TI:

NGH THUT MA RI NC TRONG HOT NG KINH DOANH DU LCH

Mu c lu c

M U ............................................................................................................................... 2

LI NI U ...................................................................................................................... 2

1.Tnh cp thit ca ti ................................................................................................ 2

2.Mc ch nghin cu..................................................................................................... 3

3.i tng, phm vi nghin cu .................................................................................... 4

4.Phung php nghin cu ............................................................................................... 4

5. B cc bi nghin cu .................................................................................................. 4

NI DUNG ........................................................................................................................... 5

CHNG 1: GII THIU V NGH THUT MA RI NC TRUYN THNG

............................................................................................................................................... 5

1.1 Lch s hnh thnh ca ngh thut ma ri nc v qu trnh pht trin ca

ngh thut ma ri nc. .................................................................................................... 5

1.1.1. Lch s hnh thnh ca ngh thut ma ri nc..................................................5

1.1.2. Qu trnh pht trin ca ngh thut ma ri nc. ...............................................6

1.2 Ma ri nc c sn vn ha Vit. ................................................................. 6

1.2.1 Ngh thut ma ri nc. .....................................................................................6

1.2.2 Gi tr tinh hoa ca ngh thut ma ri nc .....................................................13

CHNG 2: NGH THUT MA RI NC TRONG HOT NG KINH

DOANH DU LCH ............................................................................................................ 16

2.1 Thc trng khai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du
lch.16

2.2Du khch vi ngh thut ma ri nc Vit Nam. .............................................. 19

0
 2.3 Hiu qu khai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du
lch.21

2.3.1 Hiu qu khai thc ngh thut mua ri nc ca Lng ri o Thc ..................21

2.3.2 Hi u quakhai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du

lchca quc
gia.........................................................................................................................................21

CHNG 3: NHNG GII PHP NHM KHAI THC C HIU QU NGH

THUT MA RI NC TRONG HOT NG KINH DOANH DU LCH ....... 27

3.1: ngha ca vic to dng sn phm du lch i vi ngh thut ma ri nc27

3.2. Mt s gii php nng cao cht lng sn phm ma ri nc trong hot
ng du lch..29

3.2.1. Kt hp giao thoa gia tnh truyn thng v tnh hin i ..................................29

3.2.2. Xy dng cc tit mc biu din ngn gn, sc tch, c o, tiu biu .............31

3.2.3. To mi trng biu din ri nc gn vi t nhin ...........................................32

3.2.4.a ngh thut ma ri nc vo cc chng trnh du lch .................................34

3.2.5. Thng tin, tuyn truyn, qung b ngh thut ma ri nc ...............................38

KT LUN ........................................................................................................................ 41

TI LIU THAM KHO................................................................................................. 42

1
M U

LI NI U

Lch s Vit Nam tri qua hng ngn nm. l nhng trang qut cng chng
gic ngoi xm khng h khut phc,l nhng trang bn b gi gn bn sc, truyn thng
vn ha dn tc. Th gii cn cha ht t m v mt Vit Nam nh b kin cng chng
gic ngoi xm phi ngc nhin trc sc thay i nhanh chng ca b mt kinh t ca
quc gia ny. i vi th gii, quc gia nh b ny lun l mt cu hi y b n. V nn
vn ha ny phi hm cha nhng gi tr tinh thn ht sc hp dn, cn tm hiu khai
ph

Lch s dn tc chng minh Vit Nam l mt trong nhng ci ni ca loi ngi, l

ni sn sinh ra nn vn minh la nc c th ng Nam - Vit Nam cng l ni hp
th pht huy tinh hoa vn ha Nho gio, Pht gioTheo cch ring bit rt Vit Nam.

C th ni rng, chng ta ang c ci may mn k tha di sn vn ha ht sc tinh hoa

v c c th gii ngng m - y chnh l nhng g l lng c o hp dn i vi
khch du lch. c bit n c ngha ln lao gi gn bo tn v pht trin nn vn ha dn
tc. c o trong s l ngh thut dn gian c truyn vng ng bng Bc B Vit
Nam, trong c ngh thut ma ri nc.

l a con tinh thn c o ra i t cuc sng lao ng sinh hot v vn ha dn

gian ca c dn la nc min Bc, l nhng sng to thm m c o mang m mu
sc Vit Nam. cng l mt trong nhng ngun ti nguyn nhn v qu gi cho s pht
trin ca du lch

1.Tnh cp thit ca ti

T khi m ca hi nhp vi th gii t nc ta c rt nhiu thay i: kinh t tng

trng nhanh, b mt x hi c nhiu i mi, cuc sng ca ngi dn c nhiu ci
thin Tuy nhin, t nc ang ng trc bao nhiu thch thc, mt trong nhng vn

2
 quan trng m t nc ang phi i mt l s e da ca vn ha ngoi lai i vi
nn vn ha c truyn ca dn tc.

Ngy nay, chng ta kh c th tm thy bng dng ca tng lp thanh nin trn cc sn
khu c truyn ca dn tc nh: sn khu tung, cho, ci lng, ma ri nc H cn
mi m vi v trng, bng a nhp ngoi, phim nh bo lc ca M hay vi cc th loi
phim tnh cm Hn Quc Vy liu h cn c l chnh h, h c th ng vng c
bo v v xy dng t nc khng? Trong khi nhng g l bn sc l ring c ca dn tc
b mai mt, b mt i.

Do vy yu cu bc thit t ra l: Chng ta phi gi gn v pht huy bn sc ring ca

dn tc khng b ha tan trong th gii.

Hn na chng ta thy rng trong nhng nm gn y du lch Vit Nam c nhng

bc pht trin mnh m: Ngng du lch tr thnh mt ngng kinh t mi nhn ca t
nc. l do chng ta c nhiu th mnh v vn ha vi hng ngn nm lch s. Cc
nc n vi chng ta l do h cn l lm vi vn ha Vit Nam, vi bn sc Vit Nam
vi nhng g ca ring Vit Nam. Do vy vn vn ha c truyn nh: l hi, tr chi dn
gian, cc ln iu dn ca, cc loi hnh ngh thut truyn thng trong c ma ri nc
ang c khi phc li phc v nhu cu ca khch du lch.

Xut pht t tnh hnh thc t ni trn, chng ti quyt nh chn ti : Ngh
thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du lch lm ni dung nghin cu ca
mnh nhm gp phn bo tn duy tr v pht huy bn sc vn ha Vit Nam trong s
nghip cng nghip ha hin i ha t nc v trong bi cnh ton cu ha hin nay.

2.Mc ch nghin cu

Bi vit khng ngoi mc ch qung b loi hnh sn khu ma ri nc - mt loi

hnh sn khu c truyn ring c Vit Nam ra vi bn b th gii h thy c ci c
o mang m bn sc dn tc t c th thu ht h n vi Vit Nam. V cng t
gp phn thu li nhun thc y ngnh du lch pht trin.

3
 ng thi thng qua vic nghin cu ngh thut ma ri nc trong hot ng du lch,
kt lun v a ra nhng gii php gi gn pht huy ngh thut ny trong cuc sng ng
i.

3.i tng, phm vi nghin cu

Ngy nay, cng vi s pht trin ca x hi ngh thut ma ri nc cng c nhiu

thay i ph hp vi hon cnh chung nhng trong phm vi bi vit ny cng ti mun
cp n ngh thut ma ri nc truyn thng.

Phm vi nghin cu: Nh ht ma ri nc Vit Nam 361 Trng Chinh, Khng

Trung, Thanh Xun, H Ni; Lng ma ri nc o Thc, Thy Lm, H Ni

4.Phung php nghin cu

Phng php nghin cu ch yu c s dng l phng php s dng kt qu

nghin cu, nh gi tng kt ca cc ngnh lin quan nh: lch s vn ha ngh thut, vn
ha dn gian, vn ha du lch.

Ngoi ra,cn s dng phng php iu tra x hi hc bng vic xy dng cc phiu
iu tra, bng hi.

Cui cng l phng php thc t ti cc bui biu din ngh thut ma ri nc phc
v du lch ti : Nh ht ma ri nc Vit Nam 361 Trng Chinh, Khng Trung, Thanh
Xun, H Ni; Lng ma ri nc o Thc, Thy Lm, H Ni

5. B cc bi nghin cu
M u
Ni dung

Chng 1: Gii thiu v ngh thut ma ri nc truyn thng

Chng 2: Ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du lch

Chng 3: Nhng gii php nhm khai thc c hiu qu ngh thut ma ri nc trong
hot ng kinh doanh du lch.

Kt lun

Ti liu tham kho

4
NI DUNG

CHNG 1: GII THIU V NGH THUT MA RI NC TRUYN

THNG

1.1 Lch s hnh thnh ca ngh thut ma ri nc v qu trnh pht trin ca

ngh thut ma ri nc.
1.1.1 Lch s hnh thnh ca ngh thut ma ri nc.

Bt ngun t nng thn Vit Nam, l sng to c o ca c dn vng chu th sng

Hng, c manh nha t cng cuc ch ng, ci to nc; l th vui tao nh ca nhng
ngi dn lao ng bnh d, tht th, chn cht. Cng vi nhng c n s nh ci cy,
ci cuc, chic chng tre; cng vi phong cnh nn th hu tnh ni lng qu c cy a,
ging nc, mi nh, nhng n tru thung thng gm c ngoi trin , pha xa xa cnh
ng n so ru ru bay, n c trng dp dn nh ma, ting so diu mc ng vang m
du dng trong gi chiu; cng vi ci nhn nhp ca nhng m rc, ma ln chan ha
ting ci con tr trong tro ma ri nc nh nhng hnh thnh trong dng chy
lch s dn tc Vit, kt tinh mun vn c m gin d ca bao th h ngi Vit tha thit
yu qu.

Ma ri c nhiu quc gia nhng ma ri nc duy nht ch c Vit Nam, c nhiu

kin, quan im khc nhau v ngun gc hnh thnh ca ngh thut ma ri nc Vit
Nam

Xut hin t i L (1010-1225) thnh hnh v c trnh kh cao.

Chng c ghi ti bia thp Sng Thin Din Linh, cha Din Linh T (H Nam ngy
nay), dng nm 1121, trong c on vit: "Th ra vng i ba ngn ni, trn mt sng
dp dn. Phi mai vn l bn chn, di dng sng l lng, lic mt nhn ln b, ci xt
bu tri lng lng. Trng vch dng cheo leo, do nhc thiu ro rt. Ca ng m ra thn
tin xut hin. u l dng iu thin cung, h phi phong t trn th. Vn tay nh dng
khc Hi phong, nhn my thy ngi ca vn tt. Chim qu tng n ca ma, th lnh tng
i xnh xang."

5
 Quan im: Ma ri nc xut hin u tin Cha Thy thi L, y l ni c iu
kin pht trin ma ri nc sm v ni y c h Long Tr v thy nh (l ni sau ny
thng xuyn t chc ma ri khi c l hi ). c bit ni y c 1 bc tng c th t c
ng c mi khi m np l tng bt dy. y chinh la c s tin rng ma ri bt
ngun t y.

Bt ngun Trung Quc, vi nhng con ri thng khc cc hnh v vua ng Man Di,
tng t binh lnhv ch khc t mng tr ln, khng c chn

1.1.2 Qu trnh pht trin ca ngh thut ma ri nc.

Gm 6 giai on
Thi k ch l hnh thc tr chi ca nhn dn lao ng, th th cng, khng ph bin
rng ri (ch trong phm vi gia nh, dng h), khong th k XI
Hnh thnh cc gnh, phng ri biu din rng ri trong cc l hi ln, c vua cha
bit n v pht trin rm r.
Lan rng khp cc vng ng bng Bc B, c s thi u, giao lu, t chc hc hi,
b sung k thut gia cc phng ri
Sau cch mng thng Tm, cc phng hi tan tc dn, con ri b t chy, ph hy
nhiu trong chin tranh.
Ha bnh lp li ng Dng ( 1954), y l thi k phc hi li cc lng ri, nhng
kch bn u tin c dn dng c quy m ln thuc on thc nghim nghin cu pht
trin v nng cao trnh ma ri, ma ri Trung ng : Thi ha rng, Trn Hng o
bnh nguyn
Hin nay, ang trong cng tc bo tn v pht trin ma ri nc -1 c sn ca VN
qua cc hot ng biu din, qung b

1.2 Ma ri nc c sn vn ha Vit.
1.2.1 Ngh thut ma ri nc.

c im:

Ngh thut tr ri nc c nhng c im khc vi ma ri thng thng: dng

mt nc lm sn khu (gi l nh ri hay thy nh), pha sau c phng che, xung quanh
6
trang tr c, qut, voi, lng, cng hng m... trn "sn khu" l nhng con ri (c lm
bng g) biu din nh s iu khin ca nhng ngi pha sau phng thng qua h thng
so, dy... Biu din ri nc khng th thiu nhng ting trng, ting pho ph tr.

Cch thc hot ng:

1. Sn khu v nh bung tr
Sn khu
- Dng nc lm ni qun ri din tr
- Sn khu ngoi tri
- L khong mt nc gia bung tr v ni xem, di khong 10 -15mc nh du
bng mnh ca bung tr pha sau, hai hng lan can thp ( khong 0,2m ) hai bn.
- Sn khu thng trng trn khi cha c tr, ch thc s hon chnh khi vo chng trnh
biu din v mt i ngay sau khi chm dt tit mc cui cng.
- Di mt nc l nhiu h thng cc dy ca my iu khin cc tr dy. Phn ln cc
h thng cc dy ny u t bung tr chy ngm ra, theo yu cu tr din trong phm
vi sn khu nh gy bt ng
- Sn khu ma ri nc c truyn khng c phng trang tr, dng ngay tm mnh ca
bung tr lm phng hu. Nhng hng lan can, nhng ci c, ci lng , ci cng cho t
im cho sn khu ri.

Nh bung tr (nh ri/ thy nh)

- L mt cng trnh c xy dng kin c, hi ha gia ao h, tng trng cho mi nh
ca vng nng thn VN, l ni cc ngh nhn ngi giu mnh iu khin con ri.
- B cc:
+ Kiu tm mi chng dim, mi ct ra lm hai phn, gia c khong cchlng bung
tr hnh vung, chia thnh 3 khng gian (gia rng, hai bn hp), 4 ct ci mi trn,
12 ct con mi di, nn hai bn gian (cao hn mt nc) c tng che ba b, dng
lm ni qun, nh tr, ngh ngi.
+ Nn gian gia ngp nc, hai mt trc, sau u b trng, khi din mi treo mnh
che.

7
- Ngoi ra, cn c bung tr lu ng, lm bng phn tre, kch thc v hnh thc u
phng theo bung tr c nh trn.

2. Qun ri v my iu khin
Qun ri :
Cc con ri c lm bng g, thng l g sung (g sung nh, ni trn nc c.
G sung phi c s tui t 4 n 5 nm mi thch hp, v nu g non qu th d b mc) .
Ri cao khng qu 50cm v c iu khc mt cch tinh xo.
c sn pht lng ly bng sn ta khng b i mu khi xung nc v khng
thm nc.
mi con ri l mt tc phm iu khc ca cc ngh nhn. H phi nghin cu kch
bn, phc ra trn giy mt hnh tng ri vi tnh cht, thn sc cng vc dng, trang
phc ph hp vi nhn vt, sau mi n giai on c khc trn g.
tc lin mt khi g / chp li, c 2 phn : phn thn v phn gn lin nhau . Phn
thn l phn ni ln mt nc th hin nhn vt, cn phn l phn chm di mt nc
gi cho ri ni bn trn v l ni lp my iu khin cho qun ri c ng
Do nc hy hoi, cc con ri ch c s dng nhiu lm l 100 bui din.
V th, qun ri nc l sn phm ca ngh thut iu khc g dn gian, va giu tnh
hin thc, va mc mc, m thm, tr tnh, va ti tn, ng nghnh, em li cho ngi
xem mt ci nhn thun hu gin d v rt i nn th.

My iu khin :
K thut iu khin to nn hnh ng ca qun ri nc trn sn khu nn c coi
trng, l mu cht ca ngh thut ma ri.
My iu khin c giu trong lng nc, li dng sc nc, to s iu khin t xa,
cng hin cho ngi xem nhiu bt ng k diu.
Nc lm cho con ri sinh ng, lm cho chng ti tn. Nc tham gia cng din
vi con ri nh mt nhn xt: "Nc cng l mt nhn vt ca ma ri." Mt nc m
vi n vt bi, tr nn th mng trong ln khi huyn o khi by tin n ging trn ma

8
ht. Nhng mt nc cng si ng trong nhng trn chin la, nhng con rng vy vng
xut hin.
Ngh nhn ri nc ng trong bung tr thao tc bng cy so hoc git con ri bng
h thng dy. Phng thc nh nc con ri hot ng, nh nc giu i b my v
cch iu khin l sng to tuyt vi.
Bo nc ngoi vit: "Con ri c iu khin bng s kho lo kh m tng tng.
Con ri nh c php thut iu khin." Hay ng hn, con ri chnh l s ha thn y
sng to ca nhng ngh nhn ti ba vi ngh thut ma ri nc Vit Nam.

3. Tr, tch tr v nhn vt

Tr :
- Tr din l iu kin sng cn ca phng ri, phng ri khng th hot ng nu
khng c tr din. Chnh v th, bt k phng ri no cng lun lun khng ngng sng
to ra nhng tr mi l.
- Tr din to ra cc phong cch ring cho cc phng ri v l mt tng th hon chnh
quy t tt c cc tr din trong mt nt vn ho chung ca ngi Vit.
- Trong kho tng tr ri nc ca Vit Nam, c 30 tit mc c truyn v hng trm tit
mc ri hin i, m t:
+ Nhng sinh hot i thng vi nhng hot cnh nh nh, n gin, gn gi nh: cng
vic nh nng- cu ch, gi go; co bt vt
+ L hi: ma rng, ma s t, rc kiu, u vt, nh v, chi tru
- Mt s tr c vn cn gn gi v trnh din nh: Kim Quy t l x, u nga ca sc,
Tr cm c, Ma tin, i cy, Ma rng, ma rn.

Tch tr:
- Ly t cc s tch trong dn gian
- Truyn thuyt, c tch: Thch Sanh nh chn tinh, Tm Cm, L Li tr gm

Nhn vt :

9
Hnh tng cc con ri thng l:
- Ngi nng dn
- Ngi anh hng lch s
- Nhn vt thn linh
- Cc con vt
Tt c u quen thuc, bnh d, gn gi trong tm thc ca ngi Vit.

4. m nhc
Tc dng: ph tr chp cnh cho con ri biu cm ni tm, tnh hung sn khu.
M mn thng l nhng ln iu cho/ dn ca ng bng Bc B ca cc ngh s
tham gia lng ting cho nhn vt ri.
Dng cc b g ca dn tc: trng ci, no bt, m, pho, t, c, so, b g, n tranh
hoc tam thp lc, n bu to m thanh mnh gi tit tu v khuy ng khng kh
bui din, kch ng mnh m c ngi din v ngi xem vi nhng ng tc iu luyn
lc khoan thai nh nhng, lc vi vng dn dp.
Ngoi ra, cc ngh nhn cn s dng nhiu loi pho nh pho n, pho hoa, pho
dy, pho vt nhm to ra khng kh si ng v mu sc lung linh huyn o cho bui din.

5. Phng hi v ngh nhn

Phng hi
Hu ht pht trin cc lng x quanh kinh thnh Thng Long v cc tnh ng bng
Bc B.
nh o Thc, o X - Huyn ng Anh, cha Nnh - Gia Lm, Phng ri nc
x Thanh Hi - Thanh H - Hi Dng .
Nh ht ma ri Thng Long, nh ht ma ri TW
Sn khu ma ri nc Rng Vng (tp. H Ch Minh)

Ngh nhn.
a s l nhng ngi dn lao ng bnh d, c k tha v tip ni tinh hoa ca th
h trc, khng c o to trng lp quy c bi bn.

10
 Ngi ngh nhn ng trong bung tr iu khin con ri:
Thao tc tng cy so, thng, vt... hoc git con ri bng h thng dy b tr bn
ngoi/ di nc.
- Bn tay iu khin ca ngi ngh nhn quyt nh s thnh cng hay tht bi ca con
ri nc.
- ng sut trong ln nc lnh ngang hng iu khin cc con ri

- Gian nan, nhc nhn, i hi s kin nhn, th hin tnh yu v nhit huyt vi ngh.

Cc phng ri nc c truyn ca Bc B

Mt s phng ri ni ting :

1. Bnh Ph, Thch Tht, H Ni

Lng Gia - lng Thy tham gia vi nhng tc l kh c xa

Thi gian: t ngy mng 4 n ngy mng 8 thng 3 m lch.

Ngi lng Thy ct ba mu rung cho lng Gia. Ngi lng Gia lu truyn rng thy
t ca ngh ri nc l thin s T o Hnh thi L. tng nh cng n v thy t,
trong gian thng in cha Thy, pha tri c pho tng T o Hnh c to tc theo
dng c th c ng ng ln ngi xung khi ng hoc m ca khm th. Mi trai inh
u c quyn li vo phng ri, con ri din xong cho vo b ri ct nh, coi l ti
sn chung ca lng.

2. Hng Phong, Hi Dng

Nm pha Ty Nam huyn Ninh Giang, c 4 thn: B Dng, ng Hi, ng

Trch, Quang Rc. y ngh thut ma ri nc xut hin t rt sm.

L do:

a th t nhin l vng chim trng, nhiu ao h, xa kia ma ma, nc ngp khp

cc thn xm gy kh khn cho vic sn xut, i li ca ngi.

11
 Qua truyn thuyt dn gian v cn c vo nhng mng kin trc trm khc nh lng
B Dng nh ch Tu, tin ma, vt Ngh nhn L Tin c th to c nhng ch
tu bit quay u qua li, gi tay ch tr, cc c tin bng tru ra mi khch, ra vng
ngm khi ln su trong nc ri bt ng nh ln phun ra khi xanh, , tm, vng

Tri qua cc cuc khng chin chng Php, M, ri nc Hng Phong b mai mt, lng
qun nhng vi tm huyt ca nhng ngi yu ngh thut ma ri nc, quyt tm phc
dng ngh T, h xin chnh quyn khi phc phng ri. i ri nc Hng Phong ra
i ngay lp tc nhn c s tn thng ca mi ngi, cho n nay gt hi c
nhiu thnh cng rc r.

3. Bi Thng, Hi Dng

nh lng th v tng thi L l Trng Cng T - tng truyn l v i Nguyn

Soi kim c thy qun, c cng nh gic Tng. Khi v gi ng em ngh ma ri
truyn dy cho dn lng Bi Thng. Khi mt ng c suy tn l Thnh Hong. Ngoi ra
ti nh cn th 1 v tng khc l Trn Bnh (thi L ), ngi dng cc con ri nh
la gic Tng.

4. Nguyn X, Thi Bnh

Ra i y 700 nm, l mt trong nhng ci ni ca ma ri nc Vit Nam.

c cng nhn l ni lu gi nhiu con ri nht vi gn 1000 con v con ri c kch

c to nht vi ch Tu cao 1m, ngang 35cm.

Thy nh, ni biu din ri nc ca lng Nguyn X cng to nht nc.

Trong cc tch tr c ca nh ht ma ri nc Trung ng c ti 9 tch tr c

phng ri nc Nguyn X truyn li. Nm 1984, ln u tin nc ta xut khu ngh
thut ri nc vi 6 ngh nhn Nguyn X l i din cng din Php, ,

5. o Thc, H Ni

Hnh thnh trn vng t Kinh Bc c xa- ni sn sinh ra nhiu v tng lng ly
chin cng v cc vn v b quan m tn tui c khc ghi trong bng vng bia .
12
 Trong s c c o ng Khim ng ngh cui cng ca triu L. Khi lm quan
trong triu, ng tip thu c ngh thut ri nc, ca cc phng ri biu din phc v
nh vua v vn v b quan. Tr v lng, ng thnh lp v trc tip truyn dy cho nhng
ngi dn trong lng ngh thut ma ri nc lm cho cuc sng ngi dn thm phn
ti vui v lnh mh. Hng nm tng nh cng n ca ng, dn lng o Thc c n
ngy 24/2 m lch (ngy mt ca ng) l lm l dng hng cng v biu din ri nc.

Cho n nay, phng ri o Thc c gn 300 nm hnh thnh v pht trin vi

bao bin c thng trm ca lch s

6. ng Ng, Bc Ninh

L ngi lng c ni ting x Kinh Bc, l qu hng lu i ngh thut ma ri

nc.

L mt trong 14 phng ri dn gian trong c nc cn hot ng vi nhiu hnh

thc, nhng tit mc c sc, phong ph, biu din ti cc a phng, n v v Bo tng
Dn tc hc Vit Nam phc v khn gi trong nc v quc t.

Nt c sc v ring c ca ngh thut ri nc ng Ng l hu ht cc tch tr u

s dng li ht dn ca Quan h.

1.2.2 Gi tr tinh hoa ca ngh thut ma ri nc

Ma ri nc l sn phm tinh t ca c dn vn ho gc nng nghip la nc
Ma ri nc th hin tri thc dn gian trong sng to ngh thut. Do sinh sng ni
a hnh trng ng, ngi nng dn quen vi nc, hiu v nc nn h lm ngh thut
bng nc.
Ngi nng dn s dng ao lm khun vin biu din, nhng iu ma ri c
xut hin trn mt nc vi s kt hp ti tnh ca m nhc, nh sng, tn dng thin
nhin, kt hp mu tri, sc nc ha quyn cng mu xanh ca cy ci.

13
 Ma ri nc cha ng nhng hiu bit l th ca ngi nng dn trong lnh vc
sng to ngh thut, nhng kinh nghim v cch ng x vi mi trng sng c tch lu
theo thi gian, rt gin d, t nhin.
Ngh thut ma ri cn phn nh ci hay, ci ti v s sng to ca ngi nng dn
khi bit li dng sc bung, sc bt, sc nn, sc y ca gi, nc, la, khi, nhp iu ca
m thanh, mu sc ca nh sng, qun tnh ca chuyn ng lm nn ngh thut.
Ma ri nc cn th hin kh nng bin to ti tnh ca ngi to ra ngh thut ri.
Nhng tng con ri l sn phm m thut t to t s gp nht, tn dng nhng g c sn
trong thin nhin. l g, st, thp, thng, cho, tre, na, vi, dy in, xp, cao su,
nhng ci rt bnh thng trong cuc sng hng ngy, qua bn tay ca ngi ngh s
nng dn, tr thnh mt sn phm thm m mang hi th v hn qu Vit Nam. y l
mt gi tr sng to ngh thut rt ng trn trng.
V vi ngh thut ma ri nc, s sng to ny l sn phm ca tr tng tng
phong ph, hm hnh qua cch xy dng hnh tng ngh thut mang tnh ng v m,
gy dng mi quan h bn cht v lin tc gia ngh thut v khn gi.
Hnh nh cc tr ri dn d nh chn vt, chn tru, dt vi. i vo ma ri nc
nh mt s tch hp nhng gi tr thm m c o mang sc thi a phng, xy dng
nn din mo tiu biu ca nng thn Vit Nam.
Nhng hnh nhn, hnh vt trong ma ri nc c tc to theo m cm ca nhn dn
lao ng, v nht qun vi mi cnh m ma ri nc cp. Hu ht chng u mang
dng v qu ma, th s, n gin ch khng phi l ngh thut tinh xo, chau chut. T
ng nt to hnh n mu sc, hnh khi trng th vng di, ngy ng nhng n li t
c tinh thn ngh thut rt ring ca ngi dn qu, l tnh chn thc, hn nhin
trong cch biu cm, l c quan st tinh t v rt hm hnh, l tr tng tng phong
ph v kh nng sng to ti tnh Tt c tng ri nh tot ln ting ni ca tm hn,
tnh cm, ca cch sng, quan nim thm m cng vi sc mnh tinh thn ca nhn dn
lao ng.
im c bit l cch iu khin nhng hot ng ca cc con ri, ch vi vi ng
tc n gin, ng nghnh nhng y tnh cht biu hnh m ngi ta c th hiu c nhn

14
vt ri ang cho thuyn , nh trn, ang cy la hay ang chn vtTuy nhin im
thnh cng ca ngh thut ri nc cn th hin ch ngi ta khng ch dng vic xem
con ri lm g l m lun phi suy ngm hiu ti sao n li lm c nh vy. Cc cu
hi lun c t ra tri theo hnh trnh ca mi con ri. C th ni mt ny ngh thut
ri nc mang tnh biu trng rt cao.
V ngn ng., ngn ng s dng l ngn ng bnh dn.
Ma ri nc th hin t duy vn hoVit Nam gc nng nghip la nc.Ri nc l
sn phm ca t duy nng nghip vi cc hot ng sng gn lin vi iu kin thin
nhin nng m, ma nhiu v a hnh b chia ct bi h thng sng ngi, ao h dy c.
Ma ri nc gn lin vi cc ao h, n ng iu vi ng rung Vit Nam.
Vic tn dng mt nc lm sn khu trnh din l th hin thnh qu vn ha ny sinh
t s thch nghi vi mi trng thin nhin trong qu trnh dng nc v gi nc ca dn
tc ta. Sinh ra v gn b vi nc h ho hp vi mi trng nc v xem nh mt
ngi bn gn gi gp phn cng h to nn mn ngh thut ny.
Mt khc, nhiu gi tr thc c biu tng ho trong ngh thut nh sn khu ri
nc trnh din trn ao lng l mi trng sinh hot ph bin min qu, cng nh cy a,
bn nc ni ao lng l ni gn kt dn. Cc ngh nhn ri nc ti hin trn sn khu
nhng mng cuc sng lao ng thng ngy nh cy cy, chn vt, nh m, xay la, gi
go, ly ci, nh c, i bun, dt ci; cc tr vui chi gii tr nh u vt, nh u, leo
thang, ci nga, chi tru, bi li, nhng sinh hot bnh thng gn gi trn ci ao
lng, t nh thu nh chnh l cht keo gn kt ngi dn vi ngh thut ri nc truyn
thng.Trn sn khu ri nc cng c s giao lu gia cc con ri v khn gi nh vic
mi khn gi n tru, dp trt t.. Ma ri nc mang tnh linh hot cao t vic tn dng
mt nc lm sn khu din cng nh kh nng ng tc linh hot trong qu trnh biu
din khi xy ra nhng tnh hung bt ng.
Ma ri nc Vit Nam l mt loi hnh ngh thut c sc c o mang m bn
sc dn tc, bao nm qua ma ri nc gn cht vi nhng tp tc, th thn, th thnh,
cu o, cu yn, nghi l hi h nh m ca lng x Bc b Vit Nam. Ri nc c th
c trnh din trn mt nc mt khc sng trc ca nh, n, cha v di cy a u
lng vo trong nhng ngy l hi vi mc ch va hu Thnh, hu Thn, hu Pht cu cho

15
quc thi dn an, cho ma mng bi thu, th hin tn ngng nng nghip, va gii tr
cho ngi try hi. Nhng con ri lun gn gi vi i sng thng nht ca ngi dn,
gp phn khng nh trong vic truyn b kin thc sn xut, gio dc tinh thn yu nc,
o c, l sng cho mi tng lp x hi.
Trong cc tr ri nc, c la v khi c sinh ra t nc, ri t mt nc li xut
hin cy ci, con ngi, nc v la li quyn nhau, phi chng l s biu hin tri
thc s khai ca ngi ng rung trong hiu bit v ng hnh. Ri n nhng tr ma
ln, ma rng, ma t linh ca ngi tn ngng vt linh ca ngi dn t Vit.

CHNG 2: NGH THUT MA RI NC TRONG HOT NG KINH

DOANH DU LCH

2.1 Thc trng khai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du
lch.
Thp k 90 l thi k hong kim ca ma ri i xut ngoi.Hin nay ma ri vn ang
c quan tm v pht trin tng i rng ri vi mt i ng cc n v biu din ngh
thut ma ri khng chuyn v chuyn nghip tng i hng hu, ng gp to ln vo
vic qung b hnh nh Vn ha,Du lch Vit Nam.
Hin nay ngh thut ma ri nc ang pht trin tng i rng ri,c ch ng nht
nh trong cng chng.Tuy nhin,vic mt s a phng cha c s quan tm xng
ng,thng xuyn,qun l cht ch, cc phng ri hot ng t pht , manh mn, gp rt
nhiu kh khn trong vic tm ch ng,duy tr hot ng u n v khi phc vn vn
ha c truyn. Ch mt s t cc n v ri chuyn nghip c v tr tt, gn ngun cung
khch duy tr c hot ng tng i tt v thng xuyn.
Qua iu tra trn din rng cc phng ma ri nc dn gian, cng nh cc k lin
hoan ma ri nc ton quc,cng vic xem xt hot ng biu din ma ri nc ca cc
n v cho ta thy r,phong tro biu din ma ri nc dn gian v nh hng ca n
ang c duy tr nhiu tnh thnh trn min Bc. Nhng a phng vn khng c ma
ri nc nh min Trung v Nam B th gi y cng t chc biu din ma ri nc.
l mt biu hin ng mng trong vic pht huy vn vn ngh c truyn trong ng o

16
ngi xem. C iu cn cnh bo l mc ch ca mt s t chc ma ri nc khng hn
ni tip truyn thng, bo tn vn ngh thut truyn thng v phc v nhn dn ,m ch
yu phc v khch du lch nc ngoi thu li.
S dng ngh thut truyn thng vo qung b du lch l vic nn lm, song nu t
sai mc ch s c tc dng ngc. Du khch cn bit ci tinh hoa, c im ca vn ha
ngh thut Vit Nam,ch khng phi cn n nhng yu t v li.
Cng v mc ch thng mi ,m vn ngh thut dn gian tim n trong nhn dn
ngy b mai mt, b lng qun, b s dng sai mc ch dn n tnh trng ngy mt ngho
i. iu ny rt d thy l gn nh hu ht cc phng ma ri nc trn ton min Bc
ddeuf din mt chng trnh gn ging nhau. l 16 tr ma ri nc dan gian c rt
ra t phng Nguyn X Thi Bnh v phng Nam Chn Nam nh t cch y gn
30 nm. Rt t phng c nhng tit mc mi ( do su tm t vn c,ch khng phi mi
sng tc). C ni phc hi c mt s tr nhng din cha iu luyn,v hu ht l din
vin tr mi o to ngn ngy cha vng tay ngh. Li c ni chy theo ti thi s,vit
kch bn mi ,dn dng mi nhng khng hp dn v chy theo tch (chuyn) m qun tr
l yu t quan trng nht ca ngh thut sn khu dn gian. Thc cht,ma ri nc dn
gian ch l din tr thun hn tch, bi n xut x t tr chi dn gian hay ngh l.
Thc t,Ma ri nc dn gian Vit Nam ang c xu hng hin i ha v ang m
dn bn sc, v n b tc ng bi c ch th trng,ng thi khng c qun l c c
ch r rng. Cng cn nhn thc rng, khng c ngh thut truyn thng no khng c
ci tin v nng cao m c tc ng trong thi hin i, nhng mi ci tin v nng cao
phi m bo c tnh tinh hoa ca n trong mi quan h vi bn sc dn tc, theo nh
hng vn ha ca ta.
Ma ri nc ang tn ti,pht trin t do v ty tin,mnh ai ny lm,theo nhn thc
ring ca mnh,theo kh nng nhn lc v ti chnh cho php. Theo cc ngh nhn ma ri
nc Thi Bnh,Nam nh, H Ty, H Ni...u cho rng, cn hng trn tr din c
cha c khai thc, cha c pht huy.
Bn cnh bc l mt mu thun gia nhng ngi lm ma ri nc hin i
Trung ng vi nhng ngh nhn lng qu, l c nn xy dng nhng sn khu thy
nh hin i thay th ci ao lng nh n vn c nng thn hay khng?

17
 C kin cho rng, ma ri nc nng thn ch nn din ao lng nh ngy xa,
ngi din th li di nc, ngi xem th ngi trn b ao, nh th mi l dn gian,l mi
trng v khng kh ca ma ri nc lng x. Ngc li cho rng, n lc ngi nng
dn c quyn ngi trn gh g hoc trn bc xi mng trc mt h rng xem ma ri
nc. V khi cuc sng thay i th ngi dn khng th ngi trn bi c xem ngh
thut nh ngy xa na.
T nhng nhn thc , phng ri o Thc dng li thy nh phc v cho
vic biu din mt cch tt hn v thun tin hn. Nhng cho d nh th, ma ri nc
o Thc cng nh cc loi hnh sn khu truyn thng ( Tung, Cho,Ca tr, Quan h),
ngh thut ma ri nc dn gian hin khng c ng o cng chng Vit Nam mn
m lm do khng thay i tr din v khng nang cao m thut quan ri v ngh thut biu
din... Mt nguyn nhn khc l vic tuyn truyn, gio dc thm m dan tc cho cng
chng v ma ri nc cng cha c quan tm ng mc, cha lm cho ngi ta thy
ht ci p, ci hay, ci c o ca ma ri nc dn gian.

18
2.2.Du khch vi ngh thut ma ri nc Vit Nam.

Khi Vit Nam bc vo thi k i mi (sau i hi VI ca ng Cng sn Vit Nam

din ra thng 12 nm 1986), x hi c nhiu bin chuyn lm thay i mnh m i sng
ca ngi dn. Trc tc ng ca ln sng i mi ny, nng thn Vit Nam khng cn
gi nguyn c dng v xa c m tip nhn nhiu yu t lm bin i i sng nng
thn c din mo b ngoi v tm thc bn trong.Khng gian lng x thay i bi nhng
ngi nh b-tng xut hin ngy mt nhiu thay th cho cnh nh tranh vch t, nh ngi
sn gch xa. Kin trc nng thn v th khng cn thu mnh n di nhng lm cy ln m
vn ln chim lnh khng gian. Ngi dn cng khng cn trng ngh nng nh l ngun
sng chnh ca gia nh, h ra thnh th lm th ngh kim sng. Tiu dng nng thn
cng vn theo thnh th nh mt tiu chun mi tin ti hin i: xe my, ti vi, in
thoi, my tnh...
Nhp sng tng, thi gian nhn ri khng nhiu, nhng mt hng t sn gim dn trong
cc hot ng nng nghip hng ngy ca nng dn.Hnh nh con tru quen thuc ngy xa
t dn v bin mt trong bc tranh v nng thn. t canh tc thu hp nhng ch cho cc
nh my v khu cng nghip, t ny sinh cc vn lin quan nh mi sinh lng x
nhim bi rc thi cng nghip, rc thi sinh hot, vn lao ng v d tha lao ng, s
xut hin ca nhiu loi hnh t nn x hi... Rt nhiu nt sinh hot ca cuc sng th
dn thm nhp i sng nng thn lm nh hng khng nh ti cuc sng thng ngy
vn bnh d ca ngi nng dn v t nhiu lm bin i np sng truyn thng.
T khi ha cng ln sng i mi, nhp sng nng thn thc s tng tc.Nng thn
Vit Nam, ni sn sinh v nui dng nhiu loi hnh ngh thut dn gian thc s tip nhn
nhng bin i. V nng thn s cn bin i nhiu hn na khi c nhng vng qu nhanh
chng bin thnh th do quy hoch m rng thnh ph hoc c nng cp thnh th
loi 2.
Trong bi cnh , nhiu loi hnh ngh thut dn gian dng nh b t mch dy
lin lc vi cuc sng hin i v ri vo tnh trng suy thoi hoc nu cn tn ti th cng lay
lt, lc iu vi cuc sng. Nhiu cu hi c t ra: trc nhng thay i x hi lm bin
ng nn tng vn ho th ngh thut u trong cuc sng ny, n gi vai tr g v c nh
hng nh th no vi con ngi hin i?
19
 c bit l dng nh chnh con ngi Vit Nam li ang lm mt i nhng nt p ca
ngh thut truyn thng Vit Nam bng cch khng bo tn v coi trng n,mc d vi ngi
quc t th l nhng c sn vn ha khng u c c ci th 2 ?
Trong bi vit : Ri nc Vit Nam trn con ng lm mi truyn thng tc gi
c i dng tm s :
Cch y khong mi nm, chng ti c xem mt bui biu din ri nc c
truyn rt hp dn trong l hi cha Thy. Su nm sau, khi nghin cu mt lng ri nc
dn gian x Bnh Ph, Thch Tht, H Ty c, chng ti mi bit y chnh l phng ri
biu din l hi cha Thy nm xa. Sau ny, rt nhiu dp tr li xem phng ri biu
din, chng ti vn khng nhn thy s thay i no khc ngoi nhng tr ri c.Cho n
nay, nhng tr ri c ny vn tn ti v c chn l nhng tit mc chnh trong nhng bui
biu din ri nc lng. Phi chng nhng ngi nng dn khng sng to nhng tr ri
mi?
Khng hon ton nh vy. Khi in d nhiu a phng, chng ti c cc ngh
nhn k cho nghe nhiu tr ri mi c h sng tc v a vo chng trnh biu din
ca phng. Tuy nhin, nhng tr ri ny ch c biu din trong mt thi gian ngn v
nay chng ta ch cn c nghe k li v n m thi. Trong sch Ri nc Vit Nam, (1996),
Nh xut bn Sn khu, tc gi Nguyn Huy Hng cng thng k rt nhiu tr ri mi l
ca cc phng ri nh nh M - Dim, Ci cch rung t, Th Mu ln cha, Xc a,
Thuc phin (Nguyn X), nh o Hi Vn, Cu T nh Ty(ng Cc), Dy hc bnh
dn (Nam Chn)..., trong c nhng tr c nh gi cao v c trao gii thng,
nhng chng ta khng cn gp li nhng tr ny trong chng trnh biu din hin nay ca
cc phng. S tht truyn ca nhng tr ri mi nh l mt nghch l din ra hu ht
cc phng ri nc dn gian ca chu th Bc B.
Nhng tr c c ti din nhiu ln v nhiu phng cho thy s thng th ca ri
c. Ri mi khng c t din v ri c c gi tr hn l mt tm l chung ca cc ngh nhn
nng dn.
iu ny a n hai suy ngh:
Mt l tm l bo th truyn thng, coi truyn thng nh l mt gi tr chun mc v bt
bin nh gi tn tui cc phng ri. Cc phng ri thng t khoe mnh bng

20
nhng tr ri c, h mi m trong hnh trnh tm li vn c ca cha ng v theo h cn rt
nhiu tr ri hay tht truyn. Quan nim ph bin l cng lm c nhiu tr ri c th
cng khng nh c tn tui ca mnh, v vy, cc phng ri ra sc trnh din ri c m
khng bit rng cn phi lm th no cho mi, cho khc vi mi ngi th mi khng nh
c mnh. Phng ri Thanh Hi (Hi Dng) mi phc hi cng la chn tit mc biu
din ging nh mi phng khc.Ngi xem ri nc phi tht tinh t v k lng mi phn
bit c s khc nhau gia cc phng.
Hai l nhng tr ri truyn thng thng mang li cho ngi xem cm nhn gi tr v mt
di sn nhiu hn l nhng gi tr mang tnh thi i.Tht kh tm thy ri nc nhng hnh
nh ca cuc sng ng i.Chng ta ang sng mt thi i khc.Hng ngy chng ta tip
xc vi my mc, vi cng ngh in t, vi Internet, vi thng tin ton cu ho... tt c
nhng iu lm thay i dn nhn quan ngh thut ca chng ta.Nhn li ri nc vn thy
nguyn vn hnh nh xa c, hnh nh ca mt thi k x hi ang li dn vo qu kh.Mt
cch t nhin, chng ta s ny sinh nhu cu ngh thut mi cho ph hp hn vi tc ca
cuc sng hin i, vi nhng suy ngh v tm trng ca con ngi mi. Li nhn xt ca mt
khn gi nc ngoi, anh Richard, nh mt ni bc xc, mt i hi: Ti khng thy ng l
cuc sng Vit Nam hin i m ti bit, vy nhng v ri nh k g cho ti v Vit Nam, hay
ch l cuc sng trong qu kh ca cc bn?
Ri nc truyn thng l hnh nh p ca mt thi ang v s tri qua. Cng ging nh
nhiu hin tng vn ho khc, truyn thng l mt gi tr v cng gi tr hn khi l mt
truyn thng vn ng, bin i cho ph hp vi thi i ch khng phi l mt truyn
thng bt bin ch c gi tr bo tn.

2.3 Hiu qu khai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du lch

2.3.1Hiu qu khai thc ngh thut mua ri nc ca Lng ri o Thc

T ch mi nm ch biu din vi ln vo dp nm mi, l hi, th hm nay, c nhng

ngy phng ri nc o Thc, x Thu Lm - huyn ng Anh, din n 2 - 3 sut
phc v khch du lch gn xa. Trong , rt nhiu khch du lch quc t tm n o Thc

21
va xen ri nc, va thng ngon khung cnh ng qu.Nh c pht trin du lch,
ngh ri nc c bo tn v pht trin ngy cng mnh m.
Lng qu "ht" khch Ty
Lng o Thc nm gia bn b rung la bt ngt.Ta thu nh, ni din ra hot
ng biu din ri nc nm ven lng.Ta thu nh mi cong cong nh ln h nc, ch
cch mt con l rung la xanh mt. Hng la a vo cng mi cn gi thi qua.
Tht kh c th t chi thng thc mt bui biu din ri nc trong khung cnh lng
qu thanh bnh nh th."Lng o Thc cch trung tm thnh ph hn 20km, nhng chnh
khung cnh lng qu ny khin khng t khch Ty tm n thng thc ri nc, thay
v xem ri trong nh ht. Ni thc vi cc bn l xem ri nc, sn phm ca lng qu
Vit Nam trong nh ht th mt i rt nhiu s th v", ngh nhn inh Th Vn - ngh
nhn ni ting ca lng ri nc o Thc v va gii ngh, va l Anh hng lc lng v
trang, ngi trc tip tham gia bn ri my bay B.52 trong trn in Bin Ph trn khng -
tm s.

22
Tiu on trng inh Th Vn (i m) ang thuyt minh cch nh B.52 vi Ch tch
Tn c Thng (ngoi cng bn tri) v i tng V Nguyn Gip. nh: T liu gia
nh ng inh Th Vn.

o Thc xa vn l mt lng thun nng.u th k 18, Qun cng o ng

Khim v lng, dy ngi dn biu din ri nc.Phng ri o Thc ra i t ngy
y.Cng c lc ngh biu din ri nc tng chng bin mt khi t nc xy ra chin
tranh, nhng nhng ngi dn o Thc kin tr gn gi v khi phc.Nhng chuyn
lng ri n khch du lch nc ngoi l iu t ai dm ngh n trc y.c khi
phc, nhng nhiu nm qua, mi nm phng ri ch c vi ln "xut qun" trong nhng
dp hi h.Cc qun ri c xp c ng trong kho. Anh Nguyn Th Ngh, Trng b phn
kinh doanh ca phng ri cho bit: "Sinh ra mnh t c truyn thng ma ri nc,
nn cc th h ngi o Thc u say m mn ngh thut ny. Nhng ngh nhn thc
s gn b, c trch nhim vi nhng qun ri, bo tn ngh thut tt hn th phi lm
th no cc qun ri em li hiu qu kinh t.V th, chng ti tm cch khai thc du
lch".
Chuyn khai thc du lch hon ton khng d dng.o Thc cch trung tm thnh
ph kh xa, d th v nhng nu a khch n, cc cng ty l hnh s mt thm chi
ph.Nhiu cng ty t chi. Nhng nhng ngh nhn phng ri vn kin tr gii thiu
sn phm c o ca mnh, l xem ri nc, tham quan cc biu din v thng ngon
khung cnh lng qu, giao lu cc ngh nhn... y l nhng th mnh ring.Th ri nhiu
khch du lch t tm n o Thc. Bn cnh , nhiu khch du lch d i tour nhng
yu cu c n o Thc tri nghim.Khch du lch n ngy mt nhiu hn.Mi
tun, cc ngh nhn phng ri nc o Thc thng c n 4, 5 bui biu din.C bit,
c nhng ngy ln ti 2, 3 bui, ch yu l khch nc ngoi.Kinh ph c c t cc bui
biu din khin cc ngh nhn gn b hn trong gn gi ngh thut.Dp cao im ca
phng ri o Thc thng l u nm.Va biu din ti ch phc v khch, cn rt
nhiu "n hng" yu cu phng lu din ni xa.Cc ngh nhn o Thc t chc
thnh ba nhm, c th phc v tt yu cu ca khch hng.

23
 Da vo gii tr pht trin ngh thut
o Thc c c hm nay chnh l nh cc bc tin bi dm trao trng trch cho gii
tr.Th h i trc tuy gii ngh, nhng khng bit phng php qung b sn phm,
hng dn khch du lch n vi ri nc.Chnh nhng bn tr l ngi lp website
(www.roinuocdaothuc.vn), qung b hot ng biu din n cc cng ty l hnh, i "tm"
khch du lch.Thm ch cn a c lng ri ln... facebook qung b.Cng chnh cc
bn l nhng ngi ch ng hc ting Anh giao tip, gii thiu vi khch du lch
nc ngoi. Khng ch to ra mt np t duy mi, cch lm mi m cc ngh nhn tr
o Thc cn rt gii tay ngh. Ngh nhn inh Th Vn cho bit: "Phng ri hin gi
c hn 20 chu tui trn di 30. Vi ngh thut ri nc, y l tui cn tr, v
biu din ri nc i hi phi c sc kho, thi gian luyn tp lu nm mi c th thc
hin c cc tch tr mt cch nhun nhuyn c.y chnh l tng lai ca lng ri".
Th h 8x ny c o to mt cch bi bn cch y 5 nm.Hin gi, cc bn
c th biu din thun thc, kho lo cc tch tr khng km cc bc tin bi l bao. C th
k n nhng ngh nhn ti nng nh: inh Hu Hng, inh Vn Dng, inh Vn
Chin... y u l nhng bn tr sinh ra, ln ln trong nhng gia nh c truyn thng
biu din ri nc. Ngoi lp ngh nhn tr ny, cc ngh nhn phng ri tip tc tnh
chuyn "di hi" bng vic bt u cho cc em hc sinh cp hai, cp ba o Thc lm
quen vi ngh thut ma ri, hc biu din nhng tit mc n gin. Cc bn tr o
Thc rt ham m biu din.Mc d biu din ri nc l cng vic nng nhc, khng ph
hp vi ph n, nhng vi tnh yu v quyt tm, nhiu bn n tr cng tr thnh ngi
biu din gii.
Trong khi nhiu a phng, ngh thut truyn thng ri vo cnh sng lay lt th
o Thc ang pht trin mnh m ngh biu din ri nc, vi s nng ng, sng to
ca gii tr. Mc d vy, lng ri vn cn khng t kh khn.C nhng "on" khch quc
t ch c 2 - 3 ngi n ngh thng thc ri nc.Cc ngh nhn khng th t
chi.Trong khi , mt bui biu din ti thiu cng phi huy ng gn 10 ngh nhn.
on khch t ngi cng khng dm thu ph cao nn c nhng bui biu din kh vt v
m ngh nhn ch nhn c th lao t 30-50 nghn ng/ngi. Mt khc, do phng
ng ngi, vi khong 50 thnh vin, cc ngh nhn phi din xoay vng, nn thu nhp

24
vn cha u n. o Thc "vt ln chnh mnh", tr thnh lng ri c truyn phc
v khch du lch chuyn nghip nht c nc. Tuy nhin, phng ri vn cn nhng s h
tr hn na trong thu ht du lch hn na, ngh nhn c thu nhp n nh hn, qua ,
gip ngh thut ri nc c bo tn, pht trin.

2.3.2Hiu qukhai thc ngh thut ma ri nc trong hot ng kinh doanh du

lchca quc gia

Vic a ngh thut truyn thng tr thnh sc ht i vi du khch trong v ngoi

nc c nhiu quc gia trin khai hiu qu. Vit Nam, ngh thut truyn thng nh
cho, tung, ci lng hay ma ri c khai thc pht trin du lch c nhiu
n v ngh thut p dng, tuy nhin, con ng ny vn cn nhiu gian nan.

Trn thc t, vic a ngh thut truyn thng vo khai thc du lch c cc n
v ngh thut thc v xy dng t lu. Nm 2010, Nh ht Cho H Ni xy dng mt
chng trnh ring phc v khch du lch Try hi ngy xun kh cng phu, phi hp
nhun nhuyn gia cc loi hnh ngh thut: cho, xic, ca tr, quan h rt ph hp vi
du lch v thu ht du khch, nhng ri cng khng hp dn c du khch.
Nhng nm qua, ma ri c cc ngh s nghin cu v tm ti nhng sng to
mi, nhm pht trin ma ri ln mt bc cao hn, p ng th hiu a dng ca cng
chng. Tuy nhin, bn cnh vic tm ti v th nghim mi cng t ra vn bo tn loi
hnh ngh thut c o ny.

Thc t hin nay cho thy, cc ngh s ma ri Vit Nam a c ch Tu cng

nhng c cu ng nghnh t ng rung Vit Nam i biu din khp nm chu. Vi
nhng tr din va vui nhn va c o, hp dn, ri nc Vit Nam thc s chinh
phc khn gi nc ngoi v c khng nh l mn ngh thut c mt khng hai trn th
gii. Cng vi s hi nhp, ngh thut ma ri ang dn c pht trin ha nhp vi hi
th ca thi i. Theo Gim c Nh ht Ma ri Vit Nam, NST Vng Duy Bin, ma
ri Vit Nam tham d nhiu Festival vn ha ngh thut trong nc v trn th gii v
u c nh gi rt cao. Tuy nhin, c mt iu l khi a ma ri tham d cc lin

25
hoan ngh thut nc ngoi, biu din xong, chng ti u nhn c nhng cu hi
km theo l ngoi chng trnh ny cc bn cn chng trnh khc na khng? Ngha l
cng c nhng nhu cu la chn nhng chng trnh khc.

Chnh iu ny thc y chng ti phi c nhng nghin cu tm ti, iu chnh

nhm em li cho du khch nc ngoi nhiu s la chn nhng vn phi gi c bn
sc.
Hin nay ma ri ni chung, ri nc dn gian ni ring khng ch dng li 16 tr din
c m n c cch tn, a thm yu t ca ngh thut ng i vo. Cc chng
trnh ma ri c ci bin mt cch mnh dn, nhiu v mi c dn dng c khng
gian m, phong cch din t a dng phong ph.

S kt hp sn khu ri nc vi sn khu ri cn, cng vi ngh thut sp t, tnh

dn tc mc mc vi hin thc ng i ha quyn to nn hiu qu ngh thut mi l,
v nh cc v din c Thnh Trn, Truyn c Andecxen, Nhng gic m b n ca Tu
v Kangaroo... c bit, nhng v din nh Hn qu - kt hp ma ri vi ngh thut sp
t, c nhc in t (ca Quc Trung), c th (ca Phan Huyn Th) gy bt ng th v
cho khn gi. Cc din vin ma ri l din khi tm mnh thy nh. nh sng rc
chiu m thm mt lp din mi. Cc ngh s va ma ri va trnh din ng tc to
hnh v nhng hng khi ca ngi ngh s sng to ra nhng con ri c hn t nhng
khc g v tri...Tuy nhin, s ci bin ny khng phi phng ri no cng c th lm
c v thnh cng. Hu ht cc phng ri hin nay ang gp kh khn v h lm mi
cch ht khch nhm thu li nhun.

Chnh v th, vic gi gn bn sc truyn thng i khi s khng c ch nhiu,

trong khi vic duy tr hot ng ca cc on ri li nm ngoi tm ca a phng. ng
Vng Duy Bin cho bit: Cha bao gi vic pht trin cc on ri Vit Nam li r ln
nh by gi. Phong tro rng cng tt, s c rt nhiu chng trnh phong ph. Nhng
ngc li, mc d hin nay min Bc c khong hn 20 on ri nhng chng trnh c
na n nhau, rt nhm chn. V vy, bo tn ma ri nh th no vn l cu hi ang cn
c gii p. Theo ng Bin, cch tt nht bo tn vn l thc ca ngi dn.

26
 tm quc t, Th trng B Vn ha, Th thao v Du lch Trn Chin Thng cho
bit: Khi c xem ma ri Vit Nam, cc i s hay ty vin vn ha Vit Nam u
mong mun c a ri ca Vit Nam sang nc ca h gii thiu. Hin nay trong cc
ngy vn ha, tun vn ha Vit Nam nc ngoi chng ti u a ri i gii thiu
v i n u cng li n tng. l mt iu ng mng cho ma ri Vit Nam.

CHNG 3: NHNG GII PHP NHM KHAI THC C HIU QU NGH

THUT MA RI NC TRONG HOT NG KINH DOANH DU LCH

3.1: ngha ca vic to dng sn phm du lch i vi ngh thut ma ri nc

Nh chng ta bit th bt k mt ngh thut truyn thng no cng cn c du lch

bo tn v pht huy nhng gi tr vn ha tinh ty nht n ngi xem. V ma ri nc l
mt trong nhng loi hnh c khai thc nhiu nht nc ta. Vic to dng sn phm du
lch chnh l mang n ngi xem ngi nhn mt ci nhn chn thc v c thng thc
chnh ngh thut truyn thng y. Khng ch l Mang tnh cht kinh t m cn l xy dng
v qung b nhng hnh nh v ngh thut vn ha truyn thng ca dn tc.
T thng 11-2010, on ngh thut Ma ri Hi Phng duy tr biu din ma ri nc
vo ti th by hng tun ti Nh ht Sng Cm. y l hot ng nhm xy dng ma ri
nc tr thnh sn phm du lch phc v n nng cp tuyn du lch ni thnh ca S
Vn ha, Th thao v Du lch. Vic lm ny khng ch nhm thu ht du khch, m cn l
hng i ng, gp phn bo tn ngh thut ma ri nc mt loi hnh vn ha dn
gian c o ca dn tc. rong bui on ngh thut Ma ri Hi Phng biu din gii
thiu v ly kin v chng trnh ma ri nc, i din ca nhiu khch sn v cc cng
ty l hnh cho bit, y l ln u c xem ma ri nc, v h cha bao gi ngh, ma
ri nc li hp dn nh vy.
T nhng kin , c th thy rng, d y l mt b mn ngh thut truyn thng
ca dn tc, nhng khng phi ngi Vit Nam no cng bit ti ma ri nc. V d Hi
Phng c c on ngh thut ma ri chuyn nghip v c phng ri nc ti x Nhn
Ha (huyn Vnh Bo), nhng khng phi ngi Hi Phng no cng bit n cc tch tr
ri nc truyn thng. Chnh v th, vic duy tr biu din ri nc thng k ca cc ngh
27
s on ngh thut Ma ri Hi Phng c tc dng r rt l a ngh thut ri nc n
gn hn vi cng chng, c bit l nhng ngi dn, cc em thiu nhi ni th thnh.
Sau 5 thng duy tr, n nay, chng trnh biu din ca on ngh thut Ma ri
Hi Phng vo mi ti th by hng tun ti Nh ht Sng Cm tr thnh np sinh hot
vn ha quen thuc vi nhiu ngi. Theo NST Ng Kim Loan, Trng on ngh thut
Ma ri Hi Phng, trung bnh, mi bui din thu ht khong 100 khch. Ngi xem khi
thng thc cc tit mc u t ra rt hng th.Nhiu v khch sau khi xem xong chia s,
khng ngh ma ri nc li th v n th- b Loan cho bit.
Trong kho tng ma ri nc Vit Nam, c hn 30 tit mc c truyn v hng trm
tit mc hin i k v nhng s tch dn gian v cuc sng hng ngy ca ngi dn Vit.
Ni dung ca nhng bui biu din ma ri xoay quanh nhng ti c bn v sinh hot
i thng, nhng l hi truyn thng: ma rng, rc kiu, u vt, chi tru... hay trch
on mt s tch c nh Thch Sanh, Tm Cm...
Hin nay, d tri qua nhiu bin ng, nhng phong tro ma ri nc vn c
duy tr nhiu tnh thnh trn min Bc v c trnh din rng ri c min Trung v
min Nam. Theo thng k, c nc hin cn tn ti khong 14 phng ma ri nc, trong
mt s phng ri nc vn cn gi c t ngh nh: phng ri o Thc, phng
ri lng Gia, phng ri Chng Sn, phng ri Yn Thn...
y l mt tn hiu ng mng trong vic bo tn v pht huy vn ngh thut c
truyn cho ng o ngi xem. Hng nm, c vo nhng dp l Tt hay hi lng, cc
phng ma ri nc u t chc cc tit mc ma ri nc c sc phc v dn lng v
nhng th h con chu sau ny lun nh v gi gn tinh ty ca ngh thut ny.
Nhng nm gn y, ma ri nc khng ch c biu din khp c nc m loi
hnh ngh thut c o ny cn c gii thiu n cng chng quc t. Nm 1979, tit
mc ri nc Ln tranh cu v bt cu ln u tin ra mt bn b quc t Lin hoan
ma ri Vc-xa-va, Ba Lan. K t , ri nc Vit Nam c hng trm chuyn lu din
nc ngoi, tham d cc lin hoan sn khu quc t ti hn 40 quc gia trn khp cc chu
lc. Hu ht khn gi nc ngoi tng thng thc ngh thut ma ri nc c truyn Vit
Nam u trm tr thn phc b mn ny. Ngi Php gi mn ngh thut ny l linh hn

28
ca ng rung Vit Nam v nhn xt ri nc ng c xp hng l mt trong nhng
hnh thc quan trng nht ca sn khu ma ri.
Cn trong nc hin nay, gn nh trong mi tour du lch cho du khch nc ngoi
dng chn ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh, u c chng trnh xem biu din ma
ri nc.Ring ti Phng ma ri nc dn gian o Thc, trung bnh mi thng trung
bnh c khong 20 - 25 chng trnh biu din ma ri phc v du khch trong v ngoi
nc.
Thng qua cc tit mc ma ri nc, khn gi nc ngoi hiu hn v cuc sng, vn
ha v con ngi Vit Nam, gp phn nng cao hiu bit v uy tn ca vn ha, ngh thut
Vit Nam, hnh nh con ngi Vit Nam trn trng quc t.
C th ni, ma ri nc l mt loi hnh ngh thut c sc mang m bn sc dn
tc, bao i qua gn b cht ch vi nhng tp tc, l hi ca vng Bc b. Ma ri
nc gn gi vi i sng thng nht ca ngi dn, gp phn khng nh trong vic
truyn b kin thc sn xut, gio dc tinh thn yu nc, o c, l sng cho mi tng
lp x hi, xng ng l mt ngh thut c o c mt khng hai trn th gii. Hin nay
ma ri nc ang nm trong danh sch c l di sn vn ho th gii.

3.2. Mt s gii php nng cao cht lng sn phm ma ri nc trong hot ng
du lch
3.2.1. Kt hp giao thoa gia tnh truyn thng v tnh hin i
Ma ri nc l mn ngh thut truyn thng ca nhn dn ta nhng do nhu cu
thng thc vn ha ngh thut ca ngi dn ngy cng cao nn ngh thut ma ri nc
khng ch dng li ch n gin m phi nng ln tip cn c vi i sng hin i.
Nhng tip cn vi i sng hin i khng c ngha l ngh thut ma ri nc mt i
tnh truyn thng vn c ca n m tnh hin i ch gp phn ch gp phn b tr cho
ngh thut ma ri nc n pht trin v c gi tr m thi.
va kt hp gia tnh c truyn dn tc vi tnh hin i p ng vi trnh th
hiu thng thc ca ngi xem trc ht chng ta nn tng cng vic to hnh ri.
Mun ri c hn th ri phi p: vc c truyn, xim o c truyn nhng gam mu phi
hin i, trang im phi ti, ng nhin vn phi c k xo cao , phi ph hp vi

29
tch tr. Ngoi ra nn to thm nhng nhn vt mi. Nhng nhn vt ny hin din trong
i sng hin nay ca chng ta nhng li c nt gn gi vi cc nhn vt truyn thng.
Chng hn chng ta c th to ra ngi cng nhn lm vic trong nh my. Ngi cng
nhn ny khin ta lin tng n ngi nng dn lm vic ng ng. C hai nhn vt ny
c c tnh chung l cn cu chu kh chm ch lm vic, h cng u phi lao ng, gia
h c nhiu nt tng ng.
Chng ta cng c th a vo ri nc hnh nh thy c gio cng cc em hc sinh.
Nhng nhn vt ny rt quen thuc v ngh thut ri nc tip cn thm vo s lm cho n
ngy cng hp dn. y nhng nt hin i v c truyn ha quyn vo nhau nng ri
nc ln mt tm cao hn. ng thi da vo cc nhn vt hin i ny chng ta s dn
dng c nhng tit mc mi c sc c ngha, to nn s thch ng v tn ti ca nt
ngh thut c truyn trong lng x hi hin i.
Hin nay, ln iu Cho c s dng ph bin vo trong cc tit mc ri nc v
cho l gc r ca ngh thut ng bng Bc B cng l nt c trng ca ngh thut Vit
Nam. Ngoi ln iu cho chng ta c th a ht quan h vo biu din ri nc, ting
n bu, so, trng cng c th kt hp c vi nhng nhc c hin i nh: my tng
m, n Ooc m khng lm gim tnh truyn thng ca giai iu m thanh c truyn. Khn
gi xem ri nc va cm nhn c ting n truyn thng va nghe thy nhng m
thanh hin i.

V mt k thut, trc y vi my so ngi ta thng s dng cy so bng tre

lm di chuyn con ri. By gi c th thay so tre bng so g chc v c kh nng chu
nc cao. ng thi cng cn ci tin k thut sao cho hn ch c s ngi ng iu
khin my, gim bt s vt v ca ngh s biu din bng cch a thm mt s chi tit
ph cho my.

Nhng ngi ngh s ri nc l nhng ngi gp phn ng k vo s thnh cng

ca mn ngh thut ny. H l nhng ngi lao ng vt v, phi ngm mnh nhiu ting
ng h di nc. m bo sc khe cho cc din vin chng ta nn ci tao h thng
nc, kin to b nc m v c h thng si m cho ngh s trong nhng ngy ng gi

30
rt, trang b qun o chng thm nc cho din vin gim bt s vt v ca h h cng
hin cho ngi xem nhng tit mc hay t n mc tinh xo ca ngh thut.

Nh vy, mc ch chnh ca vic a tnh hin i vo trong ngh thut ma ri nc

cng ch nhm lm ni bt tnh truyn thng lu i ca n. Qua cc tit mc c tnh hin
i ta li ty c ci truyn thng v qua cc tit mc truyn thng ta li thy c nhng
nt hin i. Nhng nt truyn thng v hin i lun n hin trong tng tit mc biu din
khin cho khn gi lun cm thy th v, hp dn v mi m.

3.2.2. Xy dng cc tit mc biu din ngn gn, sc tch, c o, tiu biu

Ngh thut ri nc khc cc mn ngh thut khc nh : cho, ci lng, tungn

mang tnh ly k nhiu hn kch tnh. Kh nng truyn t cc tc phm kch trong ngh
thut ri nc ni chung l t. Bi vy, ngi xem ch xem mt, hai ln l chn.

Cn cho v ci lng khc gi xem nhiu ln m khng thy chn v h ng cm

vi nhn vt, nhn vt ny c nhng nt tnh cch m h yu qu, h mun di theo cuc
i ca nhn vt. Ma ri nc nng v tnh ly k v ngh thut biu din nhng con ri
nn ngi xem kh cm nhn c, kh ng cm vi nhn vt.

i vi khch du lch th ta phi hiu c tm l ca h khi dn dng cc nhn vt

ri nc. Ma ri nc l ngh thut mi l i vi khch du lch v h t m mun bit
v n. V th ta nn dn dng nhng tit mc ngn gn nhng y , khi qut c
nhng iu m ta cn din t, khng nn thin v cc tit mc di, ni dung tng hp, cc
tit mc ngn gn khin cho du khch d hiu d tip nhn, lm h khng thy nhm chn.

Chng ta cn nm bt c tm l ca khch nh vy mi dn dng c nhng tit

mc ph hp vi nhu cu tm l ca h, nh h cng yu thch ngh thut ma ri nc
hn. Ma ri nc khng cn ngn ng truyn t m ngi xem vn hiu c nn khch
du lch bt c ni no n Vit Nam u c th xem ri nc. Nu xy dng cc tit mc
qu di th khch du lch phi tp trung ch cao v tit mc, cc tnh tit m c khi li
khng th hiu ht c tit mc din t l g, cha k nhng khch nc ngoi khng
bit ting Vit th cc tit mc di nhiu li thoi s gy cm gic nhm chn v khng
hiu ni dung v din.
31
 V vy cn xy dng nhng tit mc ngn gn c sc. Mt bui din khong 16- 17
tit lun vi nhiu ch khc nhau cng lm ti hin cuc sng bnh d ca nng dn
ng bng Bc B m khng cn phi n tn ni vn hiu c bn sc dn tc Vit Nam

Thc t cho thy xy dng cc v di cho ri nc l rt kh khn, vn ch yu thin

v cc tr, y l s trng ca ri nc. Mt khc chng ta khng nn c thm canh
mi nhng tr ri c truyn,chng ta c th nghin cu v khai thc thm cc tr v tch
tr ri hin i. V d: t n ph bt, i cu gp rn, Qu dng phn, Chim b cu
th c ha bnh, T tng, c chungCc tit mc i hi s chun b cng phu khi
dn dng v i hi nhiu thi gian dnh cho tit mc. Nhng nhng ngi ngh s phi
sp xp trong cch dn dng cc tit mc ny gp phn lm cho ma ri nc thm sinh
ng v lm cho khn gi nhm chn hn khi xem mi cc tit mc c c bit l du
khch nc ngoi.

3.2.3. To mi trng biu din ri nc gn vi t nhin

Ma ri nc l sn khu ca t nhin, ca thin nin. Ri nc l mt ngh thut tn

dng mi kh nng thm m ca t nhin thc hin chc nng phc v ca mnh. Trc
kia ngi ta thng biu din ri nc trong cc ao h khpcc min qu ng bng Bc
B nhng by gi do khng c iu kin nn cc on biu din ri nc phi s dng cc
ao h nhn to phc v khn gi. Khch du lch i du lch vi mc ch mun thng
thc nhng nt hoang s m cht bn a.

V vy, chng ta nn to dng li mi trng biu din ri nc gn vi t nhin nh

tnh dn gian vn c ca n. iu ny s to nn s cun ht, hp dn i vi du khch khi
thng thc loi hnh ngh thut ny.

Ni n khch du lch th chng ta khng ch tnh n khch du lch nc ngoi m

chng ta phi tnh c s lng khch du lch trong nc. Bi l khch du lch ni a h
cng c nhu cu xem ri nc, h cng mun c thng thc ngh thut c o, lu
i ny. i vi khch du lch nc ngoi do thi gian v iu kin khng cho php nn
h ch xem c ri nc nhng trung tm thnh ph v h xem ri nc trong
nhng h ao nhn to.

32
 Cn i vi khch du lch trong nc chng ta nn khi phc li cc sn khu ri nc
t nhien, gip khch c sng li vi mt thi cha ng h hay chnh h tng lm
nhng cng vic bnh d . l nim th v cho khch du lch khi h c sng gn vi
thin nhin, vi cy c, hoa l, my nc. Tt nhin, i vi khch du lch nc ngi c
nhiu thi gian v c nhu cu tm hiu mn ri nc th chng ta cng nn a h n xem
ri nc cc ao h ngoi tri gia khung cnh ca lng qu, ca cnh ng la m nt
vn ha Vit Nam. Ch nh vy khch du lch mi cm nhn c nt c o ca vng
t m h n du lch. Khch du lch c m mnh chim ngng ci hay ci p, ci
c o ca ma ri nc gia khung nh thin nhin y mu sc li gn gi, bnh d.

Ni ngi v ng xem ri nc l b h, b ao khng c gh, bc xp sn. Ngi xem

ha mnh trong khng kh thin nhin thong ng v h s thy sng khoi, hp dn hn
trong nh ht. Khi i du lch th du khch khng quan tam nhiu n tin nghi hin i m
i vi h nhng g l bnh d dn d, hoang s li c sc cun ht rt ln.

V th khi xem ri nc mi trng t nhin khch du lch s c cm th cng

phong cnh, cy c quanh h, tri my vi mu sc hnh khi, ng nt s chuyn i t
nhin trong gi, sc my triN khng nhng gy cho ngi xen s b ng m cn gi
ln s hng th cho khch du lch.

Tt c nng hnh nh rt i bnh thng nhng li c sc hp dn ln i vi khn

gi v n to nn s huyn hoc khc thng trong khung cnh biu din ri nc. T
du khch thy yu qu thin nhin, yu qu nhng g m con ngi sng to ra, c th
y l loi hnh ngh thut c mt khng hai - ngh thut ma ri nc.

Khi la chn cc khu vc gn h ao biu din ri nc chng ta nn chn nhng

ni thun tin i li cho khch du lch. a im thun li cng l yu t thu ht c
nhiu ngi xem. Ngoi ra, ao h phi c nhiu cy xanh, c cc tn rng che ma che
nng. a im biu din phi thong rng. Chng ta b tr cho sao cho ngi xem ba
pha u c th nhn thy sn khu. Nu c iu kin tt nht chng ta c th biu din ri
nc cc phng, hi ri nc truyn thng hoc mi nhng ngi c kinh nghim biu
din ri cc phng v b tr sn khu trn ao h.

33
 Bn cht ca ri nc lun gn lin vi t nhin v n lykhung cnh thin nhin lm
im xut pht. Ngh thut ri nc khng ch thu hp trong phm vi ao lng m cn lan
rng ra i vi khch du lch. Khch du lch ni a tm v ci ngun bn sc vn ha dn
tc ca mnh, cn khch du lch nc ngoi th mun tm hiu, thm nhn nn vn ha dn
tc truyn thng ca Vit Nam.

Ni chung ca gch du kch trong nc v ngoi nc u c nhu cu c sng c

sng vi ngh thut ma ri nc trong mi trng t nhin. Cht thin nhin trong ma
ri nc nn c khai thc v lm cho n ngy cng hp dn v cun ht hn vi khch
du lch. Trc kia, H Ni biu din ri nc ngoi tri ti h Hon Kim n Ngc
Sn, ti Vn Miu Quc T gim, ti h By Mu (cng vin L Nin) Chng ta nn
pht huy thm nhiu sn khu ri nc nh vy th . Ngh thut ri nc gn kt
thin nhin vi khch du lch, nu thiu cht t nhin ma ri nc s km i phn hp
dn v b ch.

mi trng t nhin, tnh lng bao bc bi nhng cnh vt quen thuc nh cy,
nc, tri,my,.. Tr ri nc ni bt ln vi bung tr sn khu lng ly, cc nhn vt
ng nghnh, cc tch tr k l s gy nn s thch th c o. Do thu ht c nhiu
khn gi n vi ngh thut ma ri nc, chng ta cn a mn ngh thut ny gn vi
mi trng t nhin, quen thuc ca n.

3.2.4.a ngh thut ma ri nc vo cc chng trnh du lch

Vit Nam, mt t nc c b dy lch s, vi nn vn ha truyn thng c o, hng

nghn di tch, danh lam thng cnh v nhiu ti nguyn du lch khc c sc hp dn ln i
vi khch du lch.

Trong nhng nm qua cng vi s nghip i mi ca t nc ngnh du lch Vit

Nam tng bc pht trin, s lng khch quc t v khch du lch ni a mi nm
mt tng nhanh:

Nm Khch du lch quc t Khch du lch ni a

34
 (lt ngi) (lt ngi)

1990 250.000 4.203.420

1994 1.018.244 5.104.285

1996 1.607.155 6.500.320

1997 1.715.637 8.512.700

1998 1.580.128 9.632.103

1999 1.788.000 10.114.256

2000 (d kin) 2.000.000 11.000.000

(Ngun: Tng cc du lch Vit Nam)

Trong xu th m ca hi nhp khu vc v hi nhp quc t, ngnh du lch Vit

Nam cng nhanh chng m rng mi quan h bn hng ca mnh . Hin nay, cc doanh
nghip du lch Vit Nam c mi quan h vi hn 820 hng du lch du lch th gii,
Hip hi du lch chu -Thi Bnh Dng, Hip hi du lch ng Nam

Nhng thnh tu m ngnh du Vit Nam t c qu l ng k. Tuy vy du lch

Vit Nam cn c nhiu hn ch, tim nng du lch Vit Nam cha tr thnh sn phm du
lch hon chnh c tnh cnh tranh cao.

Trc bi cnh ca cuc khng hong ti chnh tin t v cnh tranh quyt lit v du
lch trong khu vc v th gii y mnh v pht trin ngnh du lch theo tinh thn ch
o ca b chnh tr v chnh ph v pht trin du lch trong tnh hnh mi cn thit phi
t chc mt chng trnh hnh ng quc gia nhm khc phc nhng tn ti to nn bc
pht trin tng bc a nc ta tr thnh trung tm du lch, thng mi, dch v c
tm c trong khu vc nh Ngh quyt i hi ng cng sn Vit Nam ln th VIII
ra.

Chng trnh mang tn Vit Nam- im n ca thin nin k mi. Mc ch ca chng

trnh l:
35
- To chuyn bin v nng cao nhn thc ca cc cp cc ngnh v ton x hi v v tr
v vai tr ca du lch, gp phn gio dc ton dn trong vic bo v, khai thc, s dng v
tn to cc ti nguyn du lch, pht huy bn sc vn ha dn tc trong hot ng du lch.

- Nng cao hinh nh ca Vit Nam ni chung v du lch ni ring trn trng quc t,
to th v lc cho du lch Vit Nam bc vo th k XXI, a Vit Nam tr thnh im du
lch hp dn ca th gii.

- To iu kin thun li cho khch du lch, a dng ha v nng cao cht lng cc sn
phm du lch, to cc yu t hp dn, tng cng thu ht khch du lch quc t v ni a,
tng bc a vic mua sm ca khch tr thnh mt ngun thu quan trng ca t nc,
gp phn gii quyt vic lm cho x hi.

- Thu ht s lng khch quc t ln vo Vit Nam v tng nhanh lng khc du lch n
a, phn u t v vt ch tiu 2 triu khch quc t v trn 11triu khch ni a
nm 2000, to tng trng khch trong nhng nm tip theo.

Trc yu cu ca chng trnh hnh ng quc gia v du lch v cc s kin du lch

nh vy, Vit Nam cn phi c nhng sn phm du lch c o, cht lng cao p
ng. Sn phm phi mang m bn sc dn tc Vit Nam v phi n tng.

Vi t cch l mn ngh thut c o duy nht trn th gii, ngh thut ma ri nc

Vit Nam thu ht c s lng khch du lch ng k. S la chn loi hnh ngh
thut ny trong h thng cc loi hnh ngh thut dn tc khng nh ngh thut ma ri
nc l mt sn phm vn ha c sc cn c khai thc pht trin du lch.

Chnh v vy, vic a ri nc vo cc chng trnh l hi- du lch nm 2014 l rt

cn thit. Trong nhng l hi ln sp ti chng ta nn t chc biu din ma ri nc ti
cc im cng cng cho ng o qun chng nhn dn v du khch thp phng c
thng thc.

Qua , mn ngh thut ma ri nc cng c ph bin rng ri v c tc dng gio

dc to ln. i vi khch du lch ni a th y l hi gio dc truyn thng, tnh yu q
hng v nim t ho v nhng tinh hoa vn ha dn tc.

36
 i vi khch du lch quc t th y l c hi tng cng s hiu bit v tnh hu
ngh gia cc quc gia, t h cng thm yu qu, tn trng con ngi Vit Nam vi c
thng minh sng to nn nn vn ha m bn sc.

Vn nng cao, k tha pht trin ngh thut ma ri nc c truyn v khai thc n
mang li li ch v mt kinh t, x hi l iu cp thit. Nhng trc ht chng ta phi
i su vo tng mt chnh yu ca ngh thut to c s vng chc cho bc nghin cu
tng hp tr thnh mt mn ngh thut sn khu c kh nng tc dng, gio dc v
phc v tt.

Ngy nay, di s lnh o v nh sng ca ng li vn ngh ca ng v ang

l c s tt cho vic nghin cu pht trin ngh thut ma ri nc dn tc, hin i.
Nhng pht trin hn na, thu ht thm nhiu khch du lch, nh nc cn u t
vo cc phng hi ma ri nc cc a phng trn c nc ni c cc di tch lch s,
c khu du lch lu truyn nhng nt c o ca vn ha dn tc mnh rng hn.

Hn na, gi bn sc vn ha trong ngh thut ri nc cn phi xy dng li cc

nh Thy nh ngoi tri to mt khng kh ng vi ci ngun, ng vi ci ni xut pht
ca ngh thut c o ny. Du khch n vi Vit nam khng ch xem nhng nt l k
ca ngh thut ny m cn phi cho du khch thm nhn c bn sc c truyn ca
dn tc cha ng trong trong mt khung cnh va nh sn khu li va nh ngoi x
hi.

Tuy nhin, khch du lch nht l khch du lch du lch nc ngi khng phi lc no
cung sang ng dp l hi hay c iu kin n cc c s ri nc c truyn thng
thc ma ri nc.

Cho nn c th p ng c nhu cu cu h thng xuyn hn th chng ta n c

s phi hp gia cc nh ht ma ri nc v cc cng ty l hnh trn a bn thnh ph.
Hin nay, H Ni c 142 cng ty, doanh nghip l hnh v vn chuyn khch du lch, li
c li th nm trong vng du lch trng im ca khu vc pha Bc nn c c mt th
trng khch du lch rng ln.

37
 p ng c nhu cu khch du lch, cc doanh nghip du lch ln trn a bn H
Ni nh H Ni- Toserco, Vinatour, Saigontorist, Trong chin lc sn phm ca mnh
tch cc khai thc cc sn phm du lch vn ha c bit l ngh thut ma ri nc
trong cc chng trnh city tour. Theo iu tra ca c nhn s khch nc ngoi nht l
khch Trung Quc, Php, c n vi H Ni u tr li l rt thch xem ma ri nc v
rt c n tng vi loi hnh ngh thut ny.

Tuy nhin, h cho bit h t lin h mua v vo xem qua s gii thiu ca bn b
tng n H Ni v tng xem ma ri nc ch khng thng qua mt cng ty, mt
chng trnh du lch no c. y l mt thiu st rt ln ca cc cng ty du lch H Ni
v b qua mt tim nng to ln lm tng tnh dc o ca mnh.

V vy, nu cc cng ty du lch cn li trn a bn th H Ni phi hp vi cc

nh ht ma ri nc a ma ri nc vo cc chng trnh du lch th chc chn s
em li hiu qu cao hn. Nh s phi hp m gi tr vn ha ca a phng, ca t
nc c khch du lch trong nc v quc t khm ph, chim ngng, hc tp v
thng thc, nhng gi tr c truyn c gn gi v pht huy y l cha k li ch
kinh t m hai bn cng c c.

Chnh v vy, vic a sn phm c o ma ri nc vo cc chng trnh du lch l

gii php tt pht trin loi hnh ny trong du lch.

3.2.5. Thng tin, tuyn truyn, qung b ngh thut ma ri nc

Ngh thut ma ri nc vn hp dn i vi khch du lch v doanh thu ca ngh

thut ri nc ny cng gp phn ng k cho hot ng du lch. ma ri nc c
qung b rng ri n vi c quc gia trn th gii cng nh Vit Nam chng ta nn xy
dng nhng hnh thc qung co cho loi hnh ngh thut ny bng cch lm cc tp gp
trong gii thiu v ngh thut ri nc cng cc tranh nh cung cp cho khch du
lch nhng thng tin c bn v mn ngh thut ny. ng thi, trong cc t qung co v
cc tour du lch cng nn xen k vo mt vi hnh nh v ngh thut ri nc.

i vi khch du lch nc ngoi ta c th in cc tp gp bng cc th ting thng

dng nh: Anh, Php, c, Nga, Trung Quc,v gi n cc i l du lch, cc i l du
38
lch, cc cng ty l hnh gi khch khi cc i l bn cc tour du lch ca hng th h s
km theo cho khch cc tp gp gii tiu v ngh thut ri nc Vit Nam. Hoc khi du
khch n xem ma ri nc, nh ht nn pht min ph cho h cc tp gp h c th
mang v v gii thiu cho gia nh, bn b h.

Ngoi ra, ta c th qung co ri nc qua cc hi ch du lch, cc phng tin truyn

thng v c bit l qua mng Internet cho cc quc gia trn th gii u bit n mn
ngh thut ri nc c sc ca chng ta. Cc nh ht ma ri nc Trung ng v Thng
Long rt thnh cng trong vic biu din nhiu nc trn th gii v chnh nhng
chuyn lu din ca h cng l mt hnh thc gii thiu gin tip cho cc khn gi trn
th gii v ngh thut ma ri nc Vit Nam.

Tuy nhin, chyn i lu din nc ngoi cng cn phi qun l. Th gii ngi ta thy
yu ri nc Vit nam th h mi sang din, on no di cng phi hiu c l mnh
ang mang s mnh l phng din quc gia. Nu khng hon thnh tt nhim v th cng
vic tuyn truyn, qung co s b phn tc dng.

Chnh v vy, cc cp lnh o phi c nhim v qun l, kim duyt cht ch xt

duyt nng on no tiu chun, cht lng mi c lu din.

Bn cnh , chng ta s to nhng con ri nh bn cho du khch nh mt mn qu

lu nim trong chuyn du lch sang Vit Nam ca h. Khng c g th v bng va c
xem biu din ma ri nc li va c mang nhng con ri k nim v nh. Nhng con
ri nh nhn,ng yu ny s gy nn nim thch th cho du khch. Nhn nhng con ri ,
h s nh li nhng ngy thng du lch Vit Nam, nh nhng giy pht sng ng khi
thng thc loi hnh ngh thut dn gian c truyn do nhng con ngi Vit Nam sng
to, thng minh biu din. Song song vi vic bn con ri cho du khch chsung ta cng
nn bn cc tranh nh, bng a ghi li cc tit mc biu din ri nc.

Tuy nhin, xt n cng, khng c mt loi hnh qung co, tip th no mang li hiu
qu cao hn l chnh sn phm t qung co cho mnh bng cht lng tht s. Ma ri
nc ngh thut t bao i nay s t to ra sc hp dn du khch mnh m nht nu

39
ngi din vin, ngi qun l v ngi lm du lch bit to dng, khc su nhng n
tng khng th no qun trong lng du khch.

ngh thut ma ri nc truyn thng c sc hp dn v ngy cng thu ht c

ng o khch du lch trong v ngoi nc chng ta cn tin hnh gii quyt cc phng
n xut trn mt cch ng b, thng nht. Nhng d p dng loi gii php no i
na th chng ta cng khng c lm mt i tnh bn a vn c ca loi hn ngh thut
ny.

40
KT LUN

Du lch l mt ngnh kinh t tng hp m s pht trin ca n da trn c s nhng tim

nng t nhin v nhn vn phong ph v s phi hp ca nhiu ngnh c lin quan.

Du lch ni chung v c bit l du lch vn ha khai thc tim nng du lch di dng cc
di tch lch s, cc phong tc tp qun, nhng hot ng vn ha vn ngh dn gian c
sc, chnh l tim nng du lch v cng phong ph a dng v c sc hp dn ln
khng nhng khch du lch trong nc m cn i vi khch du lch nc ngoi. Vi
nhng c trng c o ca mnh, ngh thut ma ri nc truyn thng dang dn dn tr
thnh mt sn phm du lch vn ha c o, hp dn. Bi v n l mt sn phm c kp
hp t nhng gi tr vt cht tinh thn tinh ty nht, c trng nht ca nn dn Vit Nam
c cht lc qua nghn nm lch s. N l nhng gi tr vn ha truyn thng qu bu m
cha ng chng ta li, l sn phm ca nn vn minh la nc, l th hin Vit Nam
c chim trn ci th. Cho nn iu quan trng l chng ta phi c mt bo tng sng
sinh ng v xng ng n ngy cng c sc hp dn, p ng c nhu cu ca khch
du lch. C nh vy mi thu ht c nhiu khch du lch n vi Vit Nam, hiu c v
p ca ri nc Vit Nam.

Hn na chng ta cn c mt hng i ng n, c s kt hp pht trin ng b c kinh

t, du lch, vn ha to c s pht trin mnh cho du lch gp phn khuych trng
truyn thng vn ha tt p ca t nc vi th gii bn ngoi, t gp phn gi gn
v pht trin nhng tinh hoa vn ha ca cha ng trong x hi hin i.

41
TI LIU THAM KHO

1- i cng v ngh thut ma ri nc, Nxb Vn ha, 1974.

2- Nhng con ri th gii c tch ngt ngo, Tp ch Th .

3- Minh Thy Ma ri Vit Nam em chung i nh nc ngi, Tp ch 9, 2002.

4- Ri nc mang hn ng rung Vit Nam, Du lch 2002

5- PGS. Trn Ngc Thm,Tm v bn sc vn ha Vit Nam.

6- L Qu Hin,Ri nc c sn vn ha Vit, Tp ch sn khu, thng 4 nm

2014.

7- NSUT Ng Kim Loan, Ma ri vi tui hc ng, Tp ch sn khu, thng 4 nm

2014.

8- V mt s ngun ti liu ly trn cc website ng tin cy .

MT S TI LIU NC NGOI

1.Enichcoola,Gp phn vo m hc sn khu ma ri hin thc

2.Gorki,Bn v vn hc, NXB Vn hc 1970.

3. M hc Mc Lnin, NXB S thc.

42