Analiza elektroenergetskih

sistema

Predavanje 1

Doc.dr Selma Hanjalić

Akademska godina 2017/2018
 Syllabus predmeta
Naziv modula Analiza elektroenergetskih sistema
Šifra modula ETF EEO AEES 4770
Program ETF-B II ciklus
Odgovorni nastavnik Doc.dr Selma Hanjalid
Nastavni ansambl MoE Vahid Helad
Godina studija I
Semestar I
Tip modula Obavezni
ECTS 7
Predavanja 42
Tutorijali 14
Laboratorijske vježbe 14

Analiza elektroenergetskih sistema

 Literatura

1. Bilješke i slajdovi s predavanja

2. S. Sadovid: „Analiza elektroenergetskih
sistema", ETF Sarajevo, 2004
3. J. Arrillaga, C.P. Arnold: "Computer Analysis
of Power Systems", John Wiley & Sons, 1990
4. N. Watson, J. Arrilaga: Power Systems
Electromagnetic Transient Simulation IEE,
2003

Analiza elektroenergetskih sistema

Organizacija nastave i ocjenjivanje
Predavanja 42 sata
Tutorijali 14 sati
Laboratorijske vježbe 14 sati
Prisustvo 10
I parcijalni ispit - kolokvij iz EMTP-RV 20
Laboratorijske vježbe 10
II parcijalni ispit 50 (zadaci 30 + teorija 20)
Projekat 10 (fakultativno)
Analiza elektroenergetskih sistema
Organizacija nastave i ocjenjivanje
Bodovna skala Ocjena
55-60 (55-62; 55-64) 6
61-70 (63-72; 65-74) 7
71-80 (73-82; 75-84) 8
81-90 (83-92; 85-94) 9
91-100 (93-100; 95-100) 10

Analiza elektroenergetskih sistema

 Opis predmeta
1. Tokovi snaga. Y-matrična, Z-matrična, Newton-Raphson, brza i brza
razdvojena Newton-Raphson metoda proračuna tokova snaga.
2. Kron redukcija matrica i primjena u analizi EES.
3. Analiza EES u sistemu faznih vrijednosti. Modeliranje pojedinih
komponeti sistema. Formiranje matrice provodnosti za proračune u
sistemu faznih vrijednosti.
4. Proračun kratkih spojeva i podužnih nesimetrija u sistemu faznih
vrijednosti. Modeliranje simultanih poremedaja.
5. Trofazni tokovi snaga. Nesimetrična opteredenja. Integracija modela
trofaznih tokova snaga i modela kratkih spojeva i podužnih nesimetrija u
sistemu faznih vrijednosti.
6. Simuliranje elektromagnetskih tranzijenata putem integralnih
transformacija i u vremenskoj domeni. Primjena Theveninovog
ekvivalenta kod simuliranja elektromagnetskih tranzijenata u vremenskoj
domeni. EMTP RV računarski program.
Analiza elektroenergetskih sistema
Predstavljanje elemenata u
vremenskoj domeni
 Otporni ekvivalenti
 Kod modeliranja elektromagnetnih
tranzijenata u vremenskoj domeni koriste se
tzv. otporni ekvivalenti.
 Otporni ekvivalenti, koji se odnose na
predstavljanje induktiviteta i kapaciteta,
dobijaju se putem numeričke integracije.

Analiza elektroenergetskih sistema

8 / 26
 Otpor 𝑹
Najjednostavniji element električnog kruga je
otpornik spojen između čvorova 𝑘 i 𝑚, kao što je
prikazano na sljededoj slici:

𝑖𝑘𝑚
𝑘 𝑚
𝑅
𝑢𝑘 𝑢𝑚

Analiza elektroenergetskih sistema

9 / 26
 Otpor 𝑹
 Otpornik opisuje sljededa jednačina:
1
𝑖𝑘𝑚 𝑡 = 𝑢𝑘 𝑡 − 𝑢𝑚 𝑡
𝑅
 Otpornici se u EMTP mogu prilično tačno
predstaviti ukoliko njihova otpornost nije
premala, jer u tom slučaju inverzna vrijednost
je prevelika i utiče na slabu uslovljenost
rješenja u svakom iterativnom koraku.

Analiza elektroenergetskih sistema

10 / 26
 Induktivnost 𝑳
Diferencijalna jednačina koja opisuje stanje na
zavojnici (induktivitetu) glasi:
𝑑𝑖𝑘𝑚
𝑢𝐿 = 𝑢𝑘 − 𝑢𝑚 = 𝐿
𝑑𝑡
𝑖𝑘𝑚
𝑘 𝑚
𝐿
𝑢𝑘 𝑢𝑚

Analiza elektroenergetskih sistema

11 / 26
 Induktivitet 𝑳
Izrazimo struju kroz induktivitet:
𝑡
1
𝑖𝑘𝑚 𝑡 = 𝑖𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑢𝑘 − 𝑢𝑚 𝑑𝑡
𝐿
𝑡−∆𝑡
Primjenom numeričkog integriranja (trapeznog
pravila) dobijamo:
∆𝑡
𝑖𝑘𝑚 𝑡 = 𝑖𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑢𝐿 𝑡 + 𝑢𝐿 𝑡 − ∆𝑡
2𝐿
1
𝑖𝑘𝑚 𝑡 = 𝐼𝐿 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑢𝐿 𝑡
𝑅𝐿
Analiza elektroenergetskih sistema
12 / 26
 Induktivitet 𝑳
Posljednju jednačinu možemo predstaviti
ekvivalentnom Nortonovom formom čija je shema
∆𝑡
data na slici, i u kojem se nalaze provodnost 𝐺𝐿 = 2𝐿 i
∆𝑡
strujni izvor 𝐼𝐿 𝑡 − ∆𝑡 = 𝑖𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑢 𝑡 − ∆𝑡
2𝐿 𝐿
𝑘
𝑖𝑘𝑚

𝑢𝐿 𝑡 2𝐿 𝐼𝐿 𝑡 − ∆𝑡
𝑅𝐿 =
∆𝑡

𝑚
Analiza elektroenergetskih sistema
13 / 26
 Induktivitet 𝑳
Na osnovu prethodnog izvođenja zaključujemo da
smo induktivitet ekvivalentirali preko paralelne
kombinacije otpornog ekvivalenta i strujnog izvora,
određenog na osnovu podataka iz prethodnog
vremenskog koraka. Struja kroz induktivitet u
razmatranom vremenskom koraku je:
𝑢 𝑡
𝑖 𝑡 = + 𝐼𝐿 𝑡 − ∆𝑡
𝑅𝐿

Analiza elektroenergetskih sistema

14 / 26
 Induktivitet 𝑳
Induktivitet se može predstaviti i u ekvivalentnoj
Theveninovoj formi. Odredimo napon koji
odgovara razmatranom vremenskom koraku:
2𝐿
𝑢 𝑡 = 𝑖 𝑡 + 𝐸𝐿 𝑡 − ∆𝑡
∆𝑡
Pri čemu je:
2𝐿
𝐸𝐿 𝑡 − ∆𝑡 = − 𝑖 𝑡 − ∆𝑡 − 𝑢 𝑡 − ∆𝑡
∆𝑡

Analiza elektroenergetskih sistema

15 / 26
 Induktivitet 𝑳
Zamjenska shema koja odgovara Theveninovoj
formi predstavljanja induktiviteta je prikazana
na slici:
2𝐿
𝑅𝐿 = 𝐸𝐿 𝑡 − ∆𝑡
∆𝑡
𝑘 −+ 𝑚
𝑖𝑘𝑚 (𝑡)
𝑢𝑘 (𝑡) 𝑢𝑚 (𝑡)

Analiza elektroenergetskih sistema

16 / 26
 Kapacitet 𝑪
Diferencijalna jednačina koja opisuje stanje na
kondenzatoru (kapacitetu) glasi:
𝑑 𝑢𝑘 (𝑡) − 𝑢𝑚 (𝑡)
𝑖𝑘𝑚 (𝑡) = 𝐶
𝑑𝑡
𝑖𝑘𝑚
𝑘 𝑚
𝐶
𝑢𝑘 𝑢𝑚

Analiza elektroenergetskih sistema

17 / 26
 Kapacitet 𝑪
Izrazimo napon na kondenzatoru:
𝑡
1
𝑢𝑘𝑚 𝑡 = 𝑢𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑖𝑘𝑚 𝑑𝑡
𝐶
𝑡−∆𝑡
Primjenom numeričkog integriranja (trapeznog
pravila) dobijamo:
∆𝑡
𝑢𝑘𝑚 𝑡 = 𝑢𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑖𝑘𝑚 𝑡 + 𝑖𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡
2𝐶
𝑢𝐶 𝑡
𝑖𝑘𝑚 𝑡 = 𝐼𝐶 𝑡 − ∆𝑡 +
𝑅𝐶
Analiza elektroenergetskih sistema
18 / 26
 Kapacitet 𝑪
Posljednju jednačinu možemo predstaviti
ekvivalentnim Nortonovom formom čija je shema data
∆𝑡
na slici, i u kojem se nalaze otpornost 𝑅𝐶 = 2𝐶 i strujni
2𝐶
izvor 𝐼𝐶 𝑡 − ∆𝑡 = −𝑖𝑘𝑚 𝑡 − ∆𝑡 − 𝑢 𝑡 − ∆𝑡
∆𝑡 𝐶
𝑘
𝑖𝑘𝑚

𝑢𝐶 𝑡 ∆𝑡 𝐼𝐶 𝑡 − ∆𝑡
𝑅𝐶 =
2𝐶

𝑚
Analiza elektroenergetskih sistema
19 / 26
 Kapacitet 𝑪
Na osnovu prethodnog izvođenja zaključujemo da
smo kapacitet ekvivalentirali preko paralelne
kombinacije otpornog ekvivalenta i strujnog izvora,
određenog na osnovu podataka iz prethodnog
vremenskog koraka. Struja kroz kapacitet u
razmatranom vremenskom koraku je:
𝑢𝐶 𝑡
𝑖 𝑡 = 𝐼𝐶 𝑡 − ∆𝑡 +
𝑅𝐶

Analiza elektroenergetskih sistema

20 / 26
 Kapacitet 𝑪
Kapacitet se može predstaviti i u ekvivalentnoj
Theveninovoj formi. Odredimo napon koji
odgovara razmatranom vremenskom koraku:
∆𝑡
𝑢 𝑡 = 𝑖 𝑡 + 𝐸𝐶 𝑡 − ∆𝑡
2𝐶
Pri čemu je:
∆𝑡
𝐸𝐶 𝑡 − ∆𝑡 = 𝑖 𝑡 − ∆𝑡 + 𝑢 𝑡 − ∆𝑡
2𝐶

Analiza elektroenergetskih sistema

21 / 26
 Kapacitet 𝑪
Zamjenska shema koja odgovara Theveninovoj
formi predstavljanja kapaciteta je prikazana na
slici:
∆𝑡
𝑅𝑐 = 𝐸𝐶 𝑡 − ∆𝑡
2𝐶
𝑘 +− 𝑚
𝑖𝑘𝑚 (𝑡)
𝑢𝑘 (𝑡) 𝑢𝑚 (𝑡)

Analiza elektroenergetskih sistema

22 / 26
 Simuliranje u vremenskoj domeni -
Algoritam
1. Izabere se vremenski korak ∆𝑡 koji zavisi od
problema koji se simulira;
2. Odrede se otporni ekvivalenti za induktivitete i
kapacitete;
3. Formira se matrica provodnosti [𝐺]. Ova matrica se
formira po metodi napona čvorova. Kvadratna je,
simetrična i rijetko popunjena. Njoj se dodaju
provodnosti idealnih propagacijskih sekcija;
4. Odrede se početni uslovi;

Analiza elektroenergetskih sistema

23 / 26
 Simuliranje u vremenskoj domeni -
Algoritam
5. Uradi se inverzija ili faktorizacija matrice [𝐺]. U slučaju
inverzije dobije se ekvivalentna otporna matrica
[𝑅] = [𝐺]−1 . Faktorizacijom matrice [𝐺] zadržava se
rijetka popunjenost faktor matrica;
6. U svakom vremenskom koraku vrši se određivanje
vektora čvornih struja povezanih sa poznatim izvorima
(strujnim i naponskim), strujnim izvorima iz prethodnog
vremenskog koraka (struje usljed ekvivalentiranja
induktiviteta i kapaciteta) i koje odgovaraju
ekvivalentiranju idealnih propagacijskih sekcija;
Analiza elektroenergetskih sistema
24 / 26
 Simuliranje u vremenskoj domeni -
Algoritam

7. Množenje matrice [𝑅] sa u prethodnoj tački

definiranim vektorom čvornih struja dobije se
vektor napona čvorova u razmatranom koraku;
8. Postupak se ponavlja da dostizanja ukupnog
vremena simuliranja 𝑇𝑚𝑎𝑥 .

Analiza elektroenergetskih sistema

25 / 26