You are on page 1of 7

Epoka wiktoriaska w Anglii w XIX wieku

Kiedy 20 czerwca 1873 roku na tron Wielkiej Brytanii wstpia osiemnastoletnia Wiktoria, nikt
nie spodziewa si, e bdzie ona panowaa najduej ze wszystkich brytyjskich monarchw.
Ojcem Wiktorii by Edward August Hanowerski, czwarty syn Jerzego III, krla Wielkiej
Brytanii w latach 1760-1820, a matk bya ksiniczka Wiktoria Sachsen-Coburg-Saalfeld,
crka Franciszka, ksicia sasko-koburskiego na Saalfeld. Wiktoria odziedziczya tron, gdy
trzej bracia jej ojca nie zostawili prawowitych nastpcw. Wielka Brytania bya ju wtedy
ugruntowan monarchi konstytucyjn w ktrej wadca posiada niewielk wadz. Jednake
Wiktoria staraa si wpywa na polityk rzdu i wybr ministrw. Staa si narodowym
symbolem i jest utosamiana z surowymi zasadami moralnoci.

Epoka wiktoriaska w historii Wielkiej Brytanii jest to okres rzdw krlowej, od czasu
wstpienia na tron a do jej mierci 22 stycznia 1901 roku. By to okres pokoju, dobrobytu,
wyrafinowanego wychowania oraz potgi imperialnej pastwa brytyjskiego.
Charakteryzowaa si ona wzrostem uprzywilejowanego spoeczestwa, rozwojem nowo
zurbanizowanej klasy redniej, wzajemnym poczeniem wiata dziki telegrafowi i kolei,
rozwojem handlu, tworzeniem uporzdkowanych i regularnych cieek handlu, wzrostu
gospodarki i produkcji. Jest te utosamiana ze zmianami dokonanymi w spoeczestwie,
skierowanymi na efektywny handel, uprzemysowienie i urbanizacj z rwnoczesnym
zachowaniem stanowczego porzdku spoecznego i politycznego. Na trwanie epoki przypadaj
czasy rewolucji przemysowej, ktrej prekursorem by James Watt, brytyjski inynier i
wynalazca, twrca ulepsze konstrukcji maszyny parowej. Wanym wydarzeniem w epoce
wiktoriaskiej bya poprawa pocze komunikacyjnych. Dylianse, kanay, statki parowe a
przede wszystkim koleje pozwalay na szybkie przemieszczanie towarw, surowcw i ludzi co
byo duym uatwieniem dla handlu i przemysu. Koleje (dziki Georgeu Stephensonowi,
brytyjskiemu inynierowi, ktry jako pierwszy zaprojektowa lokomotyw parow,
uwaanemu za "ojca brytyjskich kolei parowych". ) stay si istotnym czynnikiem
porzdkowania spoeczestwa. Za pomoc czasu kolejowego ustawiono zegary w caej
Wielkiej Brytanii. Statki parowe upowszechniy podre midzynarodowe, jak rwnie
zapewniy handel nie tylko towarami luksusowymi, ale rwnie towarami pierwszej potrzeby,
takimi jak kukurydza ze Stanw Zjednoczonych czy miso z Australii. Krlowa Wiktoria
zostaa pierwszym brytyjskim monarch, ktry da si sfotografowa. Byo to moliwe dziki
odkryciom Williama Foxa Talbota, pioniera fotografii. Zaczto wprowadza wiele reform
zwizanych z higien. Dziki powstaniu reklamy starano si rozpropagowa uycie myda
wrd spoeczestwa. Wane byo rwnie powstanie kanalizacji w Londynie,
zaprojektowanej przez Josepha Bazalgettea, co przyczynio si do agodzenia w miecie
epidemii cholery i oczyszczania Tamizy. W 1880 roku zostaa wprowadzona w Londynie sie
gazowa do ogrzewania i owietlania domw, ulic, fabryk i budynkw uytku publicznego.

Rwnie w medycynie nastpi postp. Powszechne w zawodzie lekarza stao si uycie lekw
znieczulajcych takich jak eter, podtlenek azotu (gaz rozweselajcy) i chloroform. W czasie
kiedy wzroso wykorzystanie cukru w diecie Europejczykw, wzroso zapotrzebowanie na
dentystw. Due korzyci przynioso rwnie wprowadzenie przez Josepha Listera
antyseptyki, czyli postpowa odkaajcych. Poleci on personelowi szpitala nosi rkawiczki,
my rce, instrumenty i opatrunki w fenolu. Wymyli on rwnie maszyn do natrysku fenolu
na sali operacyjnej podczas zabiegu chirurgicznego.

Epoka wiktoriaska, jak rwnie rewolucja przemysowa odznaczaa si te zatrudnianiem


maych dzieci w fabrykach i kopalniach i jako kominiarzy. Zatrudniano je rwnie jako
chopcw na posyyki, do zamiatania ulic, czyszczenia butw, sprzeday zapaek, kwiatw
lub innych tanich towarw. Niektre dzieci podjy bardziej ambitne prace takie jak asystenci
czy praktykanci na budowach i jako pomoc domowa. Wielu modych ludzi pracowao jako
prostytutki. Praca dzieci bya czsto spowodowana przez trudnoci gospodarcze, ale odegraa
wan rol w rewolucji przemysowej odsamego jej pocztku. Oczekiwano, e dzieci z
biednych rodzin pracujc, czsto dugie godziny w niebezpiecznych miejscach i za niskie
wynagrodzenie, pomog w zwikszeniu budetu rodzinnego. W zwizku z wysok
miertelnoci ludzi w wieku dwudziestu lati oburzenia niektrych mieszkacw wikszych
miast, zaczto wprowadza wiele ustaw ograniczajcych czas pracy zarwno dzieci i
dorosych. Pocztkowo nie przynosiy one skutkw.

W latach czterdziestych XIX wieku coraz wiksze zaniepokojenie wzbudzaa prostytucja. Nie
wynikao ono z przyczyn moralno-religijnych, ale spoeczno-gospodarczych. Z
przeprowadzanych w wczesnych czasach bada wynikao, e na okoo osiemnastomilionow
populacj Wielkiej Brytanii, blisko 750.000 kobiet pozostao samotnych tylko dlatego, e nie
byo wystarczajcej iloci mczyzn. Te kobiety zaczy by okrelane jako "zbdne kobiety".
Prostytucja zacza by uznawana za problem spoeczny, a temat prostytucji i tak zwanych
"upadych kobiet" (termin uywany do okrelenia wszelkich kobiet, ktre miay stosunki
seksualne poza maestwem) sta si podstawowym elementem wiktoriaskiej literatury i
polityki. W latach pidziesitych zaczy licznie powstawa instytucje zajmujce si
odzyskaniem upadych kobiet z ulic i udzielajce pomocy w ponownym zyskaniu szacunku
spoeczestwa. Prostytutki przedstawiane byy jako zabrudzone, uszkodzone i wymagajce
oczyszczenia, w kontracie do czystych, uoonych i wyrafinowanych pa domu, ktrych
przykadem bya krlowa Wiktoria.

Pe pikn uwaano za czyst i nieskalan (z wyjtkiem momentu menstruacji). Dlatego


wczesne kobiety nie stosoway makijau, ktry mgby przysania ich naturalne pikno.
Ciao dokadnie zakrywano, gdy naleao ono do zalubionego wybranka i tylko przez niego
mogo by podziwiane. Mowie byli zobowizani broni swoich on, ktre powinny by im
poddane i posuszne. W zwizku z tym kobiece prawa byy na og bardzo ograniczone. eska
cz spoeczestwa nie moga gosowa, wytacza procesw, ani posiada wasnych
oszczdnoci na kontach bankowych. Majtek wnoszony do zwizku przez kobiet stawa si
wasnoci jej ma i nawet w wypadku rozwodu pozostawa w jego rkach. Podobnie dziao
si z wszelkimi przychodami (cho kobiety nie mogy pracowa) i prawami do dzieci, ktre
rwnie naleay do mczyzny. Zniewolona w ten sposb kobiety miay tylko kilka zada:
zajmowa si domem, by posuszn mowi oraz rodzi i wychowywa dzieci. Wszelk prac
zarobkow (z wyjtkiem zawodu nauczycielki, guwernantki) postrzegano jako niestosown.
M mia prawo do swojej ony, zawsze i o kadej porze. Odmowa wspycia grozia
pobiciem. Nierzadko dochodzio wic do gwatw w zwizkach. ona na ktr pad chociaby
cie podejrzenia o zdrad moga by przepdzona z domu. By to te wystarczajcy powd do
rozwodu, ale tylko dla mczyzn. Mczyzn dopuszczajcego si cudzostwa nie osdzano
tak surowo, co wicej, uznawano nawet za naturalne, e co jaki czas moe on potrzebowa
odmiany w postaci ciaa innej kobiety. Nie grozi mu zatem rozwd (kobiety nie mogy
wystpi o zakoczenie maestwa zmiany zaczy nastpowa w drugiej poowie XIX
wieku), pozbawienie praw do dzieci, ani te utrata dachu nad gow. Jeli rodzina wygnanej
kobiety nie zaopiekowaa si ni, wtedy pozostawaa bez rodkw do ycia, bez schronienia i
waciwie bez moliwoci zarobienia na swoje utrzymanie. Jedynym rozwizaniem w tej
trudnej sytuacji byo zejcie na z drog.

W epoce wiktoriaskiej, pojcie "pater familias", czyli ma jako gowy gospodarstwa


domowego i moralnego lidera swojej rodziny, zosta mocno zakorzenione w brytyjskiej
kulturze. Rol ony byo miowanie, szanowanie i suchanie swojego ma. Mimo, i w
hierarchii rodzinnej miejsce ony usytuowane byo zaraz po mu, nie uznawano jej za wan.
Obowizkiem ony byo zajcie si mem i odpowiednie wychowanie dzieci, co stao si
fundamentem spoeczestwa wiktoriaskiego. Aby kobieta prowadzia przyzwoity dom
zapewnia szczcie, komfort i dobre samopoczucie rodziny, musiaa wykonywa swoje
obowizki w sposb inteligentny i dokadny. Miay skrupulatnie prowadzi i sprawdza
wydatki gospodarstwa domowego, a poprzez organizowane imprezy i kolacje przynie
mowi presti. ycie rodzinne w klasie robotniczej nie byo takie wygodne. Do gwnych
zada ony naleao utrzymanie rodziny w czystoci i cieple, co byo niezwykle trudne w
warunkach ndzy i gnijcych slumsach. Podstawowym obowizkiem byo pranie i
czyszczenie. Wszechobecny w wczesnych czasach py wglowy pokrywa wszystkie
dostpne powierzchnie. Uciliwym zadaniem byo szorowanie ubra, dywanw, zason,
pocieli aby pozby siczarnego nalotu. Jeeli chodzi o edukacj kobiet nie miay one takich
samych moliwoci studiowania co mczyni. Rzadko miay moliwo uczszczania na
uniwersytet. Mwiono nawet, i studia s wbrew naturze kobiet i mog spowodowa choroby.
Kobietom trudno byo przez to uwolni si od ogranicze spoecznych, aby osign niezaleny
status majtkowy. Miay one moliwo studiowania przedmiotw takich jak literatura
powszechna, historia, geografia, ktre miay im zapewni tematy do rozmw. Pomimo tego
niektre kobiety powicay czas na nauk mskich przedmiotw na przykad prawa, sztuki,
inynierii, fizyki, dziki czemu przyczyniay si do przyszego zwikszenia rwnouprawnie.

Rozrywka i spdzanie czasu wolnego w czasach wiktoriaskich w duej mierze zaleao od


klasy spoecznej. Do podstawowych zainteresowa klas wyszych naleay literatura, sztuka,
muzyka, teatr, opera, musicale. Mczyni czas spdzali w klubach, czsto krajc w karty oraz
w kasynach. Czsto, podczas spaceru w parku, mona byo usysze orkiestr dt. Czasy
panowania krlowej Wiktorii okrelane s jako zoty wiek brytyjskiego cyrku. Inn form
rozrywki stanowio zainteresowanie zdarzeniami paranormalnymi takimi jak hipnoza,
komunikowanie si ze zmarymi, przywoywanie duchw. Popularne stao si te
kolekcjonowanie naturalnych okazw zwierzt i rolin. Podrowanie i turystyka stay si
rwnie zajciem przynoszcym spoeczestwu wiele radoci.

Uwaana przez historykw epoka wiktoriaska za czas wielu sprzecznoci, takich jak
powszechne zainteresowanie wygldem zewntrznym, godnoci i powcigliwoci wraz z
wystpowaniem zjawisk spoecznych, takich jak prostytucja i praca dzieci, bya jednak okresem
przemysowych, kulturalnych, politycznych, naukowych zmian w Wielkiej Brytanii. Model
kobiety anioa kontrastowa z istnieniem kobiety upadej. Okres panowania Wiktorii
przypad na trwanie rewolucji przemysowej, ktra nie moga nie przynie zmian w
spoeczestwie nie tylko brytyjskim, ale i wiatowym.
Krlowa Wiktoria zapada jednak Brytyjczykom gboko w pamici. Uznawana jest za babk
Europy, gdy wielu jej potomkw zasiada na tronach starego kontynentu. Bya ona
wielbicielk kotw i za jej przykadem cay wiat zacz uwielbia koty i trzyma je jako
domowych ulubiecw. Krlowa rozpocza tradycj noszenia biaych sukien przez panny
mode podczas lubu. Do tamtej pory kolor by dowolny.

ycie w Londynie w XIX wieku

Kojarzy nam si przewanie z zamglonymi ulicami, cho wcale nie mga spowijaa, wtedy ulice
Londynu. Jako pierwsze miasto na wiecie pado ofiar wasnej industrializacji. Cho
najbogatsze pord miast cywilizacji europejskiej, to bieda graniczya tu z ogromnym
bogactwem.

Londyn, w XIX wieku

Londyn wkroczy w XIX wiek z trwog. Przeraeni wydarzeniami Francuskiej Rewolucji


ludzie wyczekiwali, kiedy pojawi si iskra, ktra spowoduje wybuch. Czy arystokratyczne
gowy s zagroone? Krzyczay dzienniki powszechne. W dziewitnastym wieku Londyn sta
si pierwsz nowoczesn metropoli. Masy miejskie yy lokalnym spektaklem, ktry
wzbogacay dzienniki brytyjskie po dzi dzie zakorzenione w gbokiej tradycji bulwarowych
wieci.

Pocztkw Londyskich slumsw obserwator doszukuje si w XIX wieku. Jednak swoje


obserwacje naley skierowa mniej wicej o pidziesit lat wczeniej, do poowy XVIII
wieku. Kiedy populacja Londynu zacza wzrasta w skali do tej pory nie zaobserwowanej w
Europie, zaczy powstawa zbiorowiska biedy. Przez cay XIX wiek populacja tego miasta
rosa, a krajobraz niegdy sielankowy zacz spowija Londyski horyzont czarnymi kbami
dymu. Wyraaj, to obrazy, jak i zdjcia wczesnych artystw. Midzy innymi takich malarzy
jak J.M.W Turner, ktry malowa przemijajcy wiat i jak inni sobie wczeni z trwog
obserwowa tajemniczy przeraajcy krajobraz, ktry budowa si u jego stp.

Pierwsze slumsy powstaway w okolicach manufaktur pniejszych fabryk. W zasadzie


przeludnienie wystpowao w krtkim czasie w miejscach, w ktrych postawiono fabryk
niezalenie, gdzie si pojawiy. Stawianie wytwrni przemysowych w centrum miasta byo,
wtedy do logicznym rozwizaniem. Dla przemysowca z pocztku XIX wieku, istotny jest
dobry dostp do portu lub zbytu ze wzgldu na sabo rozwinit komunikacj. Pierwszy
publicznie dostpny transport w Anglii uruchomiono dopiero w 1803 roku (Surrey Iron
Railway), natomiast pierwsza lokomotywa napdzana par wyruszya dopiero w 1804 roku.
Zanim to nastpio towary transportowano po wodzie, poniewa transport ldowy by zbyt
kosztowny, dlatego wikszo fabryk powstawaa pragmatycznie w ssiedztwie rzeki.

Skupiska robotnicze uchodziy za centrum biedy. le skonstruowane domy, brak


odpowiednich warunkw sanitarnych i otaczajcy wszystkich brd sprawiy, e druga cz
spoeczestwa nie uczestniczya w yciu slumsw ani si zbytnio nimi nie zajmowaa.
Londyczycy ery Wiktoriaskiej zdawali si ignorowa fakt istnienia skupisk biedy.
Powszechne mity rozpowszechniane wczenie i wynikajce z ignorancji spoeczestwa,
wspomagay stereotypy. Zgodnie z duchem protestanckim, cz ludzi uwaaa, e biedni s
sami winni swojej biedy. Ich pooenie jest spowodowane przez lenistwo lub brak
odpowiednich chci do pracy. Ju, wtedy uwany obserwator mg stwierdzi, e opinie te nie
odzwierciedlaj prawdy.

Jest luty roku 1848. Niedawno w Londynie Karol Marks i Engels obwiecili swj manifest
komunistyczny. Wydarzenie odbio si echem w caej Europie. Gos wychodzcy z centrum
wczesnego kapitalistycznego wiata poruszy kuluary. Marks chwyta si w swoich
przykadach Londynu, std czerpa swoje najbardziej radykalne pogldy. Znajdujc
potwierdzenie dla swojej ideologii w yciu zwykych ludzi, wyzyskiwanych przez XIX
wieczny kapitalizm, zaoferowa nowe spojrzenie na zalenoci ekonomiczne wczesnego
spoeczestwa.

Robotnikowi najemnemu pozwala si pracowa na wasne utrzymanie, a wic pozwala mu si


y o tyle tylko, o ile przez pewien czas pracuje darmo dla kapitalistw (a zatem i dla tych,
ktrzy wraz z nimi uczestnicz w zjadaniu wartoci dodatkowej); e cay system produkcji
kapitalistycznej obraca si dokoa zagadnienia, jak zwikszy ilo tej darmowej pracy przez
przeduenie dnia pracy albo przez zwikszenie jej wydajnoci, wiksze natenie siy roboczej
itd.; e przeto system pracy najemnej jest systemem niewolnictwa, przy czym niewolnictwo to
staje si tym cisze, im bardziej rozwijaj si spoeczne siy wytwrcze pracy bez wzgldu na
to, czy robotnik otrzymuje lepsz czy gorsz zapat.

Ciekawym zjawiskiem jest jak Londyn oddziaywa na wyobranie wczesnych politykw


artystw, czy pisarzy. Nie tylko Karol Marx zasyn z poruszenia kwestii biedy i wyzysku.
Byy, to zjawiska spoeczne jakie zapanowao w tamtym okresie w Londynie na skal nie
porwnywaln do adnego innego miejsca na ziemi.
Karol Dickens w swoich powieciach porusza temat nierwnoci spoecznych tamtego okresu,
cho nie do koca wynikajcych z uprzemysowienia, jednak wzmocnionych tym faktem.
Napisa Opowie Wigilijn w okresie poprzedzajcym manifest Marksa. Zwrci uwag na
przedmiotowo czowieka w nowoczesnym wiecie.

Tumaczy poprzez opowie o trzech duchach do czego prowadzi pogo za pienidzmi.


Zaledwie jedna z jego opowieci odbywaa si w lokalizacji poza Londynem. Cikie czasy
(Hard Times) osadzona jest w przemysowym miasteczku na pnocy Anglii i w dalszym cigu
porusza problematyk spoeczestwa przemysowego.

You might also like