(Downloadsach - Com) Mot Tu Duy Hoan Toan Moi - Daniel H. Pink

Mt t duy hon ton mi
Daniel H. Pink
Chia s ebook: http://downloadsach.com
Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi

Table of Contents
MC LC
PHI CHNG ^ N THI CA NO PHI?
LI TA
PHN I. THI I NHN THC
1. S TRI DY CA BN CU NO PHI
1. Bn cu no tr|i iu khin na bn phi, bn cu no phi iu khin na bn tri

ca c th
2. Bn cu no tri mang tnh ni tip, bn cu no phi mang tnh ng thi
3. Bn cu no tri chuyn v ngn ng, bn cu no phi chuyn v ng cnh
4. Bn cu no tri phn tch cc chi tit; bn cu no phi tng hp to bc tranh ton

cnh
2. S D THA, CHU V T NG HA
3. NHN THC TT CM TH CAO
PHN II. SU GIC QUAN
GII THIU V SU GIC QUAN
4. THIT K
5. K CHUYN
6. HA HP
7. NG CM
8. GII TR
9. TM KIM NGHA
LI KT
NHNG LI KHEN TNG

MT T DUY HO[N TO[N MI
MC LC
LI TA
PHN II. SU GIC QUAN
4. THIT K
5. K CHUYN
6. HA HP
7. NG CM
8. GII TR
9. TM KIM NGHA
LI KT
NHNG LI KHEN TNG

Theo cc kt qu nghin cu, bn cu n~o tr|i iu khin na th}n ngi bn phi, bn
cu no phi th ngc li. Bn cu no tri c vai tr chnh ch huy cc k nng ni, vit,
tnh to|n, t duy v{ ph|n o|n; cn b|n cu no phi ng vai tr ch o quyt nh s
kho lo, c thm m, kh nng cm th m nhc, tnh cm, lng say m... Nh vy, mi bn
cu n~o m trch nhng nhim v c th, ring bit v{, khi c pht trin, s em li
nhng b k nng ho{n to{n kh|c nhau.
Tuy nhin, bn cu n~o tr|i thng pht trin hn b|n cu no phi, iu ny gii thch
l do a s nhn loi thun tay phi. V{ cho n gn }y, chng ta thng qu ch trng
n cc hot ng v k nng ca no tri m qun mt vai tr v kh nng ca no phi:
cc h thng ging dy ca chng ta u tun theo cc tin trnh, bi ging c th v cch
thc ny gip kin thc d c tip thu nht, khi no tri x l cc thng tin logic. Trong
khi , c rt t cc kha hc theo ui nhng suy ngh ca no phi, ngoi tr mt s
ngnh ngh thut.
Nhng vi tc phm c coi l{ bc ngot v quan trng khng ch trong lnh vc x

hi, gio dc m cn vi gii kinh doanh, Daniel H. Pink cho rng chng ta ang chuyn t
nn kinh t-x hi c xy dng da trn kh nng t duy logic, tuyn tnh, my mc ca
Thi i Thng tin sang nn kinh t-x hi ca Thi i Nhn thc c xy dng da trn
c sng to, s ng cm v nhng kh nng ph|t trin ni ti ln lao. Mt t duy ho{n to{n
mi l cun sch dnh cho tt c nhng ai mong mun tn ti v thnh t trong th gii
hin i, t nhng ngi gp kh khn trong cng vic hay khng hi lng vi cuc sng,
nhng doanh nh}n v{ nh{ l~nh o doanh nghip sn sng tin ln vi ln sng mi, nhng
bc cha m mun to lp tng lai ti s|ng cho con c|i, cho ti v s nhng ngi cht
ch trong t duy, kho lo trong k nng, nhng ng thi cng tinh t trong cm xc
iu thng b b qua hay xem nh trong Thi i Thng tin.
Pink nhn mnh: K nguyn m no tri thng th v Thi i thng tin do n pht
sinh ra ang dn c thay th bi mt th gii mi m ti c|c phm cht ca no phi
nh s|ng to, trc gic, s ni tri hn. ng cho rng th gii cn theo ui trit l suy
ngh mi v mt nn kinh t sng to. Tuy nhin, khng c cng vic no trn Tr|i t ny
ch dng n t duy ca mt na b n~o. Cng nh vai tr ca chn tri v chn phi khi
ngi ta i b, c hai phn ca no b con ngi u rt cn thit c mt cuc sng lnh
mnh.
Mt t duy ho{n to{n mi l mt ci nhn mi m v cng vic, cuc sng cng nh

tng lai ca mi ngi. Thng qua cc th nghim v nhng tri nghim thc t, Daniel H.
Pink a ra cho ngi c nhng ch dn c th pht huy ti a kh nng to ln ca bn
cu no phi kh nng ng cm.
Tip theo cc cun sch ca Daniel Goleman v tr tu xc cm v tr tu x hi, chng
ti la chn dch v xut bn cun sch rt quan trng ny ca Daniel H. Pink. Cun sch
c thc hin trong chng trnh s hp tc Cng ty Sch Alpha vi Trung tm hp tc
Tr tu Vit Nam v Cng ty C phn Pht trin Nhn tr Vit Nam
Xin trn trng gii thiu vi c gi.
Thng 8/2008
LI TA
Nhiu thp k qua l khong thi gian thng tr ca mt mu ngi nht nh vi mt
kiu t duy nht nh nhng lp trnh vin my tnh to nn cc dng m, nhng lut s
son tho cc hp ng hay nhng MBA (thc s qun tr kinh doanh) tnh ton cc con s.
Nhng chic cha kha m ra tng lnh vc ang dn c chuyn giao. Tng lai thuc v
mt lp ngi hon ton khc vi kiu t duy cng ho{n to{n kh|c bit nhng ngi bit
sng to, bit s chia, c kh nng nhn nh nhng hnh mu chung v{ a ra nhng quyt
nh ti u. H nhng ngh s, nh{ ph|t minh, nh{ thit k, ngi k chuyn, nh hot
ng x hi, nh tm l hc hay nh hoch nh chin lc s l nhng ngi gt h|i c
nhiu phn thng ln lao t x hi v gp phn mang li nhng nim vui tt bc.
Cun sch ny miu t mt chn ng d n vn cha c khm ph lm th gii

ng{y nay thay i rt nhiu. Chng ta ang chuyn t mt nn kinh t-x hi c xy
dng da trn kh nng t duy logic, tuyn tnh, my mc ca Thi i Thng tin sang mt
nn kinh t-x hi c xy dng da trn kh nng s|ng to, ng cm v nhng kh nng
ln lao v s pht trin ni ti, chnh l Thi i Nhn thc. Mt t duy ho{n to{n mi l
cun sch dnh cho tt c nhng ai mong mun tn ti v th{nh t trong th gii ny, t
nhng ngi gp kh khn trong cng vic hay khng hi lng vi cuc sng, nhng doanh
nh}n v{ nh{ l~nh o doanh nghip sn sng tin ln vi ln sng mi, nhng bc cha m
mun to lp tng lai ti s|ng cho con c|i, cho ti v s nhng ngi sc so trong cm
xc v kho lo trong sng to vi nhng kh nng c bit m trong Thi i Thng tin
thng b b qua v b |nh gi| thp.
Trong cun sch ny, bn s bit n s|u nng lc bm sinh ca con ngi m ti gi l
s|u gi|c quan chng ngy cng nh hng ln n thnh cng trong ngh nghip cng
nh s tha mn nhng nhu cu c nhn ca con ngi. Thit k K chuyn Ha hp
ng cm Gii tr Tm kim ngha, }y l{ nhng kh nng c bn ca con ngi m ai
cng c th c c v ti s gip bn t c iu .
c mt s thay i ln nh vy rt phc tp, nhng ch ca cun sch ny li ht

sc n gin. Trong gn mt th k qua, x hi phng T}y ni chung v{ x~ hi M ni
ring ~ b thng tr bi mt li t duy v{ c|ch tip cn cuc sng theo xu hng thu hp b
rng v phn tch theo chiu s}u. l{ thi i ca nhng cng nh}n tri thc, nhng
chuyn gia x l thng tin v thao tc k thut lnh ngh. Tuy nhin, thi i ang thay
i. Nh s sp xp ca mt s lc lng sn xut s phong ph nguyn liu ang dn
|p ng c nhng khao kht ca con ngi, qu trnh ton cu ha ang a nhiu cng
vic ra nc ngoi v nhng my mc cng ngh cao ~ thay th hon ton mt s cng
vic chn tay chng ta ang dn tin vo mt thi i mi. Theo ti, l{ thi i tri dy
ca mt li t duy v{ c|ch tip cn cuc sng khc li t duy coi trng kh nng nhn
thc tt v{ cm th cao. Nhn thc tt chnh l{ kh nng kh|m ph| nhng c hi v
hnh mu mi, sng to v p tm hn v ngh thut, vit nn nhng cu chuyn y li
cun v kt hp nhng tng ring r thnh nhng iu mi l. Cm th cao l{ kh
nng cm thng vi ngi khc, hiu c biu hin tinh t trong tng h{nh ng ca con
ngi, tm kim nim vui t chnh bn thn v lan ta nim vui ti nhiu ngi khc,
vt ra khi nhng cng vic thng ng{y theo ui mc ch v{ ngha cuc sng.
Khi iu xy ra, c mt th c th din t ht c nhng thay i m{ ti ang miu

t v n nm ngay trong u bn. No b ca chng ta c chia thnh hai bn cu. Bn
cu no tri hot ng nghing v suy lun tuyn tnh, ph}n tch v{ logic. Trong khi , tnh
cht ca bn cu no phi l phi tuyn, tng quan v cm tnh. Nhng s khc bit ny
thng khin chng ta ngc nhin. V tt nhin, chng ta phi tn dng kh nng ca c hai
bn cu n~o gii quyt t nhng vic n gin nht. Nhng chnh cu to khc bit ca
hai bn cu n~o ~ gi ln mt php n d tuyt vi, gip chng ta thu hiu hin ti v
nh hng tng lai ca chnh mnh. Ngy nay, nhng k nng quan trng ca thi i
trc cc kh nng ca bn cu no tri mang li sc mnh cho Thi i Thng tin vn
cn thit nhng khng . V cc kh nng m mt thi chng ta khng ch n hay coi l
ph phim kh nng ph|t minh, ng cm, to nim vui v{ ngha cuc sng ca bn cu
no phi s ng{y c{ng ng vai tr quyt nh ti thnh cng. Ngy nay, vi mi c nhn,
gia nh v{ t chc, thnh cng trong ngh nghip v vic |p ng nhu cu c nhn cn mt
t duy ho{n to{n mi.
Ti xin gii thiu s qua v b cc ca cun sch ny. Khng c g ngc nhin khi t bn
thn Mt t duy ho{n to{n mi ~ cha ng nhn thc tt v cm th cao. Phn I Thi
i Nhn thc gii thiu nhng tng sinh ng v hp dn. Chng 1 ca phn ny
kh|i qu|t c|c im khc bit c bn gia bn cu no phi v bn cu n~o tr|i, ng thi
gii thch ti sao cu to b no li c th gip chng ta o|n nh c tng lai ca mnh.
Chng 2, ti a ra nhng tnh hung thit thc, c th, c trnh by nhm li cun
nhng c gi thin v bn cu no tri, gii thch l do ti sao ba lc lng kinh t v x
hi ln s d tha, chu v t ng ha li ang a chng ta n Thi i Nhn thc.
Chng 3 gii thch v kh nng nhn thc tt v cm th cao, ng thi minh ha ti sao
nhng ai lm ch c nhng kh nng n{y li d dng thnh cng tron g cuc sng hin
i.
Phn II Su gic quan cp n kh nng cm th cao. Phn ny bao gm su kh

nng cn thit thnh cng trong cuc sng: Thit k - K chuyn - Ha hp - ng cm -
Gii tr - Tm kim ngha. Ti d{nh ring cho mi loi gic quan mt chng miu t gic
quan c p dng nh th no trong cng vic cng nh trong cuc sng hng ngy.
Sau , cui mi chng, l{ phn Danh mc c vit ch m, trnh by trong nhng
trang ring bit mt b su tp cc cng c, bi tp v phn c m rng thu thp t cc
nghin cu v nhng chuyn i ca ti. N c th gip bn pht hin cng nh trau di
thm c|c gi|c quan .
Trong chn chng ca cun sch ny, ti s cp n rt nhiu vn . Chng ta s

n thm c}u lc b nhng ngi thch ci Bombay, mt trng trung hc chuyn v
thit k ti trung tm mt thnh ph M, s c hc cch pht hin mt n ci gi di
bt c }u trn tr|i t n{y. Nhng chng ta phi bt u cuc hnh trnh t chnh hot
ng ca b n~o khm ph xem n hot ng ra sao trc khi hc cch vn hnh n.
Chnh v vy, chng ta s bt u ti Vin sc khe Tm thn Quc gia Bethesda,
Maryland, ni ti c c|c b|c s chp no bng sng in t.
Vic u tin ngi ta lm l gn nhng in cc ln c|c u ngn tay kim tra mc
ra m hi ca ti. Nu ti c nh gian ln, m hi s to|t ra. Sau , h ti nm trn
mt chic cng bc trong th giy nhn m{u xanh, loi giy tri bn di khi bn phi nm
trn bn khm bnh. Ti nm th gi~n, phn pha sau u th lng, ta vo mt khong lm
ca chic c|ng. Trc mt ti, h u a mt chic mt n, tng t loi dng bt mt
Hannibal Lecter. Ti on mnh. Tht l mt sai lm t hi. Mt k thut vin vi tay ly cun
bng dnh dy cm. Anh khng c c ng, c ta ni, Chng ti s phi c nh u ca
anh.
Bn ngoi ta nh chnh ph khng l n{y, cn ma th|ng 5 vn ri nh. Bn trong

ngay chnh gia mt cn phng lnh lo di tng hm ti sp c c|c b|c s chp no.
Sng vi b no ca mnh 40 nm nay, nhng ti cha bao gi tht s thy n. Ti tng

c xem nhng bc v v hnh nh b no ca ngi kh|c. Nhng ti khng h c nim
g v vic b no mnh trng ra sao v hot ng th n{o. }y chnh l{ c hi ca ti.
Trong sut mt thi gian di, ti lun t hi cuc sng ca chng ta s i theo hng
no trong thi i t ng ha v hn lon ny. Ti bt u gi thit rng mi manh mi
nm trong cch t chc b n~o con ngi. V vy, ti ~ tnh nguyn tham gia nhm i
chng - cc nh nghin cu gi l{ nhng tnh nguyn vin khe mnh - cho mt d n
nghin cu ti Vin Sc khe Tm thn Quc gia, ngoi Washington, D.C. Cng trnh
nghin cu i hi phi chp nh b no trng thi ngh ngi v{ l{m vic, ngha l ti sp
nhn thy c quan ~ iu khin mnh trong sut bn thp k qua v c l trong qu trnh
, s mng tng r hn con ng hng ti tng lai ca tt c chng ta.
Chic cng ti nm nh ra t gia chic my GE Signa 3T, mt trong nhng thit b c

kh nng chp nh cng hng t hin i nht th gii. a con cng tr gi 2,5 triu -
la ny s dng mt t trng rt mnh to ra nhng hnh nh cht lng cao v th gii
bn trong c th con ngi. N l mt thit b khng l, chiu di mi cnh ln ti gn 2,5 m
v nng hn mt tn.
gia chic my l mt cnh ca hnh trn, ng knh khong 60 cm. Cc k thut

vin y chic c|ng trt qua ca my vo trong khoang rng c hnh chic d dy. Tay ti
b ghm cht dc theo th}n ngi v{ mi ti ch c|ch nh khoang khong 5 cm. Ti c cm
gi|c nh mnh ang nm trong mt qu thy li v khng nh c g c.
Nhng ting Tick! Tick! Tick! vang ln, chic my bt u hot ng. Tick! Tick! Tick!
Cm gi|c nh th ti ang i mt chic m bo him v{ ai ang g mnh ln trn m.
Sau , ti nghe thy mt ting rung, ZZZHHH!, tip theo l im lng, ri mt ting rung na
vang ln v chui im lng li tip tc ko di.
Sau na ting, ngi ta ~ c bc nh b no ca ti. Ti thong tht vng, trng n kh

ging vi nhng b n~o ti ~ nhn thy trong cc sch gio khoa. Chy dc theo no b l
mt ln ranh m thng ng, chia no b thnh hai phn gn nh bng nhau. c im ny
n tng n mc l{ iu u tin thu ht s ch ca mt nh thn kinh hc khi ng
xem xt hnh nh b no cc-k-bnh-thng ca ti. ng ni: Hai b|n cu n~o ht sc cn
i. C ngha l{ khi nng 1 kg trong c ca ti, cng nh khi 1 kg trong c ca bn, c
chia thnh hai phn c lin h vi nhau. Mt phn gi l bn cu no tri v phn cn li gi
l bn cu no phi. C hai bn cu no trng c v ging nhau nhng li rt khc nhau v
cu to v chc nng, bc th nghim tip theo ca ti s gii thch iu .
Vic chp nh ban u v b n~o cng ging nh vic ngi lm mu v mt bc chn

dung. Ti nm ta u trn chic cng, b n~o ~ trng thi sn sng, v chic my bt
u ghi li hnh nh no. Ngoi k thut thu c nhiu tng t nhng hnh nh v no
khi chng ta ang nm im, cn c mt k thut hin i hn - chp cng hng t chc
nng (fMRI) - c th thu c hnh nh b n~o khi chng ta ang hot ng. Cc nh nghin
cu yu cu nhng ngi tham gia th nghim lm mt vi vic khi nm trong chic my:
ngm nga mt giai iu, lng nghe mt cu chuyn hi hay gii mt c}u ; sau , h kim
tra nhng b phn ca n~o, ni m|u ang lu thng. Kt qu thu c l mt bc tranh c
nhng im chm c mu ti nhng vng n~o ang hot ng ging nh mt bn thi
tit thu c t v tinh cho thy ni c|c |m m}y trong b no chng ta dn li. Phng
ph|p n{y ang to ra mt cuc cch mng trong khoa hc v y hc, gip chng ta hiu su
sc hn v hng lot vn m{ con ngi ~ gp phi t chng kh c ca tr em cho
ti c ch ca bnh Alzheimer v cch ng x ca cc bc cha m mi khi tr khc.
Cc k thut vin y ti tr vo trong mt thit b cng ngh cao c tn Pringles. Ln

ny, h b tr mt chic my k l, trng ging knh vin vng, cho php ti c th nhn thy
mt mn chiu bn ngoi chic my. Tay phi ti cm mt con chut ni vi my tnh. Cc
nh nghin cu chun b cho no ti lm vic v{ iu n{y cng em n cho ti mt php
n d c t|c ng ln ti s pht trin trong th k XXI.
Nhim v u tin ca ti tht n gin. H chiu mt bc hnh en trng chp khun

mt ca mt ngi ph n dn t nhng cm xc cc (trng nh th va b ngi sao
bng r Yao Ming dm vo chn, hay mt anh chng cht nh mnh ra khi nh m khng
mc qun d{i). Sau , h thay th gng mt bng hai bc hnh ca mt ngi khc.
Ngi ta yu cu ti s dng cc nt trn con chut, ch ra c bc tranh no c khun
mt din t tm trng ging nh khun mt ban u.
V d, cc nh nghin cu cho ti quan st khun mt ny:

Sau , h i bc nh v{ cho ti xem hai gng mt nh th ny:
Ti nhn chut vo bc nh bn phi v khun mt din t cm xc ging vi khun
mt bc nh ban u. Nhim v n{y n gin n mc nu bn khng nhn ra nhng
biu hin ca cc khun mt ny, chc chn b no ca bn c vn !
Khi bi tp ghp c|c gng mt kt thc, chng ti chuyn sang bi kim tra khc v
nhn thc. Cc nh nghin cu ln lt chiu cho ti xem 48 bc nh mu. Ti nhp chut
vo tng nt tng ng ch ra cnh c chp trong nh hay ngoi tri. Nhng bc
nh ny thuc hai trng phi. Mt s bc trng k qui v hn lon, nhng bc khc th
tm thng v v v. C bc chp mt t|ch c{ ph t trn bn bp, c bc chp mt vi
ngi ang lm lm sng trong tay, thm ch c bc chp mt nh v sinh ngp nga rc
thi, n b{n hng hay thuc n.
V d, cc nh nghin cu ~ chiu cho ti xem mt bc nh nh sau:
Ti nhp chut vo chic nt x|c nh cnh tng trn din ra trong nh. Nhim v
n{y i hi s tp trung, nhng ti cng khng cm thy qu| cng thng. Cm gic v bi
tp n{y cng tng t bi tp ti ~ l{m phn trc.
Tuy nhin, nhng g din ra trong no ti li ch ra mt iu khc. Nhng hnh nh ca

b no xut hin trn mn hnh my tnh cho thy, khi ti quan st nhng khun mt d
tn, bn cu no phi ca ti bt u hot ng v ko theo hot ng ca cc b phn khc
trong n. Khi ti quan st nhng cnh tng hi hng, b no li cn n s tr gip ca
bn cu no tri. Tt nhin, mi phn ca tng bn cu no li m nhim mt nhim v
ring. Ti c cm nhn ging nhau trong c hai bi kim tra. Nhng chic m|y fMRI ~ ch
ra r rng vi hnh nh nhng khun mt, bn cu no phi ca ti phn ng nhiu hn b|n
cu tr|i; v{ i vi nhng bc nh c nhng k cm sng hay nhng tnh hung tng t,
bn cu no tri ca ti li hot ng mnh hn.
Ti sao vy?
Quan nim v bn cu no phi v tri

B no ca chng ta tht phi thng. Mt b n~o in hnh c cu to t khong 100
t t b{o, trong , mi t bo kt ni v{ trao i thng tin vi khong 10 nghn t bo khc.
Chng to thnh mt mng li phc tp gm khong mt triu t lin kt, chi phi cch
chng ta ni chuyn, n ung, th hay di chuyn. James Watson, ngi ot gii Nobel v h
tr khm ph ra DNA, miu t n~o ngi nh th phc tp nht m chng ta pht hin ra
trong v tr n{y. (Trong khi Woody Allen - o din phim, nh{ vn, din vin, ngh s nhc
Jazz, nh son kch ni ting ngi M, gi b n~o l{ c quan c yu thch th hai ca
ti).
Tuy nhin, mc d c cu to rt phc tp nhng nhn tng th bn ngoi, b no li

kh| c}n i v{ n gin. T lu, cc nh khoa hc ~ bit rng mt ng thng kiu nh
ng Mason-Dixon chia b no thnh hai phn. Tht ngc nhin, cho ti mi gn }y, c|c
minh chng khoa hc mi t ra vn no chng ta gm hai phn ring bit nhng khng
c}n i. Theo l thuyt ni trn, bn cu no tri l na quan trng gip chng ta c nhng
c tnh ca lo{i ngi. Bn cu no phi l phn ph - c ngi cho l du vt cn li ca
giai on u pht trin. Bn cu n~o tr|i c xu hng l tr, phn tch v logic tt c
nhng iu chng ta k vng b no. Bn cu no phi c xu hng v ngn, phi tuyn
v bn nng mt du tch do t nhin to ra nhm mc tiu pht trin m{ con ngi ~
vt qua t lu.
Ngay t thi k ca Hippocrates, c|c b|c s ~ tin rng bn cu no tri, na cng pha
vi ni c ng ca tri tim, l phn ct yu. n nhng nm 1800, c|c nh{ khoa hc bt u
thu thp chng c bo v cho quan im ny. Nhng nm 1860, Paul Broca, nh{ thn
kinh hc ngi Ph|p, ~ ph|t hin ra rng mt phn ca bn cu no tri kim sot kh
nng s dng ngn ng ca con ngi. Mt thp k sau, Carl Wernick, nh thn kinh hc
ngi c, c pht hin tng t v kh nng hiu ngn ng ca con ngi. Nhng khm
ph| n{y ~ gip x}y dng nn mt php suy lun thuyt phc v tha |ng. Ngn ng l
th phn bit con ngi vi loi vt. Ngn ng nm bn cu no tri, v vy, bn cu no
tri l phn khin chng ta tr th{nh con ngi.
Quan im n{y ~ chim u th trong phn ln th k sau , cho ti khi mt pht biu
ngn ca Gi|o s Roger W. Sperry, Vin Cng ngh California Caltech, ~ iu chnh li nhn
thc ca chng ta v b no v v chnh bn thn. Trong nhng nm 1950, Sperry ~ tin
hnh nghin cu nhng bnh nhn b chng ng kinh, cn phi ct b th vn - mt b
dy gm khong 300 triu dy thn kinh kt ni hai bn cu no. Trong mt chui th
nghim trn cc bnh nh}n b chia ct no b n{y, ng ph|t hin rng nhng quan nim
trc }y khng ho{n to{n chnh x|c. ng l{ b no ca chng ta c chia thnh hai bn
cu, song, nh ng ni: C|i c coi l{ ng vai tr th yu, phn ph m{ trc }y chng
ta thng cho l{ nguyn nh}n g}y ra chng m ch v chm pht trin tr tu, thm ch
mt s tc gi khng t}m n n, trn thc t li l b phn chim u th ca no khi n
phi thc hin nhng nhim v nht nh v tinh thn. Ni c|ch kh|c, b|n cu no phi
khng thua km g bn cu no tri. N ch mang mt chc nng kh|c m{ thi! Sperry vit:
Dng nh c hai kiu suy ngh c biu hin theo hai cch hon ton khc bit bn
cu no tri v bn cu no phi. B|n cu no tri thin v suy lun tuyn tnh, phn tch,
x l ngn t. Bn cu no phi thin v tng th, nhn dng m hnh, din gii nhng cm
xc v biu hin phi ngn ng. Tht vy, con ngi mang trong mnh hai kiu t duy.
Nghin cu n{y ~ mang li cho Sperry gii Nobel Y hc v{ vnh vin l{m thay i lnh
vc tm l v thn kinh hc. Khi ng qua i nm 1994, tp ch New York Times ~ tng
nh ng vi t c|ch ngi lt t tng chnh thng khi cho rng bn cu no tri l
phn vt tri ca b n~o. ng l{ nh{ khoa hc him hoi, ni nh t Times, c nhng cuc
th nghim ~ i v{o i sng cng ng.
Tuy nhin, Sperry cng t nhiu nhn c s gip trong qu| trnh a tng t
phng th nghim vo cuc sng, tiu biu l Betty Edwards, hun luyn vin ngh thut
ca trng i hc bang Califonia. Nm 1979, Edwards xut bn mt tuyt tc mang tn
Drawing on the Right Side of the Brain (Bc tranh v bn cu no phi). B{ ~ ph nhn
quan nim cho rng nhiu ngi khng c nng khiu thm m. B{ ni: V khng phi l
mt cng vic qu kh, vn l{ c|ch nhn. V{ b quyt nhn nhn ng ngha l
chng ta phi dp i li suy ngh ang thng tr, cho rng bn cu n~o tr|i bit tt c,
bn cu no phi c th lm nhng iu thn k ca n. D c ngi kt ti Edwards qu
n gin ha khoa hc, nhng cun sch ca b vn bn rt chy v tr th{nh thc o
chun mc ca ngh thut. (Chng ta s tm hiu v cc k nng ca b{ trong Chng 6).
Nh nghin cu m ng ca Sperry, s truyn b nh hng rng ri ca Edwards

v nhng tin b ca cng ngh nh chic my chp nh cng hng t chc nng fMRI,
cc nh nghin cu mi c iu kin quan st b no trong trng thi hot ng, vai tr ca
bn cu no phi gi }y ~ c cng nhn. iu l{ s tht v{ c ngha rt quan
trng. N khin chng ta tr th{nh con ngi. Khng c mt nh thn kinh hc n{o t
hc v tin s tng hoi nghi v iu ny. Tuy nhin, bn ngoi phng th nghim v cc
bnh vin v thn kinh, vn cn tn ti dai dng hai nhn thc sai lm v bn cu no phi.
Nhn thc sai lm
Hai nhn thc n{y i lp nhau v tinh thn nhng li ging nhau v s u tr. Quan
nim th nht coi bn cu no phi l v cu tinh; quan nim cn li th cho rng bn cu
no phi l mt k ph hoi.
Nhng ngi ng h quan nim th nht ~ b qua nhng chng c khoa hc v bn

cu no phi v{ u tranh t t tng mang tnh hp ph|p n t tng ca lng sng m.
H tin rng bn cu no phi l{ ni lu gi mi iu tt p, ng n v cao qu ca con
ngi. Nh Robert Ornstein, chuyn gia thn kinh hc, ~ vit trong cun The Right Mind
(Bn cu no phi), mt trong nhng cun sch hay v ch ny:
Nhiu tc gi ni ting ~ khng nh bn cu no phi l nhn t ch cht chng ta

m rng suy ngh, khc phc nhng tn thng t}m l, cha bnh t k v nhiu iu khc
na. N s cu vt chng ta. N l{ im ta cho s sng to, cho tm hn v thm ch cho c
nhng tng v i.
Chao i! Trong nhiu nm qua, nhng ngi theo quan im th nht ~ c gng thuyt
phc chng ta v nhng chc nng cao c ca bn cu no phi nh kh nng nu nng,
n king, u t, tnh to|n, i b v{ ci nga m khng bao gi cp n kh nng x l
cc con s, chim tinh hay biu l tnh yu ca n. Nhng kh nng n{y ca no phi gip
nhng a tr dn dn t c nhng kt qu |ng ghi nhn bng vic n s|ng vi ng
cc, chi a vi nhng hnh khi v xem cc cun bng video. Nhng cun sch, nhng
sn phm v nhng cuc hi tho nh vy thng n cha mt hoc hai ngha c gi tr,
song, nhn chung, chng l sai lm. Thm ch ti t hn, li suy lun rm r v thiu c s
y li ang l{m tn hi, hn l{ gia tng, s hiu bit ca cng chng v nhng trin vng phi
thng ca bn cu no phi.
|p li mt phn tr{o lu nhng iu v ngha xung quanh b|n cu no phi, ngi ta

~ a ra khuynh hng i lp th hai. Quan im ny min cng tha nhn kh nng
ca bn cu no phi nhng tin rng vic nhn mnh ci gi l{ t duy bng bn cu no
phi s c nguy c ph| hoi nhng tin b kinh t v x hi m{ chng ta ~ t c khi
vn dng quyn nng ca t duy logic v{o cuc sng. Tt c hot ng ca bn cu no phi
din gii tnh cm, tm ra cu tr li bng trc gic hay tip nhn s vic mt cch tng
th u ht sc k diu. Nhng n ch l mt mt ca tr thng minh tht s. Kh nng
phn tch l tr phn bit chng ta vi loi vt. Chng ta l{ con ngi, hy lng nghe nhng
phn tch ca mnh. l{ iu khin chng ta tr thnh duy nht. Tr kh nng ph}n tch,
mi kh nng cn li ng vt khng hon ton khc chng ta m ch thua km hn. V{
vic qu ch tm ti nhng nhn t mang tnh cm xc ny s dn dn khin con ngi tr
nn trm lng, bc bi hn. Trc khi qua i, Sperry ~ ni: iu khin x hi hin i i
xung chnh l v n vn cn coi thng bn cu no phi. Trong quan nim th hai, ngi
ta vn c nim tin dai dng rng mc d bn cu no phi ca chng ta tht s c gi tr, v
mt l do n{o , n vn ng vai tr th yu.
Than i! Bn cu no phi s khng bao gi cu ri hay hy hoi chng ta. S tht l n

cn mang nhiu ngha kh|c.
Nhn thc chnh xc v no b
Hai bn cu no ca chng ta khng hot ng nh nhng chic cng tc in bt-tt,

khi ci ny hot ng th ci kia ngng li. C hai bn cu u ng mt vai tr c th trong
hu ht mi hot ng ca chng ta. Nh mt cun sch y hc ~ gii thch: Chng ta c
th ni mi vng nht nh ca no s hot ng mnh hn so vi cc vng khc khi chng
thc hin mt chc nng tng ng ca mnh. Nhng chng ta khng th khng nh
nhng chc nng n{y b gii hn trong nhng phm vi c th. Tuy nhin, c|c nh{ thn kinh
hc thng nht rng hai bn cu no c nhng cch tip cn c th trong vic gip chng
ta nh hng hot ng, hiu bit v th gii v phn ng trc cc tnh hung. (Nhng
khc bit ny ha ra li em n nhng ch dn hu ch i vi vic nh hnh c tnh v
phong cch sng ca chng ta). Sau hn ba thp k con ngi nghin cu v cc bn cu
no, chng ta c th rt ra kt lun v bn im khc bit nh sau:
1. Bn cu n~o tr|i iu khin na bn phi, bn cu no phi
iu khin na bn tri ca c th
H~y gi c|nh tay phi ca bn ln, gi nguyn n trn khng mt cch nghim tc. Bn
cu no tri (hay chnh x|c hn l{ mt vng n{o thuc bn cu no tri) ca bn ~ thc
hin vic . B}y gi, nu c th, bn hy vung chn tri ln. Mt vng n{o trn b|n cu
no phi ca bn ~ h{nh ng. B no ca chng ta chia vng c th kim so|t, ngha l{
mi bn cu n~o iu khin mt bn c th i din. l{ l do ti sao mt c |nh v{o bn
phi no b ca mt ai s khin ngi gp kh khn khi chuyn ng phn c th
pha bn tr|i v{ ngc li, mt c |nh v{o bn tr|i n~o b s lm yu i chc nng ca
phn c th bn phi. V hu ht mi ngi u thun tay phi, iu c ngha a phn
con ngi thc hin cc c ng quan trng ca mnh nh vit, n hay di chuyn con chut
m|y tnh di s iu khin ca bn cu no tri.
No hot ng theo vng c th khng ch din ra khi chng ta k tn hay | bng m{

ngay c khi chng ta c ng u hay chp mt. Sau }y l{ mt bi tp khc. Hy t t quay
u sang bn tri. Mt ln na, bn cu n~o pha i din b|n cu no phi gn nh
kim sot c ng . B}y gi hy t t quay u v bn phi. Ln n{y, n lt bn cu
n~o tr|i iu khin c ng ca bn. V by gi, bn hy s dng bt k bn cu no no m
bn thch ngh ra mt hot ng bao gm hai c ng nu trn tc l t t a mt v
u ca bn t tri sang phi. Li gi l: Bn ang thc hin vic ngay lc n{y! Trong
ngn ng phng T}y, vic c v vit bt u t tri qua phi v v vy bn cu no tri s
c rn luyn. Ch vit, do ngi Hy Lp pht minh khong nm 550 trc Cng nguyn,
~ gip tng cng u th ca bn cu no tri (t nht l{ i vi phng T}y) v{ to ra
kiu t duy m{ Eric Havelock, nh{ kinh in hc ca i hc Harvard, gi l{ kiu t duy
theo th t ch c|i. V vy khng c g |ng ngc nhin khi bn cu no tri thng tr cuc
sng ca chng ta. N l na duy nht c kh nng vit nn nhng lut l.
2. Bn cu no tri mang tnh ni tip, bn cu no phi mang

tnh ng thi
Hy xem xt mt kha cnh khc ca li t duy theo kiu th t ch ci: n x l m
thanh v cc biu tng theo li tuyn tnh. Khi c c}u vn n{y, bn bt u vi t khi,
chuyn sang t c v{ gii m mt cch tun t tng ch ci, tng m tit, tng t. }y
cng l{ kh nng ni tri ca bn no tri. Trong mt chui t lin tc ca mt cun sch v
khoa hc thn kinh c vit:
Bn cu n~o tr|i c bit xut sc trong vic nhn bit cc s vic mang tnh tun t
nhng s kin c yu t ny xy ra ngay sau yu t kia v{ iu khin cc chui hnh vi. Bn
cu n~o tr|i cng m nhim chc nng iu khin c|c h{nh ng mang tnh tun t. Nhng
chui chc nng do b|n cu no tri thc hin bao gm cc hot ng lin quan n ngn
ng nh ni chuyn, nghe mt bi pht biu, c v vit.
Ngc li, bn cu no phi khng tp hp cc thng tin n tuyn di dng A-B-C-D-
E. Kh nng c bit ca n l tip nhn cc s vic mt c|ch ng thi. Bn cu no ny
ca chng ta c chuyn mn ha trong vic quan st nhiu s vt trong cng mt thi
im: va quan st tt c cc b phn ca hnh dng vt l v nm bt c cu to ca
chng, va nhn nhn mi yu t trong mt bi cnh v thu hiu ngha ca chng. iu
ny khin cho bn cu no phi c bit hu dng trong vic din t nt mt. V n ban
tng cho con ngi mt li th so snh hn hn my tnh. V d, chic my tnh iMac ti
ang dng g nhng dng ch ny c th thc hin mt triu php tnh mi giy, nhanh
hn nhiu so vi mt bn cu no tri c khi nht h{nh tinh. Nhng ngay c nhng chic
my tnh hin i nht th gii cng khng th nhn bit mt khun mt bt k gc
no nhanh chng v chnh xc bng a con trai mi chp chng bit i ca ti. H~y ngh v
s khc nhau gia tnh lin tc v{ tnh ng thi nh th ny: bn cu no phi l mt bc
tranh; cn bn cu no tri l hng ngn t ng.
3. Bn cu no tri chuyn v ngn ng, bn cu no phi

chuyn v ng cnh
hu ht mi ngi, ngn ng hnh thnh t bn cu no tri. (S tht l c khong
95% trong s chng ta thun tay phi v 70% thun tay tri. Trong s cn li - chim
khong 8% dn s th gii - s phn chia v mt ngn ng phc tp hn). Nhng b|n cu
no phi khng ho{n to{n nhng ht trch nhim cho bn cu n~o tr|i. Thay v{o ,
chng thc hin cc chc nng theo kiu b sung cho nhau.
Gi s, bn cng ngi bn i ca mnh ang chun b ba ti. Nhng trong lc chun

b, chng bn pht hin ra bn qun mua nguyn liu quan trng nht cho ba ti. Th hnh
dung chng bn chp ly cha kha xe, bu mi, lm bn v{ c{u nh{u: Anh i ra ca
hng! Gn nh tt c mi ngi, vi b no pht trin bnh thng, s nhn ra hai iu t
nhng li va c tht ra. Th nht, chng bn ang nh hng tuyn ng s i. Th
hai, chng bn ang ni cu. Bn cu no tri ca bn ~ nhn ra phn ngha th nht,
ngha l{ n gii m m thanh, c php trong li ni ca chng bn v tip cn ngha en ca
chng. Nhng b|n cu no phi ca bn li hiu kha cnh th hai trong cuc u khu ny
nhng t vn d rt trung tnh anh i mua li khng h trung tnh cht no. nh mt
kh chu, ging iu cu bn bo hiu chng bn ang gin d.
Nhng ngi b tn thng mt pha bn cu no khng th c c nhng kt lun

hai chiu nh trn. Ngi no b tn thng b|n cu no phi v ch c chc nng pha bn
no tri s lng nghe nhng li ni v{ hiu rng chng mnh s l|i xe n ca hng m
khng h nhn ra s bc dc v kh chu ang }m trong lng anh y khi ra ngo{i. Ngc
li, ngi c bn cu no tri hot ng khng bnh thng v ch c chc nng pha no
phi s hiu chng mnh ang pht nhng khng bit anh y i }u.
S khc bit ny khng ch xy ra trong vic tip nhn m cn xut hin trong vic s
dng ngn ng. Nhng bnh nhn b tn thng mt vng n{o ca bn cu no phi c
th ni chuyn mch lc tu}n theo ng quy tc ng php v chun mc v t vng. Tuy
nhin, nh Chris McManus, nh{ t}m l hc ngi Anh, vit trong cun Right Hand Left Hand
(Tay phi tay tri) ca mnh:
Ngn ng ca h khng bnh thng, thiu i tnh nhc trong li vn, ng iu, iu
gip cho ging ni khi trm khi bng, tc t ng dn dp hay chm ri, mnh m hay nh
nh{ng, em li cm xc v s nhn mnh cho ngi tip nhn. Li ni thiu ng iu ging
nh ging ni c my tnh tng hp m chng ta nghe thy trn in thoi.
n gin ha hn, chng ta c th hiu bn cu no tri x l nhng g c ni; bn

cu no phi tp trung x l cch ni nhng tn hiu phi ngn t, thng mang tnh cm
xc, th hin qua nh mt, s biu cm trong nt mt v ng iu.
Nhng s khc nhau gia hai bn cu no cn ln hn s khc nhau gia ngn ng v

phi ngn ng. S khc nhau gia ngn ng/ng cnh do Robert Ornstein khi xng, xy
ra ph bin hn. Chng hn, c mt s ngn ng vit ch yu da vo ng cnh, nh ting
Rp v ting Do Thi c thng ch c vit bng ph }m, ngi c phi o|n ra nguyn
}m qua c|c tng v khi nim xung quanh. i vi nhng ngn ng ny, nu c nhng
g tng t nh stmp n th bg, bn s in nhng nguyn m khc nhau ph thuc vo vic
cm t xut hin trong mt cun hng dn dit tr su hi (stomp on the bug dm
ln con b) hay mt truyn ngn k v chuyn i ti bu in (stamp in the bag th
nm trong ti). Khng ging nh ting Anh, nhng ngn ng i hi ngi c b khuyt
cc nguyn m bng cch nhn din ng cnh thng c vit t phi qua tr|i. V{ nh
chng ta ~ tm hiu trong mt v{i trang trc, vic a mt t phi qua tri ph thuc vo
bn cu no phi.
Ng cnh cng ng vai tr quan trng trong cc kha cnh khc ca ngn ng. Chng
hn, c nhiu nghin cu cho thy bn cu no phi c chc nng tip nhn php n d.
Nu bn ni vi ti rng Jos c tr|i tim ln bng Motana, b|n cu no tri ca ti s
nhanh chng c lng xem Jos l ai, tri tim l g v Motana ln n mc n{o. Nhng khi
ngha en ca c}u ni n{y khng cn c x l mt tri tim rng hn 380.000 km2 l{m
sao c th nm trn trong lng ngc khim nhng ca Jos c n phi cu vin bn
cu no phi ha gii iu phi l ny. Bn cu no phi gii thch vi bn cu no tri
rng Jos khng th c mt tr|i tim kh|c thng nh vy, nhng l{ mt ngi rng lng
v{ gi{u tnh yu thng. Ornstein vit: Chng c bn cu n~o n{o c th t mnh hon
thnh cng vic m khng c bn cu no kia. Chng ta cn t ngn ng ca mnh trong
tng ng cnh.
4. Bn cu no tri phn tch cc chi tit; bn cu no phi tng

hp to bc tranh ton cnh
Nm 1951, Isaiah Berlin vit mt tiu lun v cun Chin tranh v Ha bnh, vi nhan
so rng: Hoi nghi v lch s ca Leo Tolstoy. Ch ta b|o |nh gi| cao b{i vit nhng
li khng t|n th{nh tiu , v vy ng i th{nh: Con nhm v{ con si da theo mt cu
chm ngn ca Hy Lp vi ngha: Con si bit nhiu iu nh nht cn con nhm bit mt
iu nhng ln lao. B{i lun c i nhan ~ l{m cho Berlin ni ting. V khi nim
ny gip lm sng t s khc bit th t gia hai bn cu no. Bn cu no tri l con si,
bn cu no phi l con nhm.
Mt cun sch v khoa hc thn kinh ~ vit: Nhn chung, b|n cu no tri tham gia
vo qu trnh phn tch thng tin. Ngc li, bn cu no phi chuyn v tng hp, n c
bit gii lin kt cc yu t ri rc vi nhau tip nhn chng mt cch tng th. Ph}n
tch v tng hp c th ni l hai qu| trnh c bn nht ca vic chuyn dch thng tin. Bn
c th tch ci tng th thnh nhng phn ring l, hoc kt ni cc thnh phn li trong
mt th thng nht. C hai u ng vai tr thit yu i vi s suy lun ca con ngi.
Nhng chng li c nh hng bi hai na khc nhau ca b n~o. Roger Sperry ~ lu
s khc bit c bn ny trong mt bi bo vit (vi Jerre Levy-Agresti) nm 1968:
Nhng s liu cho thy, bn cu no th yu [bn cu no phi], phn thm lng, chuyn
mn ha trong vic nhn thc kiu Gestalt (cu trc hnh thc), l nh tng hp khi x l
thng tin u vo. Bn cu no chnh [tri], phn ln ting, ngc li, c kh nng hot ng
logic, phn tch ging nh mt chic my tnh. Ngn ng ca n li khng tng xng vi
phng ph|p tng hp nhanh chng, phc tp m bn cu no phi t c.
Bn cu no tri quy np v ch mt cu tr li ring l, trong khi bn cu no phi li

phn b theo cu trc. Bn cu no tri tp trung vo tng phm tr, bn cu no phi li
tp trung vo cc mi quan h. Bn cu no tri c th nm bt chi tit nhng ch c bn cu
no phi mi nhn thy bc tranh ton cnh.
Tt c kt lun n{y a chng ta quay v vi nhng bc nh chp n~o ~ ni phn

u.
S s hi v gh tm trong hch hnh nhn
No ca chng ta c hai b phn hnh qu hnh c chc nng l{ trung khu an ninh ca
b n~o. Chng c gi l nhng hch hnh nh}n v{ ng vai tr quan trng trong x l
cm xc, c bit l ni s hi. Vi mt hch hnh nhn bn no tri v mt hch bn no
phi, cc hch hnh nhn ny bao gi cng gi|m s|t nhng mi e da cho b no ca
chng ta. Khng c g ngc nhin khi ti nm trong my fMRI, quan st cc bc nh nhng
ngi hong lon v nhng cnh tng |ng s, cc hch hnh nhn bt u cnh bo.
Nhng mi hch hnh nhn - bn phi hay bn tri - ln ting cnh bo theo mt cch hon
ton khc nhau v ph thuc vo hnh nh ti nhn thy.
Nh nhng hnh nh chp c v b no cho thy, khi ti quan s|t c|c gng mt, c
hai hch hnh nh}n u phn ng nhng pha bn phi phn ng mnh hn. Khi ti nhn
vo cc cnh tng trong nh, hch pha bn tri li phn ng mnh hn. iu ny ha ra
li rt tng thch vi nhng hiu bit ca chng ta v hai bn cu no.
Ti sao khi quan st nhng cnh tng bn cu no tri li phn ng mnh hn so vi

khi quan st nhng khun mt? l{ do qu| trnh x l mi cnh tng ph thuc vo tc
phn tch lin tc, vn l{ im ni tri ca bn cu no tri. Hy xem xt bc tranh trang
25 v chui phn ng logic m n gy ra: }y l{ mt khu sng. Sng rt nguy him. Hn
ang cha sng v{o ti. Tht l mt tnh hung |ng s. Khi , hch hnh nhn bn no tri
ca ti khin ti nhy ra khi gh, p tan ca knh v{ ko chung b|o ng. Ngc li, khi
ti quan st nhng khun mt, n li hu nh trng th|i tnh (mc d khng phi hon
ton). Nguyn nhn l do bn cu no phi, nh rt nhiu nghin cu ~ ch ra, c kh nng
va nhn dng khun mt va tip nhn th|i . Nhng k nng n{y khng da vo kh
nng suy lun phn tch, tuyn tnh chng ta khng quan st ln lt t i mt, n mi,
n h{m rng - m da vo kh nng tip nhn, din gii ng thi cc b phn trn khun
mt v tng hp nhng chi tit i n kt lun tng th.
Nhng phn ng khc nhau ca ti cng do nhiu nguyn nhn khc. thc c him
ha khi c ngi cha sng v{o mnh l{ iu chng ta ~ c hc. Theo nh thn kinh hc
Ahmad Hariri, ngi qun l d n NIH tm hiu s phn chia ca ht hch m{ ti ~ tham
gia, kiu phn ng trc nhng hnh nh kiu nh vy ~ c hc thng qua nhng tri
nghim v quan h x hi, v vy rt c th s bt ngun, nu khng mun ni l ph thuc,
t nhng khu vc ca bn cu n~o tr|i. Nu ti cho mt ngi cha bao gi nhn thy mt
khu sng xem bc nh ny, c l phn ng ca h s l s bi ri ch khng phi ni s
h~i, v ngi cha nhn thc c vic h ang gp nguy him. Nhng nu ti a cho
ai cha tng nhn thy mt ph n Cp-ca xem mt bc nh trang 23, hoc c th
ngi cha tip xc vi ai bn ngoi phm vi lng mnh, th c l anh ta vn x|c nh
c biu hin tm trng trn gng mt . Trn thc t, }y l{ tt c nhng g m Gio
s Paul Ekman ca trng i hc California, San Francisco, ngi tng pht trin b nh
n{y (c gi l H thng m ha biu hin nt mt), ~ nghin cu trong vng 35 nm vi
nhiu i tng t gii sinh vin cho ti cc b tc ho lnh New Guinea, v nhng biu
hin trn khun mt. ng ni: Cha bao gi li c s phn ng tm l khc bit ln nh
vy gia hai nn vn ha trc cng mt nt mt.
Nh vy, b no ca ti khng h bnh thng nh v ngoi ca n. N cng hot ng

nh n~o ca mi ngi. C hai bn cu no cng nhau lm vic nhng chng li c nhng
c th ring. Bn cu no tri gii quyt nhng vn logic, tuyn tnh, trc gic v phn
tch. Bn cu no phi li x l cng vic tng hp, biu hin cm xc, ng cnh v bc
tranh ton cnh.
Mt t duy hon ton mi
Trn th gii tn ti hai kiu ngi, kiu ngi th nht l nhng ngi thch a, h
tin rng mi th trn tr|i t n{y u c phn chia thnh hai phm tr v kiu ngi th
hai chnh l nhng ngi cn li. V mt l do n{o , con ngi c khuynh hng rt t
nhin l{ |nh gi| cuc sng theo cc cp i lp: ng v{ t}y, sao Ha v sao Kim, logic v
cm xc, bn phi v bn tri. Tuy nhin, trong hu ht mi lnh vc, chng ta khng nht
thit phi phn chia nh nguyn nh vy v{ thng s rt nguy him nu chng ta c gng
l{m iu . Chng hn, logic khng i vi cm xc th s tr thnh lnh gi (ging nh
nhn vt Spock trong lot phim truyn hnh Star Trek). Cm xc khng gn vi logic s to
ra mt th gii cm tnh, nhng chic ng h s khng bao gi chnh xc v xe but
th lun tr gi. Cui cng, }m cng cn dng.
iu n{y c bit chnh x|c i vi b no ca chng ta. Hai bn cu no lun phi hp

hot ng ging nh hai b phn ca mt dn nhc, vy dn nhc nghe s tht kinh
khng nu mt bn khng chi m{ thu dn nhc c v b v. Nh McManus ni:
Tuy nhin, tht kh c th ni v bn cu no tri v bn cu no phi mt cch bit lp,

chng tht s l hai-na-ca-b-n~o, c sinh ra phi hp vi nhau nh mt cu trc
nhp nh{ng, n nht, ha hp trong mt th thng nht, hon chnh. Bn cu no tri bit
cch x l logic cn bn cu no phi bit nhn nh th gii. Gn kt hai bn cu li vi
nhau, con ngi s c mt b m|y t duy sc so. Nu ch s dng mt trong hai bn cu th
kt qu c th tht k quc hoc |ng tht vng.
Ni cch khc, mt cuc sng mnh khe, hnh phc v thnh cng ph thuc vo vic
s dng c hai bn cu n~o. Nhng s tr|i ngc trong phng thc hot ng ca cc bn
cu n~o ~ gi ln mt php dch chuyn tuyt vi ca vic tng c nhn hay t chc c th
nh hng c cuc sng cho chnh mnh. C ngi t ra hi lng vi nhng lp lun
logic, tuyn tnh v c phn my mc. H c xu hng tr thnh nhng lut s, k ton vin
hay k s. Nhiu ngi li hi lng vi li t duy tng th, trc gic v phi tuyn. H c xu
hng tr thnh nhng nh{ ph|t minh, t vn vin hay ngi lm trong ngnh gii tr. V
chnh nhng thin hng c nhn ny s nh hnh nn nhng gia nh, t chc v x hi.
Chng ta gi kiu suy ngh th nht l T duy thin v bn cu n~o tr|i. l{ li t duy
v{ th|i sng mang c trng ca bn cu no tri - theo tuyn tnh, hin ngn, mang tnh
chc nng, ph}n tch v{ da vo ngn t. Chim u th trong Thi i Thng tin, c
minh ha bi nhng lp trnh vin m|y tnh, c c|c cng ty h{ng u |nh gi| cao, c
nhn mnh trong c|c trng hc, s tip cn n{y c nh hng bi bn cu no tri v
hng ti nhng kt qu mang c trng ca bn cu no tri. Chng ta hy gi li t duy
th hai l{ T duy thin v bn cu no phi. l{ li suy ngh v{ th|i sng mang nhng
c tnh ca bn cu no phi - ng thi, n d, thm m, da vo hon cnh v mang tnh
tng hp. Th hin qua cc nh sng ch nhng b lu m trong Thi i Thng tin, b cc t
chc ph nhn, c|c trng hc khng ch pht trin, phng ph|p t duy n{y c nh
hng bi nhng cng hin ca bn cu no phi v{ hng ti nhng kt qu mang c
trng b|n cu no phi.
Tt nhin, chng ta cn c hai phng ph|p xy dng mt cuc sng, mt x hi

cng bng hn, tt p hn. Nhng trn thc t, theo ti cn phi nhn mnh: quan im
hin nhin, r rng trn c l l du hiu c th hn v vic chng ta ~ chu nh hng ca
nhng ngi theo t duy nht nguyn v{ t duy nh nguyn n mc no. Mc d c nhng
ngi tn sng bn cu no tri, b qua mi chng c khoa hc, vn c rt nhiu ngi ng
h bn cu no phi. Nn gio dc ph bin ca chng ta hin nay |nh gi| li T duy thin
v bn cu n~o tr|i cao hn li t duy kia, xem vic tip cn vi bn cu n~o tr|i l{ ng
n v coi li t duy ca bn cu no phi l{ c ch nhng vn ng v tr th hai.
Song iu ang dn thay i v n s nh hnh li cuc sng ca chng ta mt cch
n tng. Trc kia, li t duy theo b|n cu n~o tr|i ng vai tr nh ngi li xe cn li t
duy theo bn cu no phi ng vai mt h{nh kh|ch. Nhng gi }y, kh nng t duy ca
bn cu no phi bt ng cm l|i, tng ga v{ quyt nh s a chng ta i }u, bng cch
no. Kh nng t duy thin v bn cu n~o tr|i, c khng nh qua nhng k thi u vo
i hc (SAT) v s tuyn dng ca cc cng ty kim ton (CPAs), s vn cn thit nhng
khng cn |p ng y . Thay v{o , li t duy thin v bn cu no phi, thng b
xem nh v gt b (nh ngh thut, s ng cm, ci nhn su rng, theo ui nhng iu
siu nghim), li ngy cng tr thnh nhn t quyt nh thnh cng hay tht bi ca mt
ngi. l{ mt s thay i chng mt nhng tht s mang ti nhiu cm hng. Ti s
cp n l do ca s thay i n{y trong chng sau.
Hy cng ti quay tr v nhng th|ng ng{y th u |ng nh ca ti nhng nm 1970.
Thi , c|c bc cha m thuc tng lp trung lu ti M thng lp i lp li nhng li
khuyn cho con ci h rng: h~y t im cao, i hc i hc v kim mt ngh cao qu em
li cho mnh mc sng no v thanh th cho gia nh. Nu hc gii ton hay cc mn khoa
hc, bn nn tr thnh mt b|c s. Nu bn kh ting Anh hay lch s, hy tr thnh mt
lut s. V{ nu bn hng ngoi, c kh nng din thuyt, hy tr thnh mt k ton. Mt
thi gian sau, khi my tnh xut hin trn cc bn lm vic v nhng gi|m c iu hnh
(CEO) xut hin trn ngp trn cc trang tp ch, lp tr, nhng ngi tht s gii ton hc
v khoa hc, gi }y li chn lnh vc cng ngh cao hoc theo hc c|c trng kinh doanh
vi hy vng thnh cng khi c tm bng thc s qun tr kinh doanh.
Peter Drucker gi nhng lut s, b|c s, k ton, k s hay y vin ban qun tr l nhng
cng nh}n tri thc. ng vit: H l nhng ngi p dng kin thc ~ c hc trng
vo cng vic ch khng phi nh n sc mnh th cht v k nng tay ngh. iu khc
bit gia nhm ngi ny vi nhng lc lng lao ng kh|c l{ kh nng nm bt v p
dng nhng kin thc mang tnh l thuyt v phn tch vo thc t. (Ni c|ch kh|c, h
vt tri kh nng t duy do b|n cu n~o tr|i nh hng). Drucker cho rng tuy kh c
th chim u th nhng h s mang li cho x hi tri thc ang ph|t trin n{y c im,
kh nng thng tr v din mo ca n.
Drucker ~ ng. Nhng cng nhn tri thc cng vi phong c|ch t duy ca h ~ to
nn bn sc, kh nng thng tr v din mo x hi cho thi k hin i. Hy tm hiu nhng
ca i m mi ngi dn thuc tng lp trung lu M phi vt qua n c vi
bn b ca tri thc. }y l{ mt vi dn chng: nhng kha n thi i hc (PSAT), k thi u
v{o i hc (SAT), k thi u v{o c|c trng qun l (GMAT), k thi u v{o trng lut
(LSAT) v k thi u v{o trng y t (MCAT). Chng ta cn thy s ging nhau no khc
ngoi hai ch ci AT trong cc t vit tt trn khng? Nhng k thi n{y u tr th{nh thc
o cho li t duy do b|n cu n~o tr|i nh hng. Chng i hi kh nng logic v phn tch
nhng ngi tham gia vo k thi phi ht sc tp trung, chnh x|c nh nhng chic my
tnh a ra mt cu tr li ng duy nht. Cc bi tp kim tra c sp xp theo th t
v b gii hn thi gian. Mi cu hi cn mt cu tr li ng. Bn phi tr li ln lt cc
cu hi cho ti khi ht thi gian. Nhng bi kim tra nh th n{y ~ tr th{nh c|c ca i
quan trng chng ta bc vo x hi trung lu, ni chng ta s c trng vng. Ngi
ta ~ x}y dng nhng bi kim tra trong s tip cn ti mt cuc sng tt p ch yu
da vo kh nng t duy logic, tuyn tnh v nhy bn. V{ iu khng ch l hin tng
ring nc M. T cc k thi tuyn sinh Anh cho ti cc lp hc ng c Nht Bn, hu
ht cc quc gia pht trin u dnh mt khong thi gian v tin ca |ng k {o to
nn nhng cng nhn c tri thc v kh nng t duy bng bn cu no tri.
Ngi ta ~ th{nh cng vang di vi s sp t . N ~ ph| v vng vy ca s c
quyn trong gii qu tc, m ra c hi hc tp v tm kim ngh nghip cho khng t ngi.
ng thi, n cng thc y nn kinh t th gii v nng cao cht lng cuc sng. Nhng
k nguyn ca nhng k thi ~ n ngy tn. Tt nhin, kh nng t duy bng bn cu no
tri vi nhng s khuyn khch dnh cho n vn rt quan trng. Nhng ch mnh n thi th
khng . Ng{y nay, chng ta ang tin vo mt k nguyn m , kh nng t duy thin
v bn cu no phi s ng{y c{ng x|c nh r ai l{ ngi dn u.
Vi mt s ngi, }y s l mt tin mng. Song vi nhiu ngi kh|c, iu n{y nh st

|nh ngang tai. Ni dung trong chng n{y ch yu dnh cho nhng ngi thuc nhm c
gi th hai nhng ngi ~ nghe theo li khuyn ca cha m v{ ~ d{nh c nhng
thnh tch tt trong cc k thi kim tra kh nng trn. chng minh cho nhng g mnh
ni, ti s trnh by nguyn nhn ca s chuyn i t duy bng bn cu n~o tr|i, c ch
ngn ng ca nguyn nhn v kt qu. Kt qu: Lm gim |ng k tm quan trng ca li t
duy bng bn cu no tri v{ ngc li, nng tm quan trng ca li t duy bng bn cu
no phi. Nguyn nhn: S d tha, chu v t ng ha.
S d tha
Li mt v d khc t nhng nm 1970: c n thng 8, m li a my ch em chng

ti i mua qun |o trc khi bc v{o nm hc mi. iu c ngha chc chn chng ti
s c ti khu bun bn Eastland, mt trong ba trung tm mua sm ln nht Ohio. ,
chng ti s n thm mt gian hng quc gia nh Sears hay JCPenney hay mt gian hng
a phng nh Lazarus, ni b{y b|n qun o cho tr em, ni bt vi hng lot qun o cho
chng ti thoi mi chn la. Phn cn li ca khu ph bao gm khong 30 ca hng nh
hn v{ c chn lc, sp xp gia nhng bin hiu ca hng. Ging nh phn ln ngi
M thi im , chng ti coi Eastland v nhng trung tm mua sm khp kn c m|y iu
ha khng kh n{y l{ nh cao ca s hin i v phong ph.
Nhng nhng a con ca ti by gi ~ khng cn n tng vi iu na. Ch trong

vng 20 pht li xe t nh{ ti n Washington D.C, c n gn 40 khu bn hng siu ln vi
quy m, kch thc, chng loi ln hn nhiu so vi 30 nm trc. By gi, chng ta hy
v{o khu Potamac Yards trn ng s Mt, pha bc bang Virginia. Khi v chng ti cng l
tr n mua sm cho ngy khai ging, chng ti bt u t mt gian hng kh ln
pha cui trung tm. Ti khu vc dnh cho ph n, chng ti chn nhng chic o len chui
u hiu Mossimo, o cc tay hiu Merona, o chong hiu Isaac Mizrahi hay nhng thit k
dnh ring cho cc b m ca Liz Lange. Khu hng qun o dnh cho tr em cng rng
tng t v rt thi trang. Mu qun o kiu do Mossimo thit k c by bn la lit,
trong c c nhng chic qun, o nhung va vi hai c con gi ca ti. Gi }y ti c
thoi mi la chn, cc mt h{ng cng rt th v, hp dn v phong ph v chng loi,
khng ging nh 30 nm trc. Nhng gian hng by bn qun o vi kiu d|ng a dng v
rt phong cch dnh cho tr em n{y cn c iu |ng ch hn nhiu khi em so s|nh vi
kiu thi trang t ngt hi ti cn nh: gi c r hn. V chng ti khng v{o mt s ca
hng qun o thi trang h{o nho|ng. Chng ti ang Target. Th xem b qun o nhung
hiu Mossimo c gi bao nhiu? Ch 14,99 -la. Nhng chic o n n{y cng ch c gi 9,99
-la. Chic o khoc da hiu Isaac Mizrahi v ti mi mua c gi| 49 -la. Ch cch ch
chng ti ng vi dy l nhng gian hng ni tht ca nh thit k Todd Oldham. c
}y r hn nhiu so vi nhng m{ trc }y b m ti hay mua Sears. i dc theo khu
hng cn c nhiu ca hng by bn nhng mn p vi gi r.
V Target ch l mt trong nhng khu ca hng ca ph Potomac Yards, ch yu dnh

cho nhng kh|ch h{ng trung lu. Pha k bn, chng ta c th ti thm khu Staples rng
gn 2.000 m2, cung cp 7.500 mt h{ng dng hc tp ca hc sinh v{ vn phng phm.
(Hin nay c khong trn 1.500 ca h{ng Staples nh vy M v chu u.) Gn khu vn
phng phm Staples l ca hng PetSmart, mt trong s hn 600 ca hng kinh doanh tt
c cc mt hng dnh cho vt nui M v{ Canada, trong mi ca hng trung bnh mi
ng{y b|n c lng hng tr gi| 15.000 -la mi ngy. Ca h{ng c bit ny thm ch
cn xy dng mt studio chuyn chi lng cho vt cng ca khch hng. Cnh ca hng
PetSmart l ca h{ng b|n in t Best Buy vi din tch bn l rng hn c khu nh rng
ln m{ gia nh ti ang sinh sng. C mt khu vc c d{nh ring trng b{y nhng
thit b d{nh cho rp h|t gia nh, l{ c mt cuc ua tranh gia cc loi mn hnh ti-
vi plasma, hnh nh r nt, mn hnh phng c kch thc t 42 inch, 47 inch, 50 inch, 54
inch, 56 inch cho ti 65 inch. Vo ca h{ng in thoi, nhn qua ti cng thy c ti 39 mt
h{ng in thoi khng dy khc nhau. Bn ca hng ny ch chim 1/3 din tch khu mua
sm.
Nhng iu |ng ni v Potomac Yards l{ n ho{n to{n khng c g kh|c thng c!

Bn c th bt gp cc ca hng khuyn khch mi ngi mua sm kiu nh vy ti bt c
}u trn nc M, v ngy cng xut hin nhiu cc gian hng ti chu ]u cng nh ch}u
. Nhng trung tm mua sm ny l mt trong nhng v d r rng v s thay i vt bc
ca cuc sng hin i. Trong sut chiu di lch s, cuc sng ca chng ta lun gn lin
vi s khan him. Ng{y nay, c trng tiu biu cho i sng kinh t, chnh tr, x hi ti
hu ht cc quc gia trn th gii l s d tha.
Bn cu n~o tr|i ~ gip chng ta gi{u c. Nh lc lng cng nh}n tri thc, nh c|ch
ni ca Drucker, nn kinh t tri thc ~ gip to ra cht lng cuc sng hu khp cc
nc pht trin trn th gii m{ trc }y th h ng cha chng ta khng th bit n.
Di }y l{ mt vi v d v s d tha:
Trong sut th k XX, hu nh mi cng d}n trung lu M ch mong mun s hu

mt cn nh{ v{ mt chic t. Gi }y, hn 2/3 ngi dn M s hu mt ngi nh ring.
(Trn thc t, 13% nhng ngi nh{ c mua hin nay u ~ qua s dng). V t, ngy
nay, s lng t M nhiu hn c s li xe c giy php ng ngha vi vic trung bnh
mi ngi bit l|i xe u s hu mt chic xe.
Cho thu kho b~i mt loi hnh kinh doanh cung cp a im ngi dn cha
c d tha ~ tr thnh mt ng{nh kinh doanh em li ngun thu ti 17 t -la mi
nm M, ln hn c doanh thu ca ng{nh in nh. Hn th na, ngnh n{y ang ph|t
trin vi tc nhanh hn nhng quc gia khc.
Khi khng th cha c nhiu c, chng ta bn vt b chng i. Polly LaBarre,
mt tc gi chuyn vit s|ch kinh doanh, ~ vit: Chi ph ca nc M cho ti ng rc thi
cn cao hn chi ph cho tt c dng ca 90 quc gia kh|c. Ni c|ch kh|c, cha rc thi
ca chng ta cn tn km hn tt c nhng hng ha m gn mt na s quc gia trn th
gii tiu th.
Nhng s d tha cng g}y hu qu tht tr tru: chin thng ca li t duy theo bn
cu n~o tr|i ~ hn ch ngha ca n. S thnh vng m{ n em li ~ to v th cao hn
cho nhng cm gi|c t l tr hn, do b|n cu no phi nh hng c|i p, tm linh v cm
xc. Trong kinh doanh, s l{ khng nu chng ta to ra nhng sn phm c gi c hp l
v chc nng y , n cn phi p, c |o v{ c ngha, }y l{ iu m tc gi Virginia
Postrel gi l{ mnh lnh mang tnh thm m. C l v d in hnh nht cho s thay i
ny khi gia nh chng ti i mua sm ti Target l hin tng chy theo mt ca tng
lp trung lu. Nhng nh to mu ni ting trn th gii nh ti ~ cp phn trn l
Karim Rashid v Philippe Starck, gi }y u thit k ton b sn phm cho cc loi ca
hng hng trung M. Target v cc ca hng bn l ~ b|n c 3 triu sn phm thng
rc polime ca hng Garbo do Rashid thit k. Mt nh thit k thng rc! Bn hy th l
gii vic ny vi bn cu no tri ca mnh xem!
Hay vt dng m ti mua Target ny th sao?
l{ mt chic bn chi toa-lt do Micheal Graves, mt gi|o s chuyn ng{nh kin trc
ca trng i hc Princeton thit k. ng l mt trong nhng kin trc s v{ nh{ thit k
sn phm ni ting nht th gii. Gi ca n l{ 5,99 -la. Nh s di do ca hng ha, mi
ngi mi c c hi tm c nhng thng rc v bn chi toa-lt p mt, chuyn i t
cc sn phm tm thng, thc dng tr thnh nhng mc tiu ca s khao kht.
Trong thi i ca s d tha ny, vic ch |p ng nhng nhu cu v l tr, logic v

chc nng l{ cha . Cc k s phi tnh ti tnh hiu qu ca sn phm. Nhng nu nhng
sn phm khng ng thi tha mn th hiu v chinh phc ngi mua th chc chn s
c t ngi mua chng. H vn cn qu nhiu s la chn khc. Ngy nay, vic nm vng k
nng thit k, ng cm, gii tr v nhng nng lc n ha kh|c l{ con ng chnh gip
cc c nhn v doanh nghip tr vng trn th trng ng o ny.
S d tha cng to nn mt vai tr quan trng khc cho li t duy thin v bn cu

no phi. Trc khi trt hi th cui cng, c l ti s khng nhn li cuc i mnh ri ni:
, ti ~ mc mt vi sai lm. Nhng t nht ti cng tht may mn l{ trong nm 2004, ti
~ c s dng mt trong nhng chic bn chi toa-lt tht tuyt ca Michael Graves. S
d tha ~ mang li nhiu iu tt p cho cuc sng nhng n khng phi l{ iu thit
yu khin chng ta cm thy hnh phc hn. Nghch l xut pht t thc t cht lng cuc
sng dn dn c nng cao qua tng thp k, song s tha mn ca tng c| nh}n, gia nh
v cuc sng vn khng h thay i. l{ l do ti sao ngy cng nhiu ngi giu c
nhng khng cm thy bng lng vi cuc sng ca mnh, ~ gii quyt nghch l ny bng
c|ch i tm ngha cuc sng. Nh Andrew Delbanco thuc trng i hc Columbia ~
ni: c im tiu biu nht ca nn vn ha ng thi l nim khao kh|t n chy bng
s siu nghim.
n thm bt c mt cng ng d}n c tng i thnh vng n{o ca th gii tin

b, vi v vn la chn khi mua sm, bn c th thy rt r nhng h{nh ng nhm tha
mn s kh|t khao . T phong tro tp luyn yoga, thin nh du nhp t nc ngo{i n
s gia tng tnh t}m linh ni l{m vic, nhng ch v sch Phc m trn sch bo, phim
nh hay vic theo ui nhng mc ch, ngha cuc sng ~ tr thnh mt phn trong
cuc sng ca chng ta. T vic ch tp trung vo ch thng ngy trong cuc sng, con
ngi ~ chuyn sang mt bi cnh rng hn. V{ tt nhin, khng phi mi ngi dn sng
trong th gii pht trin u c i sng vt cht y , cha k n s ng d}n c cc
nc km pht trin. Nhng s d tha ~ gii phng h{ng trm triu ngi thot khi
cuc u tranh sinh tn v{ khin vic nhn thc v chnh bn th}n c m rng t mt
b phn nh ti ton th gii nh nh{ kinh t hc tng ot gii Nobel, Robert William
Fogel, ~ vit.
Nu bn cha cm thy thuyt phc, ti s gip bn bng mt v d c th v r nt

nht. Mt th k trc, in thp sng rt him hoi, nhng b}y gi n ~ tr nn ph bin.
Bng n th r. in c mt khp mi ni. Th cn nhng ngn nn? Ai cn n chng?
R rng, vn rt nhiu ngi cn. M, doanh thu ca ngnh kinh doanh nn ln n 2,4 t
-la mi nm, vi nhiu l do kh|c nhau vt ln trn nhu cu thp sng thng thng,
nhm hng n m c mi m hn v c|i p v s siu nghim.
Chu
}y l{ bn ngi ti gp trong qu trnh nghin cu cun sch:

H i din cho nhng cng nh}n tri thc m{ ti ~ cp trong phn u ca
chng n{y. Ging nh rt nhiu a tr thuc tng lp trung lu kh|c, h nghe theo li
khuyn ca cha m: hc h{nh chm ch trng trung hc, kim c mt tm bng tin
hc hay k s ti mt trng i hc, sau l{m vic cho mt cng ty phn mm ln, tham
gia vit c|c chng trnh m my tnh cho nhng ngn hng v cng ty hng khng Bc M.
i vi cng vic trong lnh vc cng ngh cao ca h, khng ai trong bn ngi trn kim
c trn 15.000 -la mi nm.
Hi nhng cng nhn tri thc, hy gp c|c i th cnh tranh mi ca mnh: Srividya,
Lalit, Kavita v{ Kamal n t Mumbai, n .
Trong nhng nm gn }y, him c vn no gy nhiu tranh ci v bc xc nh vic

tm kim ngun lc t bn ngoi (outsourcing). Bn lp trnh vin my tnh ny v nhng
ng nghip ca h n t n , Philippin v Trung Quc, ang g}y nn ni lo s b sa thi
cho nhng k s phn mm v nhng ngi chuyn lm vic vi t duy n~o tr|i n t Bc
M v chu u, lm n ra ln sng phn i, s ty chay v nhiu din bin chnh tr khc.
Cng vic lp trnh my tnh h ang l{m, mc d khng phi l loi cng vic phc tp nht
c|c cng ty a quc gia, nhng cho n nay vn c bit thnh hnh M v{ em li mc
thu nhp kh cao cho gii lao ng tr thc vi trn 70.000 -la mi nm. Hin nhng
thanh nin n tui 25 ang l{m cng vic ny, khng ch tt v nhanh m l tt v
nhanh hn, nhng mc tin lng ch bng mc tin cng ca mt ngi thu ngn cho
hng Taco Bell. Mc d mc lng ca h chng |ng k g so vi mc trung bnh ca chu
u song vn cao hn thu nhp ca mt ngi dn n ti gn 25 ln, v{ em li cho h
iu kin sng ca tng lp thng lu vi nhng cn h ring v cc k ngh vui v.
Bn lp trnh vin ti gp Mumbai ch l bn nh}n cng bnh thng c o to tt

trong th gii lao ng rng ln. Mi nm, c|c trng cao ng v{ i hc ca n {o
to khong 350.000 k s. l{ l do ti sao hin nay c ti hn mt na s cng ty trong
bng xp hng Fortune 500 thu nhn cng n cho cng vic lp trnh. Chng hn,
khong 48% phn mm ca GE c t lm n . Cng ty ny thu mt s lng ln,
khong 20.000 nhn vin (v thm ch h cng ~ |nh ting ti c|c vn phng n
rng: Nhng k s phn mm nc ngo{i cng s c tuyn dng). Cng ty Hewlett-
Packard cng thu v{i nghn k s phn mm n . Cng ty Siemens cng nhn 3.000
lp trnh vin my tnh nc n{y v{ ang chuyn 15.000 cng vic tng t ra nc
ngoi. Cng ty Oracle c 5.000 nhn cng n . Cng ty t vn IT ca n Wipro cng
thu khong 17.000 k s l{m vic cho Home Depot, Nokia v Sony. V danh sch ny vn
cn di. Tr li Financial Times (Thi bo Ti chnh) ca London, Gi|m c iu hnh cng
ty GE ti n cho bit: Bt k mt cng vic no s dng ngn ng ting Anh trn cc th
trng nh M, Anh hay Australia, cng c th c thc hin n . Hn ch duy nht
chnh l kh nng s|ng to ca bn. Tht ra, tnh ch ng, sng to ~ ph|t trin trnh
chuyn mn khng ch vi nhng lp trnh vin my tnh. Cc cng ty dch v ti chnh
nh Lehman Brothers, Bear Stearns, Morgan Stanley hay JPMorgan Chase ~ k nhiu hp
ng lao ng vi nhng thc s qun tr kinh doanh ca n . Dch v tin tc ti chnh
ca h~ng Reuters ~ chuyn ra ngoi (offshoring) nhng cng vic bin tp cp thp. V
khp n , bn s tm thy rt nhiu k to|n vin c thu tnh thu cho cc cng ty
M, nhng lut s chuyn nghin cu php lut cho cc v kin tng ca M v nhng
chuyn gia X-quang c phim chp cho cc bnh vin ca M.
Nhng khng ch c ring ngi dn n lm vic cho c|c cng ty nc ngoi. Nhng
tr thc c li t duy thin v bn cu no tri lm vic trn nhiu lnh vc ang x n
nhiu khu vc khc trn th gii. Hng Motorola, Nortel v{ Intel ~ m cc trung tm pht
trin phn mm Nga, h~ng Boeing cng gi gm mt phn ln lng cng vic k s h{ng
khng ti }y. Cng ty dch v my tnh khng l Electronic Data Systems cng c c|c
chuyn vin thit k phn mm ti Hy Lp, Brazil v Phn Lan. Trong khi , c|c kin trc
s ca Hungary cng ang v nhng bn thit k s b cho cc cng ty thit k Califonia.
Cc k ton vin ca Philippin ang tin hnh kim ton cho cng ty CapGemini Ernst &
Young. Cng ty Philips ca H Lan thu khong 700 k s ti Trung Quc - quc gia ang c
s lng k s ra trng h{ng nm tng ng vi M.
L do chnh ca hin tng trn l mc lng. M, mt nh thit k chip my tnh

bnh thng c mc lng 7.000 -la mi thng, trong khi n , c ta ch nhn c
1.000 -la. Mt k s h{ng khng bnh thng M mi thng nhn 6.000 -la, trong khi
Nga mc lng h{ng th|ng ca anh ta ch t khong 650 -la. V trong khi mt k ton
M c mc lng 5.000 -la mi thng th Philippin ch l{ 300 -la, mt mc lng
khng nh mt quc gia m thu nhp bnh qu}n u ngi ch t 500 -la mt nm.
i vi hng lot nhng cng nhn tri thc quc t ni trn, trt t th gii mi l mt
gic m. Nhng i vi gii tr thc, nhng ngi t duy thin v no tri chu u v Bc
M, mi vic vi h li tr nn ht sc |ng s. Chng hn:
Trong vng hai nm ti, 1/10 lng cng vic trong ngnh cng ngh thng tin, phn
mm v my tnh s c xut ngoi. Ti nm 2010, 1/4 s cng vic trong ng{nh IT cng
s c chuyn ra ngoi.
Theo Forrester Research, ti nm 2015, t nht khong 3,3 triu cng vic vn phng
v 136 t -la tin lng s chy t M sang cc quc gia c nhn cng gi r nh n ,
c hay Nga.
C|c quc gia nh Nht Bn, c v Anh s chng kin tnh trng chy m|u vic lm
tng t. Trong v{i nm ti, ring nc Anh s tht thot khong 25.000 cng vic trong
lnh vc cng ngh thng tin v c ti 30.000 v tr trong lnh vc t{i chnh c chuyn
sang n v cc quc gia ang ph|t trin kh|c. n nm 2015, ch}u ]u s c khong 1,2
triu vic l{m c xut khu.
Hu ht nhng mi lo ngi v nhng thc trng trn l c tht. Nhng khng phi trong
tng lai tt c chng ta s tht nghip. Tnh trng thu nhn cng ngoi ch bng n c
trong mt thi gian ngn, nhng n s li hu qu lu di. Khi chi ph cho lin lc vi
nhiu ni trn to{n cu gim xung mc thp nht v{ c|c nc ang ph|t trin tip tc {o
to c hng triu cng nhn tri thc c trnh th i sng lao ng ca nhng ngi
dn Bc M, chu u v Nht Bn s c nhng thay i mnh m. Nu c chun ha, cng
vic c tnh cht lp li, thin v t duy n~o tr|i nh: ph}n tch t{i chnh, chp X-quang v
lp trnh my tnh, c th khng cn thc hin nc ngo{i v{ c chuyn ti nhng
khch hng ngay lp tc thng qua c|c ng truyn ca mng cp quang, mi vic li tr
nn n gin hn nhiu. Chuyn bin ny s g}y kh khn cho nhiu ngi song c bn n
khng khc g nhiu so vi nhng thay i m{ chng ta ~ tri qua trc . }y chnh x|c
l tnh trng ~ xy ra vi nhng cng vic sn xut hng lot, theo quy trnh. Vo na cui
th k XX, nhng cng vic dng n{y ~ c chuyn ra nc ngo{i. Cng nh cng nh}n
nh{ m|y ~ phi nm vng nhng k thut mi v hc cch b cong im nh thay v thanh
st, cng nhn tri thc ngy nay s phi lm ch nhng k nng mi. H s phi lm nhng
vic m{ c|c cng nh}n nc ngoi vi mc lng thp hn khng th lm tt bng phi
s dng kh nng t duy ca bn cu no phi nh cng c cc mi quan h hn l{ trc tip
tin hnh cc hot ng bun bn; gii quyt nhng thch thc bt thng thay v nhng
vn th tc hng ngy; tng hp nn bc tranh ton cnh ch khng phn tch mt
thnh phn ring l.
T ng ha
Chng ta s gp thm hai nhn vt na. Nhn vt th nht mang tnh hnh tng v c
th c tht. Nhn vt th hai l mt ngi c tht v c l s hi |ng tic khi ng tr thnh
mt hnh tng.
Nhn vt th nht l{ ngi c lu danh trn nhng con tem bu in ca M:

Bt k tr em M n{o cng c th ni cho bn bit rng John Henry l mt th cn thp.
Vi cy ba trong tay, ng l hin thn ca sc mnh v s hon ho. (Khng c ai dm chc
ng c tht hay khng. D khng c bng chng xc thc, nhiu s gia vn cho rng ng
tng l n l lm vic dc theo nhng on ng xe la sau cuc Ni chin). ng l thnh
vin trong mt nhm cng nh}n {o hm t ng ray xe la xuyn qua ni. Nhng
Henry khng phi l mt cng nh}n bnh thng. ng c th cn thp nhanh v mnh hn
bt k ai cng thi v sc mnh phi thng ca ng ~ nhanh chng tr thnh huyn thoi.
Theo truyn k, mt hm c mt nh{ bun gh thm l|n tri ca cng nhn cng vi
mt chic my khoan chy bng hi nc. Ngi tuyn b chic my khoan c th lm
vic nhanh hn c ngi {n ng khe mnh nht. Henry ~ ci nho kin cho rng
nhng b|nh rng b|m y du m kia li c th snh vi sc mnh ca c bp con ngi.
V vy, ng ~ ngh th|ch u vi c my kia xem ai c th {o xuyn ni nhanh hn.
Bui chiu hm sau, cuc thi bt u, chic my khoan pha bn phi, cn Henry
pha bn tri. C m|y lc u nhanh hn nhng chng my chc Henry ~ ui kp. Tng
tng | ln c tch khi ni khi hai i th {o s}u v{o trong lng ni. Trc rt lu,
Henry ~ b|m s|t i th ca mnh. V ngay trong khonh khc cui cng trc khi cuc
ua kt thc, anh ~ vt qua chic my khoan bng hi nc v xuyn thng mt bn ni
| trc tin. Mi ngi vui mng trc chin thng ca ng. Nhng kit sc v n lc siu
phm ca mnh, John Henry gc ng~. Sau , ng qua i. Cu chuyn t c lan truyn
khp ni. Trong nhng bn ballad v nhiu cun sch, ci cht ca ng ~ tr thnh mt
ch ca Thi i Cng nghip: my mc c th lm mt s vic hiu qu hn con ngi
v kt qu l{, thc o gi| tr con ngi ~ thay i.
By gi chng ta s cng gp g hnh tng th hai:
chnh l{ Garry Kasparov, mt kin tng c vua, mt k th gii nht trong th h

ng v c l l gii nht mi thi i. C th coi ng l mt Henry th hai trong thi i
chng ta mt ngi dng nh c k nng siu ph{m ~ b mt c my qua mt.
Kasparov ot chc v ch c vua th gii u tin v{o nm 1985. Cng trong khong
thi gian , nhiu nhm nghin cu ~ bt u pht trin nhng chng trnh m|y tnh c
th chi c vua. Hn mt thp k sau , Kasparov khng thua mt trn u c n{o. Nm
1996, ng ~ thng chic my tnh c kh nng chi c tt nht th gii.
Nhng nm 1997, ng phi u vi mt my tnh hin i hn nhiu chic siu my

tnh ca hng IBM nng 1,4 tn vi tn gi Deep Blue. Su vn c din ra trong trn u
c mt s ngi gi l{ s chu ng cui cng ca b n~o. Trc s ngc nhin ca
nhiu ngi, Deep Blue ~ |nh bi Kasparov. Kt qu n{y ~ c trang ba ca tp ch
Inside Chess tm lc trong mt cm t: TRN QUYT CHIN! phc th cho chnh
bn th}n cng nh cho tt c nhng ngi c t duy thin v bn cu no tri Kasparov
bn b tr mt trn t|i u vi mt m|y tnh kh|c, Deep Junior. }y l{ chic my tnh ca
Isarel, thm ch cn mnh hn Deep Blue, ~ tng ba ln v ch gii c vua my tnh quc
t.
Chi c, theo nhiu hnh thc khc nhau, thun ty l hot ng ca bn cu no tri.
N thng cha ng rt t cm xc m ch yu da vo tr nh, t duy l tr, kh nng tnh
ton chnh xc, nhng iu m{ m|y tnh lun vt tri. Kasparov cho bit, khi quan st mt
bn c, ng c th kim so|t c t 1 3 nc c mi gi}y. Nhng vi Deep Junior th n
tng hn nhiu. Mi giy, n c th ph}n tch c khong t 2 3 triu nc c kh thi.
Tuy nhin, Kasparov tin rng con ngi c nhng li th khc, c th san bng s}n chi
gm 64 vung ny.
Nm 2003, ti Super Bowl Sunday, Kasparov li ti Cu lc b Th thao thuc khu

thng mi sm ut ca thnh ph New York bt u mt trn u khc gia con ngi
v my tnh mt cuc chi gm su vn vi mt triu -la tin thng. H{ng trm ngi
hm m ~ v chng kin trn u. Hng triu ngi khc theo di trn u qua
Internet. Kasparov thng vn th nht nhng ha trong vn th hai. Trong vn th ba,
ng khi u thun li nhng khi chin thng ~ gn k, ng li ri v{o mt trong nhng
ci by ca Junior v thua trn. Vn th t, Kasparov chi ngp ngng v li thm mt vn
ha na. ng ~ sao nh~ng khi chi v|n th ba v th nhn rng mnh b mt ng v khng
c bnh tnh. V|n th nm cng l{ mt trn ha, cng l{ kt qu ca vn th su
vn chung cuc.
Kasparov nhanh chng xut hin trn cc mt bo. T Newsweek nhn nh: u vi
bt c mt k th n{o, Kasparov lun th|o v|t trong nc i v{ nhanh chng gi{nh chin
thng. Nhng i th ca ng by gi khng phi l mt con ngi. Khi lng l trong
nc i, r r{ng ng ~ mc sai lm v{ iu khin Kasparov b xc ng, iu m mt
chic my tnh v cm s khng bao gi mc phi. Ti t hn na, khi |nh mt li th ca
mnh, ng khng th hy vng, nh khi u vi mt con ngi, rng i th c lp trnh
hon ho kia c th mc mt sai lm v{ mnh c c hi ly li li th trong v|n u. Nhn
thc c iu ny khin ngay c Kasparov v i cng t lit v n cn m nh ng cho ti
khi kt thc trn u.
Cui cng, ng {nh chp nhn kt qu ha trong vn cui cng nh trong to{n trn.
Con ngi c rt nhiu kh nng khin chng ta ngng m, nhng trong lnh vc c
vua (v ngy cng c nhiu lnh vc khc ph thuc ch yu v{o t duy logic, theo quy lut,
theo trnh t v kh nng tnh to|n) th hin nhin l my tnh s thc hin tt hn, nhanh
hn v{ chnh x|c hn. Hn na, my tnh khng b mt mi, khng b nhc u, khng chu
sc p tm l. Chng khng phi quan tm ti chuyn khn gi ang ngh g hay b|o ch s
bnh lun th no. Chng cng khng b chong vng, khng mc sai lm. V{ iu ~
khut phc c v i kin tng kht ting t ph. Nm 1987, Kasparov, khi y cn l
mt tay ngang ngc trong lng c vua th gii, ~ ln ting tuyn b: Khng mt my
tnh no c th |nh thng c ti. Gi }y, nh}n vt John Henry thi hin i th
nhn: Ti cho l{ ch v{i nm na thi, my tnh s thng mi v|n u v chng ta s phi
cht vt ginh git tng v|n u mt.
Th k XX, m|y mc ~ cho thy kh nng thay th sc lc ca con ngi. Nhng gi

}y, bc vo th k XXI, nhng cng ngh mi ang chng t chng cn c th thay th
c bn cu no tri ca con ngi. Tom Peters, mt nh qun l bc thy, cho bit rng
i vi nh}n vin vn phng, phn mm l s tr gip c lc cho tr no ca h. N
khng loi b hon ton cc cng vic lin quan n kh nng t duy ca bn cu no tri,
nhng n gip gim ti rt nhiu v{ t|i nh hnh nhng cng vic cn li. Bt c cng vic
no ph thuc vo cc thi quen ngha l{ chng c th c gin lc thnh mt b cc
quy tc hay c chia thnh mt chui c|c bc lp i lp li u s c nguy c bin mt.
Nu mt k to|n ngi n c thu vi mc lng 500 -la mt thng khng khin
bn hi lng th chic my Turbo Tax s lm c iu .
Hy xem xt ba cng vic nng v li t duy theo b|n cu no tri: lp trnh vin my
tnh, b|c s v{ lut s. Nh{ khoa hc my tnh Vernor Vinge cho bit: Trc }y, bt c ai
c k nng l{m vic theo quy trnh u c th tr thnh lp trnh vin. Gi }y iu
khng cn ng na. Nhng nhim v quen thuc ny ca con ngi ang dn c
chuyn sang cho m|y tnh. Tht vy, mt cng ty nh ca Anh c tn l{ Appligenics ~ to
ra mt phn mm c kh nng vit nn nhng phn mm khc. Trong khi mt ngi bnh
thng, bt k l nhng ngi n m{ ti ~ gp hay nhng ng nghip ca h c tr
lng cao hn, c th vit c 400 dng m lnh my tnh mi ngy th nhng phn mm
ng dng ca Appligenics c th thc hin cng vic trong vng cha qu| mt giy. Kt
qu l: khi khi lng cng vic c gim ti, cc k s v{ lp trnh vin s phi nm chc
nhiu k nng kh|c, ch yu da vo s sng to hn l{ nng lc c sn, da vo kin thc
c c rt hn l{ nhng s|ch hng dn k thut, da vo vic bao qut ton b bc
tranh hn l{ i v{o tng chi tit.
T ng ha cng ang khin cho cng vic ca ngh b|c s c nhiu thay i. Cc ca
chn o|n y hc thng i theo mt chui cc cu hi: l{ dng ho khan hay ho c m?
T bo T tng cao hn hay thp hn so vi mt mc nht nh? sau rt ra c}u tr li.
My tnh c th lm cng vic a ra quyt nh di hnh thc m nh phn ni trn vi
chnh xc v tc cao hn m{ con ngi khng th t c. Do vy, hng lot phn mm
v{ chng trnh trc tuyn ~ ra i. Theo , c|c bnh nhn tr li mt chui cu hi trn
m{n hnh m|y tnh v{ rt ra c nhng chn o|n s b m khng cn s tr gip ca cc
b|c s. Wall Street Journal (Nht bo Ph Wall) cho bit, khch hng c nhu cu chm sc
sc khe ~ bt u s dng nhng cng c n{y va ph|t hin nguy c mc cc bnh
nguy him, nh bnh tim, bnh vim ng mch vnh v mt s bnh ung th ph bin
nht, va a ra quyt nh iu tr lu di khi pht hin bnh. Trong khi , c|c trang d
liu in t v thng tin y t v sc khe xut hin ngy cng nhiu. Tnh trung bnh mt
nm c khong 100 triu ngi trn khp th gii s dng Internet tm kim thng tin
v sc khe, y t v truy cp v{o hn 23.000 trang web y t. Khi bnh nhn t chn o|n v{
tip cn kho tng thng tin ca b|c s th nhng thit b trn ang chuyn ha vai tr ca
b|c s t mt ngi chuyn a ra nhng gii ph|p c coi l tuyt i thnh mt nh c
vn v gii php da trn s la chn. V d nhin, trong cng vic h{ng ng{y, c|c b|c s
thng gp phi nhng nhim v kh khn, phc tp n ni cc phn mm khng th t
x l v chng ta vn cn n nhng b|c s c kinh nghim chn o|n c|c bnh bt
thng. Tuy nhin, nh ti s trnh by vi cc bn trong phn sau ca cun sch, nhng
tin b n{y ang thay i tm quan trng ca nhiu liu ph|p iu tr y t chuyn t iu
tr theo th tc, c tnh cht phn tch v da vo thng tin sang liu ph|p ng cm, s chia
v s chm sc tng th.
Mt m hnh tng t cng ang xut hin trong ng{nh t ph|p. H{ng chc dch v
cung cp thng tin v{ t vn vi mc ph va phi ang l{m thay i hot ng ca ngnh
ny. Chng hn, trang web CompleteCase.com, vi c|i tn Trung t}m dch v h{ng u gii
quyt ly hn trc tuyn, s c th gii quyt mt v ly hn vi mc chi ph ch khong 249
-la. ng thi, trang web n{y cng cng b nhng thng tin c quyn ca cc lut s. T
l}u, }y ~ l{ l do gip h c c mc thu nhp cc k cao v l mt b mt ngh nghip.
Cc lut s thng tnh ph trung bnh 180 -la mt gi, nhng rt nhiu trang web hin
nay, v d nh Lawvantage.com v{ USLegalforms.com, thng cho hng cc mu vn bn
ph|p l c bn v cc mu vn bn khc vi mc gi ti thiu l{ 14,95 -la. T New York
Times cho bit: Thay v nh n cc lut s son tho cc bn hp ng vi mc ph vi
nghn -la, kh|ch h{ng li tm kim cc mu hp ng thch hp trn mng, sau nh
cc lut s chnh sa theo yu cu vi mc ph khong v{i trm -la cho mi bn. Theo
Times, kt qu l{ ng{nh t ph|p s c nhng thay i c bn [iu ny] c th lm gim
nhu cu i vi cc dch v truyn thng v buc cc lut s gim ph dch v. Ngi c
y quyn no tr vng c l{ ngi c kh nng gii quyt nhng vn phc tp hn
m{ c|c c s d liu v phn mm khng th gii quyt c nh t vn, ha gii, ch ta
phin ta v cc loi hnh dch v khc da trn kh nng t duy do b|n cu no phi nh
hng.
Tm li, ba ng lc chnh k trn ~ nghing c|n c}n v pha kh nng t duy ca bn

cu no phi. S d tha ~ |p ng, thm ch |p ng vt mc, nhu cu vt cht ca
hng triu ngi dn trn th gii, nng cao vai tr ca c|i p v cm xc, ng thi thc
y mi c nhn tm kim ngha cuc sng ca mnh. Chu gi }y ang tin hnh hng
lot nhng cng vic tin hnh theo quy trnh, cng vic vn phng, cng vic cn li t duy
thin v bn cu no tri vi chi ph kh thp. Theo , iu ny buc cc cng nhn tri
thc trong th gii tin b phi thnh thc nhng k nng cng vic khng th chuyn ra
nc ngoi. T ng ha cng ang bt u t|c ng ln th h nh}n vin vn phng ng{y
nay vi mc tng t nh i vi th h cng nhn lm vic ch}n tay. N i hi nhng
ai lm vic theo kh nng t duy ca bn cu no tri phi pht trin nhng kh nng m{
my tnh khng th l{m nhanh hn, tt hn vi gi r hn.
Vy iu g s xy ra tip theo? iu g s xy ra vi chng ta nu cuc sng b thu hp

li bi s t ng ha v{ ch}u \, ng thi c t|i nh hnh li do s d tha? Ti s
trnh by nhng nghin cu v iu n{y trong chng tip theo.
Chng ta hy coi khong thi gian 150 nm qua nh mt v kch gm ba hi.
Trong Hi I, Thi i Cng nghip, cc nh my sn xut hng lot v nhng dy chuyn

lp rp lm vic hiu qu ~ mang li sc mnh cho nn kinh t pht trin. Nhn vt chnh
trong hi ny l nhng cng nh}n c nng sut lao ng cao, da vo sc mnh th cht v
kh nng chu ng ca c nhn.
Trong Hi II, Thi i Thng tin, nc M v nhiu quc gia khc bt u tri dy. Nn
sn xut hng lot dn li v pha sau, trong khi tri thc v{ thng tin ~ cung cp nng
lng cho nn kinh t ca th gii pht trin. Nhn vt trung tm ca hi ny l nhng cng
nhn tri thc vi c tnh x|c nh l s thnh tho trong li t duy thin v bn cu no
tri.
Gi }y, khi sc p ca s d tha, chu v s t ng ha tr nn su sc v mnh

m hn, tm mn sn khu ang m ra hi th ba. C th gi }y l{ Thi i Nhn thc.
Nhng nhn vt chnh trong hi ny l nh sng ch v{ ngi ng cm. Kh nng c bit
ca nhng con ngi ny l lm ch li t duy thin v bn cu no phi.
Ti ~ m t qu trnh pht trin ny trong hnh minh ha 3.1, m rng cu chuyn khi
cp n c th h cha ng ca Thi i Cng nghip l Thi i Nng nghip. Trc nm
ngang ch thi gian, trc thng ng ch s kt hp gia yu t ca ci, cng ngh v ton
cu ha (gi tt l CCT). Khi tng c nhn tr nn gi{u c hn, cng ngh pht trin mnh
hn v{ c th gii gn kt cht ch hn, ba nh}n t ny cui cng c tng ng lc
a chng ta tin vo mt k nguyn mi. l{ c|ch m{ chng ta, theo thi gian, chuyn t
Thi i Nng nghip sang Thi i Cng nghip ri n Thi i Thng tin. Trng hp
cui cng ca m hnh ny l s chuyn i hin ti, t Thi i Thng tin sang Thi i
Nhn thc. Mt ln na, qu trnh ny din ra di s t|c ng ca i sng ca ci vt
cht s d tha (ph bin chu u), tin b cng ngh (kh nng t ng ha trong mt
s cng vic vn phng) v{ to{n cu ha (mt s dng cng vic tr thc nht nh c
chuyn sang chu ).
Hnh 3.1
T Thi i Nng nghip n Thi i Nhn thc
Tm li, chng ta ~ chuyn t x hi ca ngi nng dn sang x hi ca ngi cng

nhn lm vic trong c|c nh{ m|y v{ n x hi ca nhng ngi cng nhn tri thc. V by
gi, chng ta li tip tc tin ti mt x hi mi, x hi ca nhng con ngi c kh nng
sng to v{ ng cm, nhn thc c cc hnh mu v to ra ngha cuc sng.
Hnh 3.2 m t qu trnh tin ha tng t nhng theo c|ch thin v li t duy ca bn
cu no phi.
Nu mt bc tranh c gi tr bng hng nghn t ng, th mt php n d c gi tr bng
c nghn bc tranh. Chng ta ~ chuyn t mt nn kinh t da trn i b{n tay ca con
ngi sang nn kinh t da trn bn cu no tri v gi }y, mt nn kinh t na li ang
ni ln: mt nn kinh t v x hi c xy dng ngy cng da vo kh nng t duy ca
bn cu no phi.
Khi cc nn kinh t v x hi ph thuc vo s pht trin ca nh my v sn xut cng

nghip, t duy ca bn cu no phi hu nh khng ph hp. Tip theo, khi chng ta
chuyn sang cng vic cn nhiu tri thc, li t duy ca bn cu no phi c tha nhn l
chnh |ng, mc d theo th t u tin, n vn phi ng v tr th hai so vi bn cu no
tri. Ngy nay, khi Bc M, Ty u, Australia v Nht Bn mt ln na pht trin x hi ln
mt mc cao hn, li t duy ca bn cu no phi ang bt u t ti s bnh ng v mt
kinh t-x hi v trong nhiu trng hp, n cn t c v tr ng u. Trong th k
XXI, li t duy thin v bn cu no phi tr thnh nhn t quan trng nht, l cha kha
cho thnh cng trong ngh nghip v tha mn c nhn.
Nhng ti s ni r hn v iu n{y: Tng lai khng phi l th gii ca nhng ngi

theo Mani gi|o, trong mi c nhn hoc l{ t duy theo b|n cu no tri v b tiu dit
hoc l{ t duy theo b|n cu no phi v{ c c nhng nim vui sng tt cng, v nh
mt vng t ni nhng th gm l triu ph ngao du trn nhng chic BMW bng long v
nhng lp trnh vin my tnh phi lm cng vic lau chi cc quy hng ca Chick fil-A. Li
t duy theo n~o tr|i vn gi vai tr khng th thiu. Nhng ch mnh n th khng . Trong
Thi i Nhn thc, iu chng ta cn l mt t duy hon ton mi.
Nhn thc tt, cm th cao
tn ti trong thi i ngy nay, tng c nhn v t chc phi kim nghim xem mnh
ang l{m g kim sng v t hi ba cu sau:
1. Ngi nc ngoi c th thc hin cng vic vi chi ph thp hn khng?
2. Mt my tnh c th tin hnh cng vic nhanh hn khng?
3. Nhng g ti cung cp c |p ng c nhu cu ca ngi tiu dng trong thi i

d tha hng ha hay khng?
Nu bn tr li c i vi hai cu hi u tin hoc khng vi cu hi th ba th bn

tht s gp vn . Ngy nay, mun tn ti, chng ta cn c kh nng l{m nhng vic m cc
cng nhn tri thc nc ngoi khng th l{m c vi chi ph thp hn, m|y tnh khng
th l{m nhanh hn v{ cui cng, l{ mt trong nhng iu tha mn nhu cu tinh thn
ca con ngi khi i sng vt cht ng{y c{ng c nng cao.
l{ l do ti sao cng ngh cao l{ cha . Chng ta s phi b sung vo nhng u th

v cng ngh cao bng kh nng nhn thc v cm th tt ca chnh mnh. (Nh ti ~
cp trong phn Li ta, nhn thc tt l{ kh nng to nn v p ngh thut v giu xc
cm, pht hin ra nhng hnh mu v{ c hi cho bn thn, k mt cu chuyn lm hi lng
ngi khc, kt hp nhng tng dng nh khng lin quan n nhau thnh mt sng
ch c |o. Cm th cao l{ kh nng ng cm, thu hiu t}m l con ngi, tm thy
nim vui ngay trong chnh bn th}n v{ khi dy nim vui nhng ngi xung quanh, l kh
nng vt ln nhng nh{m ch|n h{ng ng{y, theo ui mc ch v{ ngha cuc sng).
V th ca hai kh nng trn ang ng{y c{ng c n}ng cao trong i sng kinh t - x
hi hin nay. Nhng c nhng dn chng thuyt phc nht, bn nn nhn vo nhng ni
t ng n nht. C|c trng y l mt v d in hnh, mt thnh tr vi nhng ngi c trnh
xut sc nht, c kt qu cao nht trong cc k kim tra v{ c nng lc t duy ph}n tch
sc bn nht. Chng trnh hc trong c|c trng y M ang tri qua nhng thay i ln
nht t trc n nay. Sinh vin ca Trng Y thuc i hc Columbia hay ti bt k
trng n{o u ang c {o to mn liu php k chuyn bi cc nghin cu ~ kh|m
ph ra rng: cho d chn o|n ca my tnh l hon ton chnh xc th mt phn quan trng
ca vic chn o|n bnh li nm chnh nhng cu chuyn ca bnh nhn. Cc sinh vin
Trng Y Yale c rn luyn kh nng quan s|t Trung tm Ngh thut Anh ti Yale, v
cc sinh vin hc hi ha s rt tinh t trong vic pht hin nhng chi tit nhy cm v tnh
trng ca bnh nhn. C ti hn 50 trng y trn to{n nc M kt hp cc kha hc v
t}m linh v{o chng trnh {o to. Trng Y thuc i hc bang California, Los Angeles
(UCLA) ~ thit lp mt chng trnh Bnh vin v m, trong c|c sinh vin nm th
hai c nhp vin qua m vi nhng cn bnh h cu. Vy mc ch ca vic ng kch
ny l g? Theo pht biu ca nh{ trng, n nhm pht trin kh nng ng cm ca cc
sinh vin y dc i vi bnh nh}n. Trng Y Jefferson ca bang Philadelphia cn pht
trin mt tiu chun mi gip |nh gi| tnh hiu qu ca c|c b|c s ch s ng cm.
Tm dng vic xem xt c|c phng ph|p dy hc cc bnh vin M, chng ta hng
ti nn kinh t ln th hai trn th gii. Vn ln t ng tro tn ca Chin tranh th gii
th hai, Nht Bn ch yu nh vo kh nng t duy ca bn cu no tri, Nht Bn gi }y
ang phi xem xt li ni lc ca h. Mc d sinh vin Nht Bn ng u th gii v thnh
tch ton hc v cc mn t nhin, song nhiu ngi Nht li bn khon v vic chnh ph
khng ngng tp trung vo nhng cun sch gio khoa ch cha ng l thuyt sung - mt
cch tip cn c l ~ li thi. Do , nc Nht ang thu ht s ch t nhng nc khc
bng h thng gio dc u vit vi mc ch thc y tnh sng to, t{i nng ngh thut v
cch gii tr tt hn. H~y cng suy ngh mt cht. Ngy nay, chng ta c th thy mt hng
xut khu c li cho nc Nht khng phi l{ t hay in t m{ l{ vn ha i chng.
Trong khi , |p li nhng p lc hc h{nh ang nng ln th h tr ca Nht Bn, B
Gio dc nc ny khuyn khch h phn |nh ngha cng nh s mnh cuc sng ca
mnh, khuyn khch cho ci m B gi l{ s gio dc t tr|i tim.
By gi, khi bn va tr v t t nc Nht Bn, chng ta cng n vi hng sn xut

t a quc gia khng l General Motors. V{i nm trc }y, GM ~ thu mt ngi tn l
Robert Lutz nhm cu vn vic sn xut t ang sa st. Robert Lutz khng hn thuc tp
ngi ngh s, a cm. tui 70, trng ng kh khc kh vi mi tc bc. Trong s
nghip ca mnh, ng tng lm qun l cho ba hng t ln ca M. Din mo v{ h{nh ng
ca ng vn c cht g ging vi thi ng cn l lnh thy |nh b. ng ht x-g, t li my
bay ring. ng cho rng s nng ln ca tr|i t ch l mt cu chuyn hoang ng da
trn s bin i mi trng. Nhng khi Lutz tip qun v tr iu hnh GM, tr li phng
vn New York Times v vic phng ph|p ca ng c g khc so vi nhng ngi tin
nhim, ng ni: Ti phi t duy nhiu hn bng bn cu no phi... Ti thy chng ta ang
trong thi k kinh doanh c ngh thut. Ngh thut, gii tr v tc phm iu khc lu ng
ngu nhin cng cung cp cho ta nhng tm v thng h{nh.
Hy tm gc li nhng li bnh lun ca ng trong chc lt. Hng General Motors mt

i din khng ch ca Thi i Thng tin m c ca Thi i Cng nghip cng cho bit
h ang trong thi k kinh doanh ngh thut. Vng, kinh doanh c ngh thut. V{ ngi
a GM n vi li t duy bng bn cu no phi ny khng phi l mt ngh s i m b-
r lch m l mt ng gi 70 tui cn cht dng dp ca lnh thy |nh b. tr li cu hi
ca Buffalo Springfield , ~ c mt vi manh mi }y, v{ mi iu ang tr nn r rng
hn. Kh nng nhn thc tt v cm th cao ang tin t bn l, vo v tr trung tm trong
cuc sng ca chng ta.
Thc s qun tr kinh doanh (MBA) v Thc s ngh thut (MFA)
M, c nhn vo hc ti trng Kinh doanh Harvard l{ iu khng d dng. t

nht, cng l{ iu m{ h{ng trm th sinh phi ngh n sau khi np n ng k hc mt
chng trnh sau i hc thuc Khoa Ngh thut ca i hc California, Los Angeles (UCLA)
nhng khng . Trong khi chng trnh {o to thc s qun tr kinh doanh ca trng
Harvard ly khong 10% s lng th sinh d thi th Khoa Ngh thut ca UCLA ch nhn
3%. Ti sao vy? Tm bng MFA by gi l mt trong nhng chng nhn c gi tr nht th
gii, mt th gii m nhng cng ty nh General Motors cng cn n ngh thut
trong kinh doanh. Cc nh tuyn dng ang bt u tm kim nhng t{i nng n t nhng
trng ngh thut h{ng u nh trng Thit k Rhode Island, Hc vin M thut
Chicago, Hc vin Ngh thut Cranbrook ca Michigan, vi tm bng MFA trong tay. V
phng ph|p tip cn m rng ny cn tiu tn nhiu hn c chng trnh hc sau i hc
ngnh kinh doanh. V d, nm 1993, 61% nh}n vin t vn c McKinsey tuyn dng c
bng MBA. Cha n mt thp k sau, con s ny gim xung cn 43%. L do m cng ty
a ra l{ nhng kin thc khc ch c gi tr tr gip cho cc nhn vin mi hon thnh tt
cng vic trong cng ty. Vi s lng n xin vic ng{y c{ng tng v{ chng nhn tt nghip
ca c|c trng ngh thut chim v tr quan trng hn bao gi ht ti c|c c quan, c|c quy
lut c ~ b thay i: tm bng thc s ngh thut c gi tr nh mt tm bng thc s qun
tr kinh doanh mi.
L do ca hin tng ny chnh l hai nhn t c cp trong chng trc. V s

dch chuyn vic lm qua chu , thc s qun tr kinh doanh ang tr thnh nhng ngi
tht nghip bun b ca th k ny nhng ngi tng gia nhp lc lng lao ng y
ha hn ch thy cng vic ca mnh ang c chuyn dn ra nc ngo{i. Nh chng ta
~ bit, nhng ngn h{ng u t ang thu thc s qun tr kinh doanh n x l cc
ph}n tch t{i chnh. A. T. Kearney c tnh trong vng 5 nm ti, cc cng ty dch v ti
chnh ca M s chuyn khong na triu vic lm sang cc khu vc c chi ph thp nh n
. Hay nh t Economist (Nh kinh t hc) cho bit, nhng loi cng vic u vo ca cc
thc s qun tr kinh doanh tng c dnh cho h, nhng ngi y tham vng nhng tr
tui v thiu kinh nghim, n lc lm vic ng{y m cc tp o{n c th tin nhanh trn
th trng Ph Wall hay London, gi }y, nh c ng dng tuyt vi ca mng Internet v
ng d}y c|p quang, ~ c chuyn giao cho nhng ngi ng nghip n vi mc
lng thp hn nhiu. Trong khi , cng do s d tha m cc cng ty nhn ra rng cch
duy nht khin cc sn phm cng nh dch v ca mnh tr nn khc bit trn th trng
ang ng hin nay l sn phm khng ch cn ho nhong v mt hnh thc m cn phi
c sc ht v mt tinh thn. Chnh v vy, kh nng nhn thc tt ca ngi ngh s thng
c gi tr hn nhiu so vi cc k nng thc hin lp i lp li, vi li t duy thin v bn
cu no tri ca nhng thc s kinh doanh mi ra trng.
Vo gia th k trc, Charlie Wilson, mt trong nhng gi|m c iu hnh GM, ngi
sau ny tr th{nh Th k B Quc phng M, rt ni ting vi li tuyn b rng nhng g
cn cho GM th cng cn cho nc M. ~ n lc chng ta phi xem xt li cu chm ngn
trong th k mi ny. Nhng g hin ang xy ra vi GM cng xy ra vi nc M v
nhng g ang xy ra vi M th cng xy ra vi nhiu quc gia kh|c. Chng ta ang sng
trong thi i kinh doanh mang tnh ngh thut.
M, s lng cc nh thit k ha tng ln gp 10 ln ch trong vng mt thp k;

gp 4 ln s k s ha cht. T nm 1970, s ngi kim sng nh vit vn tng 30%, s
ngi kim sng nh son nhc v biu din m nhc tng 50%. Khong 240 trng i
hc ca M ~ c c|c khoa {o to thc s ngh thut, tng gp nhiu ln so vi con s 20
trng {o to trong hai thp k trc. S ngi M lm vic trong lnh vc ngh thut,
gii tr, thit k nhiu hn s lng lut s, k ton hay kim ton vin. (Du hiu ca
nhng xu hng mi ny l s mo him Alexandria, Virginia. Khi nhng kho st v th
tc php l c th c thc hin nc ngoi v thng tin php lut c bn c sn trn
mng Internet th cn g tranh chp na? Cng vic i hi nhn thc cao nh vy c th
c thc hin bi Animators at Law, mt cng ty thit k ha vi i ng nh}n vin l
nhng ngi tt nghip trng lut, chun b nhng hin vt, video v{ phng tin tr
gip hnh nh cc lut s h{ng u c th thuyt phc c hi ng xt x).
Nm 2002, Richard Florida, nh{ quy hoch th thuc i hc Carnegie Mellon, ~ x|c
nh c mt nhm gm khong 38 triu ngi M m ng gi l{ lp ngi sng to,
chnh l{ ng lc thc y nn kinh t M. Mc d khi nim s|ng to ca ng qu rng
ln ng gp chung k ton vin, nh bo him x hi v lut s chuyn v thu l{ nhng
ngi sng to nhng chng ta cng khng th ph nhn vai tr ng{y c{ng tng ca tng
lp ny. M, lc lng lao ng n{y tng gp i so vi nm 1980 v{ tng gp 10 ln so
vi th k trc. Mt xu hng tng t i vi nhng cng vic i hi kh nng nhn
thc cao cng ang hnh th{nh nhiu ni trn th gii. Bng vic s dng mt khi nim
hp l hn v s|ng to bao gm 15 ngnh t thit k ti ngh thut trnh din, nghin
cu v pht trin, c|c tr chi video nh{ ph}n tch ngi Anh John Howkins ~ c tnh
nhng lnh vc i hi kh nng s|ng to Vng quc Anh s em li khong 200 t -la
sn phm v dch v mi nm. ng cng tnh to|n c rng trong 15 nm ti, nhng lnh
vc ny s |ng gi| khong 6,1 nghn t -la trn ton th gii, bin nhng Quc gia Nhn
thc tt tr thnh nhng nn kinh t hng mnh trn th gii. Cc t chc ca Anh nh
trng Kinh doanh London, Cng ty Cung cp v X l nc Yorkshire Water, ~ thit lp
nhng chng trnh hot ng c cc ngh s cng tham gia. Unilever UK ~ tuyn cc ha
s, nh{ th v{ nhng ngi vit truyn tranh lm vic cho h khuyn khch tinh thn lm
vic ca nhn vin. Mt cu lc b bng | pha bc London cng c mt nh{ th cng
sinh hot vi cc cu th.
Nhng hnh thc ngh thut truyn thng khng phi l yu t duy nht hay quan trng
nht trong s nhng kh nng t duy ang ni ln hin nay. Tr li vi nhng ngi sao
nhc Rock v lp trnh vin my tnh ca Thi i Thng tin, ngun cng vic thit k phn
mm ht sc di d{o ~ a nhng k s phn mm c kh nng nhn thc tt ln v tr
cao trong x hi. Nhng khi nhng ngi nh Lalits v{ Kavitas m nhim cng vic lp i
lp li h{ng ng{y nh ch to, duy tr, kim tra v nng cp phn mm th nhng vic lin
quan n lnh vc ny trong Thi i Nhn thc s tp trung vo tnh mi l v c sc thi
ring. Xt cho cng, trc khi nhng lp trnh vin ngi n c mu thit k hoc sn
phm ch to, bo dng, kim tra hay nng cp th chng phi c tng tng hay
sng to ~. Tip n, nhng sng to ny phi c gii thch v ph hp vi khch hng
ri mi bt u bc vo dng xoy ca thng mi. Tt c nhng iu i hi nhng
nng lc khng th rt gn thnh cc quy tc trn giy t l{ s khn ngoan, giao thip
tt v{ thin hng nhy bn.
Ch s thng minh (IQ) v ch s cm xc (EQ)
Trong tng lai, khi nhng ngi ph trch ca bo tng thu thp nhng hin vt cho
cuc trin lm v trng hc ca nc M th k XX, h s tm c rt nhiu vt la
chn nhng cun sch gio khoa dy cp, chic bng en y bi, chic bn nha mt
mnh vi b mt y ch vit. Trong c mt vt xng |ng c xem l{ c bit nht,
ti ngh t n trung tm trin lm, trong mt chic hp thy tinh, l{ chic bt ch
S hai c vt nhn.
C th ni, nc M s khng c c nn gio dc nh hin nay nu khng c nhng

cy bt ch S hai. Ngay t khi l tr bt u cm cy bt g n{y, chng ~ phi thc hin
mt chui v tn nhng bi kim tra x|c nh kh nng hin ti cng nh tim nng trong
tng lai ca mnh. c|c trng tiu hc, chng ta |nh gi| ch s thng minh (IQ). Sau ,
chng ta kim tra kh nng c v lm ton ri lu kt qu li so snh vi nhng a tr
khc trong bang, trong nc v trn th gii. Khi bc chn vo cp ba, chng bt u
chun b cho k thi u v{o c|c trng i hc (SAT), mt hoang mc m chng phi vt
qua n c min t ha vi vic lm tt v cuc sng hnh phc. Nh ti ~ nhc
n, h thng kim tra kiu ny c nhng tc dng ring ca n. Nhng h thng cng
bc l mt v{i im yu m gn }y ngi ta mi tha nhn.
Nh Daniel Goleman, t|c gi cun sch gy ting vang ln - Emotional Intelligence (Tr
tu xc cm), ~ xem xt mt lot chng trnh nghin cu nhm |nh gi| ch s thng
minh (cng ging k thi SAT, |nh gi| nng lc t duy thun ty thuc v bn cu no tri)
c vai tr g i vi thnh cng ngh nghip. Bn ngh g v kt qu ca nhng nghin cu
ny? Hy cm cy bt ch S hai v th o|n xem.
Theo mt nghin cu mi nht, ch s thng minh chim bao nhiu phn trm trong
thnh cng ngh nghip?
a. 50-60%
b. 35-45%
c. 23-29%
d. 15-20%
Cu tr li: T 4-10% (vic gii hn la chn nhng cu tr li c sn l mt du hiu

ca li t duy thin v bn cu no tri). Theo Goleman, ch s thng minh c th t|c ng
n ngh nghip m chng ta la chn. Chng hn, ch s thng minh ca ti qu thp
tr thnh mt nh vt l hc thin th. Nhng trong mt cng vic c th, nhng vn i
hi phi sc so trong t duy theo n~o tr|i l{ tng i t. Quan trng hn l{ kh nng nhy
cm vi vic nh lng, nhng yu t thuc v nhn thc v cm th m{ ti ~ cp n
tr tng tng, nim vui v s kho lo trong giao tip. Chng hn, nghin cu ca
Goleman v Hay Group cho thy trong cc t chc, phn ln c|c nh{ l~nh o thnh cng
thng rt vui tnh. H thng ci nhiu gp 3 ln nhng ngi ng nhim ca mnh.
(V s h{i hc, nh ti s cp Chng 8, ph thuc ch yu vo bn cu no phi).
Nhng bn ~ gp nhng bi kim tra tiu chun v kh nng h{i hc }u cha?
Thc t, bn c th tm c mt bi kim tra nh vy New Heaven, Connecticut. Ti

, mt gi|o s t}m l ca i hc Yale ang thit k mt bi kim tra thay th cho k thi
SAT. Gi|o s Robert Sternberg gi bi kim tra ca ng bng ci tn D n Cu vng. Trong
bi kim tra, c|c sinh vin c xem nm bc bim ha ly t tp ch New Yorker v phi
vit li bnh h{i hc cho mi bc tranh. ng thi, h cng phi vit hay k li mt cu
chuyn s dng ta c sn do ban gim kho a ra (v d: Nhng i gi{y ca ch
bch tuc). C|c sinh vin c gii thiu rt nhiu tnh hung d mt ba tic khng c
mt ai quen bit, c thuyt phc bn b chuyn gip c v{ sau h s phi tr li v
phn ng ca mnh trc mi tnh hung. D mi ch trong giai on th nghim, song d
|n ~ rt thnh cng so vi k thi SAT trong vic d o|n trnh hc tp ca ngi tham
gia khi hc i hc. Khong cch c hu gia nhng sinh vin da trng v{ da m{u c thu
hp |ng k trong bi kim tra ny.
Mc ch ca bi kim tra ca Sternberg khng phi thay th m ch b sung cho

k thi SAT hin ti. (Trn thc t, mt trong nhng nh ti tr cho d n ny, B i hc
M, cng l{ ni bo m cho chng trnh kim tra hin hnh). V bn th}n chng trnh
kim tra SAT gn }y cng ~ c sa i, thm vo mt phn thi vit. Nhng s tn ti
ca D n Cu vng ~ gi m nhiu iu. Sternberg ni: Nu bn khng lm tt mt bi
kim tra thng thng, mi con ng tin ti thnh cng trong x hi ca bn s b khp
li. Nhng nh rt nhiu nh gio dc ~ tha nhn, nhng no ng ~ b khp li c
th m ra vi nhng ngi c cc kh nng m{ k thi SAT khng |nh gi| c.
iu n{y c bit ng i vi nng lc cm th l{ kh nng ca lng trc n, s
quan t}m, n}ng iu ang ng{y c{ng tr thnh mt nhn t quan trng cho rt nhiu v
tr ca Thi i Nhn thc. S lng nhng cng vic mang tnh chm sc nh t vn, y t
hay chuyn gia bo v sc khe ang tng ln mnh m. Chng hn, trong khi cc quc gia
tin tin ang a c|c cng vic lp trnh my tnh k thut cao ra nc ngoi, h li phi
tuyn cc y t t Philippin hay cc quc gia chu v lm vic trong cc bnh vin ca h.
Chnh v vy, mc lng ca c|c y t| ang tng cao v{ s lng nam gii ng k l{m y t|
cng tng gp i k t gia thp nin 1980. Chng ta s tm hiu k hn v vn ny
trong Chng 7.
Tin bc v ngha cuc sng
Trong khi cng vic ng{y c{ng i hi nng lc nhn thc tt v kh nng cm th cao
th thay i ln nht ca Thi i Nhn thc li c th xy ra bn ngo{i ni l{m vic v ngay
trong tri tim, tm hn ca chng ta. Chng hn, ng{y nay, xu hng tm kim s siu
nghim v{ ngha cuc sng ang tng gp i trong thi gian gn }y. M, c khong 10
triu ngi trng th{nh tham gia u n mt s phng ph|p thin khc nhau, nhiu
gp i so vi thp k trc. C khong 15 triu ngi tp yoga, gp i con s ca nm
1999. C|c chng trnh gii tr ni ting trn truyn hnh cng b cun vo nhng ch
t}m linh n mc chng trnh TV Guide ~ d bo s pht trin mnh m ca ln sng
truyn hnh siu nghim.
S lo ha ca dn s M cng nh ca dn s Nht Bn v lin minh chu u khin cho

xu hng ny tr nn ph bin hn. Nh{ t}m l hc David Wolfe ~ vit: Khi con ngi
trng thnh, li t duy ca h tr nn t tru tng hn (khuynh hng t duy theo n~o
tri) v c th hn (khuynh hng t duy theo n~o phi); v th h lun c quan im su
sc hn v th gii thc ti, tng kh nng cm xc v kh nng cm nhn nhng mi lin
h tr nn phong ph hn. Ni c|ch kh|c, cng vi tui t|c, con ngi mi ch trng hn
ti nhng gi tr sng m{ mnh ~ b qua khi lao vo xy dng s nghip v{ gia nh.
chnh l mc ch, ng lc bn trong v{ ngha cuc sng.
Trn thc t, c hai nh nghin cu ~ cho rng xu hng n{y ang bt u c|n ch.
Nm 2000, Paul Ray v{ Sherry Ruth Anderson ~ x|c nh c mt nhm vn ha ca
khong 50 triu ngi M, gi l{ nhng ngi sng to vn ha. H chim khong 1/4 s
lng ngi trng thnh ca nc M v xp x dn s nc Ph|p. V{ c tnh chung ca
nhm ngi ny phn nh nhng nhn t c bn ca cch tip cn cuc sng theo t duy
kiu no phi. Chng hn, h lun nhn mnh vic quan st bc tranh ton cnh, nh c|c
tc gi ~ vit, h c kh nng tng hp tuyt vi. H cn nhn thc c gi tr nhng
cch tip cn ca n gii: chia s v{ ng cm vi mi ngi, t mnh vo v tr ca ngi
i din, coi tri nghim c nhn v nhng cu chuyn c c t thu u th nh c|c
cch thc quan trng hc hi, nm c nguyn tc x th trong vic quan t}m n
ngi kh|c.
H l nhng ngi ang bc vo Thi i Nhn thc vi s thc v tui tc ca bn

thn. H nhn ra mnh ~ i gn ht qu~ng i. V s tht khng th chi ci ny c th
buc h phi suy ngh. Sau nhiu thp k theo ui s giu sang, tin bc dng nh khng
cn sc li cun na. Vi h cng nh vi rt nhiu ngi khc, gi tr cuc sng ~ thay
th vai tr ca ng tin trong thi i mi ny.
Tt c nhng iu n{y c ngha g vi bn v ti? Chng ta phi t chun b g cho

Thi i Nhn thc? mt mc nht nh, cu tr li khng kh. Trong th gii chu tc
ng ca s dch chuyn vic lm qua chu , s d tha v t ng ha n{y, ni li t duy
ca bn cu no tri vn cn nhng cha , chng ta phi pht huy kh nng t duy ca
bn cu no phi v trau di kh nng nhn thc tt, cm th cao. Trong thi i phn
thnh ny, chng ta phi m nhim cc cng vic m nhng cng nhn tri thc nc ngoi
khng th lm vi chi ph thp hn, m|y tnh khng th thc hin nhanh hn, l{ nhng
cng vic |p ng c nhu cu thm m, cm xc v{ t}m linh. Nhng mt chng mc
n{o , c}u tr li trn vn cha tha |ng. Tht s chng ta cn lm g?
Ti ~ i tm li gii cho vn n{y trong v{i nm qua. V{ ti ~ c kt c su k

nng thit yu v nhn thc v cm th trong thi i mi. Ti gi nhng k nng n{y l{
s|u gi|c quan: Thit k K chuyn Ha hp ng cm Gii tr Tm kim ngha.
Phn II ca cun sch ny s gip cc bn hiu r v nm vng nhng khi nim .
PHN II. SU GIC QUAN
Trong Thi i Nhn thc hin nay, chng ta s cn hon thin li t duy thin v bn
cu no tri ca mnh bng cch nm vng s|u nng lc thit yu ca li t duy theo b|n
cu no phi. Khi c kt hp vi nhau, su gic quan thuc kh nng nhn thc tt v
cm th cao ny s gip pht trin mt t duy ho{n to{n mi, |p ng yu cu ca thi i.
1. Khng ch l chc nng m cn l THIT K. Ngy nay, vic to ra mt sn phm,

mt dch v, mt kinh nghim hay mt li sng ch n thun |p ng v mt chc nng
thi cha . Thay v{o , yu t quan trng v mt kinh t v lm mi ngi tha mn l
phi to ra mt iu g va p, c |o, va gi cm.
2. Khng ch l cuc tranh lun m cn l CU CHUYN. Khi cuc sng ca chng ta

ang tr nn y p thng tin v s liu th vic sp xp cc lun chng trong tranh lun ~
khng cn na. S khng trnh khi vic c mt ai mt ni kh|c tm ra lun im
bc b c|c quan im ca bn. Bn cht ca vic thuyt phc, giao tip v thu hiu bn
th}n cng to iu kin cho vic sng to ra mt cu chuyn c tnh thuyt phc.
3. Khng ch l s tp trung m cn l S HA HP. Thi i Cng nghip v Thng

tin i hi s tp trung v chuyn mn ha. Song, khi nhng cng vic vn phng c
chuyn sang chu v gim xung ch cn cc phn mm x l th mt nng lc t c ch
n ~ c t ln h{ng u: kt ni cc mng ghp hay nh ti gi l Ha hp. iu
c i hi nhiu nht hin nay khng cn l kh nng ph}n tch m{ l{ kh nng tng hp
nhn nhn bc tranh ton cnh, vt qua nhng ranh gii v c th kt hp cc mnh vn
tp nham, hn n thnh mt tng th hon chnh, c sc hp dn v li cun.
4. Khng ch l t duy logic m cn l S NG CM. T duy logic c coi l mt

trong nhng kh nng c trng ca con ngi. Th nhng trong mt th gii m thng tin
v cc cng c phn tch tin tin xut hin khp mi ni th t duy logic thi l{ khng .
Du hiu nhn ra nhng ngi th{nh t chnh l kh nng thu hiu nim vui ca ngi
khc, kh nng m rng mi quan h v{ quan t}m n mi ngi.
5. Khng ch cn s nghim tc m cn cn GII TR. Nhiu bng chng cho thy

ting ci, s th th|i, tr chi v{ tnh h{i hc ~ em li li ch to ln cho sc khe v
cng vic ca con ngi. ng nhin, c nhng lc chng ta phi nghim tc, nhng
nghim tc qu li khng tt cho cng vic v sc khe ca bn. Ngy nay, trong Thi i
Nhn thc, d trong cng vic hay trong cuc sng, tt c chng ta u cn gii tr.
6. Khng ch lm giu m cn phi TM KIM NGHA. Chng ta ang sng trong mt
th gii y v vt cht. iu n{y ~ gii tho|t h{ng trm triu ngi khi cng cuc
mu sinh ng{y n{y qua ng{y kh|c v{ cho php chng ta theo ui nhiu ham mun cao hn
nh mc ch sng, s siu nghim v tha mn cc nhu cu v tinh thn.
C su loi gic quan trn (Thit k, K chuyn, Ha hp, ng cm, Gii tr v Tm kim
ngha) dn dn s dn dt cuc i ca chng ta v{ nh hnh th gii ny. Nhiu ngi
trong s cc bn khng h bn khon khi ch{o n mt s thay i nh vy. Song vi mt
s ngi, vin cnh ny xem ra khng my d chu. N c xem nh mt s thay th cuc
sng bnh thng bng mt nhm ngi gi to trong b qun |o m{u en khng th}n
thin. Nhng k ny s b li ng sau nhng g m{ chng coi l{ cha tnh ngh thut
hoc cm xc. ng s! Ng{y nay nng lc nhn thc v cm th - nhng kh nng c
ngha quan trng nht - v c bn l nhng c tnh ca con ngi. Sau cng, tr li vi
tho nguyn mnh mng, t tin ca chng ta khng phi tham d cc k thi u v{o i
hc hay in v{o h{ng ng giy t, nhng h ~ bit k cho nhau nghe nhng cu chuyn,
biu l s ng cm v to ra nhng vt dng mi. Nhng kh nng n{y lun bao gm mt
phn ca c|i c gi l tnh nhn bn. Nhng qua mt vi th h trong Thi i Thng tin,
sc mnh ca nhng vic l{m trn ~ b suy gim. Thch thc }y l{ l{m th n{o
chng quay tr li theo ng chc nng ca mnh. ( chnh l{ tng n sau tng danh
mc cui mi chng ca Phn II. Nhng cng c, bi tp v ti liu c thm trong phn
ny s gip ch cho bn trn con ng xy dng v pht trin mt t duy ho{n to{n mi).
Bt c ai cng c th lm ch su gic quan ca Thi i Nhn thc. Song, ngi nm vng
chng u tin s c li th hn c. Vy nn chng ta hy cng bt u.
4. THIT K
Gordon MacKenzie, mt chuyn vin thit k sng to c nh hng ln v lu di ti
Cng ty Thip Hallmark, ~ li mt cu chuyn c lu truyn trong gii thit k.
Gordon MacKenzie l mt nh hot ng x hi v{ thng c cc bui ni chuyn v ngh
nghip ca mnh ti nhiu trng hc. m u cho cu chuyn ca mnh, ng ni vi cc
hc sinh rng mnh l mt ngh s. Sau , ng a mt quanh phng hc, ch n cc bi
v m thut c treo trn tng v hi ai ~ to ra cc kit tc .
C bao nhiu ha s trong cn phng n{y? MacKenzie hi, C|c em c th gi tay ln

c khng?
Cu tr li lun theo mt dng nht nh. Ti c|c trng mu gio v lp mt, tt c cc

em hc sinh u hng h|i gi tay. 3/4 s hc sinh lp hai gi tay, mc d t ho hng. lp
ba, ch c mt vi hc sinh l{m iu . Ln n lp su th khng c mt c|nh tay n{o gi
ln c. L tr ch nhn quanh xem c bn no trong lp thc hin h{nh ng m{ chng c
hc l{ kh|c thng hay khng.
Nh thit k, nhng ngi lm vic trong lnh vc sng to thng nhc i nhc li cu
chuyn ca MacKenzie thng l{ khi ~ qu| chn, vi ging bun b minh ha cho
vic mi ngi |nh gi| thp gi tr cng vic ca mnh. V khi MacKenzie k cu chuyn
ny cho lng khn gi ng hn, ngi ta ch lc u chm ri. Th nhng phn ng mnh
nht ca h cng ch l s xt xa.
Thc t, l ra h nn cm thy b xc phm. H nn chy n ngi trng ca con v

yu cu gii thch. H nn an i bn tr, i u vi hiu trng v gii tn ban gim hiu.
Cu chuyn ca MacKenzie l mt cu chuyn cn ghi nh trong thi i chng ta.
Ngy nay, s thnh vng ca mt quc gia hay mt c nhn ph thuc vo vic c hay
khng nhng ngi ngh s. Trong mt th gii tha thi v vt cht, b ri lon bi s t
ng ha v qu nhiu nhng cng vic vn phng th mi ngi, bt k ngh nghip no,
phi nui dng kh nng cm th ngh thut. Chng ta c th khng phi l nhng Dali
hay Degas, nhng ng{y nay, tt c chng ta u phi l nhng nh thit k.
Tht d dng khi b qua thit k vn b coi l s trang tr n thun, l{m p cc

a im hay vt, nhm che giu s tm thng ca chng, th nhng, l{ mt cch
hiu sai lm, tai hi v thit k v{ nguyn nh}n nng lc ny tr nn quan trng, c bit
trong thi im hin nay. John Heskett, mt nh nghin cu v lnh vc n{y, ~ gii thch
rt r: Xt v bn cht, kh nng s|ng to c th c nh ngha l{ kh nng to dng mi
trng ca con ngi khng theo bn cht t nhin, nhm |p ng nhng nhu cu ca con
ngi v lm cho cuc sng ca chng ta tr nn ngha.
Hy ri mt khi cun s|ch n{y v{ nhn xung quanh cn phng bn ang ngi. Mi th
trong u c thit k. Kiu ch trong cun sch ny. Cun sch bn ang cm trn tay.
Qun o bn ang mc. c m bn ang s dng. Ta nh m bn ang ng trong .
Nhng s vt trn l mt phn trong cuc sng ca bn v c ngi ~ tng tng v lm
ra chng.
Thit k l mt nng lc c xa ca tr no. Theo li Heskett, l{ s kt hp gia tnh

thit thc v{ ngha. Nh{ thit k ha phi lm sao cho cun sch qung co d c.
l tnh thit thc. Nhng t hiu qu cao nht, cun sch phi chuyn ti c phn
tng hay tnh cm m bn thn ngn t khng biu hin ht c. l{ ngha. Nh{ thit
k ni tht phi to ra mt ci bn c th ng vng v chu c sc nng ca nhng vt
t trn n (tnh thit thc). Nhng hn ht, c|i b{n phi mang mt sc hp dn v mt
thm m, iu lm hon chnh cng nng ca sn phm ( ngha). Mt thit thc kh ging
li t duy thin v bn cu no tri, mt ngha th ging li t duy thin v bn cu no
phi. V vi hai phong c|ch t duy nh trn, ng{y nay, mt thit thc ~ tr nn ph bin,
r v c th t c tng i d d{ng. iu n{y ~ l{m tng gi| tr ca mt ngha.
Nng lc thit k chnh l mt thit thc c nng cao nh mt ngha ~ tr

thnh mt nng lc thit yu tha mn nhu cu c nhn v thnh cng trong cng vic v
t nht ba nguyn nhn sau. Th nht, nh s thnh vng ng{y c{ng tng v{ cng ngh tin
tin hn, hin nay, vic c c mt thit k tt ~ tr nn d d{ng hn bao gi ht. iu
cho php c nhiu ngi c hng nim vui t cc thit k v tr thnh nhng ngi
am hiu mt lnh vc chuyn mn nht nh. Th hai, trong thi i vt cht d tha, thit
k ~ tr nn quan trng vi hu ht cc hot ng kinh doanh. N c coi nh mt
phng tin to nn s khc bit gia cc doanh nghip v{ l{ phng php m ra nhng
th trng mi. Th ba, khi ngy cng c nhiu ngi n}ng cao c nng lc sng to,
chng ta c{ng c c hi p dng nng lc v{o mc ch cao c ca n: thay i th gii.
Vo mt bui s|ng th|ng 2 p tri, ti ~ nhn thy s hi t ca c ba nguyn nhn

trn ti khu thng mi Philadelphia, gn Ta nh{ c lp, mt ni m{ chc hn Gordon
MacKenzie s mm ci ni chn sui.
Mi gi sng ti xng thit k ca Mike Reingold, trong ting nhc m du lan ta

khp cn phng, mt hc sinh ang ngi lm mu trn mt chic gh t trn b{n 19 bn
cng lp phc ha chn dung trn nhng tm giy v to bn. Cnh tng n{y l{ iu
thng thy ti mt hc vin ngh thut hin i, tr mt im: c|c ch{ng trai, c g|i ang
phc tho }y u l nhng hc sinh lp mi v hu ht trong s h n t nhng khu
vc c tnh hnh x hi phc tp nht Philadelphia.
Cho mng cc bn n vi CHAD Trng Trung hc Kin trc v Thit k Charter

mt trng cng lp min hc ph Philadelphia. Ni }y ~ chng minh kh nng thit k
c th m mang tr tu gii tr, ng thi cng dp tt o tng rng thit k l{ l~nh a
ring ca mt nhm ngi c la chn.
Trc khi tr thnh hc sinh lp chn ti CHAD, phn ln nhng hc sinh n{y cha
tng theo hc mt lp ngh thut no, 1/3 s hc sinh c v lm ton trnh lp ba.
Th nhng, nu i theo con ng ca nhng hc sinh kha trc ti CHAD th 80% s hc
sinh hin ti s tip tc hc ln h cao ng hai hoc bn nm, mt vi em cn c th theo
hc ti c|c trng nh Vin Pratt v{ trng M thut Rhode Island.
Thnh lp nm 1999 vi t c|ch trng trung hc cng lp u tin ca M c chng

trnh hc ly nng lc thit k lm trung tm, mc ch ca CHAD khng n thun l{ {o
to mt th h nhng nh thit k mi v{ a dng ha mt ngh m{ ngi da trng chim
a s (3/4 hc sinh CHAD l{ ngi M gc Phi, 80% thuc cc chng tc t ngi khc).
Mc ch kh|c ca trng l dng thit k dy cc mn hc chnh khc. Hc sinh ca
CHAD dnh 100 pht mi ngy ti xng thit k. H tham gia vo cc kha hc v kin
trc, thit k cng nghip, l thuyt v mu sc v thc hnh v. Nh{ trng cng a thit
k vo cc mn khng km phn quan trng nh to|n, khoa hc, ting Anh, x hi hc v
cc mn hc khc. Chng hn, khi hc v ch La M c i, thay v n thun tm hiu h
thng dn nc ca ngi La M, hc sinh c yu cu xy dng m hnh h thng .
Nh li ca Claire Gallagher, cu kin trc s tng gi chc gim st hot ng v{ chng
trnh ging dy ca CHAD: H ang hc cch kt hp mun vn nhng s kin phc tp
an xen nhau a ra gii ph|p. l{ iu m nhng nh thit k thc hin. Thit k l
mn hc mang tnh lin ng{nh. Chng ti ang {o to nhng ngi c kh nng t duy
tng th.
Tuy Sean Canty mi tip cn vi ngh thut nhng cu ~ kh| th{nh cng trong mi
trng t duy tng quan ny. L mt chng trai thng minh vi thn hnh gy g, trng cu
nh c nh mt nh thit k k cu mc d vn cn nhiu nt vng v ca mt cu b 16
tui. Khi ti ni chuyn vi Canty sau bui hc trng, cu ~ k cho ti nghe v trng
trung hc y ln xn, bo lc ca mnh: Ti l{ mt hc sinh hay v nguch ngoc trong
lp. Ti l{ ngi lun c im s cao trong lp hc ngh thut. Th nhng anh s lun l
mt ngi lp d bi bt c ai trong lp c cht ngh s u b coi nh vy. T khi theo hc
ti CHAD, Canty ~ tm thy mt mi trng thoi m|i cho mnh v{ ~ hc c nhiu iu
mi m t nhng ngi bn cng trang la. Cu giam mnh trong mt cng ty kin trc
a phng hai bui chiu mi tun. Vi s gip ca ngi thy ph o cu gp trong
thi gian hc ti CHAD, cu n New York thit k mt tm bin qung co. Cu ~ thit k
m hnh ca hai ta th|p tuyt vi m{ cu rt mong nhn thy n c xy dng vo mt
ng{y n{o . Tuy nhin, Canty cho rng iu quan trng nht m cu hc c ti CHAD
cn ln hn bt k mt k nng c th n{o: Ti ~ hc c cch lm vic vi mi ngi
v cch tm cm hng cho mnh t nhng ngi kh|c.
Tht vy, ch cn i do quanh c|c i snh }y thi cng khi ngun cm hng.
Cc tc phm ngh thut ca sinh vin c trng b{y ti tin snh. Cc dy hnh lang
trng b{y c|c tng phm ca Bo tng Cooper-Hewitt. V khp ni trong trng u c tc
phm ca nhng nh thit k nh Karim Rashid, Kate Spade v{ Frank Gehry, mt s trong
c c|c sinh vin lu tr trong t c nhn ca mnh. H ~ bin ni cha tr thnh
t trng b{y. Tt c hc sinh }y u mc ng phc o s mi xanh v{ qun mu nu
vng. Nam hc sinh cn eo thm c{ vt. Theo li ca Barbara Chandler Allen, ngi qun
l pht trin ca trng: C|c em cm thy v trng ging nh nhng kin trc s v{ nh{
thit k tr. }y l{ chin cng khng nh trong mt ngi trng c phn ln hc sinh c
hon cnh kh khn n mc tiu chun nhn ba tra min ph.
Vi nhiu hc sinh ca CHAD th ngi trng n{y nh thin ng gia mt th gii

nghit ng, mt ni an to{n, c k lut, ni ngi ln quan t}m v{ t nhiu k vng vo
cc em. Trong khi t l hc sinh n lp ti mt trng trung hc cng lp thng thng
Philadelphia l 63% th CHAD l 95%. Mt iu cng kh| th v l nhng iu trng
kh|c c m{ ni n{y khng c. CHAD l{ mt trong nhng trng khng c my d kim loi.
Thay v{o , khi hc sinh, gi|o vin v{ kh|ch tham quan i qua cng chnh trn ng
Samson, h c ch{o n vi mt bch ha nhiu mu sc ca nh thit k theo trng
phi gin n, Sol Lewitt.
Mc d CHAD l{ trng tin phong nhng khng phi l{ trng duy nht hot ng
theo kiu ny. H thng trng cng lp Miami rt t ho vi trng Trung hc Thit k
v Kin trc, New York c trng Trung hc Ngh thut v Thit k, Th Washington c
trng tiu hc gi l{ Trng Thit k, ni c rt nhiu gio vin l nhng ngh s chuyn
nghip. Trn bc tiu hc v trung hc, {o to chuyn ngnh thit k ang bng n tch
cc. M, nh chng ta ~ c trong Chng 3, tm bng thc s ngh thut hin ang thay
th vai tr ca bng thc s qun tr kinh doanh. Vng quc Anh, s lng sinh vin theo
hc ngnh thit k ~ tng 35% t nm 1995 n 2002. chu , tng s trng hc
chuyn v thit k ti Nht Bn, Hn Quc v{ Singapore c|ch }y 35 nm l{ con s 0. Hin
nay, ba nc n{y ~ c khong hn 23 trng ngh thut.
Ti c|c trng hc n{y, cng ging nh CHAD, hc sinh c th s khng nht thit tr
thnh nhng nh thit k chuyn nghip. l{ iu tt, theo li ca b ph hiu trng
Christina Alvarez. B{ ni: Chng ti ang x}y dng cho hc sinh cch nhn thc v thit k
v nh hng ca thit k i vi cuc sng ca chng ta nh th no. Ti thy rng
chng trnh hc thit k hin nay ti c|c trng l nhm cung cp cho hc sinh mt dng
mi ca phng ph|p gi|o dc ngh thut t do. Cho d con ng m nhng hc sinh
ny s theo ui l g, nhng kinh nghim m cc em hc c ti trng ny s gip nng
cao nng lc gii quyt cc vn , thu hiu ngi khc v trn trng th gii xung quanh.
}y l{ nhng nng lc thit yu trong Thi i Nhn thc.
Tnh dn ch trong thit k
Frank Nuovo l mt trong nhng nh thit k cng nghip ni ting nht th gii. Nu
bn dng in thoi di ng Nokia, c kh nng chnh Nuovo l{ ngi thit k ra chic my
. Nhng khi cn tr, Nuovo ~ gp nhiu kh khn khi gii thch s la chn ngh nghip
ca mnh cho gia nh. Trong mt bui phng vn, Nuovo ~ k cho ti nghe: Khi ti ni
vi b ti rng ti mun tr thnh nh thit k, b ti hi: C|i ngha l{ g? Nuovo cho
rng chng ta cn phi gt b th|i e ngi ang bao bc xung quanh lnh vc thit k.
Hiu theo c|ch n gin nht, thit k l{ h{nh ng to ra cc gii php. Thit k l mt
iu g m{ mi ngi u lm hng ng{y.
Ngay t thi im t tin ca chng ta m{i | to ra u mi tn, con ngi ~ l{

nhng nh thit k. Thm ch, khi t tin chng ta lang thang trn cc tho nguyn, h ~ c
sn trong mnh mt kht khao v ci mi l v{ c|i p. Tuy nhin, trong phn ln lch s
lo{i ngi, thit k thng c xem l ti sn ca tng lp thng lu, nhng ngi c
tin mua nhng th ph phim m h cho l ngh thut v c thi gian thng thc
chng. S cn li trong chng ta c l thnh thong cng c hng cht t mt ngha ca
sn phm, nhng a phn mi ch dng li mt thit thc m thi.
Tuy nhin, trong vi thp k qua, iu n{y ~ bt u thay i. Hot ng thit k ~

c dn ch ha. Nu khng tin, bn c th lm mt bi kim tra sau. Di y l ba font
ch. Hy ni kiu ch bn tri vi tn ca n ct bn phi.
1. Mt t duy ho{n to{n mi a. Times New Roman
2. Mt t duy ho{n to{n mi b. Arial
3. Mt t duy ho{n to{n mi c. Courier New

Sau khi ~ tin hnh th nghim ny nhiu ln trong qu trnh nghin cu vit cun
s|ch n{y, ti o|n hu ht cc bn c th hon thnh bi kim tra ny nhanh chng v chnh
xc. Song, nu ti a ra th|ch thc n{y v{o 25 nm trc, hn bn khng c manh mi
c th l{m nh vy. Ti thi im , font ch l{ lnh vc chuyn mn ca nhng th xp
ch hay thit k ha, ngi bnh thng nh bn v ti chc khng th nhn ra v hiu
c chng. Ngy nay, chng ta sng v lm vic trong mt mi trng mi. Hu ht nhng
ngi phng T}y c kh nng c, vit v s dng m|y tnh u bit nhiu loi font ch
nh th n{y. Virginia Postrel ni: Nu c sinh ra v sng trong rng nguyn sinh th bn
hc c cch phn bit cc loi l cy. Ngy nay, chng ta hc c cch phn bit cc loi
ch.
ng nhin, font ch ch l mt kha cnh ca qu trnh dn ch ha thit k. Mt
trong nhng nh bn l hng ha thnh cng nht trong 10 nm qua l{ Design Within
Reach (Thit k trong tm tay). }y l{ mt mng li gm 31 xng thit k c nhim v
mang nhng thit k xut sc n vi ngi tiu dng nhiu hn. C|c xng v v danh
mc ca DWR c cc loi gh, n v{ b{n rt p m ch nhng gia nh gi{u c mi s
dng nhng ng{y nay, c|c loi dng n{y ~ trong tm tay ca kh| ng ngi dn.
Target, ni gh thm ca c|c gia nh m{ ti ~ miu t Chng 2, ~ c nhiu bc
chuyn ln trong vic dn ch ha thit k, thng l xa nha ranh gii gia thi trang
cao cp vi hng ha sn xut hng lot nh vi qun o ca hng Isaac Mizrahi. Trn
nhiu trang ca t The New York Times, Target ~ qung co loi chn khng hiu
Philippe Starck dnh cho tr em tr gi| 3,49 -la cng vi cc sn phm t tin nh ng
h hiu Concord LaScala tr gi| 5.000 -la, nhn kim cng Harry Winston tr gi 30.000
-la. Tng t, Micheal Graves, tc gi ca bn chi toa-lt m{ ti ~ mua trong t i ti
Target, nay cn bn cc b ngh m{ ngi mua c th s dng to ra nhng ban cng,
xng thit k v cng vm y phong c|ch. t ngi trong chng ta dm thu Graves,
ngi ~ tng thit k nhiu th vin, bo t{ng v{ c|c cn nh{ tr gi nhiu triu -la,
thit k cn phng ca gia nh. Th nhng, vi 10.000 -la, chng ta c th mua mt
trong s nhng lu bt do Graves thit k v{ thng thc v p cng nh s quyn r ca
mt trong nhng t{i nng kin trc ni ting nht th gii ngay ti sn sau nh mnh.
Dn ch ha thit k ~ x}m nhp vt qua c lnh vc thng mi. Chng c g |ng

ngc nhin khi h~ng in t Sony c ti 400 nh thit k lm vic trong cng ty. Nhng cn
trng hp sau }y? Nh{ th cha Jesus ca nhng ngi theo gio phi Mormon c ti 60
nh thit k trong i ng nh}n vin. V{ trong khi Cha a nhng ngh s v{o ngi nh{ ca
mnh th ngi dn M cng ang t l{m iu . Ban Qun l Dch v tng hp chuyn
m nhim vic gim st hot ng xy dng cc ta nh chnh ph M cng c chng
trnh Thit k tuyt ho nhm bin cc ta nh bun t ca lin bang thnh nhng ni
lm vic tin nghi v din mo p mt hn. Ngay c cc nh ngoi giao M cng ~ |p
ng nhng yu cu cp bch ca thi i ng{y nay. Nm 2004, B Ngoi giao M tuyn b
ang dn dn loi b loi font ch ~ dng trong nhiu nm Courier New c 12 v thay
th bng kiu Times New Roman c 14, c s dng trong tt c cc loi vn bn t thi
im ny tr i. Thng c|o v s thay i ny c gii thch font Times New Roman c 14
c s lng ch trn mt trang gn tng ng vi Courier New c 12, kiu ch ny
cng r nt hn, d c hn v{ nhn hin i hn. C l c|ch }y mt th h, khng ai c
th ngh ti s thay i n{y. Nhng |ng ghi nhn hn c l cc nhn vin trong B Ngoi
giao M u hiu thng c|o ang ni n ci g.
Thit k l kinh doanh - Kinh doanh l thit k
Qu trnh dn ch ha thit k ~ l{m thay i logic v tnh cnh tranh ca hot ng

kinh doanh. Theo truyn thng, cc cng ty cnh tranh vi nhau v gi c hoc cht lng
sn phm hoc c hai. Nhng ng{y nay, cht lng tt v gi c phi chng ch n thun l
khon tin t cc trong tr chi kinh doanh tm v cho php bc v{o thng trng.
Mt khi c|c cng ty |p ng yu cu trn th h s c cnh tranh vi nhau, khng cn
nng v mt tnh nng v{ gi| b|n ca hng ha na m thin v nhng c tnh cht lng
khng th m t c nh s c |o, v p v{ ngha. }y khng phi l{ iu qu mi
m. Tom Peters ~ t ra cc cch thc kinh doanh thit k trc khi gii doanh nhn nhn
ra c s khc bit gia Charles Eames v{ Charlies Angels. (Tom khuyn c|c cng ty:
Thit k l s khc bit cn bn gia yu v{ ght). Th nhng, cng tng t nh thng
c|o thay i font ch ca B Ngoi giao M, iu |ng ch trong vic cn nhanh chng
kinh doanh thit k khng phi tng m cch thc ph bin rng r~i tng.
H~y xem xt quan im ca hai con ngi n t hai t nc khc nhau, hai th gii
kh|c nhau: Paul Thompson, Gi|m c bo tng Cooper-Hewitt thnh ph New York v
Norio Ohga, cu Ch tch tp o{n in t cng ngh cao hng mnh Sony.
}y l{ quan im ca Thompson: C|c nh{ sn xut ~ bt u nhn ra rng chng ta

khng th cnh tranh vi gi sn phm v chi ph nhn cng ca vng Vin ng na. Vy
chng ta phi cnh tranh bng c|ch n{o? chnh l{ thit k.
Cn }y l{ quan im ca Ohga: Sony, chng ti cho rng tt c sn phm ca c|c i

th v cn bn c cng cng ngh, gi c, tnh nng v{ c im. Thit k chnh l{ im duy
nht phn bit sn phm ny vi sn phm khc trn th trng.
Lun im ca Thompson v{ Ohga ang ng{y c{ng c chng minh qua bn k khai
vn v doanh thu. Theo kt qu nghin cu ti Trng Kinh doanh London, vi mi 1% u
t v{o thit k sn phm th doanh thu v li nhun s tng trung bnh 3-4%. Tng t, cc
cuc nghin cu kh|c cng ch ra rng c phn ca mt cng ty ch trng vo hot ng
thit k sn phm vt xa so vi c phn ca mt cng ty i tc t quan tm ti vic ny.
Xe hi l{ mt minh chng tuyt vi. Nh ti ~ nhn mnh Chng 2, M hin nay,

s lng xe t nhiu hn s lng ngi bit l|i xe. iu c ngha l{ phn ln ngi
dn M mun c xe hi u c th mua cho mnh mt chic. t ph bin khp ni trn
nc M ~ khin gi c gim v cht lng tng, bin phn thit k ca xe thnh tiu ch
chnh trong quyt nh ca ngi mua. Cc nh sn xut xe hi ca M dn dn ~ hc c
iu n{y. Anne Asenio, Gi|m c Thit k ca GM, cho hay: Trong mt thi gian di, t
nhng nm 60 ca th k trc, gi|m c marketing ca cc cng ty tp trung nhiu vo
khoa hc v k thut, thu thp s liu v x l cc con s. H ~ khng ch ti tm quan
trng ca phn bn kia no b bn cu no phi. Cui cng, n ~ mang li tht bi th
thm cho Detroit. iu ny khin mt ngi hot ng c lp nh Bob Lutz, ngi chng
ta ~ nghe n trong Chng 3, nhn ra rng tnh thit thc phi gn vi ngha. Lutz ni
ting vi tuyn b: GM hin ang trong thi k kinh doanh mang tnh ngh thut v{ ang c
gng nng cao v th ca nh thit k ngang bng vi k s. Aseno ni: Chng ta cn to s
khc bit, nu khng chng ta khng th tn ti. Ti ngh nhng nh thit k c gic quan
th su, n ging nh mt chic ng-ten cho php h hon thnh cng vic ny vi cht
lng cao hn nhng ngh nghip kh|c.
C|c h~ng xe hi kh|c cng ~ thay i theo hng ny. Chris Bangle ca hng BMW ni:
Chng ti khng sn xut xe hi. BMW ang sn xut ra nhng tc phm ngh thut di
ng th hin c tnh yu i vi cht lng ca ngi l|i. Mt v ph ch tch ca Ford
cho hay: Trong qu| kh, tt c nhng g chng ti lm l sn xut chic V-8 s. Nhng
ngy nay, chng ti c gng t c s hi ha v cn bng. C|c h~ng xe hi st sng
to s khc bit cho sn phm ca mnh qua thit k n mc trong vn ha hng mnh
ca mnh, Detroit coi sc mnh ca ng c gi khng quan trng bng khng gian bn
trong xe na. Nh t Newsweek ~ vit: Th nn Cuc trnh din sn phm ca Detroit
c th i tn thnh Cuc trnh din ni tht ca Detroit.
Cn bp ca bn cng l{ mt minh chng cho ngi v mi ca thit k. D nhin, chng

ta c th thy c iu n{y trong c|c cn bp sang trng vi t lnh di 00C sng bng
v t lnh loi ln Viking. Nhng hin tng n{y c thy r nht cc sn phm nh
hn v{ r hn trong t v trn mt bn bp ca c|c gia nh ti M v chu u. M ngn ko
t bp ca c|c gia nh n{y, chng ta c th thy nhng dng c m np chai trng ging
nh mt con mo ang mm ci hoc mt chic tha dng n m ng ang toe tot ci.
Hay ch n thun khi i mua mt l nng bnh bng in, bn s gp kh khn nu c
tm mt chic thit k theo kiu c v hu ht cc sn phm ~ c c|ch iu vi kiu dng
p, ng nghnh, bng lo|ng v{ nhiu c im mi l i km.
Mt vi nh ph bnh ngh thut c th cho rng nhng tin b trn l nh v{o mu

mo ca nhng g marketing xo tr hoc do nhng ngi d}n phng T}y gi{u c ~ b v
b ngoi ca sn phm |nh la nn khng ch n bn cht. Song, quan im trn ~
khng hiu c tnh hnh kinh t hin nay v kht vng ca con ngi. Hy cng nhau
nhn li vic s dng mt l nng b|nh thng thng. Mt ngi bnh thng s dng l
nng nhiu nht 15 pht mi ngy, 1.425 pht cn li trong ngy dnh cho vic trng b{y
chic l nng . Hay ni c|ch kh|c, 1% thi gian ca l nng c d{nh cho cng nng,
cn 99% cn li l dnh cho tnh thm m. Vy ti sao chng li khng cn p, nht l khi
bn c th mua mt l nng p mt m ch mt cha y 40 -la? Ralph Waldo
Emerson qu quyt nu nh trong qu| kh, bn c th thit k mt chic by chut tt hn
th c th gii s x n nh bn, nhng trong thi k vt cht d tha hin nay, khng
ai n g ca nh bn, tr khi ci by chut ca bn hp dn c no phi ca h.
Thit k cng ~ tr thnh mt nng lc thit yu do tnh bin thin nhanh chng ca
hot ng trao i thng mi. Cc sn phm ngy nay trong nhy mt ~ i t mt thit
thc, theo t duy ca bn cu no tri, sang mt ngha, theo t duy ca bn cu no phi.
Hy ly in thoi di ng lm v d. Ch cha y 10 nm, chng ~ bin t mt th xa
x ch dnh cho mt s ngi thnh mt vt khng th thiu i vi i a s chng ta v
mt ph kin th hin c tnh ca nhiu ngi. Toshiro Iizuka, mt gi|m c kinh doanh
in t dn dng Nht Bn, nhn nh: t mt thit b logic (ch trng vo tc v
tnh nng c bit), in thoi di dng ~ tr th{nh thit b cm xc (ch trng vo tnh
bt mt, c th thay i ty theo thch ca ngi dng v c v ngo{i c |o). Hin nay,
khch hng tiu tin vo vic mua v in thoi (khng c tnh nng) trang tr cho ch d
ca mnh bng vi s tin h mua m|y. Nm ngo|i, khong 4 t -la c b ra ch mua
nhc chung cho in thoi.
Trn thc t, mt trong nhng hiu qu kinh t ln nht ca thit k chnh l kh nng
to ra th trng mi cho nhc chung in thoi, dng c gia nh, t b{o quang in v
thit b y t. T|c ng ca s d tha, chuyn dch vic lm sang chu v t ng ha ~
nhanh chng khin sn phm v dch v tr th{nh h{ng ha n ni cch duy nht tn
ti l lin tc a ra tng mi, sng ch mi v{ cho em n th gii nhng iu m n
khng bit mnh ang thiu (theo c|ch ni a thch ca Paola Antonelli).
Thit k tng lai ca chng ta
Nhng dng c nu n c thit k cung cp cho cn bp khng ch c tc dng

trn nc xt m{ cn l{m xao ng tm hn chng ta. Nhng thit k p c th thay i
th gii. (V nhng thit k xu cng c t|c dng nh vy)
Ly vic chm sc sc khe lm v d. Hu ht cc bnh vin v{ vn phng ca b|c s

khng hn l{ ni d{nh cho s hp dn v th hiu thm m tt. Mc d c|c b|c s v{ nhng
ngi iu hnh bnh vin cng thch thay i c|ch b{i tr ni l{m vic nhng h thng
ch coi }y l{ cng vic th yu, ng sau vic quan trng v cp b|ch hn l{ k n thuc
v{ iu tr cho bnh nhn. Tuy nhin, ngy cng c nhiu bng chng cho thy vic trang tr
ni l{m vic ca b|c s v{ bnh vin gip bnh nhn hi phc nhanh hn. Chng hn, nghin
cu ti bnh vin Montefiore Pittsburgh cho thy: bnh nh}n c phu thut v{ iu tr
trong phng c nhiu nh sng t nhin cn t thuc gim au hn v{ chi ph iu tr thp
hn 21% so vi nhng ngi nm trong phng bnh thng thng. Mt nghin cu khc
c tin hnh da trn s so snh hai nhm bnh nhn c cng loi bnh. Mt nhm c
iu tr trong phng bnh thng ca bnh vin, nhm kia trong phng hin i, c nhiu
nh sng mt tri v{ c trang tr hp dn. Kt qu l nhm th hai cn t thuc gim au
hn v{ xut vin sm hn trung bnh hai ng{y so vi nhm th nht. Nhiu bnh vin ang
tin hnh thit k li phng bnh sao cho c nhiu nh sng t nhin hn, c|c phng ch
m bo c s ring t cng nh thoi m|i cho ngi bnh v mt lot cc chi tit thit k
nh khun vin, m cung c}y cnh - nhng chi tit hin nay c|c b|c s mi pht hin ra c
tc dng y nhanh qu trnh hi phc.
Nhng tc dng tng t cng n cha trong vic a c|ch cm nhn mi v thit k
n trng hc cng v{ c quan nh{ nc, nhng ni m{ c|i p vn ch ng sau cng
vic hnh chnh. Mt nghin cu ti i hc Georgetown cho thy thm ch khi hc vin,
ging vin v{ phng ph|p gi|o dc khng i th nhng thay i v cnh quan ca trng
vn c th l{m tng kt qu kim tra 11%. Trong khi , nhng c quan nh{ nc, vn rt
thiu thm m trong thit k v xy dng, c l ang trong giai on u ca s hi sinh.
Mt v d in hnh l tr s Ta n Chelsea thnh ph New York do kin trc s Louise
Braverman thit k. c xy dng bng ngun ngn sch hn hp, ta nh vn c nhng
cu thang nhiu mu sc, cc phng rng ri v tng thng c b{y ni tht ca Philippe
Starck tt c dnh cho nhng ngi thu nhp thp hoc v gia c thu.
Thit k cng mang li li ch cho mi trng. Xu hng thit k xanh ang kt hp
c nhng nguyn tc v tnh bn vng vo trong thit k sn phm tiu dng. Phng ph|p
ny khng ch to ra nhng sn phm t nguyn liu ti ch m cn to ra cc sn phm
nhm n tnh thit thc c khi s dng cng nh ~ vt b. Tng t, hot ng kin trc
cng ang theo xu hng xanh, mt phn v M, cc kin trc s v{ nh{ thit k u
hiu rng hot ng xy dng gy nhim mi trng bng c s nhim do xe hi v{ c|c
nh my cng li. Hn 1.100 ta nh{ M ~ c trnh n ln Hi ng Cng trnh Xanh
xc nhn l thn thin vi mi trng.
Nu bn vn khng tin rng thit k c ngha vt ra ngoi phm vi ca b~i u xe v

bn xn, hy nhn li cuc bu c tng thng M nm 2000 v cuc chy ua ko d{i 36
ng{y gi{nh a s phiu ti bang Florida ca hai ng c vin Al Gore v George W. Bush.
Cuc bu c v{ h qu ca n cho n nay c th coi nh mt cn |c mng. Nhng n
sau s n {o l{ mt bi hc quan trng v gn nh b lng qun. Phe Dn ch khng
nh: Vi vic khng chp nhn kim li s phiu ca hai ng c vin, Ta n Ti cao M ~
trao quyn tng thng cho ng Bush. ng Cng ha cho rng i th ca h ~ kho lo
ginh chin thng bng cch hi thc cc quan chc bu c m li nhng mnh giy nh
cha c g ra khi phiu bu. Nhng s tht l c hai phe u nhm.
Mt nm sau cuc bu c tng thng ny, nhiu t bo v cc hc gi ~ tin hnh kim

tra li ton b s phiu bu ti bang Florida. Kt qu ca cuc kim tra n{y khng c
nhiu ngi ch v s kin khng b ngy 11/9/2001 v b lng qun sau s kin Tng
thng Bush t|i c c nm 2004. Nhng theo , yu t quyt nh ai ginh chin thng
trong cuc bu c nm 2000 chnh l{:
}y l{ loi phiu bu hai trang, tng gy ra nhiu rc ri cho cc c tri ti ht Palm
Beach khi i bu c. Ti ht Palm Beach mt a ht ca phe Dn ch, ni c tr ca hng
trm nghn c tri cao tui ngi Do Thi, ng c vin cc oan bo th Pat Buchanan ginh
c 3.407 phiu, cao gp ba ln so vi s phiu m ng nhn c ti bt k ht no ca
bang Florida. (Theo mt phn tch thng k, nu cch thc b phiu ti 66 ht khc ca
Florida c tin h{nh nh ti Palm Beach th Buchanan ch c th nhn c 603 phiu).
Hn na, c 5.237 c tri Palm Beach b phiu cho c Al Gore v Pat Buchanan khin
phiu ca h khng hp l. ng c vin Bush gi{nh c 537 phiu bu trong ton bang
ny.
}u l{ l do khin Buchanan c th gi{nh c nhiu phiu n nh vy v c n hng

nghn phiu khng hp l?
Thit k qu km!
Cuc iu tra nhng ngi khng ng h ng no cho thy, iu quyt nh kt qu

ca cuc bu c ht Palm Beach t quyt nh ai l{ ngi ng u nc M khng
phi l Ta n Ti cao ma qu hay nhng l phiu khng ng h m Theo li ca mt v
gi|o s ph tr|ch iu tra, chnh nhng l phiu ~ g}y kh khn cho c tri trong vic chn
la l{m h{ng nghn ngi lng tng v khin ng Gore trt gh tng thng. S bi ri ca
c tri trc phn hng dn v thit k ca l phiu cng my kim phiu dng nh ~
l{m thay i lch s nc M. Nu ht Palm Beach c mt vi nh thit k tham gia vo qu
trnh thit k phiu bu th lch s ca nc M c l s khc hin nay.
Ngy nay, nhng ngi thng minh c th nghi vn liu nhng phiu bu v s lng
tng m n gy ra cho c tri mang li kt qu tt hay xu cho t nc. }y khng phi s
ch trch t mt ngi ~ l{m vic cho ng Gore mi nm trc, hin vn cn l{ ngi ca
ng Dn ch. L phiu c thit k ti c l ~ mang li li th cho ng Dn ch v gy
thit hi cho ng Cng ha. Song, d chng ta ng h ng no th l phiu bu ti Palm
Beach cng c th coi nh v phng tu Sputnik trong Thi i Nhn thc ng{y nay. l{
mt s kin gy chn ng v{ l{m thay i th gii. N cho thy ngi dn M yu km n
mc n{o trong lnh vc m ngy nay chng ta coi l ngun sc mnh quan trng c bn
thit k.
THIT K mt nng lc nhn thc, kh c th huy ng t bn ngoi hay t ng ha

ang c ni n nh mt u th cnh tranh trong kinh doanh. Ngy nay, n tr nn d
tip cn v d |p ng hn bao gi ht, mang li c hi lm cho cuc sng ca chng ta tr
nn vui v, ngha v{ ti p hn. Nhng quan trng hn, nui dng tt kh nng cm
nhn v thit k s bin hnh tinh nh b ny thnh mt ni tt p hn cho tt c chng
ta. Xin c trch li ca Barbara Chandler Allen lm vic ti CHAD: Tr thnh mt nh
thit k tt chnh l mt tc nhn ca s thay i. Hy ngh xem th gii ny s ti p
hn bit bao khi nhng hc sinh ca CHAD ta i khp th gii.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
Lun mang bn mnh mt cun s ghi chp thit k
Hy lun mang bn mnh mt quyn s nh ghi chp bt c khi no bn nhn thy

mt thit k th v. (V d, ti c mt ci king Hotspot bng silicon gi| 6,95 -la hnh
vung, thanh mnh v linh hot, c th va dng lt ni va m hp, trng rt hp dn).
Bn cng c th ghi ch tng t vi nhng sn phm c thit k khng p mt. (Chng
hn, cng tc bt n b|o nguy him trn xe hi ca ti qu gn vi cn s nn n b|o
thng b bt ln mi khi ti a xe v{o ch u). Dn dn, bn s nhn nhng hnh nh,
ni tht, mi trng v nhiu s vt khc vi con mt sc so hn. V{ bn s hiu su sc
hn thit k chi phi cuc sng hng ngy ca chng ta nh th no. Hy c gng m bo
c thit k ca nhng tri nghim nh khi mua mt t|ch c{ ph, khi i m|y bay hay khi
n mt phng cp cu. Nu khng thch ghi chp, bn c th mang bn mnh mt my nh
hay in thoi di ng c camera k thut s, ghi li hnh nh ca nhng sn phm c
thit k p v xu.
Tp trung vo nhng vt khin bn kh chu
1. Hy chn mt vt dng trong nh khin bn kh chu mt im n{o .
2. n qun c ph mt mnh, mang giy bt nhng khng mang theo s|ch hay b|o.
Trong khi thng thc t|ch c{ ph, h~y ngh c|ch ci thin mn dng c thit k d t
.
3. Gi tng/phc ha hnh nh ci tin n chnh nh sn xut.

Bn s khng bit ht c hiu qu ca vic lm ny.
Ba gi trn l ca Stefan Sagmeister, ph trch thit k ha (xem thm thng tin ti

www.sagmeister.com).
c cc tp ch v thit k
Cc nh thit k chuyn nghip lun tm c (v b m nh bi) cc tp ch v thit k.

Bn cng nn l{m nh vy (tr vic b n m nh). c tp ch v thit k hay ch xem qua
gip bn c ci nhn sc so hn v{ to cm hng cho bn. Ti cc quy b|o c h{ng trm
tp ch v thit k nhiu trong s ch vit v cc sn phm t tin. Trong danh mc tp
ch phi c ca ti c tm loi:
Ambidextrous Mt d n ca trng thit k thuc i hc Stanford. Cun tp ch

ny nghin cu ngh thit k v nhng sc th|i trong t duy thit k. (Xem thm thng tin
ti www.ambidextrousmag.com).
Dwell Mt trong nhng tp ch c gii chuyn mn yu thch. Dwell ni bt v n

c phng ch}m hot ng hng ti phc v cng ng v quan tm ti mi trng. (Xem
thm thng tin ti www.dwellmag.com).
HOW T tp ch tp trung ch yu vo vit bi v thit k ha. Tp ch cng a ra

nhiu li khuyn hu ch cho hot ng kinh doanh, nhng gi c thm v{ h{ng nm c
t chc cuc thi thit k, qua nhiu tng thit k mi c a ra. (Xem thm thng
tin ti www.howdesign.com).
iD Tp ch ny ni ting vi t Tng kt hot ng thit k h{ng nm la chn

nhng tc phm thit k tiu biu nht ca nm v tp ch iD 40, trong gii thiu vi
c gi nhng nh thit k trin vng. (Xem thm thng tin ti www.idonline.com).
Metropolis Tp ch tp trung nhn mnh vo xy dng v vt liu xy dng, do , n

cung cp cho ngi c ci nhn su sc v mi trng xy dng. Ti thch phn vit v
nhng thit k bn vng ca tp ch ny (Xem thm thng tin ti www.metropolismag.com).
O Magazine Mt n phm do Oprah Winfrey lm ch bt, trong th hin rt r

nng lc sng to ca b{. }y l{ mt trong ba tp ch m ti yu thch nht trong tt c cc
tp ch hin nay. H~y c, tm hiu v sng cng n. (Xem thm thng tin ti
www.oprah.com/omagazine).
Print Mt tp ch tuyt vi chuyn v thit k ha. N ni ting v cun Tng kt

hot ng thit k khu vc h{ng nm vi nhiu trang v bi vit. (Xem thm thng tin ti
www.printmag.com).
Real Simple Mt ngi bn trong ngh thit k ca ti gi }y l{ cun cm nang. Tn

ch h{nh ng ca tp ch ny rt r r{ng: L{m s|ng t nhng nhim v hng ngy, t
ngi c c th tp trung vo nhng g tht s mang li ngha cho cuc sng ca h.
(Xem thm thng tin ti www.realsimple.com).
Hy ging nh Karim
Ti c xin Karim Rashid li khuyn lm th n{o nhng ngi khng chuyn v lnh
vc thit k nh chng ta c th a cm nhn v thit k vo cuc sng. Karim ~ gi cho
ti Bn tuyn ngn Karim, mt cm nang sng v thit k gm 50 im. }y l{ nhng
im th v nht:
1. ng chuyn mn ha.
5. Trc khi to ra mt vt hu hnh n{o , h~y t hi bn thn xem bn c to ra mt

tng, mt khi nim mi m no khng v sn phm c gi| tr thc t hay khng.
6. Bit tt c mi iu lin quan ti lch s ngh nghip ca mnh v{ sau qun chng
i khi bn thit k ra mt ci g mi.
7. ng bao gi ni L ra ti ~ c th l{m c vic v bn ~ khng l{m c.
24. Hy tn dng ti a kinh nghim ch khng phi vt.
33. Bnh thng l khng tt.
38. C ba loi ngi: ngi to ra nn vn ha, ngi mua nn vn ha v{ ngi khng

bit g v vn ha. H~y nm trong khong gia loi th nht v th hai.
40. T duy bao qu|t ch khng tp trung.
43. Kinh nghim l phn quan trng nht trong cuc sng. Vic trao i thng tin cng
nh c|c mi quan h gia ngi vi ngi to nn ton b cuc sng. Khng gian v mc
ch c th l{m tng nhng cng c th lm gim kinh nghim.
50. Ti }y v{ b}y gi l tt c nhng g chng ta c.
(Nhng trch dn trn l ca Karim Rashid, mt trong nhng nh thit k danh ting, ti
ba v c nhiu tc phm nht th gii. Xem thm thng tin ti website
www.karimrashid.com).
Hy tr thnh mt thm t thit k
Nhng ngi am m bt ng sn v nhng ngi hay t m thng c mt s thch:

n thm nhng cn nh{ ca ng. Hy theo chn h v dnh mt ngy ch nht i xem
nh ca nhng ngi khc. Xem cc trang qung c|o nh{ t tm nhng cn h c th
mang li cho chng ta s pha trn khc l gia c|c tng v cm nhn v thit k. H~y i
thm mt v{i cn nh{ v{ tm xu hng thit k, im chung gia c|c xu hng cng nh nt
c |o, c|i ti kh|c bit, khiu thm m ca ch nh}n c|c cn nh{. H~y c mt trang sch
ca Sarah Susanka, tc gi ca cun The Not So Big House (Ngi nh khng ln lm) v{ tm
xem nhng g s to nn khng gian khin bn cm thy thoi mi. Hy c gng x|c nh
xem n hp dn bn v kha cnh tnh cm hay th cht. V hy th gii thch v sao li nh
vy.
Hoc c th bin n thnh cuc i chi ca nhm bng cch r thm mt v{i ngi bn,
ri tin n nhng cn nh{ kh|c nhau. Cui ngy, hy t tp nhau li v cng so snh nhng
g m mi ngi ~ ghi chp c. V nh tm ra nhng u im ca ngi trang tr c
th hin trong chuyn thm c|c cn nh{ l}n cn n{y. iu s mang li cho bn cm nhn
v s a dng trong thit k ch trong mt vi gi ng h.
T m cng gip bn rt nhiu trong cng vic. Nu bn i thm ni l{m vic ca mt ai

th h~y a mt nhn quanh ni . C|ch trang tr v{ b{y bin cn phng mang li cho
bn cm gic g? Liu bn c lm vic hiu qu v cm thy vui v trong khung cnh ?
C|ch b{i tr, |nh s|ng v{ c trong phng l{m tng hay ngn cn cch thc con ngi
giao tip vi nhau trong cng vic nh th no? Bn s hc theo nhng yu t thit k no
trong a v{o ni l{m vic ca mnh?
H~y tham gia C|ch mng cng nghip ln th ba
Nu tt c chng ta u l nh thit k th cn cch no tt hn bt u bng vic t

mnh thit k mt c|i g ? Geatano Pesce, nh{ thit k ngi , cho hay: Trong tng lai,
khch hng s ch mun mua nhng sn phm i u. Ci m ti gi l Cch mng cng
nghip ln th ba s mang li cho mi ngi c hi c nhng sn phm duy nht. Bn c
th th tin hnh cuc cch mng ny bng cch t thit k mt i gi{y Nike cho chnh
mnh vi mu sc, kiu dng v hnh nh ph hp vi bn (xem thm thng tin ti
www.nikeid.nike.com). Bn c th lm vy vi sn phm gi{y trt ca Vans (xem thm
thng tin ti www.vans.com). V{ th hin ti a c| tnh, bn c th dng ch vit tay ca
mnh to ra mt font ch mi ch ca ring bn m thi. (Xem thm thng tin ti
www.fontifier.com). Nh thit k David Small ni vi ti: C|c sn phm tiu dng c sn
xut ngy mt nhiu theo phong cch ring ca tng khch hng s c t|c ng mnh m
ln cch nhn nhn v thit k ca nhng ngi bnh thng.
Thm cc bo tng v ngh thut thit k
m ngh lun c ch trong bt k bo t{ng n{o. Nhng, ngh thut ng dng ngh
thut thit k li lun b vt vo nhng t ti liu p p, c n|t hay di tng hm ca
nhng ngi lm cng vic thit k. May thay, iu ang dn thay i. Nhiu thnh ph
ln ng{y nay ~ cho x}y dng cc bo t{ng trng b{y hin vt thuc v thit k cng
nghip, ha, ni tht v kin trc. Nhng bo tng vi rt nhiu hin vt v li ch thch
nh vy l mt cch thc tuyt vi pht trin nng lc thit k ca bn. Di }y l{
mi bo tng th v nht:
Cooper-Hewitt, Bo tng Thit k Quc gia (New York) B su tp cc sn phm
thit k ng i c |o ca Cooper-Hewitt l mt trong nhng b su tp ln nht th
gii bao gm mi th, t bn v ca Michelangelo ti l mui ca Eva Zeisel nh thit k
cng nghip ngi Hungary, ni ting vi nhng sn phm gm. Hin vt ni }y rt tuyt
vi, c bit l nhng hin vt ti l trng b{y ba nm mt ln cc sn phm thit k trn
phm vi to{n nc M do Cooper-Hewitt ng ra t chc. (Xem thm thng tin ti
www.ndm.si.edu).
Design Exchange, Bo tng Giao dch Thit k (Toronto) Bo tng v trung tm

nghin cu n{y c tn nh vy v ta nh{ trng b{y hin vt hin nay chnh l sn giao dch
chng kho|n u tin Toronto. Bo tng c hai dch v: gii thiu nhng hin vt p
nht ca ngh thut thit k Canada v gii thiu cho khch tham quan v s a dng trong
thit k ca th gii. (Xem thm thng tin ti www.dx.org).
Bo tng Thit k (London) }y l{ sn phm tr tu ca Terence Conran. Bo tng

gm hai tng, trng b{y c|c sn phm thit k ca th k XX v XXI. Ca hng qu tng v
nhng hot ng dnh cho tr em ca bo tng thuc loi bc nht. Bo tng ta lc gn
ngay Thp London. V tr ny ca bo t{ng ~ gii thiu cho ti mt phn London m ti
cha bao gi khm ph. (Xem thm thng tin ti www.designmuseum.org).
Nh ca gia nh Eames (Los Angeles) Hai v chng Charles v Ray Eames c l l

nhng ngi thit k vt dng gia nh ni ting nht th k XX. Ta nh h xy dng, hin
nay c dng l{m ni trng b{y c|c sn phm, l mt phn trong nghin cu hai v chng
v{ l{ ni hai ngi ~ sng phn ln cuc i. Bn ch c th n thm ta nh{ n{y khi ~
hn trc vi nhng ngi ph tr|ch. V{ n c m ca n du kh|ch n xem mt
hoc hai ln mi nm. (Xem thm thng tin ti www.eamesoffice.org/visit_house.html).
Trung tm nghin cu Thit k v In n ca Herbert Lubalin (New York) Chuyn

tham quan khu l{ng pha ng yn bnh ca thnh ph New York s khin bn khng bao
gi nhn nhn ngh thut thit k theo quan nim c. Trung t}m n{y c dng lu gi
v bo tn nhng tc phm thit k ha nn tng ca thit k hin i. N cn l{ ni
nghin cu ca cc hc sinh v gio vin thuc Hip hi Cooper. Thnh thong, trung tm c
cc cuc trin l~m cho ng o cng chng n xem, nhng bn nn hn trc c
ngm nhn nhng hin vt p. (Xem thm thng tin ti www.cooper.edu/art/lubalin).
Bo tng Ngh thut, Kin trc hin i v Khoa Thit k (New York) D nhin,
}y l{ mt trong nhng bo tng ngh thut tuyt vi nht th gii. }y cng l{ mt trong
nhng bo t{ng u tin M trng b{y c|c hin vt v ngh thut thit k v kin trc. B
su tp hin nay ca bo tng bao gm mi lnh vc, t xe th thao, vt dng gia nh n
p phch qung c|o. }y l{ ni m{ bn cn phi gh thm trong kha hc v thit k ca
mnh. (Xem thm thng tin ti www.moma.org/collection/depts/arch_design/).
Bo tng Xy dng Quc gia (Washington) }y l{ mt trong nhng bo t{ng p

nht ca Th Washington, xng |ng ti thm d ch n gin l{ bc v{o i snh
ca bo t{ng v{ ngc ln trn nh{ trong nm pht. Nhng nu dnh nhiu thi gian hn,
bn s c chim ngng nhng khu trng b{y tuyt vi v kin trc v thit k th,
thng c khuynh hng phc v cng ng. C|c chng trnh d{nh cho tr em ca bo
t{ng cng rt tuyt. (Xem thm thng tin ti www.nbm.org).
Bo tng Victoria & Albert (London) Bo tng quc gia v ngh thut v thit k ca
Anh c xy dng theo kiu hang ng n{y trng b{y c|c hin vt c |o c t c|ch }y
2.000 nm t chic bnh hoa Ai Cp th k X n c|c ng ca Eames th k XX. Nhng
hot ng th v dnh cho tr em cng c t chc ti }y. (Xem thm thng tin ti
www.vam.ac.uk).
Bo tng Thit k Vitra (Weil am Rhein, c) Nm trong ta nh do Frank Gehry

thit k, bo t{ng n{y thng xuyn t chc cc cuc trin lm nhng thit k p nht
thuc lnh vc cng nghip ti chu u. (Xem thm thng tin ti www.design-museum.de).
Bo tng William F. Eisner v Qung co v Thit k (Milwaukee, Wisconsin)

Bo t{ng ng i ny l mt b phn ca Vin Ngh thut v Thit k Milwaukee. Phn
ln hin vt ti bo tng ny thuc lnh vc thit k in n v bn cng c th tm thy nhiu
thit k cng nghip th v ti }y. (Xem thm thng tin ti www.eisnermuseum.org).
Bn nguyn tc trong thit k ha
Robin Williams l mt trong nhng tc gi chuyn vit v lnh vc thit k xut sc nht
hin nay. Cun sch ca b, The Non-Designers Design Book: Design and Typographic
Principles for the Visual Novice (S|ch hng dn thit k cho ngi khng chuyn: Nguyn
tc thit k v ngh thut in n cho nhng ngi mi vo ngh), c nhiu ngi coi l
cun s|ch qu v trong t|c gi ~ nu c bn nguyn tc c sn phm c thit k
ha hiu qu:
1. S tng phn (C Contrast). Nu cc yu t nh m{u sc, kiu dng, kch c,

dy ca ng nt, hnh khi, khng gian l{ khng ging nhau, th hy lm cho chng tr
nn tht s khc bit.
2. S lp li (R Repetition). Vic lp li nhng yu t trc quan s gip tng cng

kt cu v cng c tnh thng nht ca cc phn trong mt cun sch qung co, bn tin
ni b hay tiu th.
3. S lin kt (A Alignment). Khng mt yu t n{o c t ty tin trn trang

giy. Mi yu t phi c mi lin h trc quan vi nhau trn giy t.
4. S tng ng (P Proximity). Nhng mc c lin quan vi nhau nn c xp

vo cng mt nhm.
H~y c cun sch ca Williams tm cc v d minh ha. Nu bn ch n bn ch

ci C, R, A v P, bn s tr|nh c vic in ra nhng ti liu khng p mt. (Xem thm thng
tin ti www.ratz.com).
Hy t n ln bn
Tm mt vt chim mt v tr quan trng trong tri tim bn chng hn nh mt chic

|o s mi c bn mc thi hc sinh, mt ci v tin bn c th thoi mi nht vo ti qun
sau, mt ci tha bn a thch, mt chic ng h mi v{ p. H~y t n ln bn hoc gi
n trong tay. Sau t ra cc cu hi sau:
1. Khi bn nhn hay s dng vt ny, n lm bn ngh n ci g? Nhng iu bn ~

tri qua trong qu kh? Bn s dng n bng k nng n{o? Ngi to ra n? S c mt vi
k nim hay cm gic th v m bn c th pht hin ra.
2. vt n{y t|c ng n mi gic quan ca bn nh th no? S c mt lot nhng chi

tit hay kha cnh v thit k kch thch ln nm gi|c quan ca bn.
3. H~y ngh xem bn ~ lin kt nhng g gic quan ca bn mang li vi cch m bn

cm nhn v{ suy ngh v n nh th no. Bn c th thy c mi lin h m bn va thc
hin khng?
Hy th bi tp ny vi c|c vt khc, c th l vt khng c g gn b c bit vi

bn. Vi bn, iu khc bit nhng vt ny l g? Ti sao chng li khng gi ln trong
bn mt tnh cm n{o ?
Pht trin kh nng la chn c thc nhng thit k gn lin vi tnh cm ca chng
ta s gip mang n cho cuc sng nhng vt c ngha, khin chng ta hi lng v cn
hn th na.
Trn }y l{ kin ca Dan Buchner, Gi|m c Thit k cng nghip ca Continuum. (Xem
thm thng tin ti website www.dcontinuum.com).
Hy la chn k lng
Hy chn nhng vt c th s dng lu di v bn s cm thy thoi mi khi dng

chng. Nhng b qun o c in khng bao gi lc mt. c ni tht c{ng lc c{ng p
hn theo thi gian s dng. Hy chn nhng vt v chng khin cho bn cm thy vui
thch, ch khng v chng gy n tng vi nhng ngi kh|c. V{ ng bao gi t vt
ln v tr quan trng hn gia nh, bn b v tnh cm ca chnh bn.
Trn }y l{ kin ca Marney Morris, ngi sng lp, Ch tch Hi ng qun tr ca

Animatrix v l ging vin mn thit k tng t|c ti i hc Stanford. (Xem thm thng tin
ti website www.animatrix.com).
5. K CHUYN
By gi chng ta s c mt vi cu hi nhanh.
Quay tr li Chng 2, khi ni v ba nguyn nh}n a chng ta v{o Thi i Nhn thc,
ti c a ra mt vi lun chng chng minh quan im ca mnh. Hy xem bn c th
nh c bao nhiu vi hai cu hi sau:
Cu hi 1. Trong phn v chu , chng ta bit rng mt lng ln cng vic vn phng
ang c chuyn n nhng nc nh n , Trung Quc v{ Philippin. Theo nh nghin
cu m{ ti ~ trch dn, c bao nhiu -la trong tin lng ca ngi M c d o|n s
chuyn n nhng ni c gi| nh}n cng thp trong 10 nm ti?
Cu hi 2. Trong phn T ng ha, chng ta bit rng nhng phn mm thng minh
ang l{m bin i c cu ngh nghip hoc lm bin mt nhiu cng vic ca cc cng nhn
tri thc phng T}y. Vy ai s l John Henry ca Thi i Nhn thc?
Nu khng c mt tr nh hnh nh tt hoc mi quan t}m c bit vi nhng ng -

la ang bin mt trn nc M, c th bn s khng tr li c cu hi 1 v tr li c
cu hi 2. Ti sao vy? Trong cu th nht, ti mun cc bn nh li mt thng tin cn vi
cu th hai ti mun cc bn nh li mt cu chuyn.
Vic chng ta gp kh khn khi lc li thng tin tch bit v kh d dng khi nh li cu
chuyn bun ca Garry Kasparov khng phi l nhng du hiu ca km thng minh hay
cn bnh mt tr nh Alzheimer. Ch n gin l chng cho ta thy cch thc ghi nh ca b
no. Nhng cu chuyn thng d nh hn v l{ nhng cch thc chng ta ghi nh s
vt, hin tng trong nhiu trng hp. Mark Turner, nh khoa hc nhn thc, vit trong
cun The Literary Mind (T duy nguyn bn): Chuyn k mang tnh tng tng l nhng
cng c t duy cn bn. Kh nng lp lun ph thuc v{o iu n{y. l{ phng tin chnh
chng ta nhn v{o tng lai, l{ phng tin suy o|n, lp k hoch v gii thch Hu
ht nhng tri nghim, kin thc v{ suy ngh ca chng ta c t chc di dng cu
chuyn.
K chuyn l mt phn trong nhng tri nghim ca con ngi, cng ging nh thit k.
H~y ngh v anh ch{ng ngi tin s m{ ti ~ cp trong chng trc. Anh ta m{i |
to nn nhng chic ru v tr thnh mt nh thit k. Khi chiu xung, h tr v nh, ngi
xung quanh ng la v k cho nhau nghe cu chuyn v nhng con h vi h{m rng nhn
hot ~ trn thot hoc v vic sa sang li hang ng ca gia nh. B no ca h, cng
ging nh ca chng ta ngy nay, c phn ng php k chuyn gip h hiu c th gii
khng phi l h thng nhn nh logic m l tp hp kinh nghim. Ngi tin s t l gii
bn thn v lin h mnh vi nhng ngi khc thng qua nhng cu chuyn.
Mc d cu chuyn ~ cho thy tm quan trng ca n trong lch s nhn loi cng nh
vai tr trung t}m trong c|ch t duy ca con ngi nhng trong Thi i Thng tin, cu
chuyn i khi li l nhng nhn nh khng chnh xc. Hollywood, Bollywood v cc trung
tm gii tr khc tn sng cu chuyn. Th nhng phn cn li ca x hi xem cu chuyn
ging nh ngi em khng |ng tin cy ca thng tin. Cu chuyn dng mua vui, cn
thng tin gip m mang tr tu. Cu chuyn c tnh h cu, thng tin th r rng. Cu
chuyn che giu, thng tin th chn thc. C hai iu sai lm trong quan im ny. Th
nht, cu hi m{ ti a cho c|c bn trn ~ ch ra iu ngc li, cch lm vic tht s
ca b n~o chng ta l{ nh th no. Th hai, trong Thi i Nhn thc, lm gim tm quan
trng ca cu chuyn s y bn vo nhng mi nguy him cho bn th}n cng nh trong
cng vic.
Trong qu kh, tm kim thng tin lun l mt cng vic kh khn. Sau , phn ln d
liu v{ thng tin c cht ln nhng gi sch bi bm ca th vin, s cn li th nm
trong nhng c s d liu m vin nghin cu l{ ni duy nht c ngun ngn qu trang
tri v nhng chuyn gia c {o to chuyn su mi tip cn c. Th nhng ng{y nay,
thng tin c mt khp ni, hu nh min ph v chng hin din ch trong nhy mt. Nu
mun tm hiu thng tin v lng tin lng c chuyn qua chu , bn c th g mt
vi ch vo trang Google v sau mt v{i gi}y, h~y nhn ln m{n hnh xem iu g xut hin.
iu c v khng tng c|ch }y 15 nm, gi c coi l ht sc bnh thng: mt a tr
13 tui Zaire, thnh tho ting Anh, c kt ni Internet, ging nh ngi th th chnh
ti i hc Cambridge, c th nhanh chng v d dng tm kim thng tin v nhit hin
thi Brussels, gi| ng ca ca c phiu IBM hay tn ca v b trng ti chnh th hai
ca ng Churchill. iu ny tht |ng mng. Nhng n li gy hu qu to ln n cch sng
v lm vic ca chng ta. Khi thng tin c mt khp mi ni v{ c th truy cp bt c lc
no th n b gim gi tr. iu bt u c ngha quan trng hn chnh l kh nng t
thng tin ny vo trong ng cnh v truyn t chng vi nhng t|c ng v mt cm xc
ca con ngi.
chnh l{ bn cht ca nng lc k chuyn ng cnh c l{m phong ph hn nh

cm xc.
Nng lc k chuyn tn ti khi kh nng nhn thc v cm th c im chung vi nhau.

K chuyn th hin nhn thc tt v n lm chng ta hiu r hn mt s vt bng c|ch t
n trong bi cnh ca mt s vt khc. Chng hn, cu chuyn ca John Henry gip chng ta
hiu r hn nhng g ang din ra trong giai on u ca Thi i Cng nghip. Cu
chuyn ca Garry Kasparov sau ~ lin h ti mt ng cnh mi. Nh vy m mt
tng phc tp c truyn ti qua k chuyn s d nh v{ c ngha hn b{i thuyt trnh
chn ngt trn PowerPoint v t ng ha trong cng vic. Nng lc k chuyn th hin s
ng cm cao v phn ln cu chuyn lun cha ng tnh cm ca ngi vit hoc ngi
k. John Henry b mng. Kasparov b h b. Ni cch khc, theo nhn nhn ca E. M. Foster,
nu thng tin l{: Ho{ng hu cht v nh vua cht th c}u chuyn s l{: Ho{ng hu qua i
v tri tim nh vua tan v trong au kh tt cng.
Trong cun Things That Make Us Smart (Nhng iu gip chng ta tr nn thng minh),
Don Norman tng kt li bn cht nhn thc v cm th ca nng lc k chuyn nh sau:
Cu chuyn c kh nng nm bt kho lo v chnh xc nhng nhn t m qu trnh ra

quyt nh theo li chnh thng khng ch ti. Lp lun logic c gng tng qut ha, tch
qu trnh ra quyt nh khi hon cnh c th, khng cho n b nh hng bi cc tnh cm
ch quan C}u chuyn l nhng s kin nhn thc quan trng v n gi gn mt cch c
ng c thng tin, kin thc, bi cnh v tnh cm.
Kh nng bao qu|t, thit lp bi cnh v{ khi dy cm xc ~ tr nn quan trng hn

trong Thi i Nhn thc. Khi qu nhiu cng vic bn giy quen thuc c th c tm
lc thnh cc quy tc, lut l v{ c chuyn cho nhng my tnh tc cao, nhng nh
t duy thin v bn cu no tri thc hin th kh nng ng{y c{ng kh t n trong k
chuyn tr nn c gi tr hn. Tng t, cng nhiu ngi c cuc sng vt cht d tha,
chng ta c{ng c c hi theo ui cuc sng ngha. V{ nhng cu chuyn chuyn k v
chng ta, cho chng ta l{ phng tin chng ta s dng trong cuc hnh trnh . Trong
phn tip theo ca chng n{y, ti s tp trung vo phn tch ti sao kh nng nhn thc v
cm th kt hp cc s kin thnh mt cu chuyn hp dn li tr th{nh nng lc cn thit
trong hot ng kinh doanh, y t v cuc sng c nhn.
Nhng trc tin, ti mun k cc bn nghe mt cu chuyn.
Ngy xa ng{y xa, mt vng t xa xi, ho lnh n, c mt ngi anh hng giu c,
hnh phc v{ c mi ngi knh trng. Mt ngy n, c ba ngi kh|ch gh thm. H bt
u vch ra nhng ti li ca ngi anh hng v{ tuyn b anh khng t c|ch sng
trn ci i n{y. Ngi hng khng c nhng v ch. Anh b tng khi mnh t ca mnh
v b y sang mt th gii mi. , anh sng mt cuc i phiu bt v{ n c. Song,
nh s gip ca mt v{i ngi gp trong chuyn lu {y, anh ~ thay i bn thn v
th s tm ng quay li. Cui cng, anh cng tr v v{ c ch{o n, mc d anh kh c
th nhn ra nhng anh vn hiu rng l{ mnh t qu hng.
Cu chuyn ny c quen vi bn khng? Hn l c. N l bin th ca cu chuyn v

h{nh trnh ca ngi anh hng do Joseph Campbell vit. Trong cun The Hero with a
Thousand Faces (Ngi anh hng mun mt) xut bn nm 1949, Campbell qu quyt rng
tt c nhng cu chuyn thn thoi trn th gii c chung mt cng thc v nhng chi tit
c bn. Chng c cu chuyn no mi, ch l mt cu chuyn c c k i k li nhiu ln.
V cu chuyn mang tnh bao qut chung, khun mu cho tt c cc cu chuyn thn thoi
t giai on u ca lch s lo{i ngi n nay, l{ c}u chuyn h{nh trnh ca ngi anh
hng. C}u chuyn n{y c chia lm ba phn chnh: Ri qu hng, Lu lc v Tr v.
Ngi anh hng nghe thy li mi gi, ban u anh khng |p li nhng ri anh cng bc
n ngng ca ngn c|ch hai th gii v{ bc vo th gii mi. Trong phn Lu lc, ngi
anh hng i mt vi nhiu kh khn khc nghit v{ l}m v{o bc ng cng. Nhng trn
hnh trnh y, vi s gip ca bc thy php thut, anh c trao mt nng lc siu
phm v bin i thnh mt con ngi mi. Sau , ngi hng tr v qu hng, tr
th{nh ngi ng u ca hai th gii, ha s a c hai th gii cng pht trin. Kiu cu
trc truyn nh trn ~ l{m nn tng cho thn thoi Odyssey ca Homer, Cu chuyn ca
nh Pht, truyn thuyt v vua Athur, cu chuyn ca Sacagawea, Huckleberry Finn, Chin
tranh gia cc v sao, Ma trn v theo li ca Campbell, mi cu chuyn thn thoi kh|c u
theo m tp ny.
Nhng c mt iu v h{nh trnh ca ngi anh hng m{ c l bn khng nhn ra v

bn th}n ti cng vy, cho n gn }y. C}u chuyn chnh l nn tng ca cun sch ny.
Cun s|ch c bt u vi nhng cng nhn tri thc, nhng ngi nm vng li t duy
thin v bn cu no tri. H phi i mt vi mt cuc khng hong i hi s thay i
(nguyn nhn l s d tha, chu v t ng ha) v buc phi |p li ting gi (bng
phng ph|p l{m vic v li sng mi). Ban u, h ph nhn (phn i vic thu ngi
nc ngoi lm vic, khng chp nhn s thay i). Nhng cui cng, h vn bc qua
ngng ca n vi th gii mi (Thi i Nhn thc). H i din vi nhiu th thch
v{ kh khn (nm vng kiu t duy thin v bn cu no phi). Nhng h ~ kin tr, t
c nhng kh nng trn v{ tr v vi t c|ch l nhng ngi thch nghi c c hai
th gii (h ~ c mt t duy ho{n to{n mi).
Ti khng ni rng cun Mt t duy ho{n to{n mi ny mang dng dp ca mt cu

chuyn thn thoi. Tht ra kh c th ni nh vy. Thc t, quan im ca ti hon ton
ngc li. Ti mun ch ra rng cc cu chuyn ni chung v cu trc h{nh trnh ca ngi
anh hng ni ring, n cha khp mi ni. Xu hng nhn nhn v gii thch th gii
bng nhng cu chuyn ging nhau ca con ngi ~ n s}u n mc chng ta khng nhn
ra iu , ngay c khi vit ra bng chnh ngi bt ca mnh. Song trong Thi i Nhn thc,
chng ta phi |nh thc ngun sc mnh ca cu chuyn.
Cu chuyn kinh doanh
Robert McKee l mt trong nhng nhn vt c nh hng nht Hollywood, nhng bn

s khng bao gi nhn thy ng trn truyn hnh hay tn ca ng trong danh sch nhng
ngi thc hin cui chng trnh. Mi lm nm qua, ti cc cuc hi tho ko di ba
ngy t chc M v{ ch}u ]u, ng ~ dy cho nhng ngi mong mun thnh cng trong
lnh vc vit kch bn phim cch vit nn nhng cu chuyn khng ai c th cng li. C
khong 40.000 ngi ~ tr 600 -la cho Hi tho v Cu chuyn ca McKee. V cc hc
tr ca ng ~ gi{nh c 26 gii thng Hn lm. Bt c ai mun vit mt kch bn phim
u phi bt u bng vic c cun Story: Substance, Style, and The Principles of Screen-
writing (Cu chuyn: Cn bn, kt cu, th loi v nhng nguyn tc trong vit kch bn
phim) ca McKee. Trong nhng nm gn }y, ng ~ thu ht c mt nhm ngi ch lin
quan n lnh vc kinh doanh in nh khi mua v v bng ng ti cc rp chiu phim. H
l nhng ch tch hi ng qun tr, doanh nh}n v{ ngi kinh doanh truyn thng.
Ti sao nhng ngi ny li cn s gip ca ng?
Ti s cho v chuyn gia nng ny ca chng ta tr li cu hi theo cch ca ng:

Mc d nhng ngi lm kinh doanh vn cn nghi ng v nhng cu chuyn thc t l s
liu thng k c s dng la di v ton nhng li di tr trng trn, trong khi cc
bn bo co chi thu ch l nhng ng giy ln Nu nh gii doanh nhn hiu c rng
b no ca con ngi mun c kt kinh nghim thng qua cu chuyn theo l t nhin th
cha kha h thay i th|i ca khch hng khng phi l chng li khuynh hng trn
m phi nm bt n.
Gii kinh doanh ang nhn ra rng cu chuyn ng ngha vi khon li nhun kch x.
Nh kinh t hc Deirdre McCloskey v Arjo Klamer tnh ton rng cng vic thuyt phc
ca h bao gm qung c|o, t vn, hi chim khong 25% tng sn phm quc ni
(GDP) ca M. Nu cu chuyn, nh mt v{i ngi nhn nh, l thnh phn chim mt na
nhng n lc thuyt phc trn, th mi nm n s mang li khong 1.000 t -la cho nn
kinh t M. Do vy, cc t chc hin ang a nhng quy tc v cu chuyn c McKee v
nhiu ngi kh|c t|n th{nh thng theo nhng phng ph|p khng ging nhau.
V d r rng nht l mt xu hng mi ni c tn K chuyn v c quan. Mc ch l{

lm cho cc t chc thc c s tn ti ca cc cu chuyn trong phm vi t chc, sau
s dng chnh nhng cu chuyn n{y theo ui nhng mc ch chung. Mt trong nhng
ngi sng lp ra xu hng ny l Steve Denning, mt ngi Australia khi u s nghip
ca mnh bng ngh lut s Sydney, sau tr thnh mt nh qun l cp trung ca Ngn
hng Th gii. ng ni: Ti ~ tng l{ ngi t duy thin v bn cu no tri. Cc t chc
ln li rt thch nhng kiu ngi nh vy.
Ri mt ngy, khi Ngn hng Th gii tin h{nh c cu li nhn s, ng b buc phi ri
khi cng vic yu thch chuyn n mt chi nhnh ca ngn hng ti Siberia, mt chi
nh|nh c bit n vi c|i tn ni qun l tri thc thut ng m nhng ngi trong c
quan dng ch cch cng ty t chc ngun thng tin v kinh nghim khng l. Denning
tr th{nh trng chi nh|nh. Ban u, khi mi v }y, ng min cng chu ng s thay
i. (Nghe c ging vi cu chuyn h{nh trnh ca ngi anh hng khng?). Khi c tm
hiu iu Ngn hng Th gii bit l g chnh l tri thc no cn c qun l Denning
nhn ra mnh hc c t cc cu chuyn mi ngi trao i vi nhau ti cc qun t phc
v nhiu hn l{ t nhng vn bn v bo co chnh thc ca ngn hng. ng nhn ra tri
thc ca mt t chc nm trong cc cu chuyn ca n. iu c ngha l{: Nu tht s
mun tr thnh v gi|m c cao nht ti Ngn hng, ng phi thot ra khi li tip cn theo
kiu t duy thin v bn cu no tri ca mt lut s - nh qun tr m ng hc c trong
20 nm u s nghip ca mnh. Do vy, ng ~ bin Ngn hng Th gii th{nh ni lu tr
tri thc h{ng u bng c|ch i tin phong trong vic s dng nhng cu chuyn c kt
v truyn t tri thc. ng ni: K chuyn khng thay th li t duy ph}n tch m{ b tr
cho li t duy y bng cch cho php chng ta tng tng ra nhng kha cnh mi v
nhng th gii mi Nhng phn tch tru tng gi ~ tr nn d hiu hn thng qua
lng knh ca nhng cu chuyn c la chn k lng. Hin nay, Denning ang truyn
b| thng ip v k nhng cu chuyn ca mnh ti nhiu t chc trn th gii.
Denning khng phi l{ ngi duy nht b li cun bi nhng tim nng kinh doanh
trong cc cu chuyn. 3M ging dy cho c|c th{nh vin l~nh o cng ty nhng bi hc v
k chuyn. NASA ~ bt u s dng k nng k chuyn trong sng kin qun l tri thc ca
mnh. Xerox nhn ra rng i ng nh}n vin sa cha ca h hc cch sa my mc thng
qua trao i cc cu chuyn nhiu hn l{ t c|c s|ch hng dn. Do , cng ty n{y ~ tp
hp cc cu chuyn vo mt c s d liu vi tn gi l{ Eureka. Theo |nh gi| ca tp ch
Fortune, c s d liu ny tr gi 100 triu -la i vi Xerox. Hn na, mt s hnh thc
kinh doanh to bo ~ c tin h{nh gip nhng cng ty ang hot ng trn th
trng c th khai thc cc cu chuyn ni b. StoryQuest l mt cng ty kiu ny, c tr s
t ti ngoi Chicago. Cng ty gi ngi phng vn ca mnh ti mt cng ty bt k, ghi
m nhng cu chuyn ca nh}n vin trong cng ty ri in ra a CD nhng on thu m
trn. Cng c ny nhm lm mi ngi hiu r hn v vn ha v{ s mnh ca cng ty.
Vng quc Anh, Richard Oliver, con trai ca Laurence Oliver, cng Joan Plowright v mt
cu gi|m c nh ht Shakespeare hin ang c vn cho cc cng ty cch thc a c}u
chuyn vo hot ng kinh doanh ca h. Oliver gi k nng m{ mnh s dng l{ kch thn
thoi. Kh|ch h{ng ca ng c c v din cc v kch ca Shakespeare nhm tm ra
nhng bi hc l~nh o v{ iu h{nh cng ty. Oliver cho hay: Nng lc lp lun logic v
phn tch khng cn l nhng nhn t m bo cho thnh cng trong kinh doanh na.
Nhng doanh nh}n th{nh t phi bit cch kt hp khoa hc v k ton v ti chnh vi
ngh thut k chuyn.
G}y ci cho mt gi|m c kinh doanh vi iu b ca Titus Andronicus khng phi l

kh. Nhng c mt thc t l chnh nhng c quan ln, khng thch thay i v chm tin
b, li ang vt ln vi c}u chuyn mt t m bn th}n n c|ch }y khong mt thp k
c th khin mt v y vin ban qun tr b mi ngi ci nho. V{ iu n{y lin quan n
nng lc bm sinh m{ ti ~ ni trc . Nh Alan Kay, y vin Hi ng qun tr ca
Hewlett-Packard, ng sng lp vin ca Xerox PARC, pht biu: Ni chung, tt c chng ta
u ch l nhng ngi tin s, sng trong hang ng, mang theo cp ti liu, ngi trong
vn phng ln nhng vn thm kht mt con ngi thng thi k cho chng ta nghe nhng
cu chuyn.
Cu chuyn cn c mt t|c ng quan trng ti hot ng kinh doanh. Ging nh thit

k, cu chuyn ang tr thnh mt phng ph|p then cht cc c nhn v doanh nghip
lm cho sn phm, dch v ca mnh tr nn khc bit trn th trng si ng hin nay.
Cch tt nht gii thch cho hin tng trn l ti s k cho cc bn mt vi cu chuyn
t kinh nghim thc t ca mnh.
V d th nht cho thy cu chuyn to nn s khc bit nm trong nhng thng th.
Gia nh ti sng vng ty bc ca Th Washington, ni mt gia nh c nhiu th h
cng sinh sng. Nhng ngi my chc nm trc ~ mua nh{ v{ nui dy con ci trong
nhng cn nh{ gch ngn np gi }y bt u v hu. Trong khi , c|c cp v chng tr
cng con ci mun chuyn n sng ti nhng cn nh{ do tnh tin li ca khu vc ngoi
m khng nht thit phi chung sng di mt mi nh. V s lng ngi cn mua nh
vt xa s ngi cn b|n nn gi| nh{ t tng ln nhanh chng. V{ thuyt phc nhng
ngi sng l}u nm }y di i, nhng ngi kinh doanh nh{ t thng xuyn gi bu
thip ti tt c gia nh trong vng, mi mc mi ngi bn nh vi mt ci gi cao ngt
ngng. Mt ngy n, trong thng th nh{ ti c mt tm bu thip rt khc bit ca mt
i l nh{ t. Lc u, ti ~ sut nm n i. Mt mt ca tm bu thip l hnh nh mt
cn nh{ c|ch nh{ ti v{i bc chn m h va b|n c. Nhng mt kia, thay v gi bn
v mt vi li t|n dng d{nh cho ngi nh{, c nhng dng nh sau:
ng b{ Florence Skretowicz ~ mua cn nh{ xinh p n{y v{o nm 1955. H mua n vi

gi| 20.000 -la tin mt v h yu nhng chi tit c bit ca n nh s{n nh bng g si
chc chn, ca s ln v nhiu ci c ca knh, ca ra vo bng g si Mt l si c xy
dng theo kin trc c ca Anh v c mt ci ao nh trong vn. tui 91, c Florence ~
chuyn n Khu vn Brighton, mt ni d{nh cho nhng ngi v hu Friendship Heights.
Ch em nh{ gia nh Fernadez, h{ng xm v{ bn b ca gia nh nh ti bn h ngi nh qu
gi ny. Ti tht s cm thy vinh d khi c giao vic . C Florence ~ cho php chng
ti dn dp cn nh{, sn sa li bn trong v bn ngoi, lm li nn nh v lau chi ca s.
By gi xin mi cc bn dnh ra mt t pht ch{o n Scott Dresser v{ Christie

Constantine, nhng c d}n mi n. H rt yu thch cn nh{ v{ c nh sng }y m~i
mi.
Tm bu thip m ti nhn c khng ni g v gi ca cn nh{. Ban u, cm tng

l{ mt thiu st, nhng li l mt ngn n kho lo trong ngh thut marketing ca
Thi i Nhn thc. Gi bn ca cn nh{ c th tm d dng trn bo, Internet hay trong cc
cu chuyn tn gu ca ngi d}n a phng. Hn na, nhng ngi nh{ trong vng tng
i ging nhau nn gi ca n cng khng dao ng nhiu. Do vy, mc cho nhng c gng
khng ngng ngh ca nhng ngi kinh doanh nh{ t, ngi ta vn nghi ng: Liu ch
mt tm bu thip trong ghi gi| cao c thuyt phc mt ngi c nh bn nh
k hp ng vi ngi kinh doanh nh{ t ? Nhng b|n mt cn nh{ m{ bn ~ sng gn
na th k khng nhng l quyt nh v mt ti chnh m cn l v mt tnh cm. V cn
phng ph|p n{o to s kt ni ng cm cng nh phn bit ngi kinh doanh nh{ t
ny vi nhng i th khc tt hn mt cu chuyn?
Hoc ly mt v d v vai tr ca k chuyn trong thi i vt cht d tha hin nay.

Khi , ti ang mt ca hng mua thc n cho ba ti v quyt nh ly mt vi chai
ru vang. S ru cn li trong ca h{ng ngon, nhng hi t, khong 50 chai tt c. V ti
nhanh chng ch n ba chai ru vang khng qu| t. Gi ca mi chai gn nh nhau,
9 hoc 10 -la, v cht lng trng qua cng tng t nhau. Phi quyt nh th n{o }y?
Ti ngm nhn c ba chai. Hai trong s c d|n nh~n vi cc tnh t dng miu t ru
ngon. Nhng trn m|c ca chai th ba, nhn hiu 2 Brothers Big Tattoo Red ~ k cho ti
nghe mt cu chuyn:
tng cho loi ru n{y n t hai anh em nh Bartholomaus, Erik v Alex. H mun
bn mt loi vang ho hng do Alex lm v c dn nhn do Erik thit k khng qu cu k
to n tng tt. Mc ch ca h l{ tng nh ngi m qu c ca mnh ~ qua i v
cn bnh ung th. Alex v{ Erik s tng 50 xu vi mi chai b|n c cho Bnh vin Bc
Virginia v nhiu qu nghin cu ung th di tn Liliana
S. Bartholomaus. Nh c s ng h ca cc bn, chng ti ~ quyn gp khong 75.000

-la t vic bn nhng chai ru trong ln ra mt u tin v hy vng rng chng ti cn
l{m c nhiu hn na. Alex v Erik cm n bn ~ mua mt chai vang Big Tattoo
tng nh n ngi m ca h.
Cc bn h~y o|n xem ti s mua chai no?
Cu chuyn cha bnh
Y t hin i qu l mt php thn k. Nhng loi my mc hu hiu, nh MRI (m|y

chp cng hng t) c th chp nh b no ca ti, cho php chng ta nhn thy cc hot
ng bn trong c th mnh. C|c phng thuc v thit b y t mi ang cu sng c rt
nhiu ngi v ci thin tnh hnh sc khe ca nhiu ngi hn na. Tuy nhin, nhng
thnh tu |ng kinh ngc trn ~ khin chng ta phi hy sinh mt kha cnh tng nh tm
thng nhng khng km phn quan trng trong hot ng chm sc con ngi. Theo li
bc s Jack Coulehan, l{m vic ti bnh vin ca i hc Stony Brook: H thng y t c th
loi b hon ton cu chuyn c nhn. Mt iu khng may l y hc xem k chuyn l mt
dng thp nht ca khoa hc. C l bn cng tng tri qua iu ny. Bn ang trong phng
ch ca v b|c s. Khi b|c s i v{o, c hai vic gn nh chc chn s xy ra tip theo. Bn s
bt u k mt cu chuyn v{ b|c s s ngt li. Hai mi nm trc, khi cc nh nghin
cu ghi hnh cc cuc tip xc gia bnh nh}n v{ b|c s trong phng khm, h pht hin ra
trung bnh c sau 21 gi}y, b|c s s ngt li k ca bnh nhn. Mt nhm nghin cu khc
cng tin hnh nghin cu tng t nhng gn }y hn, ~ cho thy c s tin b trong
h{nh ng ca b|c s. H i cho bnh nhn ni trung bnh khong 23 giy mi ngt li.
Nhng quan im chm sc bnh nh}n theo phng ph|p hi thc ch nu thng tin ni
trn c l ang thay i, phn ln nh hot ng ca b|c s Rita Charon, gi|o s ti Trng
Y thuc i hc Columbia. B{ ang c gng bin cu chuyn m bnh nhn k tr thnh
trung tm ca phng ph|p chn o|n v{ cha tr. Khi cn l mt b|c s ni khoa tr thc
tp ti bnh vin, Charon ~ c mt pht hin gy sng st cho mi ngi: phn ln cng
vic m b lm vi vai tr b|c s u xoay quanh nhng cu chuyn. Bnh nhn din gii
cho b|c s nghe bnh tnh ca mnh di dng truyn k. B|c s nhc li nhng cu chuyn
theo c|ch ca ring h. Cn bnh h l di dng truyn k. Cu chuyn c mt mi
ni. mi ni tr trong chng trnh hc ti c|c trng y hay trong nhn thc ca sinh
vin v gio vin. Do vy, Charon ~ hc nghin cu sinh bng ting Anh cng vi bng thc
s y khoa ca mnh, sau , b{ bt u tin hnh ci c|ch chng trnh hc ti c|c trng y.
B{ ~ ph|t ng xu hng s dng truyn k trong y hc (liu php k chuyn) v{o nm
2001 trn t Journal of the American Medical Association (Tp ch ca Hip hi Y khoa M).
Trong , Charon ku gi cn phi c mt cch tip cn theo t duy tng th i vi hot
ng chm sc y t:
Ch s dng cc loi thuc ~ c thm nh v mt khoa hc khng th gip bnh nhn

chng chi vi s suy gim sc khe hay tm thy ngha cuc sng khi mc bnh. Cng vi
kh nng khoa hc, b|c s cn phi c kh nng lng nghe nhng cu chuyn m bnh nhn
k cho mnh, nm bt c v tn trng ngha ca chng, t thay i t|c ng iu
chnh hnh vi ca ngi bnh.
Hin nay, ti Columbia, tt c sinh vin y khoa nm th hai, ngoi cc gi khoa hc
chnh kha trn lp, u phi tham gia hi tho v iu tr bng phng ph|p k chuyn.
Ti }y, h hc cch lng nghe cu chuyn ca bnh nhn mt c|ch ng cm hn v{ c
nhng cu chuyn mt cch nhy bn hn. Thay v hi mt lot nhng cu chn o|n
c lp trnh sn nh chic m|y tnh, c|c b|c s tr ny phi bit m rng cu hi ca
mnh. H~y ni xem bn au ch n{o? gi tr th{nh H~y k cho ti nghe v cuc sng ca
bn. Mc ch chnh l{ ng cm vi ngi bnh. Cc nghin cu cho thy sinh vin b mi
mn kh nng n{y qua tng nm hc tp trong trng. Kt qu h t c khi hc cch
lng nghe chnh l kh nng nhn thc v cm th. Nghin cu cu chuyn ca bnh nhn
gip c|c b|c s tr c th tip cn v{ |nh gi| iu kin hin ti ca ngi bnh trong bi
cnh cu chuyn v cuc i h. Charon cho rng mt b|c s gii cn phi c nng lc k
chuyn nng lc m{ con ngi chng ta s dng hp thu, din gii v{ |p li nhng
cu chuyn.
iu tr bng phng ph|p k chuyn nm trong mt xu hng ln hn nhm a c|ch

tip cn thin v bn cu no phi kt hp vi lnh vc vn l thnh tr ca li t duy thin
v no tri.
Mi lm nm trc, khong 1/3 s trng y c cc kha hc v nh}n vn. Nhng ng{y

nay con s n{y ~ l{ 3/4. Bellevue, mt bnh vin cng ni ting thnh ph New York, ~
pht hnh tp san ni b Bellevue Literary Review, tm dch l Tp san cc bi vit vn
hc ca Bellevue. (Cc tp san v vn hc cng ~ xut hin ti c|c trng y khoa
Columbia, i hc bang Penn v{ i hc New Mexico). Tng bin tp ca tp san ti
Bellevue, b|c s, ging vin Danielle Ofri yu cu cc cp di, mi ngi vit t nht mt
bi v tin s bnh ca bnh nh}n di dng mt cu chuyn k li chuyn ca bnh nhn
di quan im ca ngi bnh, ch khng phi ngi cha tr. Ofri ni: iu ny khng
khc vi nhng g m{ c|c nh{ vn chuyn vit tiu thuyt mun lm. Theo ti, chng ta c
th chn ra nhng ngi bit ng cm, c thin ch v{ {o to cho h nhng k nng tt
hn kt ni (giao cm) vi bnh nhn ca mnh.
ng nhin, kh nng k chuyn khng th thay th c nhng kin thc chuyn

mn. Mt b|c s c th lng nghe, ng cm vi cu chuyn ca bnh nh}n nhng li qun
khng o huyt p v k nhm thuc th khng th lm vic l}u d{i. Nhng phng php
ca Charon ~ gip nhng b|c s tr kt hp hi ha gia cng vic v kh nng ng cm.
(Ti s ni chi tit hn trong Chng 7). V d, tt c sinh vin ca Charon u c hai biu
cho mi bnh nhn. Trn mt biu l{ thng tin nh lng v bit ng y t nh nhng
theo di thng thng trong bnh vin. Trn biu kia, nh c|ch Charon gi, biu
song h{nh, sinh vin ghi li nhng cu chuyn v ngi bnh v din bin cm xc ca
chnh h. Da vo nghin cu u tin kim tra tnh hiu qu ca phng ph|p n{y, nhng
sinh vin c ghi li biu song h{nh c mi quan h vi bnh nh}n cng nh k nng tr
chuyn, chuyn mn tt hn nhng sinh vin khng ghi li biu dng ny. Ch dng cu
chuyn th khng th cha khi bnh nhng khi c kt hp vi cng ngh hin i, n c
kh nng iu tr khng th ph nhn. }y c l l{ tng lai ca ng{nh y: c|c b|c s va c
th t duy chnh x|c va c th thng cm vi ngi bnh, va c th phn tch kt qu xt
nghim va bit trn trng nhng cu chuyn ca bnh nhn - c|c b|c s vi t duy ph|t
trin ton din.
Bn thn chng ta chnh l nhng cu chuyn. Chng ta tng kt li bao nm th|ng tri
nghim, suy ngh v{ tnh cm trong mt vi cu chuyn c ng truyn t ti ngi
khc v cho chnh mnh. iu n{y lun ng. Nhng cu chuyn c nhn ngy cng tr nn
ph bin v cn thit trong thi i vt cht d tha, khi nhiu ngi trong chng ta c
t do hn tm hiu su sc v bn thn v mc ch sng ca mnh.
Khng n thun l mt phng tin bn mt ngi nh hay thm ch nng cao

kh nng thu hiu bnh nhn ca c|c b|c s, k chuyn tng trng cho mt con ng
n vi s hiu bit m khng cn i qua b|n cu no tri. Chng ta c th nhn thy s
khao kht thu hiu bn thn ca con ngi thng qua nhng cu chuyn rt nhiu ni
trong tr{o lu ct d|n ph bin |ng ngc nhin, con ngi ghp nhng chi tit
trong cuc sng thnh mt cu chuyn k cho c th gii cng nh chnh bn thn bit
mnh l ai, s lm g; hay trong mt hot ng ngy cng ph bin hn l{ i tm ph h, ~
c hng triu ngi tm kim thng tin trn mng chp ni hon chnh lch s gia nh.
Nhng c gng trn cho thy nim khao kht nhng iu m cu chuyn mang li bi
cnh c l{m phong ph hn nh cm xc, hiu bit s}u hn v cch chng ta sng v l
do ti sao iu li quan trng. Thi i Nhn thc c th nhc nh chng ta v mt iu
lun ng nhng him khi c thc hin, l{ chng ta phi lng nghe cu chuyn ca
nhng ngi khc v mi ngi t vit nn cuc sng ca chnh mnh.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
Hy vit mt truyn cc ngn
Vit bt c c|i g cng l{ mt cng vic kh. Vit mt truyn ngn cn kh hn. Vit
c mt cun tiu thuyt, mt v kch hay mt kch bn phim th phi mt nhiu nm. Vy
hy th vit mt truyn cc ngn (mini-saga). Truyn cc ngn ch bao gm 50 t (ting
Anh), khng hn, khng km. Tuy nhin, cng ging nh c|c c}u chuyn khc, n c phn
m u, phn pht trin v phn kt. T Telegraph ca London tng ti tr cho mt cuc
thi vit truyn cc ngn h{ng nm, v{ kt qu ~ cho thy sc sng to ca ngi vit khi c
th gi gn mt cu chuyn trong vng chnh xc 50 t. Hy th vit truyn kiu ny. Bn
s khng dt ra c! Di }y l{ hai v d tuyt vi v th loi truyn cc ngn.
Mt cuc i
Tc gi: Jane Rosenberg, Brighton, Vng quc Anh
Joey, ngi th ba trong nm anh em, ri gia nh nm 16 tui, i khp t nc, dng
chn Nottingham, lp gia nh v{ c con. H l{m ca, l tr chi sut, c ngy khng gp.
Anh mun ra i nhng anh bit v anh mi n }y c mt nm, c y s khng lm vy.
Mt gic m c tht
Tc gi: Patrick Forsyth, Maldon, Vng quc Anh
Ng li ch bn. Trong m, anh thy tn trm t nhp vo ly i mi th, ri li cn

thn thay tng vt bng mt bn sao y nh tht.
Nh tht vy! sng hm sau anh k vi bn.
Hi hng v khng hiu g c, h hi: Nhng anh l{ ai vy?
Gia nhp StoryCorps
Nm gia Nh ga Trung tm thnh ph New York l mt cn nh{ g nh hnh vung

trng rt l, c gi l StoryBooth (Bung k chuyn). V nu bn New York, hy th
n . Ch vi 10 -la, bn c th t ch trong mt gi ng h v ghi m li vi
cht lng rt cao, tng ng {i ph|t thanh cuc phng vn mt ai (c th l c
ngoi 90 tui ca bn, ch Ted kh kho hay mt g b him ngoi ph), ngi c cu
chuyn m bn thit tha mun nghe v ghi li. l{ mt phn ca StoryCorps, mt t chc
phi li nhun chuyn sn xut nhng chng trnh ph|t thanh, mt d n rt c bit c
thc hin trn phm vi to{n nc M nhm hng dn v{ thi thc ngi M ghi m li
cc cu chuyn ca nhau. N lc ny l sn phm tinh thn ca mt ngi bn ca
MacArthur, David Isay, ly tng t D n Ghi li lch s bng li ni thp nin 1930 ca
y ban Xc tin nghin cu. Tt c cc cu chuyn c lu v{o h s lu tr StoryCorps
ca Trung t}m i sng Dn gian thuc Th vin Quc hi M cc th h sau c th tra
cu. Bn khng nht thit phi n Nh{ ga Trung t}m hay New York tham gia chng
trnh v trang web ca StoryCorps cung cp phn mm ghi }m StoryKits gip bn t ghi
m cu chuyn ca mnh. Nhng ngi t chc chng trnh cho hay: StoryCorps tn vinh
bn sc v{ tnh nh}n vn trong cng ng chng ta. N lu gi v{ x|c nh nhng cu
chuyn gn kt chng ta vi nhau. Chng ti thy qu trnh hi chuyn mt ngi bn, mt
ngi hng xm hay mt th{nh vin trong gia nh c nhng t|c ng su sc ti c ngi
c hi ln ngi hi. Chng ti thy mi ngi u thay i, tnh bn tr nn khng kht
hn, gia nh gn b hn v{ mi ngi hiu nhau hn. Lng nghe l mt h{nh ng th hin
yu thng. (Xem thm thng tin ti website www.storycorps.net).
Hy s dng my ghi m
Nu nh StoryCorps qu| phc tp i vi bn, hy th mt phng ph|p n gin hn.

Tm mt ngi bn hoc mt ngi thn, yu cu ngi ngi xung, bt my ghi m v
bt u hi nhng cu hi v cuc sng ca chnh ngi . Bn gp ngi yu/ v/ chng
mnh nh th no? Cng vic u tin ca bn l g? Ln u tin bn khng ng nh l khi
no? Ai l{ ngi thy ti t nht bn tng hc? Ngy bn cm thy hnh phc nht l ngy
no? Ngy bun nht? iu g lm bn s nht? Quyt nh ng n nht ca bn l g? Bn
s cm thy ngc nhin vi nhng cu chuyn h k v cm thy hi hp khi nh h thu m
cu chuyn ca chnh mnh v nhng ngi khc.
Gh thm cc l hi k chuyn
C mt cch rt hay ghi li mt lng ln nhng cu chuyn v gp g nhng ngi

k chuyn t khp ni trn th gii l{ gh thm c|c l hi k chuyn ang ng{y mt ph
bin. Trong hai hoc ba ngy din ra l hi, h{ng trm ngi c chuyn nghip ln khng
chuyn ng trn sn khu k chuyn. Mt v{i ngi tham gia cc cuc thi ny c th
k khng hay, nhng chc chn bn s c nghe mt vi cu chuyn th v, thm ch mt
s ngi s khin bn say m khi nghe h k. Sau }y l{ by l hi k chuyn hay nht:
L hi K chuyn to{n nc M }y l{ cha ca tt c cc l hi k chuyn trn nc

M v{ c hn h{ng chc nghn ngi tham gia mi nm.
a im: Jonesborough, bang Tennessee
Thi gian: Thng 10
Xem thm thng tin ti www.storytellingcenter.com
L hi K chuyn Quc t Yukon L hi n{y ~ c t 20 nm nay, thu ht mi ngi

n t th gii xung quanh a cc nh o Yukon, o Greenland v Iceland. Nhng
ngi tham gia s k chuyn di nh nng bt tn u xun. Mt v{i ngi cn k chuyn
bng th ngn ng a phng ang mai mt dn vi n lc duy tr cc ngn ng .
a im: Whitehorse, Yukon, Canada
Thi gian: Thng 6
Xem thm thng tin ti www.storytelling.yk.net
L hi K chuyn vng Vnh - L hi n{y c t chc ngoi tri vo cui tun v l

mt trong nhng l hi hay nht pha t}y nc M.
a im: El Sobrante, California
Thi gian: Thng 5
Xem thm thng tin ti www.bayareastorytelling.org
L hi K chuyn K thut s Mt bui gp g l th vi nhiu hot no vin v

ngi k chuyn c s dng my vi tnh v thit b k thut s vit nn nhng cu
chuyn li cun (Xem phn Th nghim vi k chuyn bng thit b k thut s. L hi
n{y do Dana Atchley, ngi tin phong trong lnh vc k chuyn bng thit b k thut s,
khi xng. ng qua i trc khi l hi ny tr nn ph bin.
a im: Sedona, Arizona
Thi gian: Thng 7
Xem thm thng tin ti www.dstory.com
L hi K chuyn Quc t o Cape Clear - c t chc ti hn o nm xa nht v

pha nam ca Iceland, l hi ny thu ht mt s lng ln ngi k chuyn vi nhiu phong
c|ch kh|c nhau, n t khp ni trn th gii. a s cc cu chuyn c k bng ting
Anh, ch c mt v{i ngi k bng ting Iceland.
a im: o Cape Clear, Cng ha Ireland
Thi gian: Thng 9
Xem thm thng tin ti www.indigo.iel/~stories
Chia la, Hi tho K chuyn New England - L mt trong nhng l hi quy m khu
vc l}u i nht nc M. S kin ny thu ht s tham gia ca nhng ngi k chuyn gii
nht t c|c vng pha ng nc M.
a im: Cambridge, Massachusetts
Thi gian: Thng 9
Xem thm thng tin ti www.lanes.org/stf/sharing_the_fire.html
Tm c cun One Story (Mt cu chuyn)
c truyn ngn l mt cch tt rn luyn nng lc k chuyn, nhng l{m th n{o

c th tm thy nhng cu chuyn hay m khng phi nghin ngm hng t tp san vn hc
mang tnh l thuyt? Cu tr li: H~y Maribeth Batcha v Hannah Tinti sng lc cho bn
bng cun s|ch mang tnh t ph - Mt cu chuyn, n phm ny cung cp cho bn chnh
x|c iu m tn gi ca n ~ nu ln. C ba tun mt ln hoc l}u hn mt cht, Batch v
Tinti li gi n cho nhng ngi ng k mt cu chuyn. N c in trng ging mt
cun tp san c kch thc nh, c th b ti v mang theo bn mnh. Cu chuyn m h gi
n thng rt hay. C mt iu n gin l{: H~y c ht tng cu chuyn thay v c nhiu
truyn mt lc, nhng khng c mt lc c bi bo di 1.000 t hoc c ht nhng
chuyn ni v Kazakhstan v n phm k nim v Ph|n xt vn chng ti ngha ca t
New Yorker. Ti ~ ng k nhn Mt cu chuyn c mt v{i nm nay v{ coi nh mt
mn qu (m ch mt 21 -la l ph mi nm).
Xem thm thng tin ti www.one-story.com
Ly dng u tin lm tng cho cu chuyn
Hy gi ti l{ Ishmael. khng phi l tn ca ti nhng dng m u ni ting ca

Herman Melville ~ cho chng ta mt vi gi trau di kh nng k chuyn ca mnh.
Hy bt u bng cch gch chn mt c}u vn trong mt cun sch hay mt tp ch. Sau ,
vit mt cu chuyn m u bng c}u vn . Hay bn c th t nng cao k nng k
chuyn bng cch nh ngi khc nhc cho c}u u tin, ri t s|ng t|c ra mt cu
chuyn ca chnh mnh. Bn cng c th a vic ny vo hot ng ca nhm. Yu cu tt
c mi ngi vit mt cu m u ln mt mu giy ri cho chng vo mt chic m v{ trn
ln. Ln lt, tng ngi rt ra mt mu giy v k mt cu chuyn bt u bng c}u c
vit trong . Trong mi trng kinh doanh, hy p dng bi tp ny vo mt sn phm,
dch v hay kinh nghim n{o trong cng ty ca bn. L{m c|ch n{o mt cu m u
ngu nhin c th dn ti mt cu chuyn hay? Phng ph|p tip cn c bit da trn cu
chuyn nh th ny c l s gip bn tm c nhng tng ln ang tri ni }u
xung quanh bn cu no phi.
Dng tranh nh sng tc
Thay v dng t ng, hy chuyn sang dng nhng bc nh to cm hng cho cu

chuyn. Chn mt bc nh (t bo, tp ch, thm ch t mt hp ng giy bi bm) v
nhanh chng k mt cu chuyn v nhng g ang xy ra trong bc nh . H~y n}ng cao
mc th thch, khng ch miu t nhng g hin hin m cn k cu chuyn n phn
khng c trong nh hoc khng r rng ngay t ban u. Cc tc phm ngh thut v nhng
bc nh trng b{y trong c|c bo tng (hay trang web ca bo t{ng) cng l{ mt ngun t
liu phong ph dnh cho bn.
Th nghim vi k chuyn bng thit b k thut s
K chuyn l ngh thut c xa, nhng ging nh tt c loi hnh ngh thut khc, n c
th c ci tin nh phng tin hin i. Ngy nay, my nh k thut s, nhng chng
trnh chnh sa m thanh v hnh nh r tin, phn mm Photoshop v thit b in a CD cho
php bt k ai cng c th k chuyn vi s kt hp ca m thanh v hnh nh. Mt a
im l tng hc k nng mi ny l ti Tri hun luyn K chuyn t chc trong L hi
K chuyn K thut s. (Bn th}n ti cng ~ theo hc v{ thy rng s tin, thi gian
ti b ra l hon ton xng |ng). Trung t}m k chuyn dng thit b k thut s cng t
chc cc lp hc nh vy v c v s t liu c s (xem thm thng tin ti
www.storycenter.org). tm kim nhng phng ph|p kh|c s dng cng ngh l{m tng
tnh hp dn ca cu chuyn, h~y gh thm c|c cng ng nhng ngi k chuyn trn
Internet nh trang web ca Fray (www.fray.com), D n K chuyn ca Thnh ph
(www.citystories.com) v{ Ti ~ tng tin nh vy (www.iusedtobelieve.com) gm rt nhiu
cu chuyn th v v nim tin thi th u.
T hi: Nhng ngi ny l ai?

Bn ~ bao gi ng gia ni ng ngi (sn bay, khu mua sm, rp chiu phim, sn
vn ng), nhn xung quanh v t hi Tt c nhng ngi n{y l{ ai? Ln sau, bn ng ch
hi m hy tr li cu hi . H~y s|ng to mt cu chuyn v hai ngi trong s h. H l
ai? Tn ca h l g? H l{ ng nghip, ngi yu, anh ch em hay k th? Ti sao h li
}y? H ang chun b i }u? Nu nh bn i cng bn b th hy cng chn mt vi
ngi, mi ngi sng to mt cu chuyn ca ring mnh ri so snh cc kt qu vi nhau.
Chi tit no bn b qua m{ ngi khc li nhn mnh? Chi tit no bn tp trung trong khi
ngi khc thm ch khng nhn thy? Con ngi thng l gii cng mt s kin vi
nhiu cch rt khc nhau da trn nhng tri nghim cuc sng ca mi ngi. Bi tp ny
c th gip bn th to ra nhng gi nh, trnh lp li nhng khun mu sn c, pht trin
cu chuyn ca bn trong mi tng t|c vi gia nh, bn b v{ ng nghip. Nu n khng
c tc dng n mc th vic ngh ra mt cu chuyn cng khin thi gian i xe but
tr nn th v hn i cht.
Hy c nhng cun sch sau
Cch tt nht n}ng cao nng lc k chuyn l{ tm c nhng tc phm xut sc, c
th nh Ng ngn Aesop, Thn thoi Hy Lp hay cc tc phm ca Bc u, Nam , Nht Bn,
th dn chu M, Kinh Thnh v nhng v kch ca Shakespeare. Nhng nu bn mun c
ci nhn rng hn v cu chuyn, ti ngh bn nn c:
Story: Substance, Structure, Style, and the Principles of Screen-writing (Cu chuyn: Bn
cht, cu trc, th loi v nhng nguyn tc vit kch bn phim) ca Robert McKee: Cho
d bn khng c nh vit mt kch bn phim i th cun sch ca McKee vn |ng
bn c. Cun sch gii thch cu trc c bn ca mt cu chuyn trong in nh t cch
cc nhn vt dn dt cu chuyn n 26 th loi truyn thng gp. Cun s|ch n{y cng s
l{m thay i cch xem phim ca bn.
Stealing Fire from the Gods: A Dynamic New Story Model for Writers and Filmmakers (n
trm la ca Cha: Mt m hnh truyn k mi, y sinh lc cho nh vn v nh lm
phim) ca James Bonnet: c rt kinh nghim t cng vic ca Carl Jung, Joseph Campbell
v nhiu ngi kh|c, Bonnet ~ trnh b{y c|ch s dng nguyn mu v{ qu| trnh s|ng t|c
truyn t nhin vit ra nhng cu chuyn hin i nhiu th loi khc nhau.
Beyond Bullet Points: Using Microsoft PowerPoint to Create Presentations That Inform,
Motivate, and Inspire (Ngoi tr du chm cu: Hy s dng Microsoft PowerPoint
thit k bi trnh by cung cp thng tin, thc y v khi dy cm hng) ca Cliff
Atkinson: PowerPoint ch t n{y thi ~ khin cho m mt ti cp xung. Nhng t khi
chng trnh n{y th}m nhp vo mi c quan, t chc trn ton th gii, chng ta nn bit
cch tn dng ti a n. H~y vt b nhng slide rng tuch theo kiu bn cu no tri v s
dng cun sch ca Atkinson bin bi thuyt trnh bng PowerPoint tr thnh mt thin
anh hng ca.
Understanding Comics: The Invisible Art (Thu hiu truyn tranh ca tr em: Ngh
thut v hnh) ca Scott McCloud: Mi ngi u ch giu khi ti ni }y l{ mt trong s
nhng cun sch hay nht m mnh tng c. H khng hiu c iu . Kit tc ca
McCloud ~ gii thch cch thc gii quyt tnh hung trong truyn tranh thiu nhi, t ng
v tranh v lin kt vi nhau ra sao v{ ngi c hiu c n nh th n{o. Cn iu ny
na: McCloud vit di dng mt cun truyn tranh c d{i nh mt cun sch. Tht th
v!
The Hero with a Thousand Faces (Ngi anh hng mun mt) ca Joseph Campbell:
Cun sch ca Campbell gii thiu tng v h{nh trnh ca ngi anh hng, mt
tng m bt k nh{ vn n{o khao kh|t th{nh cng hoc ngi no mun hin thc ha
nhng m c ca mnh nn hiu. Mt c|ch kh|c hiu r hn suy ngh ca Campbell l
tm mua nhng a CD, DVD v{ bng video v cc cuc phng vn ni ting ca ng vi Bill
Moyer c thc hin vo nhng nm cui thp nin 80 ca th k trc. B su tp
nhng bi vit v bi ging ca ng cng c th c tm thy t chc mang tn ng. (Xem
thm thng tin ti www.jcf.org/works.php).
6. HA HP
}y l{ ti.
Tht ra, }y cng khng hn l ti m ch l mt bc v, trong ti va l{ ngi v,

va l{ i tng c v. Mt bc tranh t ha. Trng n tht kinh khng phi khng? (V
hai l mi ka, khng cn hi cng thy n rt t).
Ti cha bao gi c kh nng v, do , ti quyt nh tham gia hc v trong mt tun.

Nhng thay v tham gia v{o lp hc m thut theo li truyn thng, ti li chn cch tip
cn gn hn vi ni dung chnh ca cun sch ny: v theo t duy bng bn cu no phi,
mt phng ph|p c Betty Ewards khm ph v miu t trong cun sch cng tn. Bc
t ha trn trng nh hnh nh miu t i tng trc khi s dng sn phm dch v
trong cc qung co gim cn. Ti v n trong bui hc u tin trc khi c hng
dn phng ph|p. Sau nm ng{y, nh bn s thy cui chng n{y, bc ha ca ti ~
c s khc bit r rt. V trong qu trnh hc, ti c bit thm rt nhiu v nng lc nhn
thc ca chng ta.
Ha hp, nh c|ch ti gi nng lc ny, l kh nng ghp ni nhng mnh ring l vi

nhau. N thin v kh nng tng hp hn l{ ph}n tch nhn ra mi lin h gia nhng
lnh vc tng chng khng lin quan n nhau, khm ph nhng khun mu rng ln hn
l{ a ra nhng cu tr li c th v pht minh ra mt iu g mi m bng cch kt hp
cc yu t khng ai c th ng ti. Ha hp cng l{ mt thuc tnh ca bn cu no phi,
hiu theo c ngha en v{ ngha bng. Nh ti ~ gii thch Chng 2, nghin cu v thn
kinh hc kt hp vi thit b MRI ~ ch ra bn cu no phi hot ng theo li ng thi,
da trn bi cnh v{ h{i ha nh trong giao hng. N khng quan t}m n mt cy g
ring bit no m quan tm ti c khu rng khng ch ring ngi chi kn pha-gt
hay ngi chi vi--lng m mn m ch ti ton b dn nhc.
T duy ha hp l mt kh nng |ng ch ca nhng nh son nhc v{ ngi ch huy

dn nhc khi cng vic ca h lin quan n vic ghp mt nhm cc nt nhc, nhc c v
ngi biu din khc nhau, sng tc ra mt bn nhc c nhng giai iu thng nht v d
nghe. Cc ch doanh nghip v{ c|c nh{ ph|t minh cng da rt nhiu vo kh nng n{y.
Ngy nay, ha hp ang dn tr thnh mt kh nng thit yu i vi hu ht mi ngi.
Nguyn nhn l do ba lc lng ang dn y chng ta ra khi Thi i Thng tin. S t
ng ha ~ m nhim nhiu cng vic phn tch mang tnh chu k ca cc cng nhn tri
thc. Rt nhiu cng vic ph}n tch cng ang c chuyn dn v ch}u \, ni nhng
cng nhn c th lm vi cht lng tng ng nhng vi mc lng thp hn. C
nhng cng vic mang tnh t do (trong mt v{i trng hp l p lc) m my mc v
nhng k thut vin nc ngoi vi mc lng thp kh c th thc hin: nhn bit cc
mu hnh, vt qua cc ranh gii khm ph nhng kt ni su xa bn trong v to nhng
bc tng tng nhy vt. Trong khi , mt th gii ngp trn thng tin, nhng la chn
c nhn v cc vt dng mc c bn nht ~ l{m cho kh nng n{y tr nn quan trng
trong cuc sng ca mi ngi. Cuc sng hin i c v s la chn v nhiu t|c nh}n n
mc kh nng nhn trc nhng vin cnh xa hn xem iu g tht s quan trng c
li th rt ln trong qu| trnh theo ui hnh phc ca mi con ngi.
Mt trong nhng cch tt nht hiu v pht trin nng lc ha hp l hc v mt

k nng, nh bc t ha trn ~ chng minh, vn khng phi th mnh ca ti.
Vo bui s|ng u tin ti lp hc v, trc khi m tp v nhp v vt nhn bt ch,

chng ti c tm hiu bn cht ca cng vic mnh ang l{m, iu n{y c cht lc
trong mt c}u n gin s c nhc i nhc li trong nm ng{y hc sp ti. Brian
Bomeisler ni: Bn cht ca hi ha nm nhng mi quan h.
Bomeisler l{ ngi hng dn nhm ti. Nhm chng ti c by hc vin, gm nhng

ngi t c|c vng a l xa c|ch nhau nh mt lut s n t o Canavy v mt dc s t
New Zealand. Bomeisler s dy chng ti nhng k thut v do Betty Edwards pht trin
trong cun Drawing on the Right Side of the Brain (Thut v bng bn cu no phi).
Bomeisler c mt phong cch lm vic hin i. ng l mt ha s xut sc New York.
Cng vic hin ti ca ng l{ t im nhng bc tng ca tng su thuc ta nh{ SoHo, ni
s l lp hc ca chng ti. ng ~ dy nhng kha hc nh th n{y c 20 nm. ng
chnh l con trai ca Betty Edwards.
Ging nh m mnh, ngi ~ cng ng ph|t trin kha hc ko d{i nm ng{y n{y,
Bomeisler tin rng v l{ th hin nhng g chng ta nhn thy. ng ni: Gi tn mt s
vic chng ta gp phi trong cuc sng l{ iu kh khn. V{ chng minh iu cng
nh kim tra kh nng ca chng ti, ng cho chng ti v mt bc t ha trong mt gi.
Chng ti dng nhng chic gng nh ln, m tp v nhp kh ln ra v bt u v. Ti
hon thnh bn v u tin v ngay lp tc, Bomeisler nhn ra ti ~ ph|c ho mt ngi
nghin nhng ming Cheez Doodle 400 pound, ln u tin n thm Weight Watchers. Ti
cn phi c gng rt nhiu.
Bomeisler ni rng, khi ng lic nhn tc phm ngh thut ca ti, vn l{ ti ~ khng
tht s v nhng iu m mnh nhn thy. Ti ~ v nhng biu tng c ghi nh t
thi th u. hiu c ca ng, bn hy gi li trang 171 v nu bn cm thy c th
chu ng c bn v ca ti, xin hy nhn li n mt ln na. Ming ca ti khng tht s
ging nh vy. Chng ai c ci ming nh vy c. Ti ch v biu tng ca ming xut
pht t nhng hnh nh xut hin trong thi th u ca mnh. Ming c v bng bt ch
ny rt ging vi bng hiu Magikist, dng ch ng t I-94. Bin hiu n{y ti ~ nhn
thy khi cn nh, lc gia nh ti l|i xe i thm ng b{ Chicago. Theo cm gic, ti ch vit
t ming theo nhng ch tng hnh hin i thay v quan st ming ca mnh k lng
v nhn ra n c quan h nh th no ti tng th khun mt.
Ngay cui bui hm , Bomeisler cho chng ti xem bn v bng bt ch ca Picasso v

yu cu chng ti sao chp y nguyn. Nhng trc khi v, ng bt chng ti phi quay
ngc bn phc tho ca Picasso li bn khng bit mnh ang v c|i g. Mc ch ca
vic n{y l{ |nh la bn cu no tri v dn ng cho no phi h{nh ng. Khi no tri
khng bit no phi ang l{m nhng g th u c chng ta s tr nn minh mn hn c
th nhn ra nhng mi quan h v hp nht chng thnh mt chnh th. Trong nhiu
phng ph|p, }y l{ vn ct li ca vic hc v cng nh l{ cha kha lm ch kh
nng ha hp. V nh, mt trong nhng l do khin bc t ha ca ti nhn rt l l do cc
mi lin h trong khng c}n xng vi nhau. Trong lp, by chng ti c hc v quan
trng hn, chng ti nhn thy trn khun mt ca con ngi, khong cch t ng gia
mt n |y cm bng khong cch t ng gia mt n nh u. Ti ~ v i mt ca
mnh cao hn so vi thc t, cao hn ln trn trn v ch bng vic ph v mi lin h ,
ti ~ bp mo to{n b bc tranh.
Bomeisler l mt ngi thy |ng mn vi phong cch nh nhng. Mi khi thc hnh
bi v, Bomeisler i li trong lp, khch l cc hc vin. ng th thm: Ti }y gi cho
no tri ca cc bn yn lng. Trong mt bui hc, ng dy chng ti v khng gian chm
khong khng gian gia v xung quanh mt hnh nh, nu khng tinh chng ta s rt d
b qua. ng cho chng ti xem logo ca hng FedEx, ging nh hnh di }y:
Bn hy nhn vo khong trng gia ch E v{ ch x trong ch Ex. Bn thy hnh

mi tn ch? chnh l{ khng gian chm. Khi v chn dung ca cc bn cng lp v trong
bui tip theo, chng ti bt u bng c|ch bi en mnh giy ln bng bt ch v{ sau
ty i nhng phn khng phi l{ ng nt ca i tng dn dn l ra khun mt cn
v. Bomeisler ni: Khng gian chm l{ mt cng c v hu hiu. l{ mt trong nhng b
mt hc v.
Trong bn ng{y sau , chng ti c hc cch nhn bit mt s mi quan h gia
khng gian v khng gian chm, gia sng v ti, gia s cn xng v t l theo nhng
cch m nhiu ngi trong chng ti cha bao gi . Chng ti v nhng chic gh u
dng trn bn, nhng np gp trong lng bn tay v bng ti bao trm trong c|c gc xng
v. Trong sut thi gian chng ti v, Bomeisler nhc i nhc li cu tm nim ca mnh v
bn cht ca hi ha nm nhng mi quan h, khi kt ni chng li s to ra mt tng
th. V theo mt chiu hng n{o , chnh kha hc n{y cng nh vy. Tt c cc bi hc
v nhng mi quan h ko d{i cho n bui chiu cui cng, khi chng ti phi hp nht
nhng hiu bit mi m va thu nhn c trong mt bc tranh ton cnh ln th hai c
gng v mt bc t ha.
Nhn bit nhng mi lin h
Ging nh vic v, bn cht ca ha hp cng nm nhng mi quan h. Nhng ngi

hy vng thnh cng trong Thi i Nhn thc phi hiu c mi lin kt gia s hn n
v nhng trt t, ng nh t|ch bit vi nhau. H phi bit cch lin kt nhng yu t nhn
b ngo{i r r{ng khng lin quan n nhau to ra ci mi. ng thi, h cng phi nm
vng s tng ng khi xem xt mt vn qua mt vn khc. Hay ni cch khc, cc
c hi lun rng m vi ba loi ngi sau: ngi d|m vt qua ranh gii, nh pht minh v
ngi bit dng php n d.
Ngi dm vt qua ranh gii
Tin t no l ph bin nht v quan trng nht trong thi i chng ta? chnh l{ a
(nhiu). Cng vic i hi phi a chc nng. Cng ng ca chng ta l cng ng a vn
ha. Hot ng gii tr cng a phng tin. Trong khi vic hiu bit chuyn su v mt lnh
vc ring l tng m bo cho s thnh cng ca con ngi th ngy nay, vinh quang li
thuc v nhng ngi c nng lc m nhim nhng lnh vc hon ton khc nhau mt
cch t tin. Ti gi h l{ nhng ngi d|m vt qua ranh gii. H thnh tho rt nhiu
lnh vc, c th ni nhiu ngn ng khc nhau v{ c bit, tm thy nim vui trong kinh
nghim sng phong ph ca mnh. H sng nhiu cuc sng v nh vy th v hn v{ ng{y
nay, n c hiu qu hn.
Nhng ngi d|m vt qua ranh gii l nhng ngi nh Andy Tuck, gi|o s trit hc,
ngh s dng cm, ngi ~ |p dng cc k nng c trau di nhng lnh vc trn
iu h{nh cng ty t vn ca mnh. Hay nhng ngi nh Gloria White-Hammond, mt
mc s kim b|c s nhi khoa ti Boston; Todd Machover, ngi sng tc opera v ch to
cc nhc c cng ngh cao; Jhane Barnes, ngi s dng nhng kin thc ton hc su sc
ca mnh thit k nhng mu trang phc cu k. Mihalyi Csikszentmihalyi, nh tm l
hc thuc i hc Chicago, l{ ngi ~ vit cun s|ch kinh in Flow: The Psychology of
Optimal Experiences (Dng chy: Tm l ca tri nghim ti u) cng nh cun Creativity:
Flow and the Psychology of Discovery and Invention (S sng to: Dng chy, tm l khm
ph| v{ ph|t minh). ng ~ nghin cu cuc i ca nhng ngi sng to v nhn ra rng
s sng to ni chung i hi phi vt qua nhng ranh gii gia c|c lnh vc kh|c nhau.
Nhng ngi sng to nht khm ph ra nhng mi lin h m{ ngi khc khng bao gi
ch . Kh nng n{y c |nh gi| rt cao trong mt th gii m cng vic da trn mt
kin thc chuyn mn c th nhanh chng tr thnh cng vic lp li theo chu k, v{ do
s c t ng ha hay thu nhn cng bn ngoi. Nh thit k Clement Mok cho rng:
Mi nm ti s rt cn nhng ngi c th ngh v{ l{m vic vt qua nhng ranh gii
tip cn lnh vc mi, hon ton khc bit so vi lnh vc chuyn su ca h. H khng ch
vt qua nhng ranh gii m{ cn nhn bit nhng c hi v lin kt chng vi nhau.
Mt v d l nhng cng vic lin quan n m|y tnh ang c chuyn sang n s
to ra c hi cho nhng ngi c th gii quyt c mi lin h gia ngi vit m
phng ng v{ kh|ch h{ng phng T}y. Nhng ngi c t duy tng th ny phi hiu
bit su sc v hai nn vn ha, th{nh tho phn cng l{ lnh vc m|y tnh cng nh phn
mm l{ lnh vc marketing bn hng. V h c th quan h vi c|c nhm ngi khc nhau,
i khi i lp nhau, vi s linh hot ca mt nh ngoi giao. Nhng ngi a t{i nh vy
thng c kh nng gii quyt nhng vn m ngay c c|c chuyn gia cng cm thy lng
tng. Nicholas Negroponte, Vin Cng ngh Massachusetts, cho bit: C rt nhiu vn k
thut b tc li c khai thng nh nhng ngi khng phi l k s. l{ do s nhn xa
trng rng cn quan trng hn ch s thng minh. Kh nng to ra bc nhy vt trong suy
ngh chnh l{ im chung gia nhng ngi c tng t ph|. Thng thng, kh nng
ny tn ti nhng ngi c hiu bit rng, tr c c rn luyn nhiu v c kinh nghim
trong nhiu lnh vc.
Nhng ngi d|m vt qua ranh gii t chi nhng la chn c/khng m ch ng
tm kim nhiu la chn cng nh gii php khc nhau. Cuc sng ca h lun y p
nhng gch ni gia cc ngh nghip cng nh trong c| tnh ca mnh.
(V d: Omar Wasow, mt ngi sinh ra Nairobi, doanh nhn- chnh tr gia-nh phn
tch truyn hnh ngi chu Phi-chu M-Do Thi). H gip gii thch hin tng ngy cng
ng c|c sinh vin i hc c chuyn mn v hai lnh vc v s gia tng nhanh chng ca
c|c khoa {o to t xng l{ lin ng{nh.
Csikszentmihalyi cng ~ kh|m ph| mt kha cnh lin quan n t{i nng ca nhng
ngi d|m vt qua ranh gii: nhng ngi c t cht thng trnh vic rp khun vai
tr gii tnh truyn thng. Qua nghin cu, ng thy: Khi b{i kim tra c phn bit gii tnh
c a ra cho nhng ngi tr tui, qua nhiu ln u nhn c kt qu: nhng c gi
sng to, t{i nng s ni tri v cng rn hn nhng c gi khc v nhng chng trai sng
to s nhy cm hn v{ khng hiu chin bng bn b cng gii. Theo Csikszentmihalyi,
kh nng n{y mang li nhng li th him c: Thc t, mt ngi c c tnh ca c nam
v n v mt tm l s c nhng phn ng tinh t gp i bnh thng, c c hi tng t|c
vi th gii din rng v{ phong ph hn rt nhiu.
Hay ni c|ch kh|c, nh Samuel Taylor Coleridge ~ ph|t biu c|ch }y 200 nm v{
ngy nay, nhng ngi d|m vt qua ranh gii nhc nh chng ta: tr tu v i l mt tr
tu lng tnh, mang c c tnh ca nam v n.
Nh pht minh
Vo nhng nm 70 ca th k trc, Cng ty Thc phm Hershey ~ thc hin mt lot
c|c chng trnh qung co ngc nghch trn truyn hnh, nhng v tnh cha ng mt
bi hc quan trng v t duy thin v no phi. Trong qung co, c mt ngi va m
m{ng i b, va nhm nhp mt thanh chocolate. Mt ngi kh|c cng ang l nh bc
i v{ thng thc mn u phng b. Hai ngi }m sm vo nhau.
Ngi th nht ph{n n{n: N{y, u phng b ca anh dnh ht vo chocolate ca ti

ri.
Ngi th hai |p li: Chocolate ca anh cng dnh v{o u phng b ca ti.
Sau , mi ngi u th mn n mi ca mnh. V tht ngc nhin, h nhn thy

mnh va to ra mt mn tuyt vi. Ging ngi dn chng trnh vang ln: Nhng cc
u phng b ca Reese s kt hp tuyt vi ca hai hng v ho hng!
Nhng ngi t duy thin v no phi hiu logic ca s ha trn ny. H c trc gic v
ci m ti gi l{ S t ph ca hc thuyt Cc u phng b Reese: i khi, nhng
tng tuyt vi nht li n t s kt hp n gin gia hai tng c sn m khng ai
ngh c th gn c vi nhau. John Fabel, mt ngi trt tuyt bng ng, l mt v d
in hnh. ng yu th thao, nhng nhng chic d}y eo ba-l lun lm vai ng thm tm.
Vo mt ngy, trong chuyn i New York, khi qua cu Brooklyn, ng ~ tm thy gii php
cho vn ca mnh. Trong khonh khc, m nhng nh khoa hc nhn thc nh Gilles
Fouconnier v Mark Turner gi l{ s pha trn khi nim, Fabel ~ kt hp cu trc ca h
thng cu treo vi nhng b phn ca mt chic ba-l truyn thng v ch to ra mt loi
ti mi, d d{ng hn khi mang v|c. Ng{y nay, loi ti ny rt ph bin v{ c gi l
Ecotrek.
Kh nng to nn nhng mi lin h sng to, y ngu hng ny chnh l mt chc

nng ca bn cu no phi. Nhng nh thn kinh hc v nhn thc ti c|c trng i hc
ca Drexel v{ Northwestern ~ kh|m ph| ra rng nhng thi khc le s|ng tng khin
ting Aha! c bt ra i km vi s hot ng mnh m ca c|c n-ron thn kinh ti bn
cu no phi. Tuy nhin, khi chng ta gii quyt cc vn theo mt phng ph|p thin v
no tri nhiu hn, trung t}m Eureka trn vn im lng. Kh nng kch hot nng lc ny
ca bn cu no phi ~ tr nn cp thit hn bao gi ht khi chng ta ang dn i qua
Thi i Thng tin. Trong kinh doanh ngy nay, cuc hnh trnh t tng t ph sang
cc ng dng trong i sng h{ng ng{y nhanh chng n mc cc c nhn v t chc thnh
cng khng c nao nng. H phi tp trung cao vo vic sng ch, ng thi phi
chuyn ra nc ngoi hay t ng ha nhiu cng on. iu n{y i hi kh nng s|ng to
v s kin tr, bn b khi th nghim nhng kt hp mi l v mc phi nhng sai lm
khng th trnh khi khi tip cn phng ph|p ly cm hng sng to lm trung tm. Tht
may mn, trong tt c chng ta u n cha kh nng s|ng to ny. Hy lng nghe ngi ~
pht minh ra mt chic radio hot ng bng dy ct m khng cn pin hay in, Trevor
Baylis, mt din vin ng th, vn ng vin th dc, nh{ ph|t minh ngi Anh, pht biu:
S|ng ch khng phi l mt ci g huyn b v khng th tip cn, bt c ai cng c th
th. Hu ht cc sng ch v{ t ph| u xut pht t vic ti tp hp c|c tng ~ c
theo nhng cch mi m. Mong mun c th pht trin nng lc ha hp ny s mnh
hn trong Thi i Nhn thc.
Ngi bit dng php n d
Gi s bn ang l{m vic ti vn phng v{ sp ca bn ni: a tai ca anh cho ti.

Nh chng ta ~ bit, trong Chng 1, v ngha en ca su t trn c hiu l mt vic
rt khng khip, bn cu no tri s c mt cht g s h~i v{ a |nh nhn n{i n sang th
chai cu trc ni gia hai bn cu no tm s gip . Sau , b|n cu no phi s
gip anh bn h{ng xm ca mnh bnh tnh li, a nhng li ni v{o vn cnh v gii
thch: a tai ca anh cho ti ch l mt cch ni n d. ng ch ca bn khng tht s
mun bn phi ct tai nh Van Gogh. Sp ca bn ch mun bn hy lng nghe nhng g ng
ni.
Php n d vic hiu mt iu qua mt s iu khc l mt yu t quan trng khc

ca ha hp. Nhng ging nh rt nhiu kha cnh ca li t duy thin v no phi, n cng
u tranh vi nhng |nh gi| khng ng v bn cht ca mnh. Nh ngn ng hc xut
chng George Lakoff vit: Truyn thng phng T}y ~ loi b php n d khi phm tr
l tr. Php n d thng c xem nh vt trang tr cht liu ca c|c nh{ th v{ nhng
ngi a kiu cch, ngn t hoa m t im cho nhng iu bnh thng hay khng
c d chu. Trn thc t, php n d l trung tm ca l tr, bi theo Lakoff vit: Qu|
trnh suy ngh ca con ngi phn ln l s n d.
Trong mt th gii phc tp, vic nm vng php n d kh nng t duy to{n din m
mt s nh khoa hc nhn thc gi l{ s hp l trong tng tng ~ tr nn c gi tr
hn bao gi ht. Mi sng, khi tnh dy sau mt gic ng di, chng ta bit mnh s dnh
phn ln thi gian trong ng{y cho chng qua dng l d liu v thng tin. Cc loi
phn mm nht nh c th phn loi nhng thng tin v{ chuyn nhng tng thong
qua tr thnh cc hnh mu. Nhng ch c tr tu con ngi mi c th suy ngh theo li n
d v nhn r cc mi lin h m my mc c th khng bao gi pht hin ra.
Tng t, trong thi k ca s d tha hin nay, khi cc phn thng ln nht dnh
cho nhng ngi c kh nng to ra nhng iu mi l v hp dn th vic to php n d l
v cng cn thit. Georges de Mestral l mt v d. ng ~ ch ti vic nhng bng hoa
lng c th bm dnh vo lng ch ch ca mnh nh th no. Bng vic suy lun theo php
n d, ng ~ i n tng lm chic kha dn Velcro. Mt chic my vi tnh khng th
l{m c iu n{y. Nh{ bin o ma Twyla Tharp vit: Mi th bn to ra u tng
trng cho mt iu g , trong trng hp ny, mi th m bn to ra u c php n
d l{m phong ph thm. B{ khuyn khch mi ngi nng cao ch s n d (MQ) ca mnh
v trong qu| trnh s|ng to, MQ cng c gi| tr nh IQ.
T duy mang tnh n d cng rt quan trng v n gip chng ta hiu nhng ngi xung
quanh. l{ mt nguyn nhn khin cc nh marketing b sung vo nghin cu nh lng
nhng phng ph|p nh tnh hng n t duy n d ca khch hng. V d, mt phng
ph|p c Gi|o s Gerald Zaltman thuc trng Kinh doanh Harvard pht trin, c b sung
nhng cuc thm d d lun v tp trung vo cc nhm khch hng bng cch hi v cc
ch , t ph|c ra bc tranh m t cm gic ca h i vi mt mt hng hay dch v c
th, ri bin chng thnh nhng bc tranh ct dn ngh thut. Qua phng ph|p ny,
Zaltman gi ra nhng n d m{ c|c kh|ch h{ng dng |nh gi| sn phm c{ ph nh
mt ng c, h thng an ninh nh mt ch ch gi nh thn thin
Nhng nhng li ch cn vt ra ngo{i lnh vc thng mi. Ngy nay, nh nhng tin
b |ng ngc nhin trong lnh vc vin thng, kh nng du lch c rng m v tui th
con ngi ng{y c{ng tng, chng ta c tip xc vi nhiu ngi hn v{ vi nhng phong
c|ch a dng hn bao gi ht. S lin tng mang tnh n d l v cng cn thit trong vic
nng cao mi quan h ng cm v truyn t nhng tri nghim m{ ngi khc khng th
s chia. Cui cng v c l l quan trng nht l vai tr ca n d trong vic lm tha
mn khao kht tm kim ngha cuc sng. Thc cht, nhng thoi mi v mt vt cht do
s d tha mang li c nh hng t hn rt nhiu so vi php n d m bn s dng. V
d, cch bn ngh cuc i mnh nh mt hnh trnh th v hay mt gung quay nghit
ng~. Lakoff ni: Phn quan trng trong qu trnh thu hiu bn thn l tm nhng php n
d c nhn thch hp to ra ngha cuc sng. C{ng hiu v n d, chng ta s cng hiu
bn thn.
Nhn xa trng rng
Vi bt k bn giao hng no, nh son nhc v{ ngi ch huy dn nhc u mang rt

nhiu trng trch. H phi chc chn rng nhng chic kn ng chi ng b vi cc b
hi bng g, nhng nhc c thuc b g khng ln t ting {n ant. Nhng ho{n thin
nhng mi lin h ny, cho d n quan trng th no, khng phi l mc ch cui cng
trong n lc ca h. Nhng g m nh son nhc v{ ngi ch huy tht s khao kht chnh l
kh nng dn dt nhng lin h ny thnh mt th thng nht, tuyt vi hn s tuyt vi
ca tng b phn gp li. Nh vy, }y chnh l{ kh nng nhn thc cao ca ha hp.
Nhng ngi d|m vt qua ranh gii, nh{ ph|t minh v{ ngi bit dng php n d u
hiu tm quan trng ca cc mi lin h. Nhng Thi i Nhn thc li i hi kh nng
nm bt c mi lin h gia nhng mi lin h. Siu kh nng (meta-ability) ny c rt
nhiu tn gi nh t duy h thng, t tng phc hp, t duy tng th. Ti thch coi n n
gin l{ nhn xa trng rng.
Nhn xa trng rng nhanh chng tr th{nh v kh hu hiu trong kinh doanh. Trong khi
cng nhn tri thc trong qu kh thc hin nhng nhim v nh l nht nh v dnh c
ng{y chm sc lung cy ca ring mnh trong mt mnh vn ln th nhng cng vic
kiu ng{y nay phi c chuyn ra nc ngo{i hay c bin i thnh cc ch dn
trong nhng phn mm hu hiu. Kt qu l, gi tr nm nhng g m s nhanh nhy ca
m|y tnh cng nh nhng chuyn gia nc ngoi vi mc lng thp khng l{m c: hp
nht v{ tng tng ra cch ghp ni cc mnh ri rc li vi nhau. iu ny ngy cng tr
nn hin nhin i vi cc doanh nghip v doanh nhn thnh cng.
V d, gn }y, mt nghin cu |ng ch cho thy nhng triu ph t mnh gy dng

nn s nghip c nguy c mc chng kh ph|t }m cao hn bn ln so vi ngi bnh
thng. Ti sao li nh vy? Ngi mc chng kh pht m gp vn vi li suy ngh
thin v no tri v kiu t duy tuyn tnh hay theo th t abc. Nhng cng nh ngi m
s c thnh gic nhy bn hn, nhng kh khn m{ ngi mc chng kh c gp phi
trong lnh vc ny li hng h n nhng kh nng c bit trong lnh vc kh|c. Nh Sally
Shaywitz, nh thn kinh hc v chuyn gia v chng kh c ti Yale, vit: Nhng ngi
c suy ngh rt khc. H c trc gic tt v rt gii trong vic gii quyt vn , nhn xa
trng rng v{ n gin ha mi vic Tuy h gp kh khn trong vn hc thuc lng
nhng li c nhn quan su sc v bit khi dy cm hng. Charles Schwab, ngi to ra
ngh mi gii hi phiu v{ Richard Branson, ngi vc dy ngnh cng nghip m nhc v
h{ng khng, u coi chng kh pht m ca mnh l mt b quyt thnh cng. Nh n, h c
th nhn xa hn trong mi vic. D kh khn trong vic phn tch nhng vn c th
nhng h li tinh thng trong vic nhn bit cc hnh mu chung. Michael Gerber, chuyn
gia nghin cu cc doanh nghip, i n mt kt lun tng t: Tt c cc doanh nghip
th{nh cng u l nhng nh{ t duy h thng. Tt c nhng ai mun tr thnh doanh nhn
v i u cn phi hc cch tr th{nh ngi nh vy pht trin kh nng bm sinh
trong nhn nhn s vic tng th.
C nhng nghin cu l thuyt v quan st trc tip u ch ra rng kh nng nhn bit
mt hnh mu chung hiu r mi lin h gia cc mi lin h cng khng km phn quan
trng i vi nhng ngi khng c nh xy dng mt tp o{n kinh t ln ca chnh
mnh. Trong mt nghin cu v cng tc qun tr ca 15 cng ty ln, Daniel Goleman vit:
Ch c mt kh nng nhn thc gip phn bit ngi lm vic xut chng vi ngi bnh
thng: nhn bit hnh mu chung. T duy tng th gip c|c nh{ l~nh o chn ra nhng
xu hng c ngha t v vn thng tin hn n xung quanh v{ a ra nhng chin lc xa
hn trong tng lai. ng nhn thy nhng ngi lm vic xut chng t khi da vo li
suy lun iu kin m{ ch yu da vo trc gic v bi cnh - c tnh ca ha hp. S
thay i v th ~ thc y mt s cng nhn tri thc suy ngh thin v no tri phi xem xt
li h l ai v h ang l{m g. Mt v d: Stefani Quane Seattle, ngi t coi mnh l mt
ngi y quyn thing ling, tn tm phc v nguyn vng, nim tin v nhng vn v
gia nh ca khch hng bng cch xem xt n trong mt hon cnh c th ch khng c lp
v kim tra xem nhng vn php l c lin quan th n{o n ton b cuc i h.
Ngy cng nhiu nh tuyn dng mun tm kim nhng ngi c kh nng n{y. Sidney
Harman l mt trong s . Gi|m c iu hnh ca mt cng ty sn xut thit b m thanh
ni cho rng khng cn thit phi tuyn dng nhng thc s qun tr kinh doanh. Thay vo
:
Ti ni: H~y tm cho ti nhng nh{ th l{m ngi qun l. Nh{ th chnh l{ nhng nh
t duy h thng ca chng ta.
H suy ngm v th gii m{ chng ta ang sng, cm thy bit n cuc sng v bc l
tnh cm ca mnh theo c|ch gip ngi c hiu hn v gung quay ca th gii. Nh{ th,
nhng nh{ t duy h thng m chng ta khng ng n y, tht s l nhng nh{ t tng
ca thi i s. Do vy, ti tin rng h s tr thnh nhng nh{ l~nh o mi trong tng lai.
Tt nhin, kh nng nhn xa trng rng khng ch hu ch trong lnh vc kinh doanh v
lao ng. Kha cnh ny ca ha hp cng tr nn thit yu i vi sc khe v hnh phc
ca chng ta. V nh nhu cu hp nht ca y hc, gm mt bn l y hc truyn thng vi cc
phng ph|p iu tr c chn lc v b sung, v mt bn l{ ngi anh em y hc ton din
vi mc tiu thin v iu tr tng th con ngi hn l{ iu tr mt cn bnh nht nh.
ng thi ny da v{o c s khoa hc vng chc nhng khng ho{n to{n ph thuc vo
li tip cn thin v no tri ~ t c s cng nhn bc u. Mt khoa khm cha
bnh nh vy ~ c thnh lp trong Vin Y hc Quc gia Hoa K. Do , ngi ta bt u
chuyn t hnh thc iu tr theo y hc truyn thng vi phng ph|p n gin, l thuyt
sang mt hnh thc khc. Theo Hip hi Y khoa Hoa K, l{ hnh thc hp nht tt c cc
kha cnh to nn hnh phc, nh: sc khe th cht, mi trng, tinh thn, cm xc, tn
gio v x hi, t gp phn hn gn nhng vt thng ca mi ngi v ca ton nhn
loi.
Kh nng nhn xa trng rng c th l liu thuc cha tr nhng tn thng t}m l do
s thnh vng v{ sung tc |ng ghi nhn ca thi i chng ta gy ra. Rt nhiu ngi d
tha thi gian, ngp chm trong cn b~o thng tin v{ lng tng trc qu nhiu la chn.
n thuc tt nht cho nhng cn bnh thi hin i ny c th l tip cn cuc sng ca
mi ngi theo cch tng th, t trong bi cnh chung phn bit iu g tht s l vn
t}m l, iu g ch n thun l s kh chu nht thi. Nh ti s ni chng cui, nng
lc thu cm theo cch hon thin ton b kh nng ca con ngi l v cng cn thit cho
vic kim tm ngha cuc sng.
Ngy cui cng ca chng ti ti lp hc v l ngy cao tro ca kho hc. Sau ba tra,
mi ngi treo ln tng mt tm gng nh, t gh ngi c|ch khong 20 cm v li
mt ln na tin hnh t ha. Bomeisler cnh bo chng ti v nhng vn tim n khi
soi gng. ng ni: Chng ta ~ s dng tm gng chnh trang li bn th}n trc khi
i din vi th gii. Hy gt b ra khi u bt c ngh n{o lin quan n vic v{ tp
trung vo nhng hnh dng, nh sng v mi lin h. Bn mun nhn thy khun mt ca
mnh nh th no trong ngy hm nay, ti a im n{y?
Trong ba tra, ti ~ i cp knh ca mnh bng knh |p trng, do ti s khng

phi v phn bng ti do cp knh to ra. Phn bc t ha u tin, ti s c gng nm bt
bt k ng nt no m mnh c th nhn thy. Ti bt u v i mt. Khi nhn v{o i
mt, ti c th thy hnh dng ca chng th n{o, ni n{o kt thc phn c mu v{ ni n{o
bt u phn mu trng ca nhn cu. Ti nhn thy khong cch gia hai mt bng
rng ca mi mt. Tuy nhin, c|i mi khin ti gp kh khn do ti lun ngh v n thay v
ch nhn n trn khun mt. Ti b qua phn trong phn ln thi gian. Bc t ha ca ti
c mt khong trng ln chnh gia, mt chic mi d{i ging mi ca thn V N Milo.
Khi v n ming, ti phi v i v li n chn ln v nhng hnh v u rt ging vi tm
bin Magikist. Nhng hnh d|ng ca u li tr nn d dng v ti ch cn ty i nhng
khong trng khng cn thit xung quanh .
Ti ht sc ngc nhin, nhng g hin ra trn giy v nhn c v hi ging ti ca ngy

hm , ti thi im . Bomeisler kim tra thnh qu, nm ly vai ti v thm th: Rt
tuyt! Ti tin l{ iu ng mun ni. V khi dng bt nt v cui cng, ti l m thy
c cm gic s hi ca mt ngi m sau khi nhc chic xe Buick ra khi a con v t
hi mnh ly sc mnh }u.
Sau khi hon thnh bn v, nhn nhn nhng mi lin h v thng nht chng trong mt
bc tranh tng th th }y chnh l{ ti.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
Hy lng nghe nhng bn giao hng tuyt vi

Lng nghe nhng bn giao hng l mt cch tuyt vi gip bn pht trin kh nng
ha hp. Sau }y l{ nm t|c phm kinh in m cc nh chuyn mn khuyn chng ta nn
nghe. (Tt nhin, mi bn thu c th vi ngi ch huy v dn nhc khc nhau s c
nhng phong cch, s th hin v{ }m hng khc nhau).
Bn giao hng S 9 ca Beethoven Mt trong nhng bn giao hng ni ting nht

mi thi i, bn Ngi ca nim vui ca Beethoven lun l mt bn nhc tuyt vi. Ti ~
nhn thy rng c mi ln nghe, mt iu g mi m li xut hin, mt phn do hon
cnh mi ln nghe thng thay i v to ngha cho bn nhc.
Bn giao hng S 35 ca Mozart, Bn giao hng Haffner Hy ch ti cch

Mozart a c|c nhc c hi bng g v{o on kt to nn mt tng th tuyt vi, vt
ln trn s xut sc ca mi nhc c gp li.
Bn giao hng S 4, cung Son trng ca Mahler Ti cho rng cm hng chnh l
mc tiu theo ui ca Mahler v bn giao hng n{y lun em li cho ti iu .
Khc m u 1812 ca Tchaikovsky C th bn ~ nghe bn nhc ny rt nhiu ln,

nhng ln ti, bn hy chn bn thu c s dng ting chung nh th v ting i bc. Hy
lng nghe bit c cc nhc c ~ kt hp vi nhau tuyt vi nh th no.
Bn giao hng S 94, cung Son trng ca Haydn, bn iu bt ng nm c

kh nng ha hp, bn phi nghe bn nhc ny. Khi lng nghe, hy t hi xem Haydn ~ s
dng iu bt ng nh th no khin m nhc c th tr nn su sc n vy.
Tm hiu cc quy bo
Mt trong nhng bi tp a thch ca ti v s kt hp khi nim chnh l{ do qua cc

quy b|o. Nu ang lng tng khi gii quyt mt vn n{o hay ch n gin mun lm
mi suy ngh ca chnh mnh, hy ti quy sch bo ln nht. H~y d{nh 20 pht c lt
qua v chn ra mi n phm m bn cha c v c l cng cha bao gi mua. C mt b
quyt, l{ ly nhng cun tp ch m{ trc y bn cha bao gi ch . Sau khi ~ chn
xong, hy dnh mt cht thi gian xem qua chng. Bn khng phi c mi trang tng
cun tp ch, quan trng l cm nhn xem mi cun ni n iu g v{ iu g cn ng li
trong tm tr bn. Sau , tm nhng mi lin h vi cng vic hay cuc sng ca mnh. V
d, khi lm bi tp ny, ti tm ra mt cch tt hn t thit k tm danh thip giao dch
ca mnh nh tm thy mt s iu trong cun Cake Decorating (Trang tr bnh) v c
tng mi cho th thng b|o nh mt bi bo ca tp ch Hair for You (Tc p cho bn).
Li cnh bo dnh cho bn: V (hay chng) ca bn s cm thy khng thoi mi khi bn
mang v nh nhng t b|o nh Trailer Life (Cuc sng lu ng), Teen Cosmo (Th gii
teen) hay Divorce Magazine (Tp ch ly hn).
V
Hc v l mt cch tuyt vi pht trin kh nng ha hp. Nh ti ~ t khm ph,
v l{ thy c nhng mi lin h v hp nht chng thnh mt th thng nht. Ti c
bit thch th vi li tip cn ca Betty Edwards bi i vi ti, n tht s gi tr. Mi nm
khong 12 ln, Brian Bomeisler (v rt nhiu hc tr khc ca Edwards) m nhng kha
hc nh th. Nu bn c thi gian, mt kha hc nm ng{y xng v s l mt u t
|ng gi|. Nu bn khng th tham gia, hy tm mua cun bng video ca Edwards v
Bomeisler mang tn Drawing on the Right Side of the Brain (V bng bn cu no phi). Bn
cng c th tm mua cun s|ch kinh in ny ca Edwards rt nhiu nh sch. (Xem thm
thng tin ti www.drawright.com). i vi nhng ngi t m nhiu hn kin nhn, hy
gii tr bng mt bc t ha nm nt tc l ch vi nm nt v, bn s v nn bc t ha
ca mnh. tht s l mt bi tp tng hp tuyt vi v rt th v. }y l{ bc v ca ti.
Gi cun Nht k n d bn mnh

Hy hon thin ch s n d (MQ) bng cch ghi li nhng n d hp dn v bt ng m
bn ~ gp. Hy th l{m iu ny trong mt tun v bn s hiu tc dng ca n. Hy lun
mang bn mnh mt cun s nh v ghi chp khi thy mt nh bo vit: nhng cuc thm
d d lun ~ mc r trong t tng nhng nh{ l~nh o ca chng ta, hay khi bn b ca
bn ni: T khng mc r }y }u. Bn s cm thy kinh ngc. Trong ln gn }y nht,
ti tnh c gp mt lot nhng n d n ni cuc sng dng nh tr nn phong ph v
sng ng hn. N cng truyn cm hng bn t to ra nhng n d ca mnh trong
cch vit, c|ch ngh hay nhng mt khc trong cuc sng.
i theo cc ng link
Bn hy truy cp Internet, chn cho mnh mt t hay mt ch m bn cm thy th

v ri g vo mt cng c tm kim v{ sau , i theo mt trong s c|c ng link tm c.
T trang web u tin bn vo, th chn mt ng link ca n vo xem. Hy lp li qu
trnh ny by hoc tm ln, lun nhy chut vo mt ng link mi ca trang m bn ang
nhn thy. Khi kt thc qu| trnh , h~y ngh xem bn ~ hc c iu g v ch gc v
nhng ch khc m bn bt gp. Bn ~ tm c nhng g nh s chch hng ngu
nhin m c th bn cha tng ngh n? Nhng hnh mu hay ch (nu c) ~ c nu
ra? Nhng mi lin h kh|c thng gia nhng iu tng nh khng lin quan m{ bn
tnh c kh|m ph|? i theo nhng ng link l mt cch hc to ra nhng bt ng th v
bng kh nng ngu nhin. Mt s thay i khc: Hy truy cp ngu nhin mt website nh
U Roulette (www.uroulette.com) hay Random Web Search (www.randomwebsearch.com).
Bt u vi mt trang web bn cha bao gi vo c th a bn ti nhng trang bn khng
ng n v{ gip tng cng kh nng |nh gi| trc nhng mi lin h hi ha gia cc
tng ca bn.
Tm kim gii php bng cch nghin cu cc vn
Vn lun cn gii ph|p. l{ iu c bn. Nhng i khi, nhng gii php thng
minh khng ch hu ch i vi mt vn . Trong cun s|ch sinh ng v hp dn, Why
not?: How to Use Everyday Ingenuity to Solve Problems Big and Small (Ti sao khng?: Cch
s dng c sng to h{ng ng{y gii quyt cc vn ln nh), Gi|o s Barry Nalebuff v
Ian Ayres ti Yale gi chng ta kim tra s tn ti ca cc gii ph|p v{ a ra hai c}u hi:
1. N s c tc dng u na? i khi chng ta c th a nhng kh khn ca lnh

vc n{y sang lnh vc khc. V d, tc gi cun sch nu cu hi, nu ngnh cng nghip
in nh c th to ra mt th loi phim cho tr em cn c s hng dn ca b m
chiu trn my bay th ti sao khng to ra mt loi DVD tng t, t gy rc ri hn cho c|c
gia nh quan t}m n vic xem phim ca con em mnh? Nu nhng ngi ng thu ca
nc M c th khu tr vic ng gp IRA thng qua ng thu v{ ko d{i n ngy 15
th|ng 4 h{ng nm th ti sao khng cho php cc t chc t thin c khu tr tng t
v{ cho php ngi dn c nhiu la chn c cung cp thng tin v s h{o phng .
2. Liu n c tc dng mnh m khng? Thay i la chn mc nh l mt bc n

gin nhng c th em li kt qu tuyt vi. Hy xem xt vic hin tng ni tng. Nalebuff
v{ Ayres ~ vit rng M, nhng ngi hin tng phi xc nhn chc chn h t nguyn
v mong mun c l{m iu . Mc d nhng cuc iu tra d lun ti M cho thy, hu
ht ngi d}n u rt sn lng hin tng ni tng nhng tnh cng nhc v hnh thc vn
gy tr ngi. Thc t ti mt s nc, khi mt ngi np n thi ly giy php l|i xe ng
ngha vi vic ngi c t ng ng k hin ni tng, tr khi h tuyn b mnh
khng mun l{m nh vy. Nu M, ngi d}n cng c php la chn rt khi danh
sch thay v la chn ng k khi mun hin th chnh quyn ch vic b tn ngi khi
danh sch di nhng ngi ch c cy ghp v cu sng c h{ng nghn ngi.
Cu hi Ti sao? c th gip chng ta hiu vn . Cu hi Ti sao khng? li a

chng ta n nhng t ph. (Tm hiu thm ti www.whynot.net).
To mt tm bng khi ngun cm hng
Khi bn ang l{m vic cho mt d n, hy dn sch mi th trn bng thng bo cng
nhc v bin n thnh tm bng c th to cm hng cho mnh. Mi khi gp mt iu khin
bn cm thy hp dn nh mt bc nh, mt mnh vi, mt trang tp ch h~y nh n
ln trn bng. Chng bao lu sau, bn s bt u thy c nhng mi lin h gia cc hnh
nh, chng s gip bn m rng v pht trin cng vic ca mnh. T lu, cc nh thit k
thi trang ~ s dng nhng tm bng nh vy, to nn cc mnh ct dn t do nhm m
mang t duy v{ ch dn khi nim. Bn cng c th l{m tng t.
Nhng cun sch bn nn c
Di }y l{ s|u cun sch gip bn rn luyn kh nng ha hp ca mnh:
Beethovens Anvil: Music in Mind and Culture (Phng php rn luyn ca

Beethoven: m nhc trong t duy v vn ha) ca William Benzon Mt khm ph
tuyt vi v cch thc t duy cm nhn m nhc, c th l cch m nhc khin no b tr
nn thng nht v ha hp.
Power of Ten (Sc mnh ca s 10) ca cp v chng ni ting Charles v Ray Eames
Cun sch bao gm 76 trang, mi trang l mt hnh nh, mi hnh nh sau li c nhn gn
hn gp 10 ln so vi hnh nh trc. M u cun sch l hnh nh ca Tr|i t c nhn
t khong cch 10 triu nm |nh s|ng. Sau , h~y lt qua nhng trang tip theo v ch
ti ngi {n ng i d~ ngoi h Chicago, tip n l ln da ca ng ta, mt trong cc t
bo da, ADN ca t bo, c th cho ti mt proton n l.
Dialogue: The Art of Thingking Together (Hi thoi: Ngh thut ca t duy ng
thi) ca William Isaacs Vic cng t|c cng ng nghip vt qua cc ranh gii, xc
nh cc hnh mu v kt ni c|c tng c th cn n nhng phng ph|p mi gip
chng ta ni chuyn vi nhau. Cun sch ny khm ph cc nguyn l v thc tin gip mi
c| nh}n i t vic n thun thng b|o ngh ca ring mnh n vic cng nhau t duy
tht s v to nn mt nhn thc tng hp.
Metaphors We Live By (Nhng n d thng gp) ca George Lakoff v Mark Johnson
Cun sch ngn gn, d hiu ny l ti liu tt nht v php n d, trong coi n d nh
mt qu| trnh t duy.
No Waste (Khng lng ph), mt d n do Laboratorio De Creacion Maldeojo thc hin

Mt chic ng-ten tivi c lm t nhng khay kim loi b i ca qu|n n t phc v.
Nhng chic xe chi c to hnh t v nha hp du gi u, l mc v tup h dn.
}y ch l hai trong nhng hnh nh trong b su tp nhng hnh nh |ng ch v c|c
vt c ti s dng mt c|ch t{i tnh trn c|c ng ph ca Cuba. Mt cuc trnh din
y n tng ca li t duy t hp.
How to See: Guide to Reading Our Man-made Environment (Lm th n{o nhn nhn:
Hng dn cch tm hiu mi trng nhn to) ca George Nelson Ra mt ln u tin vo
gia th k XVII v{ c ti bn nm 2003, cun sch l mt hng dn th v v cch nhn
nhn th gii xung quanh chng ta, to kt ni gia nhng iu chng ta nhn thy v hnh
thnh nhng sng to ca lo{i ngi trong mt bi cnh rng ln hn.
Hy tht s ng no
Hn bn tng tham gia mt bui hp nh th ny. ng ch yu cu mi ngi ng

n~o. V{ sau 15 pht khng hiu qu, ch c mt v{i tng sng to v rt nhiu nhn vin
khc cm thy u oi. Ti sao li xy ra iu ny? V bn ~ khng thc hin ng phng
php. Nhng bui hp i hi vn dng tr no hiu qu khng th din ra ngu nhin v
ba bi, chng phi theo mt cu trc c th c chng minh l gip gi ln nhng
tng tt.
ng no hp l, phi thc hin theo nhng quy tc sau (~ c nu trong cun

sch tuyt vi The Ten Faces of Inovation (Mi vn v s i mi) ca Tom Kelly):
1. To s lng. Nhng tng tt hnh thnh t v v{n tng. H~y t mt mc tiu

s lng, chng hn 100 tng.
2. Khuyn khch nhng tng in r. Ch ngha cc oan l{ mt u im. Nhng

tng ng thng xut pht t nhng iu ban u c v k d.
3. Trc quan. Hnh nh gip gi ra s sng to.
4. Tr hon s ph phn. Khng c tng no l ti t c, do , h~y b qua nhng

kin khng t|n th{nh. Suy ngh tht sng to trc, ri ch trch sau.
5. Tng ngi pht biu. Hy bit lng nghe, lch s v{ ng gp cho nhng xut ca
mi ngi.
Khi mi ngi ni ra kin ca h hay pht trin tng ca ngi khc, hy ghi li tt
c. (Nn c mt ngi ghi chp v mt ngi khc gi vai tr iu phi). Sau khong na
gi, bn s c mt danh s|ch d{i c|c tng. Hy ngh ngi mt cht. Sau , bt u |nh
gi nhng g c trong danh sch. Phn ln c|c tng l khng tt, mt s c th kh k
cc. Nhng hu nh chc chn bn s c c nhng tng thit thc m{ trc bn
cha bao gi ngh n.
Nu bn mun c tng t chic my tnh c nhn ti bang Idaho, h~y gh thm trang
web Halfbakery. Ti }y, mi ngi trn khp th gii ng gp rt nhiu tng cho cc
sn phm, dch v v cng vic kinh doanh. Mt s tng cn rt s khai nhng s cn li
th xut sc n ngc nhin. ( bit thm chi tit, hy xem ti www.halfbakery.com).
Hy tn thng s khng chuyn ca bn
Ti gii nht trong nhng lnh vc ti khng th l{m c.
iu ~ tr thnh kh nng gip ti cm thy mnh m v t tin hn trong nhng

tnh hung nh vy. Ti cm thy t do i li, t do lng nghe tri tim mnh, t do hc tp
v{ h{nh ng cho d iu ng ngha vi vic ti c th mc li.
Nu bn mun c mt cuc sng y sng to, hy lm nhng g m bn khng th v

tn hng v p t nhng sai lm m bn mc phi.
Nhng iu trn l pht biu ca Marcel Wanders, nh thit k, ngi t coi mnh l{ tay
nghip d chuyn nghip. ( bit thm chi tit, hy xem ti www.marcelwanders.com).
Tm kim khng gian chm
Khng gian chm l mt phn ca bc tranh ton cnh m{ chng ta thng khng nhn
thy. Do , h~y rn luyn i mt ca mnh c th nhn ra n. Khi i b trn ph hoc
lt qua mt ca hiu, mt trang tp ch, hy nhn k xem c iu g hin ra v nh kim
tra nhng g gia, trn, di v xung quanh. Nhn thc c khng gian chm s lm bn
thay i cch nhn mi s vt xung quanh v n s khin khng gian tht c tp trung
nhiu hn. }y cng l{ mt cch khin bn phi ngc nhin. V d, trn mt gi chocolate
ca Hersheys Kisses, khi xem xt k, ti pht hin ra mt khng gian chm bt ng v khc
thng. Bn c thy n khng?
7. NG CM
Ngy hm qua qu l mt mi. Ti ~ l{m vic khng ngng ngh t lc tnh gic, cng
mnh ra hon thnh cng vic kp thi hn, c gng thot khi mt nhim v mi khng
mong mun v{ chin u vi ba a tr. Mt a ln 7 b chy nc mi, mt a 5 tui
rng b lung lay v mt a mi 18 thng tui ang t hc thuyt nhn - qu bng c|ch y
chic bnh gm ra khi bn. Bui chiu, ti ~ chy 5 dm. Sau ba ti vi vng, ti quay tr
li vn phng v{ l{m thm v{i gi cho ti khi mt n mc khng th tp trung ni. Khong
10h, khi xng ct ~ r~ ri, ti ln ging nhng khng th no ng c. Ti c sch
mt cht m gic ng vn khng ti. Do , khong 1h sng, ti xung nh, rt cho mnh
mt cc ru v{ c t bo ca ng{y hm trc. C th cho n 2h15, ti ln phng v c
gng chp mt. Cui cng ti cng chm v{o gic ng, lc khong 3h06, nhng con s
cui cng, ti cn nh c khi xem chic ng h t cnh ging.
Khong ba ting ng h sau, a tr 18 thng tui thc dy v bt u ku khc inh i

i sa. n 7h s|ng, ngi nh{ nh n tung bi s ln xn. V{ n 8h, ti tr li phng lm
vic, ni ti ang ngi, i din vi mt ngy na trong thi hn phi hon thnh cng vic.
Ti cm thy rt mt mi, tht s mt mi. Qu tht, ti ~ ng|p rt nhiu. V{ khi ngh n
ngy hm qua, ti li ng|p. D ~ ung ti ba cc c{ ph nhng ti ngh mnh vn c th ng
ngay sau ba giy na. Nhng khng th c, c qu nhiu vic phi l{m. Do , ti c gng
kin tr v ti li ngp.
Chng ta hy cng dng li mt cht. C|ch }y v{i pht, bn c ngp khng? Khi bn
c s ln bun ng ca ti v{ hnh dung ti ang ng|p, bn c cm thy quai hm mnh
cng mun ngp khng? Nu c, bn c th c mt khuynh hng t nhin cho nng lc
quan trng tip theo ng cm. (Nu khng, |nh thc kh nng bm sinh ny, bn
cn mt cu chuyn hp dn, xc ng hn chuyn ti k v cng vic qu ti v thiu ng).
ng cm l kh nng hnh dung bn thn v tr ca ngi khc v dng trc gic

ph|n o|n nhng g m{ ngi cm nhn. l{ kh nng t mnh vo hon cnh ca
ngi khc, nhn bng con mt v cm nhn bng tri tim ca h. a phn chng ta lm
iu do t pht, mt h{nh ng mang tnh bn nng hn l{ sn phm ca s sp t.
Nhng ng cm khng phi l s cm thng cho ai . N l{ cm nhn cng vi ai , cm
thy iu s xy ra nh th no nu mnh l{ ngi . ng cm l mt iu th v ca
tr tng tng to bo, l thc t o c bn ng v tr ca ngi kh|c tri nghim
th gii t cch nhn ca h.
V v cn c s ha hp gia bn th}n ngi ny vi ngi kia nn ng cm thng

bao gm mt yu t ging nhau gia hai ngi, l{ l do v sao c th mt trong s cc
bn ~ ng|p lc u. Nh nghin cu v thn kinh nhn thc Steven Platek, thuc i hc
Drexel, cho rng vic ngp theo hiu ng nh vy ging nh mt c ch ng cm c s.
Nghin cu ca ng ~ cho thy nhng ngi ngp theo hiu ng t kt qu rt cao
nhiu bi kim tra x|c nh mc ng cm. Nhng ngi ny, c th l mt trong s cc
bn, ha hp vi nhng g ngi kh|c ang tri qua khin h khng th khng c hnh
ng ging ht.
ng cm rt quan trng. N gip cho lo{i ngi tri qua qu trnh tin ha. V by gi,
khi chng ta ~ ng c v{ i bng hai chn, n vn gip chng ta pht trin. S ng
cm cho php chng ta nhn thy mt th hai ca vn , xoa du s cng thng ca ngi
khc v bit im lng thay v ni ra nhng iu |c . ng cm to nn s t nhn thc, mi
lin h gia cha m v con ci, gip chng ta lm vic cng nhau v cung cp nn tng o
c con ngi.
Nhng ng cm ging nh nhiu nng lc nhn thc, cm th khc khng phi lc

n{o cng hp l trong Thi i Thng tin. N lun i hi s mm yu trong mt th gii
cn th|i th , cng rn. khin mt lp lun tr nn vng chc hay gt b mt kin
khc, bn ch cn gi n l{ mang tnh cht cm tnh. H~y th nhn vo tht bi ca cu
Tng thng M Bill Clinton khi ng tht ra nhng t sau: Ti cm nhn c ni au ca
bn. Mt s nh ph bnh cho rng Clinton tht gi to khi ni nh vy. Nhng nhng li
ch trch mnh m nht l t nhng ngi coi c}u ni l nc ci, khng xng vi v tr
tng thng v thm ch khng |ng mt {n ng. Ngi dn M tr lng tng thng suy
ngh, khng phi cm nhn tc l{ l~nh o ch khng phi ng cm. iu n{y ~
tn ti t rt lu. K nguyn ca nhng cng nhn tri thc c tr tu sc bn v cc cng ty
cng ngh cao hot ng hiu qu u |nh gi| cao khong cch gia cm xc v lp lun
lnh lng kh nng li bc, |nh gi| tnh hung v{ a ra quyt nh khng b tnh cm
chi phi. Nhng cng nh rt nhiu nng lc khc ca li t duy thin v bn cu no tri,
chng ta bt u thy c hn ch ca li tip cn mt pha . Cun sch Tr tu xc cm
ca Daniel Goleman c xut bn gn nh cng thi im cu Tng thng Cliton pht
ngn nh trn, ~ cho thy du hiu ca s thay i ny. Goleman lp lun rng kh nng
xc cm thm ch cn quan trng hn kh nng t duy thng thng, v c th gii ~ bt
u s dng thng ip ca ng.
Nhng 10 nm sau, l thuyt ca ng ~ ph|t trin vng chc trong Thi i Nhn thc.
Khi Goleman vit cun s|ch , Internet mi ch bt u ra i v nhng nh lp trnh tay
ngh cao ngi n (~ ni Chng 2) cn ang hc tiu hc. Ngy nay, vic truy cp
Internet r v d dng, kt hp vi nhng cng nhn tri thc nc ngo{i ~ khin nhng
nng lc c th |nh gi| thng qua ch s IQ d dng b thay th. Nh chng ta ~ thy
trong nhng chng trc, iu c ngha l{ nhng nng lc kh sao chp hn ng{y
cng tr nn c gi tr hn. V{ mt kh nng m{ m|y tnh khng th thay th cng nh c|c
cng nh}n nc ngoi khng th dng c|c electron kt ni chnh l{ ng cm.
i din vi tng lai
Nm 1872, 13 nm sau khi xut bn cun On the Origin of Species (Ngun gc cc loi),
Charles Darwin cho xut bn mt cun sch khc gy chn ng x hi ng thi. l{
cun The Expression of the Emotions in Man and Animals (S biu l cm xc con ngi v
loi vt), vi nhng tuyn b g}y tranh c~i. |ng ch nht, Darwin cho rng tt c nhng
ng vt c v u c cm xc v mt cch truyn t cm xc ca chng l qua nhng biu
hin trn khun mt. Mt con ch vi nt mt su thm th c th ang bun, cng nh mt
ngi cau my th c th khng c vui.
Cun sch ca Darwin ~ g}y xn xao d lun. Nhng trong th k tip theo, n ~
c cng nhn. Gii tm l hc v khoa hc ~ tha nhn khun mt ca chng ta th hin
cm xc nhng chng l{ sn phm ca vn ha hn l{ ca t nhin. Nhng nm 1965, Paul
Ekman lc l{ mt nh tm l tr v hin nay l mt huyn thoi trong lnh vc tm l
~ tin xa hn. Ekman l{ ngi M, ng tng ti Nht Bn, Argentina, Brazil v Chile. mi
ni, ng u cho ngi dn xem bc nh v cc khun mt vi nhng biu hin khc nhau
v nhn thy rng ngi chu , Nam M v M u c cch hiu nhng biu hin ging
nhau. ng ~ rt trn tr. ng ngh rng c th nhng cm nhn chung ny l do truyn
hnh hoc nh hng t phng T}y. Do , Ekman ~ ti vng cao nguyn ca New
Guinea, ni m{ ngi d}n cha bao gi xem tivi cng nh gp ngi phng T}y, v{ cho
nhng ngi dn ca b lc }y xem nhng tm hnh . H c biu hin ca nhng
gng mt cng ging nh tt c c|c i tng trc. V{ iu ~ dn ng ti mt kt
lun: Darwin ~ ng. Nhng biu hin cm xc trn gng mt l ph bin. trung tm
Manhattan, vic nhn my th hin s ngc nhin v ngoi Buenos Aires hay cao
nguyn New Guinea cng nh vy.
Ekman ~ d{nh phn ln s nghip nghin cu nhng biu hin ca khun mt. ng
~ to ra b nh m{ ti cp trong Chng 1 khi ang c chp no. Cng trnh ca ng
l v cng quan trng i vi thnh qu ca chng ta sau ny. Bn cht ca ng cm l
thuc v cm xc cm nhn nhng g ngi khc cm nhn. Nhng nhng cm xc
thng khng bc l theo kiu ca bn cu no tri. Goleman vit: Nhng cm xc ca con
ngi him khi bc l thnh li, chng thng c biu hin thng qua nhng tn hiu
khc. Khi cch thc ca l tr l t ng th ca cm gic l phi ngn ng. V{ ni ch yu
biu l nhng cm xc ny l khun mt. Vi 43 c nh co gin lm chuyn ng ming,
mt, g m, lng my v trn, khun mt c th truyn ti y nhng cm xc ca con
ngi. Do ng cm da vo cm xc v cm xc c biu hin phi ngn t nn hiu
c ngi khc, trc tin, bn phi nhn vo khun mt ca h.
Nh chng ta ~ bit trong Chng 1, c c nhng biu hin trn khun mt l mt

kh nng c bit ca bn cu no phi. Khng ging nh khi thy nhng cnh |ng s, khi
ti nhn vo nhng biu hin cc , thit b fMRI ~ ch ra rng no phi ca ti phn ng
nhiu hn n~o tr|i. Nh{ thn kinh hc Richard Restak, thuc i hc George Washington,
cho rng: Chng ta u bc l cm xc ca bn th}n v{ c nhng cm xc ca ngi khc
ch yu thng qua no phi. l{ l do, theo nh nghin cu ca i hc Sussex, phn ln
ph n (khng phn bit thun tay phi hay tay tr|i) thng b con v pha bn tri. V tr
s sinh khng th ni nn cch duy nht chng ta hiu chng cn g l{ c nhng biu
hin trn khun mt v dng trc gi|c ph|n o|n nhng cm xc ca chng. Do , chng
ta da vo no phi, ni iu khin na c th pha bn tri. (Hy nh li, Chng 1 ~ ni
mi phn no b ca chng ta iu khin phn c th i nghch). Nhng ngi b tn
thng bn cu no phi s gp nhiu kh khn trong vic nhn ra nhng biu hin cm
xc trn gng mt ngi kh|c. (Tng t, nhng ngi mc chng t k, trong mt s
trng hp l do no phi khng hot ng ng chc nng). Ngc li, nhng ngi b
tn thng b|n cu no tri hu ht mi ngi dng n~o tr|i x l ngn ng li c
nhng biu l cm xc tht s tt hn. V d, c Ekman v Nancy Etcoff, nh tm l hc
thuc Bnh vin a khoa Massachusetts Boston, ~ ch ra rng hu ht kh nng ph|t
hin ni di ca chng ta km n mc |ng ngc nhin. Khi c gng x|c nh mt ngi
ni di hay khng, thng qua nhng biu hin cm xc trn gng mt hoc qua ging ni,
chng ta cng khng o|n chnh x|c hn so vi khi dng cm tnh l{ bao. Nhng nhng
ngi mc chng mt ngn ng do tn thng n~o tr|i, khin kh nng ni v{ hiu ngn
ng suy gim, li l nhng ngi pht hin ni di tuyt vi. Theo nghin cu ca Etcoff,
bng c|ch c nhng tn hiu trn khun mt, h c th nhn ra vic ni di nhanh hn
ngi bnh thng 70%. L do l khi khng th nhn thng tin qua con ng giao tip, h
hiu c ngi khc tt hn, tnh biu t cao hn.
Thi i Nhn thc ~ khin nng lc kh nm bt v giu tnh biu t ny c mt v

tr ht sc quan trng. Vic u t v{o nhng chic my tnh c tr tu cm xc tng l{ m
c trong hng thp k nhng ngay c nhng nh khoa hc xut sc nht trong lnh vc
m|y tnh hiu qu cng khng c bc tin n{o |ng k. Nhng chic my tnh vn ch
l{m c mt cng vic s ng l phn bit khun mt ny vi khun mt khc khng
bao gm vic khm ph nhng xc cm tinh vi th hin su sc trn . Rosalind Picard
thuc Vin Cng ngh Massachusetts cho bit: Nhng chic my tnh c nhng kh nng
tnh ton chnh x|c n tng chi tit nhng khi tng t|c vi con ngi, chng li mc
chng t k. Phn mm nhn dng ging ni c th gii m~ c ngn ng ca chng ta
khi chng ta yu cu chic my tnh ca mnh Lu hay Xa, hoc yu cu v Li i
(gia cc dy gh) hay Ca s vi b phn phc v hng khng t ng. Nhng mt phn
mm tinh vi nht c c{i t trong mt chic my tnh thng minh nht th gii cng
khng th o|n bit c cm xc ca con ngi. Mt s ng dng gn }y ~ tin gn hn
ti vic pht hin s tn ti ca cm xc. V d, mt s loi phn mm nhn dng ging ni
c s dng ti cc tng {i in thoi c th nhn bit nhng thay i ln v cng ,
thi gian, }m lng, tt c nhng g d bo cm xc u c tng cng. Nhng iu g s
xy ra nu nhng phn mm ny pht hin c nhng du hiu ? Chng li chuyn cuc
gi cho mt con ngi tht.
V d trn ch l mt th gii vi m v cng vic trong Thi i Nhn thc. Cng vic
ny c th c rt gn thnh nhng quy tc c a v{o mt vi dng trong m phn
mm hoc trao cho c|c cng nh}n nc ngoi vi mc lng thp i hi tng i t
ng cm. Nhng kiu cng vic nh vy dn dn s bin mt nhng quc gia nh M,
Canada v{ Vng quc Anh. Nhng hn bao gi ht, nhng cng vic cn li s i hi hiu
bit su sc v s tinh t trong t|c ng qua li gia ngi vi ngi. Khng c g ngc
nhin khi nhng sinh vin ca trng Kinh doanh Stanford cng nhau tham gia mt kha
hc c tn ng lc gia c|c c| nh}n nhng sinh vin to{n trng thng gi l{ Cm
nhn Cm th. H~y xem xt mt lnh vc khng c coi l{ c th ca vic c cm xc
con ngi th tc php lut. Ngy nay, hu ht nghin cu ph|p l c bn u c th c
cc lut s ni ting Anh trn ton th gii thc hin. Tng t, cc phn mm v trang
web, nh ti ~ gii thch Chng 3, ~ loi b s c quyn v nhng thng tin chuyn
mn nht nh m cc lut s tng c. Vy nhng lut s th no th c th tn ti? l{
nhng ngi c th ng cm v hiu nhng iu khch hng ca mnh tht s cn; nhng
ngi c th ngi v{o b{n {m ph|n v{ kh|m ph| ra nhng ti n di ngn t ca bui
tranh lun; nhng ngi c kh nng quan s|t hi ng xt x, c c nhng biu hin
ca h v ngay lp tc bit c liu mnh c a ra mt lp lun thuyt phc hay khng.
Nhng kh nng ng cm ny lun l yu cu quan trng i vi cc lut s, nhng hin
nay, n ~ tr th{nh im mu cht to nn s khc bit trong ngh lut s cng nh
nhng ngnh ngh khc.
ng cm khng ch l mt k nng ngh nghip cn thit cho vic tn ti nhng th

trng lao ng th k XXI, n cn l nguyn tc o c. l{ mt phng tin chng
ta hiu ngi kh|c. Nh Darwin v{ Ekman ~ nghin cu, l{ ngn ng ton cu gip kt
ni tt c chng ta, khng phn bit quc gia, vn ha. ng cm khin chng ta tr thnh
con ngi, mang li cho chng ta nim vui. V chng ta s thy trong Chng 9, ng cm l
mt phn tt yu con ngi c mt cuc sng ngha.
Rt nhiu ngi trong chng ta c th to iu kin kh nng ng cm ca mnh

pht trin. V gn nh tt c u c th nng cao kh nng c nt mt. Sau nhiu nm,
Ekman ~ bin son mt cun bn v nhng biu hin ca khun mt tt c biu hin
c ton nhn loi s dng biu t cm xc ca mnh. V{ ng ~ ph|t hin ra by loi
cm xc c du hiu th hin r r{ng, l{: tc gin, bun b, s hi, ngc nhin, phn n,
khinh mit v hnh phc. i khi, c|c c|ch biu l cm xc ny rt trn vn v mnh lit,
cn nhng ln khc th kh nhn bit hn. Ekman gi l nhng ln l{ s biu cm mong
manh, thng l biu hin u tin thong qua ca cm xc hay tht bi khi c gng che
giu cm xc . }y gi l{ biu cm mt phn. V{ vi biu cm l{ bin i xut hin rt
nhanh trn khun mt, trong khong 1/5 gi}y, thng xy ra khi mt ngi c che giu
nhng cm nhn ca mnh. Ekman tng dy nhng k nng c nt mt cho c|c ip vin
ca FBI (Cc iu tra Lin bang M), CIA (C quan Tnh b|o Trung ng M), ATF (C quan
qun l Lut v Ru cn, Thuc l v Sng Lin bang M) cng nh c|c nh}n vin cnh st,
quan ta, lut s, thm ch cho nhng ngi v tranh minh ha v lm phim hot hnh. V
by gi, ti ang chun b dy cho bn mt kha cnh trong nhng k nng ca Ekman. (Bn
c th bit nhiu hn trong phn Danh mc cui chng n{y).
Ti lun ni cu vi nhng n ci ti ngh l{ gi to nhng ti khng chc chn liu

mt ngi n{o ci do b s hm hnh ca ti m hoc hay ch l{ ci ma mai. By gi
ti ~ bit. N ci thch th tht s l{ n ci Duchenne, nh c|ch gi ca Ekman, sau
khi nh thn kinh hc ngi Php Duchenne de Boulogne tin hnh nhng nghin cu u
tin trong lnh vc ny vo cui nhng nm 1800. Mt n ci chn tht phi bao gm hai
phn c: (1) c xng g m|, ko d{i t xng m| v{ ko khe ming ln; (2) phn pha
ngoi ca c mt, bao quanh mt v{ c lin quan n vic ko lng m{y v{ phn da pha
di lng my xung, ng thi ko phn da pha di mt ln v khin g m| cao hn.
Nhng n ci gi to ch bao gm phn chuyn ng ca c xng g m|. L do l{:

Chng ta c th iu khin loi c n{y, nhng chng ta li khng kim so|t c phn lin
quan n c mt. N ci tht s din ra hon ton t nhin v ch khi chng ta tri qua
nim vui thch tht s. Nh Duchenne ~ trnh b{y: Cm gic thch th tht s c din t
trn khun mt bng s co gin kt hp ca c g xng m| v{ c mt. Loi c u tin
tu}n theo tr nhng loi c th hai ch hot ng khi tm hn c nhng cm gic ngt
ngo tht s.
Hay ni c|ch kh|c, bit c n ci c phi l gi to hay khng, hy nhn vo

i mt. Nu phn c pha ngo{i ca mt khng co li th ngi ang ci rng r trc
mt bn l mt k gi di.
}y l{ v d vi hai bc nh ti ang ci:
Bn c th ni cho ti bit, bc nh n{o ti ~ c gng to ra mt n ci khng thnh

thc v bc nh n{o ti ci v s h{i hc ca v ti? iu ny qu l khng d dng,
nhng nu bn nhn k v{o i mt ca ti, bn c th s tm thy cu tr li. Bc nh th
hai l n ci thch th tht s ca ti. Lng my ca ti thp hn mt cht, phn da di
mt c ko ln cao hn v{ i mt hp hn. Thc t, nu bn che giu mi phn, tr i
mt, cu tr li s tr nn r r{ng hn. Bn khng th v ci kiu Duchenne. V khi nng
cao kh nng ng cm ca mnh, bn cng khng th gi v ng cm c.
Phng php chm sc sc khe hon ton mi
ng cm khng phi l mt kh nng ng ring l. l{ s kt hp ca ba kh nng

nhn thc v cm th m{ ti ~ cp. ng cm l mt phn thit yu ca thit k v
nhng nh thit k gii phi t mnh v{o a v ca nhng ngi s s dng sn phm hay
dch v m h to ra. (Do , bn khng nn ngc nhin khi c mt trong cc gi ca phn
Danh mc cui chng n t mt cng ty thit k). ng cm c mi lin h cht ch vi
ha hp v nhng ngi bit ng cm hiu c tm quan trng ca bi cnh. H nhn
nhn ton b con ngi ging nh mt nh{ t duy tng th xem xt bc tranh ton cnh.
Cui cng, ng cm cng lin h cht ch vi nng lc k chuyn. Nh chng ta thy, trong
phn ni v liu php cu chuyn, cc cu chuyn c th l mt con ng dn n ng
cm, c bit i vi c|c b|c s.
Nhng ng cm t|i nh hnh ngnh y mt cch trc tip hn. Mt s l~nh o trong
ngnh y t ang thuyt phc nhng ngi cng ngh chuyn t li tip cn v cm sang
ng cm, nh nh{ o c hc Jodi Halpern ~ ch ra. C|c b|c s cho bit, m hnh khoa
hc v cm khng cn ph hp na, nh th l{ khng . Nh ti ~ cp, hu ht cc th
tc y t u ~ c tiu chun ha gim xung thnh mt b cc cng thc lp i lp li
cho qu trnh chn o|n v{ iu tr nhiu bnh khc nhau. D mt s bc s ~ ln ting ch
trch rng vic pht trin ny ging nh l{ s|ch dy nu n kiu y hc th n vn c nhiu
im mnh. Cc nguyn tc y hc c da trn vic tch ly bng chng t h{ng trm,
thm ch h{ng nghn trng hp. N gip bo m ngnh y s khng to ra c|ch iu tr
mi cho tng bnh nh}n. Nhng s tht th my tnh c th lm thay mt s phn ca cng
vic ny. Nhng g chng khng th l{m c chnh l{ ng cm hy nh li, khi my tnh
gp nhng mi lin h ca con ngi th chng b t k.
ng cm c th l mt t|c ng mnh m ti ngnh y t.
V d, c|ch }y v{i nm, c hai nh}n vin bu in ti hai trung tm y t khc nhau
phn nn v nhng triu chng tng t nhau. Mt ngi ni vi b|c s rng mnh cm
thy au nhc, m v{ anh ta tin mnh ~ b nhim bnh than, cn bnh n{y ~ c pht
hin ti bu in ni ngi l{m vic. V b|c s ~ gi in cho c|c c quan sc khe cng
ng lin quan v nhn c cu tr li rng bnh than khng h nguy him v khuyn bc
s khng cn phi k n thuc khng sinh cho bnh nh}n. Do , b|c s l{m theo li ch dn
v{ cho ngi bnh tr v nh, khuyn anh ta nn ung vi vin Tylenol. Mt vi ngy sau,
ngi ny cht v bnh than. Trong khi , ngi th hai n phng cp cu ca mt
bnh vin khc, ch cch trung tm kia vi dm. B|c s khng h bit ngi bnh trn
kim tra v chn o|n anh b vim phi. Nhng khi ngi ni mnh l{m vic ti bu
in, ni c nguy c nhim bnh than cao, b|c s ~ yu cu bnh nhn tin hnh mt cuc
kim tra kh|c, cho d b{ khng ngh anh ta nhim bnh than nhng c mt iu g khin
b{ khng yn t}m. B|c s a cho bnh nhn mt n thuc c cha thuc Cipro, mt loi
khng sinh chng bnh than, ch phng nga. V{ thay v anh ta v nh{ nh nh ban
u, b yu cu anh phi li bnh vin v giao cho nhng chuyn gia v bnh truyn
nhim. Kt qu, ngi {n ng c nhim bnh than. V{ iu cho thy, mt b|c s bit
lng nghe vi s thu cm, c trc gic v sn sng ph b cc quy tc ~ to s khc bit
gia sng v cht. Tr li phng vn ca Wall Street Journal, b{ ni: Ti ch lng nghe bnh
nhn ca mnh. ng ta ~ ni: Ti bit c th ca mnh nh th n{o v{ c iu g tht s
khng n. ng cm kh nng ca b|c s, trc gi|c ph|n o|n c cm gic ca ngi
khc ~ cu sng ngi bnh.
Halpern cho bit: C|c b|c s th hin s ng cm khng ch bng c|ch a ra nhng
nhn nh chun xc v cm gic ca ngi bnh m cn bng ging iu, pht m, cch
ngt nhp v ha hp tt c to phong c|ch c ch cho ngi bnh. S ng cm b sung
nhng kin thc kh|ch quan cng nh c|ch s dng cng ngh v nhng phng tin khc
c c chn o|n chnh x|c. Khi quan im mi m n{y c n nhn, ng cm dn
tr th{nh tiu ch h{ng u trong ng{nh y. N a ti mt th h nhng ngi chm sc
sc khe mi, ging nh v b|c s phng cp cu ni trn con ngi c th kt hp s
v t da trn quy tc vi s ng cm da trn cm xc to nn mt phng thuc
hon ton mi.
C|c trng y ~ c ch o a tiu ch trao i hiu qu v{ ng cm vi bnh nhn

tr thnh mt nhn t trong vic |nh gi| to{n din mt sinh vin y khoa. Vic ny c th
coi l s chuyn bin |ng ghi nhn nhng i vi cng vic thin v t duy theo b|n cu
n~o tr|i nh ngh y, th }y qu l mt thay i ln lao. Din vin sn khu Megan Cole ~
i khp c|c trng y trn nc M dy mt kha hc mang tn K nng ng cm.
Trong lp hc, b ch dn cho c|c b|c s thc tp ni tr cch s dng nhng du hiu phi
ngn ng nh s biu cm ca khun mt, iu b, ngn ng c th cng nh c|c k nng
din xut kh|c h thu hiu nhng phin no ca bnh nhn v truyn t s quan tm
ti ngi bnh tt hn. Nhng sinh vin Trng Y thuc i hc Vanderbilt li c tham
gia nhng kha hc v giao tip v cch xin li v nhng li m h c th mc phi. Thm
ch, trng i hc Y Jefferson Philadelphia, nh ti ~ nhc n Chng 3, ~ ph|t
trin H thng xp loi ca Jefferson Thc o s ng cm ca b|c s (JSPE).
Mc d cn tng i mi m nhng h thng n{y ~ to ra mt s kt qu th v. V

nh, t thnh tch cao bi kim tra ng cm thng ng ngha vi vic bn s c im
cao trong mn kh|m v{ iu tr lm sng. Nhng mn hc c kt qu ngang nhau cho
thy bnh nh}n c xu hng lm quen vi mt b|c s ng cm vi mnh hn l{ vi mt
ngi lnh lng, v cm. Hn na, im s trong bi kim tra ng cm khng lin quan ti
kt qu k thi MCAT (k thi u v{o trng y ca M) hay k thi ly giy php hnh ngh
iu c ngha l{ tiu chun truyn thng |nh gi| nng lc b|c s khng tng ng vi
vic x|c nh mt b|c s gii. Nhng s khc bit gia ngi t thnh tch cao trong JSPE
(v{ ngi khng nh vy) cng v cng th v. Nhn chung, n gii t kt qu cao hn
nam gii. V mt s ngnh ngh nht nh thuc lnh vc chm sc sc khe c im s cao
hn nhiu ngh khc. V d, c|c y t| thng t im cao, cao hn rt nhiu so vi cc bc
s trong k nng kh|m cha bnh.
Vai tr ca ng cm trong cha tr bnh ng{y c{ng c nng cao l mt l do gii

thch ti sao ngh y t s tr thnh mt trong nhng ngh quan trng trong Thi i Nhn
thc. Tt nhin, cc y t s lm rt nhiu vic ch khng ch mt vic ng cm vi bnh
nh}n. Nhng s quan tm thng minh, mang tnh cm xc m h mang li chnh l kiu
cng vic khng th t ng ha hay chuyn ra nc ngo{i c. C|c b|c s X-quang
Bangalore c th c nhng nh chp nhng kh c th by t s ng cm nh c ch
tip xc, s hin din v an i thng qua mt si dy cp quang. V vi tui th trung bnh
ngy cng cao ca dn s th gii hin nay, nhu cu v ngh y t s ngy cng ln hn. Ti
M, chm sc bnh nhn s m ra nhiu cng vic mi hn bt c ngnh ngh no khc
trong thp k ti. Cc khoa thuc lnh vc sc khe M s cn thm mt triu y t. Cc y
t bt u than phin v s qu ti trong cng vic v phi sp xp, chm sc qu| nhiu
bnh nh}n. Nhng kh nng ng cm t nhin s gip h gi{nh c s knh trng nhiu
hn t mi ngi v mc lng ngy cng cao. Theo kho s|t h{ng nm ca Vin thm d
d lun Gallup, cng vic chm sc bnh nh}n c |nh gi| l{ ngh lng thin v{ o
c nht ti M, mc lng ca ngh y t| tng gn nh nht.
S ln ngi ca ng cm cng bt u khin li khuyn t nhng bc ph huynh tr
nn a dng hn. Trong mt kho st gn }y vi cc nh qun l cng ngh thng tin
Australia, 90% ni rng h s khng khuyn con em mnh theo ui nhng cng vic thuc
lnh vc k s phn mm, c xu hng t duy kiu bn cu no tr|i. Thay v{o , h s
khuyn con mnh nn theo ngh g? James Michaels, nhn vin ca mt cng ty vin thng
ti Sydney, cho bit: Ti mong mun con mnh chn cng vic chm sc sc khe. Y t
khng ch l nhu cu cn thit trong nc m trn ton th gii.
Nam gii, n gii v s ng cm
Ai s l{ ngi d ng cm hn? Nam gii hay n gii? Cu tr li ng nht l khng

ai c. Ni mt cch thn trng, ng cm ph thuc vo mi c nhn, trong mt phm vi
rng th iu ho{n to{n ng. Nhng h{ng lot cc nghin cu ~ bt u cho thy nhn
nh khng vng chc. V d, rt nhiu cc nghin cu ~ ch ra rng ph n thng gii
c nhng biu hin trn khun mt v pht hin vic ni di hn nam gii. Thm ch, ngay
khi mi 3 tui, c|c b g|i ~ th hin kh nng suy lun suy ngh ca nhng ngi khc v
o|n bit c cm xc thng qua biu hin trn khun mt ni tri hn. Tng kt nghin
cu ny, nh tm l hc David G. Myers vit:
Kho st cho thy ph n c xu hng t nhn mnh l{ ngi ng cm, c kh nng

chia s nim vui vi nhng ngi ang hnh phc v nh l trc ni bun ca ngi khc.
Trong phm vi nh hn, khong cch gii tnh v ng cm tr nn r rng khi quan st cch
c x. Ph n, mt mc n{o , d dng khc hoc biu l cm gi|c au kh trc s
au kh ca ngi khc. Khc bit khi th hin s ng cm gip gii thch ti sao c nam
gii v n gii u cng nhn tnh bn ca mnh vi ph n thn thit hn, thch th hn v{
quan tm nhiu hn l{ tnh bn vi {n ng. Khi tm kim s ng cm v thu hiu, c hai
gii thng tm n ph n.
Nh tm l hc Simon Baron-Cohen, trng i hc Cambridge, ~ c mt hc thuyt

c th gii thch khong cch gii tnh r r{ng n{y. Ngay trang u cun The Essential
Defference (S khc bit bn cht), xut bn nm 2003, ng ni: N~o ca n gii ch yu
c kt ni bng s ng cm. Cn no ca nam gii li ch yu lin kt bng vic hiu v
xy dng h thng.
Baron-Cohen cng ch thch thm rng khng phi tt c ph n u c b n~o n

gii v{ {n ng u c b n~o nam gii. ng a ra dn chng cho quan im : Nhng
b no h thng ha thuc v {n ng nhiu hn ph n v b no bit ng cm li thuc
v ph n nhiu hn {n ng. Nh Baron-Cohen ~ miu t, nhng khc bit gia hai li t
duy ca nam v n gi ra mt hin thc th v. ng ni: H thng ha bao gm s chnh
xc, tp trung cao vo mt chi tit n{o v{ da trn cc quy lut c nh, c lp vi
hon cnh. h thng ha c, bn cn phi th vi mi vic xung quanh. (Baron
miu t cn bnh t k nh l{ mt b no nam gii mc cc k cao).
Nhng ng cm li kh|c. ng cm, bn cn c mc gn b n{o x|c nh

c mnh ang tng t|c vi mt con ngi ch khng phi mt vt, mt ngi c cm
gic v nhng cm gi|c cng nh hng n chnh cm gic ca bn. ng ni: ng
cm bao gm s thiu chnh xc (mt ngi ch c th c tnh khi mun x|c nh trng
thi tinh thn ca ngi khc), ch ti vn ln (v d, nhng iu m mt ngi ngh
v cm nhn v ngi khc), hon cnh (khun mt, ging ni, h{nh ng v qu kh ca
mt ngi l tt c nhng thng tin cn thit trong vic x|c nh trng thi tinh thn ca
ngi ), khng th k vng vo quy lut (mt iu khin bn hnh phc hm qua c th
s khng em li hnh phc cho bn v{o ng{y mai).
Hy xem li nhng m t pha trn. B no ca nam gii c cht g ging vi vic t

duy thin v no tri. V b no ca n gii li rt ging vi phng ph|p tip cn mang
tnh nhn thc tt, cm th cao ca t duy thin v no phi. (Hai li t duy n{y cng ging
nhng cch tip cn khc nhau ca hai b|c s trong iu tr cho hai bnh nhn mc bnh
than m{ ti ~ ni phn trc mt trong hai ngi, ngi cho s vic xy ra nghim
trng l{ {n ng, ngi cn li l ph n).
iu ny c phi l tt c chng ta cn phi hiu thu phn n~o n gii ca mnh? Cu

tr li l{ c. Nhng iu khng c ngha l{ chng ta vt b phn h thng ha ca b
n~o. ng cm khng phi l xa ri tr thng minh hay tn ti mt mnh. i khi, chng ta
cn phi lnh lng, th nhng rt nhiu ln khc, chng ta cn s ng iu. V mt
ngi s th{nh t nu bit kt hp c hai c|ch t duy ng lc. Thi i Nhn thc i hi
nhng t duy mang c tnh ca c nam v n.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
T kim tra
C|c nh{ t}m l ~ ph|t trin mt lot cc bi kim tra |nh gi| s ng cm v
nhng c tnh lin quan mi c nhn. Nhiu bi kim tra dng ny c min ph trn
Internet v l mt li gii thiu tuyt vi v t{i n{y cng nh l{ mt cch th v, vui v
hiu hn v bn th}n. Nhng xin thng b|o trc vi cc bn, trang web c rt nhiu
phn t |nh gi|, nhiu trong s c cn c khoa hc v n~o tng hc (nghin cu hnh
th s ngi x|c nh tnh tnh v kh nng ca ngi ). Do , h~y bt u kim tra
nng lc ng cm ca bn bng nhng iu sau:
Ch s ng cm (EQ) o ch s ng cm ca bn bng 60 cu hi ca Simon Baron-

Cohen, n s gip x|c nh bn c b no n gii hay khng. Nu mun kim tra tnh chn
thc ca phn no nam gii, bn cng phi thc hin mt bi kim tra o ch s h
thng ha (SQ). (Xem thm thng tin v EQ ti tinyurl.com/dbsd8 v SQ ti
tinyurl.com/7taj8).
Pht hin n ci gi to - Hy thc hin bi kim tra trn {i BBC gm 20 cu hi

trong khong 10 pht, da trn nghin cu ca Paul Ekman xem kh nng pht hin s
khc nhau gia mt n ci gi to v mt n ci chn tht ca bn n mc no. (Xem
thm thng tin ti tinyurl.com/2u7sb).
T duy trong bi kim tra v mt Mt bi kim tra khc ca Simon Baron-Cohen

gip x|c nh kh nng ca bn trong vic nhn bit biu hin khun mt ch duy nht
thng qua i mt. (Xem thm thng tin ti tinyurl.com/ckrj3).
Bi kim tra tr tu xc cm ca Mayer-Salovery-Caruso }y c th l bi kim tra

tr tu xc cm c |nh gi| cao v{ ph bin nht hin nay. Nhng khng nh nhng bi
ti ~ cp trn, c c bi kim tra ny, bn s phi tr tin. }y khng phi l{ ni
thch hp bn bt u nhng s l mt la chn tuyt vi cho nhng ai mun tm hiu
s}u hn v vn ny. (Xem thm thng tin ti website
www.emotionalintelligencemhs.com/MSCEIT.htm).
Tm hiu v Ekman
Nh ti ~ ni u chng n{y, chuyn gia h{ng u th gii v nhng biu hin trn
khun mt ca con ngi chnh l Paul Ekman. Hy t mnh tm hiu cng vic ca ng. Tm
c cun sch mi nht ca ng, Emotions Revealed (Bc l cm xc). l{ mt ci nhn
tng quan tuyt vi v khoa hc th hin tnh cm v l mt ch dn h{ng u v cc
phng ph|p o|n bit nhng cm xc c bc l trn khun mt con ngi. Eve, con gi
ca Ekman, l{ ngi mu ca rt nhiu bc nh th hin cm xc trong cun sch. C c
mt kh nng k l khi din t chnh xc nhng cm xc . Nu cm thy thch cun sch
ny, bn c th xem thm cun s|ch trc ca ng, Telling Lies (Ni di), trong gii
thch phng ph|p gip bn nhn bit mt ngi ang ni di. Tip n, tht s hiu v
Ekman v cc nghin cu ca ng, hy tm mua hai CD-ROM hng dn, mang tnh tng
tc. CD th nht, Cng c luyn tp vi nhng biu hin cm xc mnh m, hng dn cch
x|c nh nhng biu hin cm xc ch thong qua trn khun mt. CD th hai, Cng c
luyn tp vi nhng biu hin cm xc tinh t, hng dn c|ch x|c nh nhng biu hin
cm xc dng nh khng th nhn bit c khi mt ngi mi ch bt u c cht cm
xc. Nhng hng dn ny bao gm c vic kim tra trc |nh gi| kh nng hin ti
ca bn v nhng kim tra kt thc kim tra mc tin b ca bn. C hai u rt hu
dng v chc chn l rt hp dn. Tuy vy, c mt iu cn lu vi nhng ngi s dng
m|y Mac nh ti, trnh mt thi gian, nhng CD-ROM ny ch dng c vi my tnh c
nhn.
( bit thm thng tin, hy xem ti www.paulekman.com).
Nghe trm
Nm 1998, Naomi Epel - nh{ vn, ngi bo v cho dng vn hc c, ~ xut bn mt
cun sch nh v{ s|ch hng dn i km c tn The Observation Deck (Quan s|t h{nh
ng). B n phm ca Epel l mt tm ti tuyt vi gm nhng li khuyn vit vn, c
tp hp t nhiu tc gi m{ b{ hng dn trong nhng ln gii thiu sch. Mt trong nhng
li khuyn cng l{ mt cch rt tt pht trin kh nng ng cm ca bn: Nghe trm.
Nghe trm cuc ni chuyn ca nhng ngi ngi gn qu l mt iu xu. Nhng tt

c u l{m nh vy, do , chng ta cng c th lm cho n tr nn c ch. Ln ti, khi c c
hi nghe trm, hy lng nghe tht k nhng iu i tng ang ni. Sau , h~y tng
tng bn thn bn l mt trong nhng ngi , trong hon cnh . Bn (khi l anh y
hay c y) ang ngh g, cm nhn nh th no vo thi im ? Nu c, nhng cm xc g
ang din ra trong bn? Bn s x l nh th no ti thi im ?
Epel ~ trch dn t tc gi F. Scott Fitzgerald, ngi ~ gi mt cun s ghi chp

nhng cuc hi thoi tnh c nghe c: Rt nhiu tc gi b mang ting l nhng k
nghe trm. Nhng thc t, h{nh ng rt c gi tr i vi nhiu ngh nghip khc
nhau, tt nhin, nu vic c thc hin khng thi qu v trong khun kh lut php
cho php. l{ mt cch tuyt vi bn c th t mnh vo v tr ca ngi khc v nhn
nhn th gii qua cch nhn ca ngi d ch trong mt vi thi khc. Mt cch na
bn nn th: Hy lng nghe nhng cuc i thoi m khng nhn nhng ngi ang ni.
Bn th o|n xem nhng ngi nh th no tui tc, dn tc cng nh c|ch n mc
ca h. By gi, h~y nhn sang xem ph|n o|n ca mnh chnh x|c n }u. C th bn s
rt ngc nhin!
Vn dng cu hi: Cuc sng ca ai?
IDEO l mt trong nhng cng ty thit k c |nh gi| cao nht ton cu cng ty
chuyn sng to cc thit k v mi th, t nhng chic bn chi |nh rng c tay cm
mm mm dnh cho tr em, con chut u tin cho my tnh Apple ti my Palm V. V sao
h c th l{m c iu ? iu b mt s khin nhng thc s qun tr kinh doanh cm
thy lng tng: chnh l{ ng cm. Trong th gii ca IDEO, mt thit k xut sc khng
bt u bng mt bn v sinh ng hay mt dng thanh nh. N bt u vi s thu hiu
su sc v{ ng cm vi con ngi. Di }y l{ mt bi tp v ng cm m{ ti c hc
khi n thm Palo Alto, tr s chnh ca IDEO ti California:
Hy hi mn v tin, ti xch hay ba-l ca mt ai trong c quan bn, ng thi nh

ngi b nhng vt trong c gn tn ca c y ra ngo{i. Sau , tp hp mt nhm
khong su hay by ngi xem xt c|c trong, khng cho h bit ch nhn ca cc
vt l ai, t h~y c gng x|c nh ngi c cuc sng nh th no v c nhn,
ngh nghip, cm xc. V nh, chic ti b nhi nht rt nhiu hay n cn kh rng v
c sp xp gn g{ng, ngn np? Mi th trong c lin quan n cng vic hay khng?
Hay trong c mn no cho bit v cuc sng gia nh hoc nhng s thch khc? C
bao nhiu tin trong v? Ngi ny c mang theo bc nh no khng? La chn, xem xt cc
vt nh th bn l mt nh kho c hc v bn s tht s tng tng c khi l{ ngi
th nh th no. Thm mt cu hi cui cng: Cuc sng ca ai?, n s mang li nhiu
iu th v cho bn.
Cng nh vy, IDEO ~ tp hp mt s k nng kh|c v{ ng gi chng trong 51 tm

th ln v rt hin i, hin ~ c bn trn mng Internet v ti mt s ca hng M
vi gi| 49 -la. Nhng tm th cung cp mt lot chin lc c mn thm t nhn
loi hc, tm l hc, my sinh hc v rt nhiu ngnh khoa hc khc a ng cm tr
thnh trung tm ca qu trnh thit k. Ging nh nhng qun bi truyn thng, nhng tm
th phng ph|p ca IDEO c xp thnh bn cht, i din cho bn phng ph|p ng
cm vi ngi khc: Hc, Nhn, Hi v Th. Mi tm th c nhn gii thch mt k nng c
th, mt mt l mt tm nh, mt cn li miu t cch s dng k nng i vi khch
hng. Nhng tm th n{y cng th v nh vic xem xt v tin trn.
( bit thm thng tin, hy truy cp ti www.ideo.com).
ng cm trong cng vic
Cho d chng ta u ni rng mnh tin vo s ng cm nhng chng ta thng tht

bi khi by t iu bng h{nh ng vi nhng ngi bn cnh trong hu ht thi gian
ban ng{y: chnh l{ nhng ng nghip. Sau }y l{ hai phng ph|p l{m tng thm s
ng cm gia mi th{nh vin trong c quan v{ nhm l{m vic ca bn.
1. Mt ngy lm vic
Bn c bit tht s th cng vic i vi ng nghip ca mnh l{ nh th no khng?

C|ch l{m sau }y s gip bn tm hiu iu . N rt d thc hin v rt tt cho nhng
bui gp mt nhn vin v hp cui k.
Hy yu cu mi ng nghip vit tn ca h ln mt mnh giy c cc k sn v sau

lit k theo bn mc sau: im mnh ca ti, im yu ca ti, nhng iu lm ti tht
vng, nhng phn thng ca ti. Dn nhng mu giy n{y ln tng ri yu cu mi
ngi vit nhng cu tr li cho c|c ng nghip kh|c. iu tht vng ln nht ca v ph
ch tch l g? Phn thng ln nht cho nhng ng nghip trong phng th tn l{ g? Mi
ln c ngi vit ln iu m h ngh, ngi s np li mnh giy ca mnh. Sau , mi
ngi ln lt nhn xt nhng ph|n o|n ca ng nghip v gii thch cho h bit mt
ngy lm vic tht s ca mnh nh th no. Bn cng c th thay i nh sau: Chia mi
ngi theo phng, ban v yu cu mi nhm m t mt ngy b phn khc din ra nh
th no.
2. Ti n y nh th no?
i khi, bn lm vic gn mt ngi h{ng nm tri nhng li bit rt t v con ng

a ngi n bn bn. Tm hiu tiu s ca ngi l{ mc tiu ca mt hot ng m
Kevin Buck, mt c vn thm nin ca tp o{n Leading Initiatives Worldwide, |p dng vi
mt nhm c|c b|c s. ng mi c|c b|c s chia th{nh c|c cp v k cho nhau nghe l do ti
sao h chn con ng gian kh ca ngh y. Mi b|c s k nhng cu chuyn ca ring
mnh, ri lng nghe cu chuyn ca ngi cng cp v{ sau k li cu chuyn ca ngi
ng s cho nhng nhm cn li mt qu| trnh m{ Buck ni l{ lun c t|c ng rt mnh
v c s i mi. Sau khi k cc cu chuyn, Buck lun ra nhng ch chung trong gii
b|c s, }y l{ kt qu ca mt hnh thc k chuyn mi, ngc hn vi c}u chuyn khinh b
v tiu cc m hu ht u xut hin trong cng ng nhng ngi chm sc sc khe.
Buck ~ s dng phng ph|p n{y vi nhng nhm thuc nhiu ngnh ngh khc nhau v
cng thu c th{nh cng tng t.
Tham gia lp hc din xut
Nhng ngi M mt tui nht nh s nh mt qung co trn truyn hnh c

bt u bng c}u: Ti khng phi l mt b|c s, nhng ti ng vai trn truyn hnh.
Ng{y nay, iu c xu hng b o ngc. C|c b|c s xem mnh nh nhng din vin.
Ngy cng nhiu b|c s tham gia v{o c|c lp hc din xut thu hiu v lm cho kh nng
ng cm ca mnh su sc hn. Ti bit, iu nghe c v khng |ng tin cy hoc hai
mt. Nhng h~y ngh v nhng iu cc din vin lm. H c gng t mnh trong tm hn
v tri tim ca ngi khc iu khin vic din xut tr thnh mt phng ph|p tt
hiu cm xc cng nh biu t cm xc. Hu ht cc trng i hc a phng v{ c|c
trung tm cng ng u m cc lp hc bui ti. V khi nhng ngi dy khng hn l Lee
Strasberg (din vin, nh sn xut phim, gio vin kch huyn thoi ca Hollywood) th bn
cng khng nht thit phi tr thnh Al Pacino (din vin ni ting ca sn khu v{ in
nh M)! Do , nu bn cm thy mnh c cam m th hy th tham gia. Bn c th hc
c iu g t lp hc ny.
Hy th c t tng
Nu bn thy mnh khng thch hp vi vic tham gia vo lp din xut hay cm thy
ng cm qu rc ri v kh hiu, h~y ngh n CD-ROM mang tn Mind Reading (c t
tng). CD do mt nhm cc nh khoa hc ti trng i hc Cambridge thit k, gii thiu
nhng ngi c tht vi nhng biu hin v{ iu b ca hn 400 cm xc kh|c nhau c
minh ha bng m thanh. Sn phm ny ch yu c thit k dnh cho nhng ngi gp
kh khn trong vic c cc cm xc v mun c hc v iu (nhng ngi mc
chng t k chng hn). Nhng n cng ~ tr nn ph bin trong gii din vin, ngi v
tranh minh ha v nhiu ngh nghip khc, nhng ngi cn c s hiu bit su sc hn v
cc biu hin trn khun mt, qua ng iu v cm xc thng thng. CD ny khng r
khong 125 -la, nhng n c ngha nh mt cun sch gio khoa v cn thit cho bn.
( bit thm thng tin, hy truy cp www.jkp.com/mindreading).
Hy t th hin s ng cm
Bn thng mua bu thip biu l tnh cm ca mnh vi mt ai v{o nhng thi

im quan trng nht trong cuc i ca h? Hy cho mi ngi bit h tht s c ngha
nh th n{o i vi bn (v{ bc l s ng cm ca bn) bng cch t mnh lm nhng
tm thip vo cc dp nh sinh nht, l tt nghip, c ai m au hay qua i, nhng ngy
k nim, v.v Tr em lun bit cch lm thip. V tt nhin, bn cng vy. Ch cn khi
ng chng trnh Word trn m|y tnh v{ bt u. Thm ch, nu kho tay hn, h~y t tay
lm thip vi mt s tm ba trng v vi chic bt ch mu.
Bt c ai cng c th kim nhng tm thip c sn xut hng lot dc cc ca hng

tp phm. Ch c ngi c bit mi dnh thi gian ngh xem s gi thng ip g v lm
th n{o din t n tt nht. Do , bn hy dnh thi gian v cng sc th lm mt
tm thip nh th.
Tnh nguyn vin
Mt c|ch kh|c kh nng ng cm ca bn su sc hn chnh l{ tnh nguyn i n

mt ni n{o trong cng ng ca mnh gip nhng ngi c tri nghim khc xa
vi bn. V d, khi tham gia tnh nguyn ti khu dnh cho ngi v gia c, s khng kh
khn bn tng tng ra mnh trong hon cnh ca nhng ngi .
Mt phng ph|p kh|c l{ kt hp cng vic tnh nguyn vi mt k ngh. T t mnh

vo th gii ca mt ngi v cng lm vic cnh ngi l{ mt cch tuyt vi bn ha
ng v thu hiu cuc sng ca h. Mt s t chc ~ cung cp rt nhiu thng tin v
nhng kinh nghim n{y nh: Global Volunteers (www.globalvolunteers.org), Cross Cultural
Solutions (www.crossculturalsolutions.org) v Transitions Abroad. Nhng k ngh kt hp
tnh nguyn ~ tr nn rt quen thuc i vi c|c sinh vin i hc, rt nhiu trong s h ~
tham gia v{o c|c chng trnh do trng hay do Break Away a ra.
Nhn thy nhng ni kh ca ngi khc s gip bn rn luyn kh nng ng cm.

Nhng tt nhin, khng phi l l do khin bn tham gia tnh nguyn. Mc ch l{ v mt
li ch ln hn v{ c gi| tr hn rt nhiu: gip mi ngi.
8. GII TR
Ti sao ngi {n ng n{y ci ti nh vy?
Li gii thch cho n ci ny phc tp hn rt nhiu so vi nhng g bn ngh. Ngi

{n ng trong nh l Madan Kataria, mt b|c s Mumbai, n . B|c s Kataria l{ ngi
rt thch ci. ng ci rt nhiu. Thc t, ng tin rng ting ci c th thc hin chc
nng ging nh mt loi virus tc l n c th nh hng ti mi c nhn, ti cng ng
v thm ch l ti cc quc gia. V th, v{i nm trc, ng ~ trt b hnh tng thy thuc
ca mnh v t khoc ln mnh mt hnh tng mi, nh mt tn ca ting ci. S
mnh ca ng l khi u qu trnh lm cho ting ci lan truyn trn ton th gii, m
theo ng, c th ci thin tnh trng sc khe, a li nhiu ch li v thm ch, c th mang
li ha bnh cho ton th gii. Phng tin truyn t ca ng l cc cu lc b nhng ngi
thch ci gm cc nhm nh tp trung vi nhau mi bui sng ti cng vin, bi c v cc
trung tm mua sm vui ci trong khong na ting.
K hoch thay i th gii bng ting ci ca Kataria nghe c v rt nc ci. Nhng

nu n thm mt cu lc b nhng ngi thch ci, bn s thy c mt phng ph|p t
n c s vui v nh Katarua. Ng{y nay, trn th gii c khong 2.500 cu lc b nhng
ngi thch ci thng xuyn hp mt. Mt trong nhng ni c nhiu cu lc b nht l
n , bao gm gn 100 cu lc b ti Mumbai v nhiu hn th ti bn cng cng ngh cao
chuyn phn mm Bangalore. Cc cu lc b khc xut hin cc nc phng T}y nh
Vng quc Anh, c, Thy in, Na Uy, an Mch, Canada v{ h{ng trm c}u lc b ti M.
Ni l{m vic cng ~ tr th{nh a im hp mt quen thuc ca cc cu lc b ny.
Ti s quay tr li vi ngi t coi mnh l{ tn ca nhng ting ci phn sau ca

chng n{y. Nhng ting tm ca ng trn ton th gii v{ c bit l s xut hin ca cc
cu lc b nhng ngi thch ci ti khp cc cng s v phng hp ~ cho thy mt kha
cnh quan trng khc ca Thi i Nhn thc khng qu nng n v s nghim tc, im
m vn c coi l mt thc o nng lc v nng cao vai tr ca gii tr, mt kh nng
nhn thc v cm th rt cn thit tip theo. Kataria ni vi ti: Mc ch ln nht ca cu
lc b nhng ngi thch ci l{ c vui v hn. Khi vui v, bn s lm bn cu no
phi ca mnh hot ng. B no qu logic l mt b no b gii hn. Bn cu no phi
khng b hn ch v bn c th l{m c bt c iu g bn mun.
Tr|i ngc vi xu hng ca Kataria v cc cu lc b nhng ngi thch ci ti cng

s l mt xu hng bt ngun Cng ty t Ford trong nhng nm 30, 40 ca th k trc.
Ti nh my River Rouge ca Ford, ting ci l mt s vi phm k lut nghim trng, v
vic ngm nga, hut so, mm ci b coi l du hiu ca s khng tun th c|c quy nh ca
nh my. Nh nghin cu qun l ngi Anh, David Collinson, k li chi tit:
Nm 1940, John Gallo b sa thi v anh b bt qu tang khi ang ci sau khi ~ cam kt
t ln vi phm trc do ci vi ng nghip kh|c v{ l{m chm dy chuyn khong
na pht. Quy tc qun l ngt ngho n{y ~ phn nh ton b trit l sng ca Henry Ford,
ngi ~ ph|t biu: L{m ra l{m. Chi ra chi. C gng dung ha hai iu l{ v ch.
Ford lo s rng lm vic v{ vui chi l s kt hp nguy him. Nu chng khng c

tch ri th ci ny s lm hng c|i kia. Nhng trong Thi i Nhn thc, khi s d tha ~
gii thot cho cc t chc khi tnh trng bun chn khc nghit nh nh my River
Rouge trc kia, th c hai iu trn u tr nn ph bin hn v{ cn thit hn. i khi, n
cn l mt chin lc lin kt r rng. Ly ng{nh thng mi hng khng lm v d.
Southwest Airline l mt trong nhng hng vn ti thnh cng nht hin nay, li nhun
thng xuyn v{ u n trong khi rt nhiu c|c i th cnh tranh kh|c ang ng bn b
vc ph sn. Phng ch}m ca cng ty ~ cho thy c s ca s thnh cng tuyt vi ny:
Con ngi him khi t n thnh cng tr khi h cm thy vui v khi lm vic tri
ngc hon ton vi cng vic khng c ting ci c yu cu ti Cng ty Ford. V{
khng phi ch l tp o{n duy nht ca M yu thch ting ci, thay cc quy tc lm vic
cng nhc bng s vui v, thoi mi. Theo Wall Street Journal, c hn 50 cng ty ch}u ]u
bao gm c c|c cng ty nh Nokia, Daimler-Chrysler v Alcatel ~ mi cc nh c vn v
gii tr nghim tc, mt k nng dng c|c khi ghp hnh Lego, nhm {o to nhng
ngi qun l. Thm ch, h~ng h{ng khng British Airway cn thu ring ngi pha tr
hp t|c lm cho khng kh lm vic tr nn vui v hn.
Ging nh nm nng lc anh em ca mnh, Gii tr bc ra t bng ti ca s ph

phim v gi mt v tr ni bt. Homo ludens (Ngi vui v) ang chng minh rng mnh
cng c nh hng nh Homo sapiens (Ngi hiu bit) trong vic khin cho gung quay
cng vic lun c vn hnh tt. Gii tr ~ tr thnh mt phn quan trng trong cng
vic, kinh doanh v hnh phc c nhn. S quan trng ca gii tr c biu hin ba mt
sau: tr chi, s h{i hc v nim vui. Tr chi (game), c th l{ tr chi in t (computer
game) v{ tr chi in t tng t|c (video game) ~ tr thnh mt ngnh cng nghip ln
v c sc nh hng. N mang li nhng bi hc v t duy tng quan cho khch hng v to
ra mt th h ngi lao ng mi. S h{i hc th hin r vai tr l{ ngi to ra hiu qu
qun l, tr tu xc cm v{ c im t duy ca bn cu no phi. V nim vui, c minh
ha bng n ci v iu kin, ang chng minh sc mnh ca mnh trong vic gip con
ngi tr nn c ch v hnh phc hn. Trong Thi i Nhn thc, nh chng ta s thy,
gii tr v nhng tr chi khng n thun ch l{ tr chi, s vui v v n ci l{ v iu
kin.
Tr chi
Di }y l{ mt cnh trong mt video game rt c a thch c tn Americans Army

(Qu}n i Hoa K):
Khi chi tr n{y, bn phi len li trong mt mi trng nguy him, va c gng h gc
k th, va phi tr|nh n. Bn s ghi im khi bt gi c nhng tn lnh phe i nghch
v khi gip phe bn tr|nh c nguy him, mt hnh thc v cu trc ging nh hu ht cc
loi game kh|c. V{ }y l{ c}u hi: Cng ty n{o ~ sn xut tr chi n{y? Nintendo? Sega?
Electronic Art? Tt c u khng phi. T chc ch to, sn xut v phn phi Americas
Army chnh l{ Qu}n i M, B Quc phng M.
C|ch }y v{i nm, Colonel Casey Wardynski, mt gi|o s ca Hc vin Qun s M

(West Point), ngi chuyn nghin cu v nhn lc trong qun s, ~ tm c|ch l{m tng s
lng tn binh cho lc lng v trang vn ~ ri v{o tnh trng m m. V ch qun
dch ~ kt thc t nhng nm 1970 v{ quy m ca lc lng qu}n i ~ gim i rt nhiu
sau khi Chin tranh lnh kt thc, do vy, ngun tn binh tim nng rt t hiu bit v cch
phc v trong qu}n i so vi th h i trc. Trong khi nghin ngm vn ny,
Wardynski nhn thy cc hc vin trng qun s m{ ng ~ dy West Point rt thch
video game. V mt tng cht le sng bn cu no phi, ng l m ngh ti mt gii
php thch hp cho vn ny.
Wardynski phn vn, liu qu}n i c th tip cn vi nhng ngi tr tui ngay ti ni
h sng thng qua cc thit b game PlayStation ca Sony, Xbox ca Microsoft v trn my
tnh c nhn hay khng? Khi nhng qung co trn truyn hnh v nim tin ca mi ngi
khng th em li cho cc tn binh mt cm gic tht v vic phc v trong qu}n i th c
l qu}n i c th l{m c iu , nh Wardynski ~ ni, thay th nhng tri nghim o
c cm nhn gin tip bng cch to mt tr chi tng t|c. ng ~ trnh b{y k hoch
ca mnh vi Lu Nm Gc, ni rt quan t}m n vn thiu ht nhn lc v sn sng th
bt c iu g ci thin tnh hnh. H dnh cho Wardynski mt khon ngn sch ln v
ng bt u thc hin xy dng tr chi m{ ng ngh s truyn ti c cuc sng thc t
ca qu}n i, ng thi cng s rt hp dn v to thch thc cho ngi chi. Hn mt nm
sau, ng v mt nhm k s thuc trng Cao hc Naval, vi s gip ca mt s lp
trnh vin v ngh s, ~ x}y dng thnh cng sn phm Americas Army v pht hnh min
ph trn trang web www.GoArmy.com vo ngy 4/7/2002. Ngay trong tun u tin, nhu
cu s dng ~ ln ti mc gy nghn mng h thng iu khin ca qu}n i. Ngy nay, s
lng ngi ng k tr chi ~ ln ti hn 2 triu, n cng c phn phi di dng a
tr chi ti c|c vn phng tuyn qun v trn cc tp ch game. Mi tun, c khong gn
na triu ngi ngi trc mn hnh my tnh v din tp cc nhim v qun s thng qua
cc nhim v m phng trong game ny.
Americas Army th hin n l loi game khc hn cc loi game qun s khc v n
nhn mnh hot ng nhm, nhng gi tr v tinh thn trch nhim l{ phng tin t
c mc tiu. Ngi chi bt u t c|c bc rn luyn c bn, n}ng cao n chi vi
nhiu ngi, trong , nhng ngi chi hot ng trong c|c n v nh v nu thnh cng,
h s tip tc tr thnh lc lng binh lnh tinh nhu lc lng M ni xanh. Hu ht cc
nhim v u cn s n lc ca to{n i nh l{ gii thot mt t binh chin tranh, bo
mt thng tin lin lc, cn tr vic b|n v kh cho bn khng b, Ngi chi kim c
im khng ch bng cch tiu dit k th m cn c bng cch bo v ng i ca mnh v
hon thnh nhim v m{ khng c ng i no trong nhm b thit mng. Nu bn th lm
iu g ngu ngc nh bn nhng thng dn hoc khng chp hnh mnh lnh, bn c
th s phi kt thc tr chi trong nh{ t o Leavenworth hay b trc xut khi tr chi. V{
ging nh bt c nh sn xut game n{o, khi ~ c mt sn phm thnh cng trong tay,
qu}n i M tip tc sn xut phn tip theo ca game mt phin bn mi mang tn:
Americas Army: Special Forces (Qu}n i Hoa K: Lc lng c nhim).
iu ny ging nh di mt g|o nc lnh vo nhng ngi c nim tin chy bng rng
gii tr ch l mt kh nng d{nh ring cho nhng k tha thi gian. S tht |ng ngc nhin
hn nhiu: khi General Motors tham gia ngnh kinh doanh ngh thut th qu}n i M li
gia nhp ng{nh thng mi tr chi. Bng vic b|n c|c a game vi gi| tng ng c|c
video game kh|c, qu}n i M ~ thu v 600 triu -la trong nm u tin pht hnh.
Vic nm bt c hi ca qu}n i M trong lnh vc tr chi in t tng t|c ch l

mt v d cho thy tm nh hng ca cc loi game ny. T khi u rt khim tn cch
}y 30 nm, khi Pong, mt trong nhng game u tin xut hin trn m|y chi in t ti
cc qun c ph, video game (loi game chi trn c|c m|y vi tnh, cc trang web v trn cc
thit b chuyn dng nh PlayStation hay Xbox) ~ tr thnh mt ng{nh thng mi bng
n v l mt phn |ng ch trong cuc sng thng ngy. V d:
Mt na s cng dn M trn 6 tui chi tr chi in t. Mi nm, d}n s nc M
mua hn 220 triu game cc loi, tc l khong hai tr chi cho mi h gia nh. V{ mc d
nhiu ngi tin rng loi tr chi gii tr ny ch dnh cho nam gii, nhng i tng mang
nhim sc th Y, nhng ng{y nay c n hn 40% ngi chi l{ n.
Ti M, ng{nh thng mi video games thm ch cn pht trin hn ng{nh cng

nghip in nh. Ngi dn M dnh tin mua cc video game nhiu hn l{ mua v xem
phim ngoi rp. Tnh trung bnh, ngi M dnh 75 gi mi nm chi game, gp hai ln
so vi thi im nm 1977 v{ hn rt nhiu thi gian d{nh xem c|c a phim DVD v{
bng video.
Cng ty game Electronic Arts hin nay ~ nm trong bng Ch s Standard & Poors
500 (bng xp hng th trng chng khon nim yt ca 500 cng ty, tp o{n h{ng u
nc M). Nm 2004, EA t doanh thu gn 3 t -la, nhiu hn tng thu nhp ca mi
b phim n kh|ch nht trong nm. Lot video game Mario ca Nintendo ~ t doanh thu
hn 7 t -la k t khi pht hnh ln u gp i doanh thu ca lot phim Star Wars
(Chin tranh gia cc v sao).
Mc d vy, rt nhiu ngi trng thnh khng hiu thu |o tm quan trng ca
nhng tr chi n{y, tr khi h sng cng nh vi cc thanh thiu nin c chi game. Vi th
h tr ng{y nay, c|c tr chi ~ tr thnh mt cng c gii quyt cc vn , cng ging
nh xe c l{ phng tin th hin v khm ph bn thn vy. Video games ~ i v{o cuc
sng ca th h n{y cng ging nh ti vi i vi th h cha ng h. V d, theo mt s kho
st, t l sinh vin i hc M tha nhn tng chi video game l{ 100%. Tm mt ch ch
trong khun vin trng i hc cn nhanh hn tm ra mt sinh vin n{o cha tng th
qua tr chi Myst, Grand Theft Auto hay Sim City. Nh hai gi|o s thuc trng i hc
Carnegie Mellon ~ vit: Chng ti thng tin h{nh thm d kinh nghim ca sinh vin v
phng tin truyn thng v ni chung, chng ti khng th tm c mt b phim no m
tt c 50 sinh vin ca kha hc tng xem (v d, ch c khong 1/3 sinh vin thng xem
phim Casablanca). Tuy nhin, chng ti c th tm thy t nht mt video game m tt c cc
sinh vin u ~ chi, nh Super Mario Brother.
Mt s ngi nhiu trong s thuc th h ca ti, tui khong 40 cm thy

tht vng vi nhng thng tin trn. H s rng mi gi}y pht chng ta d{nh chi game s l
mt bc tht li ca tr thng minh ca mi c nhn v tin trnh x hi. Th|i biu
hin s thiu hiu bit v sc mnh ca c|c tr chi. Trn thc t, Gi|o s James Paul Gee
thuc trng i hc Wisconsin, tc gi cun What Video Games Have to Teach Us About
Learning and Literacy (Video game phi dy chng ta nhng g v cch hc v{ c|ch c?), ~
lp lun rng c|c tr chi c th tr thnh mt phng tin quan trng trong hc tp:
Video game c gn vi cc thit k v khuyn khch ngi chi, mang li nhng nguyn
tc hc tp tt, nhng nguyn tc tt so vi vic ch bt hc sinh kh luyn, hc tp nhng
iu cn bn v kim tra cho ti khi kit sc. l{ l do ti sao c rt nhiu ngi mua cc
tr video game ri dnh t 50-100 gi vt qua n, gn bng mt hc k ti trng i
hc. Gee vit: Thc t l khi tr em chi video game, chng c th tri nghim mt cch hc
hu hiu hn rt nhiu so vi trn lp hc. Vic hc khng ch l thuc lng cc s kin ri
rc m cn l kt ni v{ iu khin chng.
Tht vy, phn ln cc nghin cu ~ ch ra rng chi video game c th gip ch rt

nhiu trong vic rn gia k nng v cng cn thit trong Thi i Nhn thc. V nh, mt
nghin cu quan trng nm 2003 trn Tp san Nature cho thy hng lot nhng li ch ca
vic chi video game. Trong nhng bi kim tra v th gic, nhng ngi chi game t kt
qu cao hn 30% so vi nhng ngi khng chi. Chi video game gip tng cng kh
nng nhn bit nhng thay i ca mi trng xung quanh v{ nng lc x l ng thi
nhiu thng tin. Thm ch, c|c b|c s cng c th thu c li ch t khong thi gian t i
dnh cho GameCube (b video game ni ting ca hng Nintendo, Nht Bn). Mt nghin
cu ch ra, nhng b|c s d{nh t nht 3 ting mi tun chi game s gp t li hn n 37%
khi tin hnh phu thut vng bng v thc hin cng vic nhanh hn 27% so vi c|c ng
nghip khng chi game. Mt nghin cu khc cn ch ra, chi video game khi ang l{m
vic c th n}ng cao nng sut lao ng v{ em n s hi lng trong cng vic.
Ngo{i ra, cng c nhng bng chng khc chng minh rng vic chi video game tng
cng kh nng gii quyt cc vn qua vic nhn bit hnh mu chung ca no phi. C
rt nhiu kha cnh ca video game ging vi nng lc ha hp nh ph|t hin cc xu
hng, ch ra nhng lin kt v nhn thc c bc tranh ton cnh. Gee cho bit: iu
chng ti mun mi ngi bit l{ l{m th n{o suy ngh s}u sc v nhng vn phc
tp (v d, nhng ni l{m vic hin i, mi trng, mi quan h quc t, nhng va chm
trong x hi, vn ha,), trong , mi th u t|c ng qua li theo nhng cch phc tp
v nhng quyt nh sai lm c th gy ra thm ha. M|y vi tnh v game c th hng dn
bn iu n{y. Thm v{o , th loi game ang ph|t trin nhanh chng nht khng phi
nhng game bn sng nh Americas Army m{ l{ game nhp vai. Th loi game ny yu cu
ngi chi phi gi nh mnh l mt nhn vt nht nh v khm ph th gii o qua cch
nhn ca nhn vt . Tri nghim vi nhng loi game m phng nh vy c th gip nng
lc ng cm ca bn tr nn su sc hn v{ to c hi tp lm quen vi nhng tng t|c
x hi trong cuc sng ca chng ta.
Hn na, cc tr chi ang bt u tip cn lnh vc y t. V d, nhng a tr mc

bnh tiu ng hin nay c th s dng GlucoBoy, c lin kt vi thit b Game Boy ca
Nintendo, iu chnh lng ng trong c th. V ti Trung tm Y t Thc t o ca
bang California, c|c b|c s tr liu ang |p dng iu tr chng m nh v nhng ri lon
tm l khc bng c|c video game, trong m phng li xe, bay, trn cao, trong khng
gian hp v nhng tnh hung gy s hi khc.
Chc chn c|c tr chi l{ khng ho{n ho. Mt s bng chng ~ ch ra mi tng quan
gia vic chi in t v{ th|i hung hn, mc d quan h nhn - qu ny c tn ti hay
khng vn cha c khng nh r rng. C mt s loi game ch lm mt thi gian ca
bn. Nhng nhng video game c gi tr hn nhiu so vi nhng gi tr o c m cc nh
lun l hc mun bn phi tin tng. V{ th|i m nhng ngi chi d{nh cho game ch
yu da vo bn cu no phi.
Cng vi vic tr thnh cng c gii tr cho hng triu ngi, th chi game ang tr
thnh mt ngh nghip ca h{ng trm nghn ngi, c bit l nhng ngi t duy ph|t
trin ton din. Mt nh tuyn dng trong ngnh cng nghip game cho bit, mt nhn vin
l tng l{ ngi c th bc mt cy cu ni s ngn c|ch gia no tri v no phi. C|c
cng ty khng ng tnh vi vic phn bit cc ngnh ngh thut, lp trnh, ton hc v tm
l hc nhn thc. Ngc li, h tm kim nhng ngi c th ghp c nhng mnh thuc
nhiu lnh vc vi nhau v dt chng thnh mt tm thm ln hn. S pht trin n r ca
c|c tr chi cng nh vic a c|c cng vic lp trnh mang tnh lp li ti ch}u \ ~ l{m
thay i tm quan trng ca ngh thit k game. Mt nh bo ca chuyn mc game vit:
Nhng thay i trong game cho thy yu cu trong tng lai i vi nhng ngi vit m
lnh s gim i nhng nhu cu v nhng ngh s, nh{ sn xut, ngi vit truyn v nh
thit k s tng ln. Mt nh pht trin game cho bit: Chng ta ~ bc qua thi k ch
da vo cc m lnh. Game ~ tr thnh mt phng tin ngh thut hn.
l{ mt l do khin rt nhiu trng ngh thut i hi trnh ngh thut v thit

k game. Nh t USA Today a tin, Vin Cng ngh DigiPen, gn Seattle, m mt kha hc
bn nm v video game, ~ nhanh chng tr thnh mt trng Harvard i vi cc sinh
vin am m game va mi ri trng trung hc. Trng c t bit hiu l Donkey
Kong U theo tn mt tr chi c nh}n vt chnh l mt con grila do Shigeru Miyamoto
thit k. Trng in nh Truyn hnh ni ting, thuc i hc Nam California, hin ang
c kha hc {o to trnh thc s m thut v nghin cu game. Chris Swain, ging vin
dy thit k game ti trng cho bit: Khi i hc Nam California m mt trng v phim
nh c|ch }y 75 nm, ~ c mt s ngi hoi nghi v iu ny. Chng ti tin rng game
chnh l{ vn hc ca th k XXI. Khi nhn v{o c|c tr chi ng{y nay, c th bn s kh nhn
thy iu , nhng c|c mnh ghp ang ng v tr iu xy ra.
Nhng trnh by r rng nht v v tr trung tm ca game i vi nn kinh t c th

c tm thy ti Trung tm Cng ngh Gii tr, mt s cng tc gia Cao ng M Thut v
trng Cng ngh My tnh ca i hc Carnegie Mellon. Trng Carnegie Mellon {o to
mt chng ch hon ton mi: Thc s cng ngh gii tr. N c qung c|o nh l{ mt
chng trnh sau i hc cho no tri v no phi. C|c sinh vin c hc mi th, t lp
trnh, kinh doanh cho ti cch ng khu, v{ iu c|c sinh vin t c khng phi l ngh
thut hay khoa hc m l trnh a lnh vc hc thut. Nh{ trng cho bit: l{ nh
cao hc thut ca nhng nghin cu trong lnh vc n{y, do , n c ngha quan trng
hn l{ thc s vn chng (MA) hay thc s khoa hc (MS) v hc v tng ng nh thc
s m thut (MFA) hay thc s qun tr kinh doanh (MBA). Nu nh thc s m thut ng
vai tr nh thc s qun tr kinh doanh trong thi i mi, th s c mt ngy, thc s cng
ngh gii tr (MET) c th thay th cho thc s m thut. Hc v mi ny yu cu v cho php
chng ta c mt t duy ho{n to{n mi.
S hi hc
Vi ch tr chi vn cn mi m trong suy ngh ca chng ta, h~y cng chi mt tr

chi m{ ti gi l{ Chn im nt ca cu chuyn. C|ch chi nh sau: Ti s a cho bn
phn u ca mt chuyn ci, sau , bn hy chn im nt chnh xc trong bn gi
c a ra. Bn sn sng ri ch? Chng ta s bt u cu chuyn.
Vo mt sng th By ca thng 6, ng Jones nhn thy ngi hng xm, ng Smith,

ang ngo{i ng v{ bc li pha mnh. Jones hi: Smith n{y, chiu nay anh c dng ti
my xn c khng? ng Smith tr li cnh gi|c: , c ch! V{ Jones ni:
(a) , th ! Liu ti c th mn n khi anh l{m xong khng?
(b) Tuyt! Nh vy l anh s khng dng ti gy |nh gn. Ti mn n c ch?
(c) i! khi ng dm ln chic co c, n sut bt vo mt ng.
(d) L chim lun n mt nhng ht c ca ti.
im cht ng ca cu chuyn trn, tt nhin l{ |p |n (b). |p |n (a) hp l nhng

khng khin ngi c ngc nhin hay bun ci. |p |n (c) qu tht |ng ngc nhin, v
nt h{i hc trong c th khin bn bt ci nhng n khng lin mch vi on m
u. |p |n (d) th ho{n to{n khng lin quan.
Ti khng h nghe mu chuyn ci ny ti cu lc b m hay t mt b phim h{i c

bit no trn knh HBO. Ti ly n t mt nghin cu v thn kinh hc nm 1999, c
xut bn trn tp san Brain (B n~o) (iu n{y cng gii thch l do ti sao cu chuyn trn
}y khng ph}n bit hai phn ca n~o). kim tra tm quan trng ca hai bn cu no
trong vic to ra s h{i hc, hai nh thn kinh hc Prabitha Shammi v{ Donald Stuss ~
tin hnh mt cuc th nghim, trong h thc hin bi kim tra Chn im cht cho cu
chuyn ging nh trn vi hng lot c|c t{i. Nhm i chng, l nhng ngi khng
b tn thng n~o, chn |p |n (b), c l bn cng ~ chn im cht n{y. Nhng nhm
thc nghim, gm nhng ngi b tn thng b|n cu no phi (c th l{ thy trc ca
bn cu no), li c rt t ngi chn |p |n . Thay v{o , h thng chn mt trong
nhng |p |n cn li, v c v nh thin v |p |n (c) nhiu hn, trong ng Jones b ci
co c p v{o mi.
T nghin cu ca mnh, hai nh thn kinh hc ~ kt lun bn cu no phi ng mt

vai tr thit yu trong vic hiu v{ |nh gi| ng s h{i hc. Khi bn cu n~o b tn
thng, kh nng x l chuyn ci ca no b nh hng, thm ch ngay c khi ~ gim i
mt na s phc tp. L do phi i t bn cht ca s h{i hc v nhng c tnh ca bn
cu no phi. S h{i hc thng bao hm nhng yu t phi l. Mt cu chuyn thng
din bin n khi t nhin c mt iu g ngc nhin v phi l xut hin. Bn cu no
tri li khng thch s ngc nhin hay phi l n{y. (N ku ln: Gy |nh gn? N lin quan
qu|i g n vic ct c ch? Chng chng c ngha g c). Do , cng ging n d v biu
hin phi ngn ng, n quay sang ngi bn bn cnh, bn cu no phi, ku gi s gip .
Trong trng hp ny, bn cu no phi gii thch im khng hp l ny bng c|ch hng
li ch thch sang mt hng mi. (N gii thch: Bn thy khng, ng Jones ang tru ng
Smith y! Ha ha ha!). Nhng nu bn cu no phi - k thch h{i hc, chuyn gii quyt
nhng phi l, b tn thng th n~o ca chng ta s gp kh khn hn rt nhiu trong vic
hiu c s h{i hc. Thay cho s lin mch i ngay sau s ngc nhin chui hnh vi
thng thng i vi mt chuyn ci hiu qu phn no b va ku tht ln s chng
li, l{m o ln chui s kin
Tm quan trng ca kh nng chuyn mn ha vic hiu chuyn h{i vt ln khi s

thoi mi, nh m{ chng ta c th chn la ng im cht ca cu chuyn. Shammi v
Stuss tha nhn s h{i hc cn i din cho mt trong nhng hnh thc cao nht ca tr
tu con ngi. H vit: To{n b cu chuyn n{y ~ c mt hm su sc. Thy trc ca
bn cu no phi tng c xem nh phn thm lng nht trong b no (trong mt s
trng hp, n ng l{ nh vy). Ngc li, n i din cho mt trong nhng vng quan
trng nht ca b n~o con ngi v{ quyt nh nhng chc nng nhn thc cao nht cng
nh tin ha nht ca con ngi.
S h{i hc th hin nhiu thuc tnh mnh nht ca bn cu no phi kh nng t

cc tnh hung vo hon cnh c th, thy c bc tranh ton cnh v kt hp nhng kha
cnh khc nhau trong mt lin kt mi. N khin kha cnh ny ca gii tr tr nn c gi tr
hn trong th gii ca cng vic. Fabio Sala vit trn t Harvard Business Review: Qua
hn bn thp k tm ti, rt nhiu nh nghin cu ~ khng nh c mt s hiu bit ht
sc thng thng: S h{i hc, khi c s dng rt kho lo, gip cho b my qun l
hot ng trn tru. N gip gim bt th|i th ch, lm h thp s ch trch, lm du i s
cng thng, ci thin tinh thn v gip truyn t nhng thng ip kh ni. Theo nghin
cu, nhng nh qun l cp cao hiu qu nht th hin s h{i hc thng xuyn gp hai
ln nhng nh qun l cp trung. Sala ni: Kh nng h{i hc t nhin thng i km, v{
c th l{ ni to ra, nt c trng rng hn ca ngi qun l: tr tu xc cm mc
cao.
Tt nhin, s h{i hc c l l mt s vt d thay i trong cc t chc. David Collinson,

ngi lin quan ti cu chuyn k lut nghim ngt ti nh my sn xut ca Ford, cng l{
ngi nghin cu s h{i hc trong cc t chc, cho bit: C gng to ra s h{i hc, trn
thc t c th ngn chn s h{i hc, trong khi vic ngn chn s h{i hc li c th dn
n s hi sinh ca n. V{ n t ra khc bit v cng vi rt nhiu kha cnh t|c ng
khc nhau. V d, h{i hc tiu cc c th dn n s phn ng tiu cc. N c th ph v
c cu t chc, to nn nhng s chia c|ch kh vt qua. Collinson vit: Ngc li vi vai
tr lun l ngun c kt x hi, s h{i hc c th phn |nh v{ tng cng, khp ni vi
nhau v lm ni bt nhng chia r, cng thng, xung t, s khng cn xng trong quan h
v bt bnh ng ti ni l{m vic.
Nhng khi c s dng tinh t hn, s h{i hc c th l mt th thn dc.

Collinson cho bit: C|c c}u chuyn ci mi ngi k cho nhau ti ni l{m vic c th bc
l nhiu v t chc, cch qun l, vn ha v{ nhng mu thun ca n, thm ch chng cn
bc l nhiu hn c vic cn thn tr li cc bi kho s|t mang tnh h{nh chnh. Thomas A.
Stewart, tng bin tp t Harvard Business Review, ~ gi c|ch khai th|c c|c b{i vn, th
chm bim trong cng ty tm kim manh mi v linh hn ca t chc. Sau khi khm ph
ra v s giao dch m m ca Enron, ng ~ b kch ngay ti cuc thi t{i nng ca hng
trc khi nhng kim ton vin c bt c nghi ng no v vic lm sai tri ca cng ty nng
lng tai ting ny. V s h{i hc c th tr thnh mt cng c gn kt trong cc t chc,
cng ty v bt c ai tng ng tn dc vi nhau ti chic my lm lnh nc hoc ci a
vi cc ng nghip trong gi n tra cng hiu iu ny. Thay v p dng k lut vi
nhng ngi thch a nh Cng ty Ford ~ tng lm th k trc cc t chc nn tm
kim v{ i x vi s h{i hc nh vi mt ti sn qu gi ca cng ty. ~ n lc chng ta
phi a s h{i hc thot khi tnh trng b coi nh mt th gii tr r tin v tr n v
ng v tr m{ n |ng c nhn mt dng tr tu tinh t v ring bit ca con ngi. N
khng th b bt c loi my mc no sao chp, bt chc v ngy cng tr nn c gi tr
trong mt th gii nhn thc tt, cm th cao.
Nim vui
Ti n , mi th lun khi u mun hn mt cht so vi th gii, ngoi tr cc cu

lc b nhng ngi thch ci, chng lun bt u ng gi. Vo 6h30 sng, Kiri Agarawal
thi ci v{ 43 ngi trong c b|c s Kataria, v ng, Maduri, v ti t tp li thnh
na vng trn kh ln xn. Agarawal dng li v{ sau tt c 44 ngi chng ti bt u i
li, va cng nhau v tay u va h to: Ho-ho, ha-ha-ha Ho-ho, ha-ha-ha, c th lp i
lp li.
Chng ti ang Khu lin hp th thao Prabodhan, cch nh ca Kataria trong khu vc
d}n c pha t}y bc Bombay, vi dm. Ni c gi l{ khu lin hp th thao l{ mt bc
tng b tng d sp l bao quanh mt s}n bng | ly li v mt ng chy b rn nt.
Trong vng 40 pht, ti lm nhng iu ti ni cng cng, vi nhng ngi xa l ti
cha bao gi lm. Vi nhng thnh vin khc ca cu lc b nhng ngi thch ci, ti
chuyn sang mt lot cc bi tp kt hp yoga v mn th dc mm do xen vo mt cht
phng ph|p din xut c phng ph|p luyn tp tt. Mt trong nhng bi tp u tin
ca chng ti l{ N ci Namate. Chng ti chp tay li, a tay ln mt theo t th cho
hi truyn thng ca ngi Hin-u, nhn chm chm vo mt th{nh vin kh|c, sau ci.
Ti cm thy hi kh khn khi thc hin vic n{y. L{m mnh ci kh hn nhiu so vi
nhng n ci gi to m{ ti ~ nhc ti Chng 7. Do , ti bt u tht ra nhng m
n gin nh Ha, ha, ha, ha, ha, ha. C mt iu g rt l ~ xy ra, ting ci b gng
p ca ti ~ bt u tr nn t nhin hn v{ ting ci ca nhng ngi kh|c dng nh
ku gi ti ra khi ni n nu.
Mt lt sau, chng ti thc hin bi tp tip theo c tn Ch ci. Ti thc hin theo
hng dn ca Kataria. ng mc chic qun jeans, eo mt chic hoa tai nm kim cng v{
mc chic |o phng m{u c dng ch: NGH TNG TH, CI CC B. ng nga bn
tay, i theo vng trn v{ h to, lp i lp li: Ti khng bit ti sao ti ang ci. Ti l{m
ging nh th. N ci ca Kataria ng thng nhm cht mt li khi ci dng nh
a ng n mt th gii khc. Sau mi ln ci, chng ti dnh thm mt pht i vng
quanh, v tay theo nhp 1-2, 1-2-3 v lp i lp li ting Ho-ho, ha-ha-ha.
Nhng g ti tri qua l{ khng bnh thng nhng n gip con ngi cm thy khe
mnh. Vic khng bnh thng l khi chng kin 43 ngi hu ht trong s h l ph n
c tui, mc sari (trang phc truyn thng ca ph n Hin-u), thc hin n ci s t,
h a li ra ngo{i, gi b{n tay ln nh th ang c{o x v{ ku ln nh ang b m nh.
Nhng n l{m mi ngi cm thy khe mnh khi c ngoi tri v{ ci khng v l do
g c, v mc cho th|i hoi nghi ca ti n mang li cm gic rt tt.
Sau , khi chng ti tr v vn phng ca Kataria, ng k cho ti nghe n ci ~ gip

nh hnh cuc sng ca ng nh th no. L con t trong mt gia nh c t|m anh ch em,
ng sinh ra ti mt lng qu nh ca bang Punjab. Cha m ng khng c hc hnh t t
nhng ngi m mun ng tr th{nh b|c s. Kataria v{o hc trng y v trong nhng nm
1980, ng bt u hnh ngh b|c s ni khoa trn mt phng tin lu ng. ng ~ i
khp Bombay khm cha bnh. u nhng nm 1990, ngoi vic iu tr cho cc bnh
nhn, ng bt u bin tp cho mt tp ch sc khe mang tn My Doctor (B|c s ca ti).
Sau khi thy cc bnh nh}n c xu hng phc hi nhanh hn khi h ci, nm 1995,
ng ~ vit mt b{i b|o mang tn: N ci: Phng thuc tt nht.
Kataria k li: Nu n ci tt nh vy th ti sao khng thnh lp mt cu lc b ci?

(Khong cc cu ni ca c|c b|c s gii dng nh u theo nhiu dng khc nhau ca
c}u Ti sao khng?) tng le ln trong u ti, lc l 4h sng, ngy 13/3/1995.
Trong ba ting ng h, ti n mt cng vin cng cng v bt u hi mi ngi xem h
c mun ci cng ti trong cu lc b ci hay khng. Ch c bn ngi nhn li tham
gia. ng gii thch li ch m n ci mang li, sau nm ngi h ~ k mt lot nhng
chuyn ci v v sau, mi ngi cm thy rt tt. H tip tc mi ng{y sau , nhng n
ngy th mi, h gp phi mt tr ngi: khng cn chuyn ci k na. Kataria b tc.
Ngay sau , ng nhn ra rng h c th khng cn ti chuyn ci c th ci. ng ni
vi v mnh, mt gio vin dy yoga, v vic to ra mt lot cc bi tp ci v kt lun:
Ti sao khng kt hp nhp th ca yoga vi n ci to nn n ci yoga? V{ theo ,
mt tr{o lu mi ~ ra i. ng ni: Nu ti khng phi l mt b|c s, hn mi ngi ~
ci nho ti. Phng tuyn lun bo v cho ng. ng nhm i mt li, nghing u v
pha sau v{ ci.
Vi Kataria, s h{i hc khng phi l{ iu kin tin quyt cho n ci. Mc tiu ca
cu lc b m ng thnh lp l n ci khng suy ngh. Khi ang ci, bn khng th suy
ngh. l{ mc tiu m{ chng ta t c khi thin nh. Mt tm tr thin nh chnh l
con ng tin ti nim vui. Kataria ni, nim vui khc vi hnh phc. Hnh phc cn c
iu kin nhng nim vui th khng. Khi bn phi ph thuc vo mt iu g khin
mnh ci, n ci khng thuc v bn. l{ mt n ci c iu kin. Nhng trong c}u
lc b nhng ngi thch ci, ngun gc ca n ci khng nm ngo{i c th ca chng ta
n nm trong mi ngi. Kataria ~ ch ra rng tr em khng tht s thu hiu s h{i hc
khi chng cn b, nhng chng li ci t khi l tr s sinh. Thc t, cc nghin cu truyn
thng cho thy, tr em ci h{ng trm ln mi ng{y v{ ngi ln ch ci khong hn
mi ln. ng ni, n ci yoga trong mt nhm c th gip mi ngi chuyn t nim
hnh phc c iu kin ca ngi ln sang nim vui v iu kin ca tr con. ng ni: Ti
mun gip mi ngi tm li s vui a nh lc tr th.
Hin ti, trong tim thc ti thng xuyn c nhng li gi nh rng ti cn phi tm
li tinh thn tr th khin ti phi o mt giu vi v ca mnh. Nhng khoa hc dng
nh ng h cho khng nh ca Kataria v tc dng ca n ci. N ci khng th cha
khi bnh lao nhng h{nh ng l lng ny ca con ngi nhng rung ng u n ca
khng kh v m thanh pht ra qua c hng li rt tt i vi chng ta, l{ iu khng
th ph nhn. V nh nhng nghin cu ca b|c s Lee Berk, Trung tm nghin cu Min
dch Thn kinh hc ti trng Y Loma Linda, ~ cho thy n ci c th gip gim lng
hormone g}y cng thng v{ tng cng h thng min dch. Trong cun sch Laughter A
Scientifie Investigation (N ci: Mt nghin cu khoa hc) c cung cp mt bn k khai chi
tit v tnh nhn loi hc v sinh vt hc ca n ci. Tc gi cun sch, nh thn kinh hc
Robert Provine vit: Ghi chp khoa hc ~ ch ra nhng nhn nh gin d nhng ng{y c{ng
r rng v kh nng l{m gim au n ca s h{i hc v n ci. Hn na, n ci cn
c nhng tc dng nh khi chng ta tp th dc nhp iu. N lm h thng tim mch hot
ng, l{m tng nhp tim v{ bm nhiu mu ti cc b phn trong c th hn. Provine trch
dn li nh nghin cu n ci William Fry: phi mt mi pht cho thuyn bng my
tp nh{ c th t c nhp tim bng nhp tim c c nh n ci vui v trong vng
mt pht. C l quan trng hn c, n ci l mt hot ng mang tnh x hi. Rt nhiu
bng chng ~ chng minh rng nhng ngi c mi quan h thng xuyn v thoi mi
vi ngi khc th khe mnh hn v{ hnh phc hn. Provine ni: N ci c t|c ng ti
cc mi quan h nhiu hn l{ nhng cu chuyn h{i hc. Chng ta him khi ci mt
mnh. Nhng chng ta thng khng th khng ci khi nhng ngi khc bt u ci
mt mnh. N ci l mt dng giao tip phi ngn ng, n truyn ti s ng cm, thm ch
cn d l}y lan hn vic ngp ng m{ chng ta ~ nhc ti Chng 7. C|c c}u lc b nhng
ngi thch ci ging nh bn thn n ci, lun lun thoi mi, t do v bn khng
phi tr mt khon ph no chng kt hp nhng yu t ca bn hot ng rt hu ch
(yoga, thin, th dc nhp iu v giao tip x hi) thnh hot ng th nm.
l{ l do ti sao Kataria tin tng rng trn tuyn tip theo ca cc cu lc b nhng
ngi thch ci l{ ni s cng thng lun xut hin vi cng mnh: ni l{m vic. ng
ni: N ci c th ng vai tr quan trng trong vic gim cng thng ni l{m vic.
ng cho bit cc doanh nghip tin tng rng nhng ngi nghim ngh c tinh thn trch
nhim hn. iu khng ng. ch l nhng thng tin ca ngy-hm-qua. Nhng
ngi thch ci l{ ngi sng to hn. H l nhng ngi lm vic hiu qu hn v{ nhng
ngi c th ci ni cng nhau th s c th lm vic cng nhau. C|c cng ty nh Glaxo v{
Volvo ~ nm bt c thng ip ny. H ~ t chc cc cu lc b nhng ngi thch ci
ngay ti cng ty. Steve Wilson, hc tr ca Kataria, ngi t coi mnh l{ nh nghin cu
nim vui ti Ohio, ang dng thng ip n{y lin kt chu M. Kataria ni: Chng ta
nn c c|c phng ci ti mi cng ty. Nu c th c mt phng ht thuc cng ty th
ti sao khng th c mt phng ci?
Ti cho rng cng ty my tnh IBM s thnh lp mt phng ci trong thi gian ti (d
c th c nhng ngi nghi ng chc g 500 h thng gi chc nng chy chng trnh ca
Fortune c chu b tin ra chi vi nhng khi Legos). Nhng r r{ng trong mt thi k
d tha nh hin nay, n ci to ra nhng iu m bn cu no tri khng th l{m c.
Ni mt c|ch kh|i qu|t hn, ng{y nay, gii tr tht s c th gip tng cng v lm cng
vic tr nn c gi tr hn. C|c tr chi em li cho mt th h lao ng mi rt nhiu bi
hc v t duy to{n din v lm tri dy mt ngnh cng nghip i hi mt s k nng quan
trng ca Thi i Nhn thc. S h{i hc i din cho nhiu kha cnh ca t duy tinh t
m thi k t ng ha, xut khu vic l{m ang i hi. Ch c n ci thun ty mi c
th em n nim vui, t dn ti nhng sng to ln hn, hiu qu cng vic cao hn v{
s hp t|c n hn.
Kataria ni vi ti: B no b gii hn l mt cng ngh. Bn lm ci ny, bn c ci

ny. Bn lm ci kia, bn c c|i kia. l{ logic ton hc. Ti li coi n ci l ton hc siu
nhin. N khng c ngha l{ 2 cng 2 phi bng 4, 2 cng 2 c th bng 64. Sau , ng n
n ci.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
Tm kim mt cu lc b nhng ngi thch a
C th d dng lm cho cuc sng tr nn th v hn bng cch ti thm mt cu lc b

nhng ngi thch ci. Nhng cu lc b n{y ang m rng tng ngy tng gi. ( xem
danh sch ca cc cu lc b, hy truy cp website Laughter Yoga). B|c s Madan Kataria,
ngi thy |ng knh ca nhng ting ci, cng ~ xut bn mt cun s|ch, bng video v{
DVD mang tn Laugh For No Reason (Ci v iu kin), trong gii thch nhng c s n
ci yoga cng nh c|c hc thuyt v lun chng khoa hc h tr. Nhng ti liu ch vit
v hnh nh n{y c gi| 30 -la, nhng bn thn cc cu lc b ci th hon ton min ph.
Nh Kataria ni: Khng th tc, khng thu ph v khng n {o. V{o ma xu}n, h~y ch
ti ngy Th gii Ci, t chc h{ng nm v{o ngy ch nht u tin ca thng 5. Hy nhc
li theo ti: Ho-ho, Ha-ha-ha. ( tm hiu thm, hy truy cp ti www.laughteryoga.org).
Chi tr vit li bnh cho hnh nh
Chng 2, chng ta ~ bit v D n Cu vng do Robert Sternberg ca i hc Yale

thc hin, mt hnh thc thay th cho k thi u v{o i hc (SAT), dng |nh gi| nhng
kh nng t duy to{n din hn. Mt trong nhng bi tp l yu cu ngi tham gia kim tra
a ra nhng li bnh cho cc bc tranh ca tp ch New Yorker, trong , nhng ch thch
gc ~ c b i. H~y th lm bi tp ny mt mnh hoc cng vi mt v{i ngi nu bn
mun. Hy chn khong nm hoc su hnh v t New Yorker hoc bt c t bo no khc,
ct chng ra khi tp ch nhng che i phn li bnh. Sau , a phn hnh khng c li
bnh cho nhng ngi bn v yu cu h ngh ra phn li bnh ca ring mnh. Vit. Xa.
Lp li nh vy. Bn s rt ngc nhin khi thy vic ny c th mang li s thch th v vui
v n mc no cho bn. (}y cng l{ mt cch luyn tp tt cho cc bi thi v li bnh
thng c cc trang cui ca n bn New Yorker ph|t h{nh h{ng ng{y). hiu hn v
bi tp n{y cng nh c nhng ch hnh nh h{i hc hn, h~y tham kho cun sch ca
nh bin tp hnh nh trn New Yorker mang tn Ngi v tranh bim ha. (V nu bn
tht s quan t}m n iu ny, hy tm mua CD Nhng hnh nh y t t New Yorker do
Mankoff bin tp, bao gm mt CD hng dn vi ton b 68.647 hnh nh ~ c xut
bn trn tp ch New Yorker). Mankoff cho bit, cc li bnh cn phi c nhp iu, ngn
gn v bt ng. V{ s h{i hc cha ng trong cc phn li bnh ph thuc ch yu vo
s nhy cm ca bn cu no phi. ng vit: Hu ht cc hnh nh hay nhng tng hi
hc u c s kt hp kh|c thng n{y. l{ s pha trn ca cc khi nim v trng
khp ca c|c t{i m{ t duy nhn thc chi b. Nhng iu ho{n to{n cn thit to
ra nhng tng mi. Mt c|ch kch thch suy ngh v iu l{ ghp i c|c tng v
lm cho chng ha hp vi nhau.
Xc nh mc hi hc
Gi|o s James Thorson, i hc Nebraska-Omaha, ~ ngh ra mt thang o s h{i hc
a chiu, n c cc nh nghin cu ln c|c b|c s l}m s{ng s dng |nh gi| mc
vui v ca mi c nhn. Bi kim tra hi v nhng c}u i loi nh bn c s dng khiu hi
hc gii quyt cc vn khng hay bn b c coi bn l mt ngi vui v khng.
Nghin cu ca Thorson ~ cho thy nhng ai t c kt qu cao trn thang o s hi
hc a chiu s c mc bun chn thp hn v{ t mc tiu cao hn nhng ngi t
kt qu thp. H~y t kim tra xem bn ang mc no. (Thng tin chi tit xem ti
www.tinyurl.com/6t7ff).
Vui v v pht minh
Vui v v pht minh c rt nhiu im chung. Nhng nh pht minh li lc l{ ngi ht

sc vui tnh. Nhng ngi h{i hc nht u c c sng to. Mt ni c th gip bn hiu
c cc mi quan h ny l cuc trin l~m lu ng Ph|t minh vi s vui v ca Vin
Smithsonian. N tp trung vo nhng im tng ng gia cch tr con v{ ngi ln vui
v vi qu trnh sng to, c cc nh ci cch v khoa hc v cng ngh s dng v{ kho
s|t rt nhiu thi quen h{i hc ca tr tu, lm nn tng cho s sng to. Trin lm s
din ra trn khp nc M trong mt v{i nm. Nu bn khng th tham quan trin lm trn
thc t, hy tm hiu thng tin trn website Ph|t minh vi s vui v. (Thng tin chi tit
xem ti www.inventionatplay.org).
Th chi mt tr chi
Bn phi hiu v cc video game. Ti ni hon ton nghim tc! Bn phi hiu. Do ,
nu bn khng bit c|ch chi, h~y d{nh thi gian nhanh chng hc c|ch chi c|c tr chi
trn my vi tnh, chi online v{ chi thng qua c|c cng c c bit nh Game Boy hay
PlayStation. Hy hi |m tr con nh bn, hi bn tr nh hng xm hoc i n mt gian
h{ng b|n in t nh Best Buy, ni thng trng b{y c|c tr chi v{ hi h mt bn
chi th. Bn s khng thy tic v iu ny, thm ch bn c th b nghin game. t nht,
bn cng s bt u hiu c nhng cu trc mi y cun ht, nhng mu chuyn k v
phong c|ch suy ngh m{ nhng game ny mang li. thm sc thi mi cho th gii game,
hy xem qua bt c cun tp ch no trong rt nhiu tp ch v game hin c trn th
trng. (Bn c th tm thy chng ti cc ca h{ng in t). Bn cng nn nghin cu k
cc trang web cung cp nhng bi hc v lng khn ngoan v mt s mu tin v cc game
hp dn sau:
Game Spot Mt trong nhng trang web tng quan v game tt nht trn th gii. (Hy
truy cp www.gamespot.com bit thm chi tit).
Game Talk Mt cng ng trn mng dnh cho nhng ngi chi game. (Hy truy cp
www.gametalk.com bit thm chi tit).
Game Zone Mt trang web tng quan khc chuyn v game vi c|c thng tin cng
nh c|c nhn xt v game trn mi thit b. (Hy truy cp www.gamezone.com bit thm
chi tit).
Newsgaming Hot ng trn ranh gii gia hai lnh vc game v bnh lun chnh tr.
Trang web ny cung cp c|c tr chi da trn s kin thc t. (Hy truy cp
www.newsgaming.com bit thm chi tit).
D n th mc cho Video Games Mt danh sch khng l cc trang web v game

th v v game trc tuyn trn Internet. (Truy cp www.dmoz.org/Games/Video-Games/full-
index.html bit thm chi tit).
There Trang web ny t qung c|o nh mt cuc trn chy trc tuyn. Bn tr
thnh mt nhn vt, sau , gp g nhng ngi chi kh|c trn mt hn o c sp t
ging nh tht. N c th khng tht s ng vi mong mun ca bn nhng bn chi th
l mt kh|m ph| |ng gi| gip bn c cht khi nim v tr chi nhp vai. (Hy truy cp
www.there.com bit thm chi tit).
Bnh lun v tr chi khng dy Trang web ny l mt ngun thng tin tuyt vi v
tr chi khng d}y (wirelessgaming) nhng game m bn c th chi trn in thoi di
ng v qua cc thit b khng dy khc. Ti }y cng c rt nhiu tr chi cho php bn ti
min ph. (Hy truy cp www.wgamer.com bit thm chi tit).
Nhng n game th }y chnh l{ c|nh cng ln nht trn Internet cho ngi chi l{
n gii. Trang web c ch chnh l nhng |nh gi| thng thng v cc thng co v sn
phm cng nh nhng thng tin quan trng v c|c xu hng ca ngnh cng nghip game.
(Hy truy cp www.womengamers.com bit thm chi tit).
Yahoo! Games Mt s gii thiu tuyt vi v cc loi game online, trang web ny cho
php bn c th chi tt c cc loi game, t tr c to co ti bi canaxta Nam M hay Toki
Toki Boom, vi mi ngi khp ni trn th gii. (Hy truy cp www.games.yahoo.com
bit thm chi tit).
Tr li trng c
Cch tt nht bn tip cn vi tm hn tr th ca mnh l{ h~y n bc l qua mt

v{i tr chi. Do , h~y tr li trng hay t nht, hy tr v s}n chi. n thm s}n
trng, chn cho mnh mt ch ngi trn bng gh v quan st xem nhng a tr ang
chi a nh th no. Hy xem nhng cm gic t m v thc mc tr th ca chng c
thm nhp c vo h thng min dch ngi ln ca bn hay khng.
kt hp cng vic kinh doanh vi s thch th, hy xp lch cho ngy ngh sp ti ca
nhn vin din ra ti mt trng tiu hc. Ni v nhng u tin chin lc s mang mt
ngha mi khi mi ngi cng trong mt lp hc, ni c nhng bng thng bo khuyn nh
ngi ta phi Chi cng bng, Khng |nh nhau v{ H~y ngoan ngo~n. Nu chuyn ving
thm qu| kh ny tht s hiu qu, hy dnh mt ngy khm ph ti bo tng dnh cho tr
em. Bn s khng ch c chm tay vo nhng hin vt ti bo t{ng m{ cn c m
chm trong khng kh hc tp v n ci ca nhng con ngi b nh xung quanh. Nhng
ni nh vy cng l{ mt la chn th v cho vic gp g hay thot khi nhng cng thng
m bn gp phi. Hy truy cp website ca Hi lin hip Bo tng Tr em kt ni vi cc
bo tng tr em trn ton th gii. (Hy truy cp www.childrensmuseums.org bit thm
chi tit).
Phn tch mt truyn ci
Mt n tu s, mt gi|o s Do Th|i v{ mt linh mc cng i v{o mt qu|n bar. Ngi phc

v quy ru nhn h v tht ln: C|i g th ny? Mt chuyn a chng?
S tht ng nh vy! V nu bn hi ti th cu tr li vn l{: l{ mt truyn ci

th v. Nhng ti sao? Suy ngh mt cht v cu hi s l{m tng cng thm kh nng h{i
hc ca bn. Ln sau, khi nghe mt mu truyn ci, bn h~y ci (nu n h{i hc). Sau
, c gng tm hiu xem iu g trong cu chuyn khin n tr nn khi hi. Liu c
phi l mt cm t m h, a ngha? Hay c phi l m ca mt t nht nh n{o ?
Liu c phi l mt s nhanh nhy khc ca bn cu no phi trong vic gii quyt s bt
hp l hay khng?
Ti khng mun bn c li tip cn hon ton th vi s h{i hc. (S yu mn ca

mi ngi xung quanh dnh cho bn rt quan trng i vi ti). Nhng nu i khi th
nhn li v sp xp truyn ci hay mt im nt h{i hc theo hng ngc li, bn s
hiu r hn kiu h{i hc no c tc dng, v quan trng hn: kiu no s khng l{m c
iu .
Chi cc tr chi rn luyn no phi
C hai game khng dy mi, c thit k c bit d{nh kim tra v{ tng cng cc
kh nng t duy thin v no phi. Game Right Brain (No phi) ca Tecmo m t 12 hot
ng dng |nh gi| xem bn l{ ngi c no phi hay no tri ni tri hn. Do thi gian
thc hin hn ch, tr chi n{y ch c mt Nht Bn nhng n s nhanh chng lan ti khu
vc Bc M v chu u. (Hy truy cp www.tecmogames.com bit thm chi tit). Tr chi
th hai, Right Brain Paradise (Thin ng cho no phi), vi ngha l{ loi game trn
in thoi di ng c kh nng khi dy cm hng ca b no tt nht trong cc loi game
~ tng c ch to. N a bn qua chn cp vi mc kh tng dn kim tra kh
nng ca bn cu no phi. (Hy truy cp www.bluelavawireless.com bit thm chi tit).
9. TM KIM NGHA
u ma ng nm 1942, c|c nh{ chc tr|ch nc \o ~ tin hnh bao vy v bt gi
hng trm ngi Do Thi ti Vienna, trong s h c mt b|c s t}m thn tr tui tn l
Viktor Frankl. Vo thi im , Frankl l{ mt nhn vt c ting tm trong lnh vc tm
thn hc. ng ang ph|t trin mt hc thuyt mi v hnh phc tm l. ng v v mnh,
Tilly, ~ lng trc c cuc vy bt, do , h c gng ht sc bo v nhng th m
sau ny tr thnh ti sn quan trng nht i vi h. Trc khi cnh st p v{o nh{, Tilly ~
khu vo tm vi lt o khoc ca Viktor bn chp tay cun sch v cc hc thuyt ng ang
vit d. Viktor mc chic o khoc khi hai v chng b chuyn ti Auschwitz. Trong ngy
u tin ti tri tp trung, ng lun gi cht chic |o bn mnh. Nhng n ngy th hai,
lnh c Quc x~ ~ lt trn v tch thu ton b qun o ca ng, Frankl khng bao gi
c nhn thy bn vit tay ca mnh na. Ba nm sau, ti Auschwitz v{ sau l{ ti
Dachau, khi v, anh trai v cha m u b cht trong c|c l hi ngt, Frankl ~ t|i to cun
sch ca mnh trn nhng mu giy nh ly trm c. Nm 1946, mt nm sau khi lc
lng ng minh gii phng cc tri tp trung, nhng mnh giy nh{u n|t n{y ~ tr thnh
nn tng ca mt trong nhng cng trnh c t|c ng mnh m v lu di nht th k trc
cun sch ca Frankl mang tn Mans Search For Meaning (Hnh trnh tm kim ngha
ca con ngi).
Trong cun sch, Frankl miu t vic ng ~ kin tr chu ng hon cnh lao ng cc
k vt v, nhng tn lnh tn bo v{ lng thc thiu thn nh th n{o. Nhng cun sch
ca ng khng ch l mt cu chuyn v s sng st. N va l cnh ca bc vo th gii
tm hn ca con ngi, va l mt cun s|ch hng dn bn n vi mt cuc sng y
ngha. Bn cnh vic ti hin tri nghim v trng thi tinh thn ca bn th}n cng nh
nhng ngi bn t ti tri tp trung, Frankl cn trnh by chi tit hc thuyt ng ~ bt
u xy dng t trc khi b bt. ng lp lun: iu quan tm chnh ca con ngi khng
phi l{ t c s vui thch hay trn trnh ni au m{ l{ thy c mt ngha trong cuc
sng ca mnh. Xu hng c bn, ng lc thc y em ti sc mnh con ngi tn ti
chnh l{ theo ui ngha. S tip cn ca Frankl c gi l{ logotherapy liu php
ngha vi t logos theo ting Hy Lp l{ ngha nhanh chng tr thnh mt ng thi
c nh hng ln trong vic cha bnh bng liu php tm l.
Frankl v mt s ngi kh|c ~ th{nh cng trong vic tm kim ngha v{ mc ch

ngay trong hon cnh khng khip khng th tng tng ni ti tri tp trung. (Trong
cun sch ca Frankl, c mt on m ti rt thch: Ti hiu c ti sao mt ngi chng
cn li g trn th gian ny vn c th cm thy hnh phc, cho d iu ch din ra trong
mt khonh khc rt ngn, khi anh ta ngh v ngi mnh yu thng). ng gii thch rng
ngha vn c th tn ti cho d bn ang hon cnh au kh nht qu tht, ngha
i khi ln ln ngay t trong au kh. Nhng ng cng nhn mnh, vic chu ng au kh
khng phi l mt iu kin tin quyt tm kim c ngha. Vic tm kim l{ mt
xu hng tn ti trong mi con ngi chng ta, v s kt hp ca ngoi cnh cng vi ch
ni ti c th khin chng ta tm c iu .
im cui cng n{y chnh l{ im mu cht ca cun sch cng l{ im gi tr ca tc

phm n ngy nay. Trong nhng nm u th k XXI, mt s lc lng ~ kt hp vi
nhau to nn nhng hon cnh khin s theo ui ngha cuc sng din ra vi mt quy
m v cng rng ln. Th nht, khi vn ngho i v{ bnh dch ca x hi din ra dai
dng, hu ht nhng ngi trong th gii tin b u ~ c trt b nhng au kh tht
s. Nh ti ~ trnh b{y trong Chng 2, chng ta sng trong mt thi k ca s d tha,
vi mt mc sng m khng mt thi k no trong lch s c th snh kp. c gii phng
khi cuc u tranh sinh tn, chng ta c s d d dnh trn cuc i mnh cho hnh
trnh tm kim ngha. Chc rng, nu Frankl v nhng ngi bn t ca mnh c th theo
ui ngha t cng vic ti cc tri Auschwitz th chng ta cng c th l{m nh vy vi
cuc sng thoi m|i v{ d tha ca mnh.
Cc lc lng kh|c cng c t|c ng. Nh ti ~ trnh b{y trong Chng 3, tui th
trung bnh ca dn s th gii tng cao ~ |nh mt du mc quan trng trong ngnh nhn
khu hc. Ngy nay, phn ln nhng cuc i thuc th h ~ li li pha sau, iu ny
nhc nh h tm kim tm hn v{ |nh gi| li c|c u tin ca mnh. Mi him ha v ch
ngha khng b lun rnh rp, buc ngi ta phi suy ngh v s ngn ngi ca cuc sng v
ang t ra nhng cu hi v mc ch tht s ca cuc sng. Trong khi , cng ngh vn
tip tc pht trin khng ngng, nhn chm chng ta trong d liu v khin con ngi
nght th bi cc la chn. Tt c nhng lc lng trn ~ tp trung li, to nn mt cn
bo hon cnh tuyt vi khin vic tm kim ngha ca sng tr nn kh thi hn v{ ch
gip con ngi tm thy ngha ca nng lc th su trong Thi i Nhn thc.
Robert William Fogel, nh kinh t hc ot gii thng Nobel m ti nhc n trong

Chng 2, ~ gi thi im n{y l{ S thc tnh th t. ng vit: Hin nay, s thiu cn
bng v mt tinh thn (hay phi vt cht) cng l{ mt vn ln tng t s thiu cn bng
v vt cht, c th cn quan trng hn. ng lp li iu m{ Frankl ~ ni c|ch y na th
k: Con ngi c iu kin sng, nhng h khng bit sng v ci g; h c cc
phng tin sng nhng khng c ngha cuc sng. Ronald Inglehart, mt nh khoa hc
chnh tr |ng knh ti trng i hc Michigan, ngi ~ theo di v{ so s|nh d lun ti
nhiu quc gia trn th gii trong sut th k qua, cng ~ nhn thy mt iu tng t.
Mi ln tin hnh kho st nhng gi tr ca th gii, ng nhn thy cc cu tr li ch yu
tp trung vo cc vn v tinh thn v phi vt cht. V d, theo mt kho st gn }y, 58%
ngi dn M ni h thng ngh v ngha cng nh mc ch sng ca mnh. Mc d vi
t l thp hn mt cht, nhng c|c kho s|t cng em li kt qu tng t ti c|c nc
c, Anh v Nht Bn. Inglehart tin rng x hi tin b ang gia giai on chuyn i
chm chp v nguyn l hot ng, mt s thay i dn dn t nhng gi tr ca ngi
theo ch ngha duy vt (nhn mnh vic bo m cho kinh t v vt cht) sang u th hu
ch ngha duy vt ( cao vic t th hin v cht lng cuc sng). Gregg Easterbrook,
mt nh bo M, ngi ~ c nhng bi vit su sc v ch ny, c mt nhn nh to
bo hn: S chuyn i t nhu cu v vt cht sang nhu cu v ngha vn ang tip din
theo mc cha tng xy ra trong lch s thu ht h{ng trm triu ngi trn th gii
v cui cng, n c th c tha nhn nh l{ mt s pht trin vn ha c bn trong thi
i ca chng ta.
Cho d chng ta c gi thi k n{y l{ g: S thc tnh th t, c|c gi| tr hu ch ngha

duy vt hay Nhu cu ngha th kt qu cng u ging nhau. ngha ~ tr thnh tm
im ca cuc sng cng nh cng vic ca con ngi. R r{ng, theo ui ngha khng
phi l nhim v n gin. Bn khng th l{m iu n{y tng t nh vic mua mt cun
s|ch hng dn nu n vi cc cng thc nu n c sn trong , hay m mt ti bt, thm
nc v trn u n ln. Nhng c hai phng ph|p rt thit thc, ton din dnh cho cc
c| nh}n, gia nh v{ doanh nghip bt u kim tm ngha: suy ngh nghim tc v tinh
thn v hnh phc.
Suy ngh nghim tc v tinh thn
Ngi {n ng nh b vi chic |o cho{ng m{u ta v{ i gi{y mm l nhn vt

cui cng ln sn khu. Khi ng xut hin t pha cnh g, khn gi ng lng im th hin
s tn trng. ng n n ci hnh phc, ch{o n mi ngi v ngi bt chn ch ng trn
mt chic gh bnh trng sn trn sn khu. Trong khn phng cht nch gm 1.300 ch
ngi khun vin Vin Cng ngh Massachusetts, ti ngi hng gh cui cng nn phi
gh mt mi mi nhn thy. Trong s khn gi c mt hm , ti nhn thy c Richard Gere
vi i tay nm cht theo kiu Namaste v{ Goldie Hawn. Ngi {n ng khin tt c mi
ngi phi ng dy v t lng knh trng chnh l Jenzin Gayatso. ng c coi nh hin
thn ca c Pht t bi, mt v t-lai Lt-ma ca Ty Tng, ngi c trao gii Nobel
Ha bnh do nhng n lc tm gii php ha bnh v vn ch quyn Ty Tng.
Vy mc ch chuyn ving thm ca c tn knh t-lai
Lt-ma ti Vin Cng ngh Massachusetts l g? ng ti }y tham d hi tho mang

tn Kh|m ph| t}m hn mt cuc hp mt khng chnh thc nhm trao i v nhng g
khoa hc c th khm ph t Pht gio v v nhng g Pht gio c th tm hiu qua khoa
hc. Trong hai ngy din ra hi tho, gh trong hi trng s cht kn cc nh khoa hc vi
nhng b qun |o gi|o s m{u t v cc thy tu vi chic o c-sa m{u v vng ngh
mt hnh nh i lp gia vt cht v tm hn, gia bn cu no phi v no tri, tp trung
ti trung tm ca i n~o. C|ch }y 15 nm, c t-lai Lt-ma ~ bt u mi mt s nh
khoa hc ti trang vin ca mnh ti Dharamsala, n {m o. ng cm thy rt hng
th vi nhng iu h bit c v b n~o con ngi v h cng rt t m mun bit iu
g s xy ra bn trong b no ca nhng ngi ~ ph|t trin nhng kh nng siu nghim
v tinh thn n mc siu vit. Tri qua 15 nm, c|c nh{ khoa hc nh Richard Davidson
ti trng i hc Wisconsin ~ bt u a c|c nh{ tu h{nh v{o nhng thit b fMRI, nh
thit b m{ ti ~ nu trong Chng 1, chp li hnh nh nhng b n~o ang trng thi
thin, cng nh thu hiu c xc cm, kh nng tp trung, hnh nh tinh thn v
nhng kh nng nhn thc kh|c. C|c nh{ s nh Mathieu Ricard, ngi ban u c {o
to tr thnh nh sinh hc phn t, ~ bt u c cc ti liu khoa hc hiu v cc
hot ng ca tr c v c l l bn cht ca tm hn. Cuc hi tho m ti tham d trn l
cuc gp mt cng khai u tin ca h. t-lai Lt-ma ~ ni vi chng ti ti bui hp bo
trc khi din ra hi ngh chnh thc: Khoa hc v Pht gio rt ging nhau, v chng u
khm ph bn cht ca hin thc v c hai u c chung mc tiu l gim bt ni au cho
lo{i ngi.
Nhng g ~ din ra ti hi ngh rt nhiu bui tr chuyn, k hoch nghin cu trong

tng lai khng quan trng bng vic n ~ din ra. Thm ch, Vin Cng ngh
Massachusetts cn coi tm linh l mt vn quan trng. Nh nh{ nghin cu sinh hc
phn t Eric Lender ~ ni vi ng o nhng ngi tham gia, khoa hc ch n thun l
mt con ng chng ta khm ph th gii. Qua rt nhiu lnh vc, ngi ta cng lc
cng tha nhn tm linh l mt phn c bn ca con ngi khng nht thit l tn gio,
nhng c nh ngha rng r~i l{ lin quan n ngha cng nh mc ch cuc sng.
Tht vy, kh nng tin tng ca chng ta mt ln na cn nhc li l khng ch tn gio
m l nim tin vo mt iu g ln hn bn thn chng ta c th lin quan n b no.
V khng c g ngc nhin khi iu n{y dng nh xut pht t bn cu no phi. V d,
Micheal Persinger, nh thn kinh hc ca trng i hc Ontarios Laurentian, ~ tin hnh
cc cuc th nghim ( mt mc n{o c th gy ra tranh ci) bng mt thit b c gi
l{ M st ca Cha. Persinger tht cht chic m v{o u ca c|c i tng th nghim v
t bn cu no phi ca h trong mt trng bc x in t cng yu. Hu ht nhng
ngi c i dng c th nghim u cho bit h c cm gic v s hin din ca Cha
hoc ha hp vi v tr. iu ny mt ln na nhc li kin cho rng nhng suy ngh, tri
nghim mang tnh tm linh, thn b c th l mt phn ca bnh hc thn kinh. Trong khi
, ti trng i hc Pennsylvania, Andrew Newberg ~ tin hnh chp ct lp b no ca
cc n tu s khi h tp trung suy tng v im nhp nh v s lin h vi Cha trong tn
gio. Nhng hnh nh ng thu c cho thy trong nhng khonh khc nh vy, mt phn
ch dn thc v bn thn ca b no hot ng km i, do , n gp phn lm cho cm
gi|c c hp nht vi mt iu g tr nn ln hn. Cng vic ca nhng ngi nh h
~ a n c hi cho mt lnh vc hon ton mi, thn hc thn kinh, lnh vc khm ph
mi quan h gia b no v tri nghim tm linh. Nh thn kinh hc Steven Quartz ti
Caltech ~ ni: Nhng nghin cu v cu to sinh hc ca chng ta ngy cng ch r con
ngi ch l nhng to vt x hi ca vic tm kim ngha, khao kh|t hiu c s nht
qun v mc ch cuc sng.
t nht, chng ta cng c th thy c tnh cht quan trng ca tm linh v kh nng
ci thin cuc sng cho lo{i ngi ca n ~ c chng minh, thm ch, n cn gi tr hn
rt nhiu khi nhiu ngi trong chng ta ~ cm thy hi lng (hoc qu tha mn) vi
nhng nhu cu vt cht. V d, mt s cn bnh ca cuc sng hin i nh stress, bnh
tim, c th c gim bt bng c|ch quan t}m, chm sc t}m hn. Theo nghin cu ti
trng i hc Duke, trung bnh nhng ngi cu nguyn u n c huyt p thp hn so
vi nhng ngi khng cu nguyn. Cc nh nghin cu ti Vin Nghin cu Johns Hopkins
cho bit vic tham d cc l t tn gio s lm gim nguy c t vong do bnh tim, t t v
mt s bnh ung th. C|c nghin cu khc cho thy, nhng ph n coi trng ngha v{ mc
ch cuc sng c lng t bo chng li virus gy bnh v cc loi t b{o ung th cao hn.
Mt s nghin cu kh|c cng ch ra nim tin cuc sng cn c mc tiu cao hn l{ c th
gip con ngi gim nguy c mc bnh tim. Theo mt nghin cu ti i hc Dartmouth,
vic d o|n kh nng sng st ca cc bnh nhn phu thut h tim ph thuc vo vic
cc bnh nh}n tin v{o s thnh tht v nhng li cu nguyn mc no. Nhng ngi
thng xuyn ti nh th (hay gi|o ng o Do Thi hoc nh th Hi gi|o) dng nh
sng l}u hn nhng ngi khng i, thm ch h c kim sot nhng yu t lin quan n
sinh hc v hnh vi.
}y l{ mt lnh vc i hi s kho lo v rt d dn n tranh lun, mt phn do c

qu nhiu k ~ vin dn quyn nng ca Cha la bpnhng ngi m yu th xc. Nu
ch ph thuc v{o t}m linh chng li cn bnh ung th hay l{m bnh phc nhng on
xng g~y th bn xng |ng nhn c nhng hu qu tai hi do n li. Nhng mt
phng ph|p tip cn ton din l tr ca no tri kt hp vi tinh thn ca no phi c
th mang li hiu qu. Nh ti ~ ch Chng 3, hn mt na c|c trng y M hin
nay u c cc kha hc v tm linh v sc khe. Theo t Newsweek: 72% ngi M ni
rng h sn sng tham gia mt cuc ni chuyn vi b|c s ca mnh v c tin. l{ mt l
do khin mt s b|c s bt u t}m n h s v t}m linh ca cc bnh nh}n, nh hi
xem h c tm kim nim an i t tn gio khng, h c phi l thnh vin ca mt cng
ng c c tin khng, h c tm thy ngha s}u xa hn trong cuc sng ca mnh khng.
Tt nhin, c th l nhng ch ht sc t nh. Nhng nh b|c s Harold Koenig ca
trng i hc Duke pht biu trn tp ch Religion News Service: Chng ta ang tr li
thi im c|ch }y 20 nm, khi c|c b|c s c yu cu a ra mt h s v gii tnh.
Koenig c tnh c khong t 5-10% c|c b|c s M tin hnh lp mt s dng h s v tm
linh ging nh liu php cu chuyn. S kt hp gia tinh thn v sc khe l mt phn ca
xu hng c nh hng su rng trong y hc iu tr cho mi bnh nhn vi vai tr l
mt con ngi tng th, thay v coi h l mt thc th c mt cn bnh nht nh.
Mt lnh vc kh|c cng bt u thy c s quan trng ca t}m linh, l{ ngnh kinh
doanh. Nu nh Thi i Nhn thc ang n r vi nhng gi tr hu ch ngha duy vt v
i s}u hn v{o nhu cu tinh thn th tht d hiu khi hin tng ny s n s}u, b|m r v
pht trin bn vng ti nhng ni chng ta d{nh hu ht thi gian trong ng{y lm vic.
C|ch }y 5 nm, Ian Mitroff, mt gi|o s ca trng Kinh doanh Marshall thuc i hc
Nam California v Elizabeth Denton, mt nh{ t vn, ~ cho xut bn mt bo co c tn A
Spiritual Audit of Corporate America (Mt kim tra v tm linh trong cc cng ty M). Sau
khi phng vn gn mt 100 ban qun tr cc cng ty v tm linh ti ni l{m vic, h ~ c
mt s kt lun |ng ngc nhin. Hu ht cc ban qun tr u nh ngha t}m linh theo
cng mt c|ch nh nhau khng phi mt tn gi|o m{ nh mt khao kh|t c bn tm
c mc ch cng nh ngha trong cuc i mi con ngi. Nhng h hiu nu coi
trng th ngn ng tinh thn ti ni l{m vic s xc phm n tn ngng ca nhiu
nhn vin khc nn h ~ b ton b ngn t v t{i n{y. Trong khi , Mitroff v{ Denton
khm ph ra rng, cc nhn vin tha thit mun c em nhng gi tr tinh thn vo cng
vic ca mnh (v{ theo c|ch , h c th a to{n b con ngi mnh vo cng vic, thay v
ch mt phn bn thn h) nhng h khng cm thy thoi m|i khi l{m nh vy. H~y c
bn bo co v bn c th hnh dung c dng sng ca ngha v{ mc ch sng ang b
ngn chn bn ngo{i c|c c quan u n~o nh th n{o. Nhng }y l{ li phn bc t cc
cng ty: Nu ln sng tn gi|o c gii thot th tt hn ht l{ c|c cng ty nn ng ca.
Mitroff v{ Denton cng nhn thy: cc cng ty tha nhn nhng gi tr tn gio v xp n
ngang bng vi cc mc tiu ca cng ty hot ng tt hn c|c cng ty khng l{m nh vy.
Hay ni cch khc, cho php tm linh c mt ti ni l{m vic khng lm cc t chc, cng ty
sao nhng mc tiu ca h. Hn th, n thng gip h t c mc tiu.
Khi cng ngy c nhiu nhng cng ty thu hiu c iu n{y, chng ta dng nh
thy c s i ln ca tinh thn trong kinh doanh mt nhu cu ngy cng pht trin cc
c| nh}n i vi ni l{m vic ca h, mang li ngha cuc sng cng nh tin bc. Theo mt
kho st mi }y ti M, hn ba trong s nm ngi trng thnh tin rng c cm gic
nhiu hn v s duy linh s ci thin ni l{m vic ca h. Tng t, 70% cc cu tr li cho
bn kho st qun l h{ng nm ca nhm chuyn gia c vn ngi Anh Roffey Park cho
bit, h mong mun cng vic hng ngy ca mnh tr nn c ngha hn. V{ trong mt vi
nm qua, c|c nhm nh Hip hi Tinh thn ni l{m vic hay nhng s kin nh Hi ngh
quc t v Tinh thn trong kinh doanh din ra h{ng nm, ~ xut hin.
Chng ta cng s thy s tng nhanh khng ngng ca tinh thn trong kinh doanh
nhng mo him trong thng mi s gip mt b phn cng ng ang tm kim ngha
cuc sng tha mn mong mun v s siu nghim. Hy nh li ngnh cng nghip nn
Chng 2, hoc ngh v s gia tng nhanh chng ca cc phng tp yoga, cc hiu sch v
kinh Phc m v cc sn phm xanh t Toyota Prius ti cc loi m phm ca Body Shop.
Rich Karlgaard, tng bin tp ca t Forbes, ni rng }y l{ vng quay k tip ca kinh
doanh. u tin l cuc cch mng v cht lng trong nhng nm 1990, tip n l{ cuc
cch mng r theo cch gi ca Karlgaard chi ph h{ng ha c gim xung mt cch
|ng ngc nhin, cho php mi ngi trn th gii c th mua c in thoi di ng cng
nh truy cp Internet. ng nu cu hi: Vy tip n s l{ g? ngha. Mc ch. Tri
nghim cuc sng su sc. Hy dng bt c t ng hay cm t no bn thch, nhng cn
bit rng mong mun ca ngi tiu dng v cht lng ca nhng sn phm trn ang
tng ln. H~y nh n Abraham Maslow v{ Viktor Frankl v{ |nh cc vic kinh doanh ca
mnh cho nhng lun im ca h.
Suy ngh nghim tc v hnh phc
Viktor Frankl ~ vit: Khng th theo ui hnh phc, n phi l s m bo. Nhng
n c m bo t iu g? Cu hi ~ g}y nhiu tranh ci v mi ngi khp ni u
tranh ci v n. Nhng ng{y nay, lnh vc tm l hc ~ bt u a ra mt s cu tr li
nh rt nhiu vo nghin cu ca gi|o s, b|c s Martin E. P. Seligman thuc trng i hc
Pennsylvania, cng l{ ngi t nn tng cho xu hng t}m l hc tch cc.
Trong hu ht lch s pht trin, ngnh tm l hc hc thut tp trung nghin cu mi

iu, tr hnh phc. N nghin cu v bnh tt, s ri lon chc nng, s hot ng khc
thng ca mt c quan trong c th v l i nhng g khin con ngi hi lng v mn
nguyn. Nhng khi Seligman ln l~nh o Hip hi Tm l hc Hoa K nm 1998, ng dn
nh hng t chc ny theo mt hng mi. Nghin cu ca Seligman, cng nh ca cc
nh khoa hc ~ tp trung vo tm hiu s tha mn v hnh phc ca con ngi, bt u
m ra cnh ca b mt: iu g khin con ngi hnh phc, v{ cng khuyn khch loi
ngi suy ngh mt cch nghim tc v hnh phc.
Theo Seligman, hnh phc xut pht t s pha trn ca nhiu yu t. Mt phn n ph
thuc vo sinh hc. Mi chng ta sinh ra u c mt khong |nh gi| hnh phc t nhin
tng i n nh, c ghi vo cu trc gen ca mi ngi. Mt s ngi hng n s u
m, trong khi nhng ngi khc li thin v s vui v. Nhng tt c chng ta u c th hc
c|ch t c v tr cao hn khong |nh gi| ca mnh chnh l{ ni chng ta c th
m bo cho hnh phc. Theo Seligman, mt s iu gp phn to nn hnh phc c gn
vi s tha mn v cng vic, trnh xa nhng s vic v xc cm tiu cc, kt hn v c mi
quan h x hi rng r~i. Cng khng km phn quan trng l lng bit n, s tha th v lc
quan. (Theo nghin cu th vic kim c nhiu tin hn, c tht nhiu bng cp hay sng
trong mt hon cnh hon ton thoi m|i dng nh khng phi l vn ln).
Sp xp li cc yu t trn c th gip to ra mt cuc sng thoi m|i nh c|ch gi ca

Seligman, l{ mt cuc sng tr{n y nhng cm xc tch cc v qu kh, hin ti v
tng lai. Nhng cuc sng thoi m|i ch l mt nc thang trn chic thang ca s hng
lc. mt mc cao hn, Seligman gi l{ cuc sng tt p trong , bn s dng
nhng th mnh ring (nhng g m bn tht s gii) t c s hi lng trong
nhng lnh vc chnh ca cuc i. }y c th l mt cch ni khc ca iu m Studs
Terkel gi l{ mt phn ca ci cht t th hai n th s|u theo ting gi. Seligman cho
bit: Ting gi l hnh thc tha mn nht ca cng vic v cng ging nh s hi lng, n
c thc hin v mong mun ch khng phi v nhng li ch vt cht khc m n mang
li. Ti d o|n, thng thc kt qu cng vic sun s s sm thay th cho phn thng
vt cht, mt l do ch yu con ngi lm vic. Cuc sng tt p cng tt trong kinh
doanh. Nh Seligman vit: Hnh phc hn s dn n hiu qu sn xut v thu nhp cao
hn. Thm ch cn xut hin mt trng hc v suy ngh qun l c xy dng xung
quanh nhng nguyn l ca tm l hc tch cc.
Nhng cuc sng tt p vn cha phi l{ c|i ch cui cng. Theo Seligman: Hnh
thi th ba ca hnh phc c con ngi theo ui l mt iu khng th trnh khi v
chnh l{ theo ui ngha cuc sng bit c }u l{ im mnh nht v s dng n
trong nhng cng vic ln hn chnh bn thn bn. Vt ln bn thn mnh theo cch ny
khng khc nhiu so vi nhng g m{ c|c nh{ s v{ n tu s ~ l{m. Khi s thnh vng v
d tha ng{y c{ng tng ln cho php nhiu ngi tham gia vo cuc theo ui n{y hn v{
khi cng nhiu ngi trong chng ta c thm ch l{m iu , tm kim ngha cuc
sng s tr th{nh t}m im cuc sng cng nh thc ca con ngi.
Mt cun sch v kinh doanh bn chy nht thp k trc l mt cun sch kh mng
vi mt ta k l: Who Moved My Cheese (Ai ~ ly ming pho-mt ca ti?). }y l{ mt
truyn ng ngn v ngnh kinh doanh vi hng triu bn in ~ c bn trn ton th gii.
Cun sch ni v cu chuyn ca Hem v Haw, hai ch chut nh sng trong mt m cung
v rt thch n pho-mt. Mt ng{y, sau h{ng nm tri tm kim pho-mt ti cng mt ni,
Hem v Haw tnh dy th thy ming pho-mt qu bu ca mnh ~ mt. Phi, ~ c ai ly
mt ming pho-mt ca h. Nhng Hem v{ Haw c c|ch phn ng khc nhau vi pht hin
ny. Hem mun ch i cho ti khi c ai mang tr li ming pho-mt. Haw, lo lng
nhng rt thc t, mun mo him i v{o trong m cung tm kim mt ming pho-mt
mi. Cui cng, Haw thuyt phc Hem rng chng nn lm mt iu g gii quyt vn
n{y hn l{ ngi i mt iu thn k xy ra. V{ sau , hai con chut li tip tc sng
hnh phc (hay t nht l{ cho n khi ming pho-mt ca chng li mt thm mt ln na).
Tinh thn ca cu chuyn n{y l{: thay i l{ iu khng th trnh khi v khi n xy n,
phn ng sng sut nht khng phi l ngi than khc hay rn r m{ h~y h{nh ng v gii
quyt iu .
Ti khng phn i thng ip ca cun s|ch Ai ~ ly ming pho-mt ca ti nhng ti

khng ng vi php n d }y. Trong Thi i Nhn thc, c th ni chu v s t
ng ha c th s lin tc ly i ming pho-mt ca chng ta. Nhng trong mt thi k d
tha, chng ta khng cn trong m cung na. Ngy nay, php n d thch hp nht cho
thi i ca chng ta chnh l mt m l.
M cung v m l thng c xp cng nhau trong hnh dung ph bin ca mi ngi,

nhng thc cht, chng khc nhau ti nhng im quan trng. M cung l mt lot nhng
li i chia th{nh ngn v{ d gy mt phng hng, hu ht l{ c|c ng ct. Khi i v{o m
cung, mc ch ca bn l phi thot khi cng nhanh cng tt. M l l{ ng i theo
hnh xon c. Khi vo m l, mc tiu ca bn l phi i theo li hng ti im trung tm,
dng li, nhn quanh v{ i tr ra c th i vi tc bn mun. Cc m cung nhng c}u
phn tch cn c gii quyt; cn cc m l li l mt hnh thc ca s suy ngh khng
ngng. Cc m cung c th khin bn mt phng hng; cc m l li khin bn tp trung
vo mt hng. Bn c th lc li trong mt m cung; cn trong m l, bn c th |nh mt
bn thn. Cc m cung khuyn khch no tri hot ng, cc m l khin no phi c t
do.
Hin nay, c khong hn 4.000 m l cng cng cng nh t nh}n ti M. N c pht

trin ph bin nh vy v rt nhiu l do m{ ti ~ miu t trong chng n{y cng nh
trong ton b cun sch. T New York Times a ra b|o c|o: Trong thi k m rt nhiu
ngi dn M nhn ln bc ging trong nh th tm kim tri nghim v s an i tinh
thn, ng{y c{ng ng ngi dn pht hin ra cc m l chnh l{ con ng cu nguyn,
xem xt ni tm v hn gn tm hn. Bn c th tm kim cc m l nh th mi ni: c|c
qung trng thng mi ti Thy S; cc bi c Vng quc Anh; cc cng vin cng
cng t bang Indiana cho ti bang Washington, ti an Mch; c|c trng i hc Bc
California; cc nh t Nam California; v ti nhng ni th phng Cha nh nh{ th
Riverside ti Manhattan, nh th ln ti Th Washington, nh{ th Methodist Albany,
Nh th Unitarian ti San Jose, v mt gi|o ng o Do Thi ti Houston. Cc m l cng
xut hin ti cc bnh vin v cc trung tm y t. Bc nh di l m l ti Trung tm Y t
Bayview, thuc i hc Johns Hopkins ti Baltimore.
C|ch }y khng l}u, v{o mt bui s|ng, ti c i b trong m l c lm t nhng vin
gch vung cnh khong 10,16cm ny. N gm t|m ng trn ng tm, c hnh thnh
t hnh vung trng c kch c tng ng, xp quanh hnh trn trung t}m c ng knh
khong 60cm. Men theo mp ngoi m l l mt s hnh vung c mt t c khc trn
: Sng to. Trung thc. Sng sut. Tin tng. C|c du kh|ch n }y thng chn cho mnh
mt trong nhng t v{ lp li chng nh mt cu thn ch suy tng khi h i vng
trn ti trung tm. Ti bt u i trong m l bng c|ch i v pha bn tr|i v{ i vng trn
u tin. Khi nhn ra xung quanh, ti thy mt bn c mt vi ta nh ca Trung tm Y t v
pha bn kia l mt b~i xe. Chng c g l siu nghim }y c. Ti cm gi|c nh th ch
n gin l{ mnh ang i trong mt vng trn. Do , ti bt u li. trnh mt tp trung,
ti quyt nh nhn xung t. Ti tp trung tm nhn v{o hai ng cong to thnh nt bao
bn ngo{i con ng v bt u i, chm ht mc c th. Hai ng cong mu trng cun
ly ti. Sau mt lc, ti c cht cm gi|c nh ang l|i xe trn mt con ng di khng bng
ngi. Ti khng phi tp trung nhiu, tm hn ti dng nh ang mt ni kh|c, v{ iu
em li s yn n bt ng cho tm hn. C th khng c g ngc nhin khi vic tri
nghim n{y cng ging nh kha hc v ca ti Chng 6 v{ vic tham gia vo cu lc b
nhng ngi thch ci Chng 8. N gi cht nhng kh nng t duy thin v no tri
ca ti. David Tolzman, ngi thit k v xy dng m hn trn Johns Hopkins, ni: Mt
m hn trn l li thot cho bn cu no phi. Khi bn cu no tri b thu ht trong qu
trnh logic i trong m hn trn th no phi ho{n to{n th th|i ngh n vic sng
to.
Ngi c cng ln nht trong vic a c|c m l vo bn vn ha l{ b|c s Lauren

Artress, mt n tu s nh{ th Tn gio ti Nh th ln Grace, San Francisco. C|ch }y mt
v{i nm, b{ ~ ti Nh th ln Chartres ti Ph|p, ni c m l vi ng knh khong 13m
c khc axit ln sn gian gia gi|o ng. Khi n, b thy nhng chic gh c xp
y trong m l v chng khng h c s dng v{o 250 nm qua. Artress chuyn nhng
chic gh ra v{ i b vo trong m l, sau du nhp hnh thc ny vo M. B{ ~ to ra hai
m l hin nay rt ni ting Nh th ln Grace ti San Francisco. B{ cng th{nh lp mt
o{n mc s mang tn Verditas, chuyn trang b cc kha hc v cc thit b cn thit
to m l cho cc nh th v cc t chc khc.
Artress cho bit: Chng ta sng trong mt th gii t duy bng n~o tr|i v{ }y l{ mt
th gii hon ton khc m chng ta phi ha nhp |p ng c nhng thch thc ca
th k ti. Khi i b trong mt m l, chng ta thay i thc t tuyn tnh sang phi
tuyn v{ h l nhng khm ph su sc, trc gic v hnh mu ca chnh bn th}n. Tri
nghim rt khc so vi tri nghim trong mt m cung. N c v nh dn bn bc vo
mt phn hon ton khc ca con ngi mnh hn l{ gip gii quyt vn . Cm gic Ti-
hi-vng-mnh-lm-c. Thm ch, hnh dng ca mt m l bnh thng cng y ngha.
Vng trn l{ biu trng cho s trn vn hay s thng nht. Do , khi con ngi i trong
m l, h bt u thy c ton b cuc i ca mnh.
Hin nay, c khong 40 bnh vin v cc trung tm y t c cc m l v cc l do ging

nh khi s ng cm v liu php cu chuyn bt u thm nhp vo th gii y hc. Ngi
ta ngy cng tha nhn qu| trnh ph}n tch cha tr vt thng ho{n to{n cn thit
nhng lun l{ khng v{ c|c phng ph|p tng b loi b, b xem nh nhng xut
khng c tnh thuyt phc li c th khin ngi bnh cm thy khe hn. Li t duy ton
din ~ dn ti s ra i ca m l ti John Hopkins, mt trong nhng trung tm y hc
c iu kin tt nht th gii. Nhng nh t chc mong mun c mt ni m{ c|c bnh nhn,
gia nh ca h v cc nhn vin y t c th i do kim tm s th gin cho th xc v
tm hn. iu c l ang c t|c dng. Pha bn cnh m l l hai cun s v{ng mi
ngi c th vit nhng cm ngh ca mnh sau khi i trong m l. Nhng cun s minh
chng cho cm gic an i v{ ngha m{ m hn trn em li. C|c b|c s v{ y t| vit h ti
}y sau nhng th th|ch hay au kh m h ~ tri qua. Gia nh ca nhng ngi ang
tri qua phu thut th vit h n }y cu nguyn, suy ngh v{ qun i bn thn
mnh. V trong cun s l nhng cu chuyn cm ng do chnh cc bnh nhn vit. Nhng
ghi chp di }y c vit ch v{i ng{y trc khi ti n:
Ti ha tm hn mnh vo nhng ngi ~ tng i trong m l v{ ~ tng vit ln nhng

trang giy ny.
Vi ti, cuc phu thut din ra c|ch }y mt tun chnh l s bt u ca mt giai on

mi trong cuc i. T m ti lun nhc n khi i b trong m l l{ TIN TNG.
Ti tin tng vo mt tng lai mi pha trc.
Tt nhin, nhng m l khng th cu ri c c th gii. N cng khng phi l gic

quan no trong s|u gi|c quan m{ ti ~ ni trong cun sch ny. To s chuyn i t Thi
i Thng tin sang Thi i Nhn thc, i t mnh t t duy thin v n~o tr|i sang t duy
thin v no phi, b sung kh nng ngh thut v xc cm cho thin hng lp lun v
phn tch ca chng ta s khng phi l mt vic d dng. Nu c, n cng ch xy ra mt
v{i im quan trng, nhng c th l{ im mu cht. Nh Viktor Frankl tng ni, mt
cuc sng l tng khng phi l{ theo ui ming pho-mt trong s hi. N ging nh vic
chng ta i b trong mt m l, ni mc ch chnh l{ bn cht cuc hnh trnh.
DANH MC
Thit k
K chuyn
Ha hp
ng cm
Gii tr
Tm kim ngha
Hy ni cm n
Lng bit n lun c t|c dng. Nhng cm gic ca lng bit n gip gia tng nim hnh
phc v{ khi s}u thm cm nhn v ngha ca con ngi. l{ l do v sao Martin
Seligman, tc gi ca nhng nghin cu c ni phn u chng n{y, t|n th{nh
chuyn ving thm ca lng bit n. N din ra nh sau: Bn ngh v mt ngi trong
cuc i mnh, ngi ~ rt tt hoc rt rng lng vi bn nhng bn cha mt ln ni li
cm n. Bn hy vit mt bc th cm n chi tit cho ngi , gii thch v lng bit n
ca mnh bng nhng ngn t c th. Sau , bn n thm con ngi |ng knh y v{ c
to bc th. Theo Seligman, vic bn thc hin nghi thc trn tht s c t|c ng mnh m.
Mi ngi u khc khi bn ving thm vi tm lng bit n. iu khin tt c thy cm
ng.
Ngy cng c nhiu nh nghin cu tm hiu v tm l hc tch cc tin hnh mt lot

cng trnh nghin cu tng t Seligman. Cc nghin cu ~ cp ti lng bit n nh
mt phn quan trng to nn hnh phc cho mi con ngi. Nhng ngi t ra bit n v
nhng iu c th xy ra trong qu kh, nhng ngi nhn vo chin thng ngt ngo thay
v nhng tht vng ng cay c xu hng d hi lng vi hin ti hn. Theo Seligman,
chuyn ving thm ca lng bit n c th l mt cch hu hiu tng cng , thi
gian v tn sut ca cc k c tch cc.
Mt l do m bn nn th thc hin chuyn ving thm ca lng bit n l{ n c th

sinh ra mt ng lc t chnh bn thn n. Nhng ngi c cm n thng s bt u
suy ngh xem trong cuc i mnh, h ~ qun ni cm n ti nhng ai. Do , h t thc
hin mt cuc h{nh hng, im cui cng l chuyn li cm n ti ngi nhn, kt qu l
mt lot s bit n v{ m~n nguyn.
Hai hnh thc khc ca ch ny chnh l danh sch cm n nh}n ng{y sinh nht v s
bit n mi ngy. Danh sch cm n nh}n ng{y sinh rt n gin. Mi nm, v{o sinh nht
ca mnh, bn hy lit k mt danh sch nhng iu m bn cm thy bit n s mc
trong danh s|ch tng ng vi s nm m{ bn k nim sinh nht. (Khi ti l{m iu ny
vo sinh nht ln th 40, danh sch cm n ca ti gm tt c mi th, t ru vang ti
iu thc t hn nh con c|i ti ang c khe mnh v sng trong mt t nc t do).
Mi nm, bn danh sch ca bn s tng thm mt mc quan im cho thy khi cng gi
i, bn cng c nhiu iu cm thy h{m n. H~y gi bn danh sch ca bn v nhn li n
vo mi dp sinh nht. N s em li cho bn cm gic hi lng, gip xoa du mi lo u v s
chy tri ca thi gian. S bit n mi ngy l mt c|ch a lng bit n ca bn vo thi
quen hng ngy. Mi ngy, vo mt thi im nht nh, h~y ngh v mt iu m bn cm
thy bit n. Mt s ngi thc hin iu ny khi h chun b i ng. Nhng ngi khc
thc hin cng mt s thi quen nh khi ung c ph vo bui sng, khi dn ging hay
khi t bc ch}n u tin ra khi nh. Nhng bi tp v s h{m n trn c v hi y m
vi mt s ngi, nhng d th no, hy th n mt ln. Ti d|m m bo bn s phi cm
n ti v iu .
Bi kim tra 10 nm 20 triu -la
Ti bit cch luyn tp ny t Jim Collins, tc gi ca cun Good to Great (T tt n v

i). ng khuyn khch mi ngi nn nhn vo cuc sng ca h hay c th hn l{ v{o
cng vic ca h v t hi xem h c tip tc cng vic hin ti khng nu h c 20 triu
-la trong ngn hng hay bit rng mnh khng th sng qu| 10 nm na. V d, nu bn
c tha k 20 triu -la, khng c si dy no rng buc, liu bn c sng nh c|ch bn
ang sng by gi khng? Nu bn bit mnh ch sng c 10 nm na, liu bn c cn
gn b vi cng vic hin ti hay khng? Nu cu tr li l khng, th hn n ~ ni ln iu
g v bn. R rng, ch ring bi kim tra ny th khng th x|c nh c c mt qu
trnh trong cuc i bn. Nhng s tip cn ny rt khn ngoan v cc cu tr li c th
em li kt qu rt r rng.
nh gi tinh thn ca bn
Trong nghin cu ca mnh, ti ~ ph|t hin hai phng ph|p t |nh gi|, c th gip
o c nhng tnh cht v{ quan im lin quan n tm kim ngha. C hai cng c ny
u khng o c chnh xc nhng g m ti mun ni trn do kh nng kh nm bt
ca ngha. Nhng c hai u rt th v, hu dng v l nhng khm ph c gi tr.
Cng c u tin xut pht t Tin s Ralph Piedmont thuc i hc Loyola, Maryland.
ng l{ ngi ~ ph|t trin phng ph|p m{ ng gi l Bng |nh gi| mc siu nghim
tinh thn. N cng ging vi rt nhiu |nh gi| kh|c m{ ti ~ cp ti nhng phn
Danh mc trc. Hy tr li mt lot nhng cu hi v{ khi vt qua nhng cu hi , bn
s tnh s im da trn nhng cu tr li ca mnh. Piedmont ni: Nhng ngi c mc
siu nghim tinh thn cao tin rng s c mt k hoch v{ ngha ln hn cho cuc sng,
iu g vt ln trn c s sng v ci cht Nhng ngi c kt qu thp hn th quan
tm nhiu hn n nhng kha cnh vt cht ca cuc sng v khng nhn thy ngha ln
lao hn nhng g cuc sng mang li cho h }y, lc n{y.
( tm hiu k hn v iu ny, hy truy cp website

www.evergreen.loyola.edu/~rpiedmont/STSR.htm).
Cng c t kim tra th hai l cng trnh ca Tin s Jared Kass thuc i hc Lesley,
bang Massachusetts, c gi l Ch s tri nghim tinh thn ct li. N |nh gi| c tri
nghim tinh thn cng nh to{n b cm nhn v hnh phc ca bn, sau , xt xem hai
phn giao nhau nh th no. V d, khi thc hin bi kim tra, kt qu ca ti: Bn c
mt cm nhn v hnh phc lnh mnh nhng t}m linh c th khng phi mt nhn t ng
gp quan trng. Mt ln na, phi nhn mnh rng bi kim tra ny khng phi l tt c
nhng g bn c th dng |nh gi| bn th}n, nhng n c th gip bn bit c tm
linh ng vai tr nh th n{o i vi hnh phc ca mnh.
(Thng tin chi tit xin xem ti www.tinyurl.com/5sz7u).
Khng c t Nhng
Bn bit iu g s khin cuc i ca mnh tr nn ngha hn nhng bn ang cm

thy lng tng trc nhng tr ngi trn con ng ang i? H~y ph| b nhng ro chn
ch bng bi tp n gin sau.
Hy son mt danh sch nhng thay i quan trng m bn c lm trong cuc i v

vit ra nhng g cn tr bn thc hin chng.
Ti mun dnh nhiu thi gian hn cho gia nh, nhng cng vic i hi ti phi i rt
nhiu.
Ti mun mnh n ung y hn, nhng cng vic c cun ly ti v ba n ca ti

thng rt qua loa, nhiu ng.
Ti mun c nhiu s|ch hn, nhng ti him khi c thi gian ngi c mt cun sch.
By gi, bn hy quay tr li vi mi mc trn v thay cc t nhng th{nh t v{.
Ti mun dnh nhiu thi gian hn cho gia nh, v{ cng vic i hi ti phi i rt nhiu.
Do , ti nn tm c|ch a c gia nh i cng ti trong mt vi chuyn cng tc.
Ti mun mnh n ung y hn, v{ cng vic c cun ly ti, ba n ca ti thng

rt qua loa, nhiu ng. Do , ti cn phi mang theo n t l{m c c nhng ba
n m bo sc khe, gim thi quen n nhng thc n khng tt.
Ti mun c nhiu s|ch hn, v{ ti him khi c thi gian ngi c mt cun s|ch. Do ,
ti nn kim nhng cun s|ch ~ c thu bng ti c th nghe khi ang trn xe hay khi
ang phng tp th dc.
S thay th t nhng th{nh v c th chuyn bn t phng thc b{o cha sang

phng thc th|o g vn . Hay ni mt c|ch vn v, l{ c|ch bn gii quyt vn .
V nu phng ph|p n{y khng th{nh cng th sao? Bn c th lun ni: Ti mun thc
hin nhng thay i trong cuc i, nhng b{i tp trong cun sch ca Pink khng
gip ti.
Dnh trn mt ngy ngh ngi

Hy chn cho mnh mt ngy trong tun v thot khi nhng mi bn t}m thng ngy.
Tm dng cng vic. Khng tr li th t, email. L i hp th thoi. Tt in thoi di ng.
Hu ht nhng tn gio phng T}y u thit lp mt ngy Sabbath ngy th by ca
tun thi gian ca ha bnh, t soi li bn thn v cu nguyn. D bn c tin hay khng,
hy th nghim vi phng ph|p n{y. (V{ phng ph|p n{y khng bt buc bn phi theo
mt tn gio no c. Nhng ngy Sabbath phi tn gio ny c th tng ng vi vic ly
li sinh lc). c hng dn c th, hy xem cun sch ca Wayne Muller c ta l
Sabbath: Finding Rest, Renewal, and Delight in Our Busy Lives (Ngy Sabbath: Tm kim s
th th|i, s i mi v nim thch th cho cuc sng bn rn ca chng ta). Nu vic bin
ngy ny thnh mt nghi l hng tun l khng hp vi bn, hy xem s la chn khc ca
Muller: Chn mt vic trong ng{y l{m nh mt hnh thc ngh ngi Sabbath. Mi khi
bn nm cht tay nm ca hay vi tay ly chic in thoi, h~y n gin dng li, ht th
su ba ln v{ sau , i ra ngo{i hay tr li in thoi. Nhng ngy Sabbath ngn ngi c
th l nhng du lng quan trng trong cuc sng bn rn hin nay.
c nhng cun sch nn c
Vic gii thiu nhng cun sch ni v ngha cuc sng qu l{ kh khn. Hu ht
nhng tc phm vn hc hay nhng on kinh ni ting trn th gii u bn lun v ch
ngha cuc sng l g v lm th n{o tm c n. Do , nhng cun s|ch c gii
thiu di }y khng phi l nhng trch on t nhng tiu thuyt ni ting hay nhng
cun s|ch th|nh . V{ nu bn thch, bn cng c th c Bi thuyt gi|o trn ni, c|c on
ca Kinh Torah cng nh Kinh Koran. Nhng c nhng hng dn gn gi hn, hin i
hn, quy c hn v ngha cuc sng, bn hy tm hiu nhng cun sch sau:
Mans Search for Meaning (Tm kim ngha cuc sng ca con ngi) ca Viktor
Frankl Mt trong nhng cun sch quan trng nht m bn s c trong i.
Authentic Happiness (Hnh phc ch thc) ca Martin E. P. Seligman Tht |ng

kinh ngc khi nhiu ngi cha tng c cun sch v tip thu bi hc t n. l{ mt on
m u l tng v tm l hc tch cc. N bao gm tt c nhng bi luyn tp gip bn
bin nhng l thuyt tr th{nh h{nh ng tht s trong cuc sng.
( tm hiu thm, hy truy cp www.authentichappiness.org).
Flow (Dng chy) ca Mihalyi Csikszentmihalyi Dng chy, khi bn say m v b m

hoc bi mt h{nh ng n{o n mc mt cm gic v thi gian v khng gian, l mt
thnh phn quan trng cu th{nh nn nng lc Tm kim ngha cuc sng. Cun sch ny
chnh l{ hng dn tt nht cho bn.
What Should I Do with My Life? (Ti nn lm g vi cuc i mnh?) ca Po Bronson

l{ c}u hi tt c chng ta tng hi chnh mnh, v{ cng l{ c}u m{ Bronson mun
h{ng trm ngi trn nc M t hi bn thn. ng tr li cu hi bng vic tm ra nhng
cu chuyn cm ng, y cm hng v rt su sc.
Mindfulness (S suy xt) ca Ellen Langer Gi|o s Langer thuc trng i hc
Harvard cho bit, c qu nhiu ngi trong chng ta vp ng trong cuc i do thiu suy xt.
Chng ta b chm trong nhng thi quen hng ngy v khng c thc v th gii xung
quanh. Thot ra khi tnh trng c th l{ con ng dn chng ta n s sng to v
ngha cuc sng.
The Art of Happiness (Ngh thut hnh phc) ca c Pht t-lai Lt-ma v
Howard Cutler Nhng chuyn ving thm t-lai Lt-ma cng bc s Cutler v hng lot
nhng cuc ni chuyn ring gia hai ngi gii thch trit l sng cng nh m rng thm
tng ca Ng{i: Mc ch cui cng trong cuc i l kim tm hnh phc. Ngh thut hnh
phc trong cng vic, mt hp tc na ca t-lai Lt-ma v{ b|c s Cutler, trnh b{y s}u hn
v cc nguyn tc hnh phc trong o Pht ti ni l{m vic. Nhng xc cm tiu cc l mt
cuc i thoi khoa hc li cun vi t-lai Lt-ma m{ Daniel Goleman ~ thc hin trong
cuc hi tho T}m hn v Cuc sng nm 2000.
Tm n mt m l
Ti ~ th c gng thin nhng thc hin khng c tt. Ti ~ ngh ti yoga nhng
(t nht l v l do th cht) ti khng c mm do cho lm. Tuy nhin, ti ~ ph|t hin ra
nhng m l hp dn n mc |ng ngc nhin, n ni ti mun to mt ci ti mnh sn
sau nh{ trong tng lai. iu thun li i vi ti l{ c|c m l yu cu s di chuyn m
ti l{ ngi km tp trung v khng chu c vic ngi yn mt ch. Suy tng trong khi
di chuyn s khin ti thanh thn v tp trung. tm mt m l, hy bt u ti cc
website sau:
Bn cc m l trn th gii: www.veriditas.labyrinthsociety.org
Ti }y, bn c th g tn thnh ph v quc gia ca mnh v tm kim nhng m l gn

vi bn nht.
Th gii m l: www.labyrinthsociety.org
c bit n vi c|i tn TLS, nhm ~ thit k website ny vi rt nhiu thng tin b

ch v cc m l. Trang web cng c bn danh sch cc m l nhng ngn hn, cng nh
mt vi m hn trn o hp dn.
Labyrinthos: www.labyrinthos.net
Mt trung tm thng tin ca nc Anh v tt c mi th lin quan n m l v l mt

ngun thng tin |ng tin cy v nhng m l ti Vng quc Anh.
Hai cun sch sau l nhng nghin cu |ng gi| bn hiu thm v cc m l: Walking
a Sacred Path (Bc i trn con ng thing ling) ca Lauren Artress v cun sch nh
Labyrinths and Mazes (Cc m l v m cung) ca nhip nh gia ngi c Jurgen
Hohmuth.
Nu sau cm thy am m vi nhng m l, bn c th tm rt nhiu loi m l di
ng v c nhng b ngh xy dng m l. Mt trong nhng website tt nht cho
nhng loi sn phm ny thuc cng ty Labyrinth (xem chi tit ti
www.labyrinthcompany.com), ni thit k m l m{ ti ~ i Johns Hopkins. Nu bn cha
sn s{ng cy mt ng mn vi nhiu vng trn trn bi c nh mnh th hy th mt
m l ngn tay c lm bng g mt vt c kch thc bng lng bn tay. Khi s
dng, bn s dng ngn tay i trong m l theo c|c ng mn c khc thnh rnh.
Bn s thy thoi mi vi chng m khng cn phi ri khi nh{ hay vn phng ca mnh.
(Xem chi tit ti www.relax4life.com).
Kim tra li thi gian ca bn
Hu ht chng ta u c th ni ngay m khng cn suy ngh nhng iu mnh coi l

quan trng nht. Nhng liu hin thc cuc sng hng ngy ca chng ta c ph hp vi li
ni hoa m v nhng nguyn vng su kn nht khng? Bn hy tm hiu vi bi tp sau,
mt bi tp c a thch d{nh nh hng cuc sng v qun l thi gian. u tin, hy
lp mt danh sch lit k ngn gn nhng iu quan trng nht i vi bn: con ngi, cc
hot ng v cc gi tr. Gim bt xung cn khong mi mc tr xung. Tip n, bn
hy cm chic my tnh xch tay PDA, bn k hoch ngy hay mt cun lch trng t cng ty
bo him chng hn v kim tra xem mnh ~ s dng thi gian trong tun va qua, thng
va qua nh th no. Bn c th dnh bao nhiu ting cho mi vic u tin trong cuc sng
ca mnh? Bn ~ th{nh cng trong vic sp xp thi gian cho nhng gi tr ca mnh nh
th no? Bn tm thy khong cch gia nhng iu bn gi nh v nhng iu bn thc
hin c }u? B{i luyn tp ny c th gip bn gi c s thnh tht ca mnh v
hng mi ngy ca bn ti mt cuc sng c ngha hn.
Lm vic v ngi khc
Hy ngay lp tc nhn trang pha trc phn Mc lc trong cun sch ny. (No, nhanh
ln! Ti s ch!). Ging nh rt nhiu cun sch khc, bn s thy phn Li tng. Nhng
ti sao tt c cc tc gi li thch l{m iu ? Ti sao mi ngi nh c|c nh{ qun l,
nhng ngi bn hng, cc y t hay thm ch cc k ton vin li khng dnh tng cng
vic ca mnh cho mt ai ?
Ti c tng ny t khi ti c cun sch The Observation Deck (Quan s|t h{nh ng)
ca Naomi Epel, }y cng l{ cun s|ch c gii thiu trong phn Danh mc Chng 7.
Epel vit: Ti ~ tng nghe Danny Glover ni rng ng dnh mi kt qu mnh t

c cho mt ai , c th l{ Nelson Mandela hay ngi {n ng gi{ nua g|c ca sn khu,
nhng ng lun l{m vic v ngi kh|c hn l{ v bn thn mnh. S tp trung n{y em li
mc ch cho din xut ca Glover v khin cng vic ca ng tr nn phong ph.
Bn cng c th l{m nh vy. Hy dnh tng cng vic ca bn nh mt bui thuyt

trnh, mt cuc in thoi bn hng, mt bi bo co cho mt ai bn thy cm phc
hoc mt ngi c ngha quan trng trong cuc i bn. Bn c th truyn cho cng vic
ca mnh mt mc ch cng nh ngha khi ngh rng l{ mt mn qu bn mun dnh
tng.
Hnh dung bn khi 90 tui
Tui th trung bnh ca con ngi ang ng{y c{ng cao, v{ ng{y nay, rt nhiu ngi ~
sng n tui 90. Hy dnh khong na ting t ha bn khi tui 90 v th t
mnh vo tm hn ca chnh bn thn tui . Cuc i ca bn s nh th no khi bn
nhn n t v tr thun li ny? Bn ~ thc hin c iu g? Bn ~ ng gp c
nhng g? Bn cm thy n hn v iu g? }y l{ mt bi tp khng d c v thc cng
nh cm xc. Nhng n li c gi tr v cng to ln, v n c th gip bn tha mn mt
trong nhng i hi ca Viktor Frankl: Sng nh th bn ang sng ln th hai v hnh
ng sai lm nh ln u bn thc hin n.
LI KT
Chng ta ~ cng nhau chia s rt nhiu vn . V ti hy vng khi c cun sch Mt t
duy hon ton mi, bn cng c cm gi|c thch th nh ti khi vit n. Khi bn chun b
bc vo Thi i Nhn thc, hy cho php ti trao cho bn mt s suy ngh trc khi tm
bit.
Nh ti ~ gii thch trong Chng 2, tng lai ca bn s ph thuc vo nhng cu tr

li dnh cho ba cu hi di }y. Trong thi i mi ny, mi ngi chng ta phi nhn
nhn thu |o nhng vic mnh lm v t hi bn thn:
1. Ngi nc ngoi c th thc hin cng vic vi chi ph thp hn khng?
2. Mt my tnh c th tin hnh cng vic nhanh hn khng?
3. Nhng g ti cung cp c |p ng c nhu cu ca ngi tiu dng trong thi i

d tha hng ha khng?
Ba cu hi trn s vch r ranh gii gia nhng ngi s tin ln v nhng ngi tt
hu. C nhn v t chc no tp trung n lc ca mnh vo cng vic m nhng cng nhn
tri thc nc ngoi khng th lm vi th lao r hn v{ m|y tnh khng th l{m nhanh hn,
cng nh |p ng c nhng yu cu v thm m, cm xc v tm linh ca thi k thnh
vng hin nay, th s thnh cng. Nhng ai khng n ba cu hi trn s phi n lc
rt nhiu.
Trong thi gian t khi ti hon thnh bn tho, c hai nhm nh kinh t hc ~ a ra
nhng nghin cu khng nh thm vn trng tm ca cun sch ny. Cp th nht l
W. Michael Cox v Richard Alm, thuc Cc D tr Lin bang ti Dallas, ~ tin hnh kho st
10 nm d liu cng vic v khm ph ra rng, nhng thnh qu ln nht l t nhng cng
vic yu cu con ngi c k nng v{ tr tu xc cm (v d nh c|c y t| c chng nhn
quc gia) v{ c tr tng tng cng nh s sng to (v d nh c|c nh{ thit k). Frank
Levy thuc Vin Cng ngh Massachusetts v Richard Murane thuc i hc Harvard ~
xut bn mt cun sch rt hay mang tn The New Divion of Labor: How Computer Are
Creating the Next Job Market (S phn chia nhn lc mi: M|y vi tnh ang to ra th trng
lao ng mi nh th n{o). Trong , h lp lun rng m|y tnh ang trong qu| trnh l{m
bin mt hon ton nhng cng vic c tnh cht lp li. H cho bit, s xut hin ca
nhng m|y tnh bn v s t ng ha c|c qu| trnh kinh doanh ~ n}ng cao gi| tr ca
hai nhm k nng ca con ngi. K nng u tin l{ t duy chuyn s}u gii quyt nhng
vn mi, khng c nhng gii ph|p c, lp li. Nhm th hai l{ lin lc phc tp
thuyt phc, gii thch v phi truyn t mt s din gii thng tin c th theo nhiu cch
kh|c nhau.
Nh vy, mi th c v ~ r r{ng. Thi i Nhn thc ang h rng v nhng ngi
mong mun tn ti trong thi k phi lm ch c nhng kh nng nhn thc tt, cm
th cao m{ ti ~ cp. Tnh hung mang n c trin vng v{ nguy c. Trin vng l
nhng cng vic trong Thi i Nhn thc s cc k dn ch, cng bng. Bn khng cn
phi thit k chic in thoi di ng i tip theo hay khm ph ra mt ngun nng lng
thay th mi. S c v s cng vic khng ch dnh cho nhng nh pht minh, ngh s v{ ch
doanh nghip m cn dnh cho nhng ngh nghip cn tr tng tng phong ph, tr tu
xc cm v kh nng t duy bng no phi, t lut s, b|c s tr liu massage, gio vin, nh
to mu ti ngi b|n h{ng t{i nng. Hn na, nh ti ~ c gng trnh by r rng, nhng
kh nng m{ bn s cn nh: Thit k - K chuyn - Ha hp - ng cm - Gii tr - Tm
kim ngha, u l nhng thuc tnh c bn ca con ngi. l{ nhng iu chng ta lm
m khng h thc v ng c bn trong ca n. N tn ti trong tt c chng ta v cn
c nui dng pht trin.
iu nguy him l th gii ang chuyn ng vi tc chng mt. Nhng chic my vi

tnh v mng li pht trin ngy cng nhanh v gn kt cht ch vi nhau hn. Trung Quc
v n ang tr thnh nhng cng quc v kinh t. Vt cht d tha trong th gii tin
b tip tc tng ln. iu c ngha phn thng ln nht s dnh cho nhng ai theo kp
tc . Nhm ngi u tin pht trin c mt t duy ho{n to{n mi, lm ch kh
nng nhn thc v cm th s t c nhng thnh cng rc r. Nhng ngi cn li
hoc do tip cn qu chm, hoc khng lm g c c th s b l c hi hay t hn, phi
chu ng au kh.
S la chn l ca bn. K nguyn mi rc r m ra nhiu c hi nhng n cng rt

nghit ng vi nhng ngi c bc chn chm chp do thiu linh hot trong t duy. Ti hy
vng rng cun sch ny s em li cho bn ngun cm hng v nhng cng c m bn s
cn thc hin cuc hnh trnh di ca mnh. Ti rt mong c nghe nhng tri nghim
ca bn. Nu bn c mt cu chuyn k hoc mt bi tp mun gii thiu, xin hy cho ti
bit. Bn c th lin lc vi ti theo a ch: dpp@danpink.com.
Cm n bn ~ d{nh thi gian c cun sch ny. Chc bn may mn trong k nguyn
ca ngh thut v cm xc.
DANIEL H.PINK
Washington, D. C, M.
NHNG LI KHEN TNG
MT T DUY HON TON MI
Cun sch ny qu l mt iu k diu. Mt mt, n cung cp gn nh y nhng
ph}n tch c |o v{ s}u sc v vn mang tnh c nhn v kinh t |ng ch nht trong
thi gian ti nhng thay i to ln do cng ngh v ton cu ha to ra s t|c ng n li
sng ca chng ta, cch lm vic v hnh dung v th gii xung quanh. T , Dan Pink ~
cung cp mt cun s|ch hng dn khng km phn c |o v{ s}u sc gip chng ta
tn ti v tn hng nim vui trong mi trng phc tp ny. Trong ti xen ln nhiu cm
xc khc nhau, va cm ng, hn hoan li va lo lng. Vi nm trc, Peter Drucker cn
bn khon liu nn kinh t hin i c tm c ngi dn ng ng n khng. Vi
cun s|ch c bit ny, chng ta c th ~ kh|m ph| c hng i chnh x|c cho thi i
mi ti p ang n rt gn.
Tom Peters
Nhng tng v cch tip cn ca Pink tht kho lo, to c thin cm v{ |ng
khch l vi rt nhiu n lc c| nh}n v{ chuyn mn. }y l{ mt hnh trnh d chu v nhiu
ngc nhin th v khi ng khm ph cc hot ng ca b no, ca ngi s pht trin v dn
ch ha trong cc sn phm thit k ca Target cng vic hc v, chi c|c tr chi. Tt c
ging nh nhng phng tin m{ Pink dng minh ha cho cch chng ta c th suy ngh
sng tt hn, c ngha hn v{ hu ch hn. iu khin ti ngc nhin v cun sch ny
l tc gi nhn ra mt chn l rng, kim so|t c cc c nhn th cn phi tht s hiu
v{ h{nh ng da trn nhng lc lng kinh t-x hi c nh hng mnh m ti nn kinh
t th gii. Khc vi nhng bi vit mang tnh bi ngoi gn y, ln n quyt lit s xu xa
ca ngun lc t bn ngo{i nc M, Pink li vch ra mt s con ng m nh c|c c|
nhn v x hi c th theo ui pht huy sc mnh ca mnh. V vy, nu Pink ng,
chng ta gn nh ~ trn con ng . Tt c nhng iu trn u nhm gip cc c
nhn hay t chc nhn ra c thc t ny bng cch tn dng nhng li th chng ta ang
c. V vic c l i hi phi c Mt t duy ho{n to{n mi.
The Miami Herald
T khi cun s|ch Free Agent Nation ca Pink tr thnh mt phn thit yu ca
nhng mi quan h qun l nhn s, ngi ta k vng vo nhng d lun i vi nhng l
thuyt mi nht ca ng.
Publishers Weekly
Mt n phm hm hnh, mang li s h hi i vi nhng ai lun mong mun rn
luyn kh nng sng to ca mnh, cun sch ny cha ng rt nhiu bi tp v{ phng
php thch hp.
Harvard Business Review
T|c gi Daniel H. Pink, ngi tng son nhng bi pht biu cho c|c nh{ l~nh o Nh
Trng, nh bnh lun su sc v xc thc v c|c xu hng vn ha, kinh t v x hi, ~ t
cu hi cho s hiu bit v s vn ng ca th gii m hu ht ngi dn M vn suy ngh.
Tc gi ca chuyn lun c nghin cu cng phu v rt th v n{y ~ truyn ti khng
nh trn sau khi a ngi c qua mt bi kim tra nhm thc tnh thc v vic Thi
i Thng tin, ch yu c m t bng t duy thin v bn cu n~o tr|i, ang dn nhng
ch cho thi i ca nhn thc tt v cm th cao, ni t duy thin v bn cu no phi
ng vai tr quan trng hn. T duy thin v bn cu no phi l mt ch dn ht sc c th
ng d{nh cho ngi c v nhng sch h cn c, nhng ni h cn i v{ nhng vic h
cn l{m pht huy ti a kh nng ca bn cu no phi.
Fort Worth Star-Telegraph
Cun s|ch em li cho bn cch nhn mi v cng vic, t{i nng cng nh tng lai ca
chnh mnh.
Worthwhile
H~y c cun sch ny. Thm ch quan trng hn, h~y tng n cho con ca bn.
Alan webber,
bin tp vin t Fast Company.
S d tha, chu v t ng ha. Bn hy c ni tht nhanh nm ln cm t trn v

nu bn khng tht s coi chng l nghim tc th sm hay mun, tng lai ngh nghip
ca bn s phi hng chu hu qu do mt trong s nhng t|c ng trn mang li. Pink, tc
gi cun sch bn rt chy Free Agent Nation ng thi l{ ngi tng chuyn son cc bi
pht biu cho Ph Tng thng Al Gore, ~ vit nn mt cun sch tht su sc km theo rt
nhiu ti liu tham kho nh nhng cun sch, cuc hi tho, website hng dn bn
iu chnh li bn thn nhm m rng vai tr ca bn cu no phi nu bn mun tn ti v
pht trin trong th gii phng T}y.
Booklist
Table of Contents
MC LC
LI TA
1. Bn cu n~o tr|i iu khin na bn phi, bn cu no phi iu khin na bn tri ca
c th
2. Bn cu no tri mang tnh ni tip, bn cu no phi mang tnh ng thi
3. Bn cu no tri chuyn v ngn ng, bn cu no phi chuyn v ng cnh
4. Bn cu no tri phn tch cc chi tit; bn cu no phi tng hp to bc tranh ton cnh
PHN II. SU GIC QUAN
4. THIT K
5. K CHUYN
6. HA HP
7. NG CM
8. GII TR
9. TM KIM NGHA
LI KT
NHNG LI KHEN TNG
MT T DUY HO[N TO[N MI
Chia s ebook: http://downloadsach.com
Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi

(Downloadsach - Com) Mot Tu Duy Hoan Toan Moi - Daniel H. Pink

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(Downloadsach - Com) Mot Tu Duy Hoan Toan Moi - Daniel H. Pink

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mt t duy hon ton mi

Chia s ebook: http://downloadsach.com

Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi

PHI CHNG ^ N THI CA NO PHI?

PHN I. THI I NHN THC

1. Bn cu no tr|i iu khin na bn phi, bn cu no phi iu khin na bn tri

2. Bn cu no tri mang tnh ni tip, bn cu no phi mang tnh ng thi

3. Bn cu no tri chuyn v ngn ng, bn cu no phi chuyn v ng cnh

4. Bn cu no tri phn tch cc chi tit; bn cu no phi tng hp to bc tranh ton

3. NHN THC TT CM TH CAO

PHN II. SU GIC QUAN

GII THIU V SU GIC QUAN

NHNG LI KHEN TNG

PHN I. THI I NHN THC

3. NHN THC TT CM TH CAO

PHN II. SU GIC QUAN

GII THIU V SU GIC QUAN

NHNG LI KHEN TNG

Nhng vi tc phm c coi l{ bc ngot v quan trng khng ch trong lnh vc x

Mt t duy ho{n to{n mi l mt ci nhn mi m v cng vic, cuc sng cng nh

Xin trn trng gii thiu vi c gi.

Cun sch ny miu t mt chn ng d n vn cha c khm ph lm th gii

c mt s thay i ln nh vy rt phc tp, nhng ch ca cun sch ny li ht

Khi iu xy ra, c mt th c th din t ht c nhng thay i m{ ti ang miu

Phn II Su gic quan cp n kh nng cm th cao. Phn ny bao gm su kh

Trong chn chng ca cun sch ny, ti s cp n rt nhiu vn . Chng ta s

Bn ngoi ta nh chnh ph khng l n{y, cn ma th|ng 5 vn ri nh. Bn trong

Sng vi b no ca mnh 40 nm nay, nhng ti cha bao gi tht s thy n. Ti tng

Chic cng ti nm nh ra t gia chic my GE Signa 3T, mt trong nhng thit b c

gia chic my l mt cnh ca hnh trn, ng knh khong 60 cm. Cc k thut

Sau na ting, ngi ta ~ c bc nh b no ca ti. Ti thong tht vng, trng n kh

Vic chp nh ban u v b n~o cng ging nh vic ngi lm mu v mt bc chn

Cc k thut vin y ti tr vo trong mt thit b cng ngh cao c tn Pringles. Ln

Nhim v u tin ca ti tht n gin. H chiu mt bc hnh en trng chp khun

V d, cc nh nghin cu cho ti quan st khun mt ny:

V d, cc nh nghin cu ~ chiu cho ti xem mt bc nh nh sau:

Tuy nhin, nhng g din ra trong no ti li ch ra mt iu khc. Nhng hnh nh ca

Quan nim v bn cu no phi v tri

Tuy nhin, mc d c cu to rt phc tp nhng nhn tng th bn ngoi, b no li

Nh nghin cu m ng ca Sperry, s truyn b nh hng rng ri ca Edwards

Nhn thc sai lm

Nhng ngi ng h quan nim th nht ~ b qua nhng chng c khoa hc v bn

Nhiu tc gi ni ting ~ khng nh bn cu no phi l nhn t ch cht chng ta

|p li mt phn tr{o lu nhng iu v ngha xung quanh b|n cu no phi, ngi ta

Than i! Bn cu no phi s khng bao gi cu ri hay hy hoi chng ta. S tht l n

Nhn thc chnh xc v no b

Hai bn cu no ca chng ta khng hot ng nh nhng chic cng tc in bt-tt,

No hot ng theo vng c th khng ch din ra khi chng ta k tn hay | bng m{

2. Bn cu no tri mang tnh ni tip, bn cu no phi mang

3. Bn cu no tri chuyn v ngn ng, bn cu no phi

Gi s, bn cng ngi bn i ca mnh ang chun b ba ti. Nhng trong lc chun

Nhng ngi b tn thng mt pha bn cu no khng th c c nhng kt lun

n gin ha hn, chng ta c th hiu bn cu no tri x l nhng g c ni; bn

Nhng s khc nhau gia hai bn cu no cn ln hn s khc nhau gia ngn ng v

4. Bn cu no tri phn tch cc chi tit; bn cu no phi tng

Bn cu no tri quy np v ch mt cu tr li ring l, trong khi bn cu no phi li

Tt c kt lun n{y a chng ta quay v vi nhng bc nh chp n~o ~ ni phn

S s hi v gh tm trong hch hnh nhn

Ti sao khi quan st nhng cnh tng bn cu no tri li phn ng mnh hn so vi

Nh vy, b no ca ti khng h bnh thng nh v ngoi ca n. N cng hot ng

Mt t duy hon ton mi

iu n{y c bit chnh x|c i vi b no ca chng ta. Hai bn cu no lun phi hp

Tuy nhin, tht kh c th ni v bn cu no tri v bn cu no phi mt cch bit lp,