133 Y I L NCE Y A Y I M L A N A N Y U N A N HARFLER LE

TRKE ( K A R A M A N L I C A ) BR
"ROBNSON C R U S O E " EVRS

Blent BERKOL

GR

KARAMANLILAR, KARAMANLICA V E
K A R A M A N L I EDEBYATI STNE

A a d a t a n t a c a m z "Yunan H a r f l e r i y l e Trke Robinson

Crusoe evirisi", K a r a m a n l Edebi yat ' n d a , i m d i y e kadar tesbit
e d i l m e m i bir eviridir. lk kez, bu yaz ile t a n t l m a k t a d r .
Ad g e e n kitab t a n t m a d a n n c e K a r a m a n l l a r , K a r a m a n l
ca ve K a r a m a n l E d e b i y a t h a k k n d a ksa bilgiler vermekte yarar
vardr.
'Karamanl' ad 1924 ylna kadar Anadolu'da oturan, T r k
e k o n u a n ve T r k e ' y i Yunan h a r f l e r i y l e yazan Ortodoks H
ristiyan t o p l u l u u n a verilen addr.
K a r a m a n l l a r , T r k e ' d e n baka dil b i l m i y o r l a r d . T r k e ' y i
de K a y s e r i , Nevehir ' a z ' n a yakn bir a z ' l a k o n u u y o r l a r d .
Bu a z ' a , 'Anadolu Karamanl Az' denilir. K a r a m a n l l a r n ge
lenek, g r e n e k ve d a v r a n l a r da y a a d k l a r blgelerdeki T r k
lerle a y n d r . K l t r m z n etkisini g s t e r m e s i b a k m n d a n a a
daki gzlem de bunu d o r u l a m a k t a d r .
"ngiliz BBC Televizyonu'nda grd d k m a n t e r bir filmde
" m b d e l e y e " zorlanan bir grup Anadolu kyls a r a s n d a d o l a
an "kara c b b e l i " bir ky papaz o l m a s a y d , bunlarn g i y i m - k u -
a m l a r y l a , izgi ve b a k l a r y l a , ellerindeki boha, testi ve a -
n a k - m l e k l e r i y l e Trk o l d u k l a r n a yemin edebilirdim." ... diyen
Sait D e m i r d a l ; bk. Sait Demirdal, B t n y l e Uluborlu, st., 1968,
s. 109-111. (1)

- 135 -
 PINIP mm
XIKIAFE2 AOTI.
vTaXt XaveTavv] xaTtpv:Ev Aavi7jXCa*t i'iv.'zzf
lou X.'Ecppat{i. aya pta^Ttoyfit ?.jaXc p^fScapAspi
[zs^apaXou xa7ceXceiXc Ts/%eit Ar^r/jpavas
7sVaiX^tvTev, <xXe<ae6i caTt; <-X oXouvcu Tovo-
x t s 7.:<javr v
i TspToujs <r*Aouv[xo6a7cup.

<>1 KjBNIT IE

18 5&
"Robinson Crusoe"nin Kapak S a y f a s .
- 136 -
 K a r a m a n l l a r a , Osmanl Ariv Belgeleri'nde "Zmmyn-i K a
raman" veya yalnz "Karamniyn" denilmektedir (2).

Karamanllar, kendileri iin baka adlar da kullanmlardr:

Anadolu H r i s t i y a n l a r , Anadolu Ortodoks H r i s t i y a n l a r , Y u n a n
Lisann bilmeyen Anadolu'daki H r i s t i y a n l a r , Anadolulular gibi
(3).
Karaman, Osmanl e v l e t i ' n i n bir vilyetidir. Aksaray, A k
e h i r , N i d e , E r e l i , Ermenek, Antalya, Kethiye bu vilyetin s
nrlar iindedir (4). Bu snrlar iinde y a a y a n ve y u k a r d a say
dmz zellikleri t a y a n toplulua bu nedenle 'Karamanl' de
n i l m i t i r . 'Karamanl' adn i l k defa, 1553-1555 yllar a r a s n d a
stanbul ve Anadolu'yu d o l a a n Alman gezgini Hans Dernshwam
'Gezi K i t a b ' n d a kullanmtr. Ad g e e n gezgin, 'Caramanos'
denilen bir topluluun s t a n b u l ' u n Yedikule semti y a k n l a r n d a
o t u r d u k l a r n , T r k e ' d e n baka dil bilmediklerini, kilisedeki
ayinlerini ise, bilmedikleri Yunanca ile yaptklarn b e l i r t m e k t e
dir (5). Evliya elebi de, A n t a l y a ' d a T r k e ' d e n baka dil b i l
meyen H r i s t i y a n l a r d a n s z e t m e k e d i r (6).

K a r a m a n l l a r n kkeni hakknda iki gr v a r d r :

a) Karamanllar, dilce Trklemi Rumlar'dr.

b) Seluklular dneminde Bizansllarla olan sk ilikiler so
nucu Trklerin bir ksm Hristiyanl kabul etmilerdir ve K a
ramanllar, bunlarn torunlardr. Yani, aslen Trkrler (7).

Birinci g r : S. Hdaverdiolu - Theodotos (8), Spiros Vr-

yonnis (9), Severien Salavilla (10) b e n i m s e m i t i r .

kinci g r : Cm Bey (11), Ja'nos Eckmann (12), G o t t h a r d

J s c h k e (13), Papa E f t i m (14) ve Prof. Mehmet Erz (15) t a
r a f t a r d r . Dr. Robert Anhegger'in bu konudaki gr y l e d i r :

"Bildiimiz k a d a r y l a , T r k e konuan Ortodokslar iki kk

ten gelmedir:

1 - Bizans zamanndan kalma Hristiyan Trkler: r n e i n ,

1500 y l l a r n d a Aksaray, N i d e , Kayseri vs. b l g e l e r i n d e a r a l a
rnda ' y r k ' de olan H r i s t i y a n l a r n bulunduunu biliyoruz. e r '
Mahkeme sicillerinde H r i s t i y a n ahalinin T r k e adlar k u l l a n d k
lar g r l m e k t e d i r .

- 137 -
 2 - Yunancay brakp Trkeyi benimseyen Hristiyanlar:
Bu, bilinen g e r e k t i r ve 20. yzyln bana kadar da devam e t
m i t i r " (16).

K a r a m a n l l a r Kayseri, Nevehir, N i d e , Konya, Karadeniz

sahilleri ve s t a n b u l ' d a byk kitleler halinde t>t ur m a k t a y d l a r .
s t a n b u l ' u n Yedikule, Langa ve Galata semtlerinde F e t i h ' t e n
(1453) sonra y e r l e t i r i l m i l e r d i r . Anadolu'nun dier y e r l e i m
merkezleriyle Suriye, Balkanlar, Basarabya ve K r m ' d a ise sa
ylar daha azd.
K a r a m a n l l a r , dier Rumlarla beraber Lozan A n d l a m a s ' n n
(1923) eklerinden V I . n u m a r a l s u y a r n c a , y e r d e i i m i ' n e ( M -
b d e l e ) tabi t u t u l m u l a r ve Yunanistan'a g e t t i r i l m i l e r d i r
( 1 7 ) : Y e r d e i i m i n d e , K a r a m a n l l a r n saylar 1 milyon c i v a r n
dayd. Bu d n e m d e T r k i y e ' n i n nfusu 12 milyondur.

K a r a m a n l l a r n ; 'Yunan Alfabesi' ile T r k e yazdklarn be

l i r t m i t i k . Yunan Alfabesi'nde 24 harf vardr. T r k e ' d e ise ses
says (n ve h) de saylrsa 31'dir. Yunan Alfabesi, Trk sesle
rini g s t e r m e d e , yetersizdir. K a r a m a n l l a r , Yunan harfleriyle
g s t e r i l m e s i imkansz olan (c, , h, , j , , , ) seslerini "harf
i f t l e r i " ve "yaz evrim iaretleri" ile g s t e r m i l e r d i r . 1820'
lerden sonra K a r a m a n l Alfabesi g e l i i - g z e l l i k t e n kurtulup bir
t a k m yazm kurallarna b a l a n m a y a b a l a m t r . Ancak, K a r a -
m a n l c a ' d a yazm ile i l g i l i sorunlar hi bir zaman tam olarak
z m l e n e m e m i t i r.

Janos Eckmann, K a r a m a n l c a eserleri grupta toplamak

tadr :
"1 - Dorudan doruya edeb Trke ile yazlm eserler:
Bunlar, aslen Arap harfleriyle yazlm T r k e eserlerin Yunan
harfli basmlardr.
2 - Halk unsurlaryla a z - o k kark yaz dili ile yazlm
eserler.
3 - Karamanl 'Halk dili* veya ona ok yakn bir dille ya
zlm eserler" (18).

K a r a m a n l c a eserlerde T r k e szcklerin yansra Yunanca

szckler de kullanlmtr. Yunanca szcklerin ekleri ise T r k
e ' d i r . X I X . yzyln s o n l a r n a doru y a y m l a n a n eserlerde Y u
nanca szcklerin saysnn a r t t g r l m e k t e d i r .

- 138 -
 K a r a m a n l c a eserlerde szckler ve szdizimi (sintaks) T r k -
e n i n zelliklerini k o r u m a k t a d r .

K a r a m a n l l a r , g i t t i k l e r i Yunanistan'da 'Anadolu lisan' de

dikleri Trkeyi kullanmay s r d r m l e r d i r . Y a l l a r , Y u n a n c a y
r e n e m e m i l e r d i r . Yeni kuak ise, T r k e y i 60 yl n c e k u l l a
nlan Kayseri, Nevehir azna yakn bir ekilde k o n u m a k t a d r
lar.
Bir kiinin K a r a m a n l o l u p - o l m a d dn olduu g i b i , bugn
de ' S o y a d ' n d a n a n l a l m a k t a d r . Yunanistan'da, 'Olu' ile biten
s o y a d l a r kiinin K a r a m a n l olduunu g s t e r i r . r n e i n : H d a v e r -
diolu, Papazolu, Kaplanolu gibi. Anadolu'da y a a d k l a r d
nemlerde, bunlarn a d l a r da eski Trk a d l a r y d .

K a r a m a n l l a r 1584-1924 yllar a r a s n d a 'Yunan harfleriyle

Trke' zengin bir edebiyat o l u t u r m u l a r d r . K a r a m a n l E d e b i
y a t n a ait eserleri, "Yazma" ve "Basma" diye iki grupta t o p l a
yabiliriz.

Basma eserlerin says 500 civarndadr. Kitaplar Venedik,

B k r e , Atina, Amsterdam, Viyana, stanbul, zmir ve Trabzon'
da b a s l m t r . K i t a p l a r n byk bir ksm din eserlerdir. B u n l a
rn yannda Edeb, F e l s e f , lm, Tbb, T i c a r , Hukuk kitaplar
da vardr. ok sayda dilbilgisi k i t a p l a r ve szlkler de b a s l
m t r . Bu kitaplara r n e k olarak, F a t i h dnemi Rum Patrii
Cennadios'un "i'tiknme"sini (1584), "Glzr- i m n - Mesih"
(1718), "Kolay mn Nasihati" (1753), "Trke-Yunanca Szlk"
(1804), "ilimlerin cmli" (1836), "Corafya" (1863), "Tem-i
Dnya" (1872), "Osmanl Edebiyat Antolojisi" (1873), "Anadolu
Salnmesi" (1889), "Mukaddes Tarihi N m e l e r " i (1898) g s t e r e
biliriz.

K a r a m a n l c a eserlerin bir ksm 'eviri', bir ksm da 'te'

l i f ' d i r . eviriler, daha ok F r a n s z c a ve Yunanca'dan y a p l m t r .

K a r a m a n l c a zerinde daha ok Batl T r k o l o g ' l a r a l m

t r . S. H d a v e r d i o l u - T h e o d o t o s ilk kez bir 'Bibliyografya' ha
z r l a n m t r (19). 1930'da y a y m l a n a n bu a l m a d a 71 maddede
54 adet K a r a m a n l c a eser t a n t l m t r . A r a t r m a c Svrien S a -
lavilla ve Eughe Dalleggio de 1958, 1966, 1974 yllarnda 3 c i l t
lik bir ' K a r a m a n l c a Bibliyografya' h a z r l a n m t r (20). Bu b i b
liyografyann 4. cildi de h a z r l a n m a k t a d r . Evangelia Balta 1981

- 139 -
ylnda, S. Salavilla ve E. Dalleggio'nun 3 c i l t l i k b i b l i y o g r a f y a s
na 'ek bir bibliyografya' y a y m l a m t r (21). Anastas Y o r d a n o -
lu; mezuniyet tezinde 20. yzylda y a y m l a n a n K a r a m a n l c a baz
k i t a p l a r n adlarn vermektedir (22). Semavi Evice, 'Bir Nevehir
Salnamesi' adl kitab t a n t m t r . Bu konuda, Dr. Robert Anheg-
ger a l m a l a r n s r d r m e k t e d i r (23).

K a r a m a n l l a r , Yunan harfleriyle ' G n l k T r k e gazete ve

dergiler' de k a r m l a r d r . Bunlarn en nls 'Anadolu' ve ' A s
ya' gazeteleridir. Evangelinos Misaelidis (1820-1890) t a r a f n d a n
k a r l a n Anadolu Gazetesi 1851 ylnda y a y m a b a l a m , 20.
yzyln b a l a r n a kadar yaymn s r d r m t r .

K a r a m a n l l a r , Ortodoks Pat rikhanesi'ne balydlar. M s l

man T r k l e r , bunlara H r i s t i y a n olduklar iin ilgi g s t e r m e m i
ler; Devlet T r k e Din T r e n y a p m a l a r n a izin v e r m e m i t i r .
R. Anhegger'in bu konuda syledikleri dikkat e k i c i d i r :

"1870 ylnda; Langa'da oturan K a r a m a n l l a r balarnda Pis

koposlar olduu halde, K i l i s e ' d e vaazn ve din merasimin T r k
e olmasn istediler. Patrikhane, onlara kar O s m a n l H k m e
t i n d e n yardm istemek zorunda kald. (Bu bilgiler, o dnem ya
y m l a n a n Bulgar G a z e t e l e r i n d e n a l n m t r ) . . . T r k e konuan
H r i s t i y a n l a r g e r e k t e n bir k m a z d a bulunuyordu. Kilise, onlarn
Trkln kabul e t m e d i i gibi, H r i s t i y a n olduklar iin M s l
man T r k l e r de onlar benimsemiyordu" (24).

stanbul ve Ege B l g e s i ' n d e y a a y a n Rumlar, K a r a m a n l l a r

i l e r i n e a l m a m , onlarla alay e t m i l e r d i r . nk K a r a m a n l l a r
Yunanca b i l m i y o r l a r d , bilenleri de dzgn Yunanca k o n u a m
y o r l a r d . D n c e , davran, duygu ve gelenekleriyle Rumlardan
ok farklydlar.

19. yzyln o r t a l a r n a dek, K a r a m a n l l a r kendi e v r e l e r i n d e

y a a d l a r . Bu y l l a r d a n sonra evlenmeler ve "Siz, eski Yunanlla
rn torunlarsnz!" kltr p r o p a g a n d a s n n etkisiyle hzla Yunan-
l l a m a y a baladlar.

1850 ylndan sonra K a r a m a n l l a r , Protestan yapma a l

m a l a r b a l a m t r . Bu a m a l a , A m e r i k a l l a r n byk a b a har
c a d k l a r n , bir ok P r o t e s t a n l k l a i l g i l i k i t a p l a r n basldn ve
O r t o d o k s l a r n bundan r a h a t s z olduklarn gryoruz. Protestan-

- 140 -
l a t r m a hareketinin temelinde siyasal nedenler vardr. O s m a n l
larn bu durum karsnda ne gibi n l e m l e r (!) aldn b i l m i y o
ruz.
K a r a m a n l l a r n T r k K u r t u l u S a v a ' n d a k i d u r u m l a r da t a m
olarak i n c e l e n m e m i t i r :
Ankara/Keskin M e t r o p o l i t i Papa Eftim 1918 ylndan i t i b a
1
ren Pat rikhane ye cephe a l m , daha sonra da Trkln iln
e t m i t i r . K u r t u l u Savanda Papa E f t i m ile beraber bir grup
1
K a r a m a n l da faaliyet g s t e r m i l e r d i r . Bunlar; 1922'de K a y s e r i
de toplanan Kongre'de, T r k K u r t u l u S a v a ' n a taraftar o l d u k
larn b e l i r t m i l e r d i r . Bu s r a d a , bir grup K a r a m a n l n n k a r t t
Anadolu'da Ortodoksluk Sads' isimli gazete i l e de ayn g r
leri p a y l a t l a r . A y r c a , K o n g r e ' n i n s o n u l a r da T B M M ' n e s u n u l
du. t e yandan, 1922'de de 'Trk Ortodoks Patrikhanesi'ni k u r
dular. Bu hususlar g n m z e kadar g e r e i gibi akla k a v u t u r u
lamamtr.
ROBINSON C R U S O E EViRiSi'NiN TANITIMI
G i r i ' t e y a p t m z a k l a m a l a r d a n sonra 10x15 cm. b o y u t
l a r n d a 184 sayfa olan 'Robinson Crusoe evirisi'ni a a d a k i
plna gre tantmaya alacaz :
a - Kapak s a y f a s ,
b - Kayseri Ep'tropisi y e l e r i n e ithaf yazs,
c - Y a y m c l a r n nsz,
d - evirmenin nsz,
e - eviriden b l m l e r ,
f - K i t a p h a k k n d a ksa bir a k l a m a ,
g - K i t a p duyurusu.
a - Kapak Sayfas :
Ad g e e n kitap 1853 ylnda s t a n b u l ' d a oannis Lazaridis
Basmevi'nde Epaminondas Lazaridis'in denetiminde b a s l m t r .
eviri, A n t a l y a l Dimitrakis t a r a f n d a n y a p l m t r . evirinin han
gi dilden yapld ise b e l i r t i l m e m i t i r . Kapakta unlar y a z l d r :
"Robinson Krosos hikyesi olup, Entalia ( A n t a l y a ) h a n e d a n -
kadiminden (eski ailelerinden) D a n i i l z d e i ' t i b r l ( s a y g n ) H .
( H a c ) Efram ( E f r a m ) A a mahdumu (olu) m e l - i m e v s m l e r i
( a d l a n d r l a n ) m a h r e t l i , kaabiliyetli (yetenekli) elebi D i m i t r a
kis c e n b l a r n d a n ( t a r a f n d a n ) a l e ' s - s e v i ' (eit ekilde/aynen)
i s t i m l olunan ( k u l l a n l a n ) T r k e lisanna (diline) terceme o l u n
m u t u r ( e v r i l m i t i r ) . F. 1. Konstantiniyye ( s t a n b u l ' d a ) E p a m i
nondas Lazaridis Z r - i Nezaretinde (denetiminde) bulunan, o a n
nis Lazaridis T a b h n e s i ' n d e ( B a s m e v i ' n d e ) 1853."

- 141 -
 b - Kayseri Epitropisi y e l e r i n e Ithf (sunu) Y a z s :
Kitabn 3. sayfas s t a n b u l ' d a , Kayseri'deki yoksullara y a r
dm iin kurulan "Kayseri Epitropisi ( H e y ' e t ) " n i n yetenekli ve
iyiliksever y e l e r i n e s u n u l m u t u r . 3. sayfada unlar yazldr :
"bu Robinson hikyesi (yks), D e r - S e d e t ' de ( s t a n b u l '
da) e f k r - hayriyye (hayr/iyilik ileri topluluu) ile tekil o l u
nan ( o l u t u r u l a n ) 'Kayseriyye Epitropisi' kaabiliyetli (yetenekli)
ve h a y r h h ( i y i l i k - i s t e y e n ) a ' z l a r ( y e l e r i ) n m - n m l e r i n e
t e n m k o l u n m u t u r ( a d l a r n a gzel yaz ile s u n u l m u t u r ) . "

2II0Y

P O I I M E f t X I K I A X I E S I

Alp <jaaTSTT oxtap-/> gaipte ikk

Kitabn "thaf Yazs"

- 142 -
 c - Yaymclarn nsz :

K i t a b n 5 ve 6. s a y f a l a r n d a bulunan nszde; yaymclarn,

' A n a d o l u Gazetesi' yazar Kulal Evangelinos Misaelidis ve o r t a
loannis Lazaridis'in, Kayseri Epitropisi y e l e r i n e sunu y a z
lar v a r d r . Bu yazda, hem kitabn t a r a f l a r n d a n kabul edilmesi
istenmekte, hem de kitap t a n t l m a k t a d r :

Bu nsz'de, Robinson Crusoe romannn a m a c , bundan

k a r l a c a k dersler (hisseler) a n l a t l m a k t a ; sabrl kiilerin her
gl a a b i l e c e i ; o c u k l a r n , babalarnn szlerini dinlemele
rinin g e r e k t i i , aksi halde b a l a r n a eitli f e l k e t l e r i n gelebile
c e i , hayatta insann geimini s a l a y a m a z duruma debilecei
ve bu durumlardan ancak kiinin istekle alp, ii becererek
kurtulabilecei anlatlmaktadr :

"Robinson Krusos hikyesi; s a b r , s e l m e t t i r (Sabretmek,

k u r t u l m a k t r ) fehvsnca ( a n l a m n c a ) , ibu sabrn ne derecelerde
m a k b l ( g e e r l i ) idini (olduunu) ve bir evld, a t a s n a ( b y k
lerine) i t a t etmedii (boyun e m e d i i ) halde nice t r l (eit
e i t ) g z y e l e r e ( b e l l a r a ) d r olaca ( d e c e i ) ve adem
hadden (snrdan) t e c v z g e i n c e m e d e n ( g e i n m e k t e n ) ciz (ne
y a p a c a n bilmez) ve r - n r ( a r e s i z ) kald hlde g e i n
meye ve gn (bir e i t ) r e bulabileceini hsl kelm ( s
zn z ) ; ' M e r m a ( i s t e e ) , dalar dayanmaz', takdirce ( d e y i -
mince) her adem, her bir icrs m m k n s z (yaplmas olanak
sz) e y l e r i n m e r m i t d i k t e (arzu e t t i i n d e ) igzrlkla (bece
r i y l e ) a a n suretini (eklini) b u l a b i l e c e i n i . . . "

Basmclar; romann gzel ve eitici olduuna, A n t a l y a l

D a n i i l o l u D i m i t r a k i t a r a f n d a n ustalkla T r k e ' y e evrildiini
b e l i r t m e k t e d i r l e r . A y r c a , bu eviriyi, y e l e r e c e s r e t l e sunduk
larn ve onlar t a r a f n d a n kabul edilmesini rica e t m e k t e d i r l e r :

" . . . t a ' l m ( r e t i c i ) ve ta'rf edici ( a k l a y c ) bir leziz ve

ltif (nefis/pek gzel) h i k y e olmayn, Entalie ( A n t a l y a ) h n e -
d a n n d a n Daniilolu i ' t i b r l Hac Efram Aa mahdumu (olu)
m e l - i mevsmleri ( a d l a n d r l a n ) m a h r e t l i , kaabiliyetli (yete
n e k l i ) elebi Hac D i m i t r a k i c e n b l a r n d a n ( t a r a f n d a n ) a l e - s -
sevi' i s t i m a l olunan (aynen kullanlan) Trk lisanna ( T r k e '
ye) t e r c e m e (eviri) ve t a r f - kemterenemden (ben yeteneksiz
kulunuzdan) z t - fzlnelerinize (siz yce a h s i y e t l e r e ) t e n m k
o l u n m a k l i e (gzel bir e k i l d e sunulmaya) i c t i s r k l n m olup

- 143 -
Ues>aret edilmi olup), h s n - kabul (ho k a r l a n m a s ) ms-
11
t e r c - i k e r n e m d i r (acizlerinin midleridi r ) .

Basmclar; Dernek'in kurulmasnn yoksullarn y a r a r n a o l

duunu, bilimsel yaynlarn yoksul o c u k l a r n a y d n l a t l m a s n d a ,
o l g u n l a m a s n d a , kt davranlardan k a n m a l a r n d a byk yarar
s a l a y a c a n belirtiyorlar. K i t a b , bu nedenlerle kendilerine sun
duklarn b e l i r t m e k t e ve kabul edilmesini rica e t m e k t e d i r l e r :
"...Dorusu m r e ' l - z i k r ( a n l a t t m z gibi) E p i t r o p i - i Hay-
riyyenizin tekli (Hayr kuruluunuzun o l u t u r u l m a s ) hususu
evve'l-emirde ( n c e l i k l e ) e f k r - hayriyyeden ibaret (iyi/hayrl
d n c e l e r i n i z d e n bulunan) bir keyfiyyet (durum) olup, beldeni
zin (ehrinizin) Devlet-i A l i y e ' c e (Osmanl D e v l e t i ' n c e ) rsu
m a t l a r n n (vergilerinin) a a n suretle ( e k i l d e ) tahsiline ( a l n m a
sna) devam ve i l m - i nef'iyyenin ( y a r a r l b i l i m i n ) ner ( y a y m )
ve f a k i r ' l - f u k a r n n evldlarnn (yoksullarn o c u k l a r n n ) feyz-i
b ( k a f a l a r n n / b e y i n l e r i n i n a y d n l a n m a s ) o l m a l a r n a sa'y gay
ret ( a l p - a b a l a m a ) ve her bir su-i hareketin (kt d a v r a n
n) men'ine (engellenmesine) dikkat etmek idine ( e t t i i n e )
nazaran (gre) deil bu m a k l e (bu t r ) , ill dah (ve de) laikli
kitabn takdimi ( s u n u l m a s ) , yn ( y a r a r ) idi ise de, ibu h i
1
k y e dah (de) b i ' l - z t (kendisi) s l - f i 1 - l - b e y n (akland
gibi) n i y y e t - i hayriyyeye dir (iyi/hayrl a m a c m z a ilikin) ah-
l k - hamide (vlm a h l k ) mevsf ( s f a t l a n d r l m ) bir k i -
t b - m a h s s (zel kitap) idnden (olduundan) Atk Acem
(Eski ran) h A r t e r n ( A r t a x e r ) bir o b a n d a n bir avu suyu
cesim (byk) hediyyeden izdiyd ( o a l m a ) h s n - kabul e t t i i
(iyi karlad) misill (gibi) z t l a r n z a olan dyn-i k e s r e m e
(ok b o r l a r m a ) bedel (karlk) kabl ve ho g r e c e k l e r i n i z e
b i - i t i b h (phe etmeksizin) takdimine ( s u n u l m a s n a ) m u b d i -
ret (hemen nnda t e e b b s edilmesi) klnmtr ( i s t e n m i t i r ) . "

Yaznn sonunda u cmleler yer almaktadr :

" D e r - i A l i y e ' d e ( s t a n b u l ' d a ) 15 Ianuru (Ocak) 1853 kulla

r, Mellif-i G a z e t - i Anatoli (Anadolu Gazetesi Y a z a r ) , Evan-
gelinos Misaelidis ve erki ( o r t a ) loannis Lazaridis."

d - evirmenin n s z :
Kitabn 7, 8, 9, 10 ve 11. s a y f a l a r n d a evirmenin nsz
(mukaddeme-i m t e r c i m ) yer a l m a k t a d r .

- 144 -
 Epcota Xt(xXepiviv TeeXicpr/j ,ou^TaXtoeatv:&
5eaai}r/ vei Xet s y p m p l mp (xaTTS v]|/.vt v- 4

T (x'jaTax-/)Xev ytaY]X[/. ytxiayuXep oXoi, TEpr

T^oufxeai y o u s o u a pufJuivXv [xeaiTv fois, idr

to TipiapL Xiivv P o T c i v a c v K p o 0 do ^txta-
yteal 1731 aeveat I^yXi^Xt 1 a v t vj XA cp o vjz Xi
7i'.p ecpevTi ixaayuTivTe yr^puTXictp XTOoy s a v a i s
TseXicp oXouvjjwuc cr, EOpwrcrrs Ts'jptXe, yXi o-*
XntfxaTv lusavT oXouvapx, yaXtvlv yp a/jvr,-
ovjvyjv oxapLa(j'i]v x a p p $ip\h[t.iy*Zy y p icipXepi*
viv XiaavXapv]v .istparr/tXe Tep-r^ou^te Xo^v|Cg
TOUp, %CLTTCC f0X(Z?Tef 'EpjAEVtv ftJcMt.Tt^'
x e v t o XtaavXapv)v xepiCoutxe TTcA^pU {isaj^otv
T'.jxiC oXpLayvjXs, tto -Ts<p X e a j t t <3TAaX. j^-ts*-
yijxl Toupxi Xtcrav7)v i a ^ i . i s g ^ O p t e m . Xia^j
xfiXpuTtp 'vaToXoux 7uouXouvV^p<ji|"^st-
ps^ptXsplv yxvjpaT Te^^t(jt\ h.ouy, g t ^ J t&

evirenin nsz.
- 145 -
 evirmen, n s z ' d e b a t d y a z a r l a r n ok s a y d a gzel h i k
yeler yazdn, her birinin a n l a t m l a r n n baarl olduunu be
l i r t i y o r . Bu eserlerden biri olan Robinson, Cruose' nun 1731 y l n
da ngiliz yazar Daniel Defoe t a r a f n d a n yazldn sylyor :

"Evropa (Avrupa) l i m l e r i n i n (bilginlerinin) t e ' l f t - muh-

t e l f e s i n d e ( e i t l i eserlerinde) nice (saysz) lezz ve herbiri bir
madde (konu) zmnnda ( i i n d e ) m s t a k i l e n ( b a m s z ) yazlma
h i k y e l e r olup, tercemesi hussu m m k n olan mevadden ( e y
lerden) ise de, ibu terceme olunan Robinson Krusos hikayesi
1731 senesi ngiliz Daniel Defoe nm (adl) lim (bilgin) bir
efendi mahiyetinde ( y a n n d a ) h i z m e t k r ( a l a n ) olduu esnada
( s r a d a ) t e ' l f olunmj ( y a z l m ) . "

. evirmen, Robinson C ruose 'nun Avrupa'daki btn bilim

a d a m l a r n c a , her snftan insann okumasnn y a r a r l olduunu
salk verdiklerini b e l i r t m e k t e d i r . K i t a b n defalarca Bat dillerine
ve bu arada Ermenice'ye de evrildiini, bu evirinin kendisi
t a r a f n d a n grldn y a z m a k t a d r . Artk; T r k e y e e v r i l m e s i
nin de zamannn geldiini yle b e l i r t i y o r :

"Evropa'da (Avrupa'da) c m l e e h l - i u l e m d a n (bilim adam

l a r n d a n ) pesend ( b e e n e r e k ) ahlinin ( h a l k n ) her snfnn o k u
masna karar verilmesi i l e , her birinin l i s n l a r n a d e f a t i y l e t e r
ceme o l u n m u t u r , h a t t mukaddem (eski) E r m e n i n m i l l e t i dah
(de) kendi l i s a n l a r n a (dillerine) terceme e t t i k l e r i m e h d i m i z
(grdmz) olmayile ( b i l d i i m i z d e n ) , bu d e f a ale's-sevi (ay
nen) i s t i m l e t t i i m i z ( k u l l a n d m z ) T r k lisanna dah ( T r k
e ' y e de) tercemesi lzm g e l m i t i r (evrilmesi g e r e k t i r m i t i r ) . "

Romann, Anadolu'da yaayan, Trke konuan Hristiyanla

rn okumalar ve anlatmalar iin evrildii belirtilmektedir :

"Anadolu'da bulunan H r i s t i y a n hemehrilerimizin krat

(okuma) ve tefhimi (anlatma) i i n . . . "

evirmen, romandan e i t l i dersler a l m a n n tam zaman o l

duunu belirtmekle, evirinin bir amaca ynelik olduunu a n l a t
mak istiyor :

"Robinson hikayesi e n v - i t r l (eit e i t ) kssadan (y

kden) hisse (ders), a l n a c a k s r a l a r (zaman) olup..."

- 146 -
 Robinson Cruose roman hakknda; romann s d e bir biimde
yazld, Batl y a z a r l a r n syledii gibi a n l a m n n derin ve i n
sana y a r a r l olduu b e l i r t i l m e k t e d i r :

" V k a (her ne kadar) ibu h i k y e bir nev' ( e i t ) pek s d e

(yaln) ve ir h i k y e l e r gibi t r l nfuz ve suretten (eitli e t
ki ve e k i l l e r d e n ) i b r e t bir nakliyyat ( a n l a t m ) grlr ise de,
halbuki nice (oysa ki bir o k ) Evropa l i m l e r i n i n kavli (szleri)
ve t a k r i r i ( y a z m a l a r ) zre ibu hikyenin maddesi (konusu) de
rin derecede insana m e n f i e l u ( y a r a r l ) . . . "

evirmen, Robinson Crusoe'yu okuyann; .nsann yaratld

durumu, g e i n m e b i i m l e r i n i , ar yoksulluk ve zenginliin ger
e k d e e r i n i , insann akraba ve sevilen d o s t l a r n a i h t i y a c o l d u
unu r e n e c e i n i b e l i r t i y o r :

"Ve bunun k r a t i n d e n ( o k u n m a s n d a n ) insann hlk ( y a r a d

l) olduu hl (durum), ve ol dem (o zaman) geindii usl
( y n t e m ) anlalr ve bir de kesret ( o k ) derecede yoksulluk ve
variyetin (zenginliin) k y m e t - i hakkisi ( g e r e k d e e r i ) bilinir.
Ve yalnzlkta kiinin akrabaya yhd a h b b e y e (dostlara) ' ne
derece m u h t c o l d u u . . . "

evirmen, Platon'un ( E f l t u n ' u n ) ; "Onsuz olmaz" dediini

belirtiyor. h t i y a l a r m z birinci ve ikinci derecede gerekli o l a n
lar diye ikiye ayryor. Birinciler; yemek, i m e k , giyinmektir.
Bunlar olmadan, insan y a a y a m a z . kinciler; lks o l a n l a r d r . B u n
lar olmadan, insan y a a y a b i l i r . G s t e r i e nem vermek insan
b e n c i l l e t i r m i t i r , demektedir.

" E f l t u n ' u n (Platon'un) karar verdii 'Ek ton on uk a n e f

yni, 'Onsuz olmaz', mertebe l z m - u hakkinin (salt g e r e i n )
f a r k n d a o l u n m a d n d a n , beher t r l , yn yemek, i m e k , g i y i n
mek vesir g e i m suretinin (eklinin) ne kadar l z m - u d e r - k r
(gereklilii a k ) olmasa olmaz, ve ne kadar hev ( b o ) e s h b -
s a l t a n t (hkm s r m e g e r e k e s i ) olmasa da olur, amma o l m a l
mertebesinden olduu, v e ' l - h s l (szn ksas) kiinin hlk o l
duu ( y a r a t l d ) raddelerden (zamandan) i m d i y e dek insann
asl l z m - u hakkisine (salt g e r e i n e ) m d v e m e t (devam)
edici ne kadar eyler, ve ne kadar da hev b d - i s a l t a n t (bo
saltanat rzgr) e y l e r icd e t m i olduu (bulduu) a n l a l r . "

- 147 -
 evirmen, hem dervi, hem de Eski Yunan Felsefe O k u l l a
1
r n d a n 'Stoa r e t i s i ' n i n t a r a f t a r l a r n n ' B i r lokma, bir h r k a
d n c e s i y l e y a a d k l a r n , bunun doru olmadn ve bunun kar
t olan g s t e r i l i y a a y da benimsemenin yanl olduunu
yle belirtiyor :

" V a k a (her ne kadar) d e r v i l e r yhd a t i k (eski) Y u n a n l

lar ( Y u n a n l l a r ) e y y a m n d a ( z a m a n n d a ) Stoiki nm (diye bilinen)
filozoflar t a r i k a t n d a n ( r e t i s i n d e n ) olup da, ' B i r hrka, bir
1
lokma o da olamaz, lkin bir ucu olmuyor dersen, br aksi
t a r a f olan k e m l - i s a l t a n t a (olgun, m k e m m e l s a l t a n a t a / h
km s r m e y e ) m e y y l ( e i l i m l i ) olmak da rev m? (uygun
mu?)"

evirmen, Stoa Okulu'nun kurucusu Epikuros ( l . . 341-270)

ve t a r a f t a r l a r n n d n c e l e r i n e de yer vermektedir. Bunlar,
' T a n r i n n gerekli olan e y l e r i bol verdiini, bize gereksiz o l a n
lar da az y a r a t t n ' s y l e m i l e r d i r . Bize gerekli olanlar, o n l a
ra g r e hava, i e c e k su, yenilecek otlar vs.'dir. Gereksiz o l a n
lar da inci, elmas vs.'dir. Sabr (katlanmak) ve tevekkl (boyun
e m e k ) i y i d i r , ama hibir e y yapmadan oturmak da k t d r :

" F i ' l - h a k k a ( g e r e k t e n ) S t o i k i l e r i n pri ( s t d ) E p i k r o s

ve t e b a a s k a b l l e r i n c e (o'nun yolunda gidenlerce) ' k r olsun
T a n r ' y a ki Ijizm-u hakkas (salt g e r e i ) olan e y y mebzul
(bol) y a r a t m ve n d i r t t a n (ender) eyleri de bize lzumsuz
(gereksiz) y a r a t m derler i d i . ' yle k i : L z m - u hakkas olan
e y dedikleri nesneler, nefes alacak hava, i e c e k su, yiyecek ot
vesire oluyor, vaka (byle olmakla beraber) bunlar a k e (pa
ra) ve bohayla ( m l k l e ) o l m a y p mebzl (bol) ve yandr (ben
z e r l e r i d i r ) ve n d i r t t a n (ender) e y dedikleri, elmas ve inci g i
bi eyler olup, bu misill (gibi) eyleri T a n n bunlar lzmsuz
(gereksiz) y a r a t m , onlar bu kabilde ( o l a b i l i r ) bulunurdu, h a l b u
ki pek de o raddeye (dereceye) A l l a h ' n rzs o l m a y p n i ' m e -
t i y l e (verdikleriyle) m t e n i m (naz ve n i m e t l e y a a y a n ) olup da
kendine kr tevekkl ( m i n n e t t a r l k ve verilene boyun e e r e k )
etmek ne derece laik (gerekli) olduunu da l e m (herkes) b i
l i r , fakat C e n b - H a k k ' a her vakitte tevekkl ve sabr z e r e
durmak ve gn ( e i t l i ) hayrl ( i y i ) olduu m l m ( b i l i n i r ) ise
de, A l l a h kayrsn deyip, elini, ayan s a l l a y p put gibi o t u r
maktan ise..."

- 148 -
 evirmen, babaya itaat etmenin (boyun e m e n i n ) iyi bir ey
olduunu, d n y a d a iyi ve ktnn bununla a n l a l a c a n b e l i r t
mektedir:

Yaban ellerde insan yalnz kalabilir. Kendini -bir ok e y l e

avutabilir. Ama, dostun yerini hi bir e y tutmaz. H i k y e okun
d u k a , b u n l a r n daha i y i a n l a l a c a n s y l e d i k t e n sonra " n -
sz" b i t i r m e k t e d i r :

"Ve yaban yerde olup faydas olduu ve atalara i t a t edip

(bcyun e i p ) inkisrlarn ( b e d d u l a r n ) almamak ne kadar iyi
ey olduu v e ' l - h s l ( k s a c a s ) insann c i h n d a bulabilecei fen
haller ve i y i haller, asl k y m e t i z e r e bundan anlalr, sanki
fenay g s t e r e r e k ona m d v e m e t edici (srekli) iyiliin k a d r i
ni ( d e e r i n i ) r e t i r ve yaban yerlerin yalnzl, yoksulluk, a
lk ve korku, karanlk, souk vesir b i r e l i k l e r e ( r e s i z l i k l e r e )
karlk, a h n e l e r ve e r b e t l e r ve krk ve avizeler, a l g l a r t e r -
t i b etmeyerek ( d z e n l e m e y e r e k ) , beherinin (her b i r i n i n ) , k a r
sna birer birer insana kf olacak (yetecek) kadar devsn ( y a
r a r n ) g r m bir ahbbn c e m ' i vakitte (her zaman) adam ne
kadar t a b i a t a l z m - u d e r - k r (gereklilii a k ) etmek ve u
1
kadar olduu ve e l - h l ( h l e n ) lzmdr diye t a br e t t i i m i z
(akladmz) bunca e y a n n ne kadar hev (gereksiz) ve ne
kadar l z m - u hakk ( g e r e k t e n gerekli) d e r - k r (gereklilii
a k ) a n l a l a r a k , okuyana kll menfiyesi ( b t n y l e y a r a r l )
olduundan, terceme olunmu ise de, hikyeyi o k u d u k a dah
(da) a ' l (daha i y i ) a n l a l r . "

Son c m l e l e r ; e v i r m e n i n ad, memleketi ve evirinin yapl

d t a r i h i belirtmektedir :

" M t e r c i m , H . D i m i t r i o s Efram Daniilolu, Entalieli (An

t a l y a l ) . E n a l i e ' d e ( A n t a l y a ' d a ) A u u s t u ( A u s t o s ) 15."

e - eviri'den Blmler :

13. sayfadan itibaren Robinson Cruose evirisi b a l a m a k t a

dr. eviri hakknda bilgi verebilmek iin baz blmlerini aynen
aktaryoruz :

- 149 -
 "Robinson Krusos Hikyesi
Cild-i Evvel (Birinci Cild)

P0niN2ON KP0YP202
XIKIArESI.

AZIATI EBBEA.
ctO

a t r r i A T E P A N H N 'Ege-cepa W t p
YuxX'/i<TYjvTa x i a t o e^ipivts, axT/) Xe Kpouao
"vapt, iip atptaapTjv 3 vecpep oyXav e ^ X a T r i Xoiu^
icoytouxXepi xevrxev scpctT tT(xi, e 'Poictvatbv
vapc x i o u t t o x e6XaTXapvj aay xaXouit dvatrf) e
7raica(J7i tcouvou xtp iteTsyl xiiw aetTC, rchrouv o -
(/.'.TXeptvt rouva ttv ?TpXepi(i.t g e t , lwou p w u -
^aiuiieTXept p-rr^Ta T ^ O T ^ o u x T a Ta^t rtg ve6
TaaT<TYiXyx, e (xsavtxXix, e x e v T o u icxijXtvi.yto^
poupLexXlx nreTa Xouvpiou;.

Robinson Crusoe Hikyesinin B i r i n c i Blm.

- 150 -
 1
ngiltere'nin Eksetera t a br olunan (denilen) deniz y a l s n
da ( k e n a r n d a ) kin (bulunan) e h r i n d e , vakti ile Krusos n m
(adl) bir s i m s a r n nefer (tane) olan evld olup, bykleri
g e n iken veft e t m i ve Robinson nm kk evldlar sa ka
lp a n a s ve babas bunu gzbebei gibi sevip, btn midlerini
buna bin ederler imi ( b a l a r l a r m ) ise de, ibu muhabbetleri
(sevgileri) a r t t k a o c u k d a dah (de) bir nev' ( t r ) i t a t s i z l i k
(sz dinlememe) ve munidlik (inadlk) ve kendi aklna y r -
meklik p e y d olmu (buyruk o l m u ) .
Robinson'un sinni (ya) k e m l e (olgunlua) y e t t i i n d e n ,
a t a l a r ( b y k l e r i ) bunun t u t a c a zanaati dnerek, bir zanaat
tahsil etmesini ( r e n m e s i n i ) babas nasihat verir idi ise de R o
binson" un seyahate meyli (eilimi) olup, env ( e i t l i ) millet
ve h k m e t i n ahlk ve etvrn (davranlarn) a n l a m a s n a ar
zusu olduu best ( m e r k ) eder durur i d i , bu misill (gibi) ar
zusu ise klliyen ( t m y l e ) laiksiz olup, kendini budala m e r e p
(aklsz y a r a d l l ) olduuna d e l l e t ( i a r e t ) i d i , nk dnyay
s e y h a t edecek zt her ilimde an olmas (bilmesi) gerek iken,
Robinson bunlardan b - h a b e r (habersiz) i d i , h a t t 17 yana var
m iken hi bir e y e meyli (eilimi) o l m a y p vaktini berhava
sarf ( b o y e r e h a r c a y p ) ve Eksetara ehrinin sokaklarn dolar
i d i , beher gn b a b a s n a seyahat ( i s t e i n i ) arz ederek ( s y l e y e
rek) t a d s z eder idi ise de ne m e r m y l a ( m a k s a d y l a ) seyahat
e d e c e i n i b i l m e d i i n d e n , izin vermeyip a r t k bundan byle buna
dir lf etmemesini (bu konuda k o n u m a m a s n ) t e n b h eyledi,
(s. 13, 14).
"Dorusu Robinson a t a l a r n d a n ( b y k l e r i n d e n ) izinsiz g i t t i
ini iyi etmeyip, c e s r e t l i ve aklsz i t u t m u oldu. Ve atalara
deyn ( d y n - b o r ) olan farzn (gerekli e y l e r i n ) pek az kiiler
f a r k n d a d r , ve her kim i ' t i m d etmez (gvenmez) ise, bilsin ki
m c e r r e d (tek bana) ise, ihsn ( i y i l i k ) gelmeyip k b e t i hayr
(sonu i y i ) d e i l d i r . " (s. 15).
"Ferdas (ertesi) gn a r t k m e r k ne yiyecei z e r i n d e i d i ;
ekmek m i , et m i , ot mu, st m, hi birisi yok idi ve grd
a a l a r n hepsi meyvesiz i d i . " (s. 25)
"imdi a r t k ne i t u t a c a n t e f e k k r (dnr) eder idi ve
asl endesi k idi k i , o souk demlerde ( g n l e r d e ) h a s b ' e l -
c b (durum g e r e i ) lzm olup dey (diye) o lamalardan ( G
ney A m e r i k a ' d a y a a y a n bir hayvan) gerek l gerek diri m
cerred (yalnz onlardan) birkan t u t m a k iktiz ettiini (gerek
t i i n i ) a n l a d . " (s. 40)

- 151 -
 "Hsl ( k s a c a s ) m l e k i l i e b a l a y p klhan ( o c a ) b i
t i r d i k t e , aceb srl (vernikkomenon/vernikli) kab y a p m a n n a r e s i
olamaz m diye..." (s. 67)

"mdi (O halde) Robinson az beri dman yrynden ken

dini s e l m e t beller ( k u r t u l d u u n u s a n r ) ise de ya k e m e k n (es-
k i i i gibi) muhasereye alacak ( k u a t a c a k ) olur ise ne yapmal idi;
a r t k burasn t e f e k k r etmeyle ( d n m e y l e ) daim (her zaman)
a r s a n n iinde st salr bir Lama (hayvan) alkoydu, yiyecei
otuyla b e r b e r ve bunlar i k t i z s n a ( g e r e i n e ) gre g n - b e - g n
(gnden gne) t z e l e m e k niyyet eyledi.

"Robinson Hikyesinin birinci fasl (blm) tamm oldu

(bitti)" (s. 83, 84)
"Robinson Krusos Hikyesinin
kinci Fasldr (Blmdr)."
Robinson'un m d d e t i gzr e t t i i ( g e t i i ) senelerin bz
i f d e y e y n ( y a r a r ) o l m a y a n l a r n s a r f - nazar ederek (vaz
g e e r e k ) z u h r t - m e h r e l e r i n i ( m e h u r o l a y l a r ) vasf ederiz
( a n l a t r z ) ki bir gn hava a k olduu esnada ( s r a d a ) bakt ki
k a r d a n havaya doru bir duman kyor ve bu maddenin n e t i
cesini tahkik ( a r a t r m a k ) iin derhal bir tepeye kp o tarafa
doru t a a c c b ile ( a r a r a k ) nazar e t t i ( b a k t ) ise bir de grd
ki 5-6 kadar sandal yal k e n a r n a e k i p , 30 nefer (kii), kadar
yabn (vah) adamlar bir a t e bana t o p l a n p , hora teperek
a c i b ( a l a c a k ) ve g a r i b (garip, tuhaf) nler (sesler) ne t r
k a r y o r l a r ( s y l y o r l a r ) . " (s. 85)

"Hsl- kelm (szn z) Paraskevas (Robinson'un klesi

Cuma) ile sabahtan a k a m a dek k e m e k n (eskisi gibi) gayret ile
i l e m e k t e olup, l e t o m a ' k l e (o akla y a t k n e y ) iken yine
ii laiki ile ( h a k k y l a ) i l e r l e t t i l e r ve iki ay m r r etmesi ( g e
mesi) iken, o yaban (vah) insanlar rzgrn ber-aksi (geri d
np) t e n e f f s etmesi ile Robinson'un a t e i n e gelemediler." (s.
102-103)

"mdi Robinson encam ki (sonraki) gn Paraskeva ( C u m a ) ' y

a a d a brakp kendi tepenin bana k t , ibu h a t y a d e l i -
den beri bana gelen tuhf ( a l a c a k ) z u h u r t l a r ( o l a y l a r )
m t a l a a etmeye ( e t r a f l c a d n m e y e ) ve Hakk D v n ' n a (Tanr
huzuruna) durup, ellerini gkyzne k a l d r d . " (s. 113)

- 152 -
 POniNIN KPOTSO
XIKIAriE2ININ

IKINZTI 'MSHAHAHP.

PoTiVffcovouv puToTt x?oup fczrf c;ve).p(v

7cav) i a c s y i s daylv oXptay;avXp7;vy| aap<p-)q v a -
cTp toepsx, ouyoupar/] ^ffjroupc^epivi 6o^p tSept-
xr, c:p xcv ya d:7]x O A O O U V O ' J sccvaoe Traxov-

X xapdouov ^eSayie lOYpoo rap o-jptv TY]XT-

Y2op, fSs TUOU jxavtv vsTtosatvt Tayxtx tt'Couv
olpYjxX irip TSTCsyis ty)X7|7u O T a p a o -roypo T S -

SouwXe va'ap tTot tae, TTOS xpouxt 5 6 xa-

Sp cravrA yaXY) xevapv)v TuxtAi7, 3 0 vsfcp x a ^
oap ylaTuav 3e(xXp rap i l luadnrjv To-n;XavoiT,
ya)pa Tisp6x aoCay^ ^ yapain ovXspeXe tdtfpkt
/ l a
* ^Y' lP% ?^ P- PoTCtvaajv yarSevTv Sap .fflX8t
t V
oavv]V7) TcrX{pc totopoou, Xaxtv Y ' *AXXa^a
opuS tpx xvtvs xsXot, 6E 3 e p a x a r tEtsSsv I -
vic, Asva^v Xaxx7jv taaYjvi] SAeyjepK <7fa-
Robinson Crusoe Hikyesinin kinci Blm.

- 153 -
 "Hsl (Szn z), Robinson sefineden (gemiden) kard
dein zerinde o gece sabaha dek rahat ile y a t p uyudukta,
ibtidki ( n c e k i ) kuvveti yerine gelip, H a k k ' a t e e k k r ederek,
erkenden kalkp yal kysna kt ise a r t k gemiyi olduu yerde
gremedi ve d e r y n n (denizin) zerinde perke"nde (dank e
kilde) yzen tahtalardan farkna vard k i , o f r t n a e s n s n d a
btn b t n e kest ( k r l m ) ve gark ( b a t m ) olmu i d i . . . " (s.
143, 144)

"Ol dem (o zaman) Robinson, lspanyolu s i l h l a n d r p Paras-

keva'ya t f e k l e r i doldurttu ve yeniden kavgaya hazr oldu ve is
panyol silnland ise i k i yaban de o l d r d . " (s. 152)

"imdi, Paraskevas s i p a r i olunan l e t - i harbiyyeyi (sava

a r a l a r n ) tamamen g e t i r d i k t e , silhlanp giderler iken o o r
manlara doru dalan sekiz nefer (kii) m s e l l h l a r ( s i l h l a n
drlm a d a m l a r ) lenin scandan ni ( t r ) a a l a r n g l
gesine y a t p uyuduklarn grdler ise..." (s. 167)

"Ve Robinson nakl e t t i k e ( a n l a t t k a ) k e m l - i i t h (zevk

le) ve t a a c c b (hayret) ile dinlerler i d i , Robinson dahi bz
nakl-i hikyesinin ( a n l a t t k l a r n n ) a r a s n d a evld ( o c u k ) sahibi
atalara (babalara) dnp, 'Ey! Siz ki a t a l a r s n z ( b a b a l a r s n z ) ,
e e r i (her ne kadar) evldlarnz severseniz k k l k t e n f e r a
set (hemen anlama) ve i ' t i k d ( i n a n ) ve igzarlk (beceri)
i a ' l m eyleyin ( r e t i n ) der i d i . . . " (s. 181)

" ve nefsinize garaz eden (hedef alan) d m a n , fakat sabr

ile halm ( y u m u a t p ) e f k r - bitilesinden (mendeb e d e b i l e c e i
mizi ve c e z - i vakitte ( c e z a l a n d r m a z a m a n n d a ) ve her bbda
(konuda) igzarlk (beceri) hereyin serf-i raz (ban y k s e l
ten) e t t i i n i c i h n e ( d n y a y a ) iln e t t i l e r ( a k l a d l a r ve duyur
dular).
Temel Hikye Robinson." (s. 183)

f - Kitap Hakknda Ksa Bir Aklama :

evirmen, Robinson Cruose hikyesinin btn dnya dillerine

evrildiini yineliyor ve A r a p a s n n M s r ' d a yaymlandn be
lirtiyor.

- 154 -
 g - Kitap Duyurusu :

T a n t t m z kitabn son sayfasnda (s. 184'de), bir kitap

duyurusu b u l u n m a k t a d r . Robinson hikyesini okuyanlarn i s t e r
lerse aadaki k i t a p l a r Anadolu B a s m e v i ' n d e n s a l a y a b i l e c e k
leri y a y m c Evangelinos Misaelidis t a r a f n d a n d u y u r u l m a k t a d r .
Duyurulan k i t a p l a r n adlar unlardr :

" M e k t e b - i F n n - i M a r k i y y e (Dou Fenleri Okulu).

T e v r i h t - Mtelevvn (Renkli T a r i h l e r ) .
Theagenis ve Harikeia Hikyesi (Klsik bir Yunan H i k y e s i ) .
F e r i z - i Meshiyye (Hristiyanln E m i r l e r i ) .
A h l k - Sbyn (ocuk A h l k / T e r b i y e s i ) .
I s t i k t b (Kompozisyon, Yazma Dersleri).

SONU

Trke, eitli Alfabe'lerle yazlm ve y a z l m a k t a olan bir

d i l ' d i r . Bu alfabelerin says 10 civarndadr. Yunan Alfabesi ile
yazlan " T r k e yazma ve basma" eserlerin says olduka faz
ladr. G k t r k , Uygur, Arap ve L a t i n harfleriyle yazlan m e t i n
ler z e r i n d e yaplan incelemelerin okluuna karn Yunan harfli
T r k e metinler z e r i n d e yaplan inceleme says bir hayli az
dr. Edebiyat Tarihimiz ile ilgili kitaplar Yunan harfli T r k e
eserleri k a p s a m l a r dnda b r a k m l a r d r . Bu nedenle, bu eser
ler yeterince t a n t l m a m t r .

Yunan harfli T r k e yazlara Karamanl Edebiyat d e n i l d i i

ni 1584-1924 yllar a r a s n d a 500'e yakn kitabn basldn, bu
E d e b i y a t ' n son yllarda incelenmeye balandn " G i r i " t e be
l i r t m i t i k . Ne yazk k i , bu eserler, Yunan Harfli olduklar iin
T r k E d e b i y a t zerinde bir etkisi o l m a m t r .

z e t l e r s e k : K a r a m a n l l a r , O s m a n l toplumu iinde y a a y a n
byk bir topluluktur. Bat ile ilikileri O s m a n l l a r d a n n c e b a
l a m t r . Bu, kendini Edebiyat a l a n n d a da g s t e r m i t i r .

K a r a m a n l c a kitaplarda kullanlan dil T r k e ' d i r . K a r a m a n

lca T r k e ' n i n zelliklerini t a m a k t a d r . Bu eserlerin o l u u m u n
da k l t r m z n izleri vardr. Bu nedenle, K a r a m a n l E d e b i y a t
nn da T r k Edebiyat i i n e a l n m a s gerekir k a n a a t n d a y z . Bu

- 155 -
takdirde, K a r a m a n l E d e b i y a t zerinde y a p l a c a k incelemeler,
T r k E d e b i y a t Tarihindeki baz bilgileri de d e i t i r e c e k t i r . y
le k i :

Bat Edebiyat'ndan eserlerin Arap harfleriyle Trke (Os

m a n l c a ) ' y e evrilmesi T a n z i m a t ' t a n sonra (1839) b a l a m t r .
lk edebi eviri 1862 ylnda Yusuf Kmil Paa t a r a f n d a n y a p l
m t r (25). Bu, Fenelon'un 1699 ylnda (26) yaymlad " T e -
maque" evirisidir. Bu eviriyi, F r a n s z E d e b i y a t ' n d a n yaplan
dier eviriler i z l e m i t i r . 1864'de Ahmed Ltf Efendi, A r a p a
evirisinden "Robinson Cruseo"yu T r k e ' y e e v i r m i t i r (27).
Halbuki, Bat E d e b i y a t ' n d a n eserlerin Yunan harfleri ile T r k e
( K a r a m a n l c a ) ' y e e v r i l m e s i n i n t a r i h i daha eskilere g i t m e k t e d i r .
T a n t t m z "Robinson Cruseo e v i r i s i " T r k e ' y e bat edebiya
t n d a n yaplan i l k e v i r i l e r d e n d i r . Bu eviri 1853 t a r i h i n i t a
m a k t a d r . Ermeni Harfli T r k e evirilerin t a r i h l e r i daha da es
kidir (28).

Burada dikkati e k e n nokta; O s m a n l c a ' y a e v r i l e n i l k ese

rin byk bir nem t a m a m a s n a r a m e n , K a r a m a n l c a ' y a e v
rilen Robinson Crusoe romannn bir bayapt o l m a s d r . B i l i n
dii gibi, Robinson Crusoe roman s r a d a n bir insan ele alan,
byk bir kitleye h i t b e d e n ve bir r a a n y a p t t r .

eviri hakknda da unlar syleyebiliriz:

Basmclar ve evirmen, uzun nszlerinde kitab tantmakta
ve a m a c n da ortaya k o y m a k t a d r l a r .
evirmen, T r k ve Bat E d e b i y a t n t a n m a k t a , k i t a b n daha
n c e T r k e ' y e evrilmediini bilmekte, A r a p a ve Ermenice
evirilerinin olduunu ve eserin nemli bir roman n i t e l i i n d e o l
duunu b e l i r t m e k t e d i r .

evirmen, T r k ve Bat kltrlerini de iyice bilmektedir,

n s z ' d e Platon ( E f l t u n ) ' d a n , E p i k r o s ' d a n s z e t m e s i , tslm
t e r i m l e r e yer vermesi bu grmz d o r u l a m a k t a d r .

evirmen, n s z ' d e yanl ve eksik bilgiler de vermektedir.

R o m a n n 1731'de yaynlandn sylemesi ve Robinson Crusoe'
nun 2. ve 3. ciltlerinden s z e t m e m e s i gibi. G e r e k t e roman 3
c i l t ' t i r . 1. ve 2. c i l t l e r i 1719'da, 3. cildi ise 1720'de y a y m l a n
m t r . 1731 tarihi ise romann yazar Daniel Defoe'nin lm
tarihi di r.

- 156 -
 Bir de; e v i r m e n , eviriyi hangi dilden yaptn b e l i r t m e
m i t i r . A y r c a , evirinin, bir eviriden ziyade, bir zet, bir nakl
e k l i n d e olduu da dikkat ekicidir.

eviride, O s m a n l c a - K a r a m a n l c a karm bir dil k u l l a n l

1
m t r . K a r a m a n l c a da bir yazm birlii olmad iin bir ok
" s z c k " h a t l yazlmtr; bu da o k u m a y g l e t i r m e k t e d i r .

Bu eviride kullanlan Yunanca szcklerin says ok azdr.

K u l l a n l a n l a r a da, T r k e ekler g e t i r i l m i t i r . A y r c a , T r k e ' d e
bulunan seslerin btn "harf i f t l e r i " ve "evirim yaz" i a r e t
leri i l e g s t e r i l m i , noktalama i a r e t l e r i n i n de bir ou k u l l a n l
mtr.

M e t n i bugnk yazmza a k t a r r k e n , yazm yanllarn e l i

mizden g e l d i i n c e d z e l t m e y e a l t k ve yer yer parantez i l e
rinde karlklarn da verdik.

- 157 -
 KAYNAKLAR

1) Mahmut H. a k i r o l u , B e l l e t e n , XXXVI11/152 ( E k i m 197*0, s . 76*t.

2) Mahmut H. a k i r o l u , i b i d . , s . 757.
3) Anastas Yordanolu, Karamanlca (Yaymlanmam Mezuniyet lezi), i s t .
1973.
't) slam A n s i k l o p e d i s i , Karaman maddesi.
5) Semavi E y i c e , B e l l e t e n , XXVI/102 ( N i s a n 1962), s. 369.
6) Ooan Avcolu, Trklerin Tarihi, I , st. 1979, s . 159.
7) Janos Eckmann, "Anadolu Karamanl Azna Ait Aratrmalar", Ank.
1950, s. 165.
8) Semavi E y i c e , i b i d . , s. 370.
9) Talt T e k i n , "Grek Alfabesiyle Trke", Tarih ve Toplum Dergisi, s.
3, s t . , 198^, s. 183.
10) Semavi E y i c e , i b i d . , s. 370.
11) Talt Tekin, i b i d . , s. 183.
12) J a n o s Eckmann, i b i d . , s. 165.
13) Talt Tekin, i b i d . , s. 183.
1*0 Teoman E r g e n e , s t i k l l Harbinde Trk O r t o d o k s l a r , st., 1951.
15) Mehmet E r z , H r i s t i y a n l a a n T r k l e r , Ank., 1983.
16) Robert Anhegger, " K a r a m a n l lrkesi", Tarih ve Toplum Dergisi, s.
't, s t . , 198^, s . 2^2.
17) Semavi E y i c e , i b i d . , s . 369.
18) J a n o s Eckmann, i b i d . , s . 167, 168.
19) S . A. H o u d a v e r d o l u - T h e o d o t o s , H. t o u r k o p h o n o s hellenike philologia,
"Epeteris t e s Het.byzantion Spoundon", V I I ( 1 9 3 0 )
20) Severien S a l a v i l l a e t Eugene Dalleggio, Karamanlidika, Bibliographie
analytique d ' o u v r a g e s en l a n g u e t u r q u e i m p r i m e s en c a r a c t e r e s grecs.,
A t h e n e s , I , I I , I I I , 1 9 5 8 , 1 9 6 6 , 197*1.
21) Evengelia B a l t a , Karamanlidika : Additions, (158^-1900) Athenes, 1981.
22) Anastas Yordanolu, ibid.
23) Robert Anhegger, "Hurufumuz Yunanca" Ein Beitrag zur Kenntnis der
Karamanisch-Trkischen Literatur, A n a t o l i c a , N r . V I I , ( L e i d e n ) , 1979
1980 ve " N a c h t r a e g e zu Hurufumuz Y u n a n c a " , A n a t o l i c a , N r . X, ( L e i d e n )
1983.
2*0 Robert Anhegger, K a r a m a n l l r k e s i , Tarih ve Toplum Dergisi, s.
st., 198<t, s . 2^2.
25) Mehmed K a p l a n , n c i Enginn, Birol E m i l ; Yeni Trk Edebiyat Antolo
jisi I . , 1839-1865, s t . , Wi.
26) Cevdet P e r i n , Tanzimat E d e b i y a t n d a Fransz Tesiri, st., W .
27) Ahmet Hamdi T a n p n a r , 1 9 . A s r Trk Edebiyat Tarihi, st., 1967.
28) A. Turgut K u t , "Ermeni H a r f l i Trke Telif ve T e r c m e R o m a n l a r " Be
inci Milletleraras Trkoloji Kongresi, st., 1985.

- 158 -