczyzn, odzwierciedla si
w diatonicznej strukturze muzyki. Strawiski posuguje si tu przedawnionymi
stosunkami tonalnymi
Okres religijny
Strawiski dugo dochodzi do ponownego odkrycia przez siebie wartoci wiary

o oddali si od kocioa prawosawnego jeszcze przed ukoczeniem gimnazjum
o po kilku latach jednak wraca do swoich religijnych korzeni. 1926, to rok napisania
pierwszej kompozycji religijnej.
liczba dzie w tym etapie ycia Strawiskiego nie jest dua: "Symfonia psalmw", "Msza",
kantata "Babel"
Symfonia psalmw - jedno z najwikszych dzie Strawiskiego
o jest to utwr na chr mieszany i orkiestr symfoniczn z dodanymi dwoma
fortepianami i zespoem smyczkw zredukowanym do wiolonczel i kontrabasw
Babel - kantata
o zostaa stworzona jako cz wikszego projektu, do ktrego zaproszony zosta
Strawiski
o projekt ten by oparty na tekstach z Genesis. Midzy innymi "Prolog" napisa
Schonberg
Msza
o jest to msza katolicka o przeznaczeniu liturgicznym.
o przy wyborze, wanym czynnikiem by jzyk aciski, ktry nie dekoncentruje
suchacza
okres oparty na technice dodekafonicznej
Canticum sacrum
jest wielk syntez muzyki europejskiej, a take wspaniaym popisem techniki
dodekafonicznej.
Treny
jest to krok naprzd w stosunku do "Canticum sacrum", gdzie czci dodekafoniczne byy
otoczone czciami nie dodekafonicznymi
w kadym szczegle okrelone s przez konstelacj dodekafoniczn.
ostatnim jego utworem jest Requiem , ktre jest wykonywane na jego pogrzebie...
By bardzo dyskretny jeli chodzi o wasne przeycia i dowiadczenia, cho na pewno nie
pozostaway one bez zwizku z jego twrczoci. Po mierci matki, ony i crki (ktre nastpiy w cigu
zaledwie p roku), stwierdzi, e to kompozycja pozwolia mu to wszystko znie...
EKSPRESJONIZM
kolejny kierunek muzyczny XX go wieku, ktry postanowi sign do najtajniejszych

pokadw naszej jani
dominuj w nim stany najwyszego napicia psychicznego (ekstatyczne upojenie,
mistycyzm, katastrofizm itp.).
kierunek ten doprowadzi chromatyk do ostatecznoci, uczyni z niej podstaw materiau
dwikowego

przezwyciona zostaa tonalno, a dysonans sta si podstawowym rodkiem
harmonicznego wyrazu
formy utworw s swobodne, nieskrpowane adnymi schematami
ekspresjonizm wystpuje nie tylko w muzyce, ale rwnie w malarstwie (Kokoschka, Marc
Nolde) i literaturze (Kafka, Toller, Wedekind).
w muzyce kierunek ten reprezentuje twrczo przede wszystkim trzech kompozytorw
wiedeskich: A. Schonberga, A. Berga oraz A. Weberna
Arnold Schonberg ( 1874 - 1951)

pocztkowo jest przedstawicielem pnego romantyzmu. Stosuje jednak w swoich utworach
zaskakujce efekty brzmieniowe, np.: w Symfonii kameralnej 15 instrumentw
potraktowanych jest solistycznie, w drugim Kwartecie smyczkowym smyczkom w dwch
ostatnich czciach utworu towarzyszy solo sopranu
nowoczesny ekspresjonizm Schonberga to utwory powstae po roku 1909, np.:

o Pierrot lunaire - (Ksiycowy Pierrot)
cykl 21 poematw na recytujcy gos eski, fortepian, flet, klarnet, skrzypce
i wiolonczel
jest to integralna kompozycja zoona z rnych epizodw opartych na
zmiennym doborze instrumentw. kompozytor pierwszy raz stosuje technik
sprechgesang
utwr ten uznany jest za najznakomitsze dzieo ekspresjonizmu Schonberga
o Oczekiwanie
opera o niezwykej obsadzie (pgodzinny monolog sopranu
z towarzyszeniem orkiestry symf., melodyka atonalna, rytmika pozbawiona
tradycyjnej regularnoci - ignorancja metrum i kreski taktowej)
o Szczliwa rka
opera na gos mski solo, orkiestr oraz chr, zawiera partie mwione
i recytatywne
kompozytor po Pierrocie przerwa swoj twrczo na okres siedmiu lat. Opracowa w tym
czasie now technik kompozytorsk technik dodekafoniczn
Alban Berg (1885 - 1935)

jego twrczo charakteryzuje si agodniejszym brzmieniem ni utwory Schonberga.
widoczna jest kantylenowa ( atonalna) melodyka.
skomponowa niewiele utworw.
pocztkowo pisa w stylu pno romantycznym, np.: Sonata fortepianowa, Cztery pieni na
gos i fortepian.
dzieem, ktrym zdoby Berg saw jest opera Wozzeck wg dramatu Buchnera
o poszczeglne czci dziea to rne formy muz., np.: sonata, fuga, suita, scherzo,
rondo
o utwr ten jest jednym z najwaniejszych osigni muzyki scenicznej XX w.
ostatnim utworem Berga nie wykorzystujcym techniki dodekafonicznej jest Koncert
kameralny na skrzypce, fortepian i 13 instrumentw dtych. w pierwszej czci utworu
skrzypce potraktowane s solistycznie, w drugiej - fortepian, a w czci trzeciej wystpuje
koncertowanie obu instrumentw
Anton Webern (1883 - 1945)

podobnie jak Berg, by uczniem Schonberga.
jego technika dwikowa, w porwnaniu z technik Schonberga i Berga, jest najbardziej
radykalna.
podstawowym krokiem jest septyma wielka lub nona maa. Stosuje akordy zoone z samych
non lub septym.
do przeomowych dzie Weberna mona zaliczy:
o Cztery utwory na skrzypce i fortepian op.7
o Pi czci na kwartet smyczkowy op.5,
o Sze utworw na orkiestr op.6
styl aforystyczny
o polegajcy na maksymalnym skrceniu czasu muzyki -- Pi utworw na orkiestr
op.10 (najkrtszy trwa ok. 20 sekund)
EKSPRESJONIZM SOWIASKI
Obok ekspresjonizmu wiedeskiego, rozwija si mniej radykalny ekspresjonizm sowiaski,

reprezentowany przez twrczo gwnie Skriabina i Szymanowskiego.
Aleksander Skriabin (1871 - 1915)

rosyjski kompozytor, pianista.
stworzy nowy jzyk harmoniczny, w ktrym dysonans staje si samodzieln jednostk
brzmieniow niewymagajc rozwizania.
charakterystycznym wspbrzmieniem w harmonice jest akord zoony z dwikw skali
caotonowej ( c-d-e-fis-gis-ais lub cis-dis-f-g-a-h) w rnym ukadzie dwikowym.
porzuca centrum tonalne
zrywa z tercjow struktur akordw
kwarta to podstawowa komrka harmoniczna
zwikszona obsada orkiestry + organy + chr
czynniki formotwrcze dziea: elementy dynamiczne i kolorystyczne
skonnoci do mistycyzmu muzyka powinna doprowadzi suchacza do wstrzsu
psychicznego, oczyszczenia duchowego.
najbardziej ekstatyczny charakter maj poematy Skriabina: Poemat Ekstazy oraz Prometeusz
Poemat Prometeusz (Poemat ognia)

opiera si na skali zbudowanej z kwart: c-fis-b-e-a-d oraz na tzw. akordzie prometejskim:
c - fis-b-a-e-d.
przejawia si tutaj koncepcja syntezy sztuk przez poczenie muzyki z gr wiate.
muzyka filozoficzna program utworu: czowiek przeciwstawiony kosmosowi fortepian
solowy przeciwstawiony orkiestrze
W twrczoci Skriabina wan pozycj zajmuj utwory fortepianowe ( mazurki, nokturny,

walce, preludia, etiudy). Kompozycje te s wyranie pod wpywem Chopina i Liszta.
( Ekspresjonistyczna twrczo Szymanowskiego omwiona jest pniej)

..
NOWA RZECZOWO
kierunek muzyczny powstay w Niemczech po I wojnie wiatowej jako reakcja przeciwko
ekspresjonizmowi
program tego kierunku zakada oczyszczenie muzyki z wszelkich poetyckich naleciaoci
poprzedniej epoki
odrzuca takie pojcia, jak: natchnienie, uduchowienie, na korzy wiadomego,
obiektywnego pojmowania muzyki jako konkretnych ukadw dwikowych
przedstawiciele: Paul Hindemith, Carl Orff, Karl Amadeus Hartmann, Boris Blacher.
Paul Hindemith (1895 1963)

wybitny przedstawiciel Nowej Rzeczowoci
niemiecki kompozytor, teoretyk, dyrygent, pedagog
obfita twrczo rne gatunki muzyczne: opera, oratorium, kantata, symfonia, koncert,
utwory kameralne i solowe, balet, pie
animator ruchu amatorskiego w muzyce i propagator idei wychowania przez czynne
muzykowanie
spadkobierca i kontynuator tradycji muzyki europejskiej wykorzystuje piewy
gregoriaskie, chora protestancki, polifoni renesansow,
o wzoruje si na twrczoci J. S. Bacha (wprowadza formy fugi, passacagli, chaconny)
oraz symfonice XVIII i XIX wieku
o techniki kompozytorskie to gwnie: polifonia, technika koncertujca i wariacyjna
(przenikaj si wzajemnie)
w pierwszym okresie twrczoci dy do chodnego obiektywizmu, czsto z akcentami

groteski.
utwory pniejsze reprezentuj neoklasycyzm uniwersalny.
podwaa zasad tercjowej budowy akordw mog by zoone z dowolnych interwaw
pocztek lat 20 tych XX w. przedstawiciel skrajnej awangardy:
o Suita 1922 skada si z 5 czci, ostatnia opatrzona jest wskazwk: Nie
zwracaj uwagi na to, czego si nauczye na lekcjach fortepianu. Nie zastanawiaj si
dugo, czy dis masz uderzy czwartym, czy szstym palcem. Graj utwr
ywioowo, ale zawsze bardzo rytmicznie, jak maszyna. Potraktuj fortepian jako
interesujcy rodzaj perkusji postpuj stosownie do tego
Spord bogatej twrczoci Hindemitha na uwag zasuguj:
o Koncert na orkiestr - koncertuj wszystkie instrumenty,

o Ludus Tonalis - cykl fug z interludiami na fortepian,
o Nowoci dnia - opera komiczna, w ktrej orkiestra ilustruje m.in. prac maszyn
tkackich, a maszyny do pisania wystukuj listy handlowe pod dyktando chru,
o Harmonia wiata - symfonia oparta na motywach opery o tym samym tytule,
ukazujcej posta niemieckiego astronoma, Keplera,
o Cztery temperamenty - wariacje na fortepian i orkiestr smyczkow zatytuowane:
Melancholiczna, Sangwiniczna, Flegmatyczna i Choleryczna (Cztery typy
osobowoci wg Hipokratesa)
Carl Orff (1895-1982).

kompozytor, kierownik oddziau wychowania muzyczno tanecznego idea ksztacenia
dzieci za pomoc instrumentarium perkusyjnego
zwraca si do muzyki dawnej, jego twrczo wykazuje tendencje archaizacyjne
o najbardziej wrd kompozytorw wspczesnych zwiza si ze redniowieczem

o wykorzystywanie dawnych technik i stylw: melodyka recytatywna, melizmatyczna,
bourdonu, fauxbourdon
styl kompozytora bywa okrelany jako neoprymitywizm z uwagi na prost rytmik,
powtarzalno motyww, nadrzdn rol rytmu. Orff uwaa, e muzyka powinna siga do
swych prarde.
uporczywe powtarzanie jednej formuy rytmicznej powoduje wg C.O. wikszy dynamizm,
ni polimetryczno
przeciwstawia diatoniczn melodyk o charakterze modalnym niemieckiej pieni ludowej
uwaa si za kompozytora, ktry poprzez swoje utwory czy czasy nowe z dawn kultur
greck i chrzecijask (redniowiecze renesans)
najbardziej znanym jego dzieem jest trylogia Trionfi: Carmina burana, Catulli Carmina,
Trionfo di Afrodite.
Carmina burana (skomponowana w latach 1935-1937)

rodzaj kantaty
wielkie dzieo symfoniczno-chralne z przeznaczeniem na scen
synny zbir redniowiecznych pieni (XIII w Bawaria) o tematyce religijnej, historycznej,
miosnej i pijackiej
Boris Blacher (1903 1975)

wprowadza zmienne metrum, motoryczn rytmik, lekk melodyk.
przykad utworu Opera abstrakcyjna
o krtkie libretto (zmieci si na bilecie teatralnym)
o skada si z 7 czci, m.in. Strach, Mio, Bl, Akcja
o wykorzystuje jzyk angielski i rosyjski
GRUPA SZECIU
jest jakby francuskim odpowiednikiem programu Nowej Rzeczowoci

ideaem tej grupy jest odejcie od powagi, patosu i w zwizku z tym tworzenie muzyki
prostej, pogodnej i humorystycznej
tematyka zaczerpnita z otaczajcego wiata
reprezentanci: Artur Honegger, Darius Milhaud, Francis Poulenc, Tailleferre Germaine,
Georges Auric oraz Louis Edmond Durey.
patronem grupy by Jean Cocteau (18891963 francuski poeta, dramaturg, grafik, malarz,
reyser filmowy. Czonek Akademii Francuskiej. Wybitny reprezentant awangardy
artystycznej)
Eric Satie (1866 1925)

prekursor grupy nie zalicza si do niej, by starszy od kompozytorw o okoo 25 lat, ale
jego ideay i twrczo bya zbliona do twrczoci tej grupy
reakcja przeciwko muzyce wagnerowskiej i impresjonistycznej
kompozytor ekscentryczny
grywa w kawiarniach
utwory posiadaj dziwaczne tytuy, np.: Sonatina biurokratyczna, Trzy utwory w ksztacie
gruszki, Prawdziwe flakowate preludia dla psa
w muzyce panuje humor, parodia, groteska, ironia
w pocztkowym okresie swojej twrczoci entuzjasta impresjonistw
pniej fascynacja ta ulega radykalnej zmianie
patronuje Grupie Szeciu
Francis Poulenc (1899 1963)

pianista, kompozytor
jego utwory wykazuj lekki, dowcipny charakter
nawizuje do muzyki francuskiego baroku
unika chromatyki i skomplikowanych rodkw muzycznych (prostota formy)
tematyka zwizana z codziennoci (cyrk, music-hall, jazz, popularne piosenki)
przykady twrczoci Koncert na klawesyn Koncert wiejski dla Wandy Landowskiej,
stylizowany na muzyk XVII wieku; Koncert na 2 fortepiany i orkiestr jedna
z najpopularniejszych kompozycji Grupy Szeciu; bajka symfoniczna Historia Babara
maego sonia
Darius Milhaud (1892 1974)

skrzypek, kompozytor
przeciwnik neoromantycznej ekspresji wagnerowskiej i estetyki Debussyego
wykorzystuje politonalno z dysonansami, ale jeszcze nie zrywa z tonalnoci
twrczo opery, balety, koncerty fortepianowe (cztery), skrzypcowe (trzy)
charakterystyczna jest lekko i wdzik muzyki
zainteresowanie folklorem brazylijskim (Byk na dachu balet w rytmach rumby),
folklorem murzyskim ( balet Stworzenie wiata), jazzem
eksponuje melodyk, stosuje technik warstw harmonicznych (kada warstwa
wykonywana oddzielnie brzmi tradycyjnie, poczenie kilku takich warstw tworzy
dysonujce wspbrzmienie)
jest autorem muzyki konkretnej, np. Kantata dla uczczenia wynalazku Gutenberga
(zoona z szmerw hali drukarskiej i odpowiednio przekomponowana w studio muzyki
konkretnej)
Arthur Honegger (1892 1955)

szwajcarski kompozytor, wikszo ycia spdzi we Francji, organista, skrzypek
twrczo gwne znaczenie symfoniczna, operowa i oratoryjna; pisa te muzyk
filmow, radiow, teatraln
predylekcja do polifonii, wielkich form klasycznych, neoromantycznej instrumentacji
przykady twrczoci:
o Symfonia V di tre re kada z trzech czci koczy si na d (re) w kotach
o Pacific 231 poemat symfoniczny opiewajcy synn lokomotyw
o utwory wokalno instrumentalne wpyw Haendla: Krl Dawid (oratorium)
DODEKAFONIA
jedna z technik kompozytorskich

wie si cile z formami kontrapunktyczno wariacyjnymi
podstawow jej regu jest oparcie caej kompozycji na jednej serii 12 - tonowej, w ktrej
aden dwik si nie powtarza
seria moe by przeksztacana wg odpowiednich regu (dyminucja, augmentacja, inwersja
itp.)
charakterystyczna cech rwnorzdno wszystkich dwunastu dwikw.

regu komponowania w oparciu o 12 - tonow seri sformuowa A. Schonberg
Arnold Schonberg (1874 1951)

kompozytor i teoretyk austriacki, gra na skrzypcach i wiolonczeli
jego ewolucja stylistyczna dokonywaa si stopniowo przez wpywy Brahmsa, Wagnera,
przez odrzucenie zasad harmoniki tonalnej do wasnej koncepcji techniki kompozytorskiej
pierwszy dodekafoniczny utwr (1923r.) Walc op.23 na fortepian
inne znane kompozycje:
o Wariacje na orkiestr to temat i 10 wariacji
o Koncert skrzypcowy powicony A. Webernowi; nawizanie do tradycyjnej formy
trzyczciowej; trudny technicznie: podwjne flaolety, duo miejsc wielogosowych
utwr zwany koncert dla skrzypka o szeciu palcach
o Ocalay z Warszawy op.46 na gos recytujcy, chr mski i orkiestr (dzieo
zwizane z zagad ydw w warszawskim getcie)
Alban Berg (1885 1935)

przystosowuje seri do wasnych potrzeb
seria dla niego jest gotowym pomysem melodycznym a nie ukrytym materiaem
melodyczno harmonicznym
melodyka jest nadrzdnym elementem utworw
przykady twrczoci
o Koncert skrzypcowy powicony Pamici anioa powicony Manon zmarej
w 18 - tym roku ycia crki wdowy po Malerze z jej drugiego maestwa
utwr ten jest potocznie nazywany wasnym requiem Berga (po 4 miesicach
od ukoczenia utworu zmar)
czy technik dodekafoniczn z systemem dur moll i skal caotonow
wykorzystuje cytaty melodii ludowych oraz wyjtki z chorau Bacha (Es ist
genug)
Anton Webern (1883 1945)

najwikszy mistrz dodekafonii
materia 12 tonowy rnicuje brzmieniowo
wydziela z serii grupki parodwikowe i poddaje je zmianom rytmicznym, artykulacyjnym,
kolorystycznym
wyksztaca on styl nazwany pniej punktualizmem (skojarzenie dwiku z punktem) -
wyodrbnia pojedyncze dwiki lub grupki dwikw i oddziela je od siebie pauzami; jest to
tzw. technika brzmie izolowanych
o np.: Symfonia op.21 (czas trwania ok. 10 minut), Wariacje na fortepian (trwajce
ok. 6 minut), Wariacje na orkiestr (utwr o romantycznych cechach ekspresji
trwajcy ok. 6 minut)
Igor Strawinski (1882 1971)

przeciwnik dodekafonii, ktry w ostatnich utworach wykorzystuje j, np. w Wariacjach
kanonicznych na temat Bacha, Canticum sacrum na cze w. Marka i powiconej jemu
bazyliki w Wenecji
MODALIZM
Oliver Messiaen (1908 - 1992)

francuski kompozytor, teoretyk, organista przy kociele w. trjcy w Paryu

nalea do ugrupowania artystycznego Moda Francja, ktre przeciwstawiao si
neoklasycznym zaoeniom estetycznym Ravela, Strawiskiego oraz abstrakcjonizmowi
w muzyce.
ustanowi nowy porzdek modalny
zwizany ideowo z religi katolick, ktrej powici wiksz cz swojej twrczoci
wiele czasu powici studiom nad piewem gregoriaskim, nad rytmik i modalnoci
muzyki egzotycznej (hinduskiej), nad greckimi stopami metrycznymi oraz nad piewem
ptakw
interesowa si przyrod, bada piewy ptakw, pasjonowa si kultur egzotyczn.
by twrc samodzielnym o indywidualnej, wyranej estetyce
w 1944r. opublikowa swj traktat Technika mojego jzyka muzycznego
o utworzy 7 skal o rnej liczbie dwikw i nazwa je modi o ograniczonych
transpozycjach, np.:
I modus skala caotonowa (6 dwikw),
II modus pton i cay ton na zmian (8 dwikw),
III modus cay ton i dwa ptony na zmian (9 dwikw).
o wrd modi Messiaena nie ma dwikw centralnych.
o w danej kompozycji wystpuj tylko dwiki konkretnego modus
o rytmika jest swobodna, kreska taktowa to tylko orientacyjny znak graficzny.
o w kompozycjach modalnych stosuje polimetri, kanony, augmentacj i inne rodki
techniczne (Preludia na fortepian, Dwadziecia spojrze na Dziecitko Jezus cykl
fortepianowy).
po roku 1950 powstaje seria utworw opartych na zanotowanych przez kompozytora
gosach rnych ptakw, np.: Atlas muzyczny ptakw Europy, Ptaki egzotyczne (na
fortepian, ma orkiestr dt, ksylofon, dzwonki i perkusj, ptaki Indii, Chin, Malezji,
Ameryki), Katalog ptakw (13 utworw na fortepian, z ktrych kady powicony jest
innemu ptakowi Francji).
o zdaniem O.M. piew ptakw zblia si do zwrotw piewu gregoriaskiego.
PUNKTUALIZM oraz SERIALIZM
PUNKTUALIZM:
termin okrelajcy zarwno technik kompozyt., jak i rezultaty jej stosowania (przede
wszystkim typ faktury)
muzyka punktualistyczna operuje pojedynczymi dwikami lub strukturami
interwaowymi; kady taki element jest autonomiczny i z reguy wyosobniony przez
otoczenie go pauzami, tote muzyka punktualistyczna jest z reguy muzyk statyczn
w utworach A. Weberna (twrcy p.), zwaszcza w jego pniejszych utworach instr. (m.in.
w Wariacjach fort. op. 27, Kwartecie smyczk. op. 28, Wariacjach na ork. op. 30), p. wie si
z dodekafoni serialn (jako kategoria fakturalna)
w utworach kontynuatorw Weberna (P. Boulez, K. Stockhausen, L. Nono i in.) p. jest
wtrn kategori techniczn, wynik z zastosowania serializmu
czy si niekiedy ze swobodn (Gy. Ligeti) lub aleatoryczn (J. Cage, M. Feldman,
Ch Wolff) projekcj materiau muz., bd te z modalizmem (O. Messiaen).
przez polskich kompozytorw p. stosowany jest z reguy swobodnie, czasem w powizaniu
z dodekafoni i innymi technikami kompozyt. Pierwszymi pol. twrcami stosujcymi
technik punktualistyczn byli m.in. K. Serocki, H.M. Grecki, W. Kotoski,
K. Penderecki
.
SERIALIZM:

ide serializmu stworzon przez Schonberga przejli modzi kompozytorzy awangardowi,
nadali jej nowe znaczenie.
(z ac. series, cig) polega na totalnym uporzdkowaniu wszelkich aspektw tworzywa
muzycznego: rytmu, dynamiki, artykulacji itp. za pomoc serii, podobnie jak w czystej
dodekafonii linii melodycznej.
punktem wyjcia nowej techniki jest pojedynczy dwik i jego cechy, np.: barwa,
gono, wysoko itd.
cechy te nazwano parametrami dwiku, ktre rnicowano przy pomocy techniki seryjnej
seria powstaje po przemieszaniu stopni, ustawieniu ich dwikw w okrelonej
kolejnoci, wedug okrelonych nastpstw, cech
wyodrbnia si tutaj wyrana rnica midzy skal a seri.
o skal otrzymujemy wydzielajc w kompozycji stopnie od najniszego do
najwyszego.
o mona serializowa wszystkie parametry dwiku, np.: gono:
o skala ppp, pp, p, mp, mf, f, ff, fff,
o seria mf, f, p, fff, pp, ff, mp, ppp,
serie poszczeglnych parametrw mog si wzajemnie krzyowa i czy. Ten rodzaj
serializmu nazwano totalnym serializmem
ksztatowanie kadego dwiku w jego parametrach, zestawianie poszczeglnych dwikw
ze sob powoduje rozproszenie materiau dwikowego, a kady dwik staje si jakim
ekspresyjnym wydarzeniem, punktem brzmieniowym
styl ten nazwano punktualizmem - wystpowa ju on w kompozycjach Weberna.
o punktualizm stosuj m.in.: Pierre Boulez oraz Karlheinz Stockhausen
Pierre Boulez francuski kompozytor, jego utwory (m.in. Struktury - na dwa fortepiany)
oparte s czsto na totalnej serializacji wszystkich parametrw dwiku.
Karlheinz Stockhausen kompozytor niemiecki, przykadem wykorzystania punktualizmu

jest Klavierstucke na fortepian oraz Grupy na trzy orkiestry (miejsce pojedynczego dwiku
zajmuje wikszy kompleks dwikowy
MUZYKA EKSPERYMENTALNA
kompozytorzy w latach 50 tych XX wieku stopniowo odchodz od dotychczasowych zasad

ksztatowania muzyki. Rozpoczynaj eksperymenty z tworzeniem muzyki na tamie
magnetofonowej.
muzyka konkretna - nagrywanie, a potem przeksztacanie rnych odgosw otaczajcego
nas wiata.
1948r. powstanie w radiu paryskim specjalnego studio nagra pod kierunkiem Pierra
Schaeffera.
radio koloskie - muzyka konkretna zapocztkowana przez Herberta Eimerta - utwr
opiera si na dwikach wytworzonych przez generatory elektroniczne.
ywa muzyka elektroniczna (live electronic music) - Stany Zjednoczone - lata 60-te XX w.
kompozytor nie wykorzystuje tamy magnetofonowej lecz syntezator skonstruowany przez
R. A. Mooga (instrument umoliwiajcy bezporednie wydobywanie dwikw
elektronicznych)
Muzyka konkretna
szybki rozwj technologiczny z pocztku XX wieku nie pozosta bez wpywu na rozwj
instrumentw muzycznych i technik zapisu dwiku
ulegaj zmianie biura konstrukcyjne, laboratoria fabryczne, powstaj studia
eksperymentalne. na pierwszy plan wysuwaj si badania elektroakustyczne.
od pocztku wynalezienia tamy magnetofonowej - w latach trzydziestych XX w. - wielu
artystw eksperymentowao z jej moliwociami. W 1939 roku - John Cage skomponowa
"Imaginary Landscape No.I", ktry to utwr prezentowaa grupa osb uywajcych
wycznie magnetofonw. Gwnym zadaniem wykonawcw byo zmienianie prdkoci
przesuwu tamy
w padzierniku 1948 roku Radio Francuskie wyemitowao "Koncert szumw"

stworzony przez czowieka, ktry swymi dokonaniami wywar ogromny wpyw na twrczo
- przede wszystkim studyjn - innych artystw. Byt to Pierre Schaeffer (1910-1984) -
francuski inynier dwiku pracujcy w Radiodiffusion-Television Francaise (RTF)
w Paryu, wyprodukowa kilka krtkich utworw, eksperymentujc przez wiele miesicy
z dwikiem zapisanym - wycznie przy uyciu wczesnej technologii nagrywania,
montowania, przetwarzania dwikw i szmerw - na tamie magnetofonowej i na innych
nonikach technologicznych.
o zacz eksperymentowa z materiaem, ktry sam nagrywa - przez elektroniczne
przeksztacenie gotowego materiau wyjciowego (piew ptakw, haas uliczny,
rozmowa, muzyka instrumentw
o jego pierwszy oficjalnie opublikowany utwr nosi tytu Etiuda na lokomotywy
i powsta w wyniku odpowiednio przemylanego zmontowania dwikw nagranych
w jednej z paryskich elektrowozowni.
byy wrd nich odgosy gwizdkw z szeciu parowozw i rozruchu pocigw
oraz stukot wagonw jadcych po torach.
o termin "muzyka konkretna" powsta w 1949 roku, kiedy to Pierre Schaeffer
i Jacques Poullin, eksperymentujc z foni stworzyli utwr, ktry zatytuowali
"Musique concrete".
rozmiary wykorzystywanych urzdze raczej nie skaniay artystw do przewoenia

i korzystania z nich podczas koncertw, dlatego podczas prezentacji na ywo muzycy na og
korzystali z wczeniej przygotowanych nagra.
nie byo to rozwizanie satysfakcjonujce ani muzykw, ani suchaczy. wwczas czsto
potrzeba stworzenia urzdzenia elektronicznego, atwego do przenoszenia i instalowania na
scenie, ktre dziki wyposaeniu w tradycyjn klawiatur fortepianow dawaoby szans
grania na ywo bez koniecznoci wczeniejszego nagrywania na tamie magnetofonowej
caej kompozycji
z biegiem lat muzyka konkretna zbliya si do muzyki elektronicznej, na co wpyn

prosty fakt analogicznego dziaania podobnych czy identycznych nawet metod
technologicznych i urzdze.
w muzyce elektronicznej, jako materia wykorzystuje si przede wszystkim dwiki
wytwarzane przez urzdzenia elektroniczne. Utrwalone na tamie, dwiki te mog by
poddawane wielorakim przeksztaceniom.
o w muzyce elektronicznej obowizuj nowe kanony kompozycyjne - moliwoci
zestawiania z sob zasada oglna polega na tym, e dwiki instrumentalne, wokalne
i szmery s przekazywane albo bezporednio przez tam elektronicznie
przetwarzan, albo te przez aparatur typu syntezatorw, modulatorw generatorw
sterowanych napiciem.
o wiat muzyki elektronicznej jest odrbny ale jej wpyw i zwizanych z ni
dowiadcze kompozytorskich na muzyk tradycyjn jest ogromny.
John Cage (1912 1992)

eksperymenty w tzw. tradycyjnej muzyce instrumentalnej
amerykaski kompozytor, pianista, pisarz, muzykolog
studiowa m.in. u Schonberga
reprezentuje najbardziej radykalna estetyk we wspczesnej muzyce
widoczny rewolucyjny stosunek do przeszoci:
o zerwanie z tradycja instrumentaln
o rwnouprawnienie ciszy i dwiku
o nowe mylenie kompozytorskie utwr to nie przedmiot, ale proces
o otrzyma nagrod za rozszerzanie granic sztuki muzycznej (1949)
w 1938 rozpocz eksperymenty na preparacj fortepianu (wtykanie midzy struny
kawakw drewna, metalu, gumy itp.) umoliwiajc urozmaicenie barwy poszczeglnych
dwikw
o w latach 50 tych wprowadza gr bezporednio na strunach oraz metalowych
i drewnianych czciach fortepianu instrument totalny
zorganizowa jedn z pierwszych amerykaskich grup technikw kompozytorw do
tworzenia muzyki na tam I utwr na tam (4 min.) Immaginary Landscape nr 5
o uzupenia skad instrumentw perkusyjnych o syreny, puszki, metalowe kosze na
mieci, muszle
COLLAGE [franc. = sklejanie], assemblage [franc. = mieszanina], technika zaczerpnita ze
sztuk piknych polegajca na czeniu w utworze muz. rnych materiaw, zjawisk i
elementw, najczciej niespjnych estetycznie, wtapianiu ich w now sytuacj artystyczn.
Technik t zastosowali m.in. J. Cage (Imaginary Landscape nr 5, 1952),

istotn rol odgrywa cisza, pocztkowo rozumiana jako brak dwiku pauza, np. w Music
of changes poowa utworu to cisza
po dowiadczeniach w komorze antypogosowej dochodzi do wniosku, e nie ma dla
czowieka w przyrodzie absolutnej ciszy cisza to obecno dwikw
przypadkowych, tzw. tapeta dwikowa
o przykad kompozycji na cisz w tym rozumieniu to utwr pt. 433 rdem
dwiku jest publiczno sali koncertowej
jest przedstawicielem aleatoryzmu
o Aleatoryzm (j. ac. alea - gra w koci, tzn. zdanie si na przypadek) zwany
kontrolowanym przypadkiem, jest przeciwiestwem serializmu. Zakada on swobod
i przypadkowo dziaa kompozytorskich, np.: rzucanie koci lub monet w celu
wyznaczenia parametrw dwiku.
o w kompozycjach aleatorycznych stosowane s fragmenty improwizacyjne
przeznaczone dla wykonawcy (termin wprowadzony przez P. Bouleza (1957) jako
okrelenie typu nowoczesnej konstrukcji dziea muzycznego)
o wprowadzi notacj przestrzenn jako jeden z pierwszych, np. = 2,5 cm,
wyeliminowa partytur (od 1954) i zastpi j poszczeglnymi gosami, ktrych
wzajemny stosunek nie jest zaznaczony (przekazuje idee)
kompozytor programowo nic przez swoje utwory nie przekazuje suchacz sam
wywouje w sobie stany emocjonalne
Yannis Xenakis (1922 - 2001)

grecki kompozytor muzyki wspczesnej i architekt, urodzony w Rumunii.
przeciwstawia si dodekafonii, serializmowi i punktualizmowi
uwaa e przedmiotem komponowania powinna by masa dwikowa a nie pojedyncze
dwiki
tworzy tzw. muzyk stochastyczn (j. gr. stochos = cel). Wedug tej koncepcji pojmowania
muzyki nagromadzenie w utworze przypadkowych zdarze prowadzi do okrelonego celu,
rwnowagi oglnej. Uycie poszczeglnych dwikw w tym systemie mona uzasadni
w wyniku oblicze stochastycznych. (stochastyka rozumiana jest jako pewna fuzja rachunku
prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej)

Muzyka graficzna
Nie jest przewidziana w szczegach, jest otwarta, zarysowana w caoci, swobodna
w szczegach. Punktem wyjcia jest rysunek, partytura. Im bogatszy obraz graficzny, tym
bogatsze pynce z niego sugestie.
Teatr instrumentalny
Zwizany jest z ide muzyki audiowizualnej, ktra polega na tym, e jest przeznaczona do
percepcji suchowej i wzrokowej (J. Cage, B. Schaeffer, Kagel, Stockhausen). Zakada
zwizki midzy dwikiem, ruchem, znaczeniem i brzmieniem sowa, gestem, rytmem.
Happening
Happening - zdarzenie. Pojawi si w rodowisku malarzy, rzebiarzy. Udzia kompozytorw
(m.in. Cage) sprawi, e gatunek ten naley take do muzyki. Jest to rodzaj
nieprzewidywalnej akcji zoonej z ruchw, obrazw, zaj, dwikw, bez logiki, rozwoju.
(Bogusaw Schaeffer - Teatr 100).
GEORGE GERSHWIN
(urodzony 26 sierpnia 1898 - zmar 11 lipca 1937)

synny amerykaski pianista i kompozytor
w jego twrczoci mona znale elementy jazzu, muzyki murzyskiej i wspczesnych
tacw.
pracowa jako "song plugger", czyli muzyk prezentujcy piosenki na fortepianie. Praca ta
polegaa na graniu nowych piosenek potencjalnym nabywcom wydawnictw nutowych
ju jako nastolatek napisa kilka piosenek. Jego pracodawcy uznali, e warto postawi na
modego autora i wydali jego ragtime'owy utwr fortepianowy Rialto Ripples.
George jednak postanowi zwiza si z teatrem
zacz akompaniowa na fortepianie w mniejszych przedstawieniach na Broadwayu
sawa Gershwina zacza si w 1920 roku, gdy mia 22 lata. Wtedy to piosenkarz Al Jolson
nagra Swanne, ktre zostao napisane rok wczeniej. Nagranie sprzedao si w milionach
egzemplarzy -
pragn by kompozytorem muzyki powanej - pragn jednak poczy j z energiczn
amerykask muzyk ludow.
w 1924 roku opublikowa Bkitn rapsodi - utwr ten rozpocz pasmo sukcesw
Gershwina.
pisywa musicale m.in. Lady, be Good! ze swoim bratem Ir, a take inne utwory.
w 1928 roku George mia wielkie tournee po Europie. Wwczas, w Wiedniu skomponowa
poemat symfoniczny Amerykanin w Paryu
zacz realizowa swoje marzenie, jakim byo napisanie opery - Porgy and Bess spotkaa
si z entuzjastycznym przyjciem - opowie o Poudniu Stanw Zjednoczonych, pozwolia
mu na wprowadzenie pierwotnego jazzu do klasycznej formy
w wieku 38 lat w czerwcu zacz miewa zawroty gowy. 9 lipca zapad w piczk. Badania
wykazay zaawansowanego guza mzgu. Przeprowadzono natychmiastow operacj, lecz
kompozytor nie odzyska ju nigdy przytomnoci.
Charakterystyka twrczoci:
jest to jedna z najbardziej kontrowersyjnych osobowoci twrczych w historii muzyki.

napisa niezliczon ilo tematw, z ktrych wiele stao si "evergreenami", ale take dziea
utrzymane w formie klasycznych koncertw i rapsodii, wykonywane przez orkiestry
symfoniczne
jest autorem opery "Porgy and Bess", ktra uwaana jest za jedn z najwikszych
amerykaskich osigni scenicznych, komponowa muzyk do musicali
by take koncertujcym pianist
jest pierwszym twrc muzyki wspczesnej w ktrego dorobku granica midzy muzyk
rozrywkow i powan jest nieostra i pynna
potrafi uchwyci klimat oraz przemiany muzyczne dokonujce si w Stanach
Zjednoczonych na pocztku XX wieku
nigdy nie by jazzmanem, muzyka jazzowa wywara znaczcy wpyw na jego twrczo
w takich utworach (powstaych w poowie lat dwudziestych) jak " Rhapssody in Blue" czy
poemacie muzycznym "An American in Paris", poraz pierwszy w historii muzyki
"powanej" pojawiy si silne wpywy jazzu
KOMPOZYTORZY RNYCH NARODOWOCI NAWIZUJCY DO

OMAWIANYCH
KIERUNKW I TECHNIK KOMPOZYTORSKICH
Manuel de Falla (1876 1946)

hiszpaski kompozytor, pianista
zwyciy w konkursie na napisanie opery narodowej: Krtkie ycie
bdc w Paryu przyja z Debbussym, Ravelem, Dukasem
1914 powrt do Madrytu powstanie najbardziej popularnych dzie: impresje
symfoniczne: Noce w ogrodach Hiszpanii na fortepian i orkiestr, balet: Trjgraniasty
kapelusz (scenografia .Picasso, tre ludowa opowie andaluzyjska, wykorzystuje tace
narodowe: bolero, fandango, sewillana)
by wsporganizatorem festiwalu Cante hondo piew gboki = charakterystyczny piew
andaluzyjski
jego twrczo posiada cechy impresjonistyczne, neoklasyczne, nawizuje do folkloru
andaluzyjskiego ( utwory fortepianowe, koncert klawesynowy, opera kukiekowa
Teatrzyk (Kukieki) mistrza Pedro wg Don Kichota Cervantesa
w dzieach scenicznych wana partia orkiestry, jej brzmienie (dodaje gitar, kastaniety)
podzia twrczoci:
impresjonistyczna do 1920 (Noce w ogrodach Hiszpanii, Trjgraniasty kapelusz)
neoklasyczna nie ma charakteru narodowego
najwybitniejszy kompozytor hiszpaski, jeden z klasykw XX w.
Leos Janacek (1854 1928)

czeski kompozytor wykorzystujcy styl pnego romantyzmu, rodzimy folklor oraz nowe
kierunki XX - go wieku.
jest przede wszystkim kompozytorem operowym wykorzystujcym w melodyce intonacj
mowy czeskiej 9 oper - (Jej pasierbica, Z martwego domu).
Siergiej Rachmaninow (1873 1943)

rosyjski kompozytor i pianista.
twrczo jego jest kontynuacj stylu P. Czajkowskiego.
cechy twrczoci: melancholia, patos, rozbudowana linia melodyczna.
wzbogaci faktur fortepianow.
nie stosowa rodkw czysto wirtuozowskich, wprowadza rnorodne formy
akompaniamentu, zrnicowan dynamik oraz artykulacj w celach wyrazowych.
twrczo jego to m. in. Preludia op.23 i 32, Etiudy - obrazy op.33 i 39, koncerty
fortepianowe (4), symfonie (3), poemat symfoniczny Wyspa umarych op.29, opery
np.: Aleko, Skpy rycerz.
Dymitr Szostakowicz (1906 1975)

rosyjski kompozytor wykorzystujcy czsto tradycyjne poczenia harmoniczne
zamiowanie do kontrastw wyrazowych (ironia + liryzm)
jego symfonie to ciekawa instrumentacja bogata w efekty brzmieniowe ( nawizanie do
heroizmu symfonii Beethovena).
na I Midzynarodowym Konkursie im. F. Chopina w Warszawie uzyska honorowy dyplom
(1927r.).
twrczo to m.in.: opery, balety, koncerty (fortepianowe, skrzypcowe, wiolonczelowe),
utwory fortepianowe, kameralne, pieni
Aram Chaczaturian (1903 1978)

armeski kompozytor, dyrygent i pedagog.
twrczo inspirowana jest folklorem armeskim, gruziskim, tureckim.
materia folklorystyczny wyranie wpywa na melodyk kompozycji, ktra jest wyrazista,
posiada yw rytmik oraz tonaln struktur.
bogata rytmika zakaukaska
cechy te mona zauway w takich utworach, jak np.: balety: Szczastie, Gajane, Spartakus,
koncerty, symfonie.
napisa dla synnego muzyka Benny Goodmana Utwr na klarnet i orkiestr
Dymitr Kabalewski ( 1904 1987)

rosyjski kompozytor nawizujcy w swojej twrczoci do Prokofiewa ( pogoda, lekko,
prostota).
najcenniejsz czci jego twrczoci s utwory fortepianowe.
Benjamin Britten (1913 1976)

angielski kompozytor, pianista i dyrygent.

w swoich utworach nawizuje do stylu Debussyego, Prokofiewa i Berga (unika jednak

ostroci brzmienia) impresjonizm, ekspresjonizm
wykorzystuje folklor angielski.
stosuje dawne techniki kompozytorskie
twrczo Brittena oparta jest na systemie funkcyjnym, charakteryzuje si liryczn melodyk
oraz deniem do wydobywania nowych walorw brzmieniowych z tradycyjnych rodkw
wykonawczych.
jego kompozycje to m.in.: opery: Peter Grimes, Porwanie Lukrecji, mier w Wenecji;
Wariacje na temat Purcella na orkiestr symfoniczn ( kada z 13 wariacji wykorzystuje
inne instrumenty, np.: 1 flet, flet piccolo, 2 obj, 3 klarnet, 4 fagot, 11 trbki, 12
puzony, 13 perkusj) koncerty (fortepianowe, skrzypcowe); liczne utwory chralne,
opracowania pieni ludowych, muzyka filmowa i teatralna.
MUZYKA POLSKA XX WIEKU
MUZYKA POLSKA PRZED II WOJN WIATOW

muzyka jednego z najwikszych kompozytorw polskich K. Szymanowskiego nie zawsze
bya przez wspczesnych suchaczy akceptowana, jednak wpyna na rozwj polskiej
muzyki XX wieku
w 1926 zorganizowano w Paryu z inicjatywy Piotra Perkowskiego Stowarzyszenie

Modych Muzykw Polskich, tworzyli je: Stanisaw Piechowicz, Zygmunt Mycielski,
Tadeusz Szeligowski, Grayna Bacewicz, Micha Spisak, Irena Dubiska (skrzypaczka)
o Stowarzyszenie popierali m.in.: K. Szymanowski, I. Paderewski, Al. Tansman,
Leopold Stokowski (dyrygent), A. Honegger, M. Ravel
o hasa Stowarzyszenia:
propagowanie muzyki polskiej od renesansu do wspczesnoci
nauka u synnych profesorw Paula Dukas, Nadi Boulanger (dzieki niej
pojawia si pokolenie kompozytorw wyzwolonych z wpyww muzyki
niem., Pisza przejrzyste formy z elementami ironii, dowcipu, o prostej
melodyce i brzmieniu
rozwj ycia muzycznego w Polsce:

powstanie nowych instytucji muz., np. orkiestry radiowej zorganizowanej
przez Fitelberga (1935 r.)
powstanie instytucji dydaktycznych szk muzycznych
synni pedagodzy: Witold Maliszewski, Kazimierz Sikorski
trzy nurty w twrczoci kompozytorw:

o I kierunek neoromantyczny Ludomir Rycki
o II kierunek neoklasyczny z inspiracj folkloru: W. Lutosawski, Artur Malawski,
Micha Spisak, Bolesaw Woytowicz
o III wykorzystanie techniki dodekafonicznej Jzef Koffler jedyny wtedy
polski dodekafonista, utrzymywa kontakty z Schonbergiem, jego utwr Muzyka
baletowa opiera si na kilku seriach (utwory jego znane byy w Europie
w przeciwiestwie do kraju ); zamordowany przez hitlerowcw w 1944 r.
MUZYKA POLSKA PODCZAS II WOJNY WIATOWEJ
z tego okresu najwicej informacji zachowao si na temat muzycznej dziaalnoci

Warszawy
po klsce wrzeniowej Wydzia Owiaty Ludowej i Propagandy Generalnego
Gubernatorstwa rozwiza wszystkie instytucje muzyczne na okupowanych terenach
ycie muzyczne stao si form tajnej dziaalnoci
zakazem objto wykonywanie muzyki Chopina, Moniuszki i innych pol. kompozytorw
jedyna oficjalna dziaalno artystyczna to Koncerty w kawiarniach
powstaj kawiarniane orkiestry symfoniczne, np.: prowadzona przez Zygmunta
Latoszewskiego orkiestra 80 osobowa
powstaj zespoy kameralne, np. : duet fortepianowy Lutosawski Panufnik
W zespoach muzycznych grali m.in.: Irena Dubiska, Zbigniew Drzewiecki, Eugenia
Umiska, Bolesaw Woytowicz, piewaa Ada Sari

w 1940 r dziki K. Sikorskiemu otwarto szko muzyczn ksztacc muzykw dla
kawiarnianych orkiestr
absolwenci uzyskiwali dwa dyplomy: niemiecki i tajny polski (ukoczenia
konserwatorium)
do absolwentw tego typu nauczania nale: Wanda Wikomirska, Jan Krenz, Kazimierz
Sikorski
w latach wojny powstay m.in. takie utwory ,jak:
2 symfonie G. Bacewicz
I Symfonia A. Malawskiego
I Symfonia W. Lutosawskiego
Wariacje na temat Paganiniego W. Lutosawskiego
Uwertura tragiczna A. Panufnika
wielu muzykw zgino

o zginli wszyscy ydowscy artyci w warszawskim getcie
zniszczeniu ulego bardzo duo polskich rde muzycznych:

o spono w Katedrze poznaskiej 40 rkopimiennych ksig mszalnych
zawierajcych zabytki muz. od XVI w.
MUZYKA POLSKA PO II WOJNIE DO 1956 r.
pierwsze powojenne dziesiciolecie mona wyodrbni jako osobny okres w muzyce

polskiej ( do 1956 r. tzw. odwily, ktra obja rwnie kultur polsk)
realizowanie hasa powszechnej dostpnoci do kultury
sztuka miaa by demokratyczna, odzwierciedla wspczesne ycie i nowy ustrj
socjalistyczny
pastwo kontroluje ycie muzyczne cenzura utworw

powstanie 10 filharmonii, 9 teatrw operowych, szk muzycznych, wydawnictw, czasopism
(Ruch muzyczny), wydziaw muzykologii na uniwersytetach
warsztat kompozytorski musia by dostosowany do poziomu masowego odbiorcy

ograniczenie swobody twrczej kompozytorw
w 1949 r. w agowie zjazd urzdnikw rzdu, kompozytorw, muzykologw ustalenie

jednej obowizujcej estetyki muzycznej, zaoe w myl ktrych naleao komponowa:
muzyka musiaa by:
o socjalistyczna w treci
o narodowa w formie
o wykorzystywa elementy ludowe
o posiada prost melodyk
o utrzymana w systemie dur moll (utwr wychodzcy poza tonalno to
deprawowanie spoeczestwa)
kompozytor mia dwie moliwoci:
o zachowa tosamo artystyczn i pisa stosujc nowe, zabronione techniki
o zaistnie na estradach koncertowych piszc w obowizujcym stylu
Kompozytorzy tego okresu pisz najczciej w stylu neoklasycznym wykorzystujc dawne

formy, techniki oraz muzyk ludow:
Tadeusz Szeligowski Bunt akw (opera)
Grayna Bacewicz: Koncerty skrzypcowe, Muzyka na smyczki, trbki i perkusj, kwartety

Artur Malawski twrca niezaleny, krytykowany przez zwolennikw socrealizmu
twrczo odsunita na plan dalszy; utwory neoklasyczne wykonywane : Tryptyk gralski,
pantomima Wierchy
Roman Palester w 1949 r. wyjecha z Polski wykrelenie jego twrczoci z programw
koncertowych
Andrzej Panufnik pisa dziea zaangaowane by mc realizowa wasne pomysy
kompozytorskie Pie Zjednoczonej Partii; utwr neoklasyczny : Sinfonia rustica
(elementy folkl.); wyjecha z Polski zakaz wykonywania jego utworw
Stefan Kisielewski przeciwnik socrealizmu, styl Neklo. Koncert na orkiestr kameraln,
Perpetum mobile, Symfonia na 15 wykonawcw, utwory. fort.
Witold Lutosawski nie pisa dzie zaangaowanych, styl neoklasyczny. I symfonia,
Bukoliki na fort. , Maa suita
CHARAKTERYSTYKA TWRCZOCI WYBITNYCH KOMPOZYTORW

POLSKICH
Karol Szymanowski
1882 Tymoszwka, 1937 Lozanna
dziecistwo spdza w Tymoszwce, jego nauczycielem gry na fortepianie jest Gustaw

Neuhaus. Z powodu drobnego kalectwa Karol Szymanowski uczy si w domu
1900 - Karol Szymanowski eksternistycznie zdaje matur w gimnazjum w Elizawetgradzie.
ukazuje si op. 1 - 9 preludiw na fortepian.
w Zakopanem poznaje Artura Rubinsteina i Stanisawa Ignacego Witkiewicza "Witkacego"
1905 - 1911
pierwsza wizyta we Woszech (wsplnie z Witkacym)
wsplnie z Ludomirem Ryckim, Grzegorzem Fitelbergiem, Apolinarym Szeluto zakada
Spk Nakadow Modych Kompozytorw Polskich. Grupa dziaaa pod finansowym
patronatem ksicia Wadysawa Lubomirskiego
berliski koncert kompozytorw z krgu "Modej Polski"
19 kwiecie - koncert w Warszawie wzbudza surowy osd Aleksandra Poliskiego.
kolejna podr do Woch. (do 1914 wyjeda tam kadej wiosny)
pocztek bliskiej przyjani z Pawem Kochaskim
pobyt na Sycylii
1912 - 1919
osiedla si w Wiedniu
w Wiedniu poznaje Richarda Straussa
liczne podre. Kompozytor odwiedza Wochy, Sycyli, Afryk Pnocn, Pary (pierwszy
pobyt), Londyn
pierwsze spotkanie (w Londynie) z Igorem Strawiskim.
kompozytor poznaje Sergiusza Prokofiewa.
osiedlenie si w Warszawie.
1920 - 1925
powrt na estrady koncertowe Warszawy stanowi dla kompozytora wielkie rozczarowanie.
(niska frekwencja, opinie krytykw muzycznych)
powstaj: Sopiewnie
pierwsze wykonanie "I Koncertu skrzypcowego"op. 35.
po omioletniej przerwie wraca do Zakopanego

1926 - 1937
koczy pisa "Stabat Mater"
obejmuje stanowisko dyrektora Konserwatorium Warszawskiego.
liczne spory o ksztat Konserwatorium
prasowe ataki zwizane z prb reformy warszawskiej uczelni3
podaje si do dymisji ze stanowiska dyrektora konserwatorium
intensywna praca nad baletem "Harnasie"
powstaj "Pieni kurpiowskie" na chr.
pierwsze wykonanie "Stabat Mater"
koczy prac nad Harnasiami
zostaje rektorem nowo-utworzonej Wyszej Szkoy Muzycznej
osiedla si w willi "Atma" w Zakopanem
podre i koncerty w Bugarii, Francji, Anglii, Niemczech, Belgii, Woszech, krajach
skandynawskich i Holandii
praca nad ostatnim dzieem kompozytora dwoma "Mazurkami" op.62 na fortepian.
na skutek zapalenia krtani w wyniku grulicy Karol Szymanowski mwi ju tylko szeptem.
pragnie wyjecha na leczenie do Szwajcarii.
przybywa do sanatorium "Clinique du Signal" w Lozannie
29 marca umiera Karol Szymanowski. Pierwszym czowiekiem, ktry odda mu hod by
Ignacy Jan Paderewski.
7 kwiecie - w Krakowie - pogrzeb, kompozytor zostaje pochowany w Grobach
Zasuonych na Skace
W twrczoci Szymanowskiego mona wyrni trzy charakterystyczne okresy:
I - do 1914r.
wpyw Chopina, Skriabina, Wagnera, Straussa, Szymanowski w tym okresie zwizany jest
z Mod Polsk
pisze m.in.:
I i II sonat fortepianow,
I i II symfoni,
pieni do tekstw Kasprowicza, Tetmajera, Verlainea,
Pieni miosne Hafiza ( tekst arabski),
opera Hagith
o napisana w latach 1912-1913 Hagith wyrasta jeszcze cakowicie z ducha
niemieckiego ekspresjonizmu, atmosfer zbliajc si najbardziej do Straussowskiej
Salome
o Szymanowski poszed tu jednak dalej od Straussa, jeeli chodzi o skomplikowanie
harmoniki i zagszczenie faktury instrumentalnej oraz nasilenie nieprzerwanego
emocjonalnego napicia"
I symfonia:
o Szymanowski komponujc swoja pierwsz symfoni pisa: "Bdzie to jakie
monstrum kontrapunktyczno-harmoniczno-orkiestrowe, i z gry ju ciesz si na
myl, jak krytycy berliscy na naszym koncercie w czasie grania tej symfonii bd
si wynosi z sali z przeklestwem na posiniaych ustach".
II - 1914 - 1919/20 ekspresjonizm, impresjonizm i egzotyka

rezygnuje z cikiego wagnerowskiego aparatu orkiestrowego i neoromantycznej harmoniki.

wzoruje si na skalach orientalnych, stosuje zestawienia tercji maej i ptonu,
a podstawowym krokiem dwikowym w czeniu akordw jest pton.
waniejsze kompozycje tego okresu:
Nokturn i Tarantella na skrzypce,
I Koncert skrzypcowy op.35
o mamy wic tu do czynienia z tym typowym dla i niepowtarzalnym
"ekspresjonistycznym impresjonizmem", emocjonalizmem uzyskiwanym m.in.: przez
pozycj grnego rejestru skrzypcowej struny E, a majcym w widoczny sposb swe
rda w zafascynowaniu kultur orientu, a take z postaw "sowiasko-
romantyczna", stanowic "cao strasznie fantastyczn i nieoczekiwan".
o na wskro nowoczesna partytura jest na swe czasy dokonaniem wybitnym
i szczeglnym - gdy Alban Berg przystpowa do pisania niemal dwadziecia lat
pniej swego Koncertu "Pamici Anioa", ten wanie utwr sta si przedmiotem
jego studiw
cykle fortepianowe: Maski ( Szeherezada, Bazen Tantris, Serenada Don Juana), Metopy
(Wyspa syren, Kalipso, Nauzyka - tytuy pochodz z Odysei Homera;metopa to paskorzeba
przedstawiajca sceny mitologiczne)
cykl na skrzypce i fortepian Mity ( rdo Aretuzy, Narcyz, Driady i Pan)

o rdo Aretuzy (grecka legenda o nimfie Aretuzie, ktra cigana przez bstwo rzeki
schronia si na Sycylii i przemienia w rdo)
o Narcyz (w mit. gr. pikny modzieniec, ktry odrzuci mio nimfy grskiej Echo;
karzc jego pych bogini Memezis sprawia, e zakocha si w swym odbiciu
w strumieniu; nazwany jego imieniem biay kwiat by symbolem zimnej, nieczuej
urody)
III Symfonia Pie o nocy op.27 na tenor solo, chr, orkiestr symfoniczn
o jest to gatunek symfoniczno kantatowy o formie trzyczciowej
o w harmonice jest wyrany brak zwizkw funkcyjnych, dominuje interwa kwarty
zwikszonej i sekundy maej
o charakterystyczne s czste zmiany agogiczne, solowe partie skrzypiec. Melodyka
sola wokalnego jest sylabiczna, nieornamentalna i mao wokalna.
o tekst utworu wykorzystuje poemat perskiego poety z XIII w.
o na programowo dziea ma wpyw orientalny tekst
opera Krl Roger - do libretta J. Iwaszkiewicza i Szymanowskiego. Utwr jest poczeniem

opery i dramaty recytatywy od parlando do arioso, ograniczone fragmenty solowe,
motywy przewodnie gwnych postaci: Roksany i Rogera. Widoczny jest wpyw formy
oratoryjnej (statyczno akcji, dua rola chru). Instrumentacja opery ma charakter pno
romantyczny
o utwr to poczenie opery i dramatu recytatywy od parlando do arioso, ograniczone
fragmenty solowe, motywy przewodnie gwnych postaci Rogera i Roksany
(popularna aria Pie Roksany wykonywana jest czsto w transkrypcji skrzypcowej)
III - okres narodowy

w okresie narodowym widoczne s zainteresowania Szymanowskiego folklorem
w utworach swoich zblia si do witalizmu, stylu Bartoka i Strawiskiego
w tym czasie powstaje m.in.:
II kwartet smyczkowy
o nut podhalask podszyte s czci druga i trzecia.
o w rodkowym scherzu motywika spokrewniona jest wyranie z motywami jego
sztandarowego utworu "gralskiego" z baletem Harnasie.
o pod wzgldem formalnym cz pierwsza to allegro sonatowe, druga to maria ronda
i wariacji, a trzecia to 4-gosowa podwjna fuga."
II Koncert skrzypcowy
o Szymanowski jest tu ju w zenicie swego ostatniego stylu. Tote muzyka trzyma si
wzorw ludowych, cilej - muzycznego folklory podhalaskiego, ktrego odrbno
kompozytor nie stara si uwypukli do tego stopnia co w Harnasiach, ale ktry mimo
wszystko determinuje typ melodyki utworu
o w toku Koncertu nie ma przerw, ale obszerna cadenza solisty dzieli je wyranie na
dwie rne czci o rnym materiale i budowie. Pierwsza zblia si do szeregu
wariacji, druga do ronda
Pieni kurpiowskie
20 Mazurkw na fortepian
IV Symfonia koncertujca op.60
o wykorzystuje rytmy oberka, kujawiaka, mazurka
o Wystpuje w tym utworze skala podhalaska (IV stopie podwyszony, VII
obniony)
o Harmonika posuguje si akordami o formie (nie funkcji) dominanty septymowej
z kwart czyst lub zwikszon, akordami siedmiodwikowymi oraz pochodami
caotonowymi
o Charakterystyczne s solowe partie fortepianu.
balet Harnasie
o posiada proste libretto napisane na podstawie wesela Rytardw.
o melodyka opiera si w duym stopniu na folklorze gralskim
o na pocztku Harnasi Szymanowski cytuje sam siebie (solo oboju pocztkowa fraza
pieni w. Franciszek z cyklu Sopiewnie)
o cytaty autentycznego folkloru s w balecie rzadkoci. Szymanowski
mwi:...dosowne cytaty folkloru w Harnasiach s wypadkiem jednorazowym
i wicej chyba tego nie powtrz, gdy jestem przeciwnikiem zamykania si
w folklorze....
o ten najbardziej narodowy z polskich baletw sw prapremier sceniczn mia
w Pradze. kompozytor nie doczeka si wystawienia baletu w Polsce - odbyo si ono
w 1938r. w Teatrze Wielkim w Poznaniu
o rnorodne wykorzystanie folkloru (oryginalne melodie ludowe, ludowa tre, jzyk
gwara gralska, ludowe tace gralskie, tytu dziea i tematyka nawizuj do
kultury regionu, instrumentacja i kolorystyka, np. artykulacja, efekty harmoniczne
i fakturalne oddaj brzmienie ludowej kapeli, tonalno wykorzystanie skali
gralskiej
o najpopularniejszymi fragmentami s sceny: "Redyk", "Marsz" i "Taniec zbjnicki",
"Taniec gralski" i "Hala".
Stabat Mater
o na gos solo, chr i orkiestr
o widoczny jest wpyw polskiej pieni ludowej
o kompozytor wykorzysta tekst w jzyku polskim, redniowieczn modalno,
oszczdn instrumentacj, prost faktur oraz przejrzyst form
o cao skada si z szeciu czci:
Staa Matko bolejca
I kt widzia tak cierpic
O Matko rdo Wszechmioci
Spraw niech pacz z Tob razem
Panno sodka racz mozoem
Chrystus niech mi bdzie grodem
o nie spotkamy w Stabat Mater adnych cytatw z tej muzyki
o w partiach wokalnych jak i w gosie chru sycha wpyw polskiej pieni ludowej.
o w partiach solistw bogata chromatyzacja melodyki podkrelenie dramatycznego
wyrazu dziea
o ostatnia cz przynosi nadziej, ktrej muzycznym wyrazem jest bardzo duga fraza
zakoczenie symbolizujce wieczno
o Stabat Mater ma przede wszystkim charakter ludowy! Szymanowski odtworzy
klimat wiejskiego kocika z ulubionymi przez niego "Gorzkimi alami" i litaniami.
o Szymanowski powiedzia, i ostatnia cz Stabat Mater to najpikniejsza muzyka,
jak kiedykolwiek napisa.
Twrczo K. Szymanowskiego odegraa wan rol w polskiej muzyce XX go wieku.

Nowy stosunek do muzyki ludowej, nawizywanie do tradycji narodowej, do Chopina oraz wysokiej
klasy rzemioso kompozytorskie zadecydowao o pozycji Szymanowskiego w muzyce europejskiej.
W 1976r. odbyo si uroczyste otwarcie Atmy muzeum Szymanowskiego w Zakopanem. Powstao
te Towarzystwo im. K. Szymanowskiego, ktre organizuje m.in. Wieczory w Atmie, Dni Muzyki
K. Szymanowskiego.
.
WITOLD LUTOSAWSKI ( 1913 1994)
kompozytor, dyrygent, pianista, skrzypek

jest najwikszym obok F. Chopina i K. Szymanowskiego kompozytorem polskim
to klasyk muzyki XX w. tak jak Bartok, Prokofiew, Messiaen
nie nalea do adnej szkoy kompozytorskiej
nie bra udziau w awangardowych rewolucjach, ale by w pewnym sensie awangardzist
i kontynuatorem tradycji
studia: kompozycja, fortepian, matematyka

1930 pod kierunkiem Witolda Maliszewskiego komponuje pierwszy utwr wykonany
publicznie: Taniec Chimery na fortepian
W.L.za swj debiut kompozytorski uzna prawykonanie Wariacji symfonicznych ( w1938r.)

wojna przerywa karier artystyczn lata okupacji hitlerowskiej spdza w Warszawie
jako pianista kawiarniany m.in. U Aktorek gra w duecie z A. Panufnikiem; jedyny utwr
zachowany z tego okresu to Wariacje na temat Paganiniego na dwa fortepiany (1941)
po wojnie zamieszkuje na stae w Warszawie, eni si z Mari Danut Bogusawski (z domu

Dygat)
dziaa w Zwizku Kompozytorw Polskich
jest wsporganizatorem Midzynarodowego Festiwalu Muzyki Wspczesnej Warszawska
Jesie
nie zwizany na stae z adn uczelni
jako dyrygent odbywa wiele podry artystycznych po caym wiecie
twrczo W.L. spotyka si cay czas z licznymi dowodami uznania otrzyma wiele
nagrd i odznacze ( m.in. w 1994 r. Order Ora Biaego najwysze polskie odznaczenie)
wiele uniwersytetw przyznao W.L. tytu doktora honoris causa
muzyka W.L. jest wzorcowym przykadem idealnego wywaenia proporcji pomidzy form,
treci, intelektem i emocj stae miejsce wrd najwikszych twrcw XX wieku
w twrczoci mona wyrni kilka okresw:
nurt neoklasyczny: Wariacje symfoniczne, I Symfonia, Uwertura smyczkowa (1949)

fascynacja folklorem polskim: Maa suita, Koncert na orkiestr, Tryptyk lski, Melodie
ludowe na fort.
nawizanie do zdobyczy XX wieku:
o okres dodekafoniczny: 5 Pieni do sw K. Iakowiczwny (1957), Muzyka aobna
(czci skrajne)
o okres techniki serialnej: Muzyka aobna (1958)
o okres techniki aleatorycznej aleatoryzm kontrolowany = wprowadzenie elementu
przypadku w struktur rytmiczn, przy zachowaniu cisej organizacji wysokoci
dwikw: Gry weneckie (1961), Kwartet smyczkowy
okres wypracowania swoistego modelu formalnego:
o nastpstwo dwch faz rozwojowych, z ktrych pierwsza ma charakter gwnej idei
kompozycji: II Symfonia (1967), Livre pour orchestre (1968)
o inny pomys konstrukcyjny wprowadzenie kilku zazbiajcych si wtkw
dwikowych, ktre tworz acuchow struktur: acuch = trzy kompozycje
oznaczone kolejnymi numerami, Mi parti (1976)
Charakterystyka wybranych kompozycji:
Maa suita (1950)

obsada: orkiestra kameralna, jest te wersja orkiestrowa
wykorzystanie folklory rzeszowskiego
I cz. Fujarka rozpoczyna si tanecznym, szybkim tematem
II cz. Hurra Polka ywy taniec
III cz. Piosenka melodia podejmowana przez stale wymieniajce si instrumenty
IV cz. Taniec
Koncert na orkiestr
napisany na zamwienie Witolda Rowickiego (jemu zadedykowany) utwr dla
odradzajcej si po wojnie Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Warszawskiej
budowa: 3 czci
o I cz. Intriada to uwertura caego dziea, opiera si na tematyce ludowej
o II cz. poczenie dwch ogniw cyklu sonatowego: pogodnego scherza i lirycznego
adagia
o III cz. Passacaglia, Toccata e Corale to trzy formy muzyki barokowej, celem
czci jest uzyskanie wirtuozerii orkiestrowej
Kwartet smyczkowy
utwr napisany na zamwienie radia szwedzkiego
wykonany I raz w 1965 r.
wykorzystuje aleatoryzm
budowa 2 cz.: 1 wstpna, 2 cz gwna
wewntrz pewnych odcinkw wykonawcy graj swoje partie niezalenie od innych, decyduj
o dugoci pauz i sposobie realizowania zmian agogicznych

kompozytor wysa poszczeglnym czonkom kwartetu partie samodzielnych gosw by nie
sugerowa, e nuty umieszczone w tym samym pionie powinny by grane jednoczenie
Muzyka aobna
w 1954 roku Jan Krenz zwrci si z prob do Witolda Lutosawskiego o skomponowanie
utworu, ktry miaby uczci 10 rocznic mierci Bli Bartka, przypadajc w nastpnym
roku
utwr nosi dedykacj " la memoire de Bla Bartk".
kompozycja zawiera do liczne nawizania do twrczoci Bartka, a szczeglnie do jego

Muzyki na instrumenty strunowe, perkusj i celest. jest przeznaczona na orkiestr
smyczkow
utwr jest jednoczciowy, ale mona w nim wyrni cztery wyrane fazy, ktre zostay
zaopatrzone tytuami: "Prolog", "Metamorfozy", "Apogeum", "Epilog".
o pierwsza i ostatnia faza utworu s utrzymane w wolnym tempie i zbudowane
w formie kanonw.
o w drugim ogniwie, zgodnie z jego tytuem, materia muzyczny poddawany jest
licznym metamorfozom
o zaledwie 12-taktowe, trzecie ogniwo utworu, zatytuowane "Apogeum" stanowi
punkt kulminacyjny caego dziea
utwr ten by punktem zwrotnym w karierze Lutosawskiego ze wzgldu na zastosowan
stylistyk
Gry weneckie (1961)
tytu utworu wie si - wedug sw samego kompozytora - wycznie z miejscem
prawykonania, ktre odbyo si 24 kwietnia 1961 roku na festiwalu Biennale w Wenecji
utwr powsta jako wynik poszukiwania nowego, indywidualnego jzyka
kompozytorskiego. inspiracj by pomys zastosowany po raz pierwszy przez Johna Cage'a,
a mianowicie wprowadzenie do muzyki elementu przypadkowoci, czyli aleatoryzmu
napisane w roku 1961 'Gry weneckie (Jeux venitiens)', s utworem, w ktrym po raz
pierwszy W.L. posuy si elementami techniki aleatorycznej -rozlunienie zwizkw
czasowych pomidzy dwikami -moliwo ogromnego wzbogacenia strony rytmicznej
utworu bez zwikszania trudnoci wykonawczych
to najbardziej "eksperymentalna" partytura Witolda Lutosawskiego
o sam zapis nutowy jest rwnie bardzo nowatorski kolejne odcinki czci
pierwszej (Ad libitum) umieci kompozytor w ramkach, a elementy refrenu zapisa
oddzielnie. Do wszystkiego doczy za obszerny komentarz - instrukcj
wykonawcz.
o partytura zostaa napisana na instrumenty dte, harf, fortepian na 4 rce i 12
smyczkw - ta liczba ma zwizek z harmonik dwunastodwikow
Koncert wiolonczelowy
pierwszy w dorobku Lutosawskiego koncert solowy powsta w latach (1969-1970).
dedykowany rosyjskiemu wiolonczelicie Mcisawowi Rostropowiczowi.
gwn ide koncertu jest zasada konfliktu.
kompozytor mwi o swoim dziele tak: "W moim utworze staraem si stosunek orkiestr
i solisty zbudowa czerpic pewne analogie z teatru. Chodzio mi o konflikt".
w jednoczciowej kompozycji moemy wyrni cztery ogniwa:
o pierwsze jest monologiem wiolonczeli
o drugie jest cyklem czterech epizodw, oddzielonych od siebie przerywnikiem
o trzecie jest dialogiem orkiestry z instrumentem
o natomiast ogniwo czwarte jest kulminacj, zakoczon "zwycistwem" orkiestry nad
solist
o na samym kocu mamy jeszcze solow parti wiolonczeli, ktra zamyka utwr
PRELUDIA I FUGA
przeznaczone na 12 instrumentw smyczkowych w penej wersji s najduszym dzieem
kompozytora (34')
utwr moe by wykonywany w caoci lub w rnych skrconych wersjach
w wypadku wykonywania caoci obowizuje wskazana kolejno Preludiw. Natomiast
oddzielnie wykonywa mona dowoln ilo Preludiw w dowolnej kolejnoci, cznie ze
skrcon wersj Fugi lub te bez niej"
pojawia si w tym utworze namiastka charakterystycznej dla pnego stylu kompozytora
techniki acuchowej, dziki niej mona Preludia czy w dowolnej kolejnoci
kade z preludiw ma inny charakter
GRAYNA BACEWICZ
kompozytorka i skrzypaczka, urodzona 5 lutego 1909 w odzi, zmara 17 stycznia 1969

w Warszawie.
jako solistka zacza odnosi sukcesy ju w 1935 roku, kiedy otrzymaa pierwsze
wyrnienie na I MIDZYNARODOWYM KONKURSIE SKRZYPCOWYM IM.
HENRYKA WIENIAWSKIEGO w Warszawie
w latach 1936-38 wsppracowaa z warszawsk Orkiestr Polskiego Radia,
zorganizowan przez Grzegorza Fitelberga, w ktrej graa parti pierwszych skrzypiec
o praca w orkiestrze daa jej moliwo wzbogacenia wiedzy w zakresie instrumentacji
przed II wojn wiatow rwnie wiele koncertowaa - czsto wsplnie z bratem
Kiejstutem, znanym pianist - w wielu krajach, m.in. na Litwie, we Francji i Hiszpanii
podczas okupacji niemieckiej wystpowaa na koncertach konspiracyjnych i koncertach
Rady Gwnej Opiekuczej
od 1966 roku (od 1967 jako profesor zwyczajny) a do mierci pracowaa w Akademii
Muzycznej w Warszawie, prowadzc klas kompozycji.
zostaa uhonorowana szeregiem nagrd za caoksztat twrczoci
Grayna Bacewicz to jedna z niewielu kobiet wrd polskich kompozytorw. Rwnie

w wiatowej muzyce jest mao kompozytorek, i to zarwno dzisiaj, jak i w innych epokach
o z najdawniejszych czasw mona wymieni redniowieczn benedyktynk
Hildegard z Bingen.
o w okresie baroku dziaaa Francesca Caccini, crka bardziej znanego od niej twrcy
pierwszych oper - Giulia Cacciniego
o w muzyce XX wieku wyrnia si Germaine Tailleferre, ktra z kilkoma -
sawniejszymi na og od niej - kompozytorami francuskimi stworzya odnotowan
przez histori muzyki grup "LES SIX"
o francuzk bya te Nadia Boulanger, ktra jednak przesza do historii gwnie jako
wybitny pedagog kompozycji. Uczya si u niej rwnie Grayna Bacewicz
Bacewicz - jako wyksztacona i koncertujca skrzypaczka szczegln uwag powicia
muzyce na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe
bya autork siedmiu koncertw skrzypcowych, dwch koncertw wiolonczelowych
i koncertu altwkowego
napisaa take siedem kwartetw smyczkowych, pi sonat na skrzypce i fortepian oraz
dwie sonaty na skrzypce solo

KRZYSZTOF PENDERECKI (1933)
jako dziecko nie przejawia niezwykych zdolnoci, muzyk zainteresowa si

przypadkowo koleanka podarowaa mu na imieniny sonaty solowe Bacha
ukoczy studia kompozytorskie
zdoby pierwsz i dwie rwnorzdne drugie nagrody w II Konkursie Modych
Kompozytorw (1959) wysa trzy kompozycje osobnymi przesykami opatrzonymi
rnymi godami
1965 oeni si (po raz drugi) ze studentk fizyki, Elbiet
kompozycjom K.P. przypisywano czsto polityczne konteksty, posdzano o interesowno
o po napisaniu Pasji odezway si gosy, e jego katolicyzm to wynik spekulacji
obliczony na zainteresowanie suchaczy i zachodnich menederw.
o po wykonaniu opery Diaby z Loudun zarzucono mu obrazoburstwo i antyreligijno
w kocu lat 50. stan w rzdzie najwybitniejszych twrcw awangardy popularno
przyniosa mu Pasja wg w. ukasza (1965), poniej zacz nawizywa do tradycji
postromantycznej
w 1972 roku rozpocz karier jako dyrygent prowadzc najwiksze orkiestry wiata (m.in.
Monachijsk Orkiestr Filharmoniczn, Ossaka Philharmonic, Londyn Symphony Orchetra,
New York Philharmonic, Sinfonia Varsovia)
jako pedagog zwizany jest z akademi muzyczn w Krakowie, by jej rektorem
w 2000 roku otrzyma w Cannes nagrod dla najlepszego wspczesnego kompozytora
jest doktorem honoris causa kilkudziesiciu uczelni na caym wiecie
stale poszukuje nowych rodkw wyrazu
za wybitne zasugi dla muzycznej kultury polskiej i wiatowej zosta uhonorowany przez
Polskie Radio Diamentow Batut
yciow pasj K.P. jest tworzenie i pielgnowanie parku w Lusawicach (zasadzi okoo
2000 gatunkw drzew)
w Lusawicach z inicjatywy K.P. powstaje Midzynarodowe Centrum Muzyki, Baletu
i Sportu
MUZYKA Pendereckiego
to twrczo ujawniajca ciemne i dramatyczne aspekty wiata i ludzkiej egzystencji
o jej przewodnim wtkiem jest problem cierpienia, mierci, za i grzechu - a take
wizja gniewu Boego, Dies irae, Sdu Ostatecznego
Penderecki to twrca ustawicznie poszukujcym, wdrujcym pord stylw, epok
i tematw literackich, inspirujcym si Bibli, antykiem, ale i poezj wspczesn
jego antydogmatyzm wyraa si w cigej opozycji wobec md i zastanych sytuacji

burzy syndrom socrealistyczno-neoklasyczny, poprzez poszukiwanie nowego materiau
brzmieniowego i przyswajanie nowych technik kompozytorskich oraz wypracowanie
wasnej, specyficznej techniki montaowo-sonorystycznej
sprzeciwia si awangardzie spod znaku kursw darmstackich - a wic nurtu polegajcego
na cisych, serialnych, kombinatorycznych technikach kompozytorskich
najwaniejszy w muzyce jest dialog z przeszoci i jednoczesne poszukiwanie nowych
rodkw wyrazu
odczuwa w sobie potrzeb zmiennoci pisze muzyk religijn i wieck Kusi mnie
zarwno sacrum jak i profanum, Bg i Diabe, wznioso i jej przekraczanie. (Penderecki)

partytury jego utworw s niezwykle kolorowe udoskonala kompozycje nie robic
nowych szkicw lecz nanoszc na stary innym kolorem flamastra kolejn wersj utworu
na pocztku lat 60. zrewolucjonizowa podejcie do instrumentw smyczkowych,
wydoby z nich zupenie nowe brzmienie pokazujc, e mog by instrumentami
perkusyjnymi
gwn uwag kieruje na brzmienie utworu, sposb wydobycia dwikw w Anaklasis na
smyczki i perkusj wykorzystuje flaolety kotw, rzucanie owka na struny fortepianu)
o kompozytor stosuje obnienie najniszego dwiku w instrumentach smyczkowych
przez odkrcenie koka. Wykorzystuje te efekty perkusyjne (stukanie abk, palcami
w pudo
np. Ofiarom Hiroszimy, Polimorfia
w wyniku stosowania rnej artykulacji powstaj odcinki o charakterystycznych barwach

i ksztatach, a forma utworu wynika z kontrastowego zestawiania takich odcinkw
o wprowadza nowe sposoby artykulacji dla instrumentw dtych ( stukanie klapkami),
rodki pozainstrumentalne (szelest pergaminu, stukot maszyny do pisania)
stosuje chr w sposb perkusyjny (szybkie powtarzanie spgosek gtkbdp, spgosek

szumicych sz lub syczcych s).
kompozytor korzysta z tamy magnetofonowej i przeksztaca nagrania gosu ludzkiego
(Psalmus na tam).
Waniejsze dziea:
Utwory wokalno instrumentalne:
Ofiarom Hiroszimy ( 1960), Pasja wg w. ukasza (1966), Dies Irae (1967), Jutrznia (1970 71),
Kosmogonia (1970), Diaby z Loudun (1968 69), Raj utracony (1976 78), Czarna Maska (1984
86), Ubu Rex (1990 91), Polskie Requiem (1980 93), Benedicamus domine (na chr mski),
Siedem bram Jerozolimy ( wok. instr.)
Utwory instrumentalne:
Anaklasis (orkiestra smyczkowa i perkusja), Tren ofiarom Hiroszimy (na 52 instr. smyczkowe),
Polymorphia (na 48 instr. smyczkowych) pi symfonii, utwory kameralne, Koncerty
( 2 skrzypcowe, 2 wiolonczelowe, 1 na altwk)
Charakterystyka wybranych kompozycji
Anaklasis
na smyczki i perkusj nowy sposb wydobywania dwikw (flaolety kotw, rzucanie
owka na struny fortepianu)
Ofiarom Hiroszimy
Tren na 52 instrumenty smyczkowe utwr urs do rangi symbolu humanistycznego, jego
partytura znajduje si w muzeum w Hiroszimie.
duo nowych sposobw artykulacyjnych wibrato w obrbie wiertonu efekty perkusyjne,
nadrzdna rola brzmienia, due znaczenie momentw ciszy
Dies irae
to protest wspczesnego czowieka przeciwko przemocy, muzyczny pomnik Owicimia.
tekst jest czynnikiem pierwszoplanowym sowo okrela muzyk (teksty
m.in. W. Broniewskiego, T. Rewicza, w. Pawa)
obsada utworu: sopran, tenor, bas, chr i orkiestra
Pasja wedug w. ukasza
kompozytor korzysta z chorau gregoriaskiego, hymnu wity Boe oraz struktury
zoonej dwikw B A C H jako hod kompozytora polskiego wielkiemu kantorowi
z Lipska. Technika budowy pasji wzorowana jest na pasjach Bacha partie mwione,
recytatywy, arie, fragmenty choraowe i orkiestrowe tworz barokowy klimat religijnego
skupienia
budowa 2 cz.: Mka i mier
tekst pochodzi z rnych rde: hymny, psalmy, antyfony, Stabat Mater
obsada 3 lub 4 gosowy chr i 2 gosowy chr chopicy
koncepcja dziea: poczenie dawnych elementw z nowymi rodkami wyrazowymi
o dawne elementy: piew a cappella, recytacja tekstu, nawizanie do organum,
tradycyjne numery: arie, recytatywy, mwione partie Ewangelisty
o nowoczesne elementy: seria, technika dodekafoniczna, jeden z czonw serii to
struktura
B A C H, klastery, wiertony
efekty brzmienia topofonicznego przestrzennego
wykorzystanie piewu przy zamknitych ustach, gwizdanie
synteza rnych technik brzmieniowych: organalnej, motetowej, wariacyjnej, serialnej,
sonorystycznej
utwr koczy partia chralna wyraajca ufno: In Te Domine Speravi
Pasja staa si klasycznym ju dzieem XX-wiecznej syntezy
w planie jzyka dwikowego poczya mylenie modalno-choraowe, dodekafoniczny
serializm i technik sonorystyczn.
Diaby z Loudun opera (1968 69)

tre oparta jest na autentycznych wydarzeniach ( niesuszne osdzenie za praktyki
sataniczne i spalenie w 1634r. na stosie ksidza Urbana Grandiera).
wyeksponowana jest warstwa literacka. Kompozytor wykorzystuje piew, mow, miech,
krzyk, pisk, wycie, co nadaje utworowi odpowiednie brzmienie.
opera posiada trzy akty, rozbudowan orkiestr symfoniczn (42 smyczki, 32 instrumenty
dte, poszerzona grupa perkusyjna, cztery saksofony, fortepian, organy, fisharmonia).
w przebiegu utworu Penderecki stosuje niewielkie grupy instrumentalne.
synnej scenie mierci Grandiera Jerzy Waldorf powiedzia:...Gdyby sama mier umiaaby
komponowa nie stworzyaby dwikami lepszego autoportretu....
Czarna maska wg G. Hauptmanna ( 1984-1986 ) - opera

kompozytor nawizuje do XX-wiecznego dramatu ekspresjonistycznego.
Jutrznia
na sopran, alt, tenor, bas, chr i orkiestr symfoniczn
wykorzystuje tekst cerkiewno sowiaski, jzyk prawosawny, cis technik polifoniczn,
ludowe instrumenty (koatki, itp.).
utwr skada si z dwch czci ( I Zoenie do grobu, II Zmartwychwstanie).
Kosmogonia
na gosy solowe, chr i orkiestr symfoniczn
utwr skomponowany na koncert w 1970r. w Nowym Jorku, uwietniajcy jubileusz 25-lecia
ONZ. kompozytor korzysta z tekstw Mikoaja z Kuzy, Lukrecjusza, Owidiusza, Mikoaja
Kopernika, Leonarda da Vinci, Giordana Bruno, fragmentw ksigi Genezis oraz zda
wygaszanych przez Gagarina i Glenna. Penderecki uczci odkrycie polskiego astronoma
czynic z niego centraln o partytury
.
Psalmy Dawida
obsada wokalno - instrumentalna
utwr skomponowany do wybranych fragmentw czterech psalmw w przekadzie Jana
Kochanowskiego.
quasi-niderlandzka polifonia w opracowaniu PSALMU NR 30 (Bd Ci wielbi, Panie),
natarczywa motoryka w stylu Symfonii psalmw Strawiskiego w opracowaniu PSALMU
NR 43, (Niewinno Panie, moj), psalmodia chru w opracowaniu PSALMU NR 143
(Wysuchaj Wieczny Boe
Polskie requiem
obsada: 4 gosy solowe, chr mieszany i orkiestr symfoniczn (1980-1984-1993)
muzyczna interpretacja tekstw aciskiej mszy aobnej (missa pro defunctis)
utwr nawizuje do bogatej tradycji gatunku, czerpic ze rodkw typowych dla dawnych
epok i stylw muzycznych, a take odwoujc si do utrwalonej przez wieki symboliki
muzycznej zwizanej z tematyk mierci. Refleksja nad tematem mierci i Sdu
Ostatecznego przewija si przez ca twrczo Pendereckiego
zgodnie z tradycj gatunku w utworze tym kompozytor wykorzysta fragmenty aciskich
tekstw liturgicznych mszy aobnej, przy czym tekst liturgiczny zosta uzupeniony o tekst
polskich suplikacji "wity Boe"
wszystkie czci, z wyjtkiem "Sanctus", ktra powstaa w 1993 roku, zostay
skomponowane w latach 1980-84.
zaoeniem kompozytora byo powicenie kadej z czci REQUIEM ludziom lub
zdarzeniom zwizanym z polskimi tragediami ostatnich dziesiciu lat. Utwr powsta
w trudnym dla Polski czasie, w okresie stanu wojennego mia suy "pokrzepieniu serc"
utwr skada si z omiu czci
w kompozycji moemy odnale nawizania do utworw tego gatunku tworzonych przez
innych kompozytorw, poczwszy od Johanna de Ockeghema, Pierre'a de la Rue i Orlanda
di Lasso, poprzez Wolfganga Amadeusza Mozarta, Giuseppe Verdiego, Hektora Berlioza
do Benjamina Brittena i Igora Strawiskiego
dedykacje, ktrymi kompozytor opatrzy poszczeglne czci REQUIEM s dwojakiego
rodzaju: pierwsze s zwizane z histori Polski, upamitniaj istotne w dziejach kraju
wydarzenia historyczne, inne odnosz si do postaci, ktrych postawa odzwierciedla
heroiczne wiadectwo wiary
- oprcz wspomnianej "Lacrimosy" dedykowanej ofiarom Grudnia 1970 i "Agnus Dei"
powiconej Kardynaowi Wyszyskiemu, pierwsz cz "Dies irae" Penderecki
dedykowa Powstaniu Warszawskiemu, a drug cz w. Maksymilianowi Kolbe
"Libera me, Domine" zostao zadedykowane ofiarom Katynia
Trzy utwory w dawnym stylu (1963)

obsada: orkiestra smyczkowa
w tych trzech utworach, uroczej melancholijnej arii z pogranicza Bacha i Albinoniego
i dwch zgrabnych menuetach, ujawni kompozytor znakomity zmys pastiszu, wyczucie
barokowego stylu, znajomo jzyka i technik muzyki dawnej
II Symfonia - Wigilijna
wito Boego Narodzenia zwizane jest w polskiej, i w ogle chrzecijaskiej tradycji
religijnej z rodzinnym ciepem, nastrojami raczej pogodnymi i radosnymi, cho nie wolnymi
od zadumy i melancholijnej refleksji
dzieo Pendereckiego wkracza w rejony mroczne i tragiczne, zrozumiae tylko
z perspektywy najwikszych dramatw yciowych, najgbszej samotnoci, wizji mierci
w wiecie opuszczonym przez Boga

Twrczo K. Pendereckiego peni wan rol w ksztatowaniu muzyki polskiej XX-go
wieku. Jego nowatorski stosunek do materii dwikowej w muzyce instrumentalnej i wokalnej
wiadczy o wyjtkowej wraliwoci kompozytora na brzmienie utworu.
Konstruuje wasny wiat muzyczny oparty na rnorodnych sposobach wydobycia
dwikw. Powstaje w ten sposb indywidualny styl Pendereckiego.
HENRYK MIKOAJ GRECKI (1933)
muzyka pena kontrastw (ppp-fff, largo vivace)

sensacj wywoa utwr Scontri (Zderzenia) na orkiestr wykonany podczas Warszawskiej
Jesieni w 1960 r. brzmienie sigajce do granic wytrzymaoci suchu, klastery zoone
z ok.80 dwikw
nurt awangardowy - wykorzystuje technik punktualistyczn i totalnej serializacji (Scontri,
Trzy diagramy na flet solo technika serialna, punktualistyczna i aleatoryczna moliwo
zmiany kolejnoci czci
nurt dcy do prostoty wypowiedzi, przeciwstawiajcy si awangardzie utwory w tym
stylu nazywa minima music, np.: Muzyka staropolska na zesp instrumentw dtych
i smyczkowych (1965) opiera si na organum i Ju si zmierzcha Wacawa z Szamotu
wykorzystywanie melodii ludowych, np.: Symfonia pieni aosnych III symfonia na

sopran i orkiestr (1972) tekst napisaa winiarka (o synu powstacu, polegym na
Opolszczynie, ludowa pie opolska), opiera si rwnie na Lamencie witokrzyskim z XV
w. Kompozycja zdobya wiatow popularno

nurt muzyki religijnej wana dziedzina twrczoci M.G. wykorzystanie dawnych skal,
technik, obsady a cappella : Miserere, Totus tubus, Przybd Duchu wity (1993) klimat
dawnej muzyki
o dziea rel. z lat 70-tych rozbudowane kompozycje: II Symfonia Kopernikowska,
psalm Beatu vir (zamwiony przez wtedy kardynaa Karola Wojty dla uczczenia
900 rocznicy mierci mczeskiej w. Stanisawa; utwr dedykowany Ojcu
witemu, prawykonanie -1979 r.
o Miserere, Totus tubus (1987) - obsada acappella
WOJCIECH KILAR (1932)
studiowa w Katowicach, Paryu

muzyka charakteryzuje si witalnoci, wyeksponowaniem elementu ruchu, prostot
i atwoci w percepcji
mona wyrni 4 gwne nurty w twrczoci W.K.:
I neoklasyczny formotwrcza rola rytmiki, kontrasty dynamiczne, elementy muzyki

ludowej, np.: Suita beskidzka na tenor, chr i orkiestr, Oda Bela Bartok In memoria na
skrzypce, instrumenty blaszane i 2 zespoy perkusyjne
II sonorystyczny powikszenie obsady, niekonwencjonalna artykulacja, np.: Riff 62 na

fortepian, instrumenty dte, smyczkowe i 2 grupy perkusyjne
III narodowy oraz IV - religijny uproszczenie rodkw, romantyczne zaoenia

harmoniczne i melodyczne, folklor w prostej postaci, np.:
o Krzesany poemat symfoniczny na orkiestr, wykorzystanie muzyki gralskiej
neofolkloryzm
o Kocielec 1909 - poemat symfoniczny nawizujcy do tragicznej mierci
M.Karowicza, wprowadza 3 tematy: 1 Kocielca o choraowym charakterze, 2
temat otchani, 3 temat lasu (najbardziej rozbudowany)
o Orawa na orkiestr kameraln (1986).
o utwory religijne: Bogurodzica, Angeles
IV nurt muzyka filmowa do ponad 100 filmw

o jest zintegrowana z innymi wspczynnikami dziea filmowego
o wsppraca z:
K.Zanussim Barwy ochronne, Spirala, Z dalekiego kraju
A.Wajd: Ziemia obiecana, Pan Tadeusz
K.Kutzem: Sl ziemi czarnej, Pera w koronie
R.Polaskim i Francisem Coppol (Dracula)
BOGUSAW SCHAEFFER (1929)
kompozytor, pisarz muzyczny, dramatopisarz, zwizany ze rodowiskiem krakowskim

twrczo reprezentuje rne nurty to encyklopedia wspczesnej problematyki
kompozytorskiej
korzysta z dodekafonii, aleatoryzmu, ekspresjonizmu, muzyki elektronicznej
jako jeden z pierwszych twrcw polskich zaj si muzyk elektroniczn
pierwszym polskim happeningiem muzycznym by jego utwr NON-STOP (1960).
jako pierwszy podj w Polsce gatunek teatru instrumentalnego w utworze TIS MW2
(1963) napisanym dla synnego eksperymentalnego zespou MW2.
niemal w kadym swoim dziele Schaeffer rozwizuje nowy problem kompozytorski, rzucajc
wyzwanie polskiemu rodowisku muzycznemu i wzbudzajc ywe dyskusje o
podstawowych zagadnieniach nowej muzyki
sam kompozytor tak sklasyfikowa swoj twrczo:
podzia twrczoci wg kompozytora:
o utwory eksperymentalne (do nich nale Experimenta- nomen omen )
o utwory lejsze (tu nale takie kompozycje, jak Kesukkaan czy Kwartet 2+2),
o utwory powane (wikszo kompozycji:Koncert jazzowy , Koncert B-A-C-H na
organy, skrzypce i orkiestr, Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestr
o utwory przyjemne, ktre mio si pisze, a ktre po prostu adnie brzmi.
Bogusaw Schaeffer jest rwnie wybitnym teoretykiem nowej muzyki. Jego praca "Nowa
muzyka. Problemy wspczesnej techniki kompozytorskiej" (1958) pozostaje wci
podstawowym rdem teoretycznym w tej dziedzinie
pisze sztuki teatralne, np.: Grzechy staroci
prace teoretyczne, np.: Almanach polskich kompozytorw wspczesnych, May informator
muzyki XX wieku, Historia muzyki
przykady kompozycji:
o Muzyka kuszca maksymalna obsada 159 instrumentw
o Missa electronica- obsada: chr chopicy i tama magnetofonowa - poczenie
muzyki dawneji wspczesnej, czci mszy poczone s przerywnikami muzyki
elektronicznej, kada kolejna cz wokalna utrzymana jest w stylu nastpujcych po
sobie epok w historii muzyki
STEFAN KISIELEWSKI (1911 1991)

kompozytor, pedagog, krytyk muzyczny, publicysta i pisarz
podczas okupacji uczestniczy w tajnym yciu muzycznym.
w 1945 zaoy pismo "Ruch Muzyczny", ktrego by redaktorem naczelnym do 1948.
obok dziaalnoci kompozytorskiej uprawia dziaalno publicystyczn (m.in. od 1945
pisa felietony w Tygodniku Powszechnym), a take krytyk i publicystyk muzyczn.
jest autorem wielu ksiek o tematyce muzycznej oraz utworw literackich publikowanych
w kraju i za granic (rwnie pod pseudonimami Teodora Klona i Tomasza Staliskiego).
w latach 1957-65 by posem na Sejm PRL
w latach 1973-78 odbywa podre zagraniczne m.in. po Stanach Zjednoczonych, Kanadzie,
Francji, Anglii, Woszech, Skandynawii, gdzie wygasza odczyty na tematy zwizane
z kultur polsk
twrczo kompozytorska stanowia tylko jeden z wielu nurtw jego publicznej aktywnoci.
zajmowa si take prac literack, publicystyczn i dziennikarsk, by dziaaczem
spoecznym i politycznym
we wszystkich dziedzinach zajmowa bezkompromisowe stanowisko, naraajc si na
represje komunistycznych wadz, cznie z pobiciem przez tak zwanych "nieznanych
sprawcw"
usunity zosta z Pastwowej Wyszej Szkoy Muzycznej w Krakowie, gdzie wykada
przedmioty teoretyczne. Zlikwidowano na pewien czas pismo "Ruch Muzyczny", ktrego by
zaoycie i redaktorem naczelnym. Wykluczono go z Sejmu, gdzie by posem koa
katolickiego "Znak". Zakazano mu publikacji felietonw w katolickim "Tygodniku
Powszechnym". Swoje ksiki musia wydawa pod pseudonimem w podziemnym obiegu.
mimo wszelkich szykan by prawdziwym autorytetem
na tekstach Stefana Kisielewskiego wychowywali si modzi dziennikarze i publicyci.
muzyka Kisielewskiego bya na estradach filharmonicznych niemal nieobecna, zarwno ze
wzgldw politycznych, jak i z powodu konserwatyzmu neoklasycznej stylistyki, ktrej
kompozytor pozostawa wierny w caej swojej twrczoci
traktowa muzyk jako sztuk autonomiczn, a proces twrczy widzia jako
wielopaszczyznow organizacj dwikw
odrzuca wszelkie treci pozamuzyczne i estetyk romantyczn
komponowa utwory o wyrazistej formie, stosujc czsto klasyczne schematy formalne -
jzyk dwikowy czy tradycyjn tonalno z nowoczesn atonalnoci,
charakterystyczny jest duy adunek humoru i autoironii zawarty w tej muzyce, co
odpowiada dobrze osobowoci kompozytora - czowieka o byskotliwej inteligencji
i przekornym dowcipie.
sporym powodzeniem cieszy si zwaszcza ostatni utwr, ukoczony tuz przed mierci
kompozytora Koncert fortepianowy. przejaw upodobania Kisielewskiego do stylistyki
neoklasycznej
TADEUSZ BAIRD (1928 1981)
wyrnia si wrd wspczesnych kompozytorw polskich szczeglnym szacunkiem dla

tradycji.
niezwykle subtelne nawizywanie do muzyki minionych epok, spord ktrych Baird
upodoba sobie zwaszcza romantyzm, barok i renesans
stosuje archaizacj brzmienia, wykorzystuje dawne zwroty melodyczne, ale oddziaywuje
rwnie w sferach mniej uchwytnych - emocji, wrae, ekspresji
dba o pikno wspbrzmie, z ogromnym smakiem zestawia dwikowe barwy.
nie rezygnuje jednak z nowoczesnego jzyka kompozytorskiego, lecz umiejtnie czy go
z elementami tradycji
caa muzyka Bairda jest przeniknita niezwykle silnie pierwiastkiem lirycznym, ktry
przejawia si najwyraniej w rozwinitej melodyce jego utworw

utwr Tadeusza Bairda, w ktrym wszystkie wymienione cechy jego muzyki wystpuj
rwnoczenie i w caej okazaoci - to przejmujco pikne 4 SONETY MIOSNE DO
SW WILLIAMA SZEKSPIRA w przekadzie Macieja Somczyskiego na baryton
i orkiestr, napisane w 1956 roku -muzyka tak gboko liryczna, niezwykle ekspresyjna,
intensywnie subiektywna.
charakterystyka wybranych kompozycji:

Concerto lugubre - na altwk i orkiestr (1975)
jest swego rodzaju requiem, powiconym zmarej w 1974 roku matce kompozytora
mroczny nastrj "lugubre" przenika cay utwr
jego forma ma wiele cech klasycznego koncertu na instrument solowy i orkiestr,
podobnie struktura wyrazowa nawizuje wyranie do wzorcw z przeszoci.
o mona dostrzec tradycyjny ukad trzyczciowy
jest rzadkim przykadem koncertowego utworu dla altwki - ten instrument traktowany jest
niemal wycznie jako skadnik orkiestry lub zespou kameralnego. Tadeusz Baird da przy
tym altowiolistom dzieo bardzo atrakcyjne wykonawczo. Partia altwki jest zarwno
wirtuozowska, jak i bogata emocjonalnie. Wybr solowego instrumentu nie by jednak
przypadkowy. Tematyce i nastrojowi caego utworu odpowiada barwa altwki, jej ciemne
brzmienie. Warto zauway, e wspieraj altwk w tym koncercie w sposb szczeglny dwa
instrumenty: koty o gbokim, aobnym brzmieniu i altowy flet o barwie ciemnej
Jutro
dramat muzyczny w jednym akcie, do libretta wedug noweli Josepha Conrada pod tym
samym tytuem, powsta w latach 1964-66
akcja rozwija si na dwch poziomach: w wiecie rzeczywistym i urojonym, wymylonym
przez gwnego bohatera jako lepsze jutro.
o konflikt pomidzy jednym i drugim, doprowadzajcy w rezultacie do tragedii, jest
gwn ide dramatu.
wyraa go muzyka niezwykle ekspresyjna, dramatyczna, mimo, i uzyskana czasem wrcz
pojedynczymi gestami muzycznymi w partii orkiestry
Psychodrama
tytu kompozycji odnosi si do metody terapeutycznej stosowanej czasami w psychoterapii,
a polegajcej na odtwarzaniu przez pacjenta w formie dramatycznej jego wasnych
konfliktw (dramatyzacja), ktrej celem jest wywoanie stanu katharsis
utwr stanowi obraz emocji i uczu, ktre nawarstwiaj si w psychice czowieka
ANDRZEJ PANUFNIK (1914 1991)
kompozytor, syn znanego lutnika

praca jako krytyk muzyczny
studia w Wiedniu u dyrygenta Feliksa von Weingartnera (dyrygent ten wsppracowa
z Lisztem, Brahmsem, Wagnerem)
ceni wspczesnych kompozytorw: Strawiskiego, Honeggera, Poulenca
podczas wojny wsppracowa z Lutosawskim nielegalne koncerty oraz gra
w kawiarniach
1946 dyrektor Filharmonii Warszawskiej
muzyka w ustroju socjalistycznym miaa by narodowa w formie i socjalistyczna w treci,
zrozumiaa dla szerokich mas Nokturn Panufnika specjalna komisja uznaa za
niepodany dla ludu gdy nie wyraa we waciwy sposb radosnego ycia w socjalizmie
postanowi opuci kraj otrzyma azyl polityczny w Anglii; to spowodowao, e polska
prasa uznaa go za zdrajc narodu zniszczenie jego kompozycji oraz zakaz wykonywania
jego muzyki

lata 70te walka kompozytorw o przywrcenie moliwoci wykonywania dzie
Panufnika
komponowa muzyk nieskomplikowan intelektualnie, w ktrej nie mona wykry uchybie
w wykonaniu
nie stosowa modnej dodekafonii ani techniki aleatorycznej
eksperymentowa z trzynutow komrk i jej przewrotami FHE (nowe barwy)
charakterystyka wybranych kompozycji:

Universal Prayer obsada wok-instr.; forma kantaty; niesie przesanie duchowe, ktre
jednoczy ma ludzi wszystkich religii i ras pocztek tekstu utworu to sowa Ojcze nasz
Sinfonia Votiva okolicznoci powstania: strajki stoczniowcw w Gdasku w 1980; utwr

jako ofiara wotywna dla Czarnej Madonny; wyraa wiar, e pewnego dnia dary zoone
Matce Boskiej zostan nagrodzone i Polska bdzie wolna
Arbor cosmica (Drzewo kosmiczne) utwr jest wyrazem zamiowania kompozytora do

drzew; korzeniami drzewa jest 3dwikowa komrka
Koncert na fagot pamici ks. Jerzego Popieuszki poczenie tonalnych linii

melodycznych i trjdwikowych komrek; kompozytor podkrela wasn wiar w to, e
chocia ksidz nie yje, jego duch bdzie y wiecznie nadal wspierajc Polakw w ich
walce o prawd i podstawowe prawa czowieka;
Grupa 49
grupa kompozytorw, ktrej jednym z wielkich osigni bya organizacja festiwalu

Warszawska Jesie (1956)
grup zaoyli: Tadeusz Baird, Kazimierz Serocki, Jan Krenz (nie nalea do niej
W Lutosawski)
"Warszawska Jesie" jest festiwalem zasuonym, z ogromn tradycj, czym w rodzaju wiadka
historii.
jest to jedyny w Polsce festiwal o randze i skali midzynarodowej powicony muzyce
wspczesnej, przez wiele lat jedyna tego rodzaju impreza w rodkowej i wschodniej czci
Europy
organizowany jest przez Zwizek Kompozytorw Polskich, nad programem kolejnych edycji
pracuje Komisja Repertuarowa powoywana przez Zarzd Zwizku.
w roku 2006 "Warszawska Jesie" odbya si po raz 49
festiwal powsta w 1956 roku na fali odwily po latach stalinowskiej dyktatury i pomimo, i
wadze szybko odstpiy od procesu demokratyzacji, istnia nieprzerwanie (z dwoma
wyjtkami) przez czas trwania komunizmu
festiwal peni zasadnicz rol w ksztatowaniu kultury wspczesnej w Polsce
umoliwiaa swobod wypowiedzi twrczej oraz kontakt
z nowymi trendami w sztuce
podczas koncertw wykonywane byy dziaa Arnolda Schnberga, Albana Berga, Antona
Weberna, Edgara Varese'a oraz Beli Bartka i Igora Strawiskiego, a take wczesnych
awangardystw - Pierre'a Bouleza, Luigi'ego Nono, Bruno Maderny
i Johna Cage'a.
muzyka o zachowawczym charakterze stanowi niewielk cz jego programu wiksz
wypeniaj utwory nowoczesne: od serializmu a po instalacje dwikowe
kadej edycji imprezy towarzyszy obszerna ksika programowa, ktra stanowi cenne rdo
informacji o polskiej i wiatowej muzyce wspczesnej
podobne zadanie spenia "Kronika dwikowa" - komplet nagra wydawanych po kadym

festiwalu (od dwch lat ukazuje si na pytach kompaktowych). Utrwalane s na niej przede
wszystkim utwory polskich kompozytorw prezentowane podczas koncertw
"WARSZAWSKIEJ JESIENI"
WSPCZENI KOMPOZYTORZY POLSCY
trudno okreli styl wspczesnych kompozytorw dotychczasowe terminy, pojcia,

badania muzyki okazuj si tutaj niewystarczajce
kompozytorzy urodzeni przed II wojn w., ktrzy wzbogacili polsk twrczo drugiej
poowy XX wieku swoj dziaalnoci pedagogiczn, publicystyczn i przyczynili si do
rozwoju polskiej kult. muz.:
o Krystyna Moszumaska Nazar, Juliusz uciuk, Zbigniew Bujarski, Zbigniew
Penherski, Marek Stachowski, Zygmunt Krauze
kompozytorzy poszukuj nowego brzmienia wykorzystuj techniki sonorystyczne:

o M. Stachowski Z ksigi nocy nokturn symfoniczny
o Z. Penherski Sygnay na orkiestr
o Z. Rudziski trytony na zesp perkusyjny
o Z. Bujarski Lk ptakw, wane utwory religijne: Alleluja, Veni Creator
Kompozytorzy urodzeni po wojnie:

o Krzysztof Meyer (1943) nawizanie do tradycyjnych form klasycznych,
wykorzystanie elementw archaizacyjnych - Symfonia nr 6 Polska (cytaty pieni :
Bogurodzica, Boe co Polsk)
o Marta Ptaszynska, Grayna Pstrokoska Nawratil, Krzysztof Knittel, Krzysztof
Baculewski, Rafa Augustyn, Aleksander Laso, Lidia Zieliska, Pawe Szymaski
twrczo modych kompozytorw cechuje

o synkretyzm stylistyczny wykorzystywanie w jednym utworze bardzo duo rodkw
muzycznych i technik
o odwrt od patosu i monumentalnoci
o poszukiwanie wasnego stylu
Polscy muzycy zrzeszeni s od 1945 r. w Zwizku Kompozytorw Polskich

propagowanie twrczoci modych w kraju i za granic, organizowanie koncertw, festiwali
muz.
Wspczesne polskie ycie muzyczne:

dziaalno ZKP
Midzynarodowy Festiwal Muzyki Wspczesnej Warszawska Jesie

Spotkania Muzyczne w Baranowie (Sandomierskim ) debiuty modych kompozytorw,
warsztaty studenckie, sympozja
Muzyczny Festiwal w acucie pocztkowa nazwa Dni Muzyki Kameralnej (1961r.)

o odbywaja si recitale wokalne synnych piewakw (m.in. Sety del Grande, Katii
Ricciarelli, Stefanii Toczyskiej, Krystyny Szostek-Radkowej), recitale pianistyczne
i skrzypcowe (m.in. Belli Dawidowicz, Garricka Ohlssona, Grigorija yslina, Kuby
Jakowicza) oraz koncerty orkiestr (kolejna edycja festiwalu odbdzie si w dniach
12-19 maja 2007 r. )
Festiwal Polskiej Muzyki Wspczesnej Poznaska Wiosna Muzyczna

o pierwszy raz odby si w 1961 roku z inicjatywy Tadeusza Szeligowskiego i Floriana
Dbrowskiego.
w latach 1995, 1997 i 1999 zamiast "Poznaskiej Wiosny" odbyy si imprezy lokalne pod
nazw Dni Kompozytorw Poznaskich
o nowy pomys kada edycja "Wiosny" nosi tytu przewodni, wedug ktrego
dobierane s utwory. tematem przewodnim edycji w 2000 roku byo Sacrum
w muzyce, w 2002 roku - Muzyka - erotyzm - kultura, a w roku 2004 - Pokolenie
X (najmodszych kompozytorw)
o tematyk festiwalu doprecyzowuj podjte na nowo konferencje naukowe
z udziaem zaproszonych filozofw i muzykologw
o novum "Poznaskiej Wiosny" w 2004 roku byo otwarcie cyklu prezentacji XX-
wiecznych muzykw narodowych (jako pierwsza zaprezentowana zostaa muzyka
szwajcarska)
kolejna, 39 "Poznaska Wiosna Muzyczna" ze wzgldw finansowych zostaa
przeniesiona z 2006 roku na rok 2007


Muzyka XX Wieku

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Muzyka XX Wieku

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MUZYKA XX wieku

Wiek XX to wystpowanie wielu kierunkw stylistycznych, rnych pod wzgldem

Niektrzy historycy muzyki dziel ten okres na cztery czci:

nazwa pochodzi od obrazu C.Moneta Impresja wschodzce soce

Impresjonizm to kierunek powstay w malarstwie i rzebie w latach 60 XIXw. We Francji,

przedstawiciele impresjonizmu w malarstwie: C.Monet, A.Renoir, E.Degas, C.Pissaro

Charakterystyczne cechy muzyki impresjonizmu:

Przedstawiciele impresjonizmu w muzyce:

Claude Debussy 1862-1918

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 1

cechy twrczoci C.D.:

stworzy koncepcj nowego stylu muzycznego, przedstawia wasne pogldy estetyczne,

Charakterystyka wybranych kompozycji:

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 3

Maurice Ravel (1875 1937)

styl odznacza si zamiowaniem do klasycznego adu, jasnoci formy, przejrzystoci

Dafnis i Chloe (1909 1912)

Pawana dla zmarej infantki (1899)

Charakterystyka utworw niezwizanych z impresjonizmem:

Rapsodia hiszpaska (1907)

Impresjonistyczne cechy wykazuje czciowo twrczo innych kompozytorw, jak np.:

Do najbardziej charakterystycznych cech witalizmu zaliczy mona:

Bela Bartok (1881 - 1945)

wgierski kompozytor, pianista, etnograf.

charakterystyczne cechy jego stylu, np.:

Sergiusz Prokofiew (1891 - 1953)

Igor Strawiski (1882 - 1971)

Twrczo dzielimy na 3 okresy:

Strawiski dugo dochodzi do ponownego odkrycia przez siebie wartoci wiary

okres oparty na technice dodekafonicznej

kolejny kierunek muzyczny XX go wieku, ktry postanowi sign do najtajniejszych

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 8

Arnold Schonberg ( 1874 - 1951)

nowoczesny ekspresjonizm Schonberga to utwory powstae po roku 1909, np.:

Alban Berg (1885 - 1935)

Anton Webern (1883 - 1945)

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 9

Obok ekspresjonizmu wiedeskiego, rozwija si mniej radykalny ekspresjonizm sowiaski,

Aleksander Skriabin (1871 - 1915)

Poemat Prometeusz (Poemat ognia)

W twrczoci Skriabina wan pozycj zajmuj utwory fortepianowe ( mazurki, nokturny,

( Ekspresjonistyczna twrczo Szymanowskiego omwiona jest pniej)

Paul Hindemith (1895 1963)

w pierwszym okresie twrczoci dy do chodnego obiektywizmu, czsto z akcentami

Spord bogatej twrczoci Hindemitha na uwag zasuguj:

o Koncert na orkiestr - koncertuj wszystkie instrumenty,

Carl Orff (1895-1982).

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 11

Carmina burana (skomponowana w latach 1935-1937)

Boris Blacher (1903 1975)

jest jakby francuskim odpowiednikiem programu Nowej Rzeczowoci

Eric Satie (1866 1925)

Francis Poulenc (1899 1963)

Darius Milhaud (1892 1974)

Arthur Honegger (1892 1955)

jedna z technik kompozytorskich

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 13

Arnold Schonberg (1874 1951)

Alban Berg (1885 1935)

Anton Webern (1883 1945)

Igor Strawinski (1882 1971)

Oliver Messiaen (1908 - 1992)

Notatki z lekcji Muzyka XX go wieku 14