Эмэгтэйчүүдийн өвчин PDF

Ýìýãòýé÷¿¿äèéí
ºâ÷èí
08_gynecology.indd 359 5/25/2005 4:12:04 PM

Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ºâ÷èí
Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä ;
Á.Æàâ Àíàãààõ óõààíû äîêòîð, Ïðîôåññîð, Àðäûí ýì÷

ÝÌß-íû Ýõ áàðèõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí åðºíõèé
ìýðãýæèëòýí
Ðàæàò. Ãóàíåøâàð ÄÝÌÁ-í çºâëºõ, Ïðîôåññîð
Ä.Ñ¿õýý ÝÌØÓÈÑ-èéí áàãø, Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷,
Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
Á.Öýäìàà Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
Ä.ßíæèíñ¿ðýí ÝÌØÓÈÑ-í áàãø, Òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷,
Á.Öýâýëìàà ÝÌß, ÃÒÕÀÍ (GTZ) Í¯ÝÌ-èéí ñàëáàðò äýìæëýã
¿ç¿¿ëýõ Ìîíãîë Ãåðìàíû õàìòàðñàí òºñëèéí
çºâëºõ, Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
Á.Øèíýòºãñ Í¯Á, ÕÀÑ-ãèéí Õºòºëáºðèéã äýìæèõ áàãèéí
Í¯ÝÌ-èéí çºâëºõ,
Àíàãààõ Óõààíû ìàãèñòð
Ä.Àðèóìàà ×èíãýëòýé ýð¿¿ë ìýíäèéí íýãäëèéí
ýìýãòýé÷¿¿äèéí àõëàõ ýì÷
Ã.Àìàðáàÿñãàëàí ÊÍÀÃ-ûí Ýì÷èëãýý, ñóðãàëò ýðõýëñýí äýä
çàõèðàë, Àíàãààõ óõààíû
ìàãèñòð
Ã.Áàéãàëìàà Õàâäàð ñóäëàëûí ¿íäýñíèé òºâèéí
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýì÷
Ä.ªíºðæàðãàë ÊÍÀÃ-ûí Ýìýãòýé÷¿¿äèéí òàñãèéí ýðõëýã÷, Ýõ
áàðèõ ýìýãòýé÷¿¿äèéí
àõëàõ çýðãèéí ýì÷, Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
Î.Áàÿíæàðãàë ÊÍÀÃ-ûí ýì÷, Ýõ áàðèõ ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýì÷,
Á.Ýíõáèëèã ÝÍÝØÒ-èéí ýìýãòýé÷¿¿äèéí òàñãèéí ýðõëýã÷,
òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ýì÷
Ã.Ñàíæäîðæ ÝÍÝØÒ-èéí ýìýãòýé÷¿¿äèéí ìýñ çàñëûí
òàñãèéí ýðõëýã÷, Àíàãààõ óõààíû ìàãèñòð
360 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

1. БИЕНИЙ ЮМГ¯ЙДЭЛ
Òîäîðõîéëîëò 16 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû îõèä áîëîí æèðýìñëýýã¿é,

õºõ¿¿ë áèø òºðºõ íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä 6 сар, т¿¿нээс
дээш хугацаагаар биений юм ирэхã¿é саатахыг биений
юмг¿йдэл гэнэ.
Чухал санамж • Х¿¿хэд насанд, жирэмсэн, хºх¿¿л ба цэвэршсэний
дараах ¿е¿дэд биений юм èðýõã¿é байхыг физиологийн
áèåíèé þìã¿éäýë ãýíý
• Биений юмг¿йдэл нь эмэгтэйч¿¿дийн болон эрхтэн
тогтолцооны зарим ºвчн¿¿дийн шинж тэмдãýýð
илэрч болно
• Жирэмсэн байж болзошг¿йг анхаарч, жирэмсýíã
¿г¿йсгэнэ.
Àíãèëàë • Àíõäàã÷ áèåèéí þìã¿éäýë
• Õî¸ðäîã÷ áèåèíé þìã¿éäýë
Áèåíèé þìã¿éäýë
Анхдагч биений юмг¿йдэл Хоёрдогч биений юмг¿йдэл
• Сэтгэл санааны хямрал, хэт

Бэлгийн áîéæèëòûí хоёрдогч зовнил
шинж - Сэтгэл засал эмчилгээ
• Таргалалт
- Хоол эмчилгээ, жин хасах
Илэрсэн Илрээг¿й • Хэт туралт
- Õîîë ýì÷èëãýý
• Пðоëàêòèí èõäýëò (õºõíººñ
• Биений юм хожуу ирэх • Бэлгийн ñ¿¿ðõýã ÿëãàðàë ãàðíà) -ÝÌÒ-ûí
- 6 ñàð àæèãëààä бойжилтг¿й 3-ð øàòëàëä --шилж¿¿лнэ
áèåíèé þì èðýõã¿é • ªндгºвчийн хатуурал,
-ÝÌÒ-ûí
áîë øèëæ¿¿ëíý. уйланхайжилт, харааны
• Охин хальс бит¿¿ 3-ð øàòëàëä
øилж¿¿лнэ товгор, ªнчин тархины зарим
- ÝÌÒ-ûí 2-
эмгэг (¿ðã¿éäýë, áèåíèé þìíû
ð øàòëàëä
шилж¿¿лнэ ìº÷ëºãèéí õÿìðàëòàé) -ÝÌÒ-ûí
• Áýëýã ýðõòýíèé 3-ð øàòëàëä --шилж¿¿лнэ
ãàæèã õºãæèëòýé • ªндгºвчийн ажиллагаа эрт
ýñâýë ¿òðýýã¿é ãýæ зогсох (õàëóóí îðãèõ, ¿òðýý
ñýæèãëýâýë: õóóðàéøèõ, áèåíèé þì ýðò
- ÝÌÒ-ûí 3-ð çîãñîõ) ÝÌÒ-ûí 3-ð øàòëàëä
øàòëàëä øилж¿¿лнэ шилж¿¿лнэ
• Эрших шинж • Ашерманы хам шинж (¿ð
давамгайлсан (Хэл¿¿ õºíäºëò, ¿ðýâñëèéí óëìààñ
томрох, эрэгтэй ¿¿ññýí óìàéí ñàëñòûí
тºрхтэй) ñîðâèæèëò, íààëäàö)
-ÝÌÒ-ûí 3-ð
øàòëàëä шилж¿¿лнэ -ÝÌÒ-ûí 2-ð øàòëàëä шилж¿¿лнэ
Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 361

БИЕНИЙ ЮМГ¯ЙДЛÈÉÍ ¯ÅÄ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ
• Биений юмг¿йдэл нь эмэгтэйч¿¿дийн болон эрхтэн тогтолцооны зарим

ºвчн¿¿дийн шинж тэмдãýýð илэрч болно
• Х¿¿хэд насанä, жирэмсэн, хºх¿¿л ба цэвэршсэний дараах ¿е¿дэд биений
юм èðýõã¿é байхыг физиологийн áèåíèé þìã¿éäýë ãýíý.
• Жирэмсэн байж болзошг¿йг анхаарна
- биений юм хамгийн с¿¿лд хэзээ ирñýíèéã тодруулна
- жирэмслэхээс хамгаалдаг эсэх
- шаардлагатай бол жирэмсний сорил òàâèíà
Анхдагч биений юмг¿йдэл
Асуумж
1. Нас
2. Биеийн тамираар хичээллэдэг ¿¿?
3. Ээж ба эгчийнх нь биений юм хэдэн настайд анх ирж
байсан бэ?
4. Хºх нь хэдэн наснаас хºгжиж эхýëсэн бэ?
5. ªсжилт хэдэн наснаас эхýëсэн бэ?
6. Архаг ºвчин, х¿¿хэд ¿едээ ºвчилж байсан ямар ºвчн¿¿д
байна вэ?
7. Хоолны дуршил, шингээлт ÿìàð вэ?
8. Тогтмол хэрэглэдэг эм, тариа бий эсэх. Одоо хэрэглэж
байгаа эм байна уу?
9. Гэр орондоо болон сургууль, ажил дээр сэтгэл зовоосон
асуудал байдаг уу?
10. Бэлгийн харьцаанд орсон уу?
11. Хэвлийн доод хэсгээр ºвäдºг ¿¿?
¯злэг:
• Ерºнхий ¿злэг
• Бие бялдрын хºгжил
1. Биеийн жингийн ¿з¿¿лэлтэд ¿нэлгээ ºгнº /хэт туранхай, хэвийн,
тарган/
Санамж: Анхдагч биений юмг¿йдэлтэй охидууд ãîëäóó

ºндºр, туранхай байäàã.
2. Ñàõàë ургасан, батгаòàé эсэх

3. Артерийн даралт, судасны лугшилт õýìæèíý.

Хºгжººг¿й
Хºгжиж эхэлж байгаа /хºхний толгой
4. Хºхний хºгжил товойсон, нºсººжилт эхэлж байгаа/
Хºгжиж байгаа /булчирхай хºгжсºн,
нºсººжсºн/
Хºгжсºн
¯сг¿й
Цººн
5. ¯сжилт
Хэвийн
Хэт их /эрэгтэй хэлбэрийн/
• Хэвлийг тэмтэрч ямар нэгэн ¿¿свэр, эмзэглэл байгаа эсэхийг
òîäðóóëíà.
• Эмэгтэйч¿¿дийн тусгайлсан ¿злэг
- Гадна бэлэг эрхтэнийг харна
Санамж: Охидод ¿злэг хийхдээ ээж, эгч нараас нь байлцуулна

Бэлгийн хавьталд ороог¿й охидод ¿трээний ¿злэг хийхг¿й
- Хэл¿¿ /хэвийн эсвэл хэт томорсон эсэх/

- Бэлгийн их, бага уруулын байдал /хэвийн эсвэл нийлж наалдсан эсэх/
Ц¿лхгэр
Бит¿¿
Ц¿лхгэр бус
- Охин хальс
Бит¿¿ðýýã¿é

Ялгаõ онош, ¿з¿¿лэх тусламж

Анхдагч биений юмг¿йдэл
ÝÌÒ-ûí 1-ð ÝÌÒ-ûí 2-ð ÝÌÒ-ûí 3-ð øàòëàëä
øàòëàëä øàòëàëä
- Биеийн - Нарийвчлан шинжилнэ
жинã -Чанд авиан - Хромосомын шинжилгээ õèéíý
òîäîðõîéëíî шинжилгээгээр - Дааврын шинжилгээ õèéíý
Биений -Хоолны ºндгºвч, умайн (ФСГ, ЛГ, ПРЛ, Е2, Прогестерон,
юм зºвлºгºº ºãíº хэмжээг Андроген)
хожуу - 6 сар тодорхойлно - Зºвлºгºº ºгнº
ирэх ажиглана
-¯р
Бэлгийн áîéæëûí хоёрдогч шинж илэрсэн
д¿нг¿й бол
шилж¿¿лнэ
Охин -Шилж¿¿лнэ - Охин хальсыг - Охин хальсыг нээнэ

хальс нээнэ
бит¿¿
ГБЭ-ний - Нарийвчлан шинжилнэ
б¿тцийн -Шилж¿¿лнэ - Шилж¿¿лнэ - Мэс засал /¯трээòýé áîëãîõ/
ººрчлºлт
(¯трээ,
умайн
гажиг)
- Дааврûí шинжилгээ
(ФСГ, ЛГ, ПРЛ, Е2, Прогестерон,
DHA, DHAS, DHT) Äексаметазоны
сорил òàâèíà
Эрших -×àíä àâèàн øèíæèëãýý
-СТ (Бººрний дээд булчирхайг
шинж -Шилж¿¿лнэ - Шилж¿¿лнэ тодорхойлно)
даваì- - Хромосомын шинжилгээ
гайлсан - Мэс засал эмчилгээ (Бэлгийн
булчирхайг авах)
- Даавар эмчилгээ
- ×àíä àâèàí - Дааврын шинжилгээ
Бэлгийн -Шилж¿¿лнэ øèíæèëãýý - Зºвлºгºº ºгнº
Бэлгийн áîéæëûí хоёрдогч шинж илрээг¿й
бойжилò- - Прогестроны - Äаавðàар îрлуулах эмчилгээ

г¿й сорил
ªндгºв- - Хромосомын шинжилãýý

чийн - Нарийн мэргэжлийн эмчийн
ажил- зºвлºгºº авна
лагааны -Шилж¿¿лнэ - Шилж¿¿лнэ - ×àíä àâèàí øèíæèëãýý
дутагдал - Орлуулах даавар эмчилгээ
/хромо-
сомын
эмгэг/
Харааны
товгор- -Шилж¿¿лнэ - ×àíä àâèàí -Чанд авиан шинжилгээ
ºнчин øèíæèëãýý -СТ
тархины
дутагдал

Хоёрдогч биений юмг¿йдэл
Асуумж
1. Нас
2. Жирэмсэн байх магадлалтай юу?
3. Биений юмны байдал
- Анх хэдýí íàñòàéä èðñýí, мºчлºг, ¿ргэлжлэх хугацаа,тогтмол
эсэх
- Жирэмсëýõээс сэргийлэх ямар нэгэн арга хэрэглэдэг эсэх
- Áиений юм ñ¿¿лийн óäàà хэзээ ирсэн
4. Жирэмслэлтийн байдал
- С¿¿лчийн жирэмслэлт хэзээ, яаж тºгссºн
- ¯р хºндºлтèéí òîî
- Зулбалтûí òîî
- Тºрºх ¿ед цус их хэмжээгээр алдаж байсан уу?
- Хэдэн х¿¿хэдтэй вэ?
- Тºрсний дараа умайн хºндийг цэвэрл¿¿лсэн эсэх
5. Хºхнººс с¿¿рхэг шингэн гардаг, хºх¿¿л эсэх
6. Ñ¿¿лийн нэг жилд áиеийн жин ººрчлºгдсºн эсэх (таргалсан эсвэл
турсан)
7. Õалуунд хэр тэсвэртэй âý?, Áà÷èìääàã óó?
8. Òанд ¿сжилт болон арьсны ººрчлºлт гарсан уу?
9. С¿¿лийн нэг жилд гэнэт í¿¿ð халуун оргих, ¿трээ хуурайших шинж
ажиглагдсан уу?
10. ßмар нэг эм óдаан хугацаагаар хэрэглэж байгаа юу? (Сэтгэцийн
нºлººт эм¿¿ä, фенотиазины б¿лгийн эм¿¿д болон эс хордуулах эм¿¿д,
мексалон).
11. Ойрын хугацаанд гэр орон болон ажил дээр сэтгэл санааны зовиур
байсан уу?
12. Биеийн х¿чний х¿нд ажил, дасгал /тамирчин/ хийсэн ¿¿?
13. Ээж тань хэдэн настайдаа цэвэршсэн бэ?
14. Н¿дний харааны ººрчлºлт, толгой ºвдºлт байäàã óó?
15. Хэвлийн доогуур ºвдºлт мэдрэгддэг ¿¿?
16. С¿рьеэ ºвчнººр ºвдºж байсан эсэх
¯злэг:
• Ерºнхий ¿злэг
• Биеийн ºндºр, жин
• Цусны даралт, судасны цохилт
• Ñàõàë óðãàñàí, áàòãàòàé ýñýõ
• Дуу хоолой б¿д¿¿рч байгаа эсэх
• Бамбай булчирхай томорч байгаа эсэх

• ¯сжилтийн байдал
• Хºхийг саалгаж ¿знэ
• Хэвлийг тэмтэрч ¿знэ
• ГБЭ-ний ¿злэг
Толины ¿злэг:
• ¯трээний салстын хуурайшил, умайн х¿з¿¿ний шархтай
эсэхийг ¿знэ
¿трээний ¿злэг:
• Умайн х¿з¿¿, умай, дайвруудын хэлбэр хэмжээ, хºдºлгººн,
байрлал, эмзэглэл, х¿нхрээ, ялгаðëûí байдлûã òîäðóóëíà.
Ялгаõ онош, ¿з¿¿лэх тусламж
Хоёрдогч биений юмг¿йдэл

ÝÌÒ-ûí 1-ð ÝÌÒ-ûí 2-ð ÝÌÒ-ûí 3-ð
øàòëàëä øàòëàëä øàòëàëä
-Сэтгэл засал -Сэтгэцийн
Сэтгэл эмчилгээ хийнэ, эмчийн зºвлºгºº
санааны ¿р д¿нг¿й бол авна
хямрал, шилж¿¿лнэ -Дааврын
хэт зовнил сорилууд òàâèíà
Таргалалт -Жин хасах зºвлºгºº -Нарийн
- Хоол эмчилгээ мэргэжлийн эмч
- Дасгал нарын зºвлºгºº
- ¯р д¿нг¿й бол (Булчирхайн,
шилж¿¿лнэ хоолны)
- Хоол эмчилгээ -Сэтгэцийн
Хэт - Сэтгэл засал эмчийн зºвлºгºº
туралт - БЖ¯<16 бол шууд авна
шилж¿¿лнэ.
-Пролактин
Пролактин - Шилж¿¿лнэ Шилж¿¿лнэ шинжилнэ
ихсэлт -Рентген
шинжилгээ
- СТ
- Эмийн эмчилгээ
/бромокриптин
2,5 мг – 5 мг-аар
2-4 сар/
-Мэс заслын
эмчилгээ

ªндгºвчийн -Æин бууруулна -Оношийг -Нарийвчлан

хатуурал, -Øээсэнд сахар баталгаажуулна шинжилнэ
уйланхай- ¿зэж, чихрийн -Чанд авиан -Оношийг
жилт шижинг ¿г¿йсгэнэ шинжилгээ батална
-Æирэмслэхээс õèéíý -Ýмийн эмчилгээ
хамгаалах дааврын -шилж¿¿лнэ -Дааврын
бэлдмэлээр эмчилнэ эмчилгээ
-Æирэмслэхийг
х¿сч байгаа бол
шилж¿¿лнэ
Ашерманы -Прогестероны -Умайг
хам шинж - Шилж¿¿лнэ сорил дурандаíà
(Умайн - Боломжтой бол - Íààëäàö ñàëãàõ
салстын наалдац салгах ýì÷èëãýý
¿рэвсэл, эмчилгээ õèéíý
наалдац)
2. ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ
Òîäîðõîéëîëò Ýìýãòýéí áèåíèé þìíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ¿òðýýíýýñ

öóñ ãàðàõûã öóñ àëäàëò ãýíý.
×óõàë 1. Ýìýãòýéí àìüäðàëûí ÿâöàä öóñ àëäàëò íü äàðààõ
ñàíàìæ õýëáýðýýð òîõèîëäîæ áîëíî. Áèåíèé þì àíõ èðýõýýñ
ºìíºõ íàñíû îõèäîä, íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû
áîëîí öýâýðøèëòèéí äàðààõ ¿å äýõ ýìýãòýé÷¿¿äýä
òîõèîëääîã.
2. Áèåíèé þì àíõ èðýýã¿é áàéãàà îõèäûí öóñ
àëäàëò íü èõýâ÷ëýí ãýìòëýýñ, ãàäíû áèåò ¿òðýýíä
îðñíîîñ øàëòãààëíà. Èõýíõäýý îõèä ñàëòààãààðàà
óíàæ ãýìòýõ ¿åä õýë¿¿ îð÷èìä õºõðºëò, ÿçðàëò
¿¿ñíý. Çàðèìäàà ìîäîíä àâèðàõ ¿åä áýëýã ýðõòýí
õàòãàãäàí öîîð÷ ãýìòäýã. Ýíý ¿åä ãýìòýëä õîøíîãî
õàìðàãäñàí ýñýõèéã ¿çíý.
3. Ìºí îõèäûí öóñ àëäàëò íü áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëòýé
õîëáîîòîé ¿¿ñãýãäñýí ãýìòëèéí öóñ àëäàëò áàéæ
áîëíî.
4. Íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéí öóñ
àëäàëò äîòîð æèðýìñëýëòòýé õîëáîîòîé öóñ àëäàëò
õàìãèéí ýëáýã. Òóõàéëáàë; Çóëáàëò, óìàéí ãàäíàõ
æèðýìñëýëòèéí ¿åèéí öóñ àëäàëò
.

5. Æèðýìñýí áèø ¿åèéí öóñ àëäàëò íü áèåíèé þìíû

ìº÷ëºãòýé õîëáîîòîé áîëîí õîëáîîã¿é áàéäàã. Öóñ
àëäàëò íü óìàéí äîòîð ñàëñòûí óðãàöàã, õîðã¿é õàâäàð
çýðýã ÿìàð íýã ýìãýãòýé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî. ªí÷èí
òàðõè – õàðààíû òîâãîð - ºíäãºâ÷èéí ýðãýõ õîëáîîíû
õýâèéí ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäëààñ õàìààðñàí öóñ
àëäàëò öººíã¿é.
6. Áèåíèé þì àíõ èðñíèé äàðààõ íàñíû îõèä áîëîí
öýâýðøèëòèéí ºìíºõ íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä áèåíèé þì
íü ºíäãºí ýñ áîëîâñðîîã¿é (àíîâóëÿöè) ìº÷ëºãòýé áàéæ
áîëíî. Ýíý ¿åä áèåíèé þìíû ìº÷ëºã óäààí ¿ðãýëæëýõ,
ýñâýë íèëýýä õýäýí ñàðààð áèåíèé þìã¿éäýë ¿¿ññýíèé
ýöýñò íü öóñ èõ õýìæýýãýýð àëäàæ áîëíî.
7. Öýâýðøèëòèéí äàðààõ öóñ àëäàëò íü èõýíõäýý ÿìàð íýã
ýìãýãòýé õîëáîîòîé áàéõ áà ýíý ¿åä óìàéí ñàëñòûí õîðò
õàâäàð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
8. Áèåíèé þì ýëáýã èðäýã ºã¿¿ëýìæòýé ýìýãòýé÷¿¿ä
òýæýýëëýã õ¿íñ áîëîí òºìðèéí áýëäìýë õýðýãëýíý
Ýìýãòýé÷¿¿äèéí öóñ àëäàëòûí øàëòãààíûã òîäðóóëàõûí òóëä ýì÷

àñóóìæèéã íÿãò íÿìáàé öóãëóóëàí, ¿çëýãèéã õÿíóóð ã¿éöýòãýæ øààðäëàãàòàé
øèíæèëãýýí¿¿äèéã õèéíý.
ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÈÉÍ ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ
Àíõíû áèåíèé þì Íºõºí ¿ðæèõ¿éí Öýâýðøèëòèéí

¿çýýã¿é îõèä äàðààõ íàñíû
íàñíû ýìýãòýé÷¿¿ä ýìýãòýé÷¿¿ä
• Ãэмтýë
- Íягтлаí øàëãàíà Æèðýìñýí áóñ Æèðýìñýí • Умайн салстын
- Шинж тэмдгийн хорт хавдрыг
эмчилгээ хийнэ • Биений юм • Зулбалт ¿г¿йсгэнэ
тогтмол их ирдэг /умайг цэвэрлэíý/
- Оёдол тавиõ ýñâýë - Умайн хорг¿й хавдар
Б¿рэн биш зулбаа
аймаг руу шилж¿¿лíý - Ургацаг
Óмайí õºíäèéã • ¯трээний
• Бэлгийн - Аденомиоз хатингаршил
х¿чирхийлэл цэвэрлэíý
- Хавсралтаас хар • Биений þìíû
мºчлºг тогтмол • Умайн гаднах - Клотримазол
• Анхны биений юм биш 500 мг-аар 3
жирэмсэн
- Хºхний ургалт, • Нас <38 ↓ ºдðèéí òóðø
умдагны ¿сжилтийг - Дахин нягтлаíà, ßаралтай тусламжийн ¿трээä õèéíý
шалгàíà умайн хºндийг
баг дуудна, ýñâýë - Чихрийн
- Íÿãòëàíà цэвэрл¿¿лэхээр аймаг шижинã ¿ã¿éñãýíý
руу явуулíà øèëæ¿¿ëíý
• ¯трээнд гадны - Дааврààð
- Дааврын хавсарсан
биет орох бэлдмэл уулгаíà • Òðîôîáëàñòûí орлуулах
• Нас >38 өвчин эмчилгээ хийíý
- Боломжтой бол - Умайн хºндийг
авíà эсвэл аймаг руу цэвэрл¿¿лэхээр аймагò Øилж¿¿лíý
øèëæ¿¿ëíý.
шилж¿¿лíý
• Öóñ àëäàëò íü óìàéí õ¿ç¿¿íèé õîðò õàâäðààñ áîëñîí áàéæ áîëíî.
• Óìàéí õ¿ç¿¿ã øàëãàæ ñýæèãòýé áîë àéìàã ðóó øèëæ¿¿ëíý
• ¯òðýýíèé ãýìòýë íü öóñ àëäàëòûí øàëòãààí áàéæ áîëíî.

ÁÈÅÍÈÉ ÞÌ ÈÐÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ÍÀÑÍÛ ÎÕÈÄÛÍ ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ
Àñóóìæ:
- Öóñ àëäàëòûí òóõàé àñóóíà
- Öóñ àëäàëò õýçýý ýõýëñýí áý?
- Õýð çýðýã èõ õýìæýýòýé áàéíà âý?
- ªâäºëòòýé áàéíà óó?
- Öóñ àëäàëò íü ÿìàð íýã áýðòýë ãýìòýëòýé õîëáîîòîé áàéíà óó?
Õýðýâ ãýìòëèéí ºã¿¿ëýìæã¿é áîë ¿òðýýíèé ÿëãàðëûí òóõàé òîäðóóëíà.
Áèåèéí åðºíõèé ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé àñóóìæ:

- Òà ÿìàð íýã ºâ÷òýé þó?
- Òà ÿìàð íýã ýì óóæ áàéãàà þó?
- Òà óðüä íü ÿìàð íýã ºâ÷íººð ºâäºæ áàéñàí óó?
- ßìàð íýã ìýñ çàñàë õèéëãýæ áàéñàí óó?
- Óìäàã áîëîí ñóãàíû ¿ñíèé óðãàëòàà àæèãëàñàí óó?
- Òàíû õºõ òîìîð÷ áàéãààã àæèãëàñàí óó?
Íèéãìèéí áàéäëûí òóõàé àñóóìæ:

- Îõèí ººðèéíõºº íàñàíäàà òîõèð÷ áàéãàà ýñýõ, îõèí á¿ðýã è÷èìòãèé
áàéãàà ýñýõèéã àæèãëàíà.
- Íîéðîíäîî ÿìàð áàéäàã âý?
- Íàéç íºõºäòýé þó?
- Õè÷ýýëäýý äóð ñîíèðõîëòîé þó? ßìàð ñóðäàã âý?
Ýì÷èéí ¿çëýã
Áèåèéí åðºíõèé áàéäàë – îõèíûã õàðàõàä ýð¿¿ë áàéíà óó, àéñíààñàà óéëæ
áàéíà óó? Ýñâýë ºâäºëòººñºº áîëæ óéëæ áàéíà óó?
Öóñíû äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëòûã õýìæèíý. Õºõíèé õºãæëèéã ¿çíý. Õýâëèéã

òýìòýð÷ ÿìàð íýã ýìçýãëýë, ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà. Áîëîìæòîé
áîë äàâñàã ä¿¿ðýí ýñýõèéã ¿çíý. Îõèíûã äîòóóð õóâöñàà òàéëæ ãàäíà áýëýã
ýðõòýíýý ¿ç¿¿ëýõèéã õ¿ñíý. Îõèí çºâøººðâºë ýýæ áîëîí àñðàí õàìãààëàã÷ààñ
íü òóñëàõûã õ¿ñíý.
- Óìäàãàíä ¿ñ óðãàæ óó?
- Áýëýã ýðõòíèé îð÷èìä ÿìàð íýã õºõðºëò, ìààæñàí ñîðâè, øàðõ áàéãàà
ýñýõèéã øàëãàíà.
- ¯òðýý, õîøíîãî îð÷èìä öóñ ãàð÷ áàéãàà ãàçàð áàéãàà ýñýõ
- ¯òðýýíèé ¿¿äýâ÷ õýñãèéã øàëãàæ, ÿìàð íýã ÿëãàðàë ìºí îõèí õàëüñíû
áàéäëûã áîëãîîìæòîé øàëãàæ, ãàäíû áèåò áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëàõûã
õè÷ýýíý.

Àâàõ àðãà õýìæýý

- Îõèíûã òàéâøðóóëíà.
- ªâäºëò íàìäààëò õèéíý.
- Øààðäëàãàòàé áîë ãýìòñýí õýñýãò î¸äîë òàâèíà.
- Îõèí õýò öî÷èðäñîí, ãýìòëèéí õýìæýý òîì, î¸äîë òàâèõ áîëîìæã¿é áîë
äàðààãèéí øàòëàëûí ýìíýëýãò ÿàðàëòàé øèëæ¿¿ëíý.
- Îõèí ººðºº øýýæ ÷àäàæ áóé ýñýõèéã ìàãàäëàíà. Øýýñíèé ñ¿â ãýìòñýí
áîë øýýëã¿¿ð òàâèíà.
- ¯çëýãèéí ¿åä öóñ ãàð÷ áóé õýñýã áàéâàë òóõàéí õýñýãò äàðæ öóñ
òîãòîîãîîä õÿíàíà.
Õýðýâ ¿òðýýíä ãàäíû áèåò îðñîí áîë;

- Ãàð÷ áàéãàà öóñ íü ¿òðýýíèé ÿëãàðàëòàé õîëèëäñîí áàéäàã. Õýðýâ ãàäíû
áèåòèéã õÿëáàðõàí àâàõ áîëîìæã¿é áîë àéìàã ðóó øèëæ¿¿ëíý.
Õýðýâ áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí ñýæèãòýé áîë “Áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëä

ºðòñºí îõèä, ýìýãòýé÷¿¿äýä ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ“ ãýñýí õàâñðàëòààñ õàðíà óó?
Õýðýâ öóñ àëäàëò ÿìàð íýã ãýìòýëòýé õîëáîîã¿é áîë;

- Ýíý íü àíõíû áèåíèé þì áàéæ áîëíî. Èéì îõèäîä óìäàã ñóãàíä ¿ñ
óðãàñàí áàéäàë, õºõíèé õºãæèë ýõýëñýí áàéäàã.
- Õýðýâ îõèí 8 íàñ õ¿ðñýí áîë áèåíèé þì èðæ áàéãàà òàëààð òàéëáàðëàíà.
Õàðèí 8 íàñ õ¿ðýýã¿é áîë äîòîîä ø¿¿ðëèéí ýì÷èä øèëæ¿¿ëíý.
ÍªÕªÍ ¯ÐÆÈÕ¯ÉÍ ÍÀÑÍÛ ÝÌÝÃÒÝÉÍ ¯ÒÐÝÝÍÝÝÑ ÖÓÑ ÀËÄÀÕ
Àñóóìæ
Öóñ ãàð÷ áàéãàà òàëààð àñóóíà:
• Õýçýýíýýñ ýõëýí öóñ ãàð÷ áàéíà âý?
• Õýð èõ öóñ ãàð÷ ãàð÷ áàéíà? Áèåíèé þìíààñ èõ ¿¿ ýñâýë áàãà óó?
• Ãàðàõ öóñíû õýìæýý èõñýæ áàéíà óó? Ýñâýë áàãàñ÷ áàéíà óó?
• Öóñ á¿ëýíòýé ãàð÷ áàéíà óó?
• ªâäºëòòýé þó?
• Áýëãèéí õàðüöààíû äàðàà öóñ ãàð÷ ýõýëñýí ¿¿? Ãýìòñýí ¿¿?
• Õàìãèéí ñ¿¿ëä áýëãèéí õàðüöàà õèéõýä ºâäºëòòýé áàéñàí óó?
• Æèðýìñýí áàéæ áîëîõ óó? Áèåíèé þì ñ¿¿ëèéí óäàà õýçýý èðñýí áý?
Õýä õîíîãîîð èðäýã âý? Õýëáýëçýëòýé èðäýã ¿¿?
• Æèðýìñëýõýýñ ÿàæ õàìãààëäàã âý? Õýðýâ ýì óóæ õàìãààëäàã áîë
ýìýý òîãòìîë óóæ áàéíà óó?
• Óðüä íü èíãýæ öóñ àëäàæ áàéñàí óó?
• ¯òðýýíýýñ ÿìàð íýã ÿëãàðàë ãàð÷ áàéñàí óó?

Áèåèéí åðºíõèé áàéäëûí òàëààð àñóóíà:

• ßìàð íýã ºâ÷íººð ºâ÷èëæ áàéñàí óó?
• Îäîîãîîð ÿìàð íýãýí ýì óóæ áàéãàà þó?
• Òîëãîé ýðãýæ áàéíà óó? Áèå ñóëüäàæ áàéíà óó?
• Óðüä íü ÿìàð íýãýí ìýñ çàñàë õèéëãýæ áàéñàí óó?
• Õýäýí óäàà æèðýìñýëæ áàéñàí áý? Õ¿¿õýäòýé áîëîõîîð òºëºâëºæ
áàéãàà þó?
Íèéãìèéí áàéäëûí òàëààð àñóóíà:

• Òà ÿìàð àæèë ýðõýëäýã âý? Òàíû íºõºð ÿìàð àæèë ýðõýëäýã âý?
• Òàìõè òàòäàã óó? Àðõè óóäàã óó?
¯çëýã:
• Åðºíõèé áàéäàë: Ýìýãòýéí áèåèéí áàéäàë ñàéíã¿é, öîíõèéñîí,
òàðãàí, òóðàíõàé ýñýõèéã àæèãëàíà. Àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû
öîõèëò ¿çíý. Öóñ áàãàäàëòûí øèíæ òýìäýã áàéãàà ýñýõèéã
òîäðóóëíà. Óóøèã ç¿ðõèéã ÷àãíàíà.
• Õºõ õýâèéí ýñýõèéã õàðíà. Æèðýìñíèé øèíæ òýìäýã áàéãàà ýñýõ.
• Õýâëèéã òýìòýð÷ ¿çýõäýý, áóë÷èíãèéí ÷àíãàðàë, ýìçýãëýë, ÿìàð
íýãýí ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
• Áýëãèéí óðóóëûã øàëãàíà. Ãýìòëèéí øèíæ òýìäýã áàéãàà ýñýõ
• ¯òðýýã øàëãàíà: Õýð çýðýã õýìæýýíèé öóñ ãàð÷ áàéãààã, ãýìòñýí
øèíæ òýìäýãòýé ýñýõ. Óìàéí õ¿ç¿¿ õýâèéí, íýýëòòýé ýñâýë õààëòòàé
ýñýõ. Óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ öóñ ãàð÷ áàéãààã óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ
óðãàöàã óðãàñàí ýñâýë ÿìàð íýãýí óðãàöàã òºñò ýä öóõóéæ áàéãàà
ýñýõ.
• Óìàéí õýëáýð, õýìæýý, ýìçýãëýëòýé ýñýõèéã øàëãàíà
• Óìàéí õ¿ç¿¿ã õºäºëãºõºä ýìçýãëýëòýé áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà
(óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëò áàéæ áîëçîøã¿é ãýæ ñýæèãëýâýë ýíý
¿éëäëèéã õèéõýä ýìçýãëýë èõòýé áàéäàã ó÷ðààñ áîëãîîìæòîé ¿çíý)
• ªíäãºâ÷èíä ¿¿ñâýð, ýìçýãëýë áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
¯ç¿¿ëýõ òóñëàìæ
Ãýìòëèéí óëìààñ öóñ ãàð÷ áàéâàë î¸äîë òàâèíà. Áýëãèéí õàðüöààíû
äàðàà îõèí õàëüñ áîëîí àðûí õ¿íõðýýíýýñ èë¿¿òýé öóñ àëääàã.
Óìàéí õ¿ç¿¿íèé ¿ðýâñýë áîëîí õàâäðûí ¿åä áýëãèéí õàðüöààíû äàðàà

áîëîí áàãàæààð õ¿ðýõýä óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ öóñ ãàðäàã. Óìàéí õ¿ç¿¿íèé
õàâäðûí ñýæèãòýé áàéâàë àéìãèéí òºâèéí ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëíý.
Æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ àðãà õýðýãëýäýãã¿é, áèåíèé þì õîðèãäñîí,

æèðýìñíèé øèíæ òýìäýã èëýðñýí ýìýãòýéä æèðýìñýí ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.

Æèðýìñýí ¿åèéí öóñ àëäàëò

Óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëò
Ãîë øèíæ òýìäýã;
- Õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàð÷, öî÷ðîõ
- Äàéâðóóä ýìçýãëýëòýé, óìàéí õ¿ç¿¿ã õºäºëãºõºä ºâäºëòòýé áîëäîã.
- ¯òðýýíýýñ áàãà çýðýã ýñâýë öóñ àëäàõã¿é ÷ áàéæ áîëíî.
- Õýðâýý óðàãäñàí óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëòèéí óëìààñ öóñ àëäàëñàí áîë
äàðàëò áóóðàõ, ç¿ðõíèé öîõèëò ò¿ðãýñýõ, ìºð ë¿¿ ºâäºõ øèíæ òýìäã¿¿ä
èëýðäýã. Ñóäñàíä ÿàðàëòàé äóñàë çàëãàæ (0,9%-èéí ôèçèîëîãèéí
óóñìàë) ýð÷èìò ýì÷èëãýý ýõýëíý. Øààðäëàãàòàé áºãººä áîëîìæòîé áîë
öóñ ñýëáýíý. Ìýðãýæëèéí áàã ÿàðàëòàé äóóäàæ, ìýñ çàñàëä áýëòãýíý.
ªâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë òîãòâîðòîé, öóñ àëäàõã¿é áàéâàë îíîø
áàòàëãààæóóëàõ çîðèëãîîð ìýðãýæëèéí ýì÷èä èëãýýíý.
Öóëöàí õóðàà
- Çóëáàëòòàé òºñòýé áîëîâ÷ èõýâ÷ëýí óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé òýýëòèéí
õýâèéí õýìæýýíýýñ òîì, çººëºí òýìòðýãäýíý.
Öóëöàí õóðàà ãýæ ñýæèãëýâýë àéìãèéí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.
Çóëáàëò
- Õýâëèéí äîîä õýñãýýð áàçàëíà,
- Óìàéí õýìæýý òîìîðñîí, ýìçýãëýëòýé,
- Õàðèí äàéâðóóä ýìçýãëýëã¿é áàéäàã.
Ýìýãòýé çóëáàõààð çàâäàæ áóé òîõèîëäîëä óìàéí õ¿ç¿¿ õààëòòàé áàéâàë

ºâäºëò íàìäààõ ýì ºã÷, õýâòðèéí äýãëýì ñàõèóëíà.
Çóëáàæ áàéãàà ¿åä öóñ àëäàëò áîëîí ºâäºëò õ¿÷òýé íýìýãäýíý. Öóñ àëäàëò
áàãà, ºâäºëò íàìæèæ ýõýëáýë æèðýìñëýëòèéã ¿ðãýëæë¿¿ëíý.
Çóëáàñàí ýñâýë çóëáàõààð çàâäàæ áàéõàä óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâàã íýýëòòýé

áàéíà. Õýðýâ óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ ¿ð õºâðºëèéí õýñýã öóõóéæ áàéâàë
áàãàæààð çººëºí òàòàí àâ÷ óìàéí õºíäèéã öýâýðëýíý.
Á¿ðýí çóëáàñíû äàðàà öóñ àëäàõã¿é áàéâàë öààøèä ýì÷èëãýý õèéõã¿é. Õýðýâ
öóñ àëäàëò èõ áàéâàëîêñèòîöèí 5 íýãæ, ýðãîìåòðèí 0,25 ìã áóë÷èíä òàðüæ,
óìàéí õºíäèéã öýâýðëýíý.
Á¿ðýí áóñ çóëáààíû ¿åä ýðãîìåòðèíèéã áóë÷èíä òàðüæ öóñ àëäàëòûã çîãñîîæ

áîëîõ áîëîâ÷ öààøèä óìàéí õºíäèéã öýâýðëýâýë çîõèíî.

Æèðýìñíèé ýðò ¿åèéí ¿òðýýíèé öóñ àëäàëòûí îíîøëîãîî
Èëýð÷ áóé áîëîí Áàéæ áîëîõ áóñàä

Îíîø
ãàðöààã¿é èëðýõ øèíæ¿¿ä øèíæ òýìäã¿¿ä
• áàãà çýðýã öóñàðõàã • õýâëèéí äîîãóóð áàãà çýðýã òóëãàìäñàí
ÿëãàðàë ãàðàõ ºâäºõ áàçëàõ çóëáàëò
• óìàéí õ¿ç¿¿íèé àìñàð • óìàé çººëºâòºð áàéíà.
õààëòòàé
• óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé
õóãàöààòàé òîõèðîíî
• öóñàðõàã ÿëãàðàë ãàðàõ • ò¿ð çóóð óõààí àëäàõ óìàéí ãàäíàõ
• õýâëèéãýýð ºâäºõ • äàéâðûí îð÷èì ýìçýã æèðýìñëýëò
• óìàéí õ¿ç¿¿íèé àìñàð ¿¿ñâýðòýé
õààëòòàé • áèåíèé þì ñààòñàí
• óìàéí õýìæýý ¿ë ìýäýã • óìàéí õ¿ç¿¿ õºäëºãºõºä
òîìîðñîí ºâäºëòòýé
• óìàé áàãà çýðýã
çººëºâòºð
• öóñàðõàã ÿëãàðàë ãàðàõ • õýâëèéãýýð áàãà çýðýã á¿ðýí çóëáàëò
• õýâëèéãýýð ºâäºõ ºâäºõ
• óìàéí õ¿ç¿¿íèé àìñàð • ¿ð õºâðºë òºñò ç¿éë ãàðñàí
õààëòòàé ãýñýí ºã¿¿ëýìæòýé
• óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé
õóãàöààíààñ áàãà
• óìàé áàãà çýðýã
çººëºâòºð
• öóñ àëäàíà • õýâëèéãýýð áàãà çýðýã ýõýëñýí
• óìàéí àìñàð íýýãäñýí ºâäºíº. çóëáàëò
• óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé • óìàé ýìçýã
õóãàöààíä òîõèðñîí • ¿ð õºâðºë òºñò ç¿éë
ãàðààã¿é
• öóñ àëäàíà • õýâëèéãýýð áàãà çýðýã äóòóó çóëáàëò
• óìàéí àìñàð íýýãäñýí áàçàëæ ºâäºíº
• óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé • öóñ ¿ð õºâðºëèéí òºñò ýä
õóãàöààíààñ áàãà ãàðñàí
• öóñ àëäàíà • áººëæèõ öóëöàí õóðàà
• óìàéí àìñàð íýýãäñýí • ¿ð àÿíäàà çóëáàñàí
• óìàéí õýìæýý æèðýìñíèé • õýâëèéãýýð áàãà çýðýã
õóãàöààíààñ òîì áàçàëæ ºâäºíº
• óìàé çººëºí • ºíäãºâ÷íèé óéëàíõàéòàé
• óìàéãààñ öýâð¿¿òýé (àìàðõàí çàäàðíà)
ÿëãàäàñ ãàðñàí • ìàíàñ òàòàëòûí óðüäàë ýðò
èëðýõ
• óðàã àìüä áàéãàà øèíæã¿é

Æèðýìñëýëòòýé õîëáîîã¿é öóñ àëäàëò

• Ìº÷ëºãòýé öóñ àëäàëò (ìåíîððàãè).
Øàëòãààí;
- Óìàéí äîòîð ñàëñòûí óðãàöàã,
- Õîðã¿é õàâäàð,
- Àäåíîìèîç
- Åðºíäºãòýé ýìýãòýé÷¿¿äýä ìº÷ëºãòýé öóñ àëäàëò àæèãëàãäàíà.
Õýðýâ öóñ àëäàëòààñ ¿¿ññýí öóñ áàãàäàëòòàé áîë ýìýãòýéã äàðààãèéí

øàòëàëûí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëæ îíîøèéã íü òîäðóóëíà.
Óìàéí ñàëñòûí óðãàöàã èëýðâýë óìàéí õºíäèéã áàãàæààð öýâýðëýíý.
Óìàéí õîðã¿é õàâäàðòàé áîë ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý õèéæ áîëíî.
Öººí òîõèîëäîëä öóñ àëäàëò íü öóñíû á¿ëýãíýõ òîãòîëöîîíû
õÿìðàëòàé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî. Õýñýã ãàçðûí ýìãýã áàéõã¿é ýñâýë (àðüñ)
áèåä àìàðõàí õºõºðäºã áîë øèíæèëãýý õèéõ õýðýãòýé.
Ýìèéí ýì÷èëãýý;
- Ïðîñòîãëàíäèíû ýñðýã ¿éë÷ëýëòýé íàïðîêñèíûã 1 øàõìàëààð öóñ
àëäàëòûã çîãñòîë õýðýãëýíý.
- Ìºí ïðîãåñòåðîíûã õýðýãëýæ áîëíî. Íîðýòèñòåðîíûã 5 ìã-ààð ºäºðò 3
óäàà áèåíèé þì èðæ áàéãàà ¿åä õýðýãëýíý.
- Æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ äààâðûí ýìèéã 3 ñàð õýðýãëýíý,
- Óìàéä ýìòýé åðºíäºã òàâèõ çýðýãò öóñ áàãàñäàã.
- Öóñ áàãàäàëòûã ýì÷ëýõäýý òºìðèéí áýëäìýëèéã õýðýãëýæ áîëíî
Ìº÷ëºãã¿é öóñ àëäàëò

Ýì áýëãèéí ýñ áîëîâñîð÷ ãàäàãøëàõã¿éòýé õîëáîîòîé îõèäîä áèåíèé
þì àíõ èðñíèé äàðàà ¿åä ìºí öýâýðøèëòèéí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä 2-3 ñàðûí
çàéòàéãààð öóñ àëäàæ áîëíî. Ýíý íü ýñòðîãåíû ¿éë÷ëýëýýð óìàéí ñàëñòàä
õýò çóçààðàë ÿâàãäñàíòàé õîëáîîòîé áàéäàã. Óìàéí ñàëñò èõ çóçààðàõ òóñàì
öóñ àëäàëò ýëáýã áîëíî.
Ýì÷èëãýý;
Îõèäîä;
- Áèåíèé þìíû ìº÷ëºãèéí õî¸ðäóãààð õàãàñò íîðýòèñòåðîíûã 5 ìã-
ààð ºäºð á¿ð, á¿ãä 10 õîíîãîîð õýðýãëýõ ýñâýë íàïðîêñèí áîëîí
æèðýìñëýõýýñ õàìãààëäàã äààâðûí ýì¿¿ä óóëãàõ çàìààð öóñ àëäàëòûã
õÿíàæ áîëíî.
- Èõ õýìæýýíèé õóðö öóñ àëäàëòûí ¿åä (Hb<80 ã/ë) öóñ ñýëáýæ áîëíî.
- Áîëîìæòîé áîë óìàéã öýâýðëýõýýñ òàòãàëçàõ íü ç¿éòýé. Õýðýâ îõèí
áýëãèéí õàðüöààíä áàéäàã áîë çóëáàëò áàéæ áîëçîøã¿é àíõààðàõ
õýðýãòýé.

Öýâýðøèëòèéí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä

- Óìàéí õºíäèéã öýâýðëýõ àæèëáàðûã èõýíõèäýý õýðýãëýíý.
- Óìàéí õºíäèéã öýâýðëýõýä óìàéí ñàëñòûí óðãàöàã áàéâàë àðèëæ, öóñ
àëäàëò çîãñîíî.
- Óìàéí ñàëñòûí ýäèéí øèíæèëãýý íü ºìºí áà ºìºíãèéí ºìíºõ ýìãýãèéã
¿ã¿éñãýíý.
ÖÝÂÝÐØÈËÒÈÉÍ ÄÀÐÀÀÕ ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ
Àñóóìæ:
Öóñ àëäàëòûí òóõàé àñóóíà.
- Öóñ àëäàëò õýçýý ýõýëñýí áý?
- Õýð èõ õýìæýýòýé áàéíà âý?
- ßìàð íýã ºâäºëò áàéíà óó?
- Öóñ àëäàëò íü ÿìàð íýã áýðòýë ãýìòýë ýñâýë áýëãèéí õàðüöààòàé
õîëáîîòîé ýñýõ
- ßìàð íýã ÿëãàðàë ¿òðýýíýýñ ãàð÷ áàéãàà ýñýõ
- Øýýõ áîëîí áààõàä õ¿íäðýëòýé ýñýõ
Áèåèéí åðºíõèé ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé àñóóìæ:
- Òàíä ÿìàð íýã ýìãýã áàéãàà þó?
- Òà ÿìàð íýã ýì õýðýãëýæ áàéíà óó? Ýìèéí õàðøèëòàé þó?
- Ñ¿¿ëèéí ¿åä ìýäýãäýõ¿éö òóðæ áàéãàà þó?
Íèéãìèéí áàéäëûí òóõàé àñóóìæ:
- Ãýð á¿ëòýé þó? Òàíû íºõðèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë ÿìàð âý?
- Òà ÿìàð àæèë ýðõýëäýã âý?
Ýì÷èéí ¿çëýã
Áèåèéí åðºíõèé áàéäàë
- Õàðàõàä çîâèóðòàé, öîíõèãîð ýñýõèéã øàëãàíà.
- Öóñíû äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëòûã õýìæèíý.
- Öýýæíèé ¿çëýãýýð õºõíèé áàéäàë, óóøèã ç¿ðõèéã ÷àãíàíà.
- Õýâëèéã òýìòýð÷ ÿìàð íýã ýìçýãëýë, ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà.
- Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã õèéæ, ÿìàð íýã ãýìòëèéí øèíæ, ãàð÷ áàéãàà
ÿëãàðàëûí áàéäàë, ¿òðýýíèé õàíà õàòèíãàðøèëòàé áàéãàà ýñýõ, óìàéí
õ¿ç¿¿, óìàéí õýìæýý òîìîðñîí ýñýõèéã øàëãàæ, äàéâðóóäàä ÿìàð íýã
¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Àâàõ àðãà õýìæýý:

Öýâýðøèëòèéí äàðààõ öóñ àëäàëò íü èõýíõäýý óìàéí ñàëñòûí õîðò õàâäàðòàé
õîëáîîòîé áàéäàã. Èéìä öóñ àëäàëò íü ÿìàð íýã ãýìòýëòýé õîëáîîã¿é áîë
óìàéí õºíäèéãººñ õóñàì àâ÷ øèíæë¿¿ëýõýýð äàðààãèéí øàòëàëûí ýìíýëýãò
øèëæ¿¿ëíý.

3. ¯ÒÐÝÝÍÝÝÑ ßËÃÀÐÀË ÃÀÐÀÕ
Òîäîðõîéëîëò ¯òðýýíýýñ òîäîðõîé õýìæýýíèé ÿëãàðàë ãàðàõ íü

èõýíõäýý õýâèéí ¿çýãäýë áàéäàã. Çàðèì òîõèîëäîëä
áýëãèéí çàìààð äàìæèõ õàëäâàð áîëîí ¿ðýâñëèéí ¿åä
¿òðýýíèé ÿëãàðàë ººð÷ëºãäºæ õýâèéí áóñ áîëíî.
×óõàë • Ýð¿¿ë ýìýãòýéí ¿òðýýíýýñ ÿëãàðàë ãàðäàã. ¯òðýýíèé
ñàíàìæ õýâèéí ÿëãàðàë íü ¿íýðã¿é, ñ¿¿ðõýã ºíãºòýé, áàãà
õýìæýýòýé, áýëãèéí óðóóë, ¿òðýý îð÷èìä öî÷ðîë
¿ç¿¿ëýõã¿é, çàãàòíàëò áà ºâäºëò ¿¿ñãýõã¿é áàéíà.
• Õýâèéí áèø ÿëãàðàë èõýâ÷ëýí ìººãºíöºð,
òðèõîìîíèàç, íÿíãèéí ãàðàëòàé ¿òðýýíèé ¿ðýâñëèéí
¿åä ãàðäàã áà ýìýãòýéä òàâã¿é áàéäàë áèé áîëãîíî.
Ýðñäýëòýé á¿ëãèéí ýìýãòýé÷¿¿äýä ÁÇÕª-íèé
õàëäâàð áàéæ ìàãàäã¿éã àíõààðàõ õýðýãòýé.
• Çàðèì ýìýãòýé÷¿¿ä ººðñäèéãºº ÁÇÕª-ººð ºâ÷èëñºí
áàéæ ìàãàäã¿é ãýæ áîäîæ ¿òðýýíýýñ ÿëãàðàë ãàðëàà
ãýæ çîâèóðëàäàã.
• Öýâýðøèëòèéí äàðààõ íàñíû èõýíõ ýìýãòýé÷¿¿äýä
¿òðýýíýýñ ÿëãàðàë ãàðàõ íü èõýâ÷ëýí õàâäàð,
¿ðýâñëèéí ¿åä àæèãëàãäàíà.
• Áèåíèé þì èðýýã¿é áàãà íàñíû îõèäîä ¿òðýýíýýñ
ÿëãàðàë ãàðàõ íü ¿òðýýíä ãàäíû áèåò îðñîí, ãýäýñíèé
õàëäâàð àâñàí, áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºíòýé
õîëáîîòîé áàéæ áîëçîøã¿éã àíõààðàõ õýðýãòýé.
Àñóóìæ
¯òðýýíèé ÿëãàðëûí òàëààð àñóóíà:
• Ýìýãòýé òà þóíä ñàíàà çîâæ áàéíà âý? ªºðèéãºº ÁÇÕª -ººð
ºâ÷èëñºí áàéæ áîëçîøã¿é õýìýýí ñýæèãëýæ áàéíà óó?
• ¯òðýýíèé ÿëãàðàë íü õýâèéí áèø ìýò ñàíàãäààä áàéíà óó? Ýñâýë
ñàÿõíààñ ººð÷ëºãäººä áàéíà óó?
• ¯òðýýíèé ÿëãàðàë íü àíõ óäàà õýâèéí áèø áîëæ áàéíà óó? Õýðýâ
¿ã¿é áîë õýð îéð äàâòàãäàæ òîõèîëäîæ áàéíà âý?
• ßëãàðàë ÿìàð õýìæýýòýé áàéíà âý?
• ßëãàðàë ÿìàð ºíãºòýé áàéíà âý? - Òóíãàëàã, ºíãºã¿é, íîãîîí,
øàðãàë, öóñíû òîëáîòîé, õ¿ðýí ãýõ ìýò
• ßëãàðàë íü ÿìàð ¿íýðòýé áàéíà âý? – Çàãàñíû ìàõíû ãýõ ìýò.
Áýëãèéí õàâüòëûí äàðàà ¿òðýýíèé ÿëãàðëûí ¿íýð ººð÷ëºãääºã ¿¿?
• Ãàäíà áýëýã ýðõòýí, ¿òðýýãýýð çàãàòíàëò, ºâäºëò ìýäðýãääýã ¿¿?
• Õýâëèéãýýð ºâääºã ¿¿?
• Áýëãèéí õàâüòëûí ¿åä ºâääºã ¿¿?

Áèåèéí åðºíõèé áàéäëûí òóõàé àñóóíà:

• Ýìýãòýéí áèåèéí åðºíõèé áàéäàë õýâèéí ¿¿? Õýðýâ ¿ã¿é áîë ÿìàð
çîâèóð áàéãààã àñóóíà.
• ßìàð íýãýí ýì õýðýãëýñýí ¿¿?
• ×èõðèéí øèæèí ºâ÷íººð ºâ÷èëæ áàéñàí óó?
• Æèðýìñýí ¿¿?
• Æèðýìñëýõýýñ ñýðãèéëýõ ÿìàð àðãà õýðýãëýäýã âý?
Ýìýãòýéí íèéãìèéí áàéäëûã àñóóíà:

• Ãýðëýñýí ¿¿?
• ßìàð àæèë ýðõýëäýã âý?
• Àðõè, òàìõè õýðýãëýäýã ¿¿?
Ýìýãòýé÷¿¿äèéí òóñãàéëñàí àñóóìæ:

• Áèåèéí þì àíõ õýäýí íàñàíä èðñýí áý?
• Áèåèéí þìíû ìº÷ëºãèéí àëäàãäàë áàéäàã óó?
• Áýëãèéí õàâüòëûí ¿åä öóñ ãàðäàã óó?
Åðºíõèé ¿çëýã:
• Ýìýãòýé ýð¿¿ë õàðàãäàæ áàéãàà ýñýõ
• Àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëò, áèåèéí õàëóóíûã õýìæèíý.
• Õýâëèéä ÿìàð íýãýí ýìçýãëýëòýé ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òýìòýð÷
¿çíý
Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã:
• Ãàäíà áýëýã ýðõòýí õýâèéí ýñýõ? Õýðýâ ¿òðýýíèé ÿëãàðàë èõ áàéâàë
ò¿¿íèé ºíãº, ¿íýð, õýìæýýã àæèãëàíà.
• Ãàäíà áýëýã ýðõòýí, õîøíîãîíû îéðîëöîî ÿìàð íýãýí øàðõ,
øàëáàðõàé áàéãàà ýñýõ?
• ¯òðýýã òîëèîð øèíæëýõýä: ¯òðýý, óìàéí õ¿ç¿¿íä ¿ðýâñýë, ÿìàð
íýãýí ÿëãàðàë áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Ñàíàìæ:
Áýëãèéí áîéæèëòûí ºìíºõ íàñíû îõèäîä òîëèíû áîëîí ¿òðýýíèé
¿çëýã õèéõã¿é.
¯ç¿¿ëýõ òóñëàìæ:
1. ¯òðýýíèé ÿëãàðàë íü ºíãºã¿é, öàãààí, ¿íýðã¿é, ãàäíà áýëýã ýðõòýí,
¿òðýýãýýð ÿìàð íýãýí ºâäºëòã¿é, çàãàòíàëòã¿é áàéíà.
• ¯òðýýíèé èéì ÿëãàðàë íü ýð¿¿ë ¿åä áàéäàã ãýäãèéã ýìýãòýéä
òàéëáàðëàæ, çºâëºãºº ºãíº.
• ¯òðýýíèé ÿëãàðëûí ºíãº, õýìæýý íü áèåèéí þìíû ìº÷ëºã, áýëãèéí
áîëîí áèåèéí õ¿÷íèé èäýâõòýé àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé áàéæ

áîëíî.
• Õýðýâ ýìýãòýé ººðèéãºº ÁÇÕª-ººð ºâ÷èëñºí áàéæ áîëçîøã¿é
õýìýýí ñýæèãëýæ áàéâàë áýëãèéí çàìûí õàëäâàðûí õîëáîãäîõ
øèíæèëãýý õèéíý.
• Õýðýâ óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ íààöûí /ðàð smear/ øèíæèëãýý
àâàõ áîëîìæòîé áîë ýíýõ¿¿ øèíæèëãýý õèéëãýõèéã ñàíàë
áîëãîíî.
2. ¯òðýýíèé ÿëãàðàë íü öàãààí ºíãºòýé, ýýäýì øèã áàéõ áà ¿òðýýãýýð

çàãàòíàí, áýëãèéí õàðüöààíû ¿åä õàëóó îðãèõ øèíæ èëðýõ íü àíòèáèîòèê
õýðýãëýñýí áàéæ áîëçîøã¿éã õàðóóëíà.
• Äýýðõ øèíæ òýìäýã íü ¿òðýýíèé ìººãºíöðººð ¿¿ñãýãäñýí
¿ðýâñëèéí ¿åä ãîëäóó àæèãëàãäàíà. Èéì ¿åä íèñòàòèí 500000
íýãæýýð ºäºðò íýã óäàà, 14 õîíîã ¿òðýýíä õèéæ ýì÷èëíý.
Íèñòàòèíòàé ëààã îðîé óíòàõûí ºìíº õýâòýý áàéäëààð ¿òðýýíäýý
õèéõèéã çºâëºíº.
• Õýðýâ ¿òðýýíèé ìººãºíöðèéí ¿ðýâñýë äàõèí äàâòàí èëýðâýë
÷èõðèéí øèæèí ºâ÷íèéã ¿ã¿éñãýíý, ýìýãòýéä õºâºí äààâóóí
ìàòåðèàëààð õèéñýí äîòîîæ ºìñºõ, ãàäíà áýëýã ýðõòýíèé àðèóí
öýâðèéã èë¿¿òýé ñàõèõ òàëààð çºâëºíº.
3. ¯òðýýíèé ÿëãàðàë ¿íýðòýé, íîãîîí øàðãàë ºíãºòýé, ¿òðýý îð÷èìä çàãàòíàõ,

áýëãèéí õàâüòëûí ¿åä òààëàìæã¿é ìýäðýìæ òºðºõ, íºõºð íü áºëäºã îð÷èìä
çàãàòíàíà ãýñýí çîâèóðòàé áàéæ áîëíî.
• Äýýðõè øèíæ òýìäýã òðèõîìîíèàç, íÿíãèéí ãàðàëòàé ¿òðýýíèé
¿ðýâñëèéí ¿åä èëýðíý. Èéì ¿åä õîñûã õàìòàä íü ýì÷ëýõ áà
ìåòðîíèäàçîë 2 ãð-ààð ýñâýë 250 ìã-ààð ºäºðò 3 óäàà 7 õîíîã
óóëãàíà. Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä àðõè, ïèâî õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.
4. Õýðýâ ýìýãòýéä áýëãèéí çàìûí õàëäâàðò ºâ÷èí àâàõ ýðñäýë áàéñàí áîë
ÁÇÕª-èéã èëð¿¿ëýõ øèíæèëãýý õèéíý. /ÄÝÌÁ-ààñ áîëîâñðóóëñàí ÁÇÕª-
íèéã ýì÷ëýõ óäèðäàìæèéã õàðíà óó/
5. Áèåíèé þì èðýýã¿é îõèäûí ¿òðýýíä ãàäíû áèåò îðñîí òîõèîëäîëä ÿëãàðàë

ãàð÷ áîëíî. Õýðýâ ãàäíû áèåòèéã àâàõ áîëîìæã¿é áîë àéìãèéí ýìíýëýãò
øèëæ¿¿ëíý.
6. Öýâýðøèëòèéí äàðààõü íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä óìàéí õ¿ç¿¿íèé ºìºíã

¿ã¿éñãýõ íü ÷óõàë.

¯ÒÐÝÝÍÝÝÑ ßËÃÀÐÀË ÃÀÐÀÕ
Õýâèéí Õýâèéí áóñ

↓ ↓
- õýâëèéãýýð ºâäºõã¿é - õýâëèéãýýð ºâäºõã¿é
- ¿íýðã¿é - ¿íýðòýé
- óñàðõàã/öàéâàð - íîãîîí/øàðãàë/ýýäýì øèã
- çàãàòíàõã¿é - ÃÁÝ, ¿òðýý çàãàòíàíà
↓ ↓
Òîëèíû ¿çëýã Òîëèíû ¿çëýã
↓
• Õýâèéí áîë ýìýãòýéä - ßëãàðëûã øèíæèëíý
çºâëºãºº ºãºõäºº: - Óìàéí õ¿ç¿¿ã õàðíà
- áèåíèé þìòàé õîëáîîòîé

- áýëãèéí õàðüöààòàé õîëáîîòîé
- æèðýìñëýëòòýé õîëáîîòîé
òàëààð òàéëáàðëàíà Õýâëèéí ºâäºëòã¿é áàéãààã
áàòàëãààæóóëíà
↓
• Õýðâýý ÁÇÕª ãýæ ººðèéãºº
ñýæèãëýæ áàéãàà áîë: Ýýäýì øèã Õººñºðõºã
ÿëãàðàë öàãààí ÿëãàðàë
- àéìàãò øèíæèëãýý õèéíý
- àþóëã¿é áýëãèéí õàðüöààíû Ìººãºíöºð Òðèõîìîíèàç
òàëààð ÿðèëöàíà. ¿òðýýíèé
- áýëãýâ÷ õýðýãëýõèéã äýìæèíý íÿíãèéí ¿ðýâñýë
• Êëîòðèìàçîë 200 ìã ºäºðò Ìåòðîíèäàçîë 2 ãð-

1 óäàà 3 õîíîã ¿òðýýíä ààð 1 óäàà ýñâýë 500
õèéíý. ìã-ààð ºäºðò 2 óäàà 7
• Íèñòàòèíû ëàà ºäºðò 1
óäàà 14 õîíîã ¿òðýýíä õîíîã óóëãàõ /íºõðèéí
õèéíý. õàìò/.
• Ìººãºíöºð äàõèí äàâòàãäààä áàéâàë ÷èõðèéí øèæèíã ¿ã¿éñãýæ,

áàðèó áèø äààâóóíäîòîîæ ºìñºõ, ìºí àðèóí öýâðèéã ÷àíä ñàõèõ
çºâëºãºº ºãíº.
• Îõèäîä ¿òðýýíèé ÿëãàðàë ãàð÷ áàéâàë ãàäíû áèåò áàéãàà ýñýõèéã
¿ã¿éñãýõýýñ ãàäíà öàãààí õîðõîéí õàëäâàð áîëîí áýëãèéí
õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí ýñýõèéã ¿ã¿éñãýíý.

4. ÕÝÂËÈÉÍ ÄÎÎÄ ÕÝÑÃÈÉÍ ªÂÄªËÒ
Òîäîðõîéëîëò Ýìýãòýéí õýâëèéí äîîä òàëûí áà ààðöãèéí á¿õ ºâäºëò

õàìðàãäàíà. ªâäºëò íü æèðýìñëýëò, õàëäâàð, ààðöãèéí
õºíäèéí ¿¿ñâýðòýé õîëáîîòîé áàéõààñ ãàäíà ñýòãýë
ñàíààòàé óÿëäààòàé áàéæ áîëíî.
1. Ýìýãòýé÷¿¿äýä ààðöãèéí ºâäºëòèéí õàì øèíæ
×óõàë ñàíàìæ ýëáýã òîõèîëäîíî.
2. ªâäºëòèéí áàéðëàë, øèíæ ÷àíàð, õàâñàðñàí øèíæ
òýìäã¿¿ä íü îíîø òàâèõ ò¿ëõ¿¿ð, îíîøèéí ¿íäýñëýë
þì.
3. ªâäºëò õ¿÷òýé áàéõ íü ºâ÷èí õ¿íäýðñýíã õàðóóëíà.
4. Æèðýìñýí ýìýãòýéí õóâüä çóëáàëò, óìàéí ãàäíàõ
æèðýìñëýëò, òðîôîáëàñòûí ºâ÷èí áàéæ áîëíî.
Õýðâýý õàëóóíòàé áàéâàë õàëäâàðëàãäñàí çóëáàëò
áàéæ áîëîõ òàëòàéã àíõààð.
5. Æèðýìñýí áèø òîõèîëäîëä ýíäîìåòðèîç,
ºíäãºâ÷èéí óéëàíõàé çýðýã ýìãýã¿¿ä áàéæ áîëíî.
6. Õàëóóíòàé áàéâàë áàãà ààðöãèéí ¿ðýâñýëò ºâ÷èí
áàéæ áîëäîã.
7. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí áóñ ãàðàëòàé ààðöãèéí ºâäºëò
ìóõàð îëãîéí ¿ðýâñýë, øýýñíèé çàìûí õàëäâàðòàé
õîëáîîòîé áàéõûã ¿ã¿éñãýõã¿é.
8. Ãýð á¿ëèéí áîëîí áýëãèéí õ¿÷èðõèéëëýýñ
øàëòãààëñàí ñýòãýë ñàíààíû áàéäàëòàé õîëáîîòîé
ºâäºëò ¿¿ñ÷ áîëíî.
ªâäºëòèéí áàéðëàë:
• Ýìýãòýé óìäàãíû äýýã¿¿ð ºâäºíº ãýñýí çîâèóðòàé áîë äàðààõ ýìãýã¿¿ä
áàéæ áîëçîøã¿é.
- Äàâñàãíû ¿ðýâñýë
- Çóëáàëò
- Áèåíèé þìíû ìº÷ëºã ºâäºëòòýé èðýõ
• Ýìýãòýé õýâëèéí áàðóóí äîîãóóð ºâäºíº ãýñýí çîâèóðòàé áîë äàðààõ
ýìãýã¿¿ä áàéæ áîëçîøã¿é.
- Îëãîéí ¿ðýâñýë
- Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ¿ðýâñýë
- Óìàéí áàðóóí äàéâðûí ýìãýã¿¿ä
- Øýýñíèé çàìûí õàëäâàð
- Åâýðõèé
• Ýìýãòýé õýâëèéí ç¿¿í äîîãóóð ºâäºíº ãýñýí çîâèóðòàé áîë äàðààõ
ýìãýã¿¿ä áàéæ áîëçîøã¿é.

- Á¿ä¿¿í ãýäýñ, õîøíîãîíû ýìãýã¿¿ä

- Óìàéí ç¿¿í äàéâðûí ýìãýã¿¿ä
- Èâýðõèé
- Ãýäýñíèé ýìãýã
• Ýìýãòýé õýâëèéí äîîãóóð ºâäºíº ãýñýí çîâèóðòàé áîë äàðààõ ýìãýã¿¿ä
áàéæ áîëçîøã¿é.
- Ààðöãèéí õºíäèéí òàðõìàë ¿ðýâñýë
- Áýëãèéí çàìûí õàëäâàð
- Á¿òýí áàéäàë íü àëäàãäñàí óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëò
- ªíäãºâ÷èéí óéëàíõàé çàäàðñàí
ªâäºëòèéí õýëáýð:
• Áàçàëæ ºâäºõ íü óìàé, ¿ðèéí õîîëîé, øýýëã¿¿ð, ãýäýñíèé àãøèëòòàé
õîëáîîòîé áàéæ áîëíî.
• Áàéíãûí ºâäºëò íü ààðöãèéí õºíäèéä öóñ áîëîí ¿ðýâñëèéí øèíãýí
áàéãààòàé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî.
• Õàòãàæ ºâäºõ íü ºíäãºâ÷íèé óéëàíõàé, ¿ð äàìæóóëàõ õîîëîé ¿ðýâñýæ
òàòàãäñàí òîõèîëäîëä, áýëãèéí õàðèëöààíä îðñîíòîé õîëáîîòîé ¿¿ñ÷
áîëíî.
• Óíæñàí ºâäºëò íü ýíäîìåòðèîçèéí ¿åèéí àðõàã ¿ðýâñýëòýé õîëáîîòîé
áàéæ áîëíî.
• ¯å ¿å ºâäºõ - ºíäãºâ÷èéí óéëàíõàéòàé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî /
ìóøãèðàõ/.
• Õóðö ºâäºëò íü ºíäãºâ÷èéí óéëàíõàé, óìàéí ãàäíàõ æèðýìñýí ãýíýò
õàãàðñàí ýñâýë ààðöãèéí õºíäèéí ýðõòýí¿¿äèéí õóðö ¿ðýâñýëòýé
õîëáîîòîé áàéæ áîëíî.
• Àðõàã ºâäºëò íü óìàéí õîðã¿é õàâäàð ìýòèéí óäààí ÿâöòàé ¿¿ñâýð
òîìîðñîíòîé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî.
• Áèåíèé þìíû ìº÷ëºãòýé õîëáîîòîé ìº÷ëºãò ºâäºëò. Áèåèéí þìíû
ìº÷ëºãèéí äóíä ¿åä ºâäºõ íü ºíäãºí ýñèéí ãàäàãøëàëòòàé, áèåíèé
þì ºâäºëòòýé èðýõ íü ýíäîìåòðèîç, óìàéí ñàëñòûí óðãàöàã ãýõ ìýò
ýìãýã¿¿äòýé õîëáîîòîé áàéæ áîëíî.
ªâäºëò áàãàñàõ áà èõñýõ:

• ¯ðýâñýëòýé õîëáîîòîé ºâäºëò íü õºäëºõºä èõñýæ, õýâòýæ áàéõ ¿åä
áàãàñíà.
• Àãøèëòòàé ºâäºëò íü õºäºëãººíòýé õîëáîîòîé ººð÷ëºãäºæ áîëíî.
• Ààðöãèéí ¿ðýâñýëò ºâ÷èí áà á¿ä¿¿í ãýäýñ, ¿òðýýíèé ýìãýã¿¿äèéí ¿å
äýõ ºâäºëò íü øýýõ, áààõòàé õîëáîîòîé íýìýãäýæ áîëíî.
Õàâñàðñàí øèíæ òýìäã¿¿ä:

• Õàëóóðàõ – õàëäâàðòàé õîëáîîòîé

• Äîòîð ìóóõàéðàõ, áººëæèõ, õîîëîíä äóðã¿é áîëîõ íü ìóõàð îëãîé,

õîäîîä ãýäýñíèé ¿ðýâñýë ãýõ ìýò õîîë áîëîâñðóóëàõ çàìûí õàëäâàðòàé
õîëáîîòîé åðºíõèé ¿æèë /ñåïòèöåìè/ áàéæ áîëíî.
• Øýýõýä ºâäºõ, îëîí äàõèí øýýõ íü äàâñàãíû ¿ðýâñýëòýé õîëáîîòîé
áàéæ áîëíî.
• ªâäºëò, ¿òðýýíèé ÿëãàðàë áà õàëóóíòàé õàâñðàõ íü ààðöãèéí ¿ðýâñýëò
ºâ÷èíòýé õîëáîîòîé.
Îíîøëîãîî
Îíîø òàâèõûí òóëä àñóóìæ àâ÷, ¿çëýã õèéãýýä çàðèì íýìýëò øèíæèëãýý
õèéíý.
Àñóóìæ:
1. ªâäºëòèéí õýëáýð áà áàéðëàëûí òàëààð:
• Õààíà ºâäºæ áàéíà?
• ªâäºëòèéí õ¿÷ ÿìàð áàéíà?
• ßàæ ºâäºæ áàéíà âý?
• ªâäºëò õýçýý ýõýëñýí áý?
• ªâäºëò äàìæèæ áàéíà óó?
• ªâäºëò þóòàé õîëáîîòîé áàéíà âý?
2. Õàâñàðñàí øèíæ òýìäã¿¿äèéí òàëààð:

• Õàëóóðñàí óó?
• Áººëæèæ, ã¿éëãýñýí ¿¿?
• Òîëãîé ýðãýæ, äîòîð ìóóõàéð÷ áàéíà óó?
• Øýýñíèé ãàðö ººð÷ëºãäºæ, øýýõ áà áààõàä çîâèóðòàé áàéíà
óó?
• Õîøíîãî, øýýñíèé çàìààñ öóñ ãàðäàã óó?
3. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí àñóóìæ:
• Òàíû áèåíèé þì õýâèéí èðæ áàéíà óó?
• ¯òðýýíèé ÿëãàðàë èõýññýí ¿¿?
• ¯òðýýíýýñ öóñ ãàð÷ áàéíà óó?
• Ñ¿¿ëèéí ñàðóóäàä çóëáàñàí óó?
• Óìàé öýâýðëýõ àæèëáàð õèéëãýñýí ¿¿?
4. Åðºíõèé àñóóìæ:
• Òàíû áèåèéí ýð¿¿ë ìýíä ÿìàð âý?
• Òà ÿìàð íýã ýì õýðýãëýäýã ¿¿?
• ßìàð íýã ýìýíä õàðøèëòàé þó?
• Óðüä íü ÿìàð íýãýí ºâ÷íººð ºâäºæ áàéñàí óó?
• Ìýñ çàñàë õèéëãýæ áàéñàí óó?

• Òà ÿìàð àæèë õèéäýã âý?

• Òàíàé íºõºð ÿìàð àæèë õèéäýã âý?
• Òà õî¸ð àðõè óóäàã óó?
¯çëýã:
1. Áèåèéí åðºíõèé ¿çëýã:
• Áèåèéí åðºíõèé áàéäëûã ¿íýëíý.
• Óðóóë îìãîëòñîí, õýë ºíãºðòýé, õóóðàé, àìíààñ ýâã¿é ¿íýð ãàð÷
áàéãàà ýñýõèéã àíõààðíà.
• Áèåèéí õàëóóí, àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëòûã õýìæèíý
2. Õýâëèéí ¿çëýã:
• Õýâëèéã õàðæ òîì, öàðäãàð áàéãàà ýñýõ, ìýñ çàñëûí ñîðâè
çýðãèéã àæèãëàíà.
• Õýâëèéã òýìòðýí ýìçýãëýë, õýâëèéí ãÿëòàíãèéí öî÷ðîë,
áóë÷èíãèéí ÷àíãàðàë, ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
• Öàâèíû åâýðõèé áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
• Ãýäýñíèé õºäºëãººíèéã ÷àãíàæ òîäîðõîéëíî.
3. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã:
• Ãàäíà áýëýã ýðõòýíèéã õàðíà.
• ¯òðýýíèé òîëèîð: Óìàéí õ¿ç¿¿íèé áàéäàë, ÿëãàðàë, ¿òðýýí
ñàëñòûã øèíæèëíý.
• ¯òðýýíèé ¿çëýãýýð:
¯òðýý, óìàéí õ¿ç¿¿, óìàéí õýëáýð, õýìæýý, ýìçýãëýë, äàéâàðò
¿¿ñâýð, ýìçýãëýë áàéãàà ýñýõ, õ¿íõðýý, ààðöãèéí ýñëýãò ýìçýãëýë
áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
Æèðýìñíèé ñîðèë ýåðýã
Öóñ àëäàæ áàéãàà Öóñ àëäààã¿é
• Çóëáàëò • Çóëáàëò
• Óìàéí ãàäíàõ æèðýìñýí • Óìàéí ãàäíàõ æèðýìñýí
• Òðîôîáëàñòûí ºâ÷èí • Òðîôîáëàñòûí ºâ÷èí
• Øýýñíèé çàìûí õàëäâàð
Óìàéí õ¿ç¿¿
Íýýëòòýé Õààëòòàé
• Óìàé òîì:
Çóëáàëò Òóëãàìäñàí çóëáàëò
- Èõýð
- Òðîôîáëàñòûí
• Îêñèòîöèí 0,2 ã ºâ÷èí
áóë÷èíä - ªâäºëò íàìäààõ
• Óìàéí õºíäèéã ýì, õýâòðèéí - ×àíä àâèàí
öýâýðëýõ äýãëýì øèíæèëãýý

Æèðýìñíèé ñîðèë ñºðºã
Áèåíèé þìòàé Öóñ ãàðààã¿é Áóñàä

õîëáîîòîé
• Àäåíîìèîç Õàëóóíòàé Õàëóóíã¿é • Øýýñíèé çàìûí

• Ýíäîìåòðèîç ¿ðýâñýë
• Ìèîìà Òîëèîð øèíæëýõ • Ìóõàð îëãîéí
• Óðãàöàã ¿ðýâñýë
• Åðºíäºã • Á¿ä¿¿í
ãýäýñíèé
- Èäýýðõýã ÿëãàäàñòàé - Èäýýðõýã áóñ ¿ðýâñýë
- Äàéâàð ýìçýãëýëòýé ÿëãàðàëòàé • Õîøíîãîíû
- Äàéâàð ¿ðýâñýë
Ààðöãèéí ¿ðýâñýëò ºâ÷èí ýìçýãëýëã¿é • Ñýòãýë ñàíààíû
õÿìðàë
- Äîêñèöèêëèí 100 ìã, 7 õîíîã óóõ
- Ãåíòàìèöèí 240 ìã, õîíîãò 1 óäàà, 3 õîíîã
áóë÷èíä òàðèõ • Óéëàíõàé çàäàðñàí
- Ìåòðîíèäàçîë 500 ìã, 7 õîíîã óóõ • Ýíäîìåòðèîç
ßëãàõ îíîø, ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ

À. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí:
1. Ààðöãèéí ºâäºëò, öóñ ãàð÷ áàéãàà, áèåíèé þì õîðèãäñîí áîë

• Çóëáàëò – óìàé òîìîð÷ õàòóóðñàí, óìàéí äàéâàðò ¿¿ñâýðã¿é,
ýìçýãëýëã¿é. Õýðâýý óìàéí õ¿ç¿¿ õààëòòàé áîë òóëãàðñàí çóëáàëò
ãýæ îíîøëîæ áîëíî ãýõäýý çóëáàõûã ¿ã¿éñãýõã¿é. Óìàéí õ¿ç¿¿
íýýëòòýé àòëàà ¿ð õºâðºë áîëîí èõñèéí ýä á¿ðýí ãàðñàí áàéõàä
óìàéí õºíäèéã öýâýðëýõã¿é. Õàðèí ¿ð õºâðºë áîëîí èõñèéí ýä
á¿ðýí ãàðààã¿é áîë èõñèéí ýäèéã õàâ÷óóðààð òàòàæ àâààä óìàéí
õºíäèéã öýâýðëýíý. Ýìýãòýéä çóëáàëòûí òàëààð: ýëáýã òîõèîëääîã,
¿ð õºâðºë áîëîí óðãèéí øàëòãààíòàé áàéäãèéã íü òàéëáàðëàíà.
Äàðàà÷èéí æèðýìñëýëò õýâèéí ÿâàãäàæ áîëíî. Õýðâýý 3-ààñ äýýø
óäàà çóëáàñàí áîë ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõýýð øèëæ¿¿ëíý.
• Óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëò. Óìàé õýâèéí õýìæýýòýé, óìàéí äàéâàð
áîëîí óìàéí õ¿ç¿¿ã õºäºëãºõºä ýìçýãëýëòýé áàéíà. Õýðâýý óìàéí
ãàäíàõ æèðýìñýí çàäàðñàí áîë õýâëèéí äîîä õýñãýýð ºâäºíº, ºâäºëò
ìºðë¿¿ äàìæèíà. Óìàéí ãàäíàõ æèðýìñýí àþóë ó÷ðóóëæ áîëíî.
Õýðâýý ýðãýëäýõ öóñíû õýìæýý õýò áàãàññàí ¿åä ÿàðàëòàé ñýõýýí

àìüäðóóëàõ òóñëàìæ, ìýñ çàñàë øààðäëàãàòàé. Çººâºðëºæ áîëîõã¿é

òóë òóñëàìæèéí áàãèéã ÿàðàëòàé äóóäàæ àðãà õýìæýý àâíà. Õàðèí
ýìýãòýéí áèåèéí áàéäàë òîãòâîðòîé, óìàéí ãàäíàõ æèðýìñëýëò ãýæ
ñýæèãëýæ áàéãàà áîë äàðààãèéí øàòëàëûí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.
• Òðîôîáëàñòûí ºâ÷èí- óìàéí õýìæýý íü æèðýìñíèé õóãàöààíààñ òîì
áàéíà. Óñàí ¿çýì òºñò öýâð¿¿í¿¿ä óìàéí õºíäèéãººñ ãàð÷ áîëíî.
Äàðààãèéí øàòëàëûí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.
2. Ààðöãèéí ºâäºëò , öóñ ãàð÷ áàéãàà, áèåíèé þì õîðèãäîîã¿é áîë

• Æèðýìñýí áèø ãýäãèéã íÿãòàëíà.
• Áèåíèé þì ºâäºëòòýé èðæ áàéãàà áîë äàðààõ ýìãýã¿¿ä áàéæ áîëíî.
- Àäåíîìèîç - óìàé òîìîðñîí
- Óìàéí õîðã¿é õàâäàð - óìàé òîìîðñîí, îëîí òîîíû çàíãèëààíóóäòàé
áàéæ áîëíî. Ýäãýýð íü õóðö ºâ÷èí áºãººä àâàõ àðãà õýìæýý
íü ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäëààñ õàìààðíà. ªâäºëò íàìäààõ ýì,
íîðýòèñòåðîí 5 ìã-ààð ºã÷, õýðâýý öóñ èõ õýìæýýòýé àëäàæ áàéãàà
áîë àéìàãò øèëæ¿¿ëíý.
3. Õýâëèéí ºâäºëò öóñ àëäàëòã¿é, õàëóóíòàé, èäýýò ÿëãàðàëòàé áîë:

• Áàãà ààðöãèéí ýðõòýíèé ¿ðýâñýë- ºìíº íü áýëãèéí çàìûí õàëäâàð
àâ÷ áàéñàí ºã¿¿ëýìæòýé, 2 òàëûí äàéâàð ýìçýãëýëòýé áàéíà.
Ãåíòàìèöèí 240 ìã-ààð ñóäñààð 3 õîíîã, ýñâýë äîêñèöèêëèí,
ìåòðàíèäàçîë õýðýãëýíý.
• Õàëäâàðëàãäñàí çóëáàà. Õýðâýý óìàé ýìçýãëýëòýé, èäýýðõýã
ÿëãàðàëòàé áîë æèðýìñýí ýìýãòýéãýýñ ¿ð õºíä¿¿ëýõ òàëààð ÿìàð
íýãýí àæèëáàð õèéëãýñýí ýñýõèéã àñóóíà. Æèðýìñíèé øèíæ
òýìäýã áàéõààñ ãàäíà óìàéí õ¿ç¿¿ áà ¿òðýýíä ãýìòýë áàéæ áîëíî.
¯æèëò çóëáàà àìü íàñàíä àþóëòàé. Áàãà ààðöãèéí ¿ðýâñýëò
ºâ÷èíòýé àäèë àíòèáèîòèê ýì÷èëãýý õèéãýýä øèëæ¿¿ëíý.
4. Õýâëèéí ºâäºëò, öóñ àëäàëò, õàëóóí, ¿òðýýíèé èäýýò ÿëãàðàë áàéõã¿é

áîë:
• ªíäãºâ÷èéí óéëàíõàé – äàéâðûí îð÷èì ýìçýãëýëòýé ¿¿ñâýð
áàéíà. ªíäãºâ÷èéí óéëàíõàé ãýæ ñýæèãëýæ áàéãàà ¿åä îíîø
òîäðóóëàõ, àðãà õýìæýý àâàõ çîðèëãîîð àéìãèéí íýãäñýí
ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.
• Ýíäîìåòðèîç - áèåíèé þì ºâäºëòòýé èðäýã, áýëãèéí õàðüöààíû
¿åä ºâääºã ýñýõèéã òîäðóóëíà. Àðûí õ¿íõðýýãýýð ¿¿ñâýð
òýìòðýãäýæ áîëíî. Æèðýìñëýõ, äààâðûí õàâñàðñàí áýëäìýë
óóëãàõàä çîâèóð áàãàñíà. Îíîø òîäðóóëàõ, àðãà õýìæýý àâàõ
çîðèëãîîð àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.

Â. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí áóñ:
• Øýýñíèé çàìûí ¿ðýâñýë
• Ìóõàð îëãîéí ¿ðýâñýë
• Õîäîîä-íàðèéí ãýäýñíèé ¿ðýâñýë
• Á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ¿ðýâñýë
• Áààñ õàòàëò
5. ÁÀÃÀ ÀÀÐÖÀÃ ÄÀÕÜ ÁÝËÝÃ ÝÐÕÒÍÈÉ ¯¯ÑÂÝÐ
Òîäîðõîéëîëò Áàãà ààðöàã äàõü äîòîð áýëýã ýðõòíýýñ ãàðàëòàé á¿õ

¿¿ñâýð¿¿ä ýíä õàìààðíà.
Чухал • Ýìýãòýéä ¿çëýã õèéõèéí ºìíº øýýëãýñýí áàéíà.
санаìæ • Íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äýä æèðýìñýíã
¿ã¿éñãýíý.
• Ýì÷èëãýý ÿàðàëòàé øààðäëàãàòàé áàéãàà ýñýõèéã
øèéäíý.
• Öààøèä îíîøëîõ, ýì÷ëýõ çîðèëãîîð äàðàà÷èéí
øàòíû ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëíý.
Асуумж:
Жирэмс�нг �г�йсгэх:
• Та жирэмсэн байх магадлàлтай юу ?
• Áиений юм ñ¿¿лийн óäàà хэзээ ирсэн бэ ?
• Та жирэмñëýõýýс хамгаалах ямар нэг арга хэрэглэдэг ¿¿ ?
• Та хэдэн х¿¿хэдтэй вэ?
Õолбогдох áусад шинж тэмдэг байгаа эсэхийг шалганà:

• Õэвлийн хэсэгт ямар нэг ¿¿свэр байгаа нü танä тэмтрэгдэæ
мэдрэгдñэí ¿¿ ?
• Та бэлгийн харьцааны ¿åä áîëîí бààõ ¿ед ямар нэг ºвдºлт мэдэрдэг
¿¿?
• Шээс болон áààñ цусíû õîëüöòîé ãàð÷ байсан уу?
• Шээс ойр ойрхон х¿рдэг ¿¿?
• Áààñ хатах эсвэл г¿йлгэх зэрэг ººрчлºлт байна уу?
• Хоол ундны дуршил хэвийн байгаа юу?
• С¿¿лийн 6 сард таны биеийн жинд ººрчлºлт орсон уу?
• Та с¿¿лийн ¿ед халуурч байсан уу?
Эмэгтэйч¿¿дийн тусгайлсан асуумж:

• Таны биений юманд ººрчлºлт ажиглагдсан уу? –гарч байгаа цусны
хэмжээ, ¿ргэлжлэх хугацаа, биений юмны ¿е дýõ ºвдºлт гэх зэрэг.

• ¯трээний ялгаðаë ñ¿¿лийн ¿ед хэвийн бус гарч байсан уу?

• Бэлгийн харьцааны дараа бэлгийн замаас цус ãàðäàã óó?
Áиеийн åрºнхий эр¿¿л мэнд:

• Танд ямар нэг архаг ºвчин бий юу?
• Одоогоор ямар нэг эм, тариа хэрэглэж байгаа эсэх?
• Та ямар нэг мэс засал хийлгэсэн ¿¿?
• Та архи, тамхи хэрэглэдэг ¿¿?
• Ямар нэгэн эмэнд харшилтай юу?
¯злэг:
• Эмэгтэйн биеийн ерºнхий байдëûã ¿нэлíý.
• Арьс салст цайвар, цонхигор, хэт туранхай эсэхийг ¿зíý.
• Цусны даралт, судасны лугшилтын тоо, биеийн халууныг õýìæèíý.
• Хºхний ¿злэг õèéíý.
Хэвлийн ¿злэг:
• Хэвлий д¿¿р÷, цардаéäàã эсэх
• ªвдºлттэй эсэх
• Ямар нэг ¿¿свэр тэмтрэгдэж байгаа эсэх–хэрэв ¿¿свэртэй бол хэлбэр,
хэмжээ, байрлал, хºдºлгººнийг íü тодруулна
• Хэвлийд сул шингэн байгаа эсэхийг тодîðõîéëíî
Эмэгтэйч¿¿дийн ¿злэг:
• Гàäíà áýëýã ýðõòýíã харж шинжилнэ.
• Толины ¿злэгээр умайн х¿з¿¿íèé байäëûã (хэвийн, ººр÷лºлттэй)
тодруулна.
• ¯трээний ¿злэгээр–умайн хэмжээ, хэлбэр, байрлал, ºвдºлттэй эсэхийг
тодруулна.
• Дайвруудын орчим ¿¿свэртэй эсэхийг тодорхойлно.
Доод мºчäèйí ¿злэг:

• Хавантай эсэхийг шалгана.
Ялгаõ оношлоãîî:
1. Äàâñàãò øýýñã¿é ¿åä óìàé òîìîðñîíã тодруулна
2. Зººлºн уйланхай ìàÿãèéí ¿¿свэртэй áàéâàë сорил тавьж жирэмсýнã ¿г¿йсгэнэ
3. Зангилаат ¿¿свэртэй, жирэмсний сорил сºрºг байвал умайн хорг¿й хавдар
байж болно
4. Дайврын ¿¿свэр нь ¿р дамжуулах хоолой ºндгºвчийн гаралтай байна

Èõýâ÷ëýí òîõèîëääîã ¿¿ñâýð¿¿ä:

• Óìàéí õîðã¿é õàâäàð
• ªíäãºâ÷èéí óéëàíõàé
•Ãóóðñàí õîîëîéä øèíãýí õóðàëäàõ
• Õýâëèéí äîð, òºâ Óìàéí õàæóóä ýñâýë

õýñýãò áàéðëàñàí óìàéã íýã òèéø
• Æèãä áóñ ãàäàðãóóòàé õàçàéëãàæ áàéðëàñàí
• Ýìçýãëýëã¿é
Áàéæ áîëîõ ýìãýã Áàéæ áîëîõ ýìãýã

• Óìàéí õîðã¿é • ªíäãºâ÷èéí
õàâäàð óéëàíõàé
- Äàõèí ¿çíý - Äàõèí ¿çíý
- Àéìàã ðóó - Àéìàã ðóó
øèëæ¿¿ëíý øèëæ¿¿ëíý
×àíä àâèàí øèíæèëãýý ×àíä àâèàí øèíæèëãýý

õèéæ õèéæ
áàòàëãààæóóëíà áàòàëãààæóóëíà
Ýì÷èëãýý, ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ Ýì÷èëãýý, ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ
• ¯¿ñâýðèéí õýìæýý,
÷àíä àâèàí
Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ øèíæèëãýýíèé
òºëºâëºãººòýé òºëºâëºãººã¿é áàéäàë, ýìýãòýéí
íàñíààñ õàìààðíà
Òîì Æèæèã Òîì Æèæèã Öýâýðøñýíèé Òºðºõ íàñíû

çàíãèëàà- çàíãèëàà- çàíãèëàà- çàíãèëàà-
òàé òàé òàé òàé
äàðàà íàñíû
ªíäãºâ÷ Ýíãèéí Õîëèìîã

àâàõ óéëàíõàé óéëàíõàé
6 ñàð
Çàíãèëààã Óìàéã Óéëàíõàéã
àâíà
Àæèãëàíà
àâíà
òóòàì < 6 ñì >6ñì
õÿíàíà àâíà
3 ñàð Ýäèéí øèíæèëãýý

õÿíàíà õèéíý

¯з¿¿лэх тусламж
Эмэгтэйд ямар нэг шинж тэмдэг илрэõг¿й бол хэвлийн хºндийн ¿¿свэр
хорт хавдар байх магадлал багатай. Гэхдээ, ийм ¿¿свэртэй эмэгтэйг аймаг
эсвэл нарийн мэргэжлийн тºвд оношийг баталгаажуулж, тºгс эмчилгээ
хийлгэхээр явуулíа.
• Хэрэв ¿нэхээр ¿¿свэр байгаа нь батлагдвал эмэгтэйд мэс çàñàë
õèéíý.
• Õýðýâ ýìýãòýé тамхи татдаг бол ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýýíèé ºìíº
тамхи òàòàõã¿é áàéõ, тºмрийн бэлдмэл хэрэгëýõèéã çºâëºíº.
• Хэрэв эмэгтэйд ººр ямар нэг эрхтэн òîãòîëöîîíû ºвчин байгаа
бол мэс заслаас ºмнº эмчл¿¿лíэ.
Аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт авах арга хэмжээ:

1. Дээрх эмнэл з¿йн шинж тэмдг¿¿дийг дахин тодруулж, чанд авиан
шинжилгээ хийж оношийг баталгаажуулна.
2. Умайн хорг¿й хавдар оношлогдвол эмчилгээний тактик нь эмэгтэйн нас,
хавдрын хэмжээ, биений юмны ¿ед гарах цусны хэмжээнээс хамаарíа.
Умайн хавдар ихэвчлэн хорг¿й байдаг.
• Хэрэв эмэгтэй дахин х¿¿хэд тºр¿¿лэхээрг¿й, нас нь 40-ººñ
дээш бол умайг авах мэс засал хийнэ.
• Дахин х¿¿хэд тºр¿¿лнэ гэсэн áîäîëòîé эмэгтэйд хавдрыг
авах ба хэрэв хавдрын зангилаа жижиг хэмжээтэй бол ямар
ч ажилбар хийхг¿йгээр цаашид ажиглаж болно. Гэхдээ,
жирэмсэн ¿ед умайн хорг¿й хавдрын ургалт нэмэгдэж болох
ба хэт томорсноос тэжээлийн дутагдалд орж ¿хжиж
болзошг¿й áàéäàã талаар зºвлºгºº ºгíº.
• Хэрэв эмэгтэйн биений юм ихээр ирдэг бол стероид бус
¿рэвслийн эсрэг эм¿¿д, эсвэл биений юм ирэхээс ºмнºх 7 хоногт
прогестерон эмчилгээ (норколут ºдºрт 5 мг-аар) õèéíý.
• Хэрэв эмэгтэй 45-ààñ дээш настай, ëåéîмиомын (óìàéí
õîðã¿é õàâäðûí) талаас èë¿¿òýé шинж тэмдэг ºгºхг¿й бол
цэвэрших х¿ртэл íü х¿лээх тактик баримталж болно. Харин
6 сар тутам ëåéîмиомын òîìðîëòûã хянаõ хэрэгтэй.
3. ªндгºвчийн гаралтай ¿¿свэрòýé байõаä эмчилгээний тактик нь ¿¿свэрийн
хэмжээ болон ÷àíä àâèàí шинжилгээний д¿нгээс хамаарíа.
• Цэвэршилтийн насанд ºндгºвчийн хорт хавдар эхний ¿едээ
ямар нэг шинж тэмдэгг¿й явагддагийг ¿ргэлж санаâàë
çîõèíî. Иймд цэвэршилтийн насанд оношлогдсон ¿¿свэрийг 6
см-ээс бага хэмжээтэй байсан ч авах øààðäëàãàòàé.
• Íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû эмэгтэйч¿¿дэд 6 см-ээс бага
хэмжээтэй, чанд авиан шинжилгээнд нэг тºрлийн шингэн
агуулсан уйланхай байвал х¿лээõ, ажиглаõ òàêòèê

áàðèìòàëíà. Энэ нь ихэвчлэн фолликулын гаралтай уйланхай

байдаг, хэдэн долоо хоногийн дараа аяндаа àðèëíà. Харин чанд
авиаí øèíæèëãýý болон дотуур ¿злэг õèéæ хянаõ хэрэгтэй.
• Хэрэв íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû эмэгтэйч¿¿äýä 6 см-ээс том
хэмжээтэй чанд авиагаар нэг тºрлийн биш агууламжтай
байвал эмэгтэйд уйланхайг эсвэл ºндгºвчийг авах мэс засал
хийлгэâýë àøèãòàé талаар зºвлºнº. Ийм ¿¿свэр ховор áîëîâ÷
хортой байдалд шилжиж болно.
4. Аарцгийн хºндийн ¿рэвслýýñ ¿¿ссэн болон хºл дээрээ мушгирч тэжээл нь
õÿìàðñàí ¿¿свэр¿¿дийн ¿ед мэс засал хийх àøèãòàé.
6. ГÀÄÍÀ ÁÝËÝÃ ÝÐÕÒÝÍ ÁÀ ¯ÒÐÝÝÍÈÉ ¯¯ÑÂÝÐÈÉÍ ¯ÅÄ

¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ
Òîäîðõîéëîëò Ãàäíà áýëýã ýðõòýí, ¿òðýýíèé îð÷èìä áàéðëàñàí ¿¿ñâýð¿¿ä

ýíä õàìààðíà.
Чухал санаìæ • Бэлгийн уруул, ¿трээний ¿¿свэр¿¿д дотроос хамгийн
элбэг тохиолддог, ихэвчлэн эмчилгээ яаралтай
шаардагддаг эмгэг нь бэлгийн их уруулын булчирхайн
/Бартолиí/ ¿¿свэр юм. Бартолин булчирхай нь
¿трээн ¿¿äýâ÷íèé 2 талд байрладаг бºгººд тухайн
булчирхайн суваг бит¿¿рснээс мэдэгдэх¿йц томорñîí
харагдана. Энэх¿¿ ¿¿свэр ихэâ÷ëýí нэг талын бэлгийн
уруулын доод хэсэгт, хааяа хоёр талд ¿¿сíý. ¯¿свэр
халдварлагдсан íºõöºëä буглаíà, ºвдºíº.
• Халдварын эхíèé øàòàíä буглаа ¿¿сээг¿й áàéõàä
з¿слэг хийæ íýýõ ¿éëäýë ¿р д¿нг¿й õàðèí ¿¿ñâýð
çººëºð÷ буглаа ¿¿свэл з¿слэг хийж гîîæóóðûí öîðãî
тавихад идээ гадагшлан эдгэрнэ.
Асуумж:
• Танд энэ ¿¿свэр хэзээ мэдрэгдсэн бэ?
• Èх ºвдºж байна уу? ºвäºëò намдаах эм хэрэглэмээр байна уу?
• Та жирэмсэн ¿¿? Хэрэв жирэмсэн бол ямар хугацаатай вэ?
• Танд ямар нэг архаг ºвчин байна уу? Жишээлбэл чихрийн шижин
Биеийн ерºнхий ¿злэг:

• ªвдºлтººñ áîëæ эмэгтэй тавг¿й байдалд байгаа эсэхийг анõаарíà
• Артерийн даралт, судасны цохилт, биеийн халуун хэмжèíý.
• Гадна бэлэг эрхтэн, ¿¿свэрийн орчмыг ¿зэж, ¿¿свэр нь ¿рэвсэж идээлñýí,
зººлºрсºн, ºвдºлттэй, íýâ÷äýñ áàéãààã òîäîðõîéëíî. Хàðèí уйланхай
халдварлагдааг¿й бол ¿рэвсэхг¿й.

Гадна бэлэг эрхтýнä элбэг тохиолддог ¿¿свэрèéí нýã íü Áартолин

булчирхайн буглаа юм. Энэ тохиолдолд ºвäºëò намдаах болон антибиотик
õýðýãëýæ, áóãëààã íýýõ эмчилгээ хийíý
Гадна бэлэг эрхтýниé ¿¿свэр
¯¿свэрийн байрлал
ГБЭ–ний доод хэсэг, ¯трээгээр цухуйсан áàéõàä:

¿трээний ¿¿äýâ÷èíä- • Уíæèæ äîîøèëñîí óмайн х¿з¿¿
Бартолин áóë÷èðõàéí буглаа – хэвийн эсвэл шархалсан áàéæ áîëíî
• Хºл äýýð óðãàñàí умайн хавдар
Эмзэглэлтэй, Ýìçýãëýëã¿é • ¯трээнèé ºвºр ба арын хана ц¿лхийж
¿рэвñëèéí óéëàíõàéðõàã унжñàí
Дээрх íèéò тохиолдолд аймагò шиëж¿¿лнэ.
Нэвчдэстэй áàéõàä:
• MgSO4 боолт
хийíý Àæèãëàíà
• ªвäºëò ГБЭ/ хярзанãèéí ¿¿свэр:
ýñâýë
намдааëò • Бэлгийн ¿¿ - Хэрэв жижиг бол
íýýíý
• Амоксициллин ¿¿г арилтал êондилоксийг ºдºр
500мг, 6 цагаар б¿р т¿рхэнэ.
5 хоног óóõ Санамж: Дээрх т¿рхлэгийг ýð¿¿ë
арьсанд х¿ргэж болохг¿й.
Буглаñàí ¿ед: • ªºхºн ур–эмзэглэлг¿й, хорг¿й
• Буглааг нээж идээг гаргана ¿¿свэр – хэрэв ºвчтºн авахуулах
• ªвäºëò намдаах ýì÷èëãýý х¿сэлтэй бол аймагò шилж¿¿лнэ.
• Амоксициллин 500мг, 6 • Б¿х тºрлийн шарх хэлбэрийн
цагаар 5 хоног óóõ ¿¿свэр - аймагò явуулна.
Эмчилгээ
• ªвäºëò намдаах зорилгоор парацетàмолыг ºдºрт 4 удаа уулгах эсвэл
петидинийг ºвдºлтийн байдлаас хамààðóóëàí 400 мг-аар булчинд тарина.
¯рэвсээг¿й уйланхай ºвдºлтг¿й байна.
• Нэвчдэс ¿¿ссэн ¿ед х¿хэр х¿члийн магнийн хуурай бодисыг усаар зуурч
б¿лээсгэн ¿рэвссэн хэсэгт бигн¿¿р тавих ба ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðýý ºргºнòýé
антибиотик /амоксициллин 500 мг–аар 6 цагийн зайтай 5 хоног óóæ /
õýðýãëýíý.
• Хэрэв буглàñàí áîë àðèóí нºхцºлд хэсгийн мэдээã¿éæ¿¿ëãèéí дор з¿слэг
хийнэ. Эмэгтэйд ¿рэвслийг намдтал гадна бэлэг эрхтэнг ºдºрт 4 удаа
öýâýðëýæ áàéõûã зºвлºнº.
• Хэрэв уйланхай халдварлагдааг¿й бол заримäàà аяндаа шимэгдэн алга
болдог учир ямар нэгэн ¿йлдэл хийхг¿й õÿíàíà. Эсвэл уйланхайд з¿слэг

хийж нээгээд ¿лдээнэ.
Бэлгийн их, бага уруул ¿трээний бусад ¿¿свэр¿¿д:

• Гадна бэлэг эрхтэний ¿¿ (кондилом) - гадна бэлэг эрхтэн, ¿трээ, хярзан
орчмоор элбэг тохиолддог. Хэрэв жижиг хэмжээтэй бол êîíäèëîêñèéí
уусмалыг эр¿¿л арьсанд нь х¿ргэлг¿йгээр т¿рхэж эмчилнэ. Харин том
хэмжээтэй бол мэдээã¿éæ¿¿ëãèéí äîð цахилгаан ã¿éäëýýð тººн¿¿рäýæ
(коагуляцè) ýì÷èëíý.
• Гэдэсний åвэрхий - Бэлгийн их уруулд гэдэсний èвэрхий тодорхойлогдвол
энэ нь хэвлийн хºндийтэй холбоотой байдаг. Ãэдэсний èвэрхий хэмээн
сэжиглэвэл аймгийн нэгдсэн эмнэлэгò шилж¿¿лнэ.
• ªºхºн ур- Бэлгийн их уруулын ººхºн ур нь ºвдºлтг¿й зººлºн байх ба
ихэнхдээ арьсан дор áàéðëàñàí хºдºлгººнтэй байíà.
Умай унжилт- ¿трээний ¿¿дэвчýýñ ãàäàãø умай цухуйж гарахыг

умайн унжилт гэнэ. Хºнгºн зэргийн умайн унжилт нь давсаг ба õîøíîãíû
äîîøëîëòîîñ шалтгаалсан байж болно. Умай б¿хлээрээ ¿трээний ¿¿дэвчээс
гадагш гарсан, ºвдºлттэй хавсарñàí байвал умайг гараараа зººлºн
т¿лхэн оруулна. Дээрх б¿х тохиолдлуудад äàðààãèéí øàòëàëûí эмнэлэгò
шилж¿¿лнэ.
7. ¯ÐÃ¯ÉÄÝË
Тодорхойлолт Хосууд нэг жилийн хугацаанд жирэмслэхээс хамгаалах ямар

нэг арга хэрэглээг¿й, тогтмол бэлгийн харьцаанд байгаа боловч
жирэмслэхг¿й байгаа тохиолдлыг ¿рг¿йдэл гэж ¿знэ.
Чухал • ¯рг¿йдэл нь эрэгтэй, эмэгтэй хоёулангаас шалтгаалæ
санамж болно
• Хосûã хамтад нь шинжилнэ.
• ¯рг¿йдлийн зарим шалтгаанууд тодорхойг¿й байдаг ó÷ðààñ
ямар нэг эмгэг илрэхг¿й байж болно.
• Хосууд 12 сар жирэмслэхээс хамгаалах ямар нэг
арга хэрэглэхг¿й, тогтмол бэлгийн харьцаанд байхад
жирэмслэхг¿й байвал ¿рг¿йдлийн шинжилгээнд хамруулах
шаардлагатай.
• Ихэнхдээ асуудлыг дэлгэрэнг¿й асуумж, шинжилгээн¿¿дийг
авсны дараа тодруулна. Харин гистеросальпингографи,
хэвлийн дуран зэрэг багажийн шинжилгээн¿¿дийг бусад б¿х
шинжилгээг авсны дараа зайлшг¿й тохиолдолд хийнэ.
• Хэвийн биений юмны мºчлºгтэй, биений юм ирэхээс ºмнº
хºх хºнд¿¿рлэдэг, биений юмны дунд ¿ед ºвдºлт мэдэрдэг
гэсэн ºг¿¿лэìæтэй бàéõ нь ºндгºн эс гадагшилж байгаагийн
шинж юм.

Асуумж:
Хосóóäààс:
• Жирэмсэн болохыг х¿сээд хэдий хугацаа ºнгºрч байна âý?
• Бэлгийн харьцаанд аль хэр олон ордог вэ?
• Бэлгийн харьцаатай холбоотой ямар нэг асуудал бий юу?
- Бэлгийн харьцааны ¿ед ºвддºг ¿¿?
- Бэлгийн харьцаанд таашаал авч чаддаг уу?
- Бэлэг эрхтэн хºвчрºхºд ямар нэг х¿ндрэл гардаг уу?
- Дур тавихад ямар нэг х¿ндрэл байдаг уу? Т¿р¿¿лж дур тавьдаг
уу?
- Гэр б¿лийн талаас ямар нэгэн асуудал бий þу?
Эмэгтэйгээс:
Нас
Биеийн ерºнхий эр¿¿л мэнд:
• Таны эр¿¿л мэндийн байдал ямар байна вэ?
• Биеийн жинд ººрчлºлт орсон уу?
• Биеийн ямар нэг хэсэгт ¿с ургаж, батга гарч байсан уу?
• Хºхнººс шингэн з¿йл гарч байна уу?
• Та сэтгэл санааны хувьд тайван байна уу?
• Урьд нь жирэмслэхээс хамгаалах ямар арга хэрэглэж байсан
бэ?
• Та нойрондоо сайн уу?
• Ямар нэгэн эм хэрэглэж байгаа юу?
• ªмнº нь мэс засал хийлгэж байсан уу?
• Урьд нь бэлгийн замын халдварт ºвчин, аарцгийн хºндийн
¿рэвсэлт ºвчнººр ºвдºж байсан уу?
• ªмнº нь жирэмсэлж байсан уу? Тийм бол ямар нэгэн х¿ндрэл
тохиолдсон уу?
Биений юмны т¿¿х

• Áиений юм àнх хэдэн настайд èðñýí бэ?
• Áиений юм ñ¿¿лийн óäàà хэзээ ирсэн áэ? Хэд хоног ¿ргэлжèëдэг
вэ?
• Тогтмол ирдэг ¿¿?
• Биений юмны дунд ¿ед ºвдºлт мэдэрдэг ¿¿?
• Хºх хºнд¿¿рлэдэг ¿¿?
Нийгмийн байдал:
• Ямар ажил эрхэлдэг вэ?
• Архи ууж, тамхи татдаг уу?

Эрэгтэйгээс:
Нас
Биеийн ерºнхий эр¿¿л мэнд:
• Таны эр¿¿л мэндийн байдал ямар байна вэ?
• Биеийн жинд ººрчлºлт орсон уу?
• Та сэтгэл санааны хувьд тайван байна уу?
• Ямар нэгэн эм хэрэглэж байгаа юу?
• Та нойрондоо сайн уу?
• Aмархан ядардаг уу?
• Биеийн тамираар тогтмол хичээллэдэг ¿¿?
• Урьд нь х¿¿хэдтэй болж байсан уу?
• Гахай хавдар, БЗХª-ººр ºвдºж байсан уу?
• Тºмсºгний гэмтэл авч байсан уу?
• Ямар нэгэн мэс засал хийлгэж байсан уу? /èвэрхийн мэс
засал?/
Нийгмийн байдал:
• Ямар ажил эрхэлдэг вэ?
• Архи ууж, тамхи татдаг уу? Хэр зэрэг?
¯злэг:
Эмэгтэйд хийгдэх ерºнхий ¿злэг:
• Биеийн ерºнхий байдал ямар байгааг харíà, сэтгэл санаа
тайван байгаа эсэхийг ажиглаíà.
• Тарган, туранхай эсэхийг харæ ¿íýëíý.
• Артерийн даралт, судасны цохилтыг õýìæèíý.
• Н¿¿рэнд батга болон ¿с ургасан эсэхийг харíà.
• Бамбай булчирхай томорсон эсэхийг шалгаíà.
• Хºхний хºгжил хэвийн байна уу? Хºхнººс шингэн гарч байна
уу?
• Цээж, хºхний орчим ¿с ургасан байна уу?
• Уушãè, з¿рхний талаас ººрчлºлттэй эсэх
• Хэвлийг шалгах: мэс заслын шарх, тºрсний дараах язрал,
¿¿свэр байна уу?
Эмэгтэйч¿¿дийн тусгайлсан ¿злэг:

• Бэлгийн уруулын хºгжил хэвийн эсэх, хэл¿¿ний хэмжээ,
óìäàãíû ¿сний ургалтын байдал
• Толины ¿злэг: ¯трээ хуурайшилттай эсэх, умайн х¿з¿¿
хэвийн эсэх, салиа байвал т¿¿ний байдлыг ажиглаíà.
• ¯трээний ¿злэг: ¯трээний байдал, умай болон дайвруудын

хэмжээ, ямар нэгэн ¿¿свэр байгаа эсэхийг тэмтэрч
тодорхойлно.

Эрэгтэйд хийгдэх биеийн ерºнхий ¿злэг:

• Биеийн ерºнхий байдал ямар байгааг õàðíà,
• Ñэтгэл санааны тайван эсэхийг ажиглаíà
• Тарган, туранхай эсэхийг харж ¿нэлíý
• Артерийн даралт, судасны цохилтыг õýìæèíý
• Биеийн ¿сжилт эрэгтэй хэлбэрээр ургасан эсэхийг харíà
• Бамбай булчирхай томорсон эсэхийг шалгаíà
• Хºх томорсон /гинекомасти/ эсэхийг ¿зíý
• Уушиг, з¿рх хэвийн сонсогдож байна уу?
• Хэвлийг шалгах: мэс заслын шарх, язрал, ¿¿свэр, èвэрхий
байна уу?
• Òºìñºã хэвийн харагдаж байна уу?
• Шээсний с¿в тºвдºº байна уу? С¿внээс ямар нэгэн ялгаðаë
гарч байна уу?
• Тºмсºгний байрлал, хэмжээ хэвийн эсэх
• Тºмсºг усжсан, судас ºргºссºн эсэх /гидроцеле, варикоцеле/
• Т¿р¿¿ булчирхай томорсон, хатуурсан эсэхийг тус тус
шалгана.
Ýìýãòýé õ¿÷èí Õàâñàðñàí Эрэгтэйн
ç¿éë õ¿÷èí ç¿éë х¿чин з¿йл
-Нас -Бэлгийн харьцааны - Нас

-Биеийн эр¿¿л мэнд давтамж - Биеийн
-Эм бэлгийн эсийн -Таашаал авдаг эсэх ерºнхий эр¿¿л
гадагшлалтыг тодруулах -Эр бэлгийн эсийн мэнд
асуулт: эсрэг, эсрэг бие ¿¿ссэн - Áºëäºã хэвийн
• Биений юм мºчлºгтэй эсэхийг шинжилгээгээр эсэх
эсэх òîäðóóëíà - Тºмсºг хэвийн
• Суурь халууныг эсэх
хэмжих - ¯рийн
• Прогестероны сорил шингэний
¿зэх /биений юмны 23 • Долоо хоногт шинжилгээ
дахь хоногò/ 2-3 удаа бэлгийн хэвийн эсэх
-Умай хэвийн, ¿р дамжуулах харьцаа хийхийг
суваг нээлттэй эсэхийг зºвлºíº
тодруулахын тулд: • Õàìò àìðàõûã
• ªмнºх жирэмслэлт çºâëºíº
хэвийн байсан эсэх • Сэтгэл санааны
• Гистеросальпингографи хямралыг засíà
⁄ нарийн мэргэжлийн эмч ⁄
• Хэвлийн дуран
⁄ нарийн мэргэжлийн эмч ⁄

Эм бэлгийн эс Эр эсийн тоо цººн бол:

гадагшèлäàãг¿й áîë: • Амрахыг зºвлºнº
- Жинг тогтмол барих • Тамхи татах, архи
- Сэтгэл санааны 3 жилийн дараа уухыг багасгах,
хямралыг засах жирэмслэхг¿й бол: зогсоох
- Биеийн ерºнхий • Х¿¿хэд ºргºж • Бариу биш дотуур
байдлыг сайжруулах авахыг зºвлºíº ºмд ºмсºх
- Хºхнººс с¿¿рхэг • Нºхºн ¿ржих¿йн • Т¿р¿¿ булчирхай
шингэн гарахыг эмчлэх зºвлºгºº ¿рэвссэн бол
- Эм бэлгийн эс авахуулахаар –ампициллин 500 мг
гадагшлахыг сэдээх шилж¿¿лíý x 6 цагаар x 5 ºдºр
эмчилгээнд явуулах уух
¯рийн хоолой • Òºìñºã болон
бит¿¿рэлтэй бол сэтгэх тºмсºгний
эмчилгээнд явуулах: эмгэгтэй бол
- Наалдац салгахаар урологи эмчид
шилж¿¿лíý шилж¿¿лíý
Шинжилгээ ба ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ
• Хосуудад жирэмслэлтийн талаар тайлбарлана. Эрэгтэйн ¿рийн

шингэний чанар сайн ба эмэгтэйн ¿трээнд уг шингэнийг ялгаруулах
чадвартай байх ¸ñòîé. Эмэгтэйн умай, ¿р дамжуулах суваг хэвийн,
ºндгºн эсийг тогтмол гадагшлуулах чадвартай байх ёстой. Хосуудад
долоо хоногт хоёроос доошг¿й удаа бэлгийн харьцаанд орохыг зºвлºнº.
• Эмэгтэйд ºндгºн эс гадагшилж байгааг хянах зорилгоор биений юмны
гурван мºчлºгийн турш биеийн суурь халууныг ¿зэж тэмдэглэæ áàéõûã
зºвлºнº. Биений юм ирэхээс долоо хоногийн ºмнº цусанд прогестероны
хэмжээг тодорхойлсон баéíà. Хэрэв ºндгºн эс гадагшлахг¿й байвал юуны
т¿р¿¿нд биеийн жин хэвийн байгаа эсэх, сэтгэл санааны хямралтай
байгаа эсэхийã мэдэх шаардлагатай. Õºхнººс ñ¿¿рхэг шингэн гарч байвал
нарийн мэргэжлийн эмчид ¿з¿¿лэх ба ºндгºн эс тогтмол гадагшлахг¿й
байвал эмэгтэйд дааврын эмчилгээ хийнэ.
• Эрэгтэйд ¿рийн шингэний ялгаралт хэвийн байгаа эсэхийг мэдэх ¿¿äíýýñ
шинжилнэ. Èíãýõèéí тулд бэлгийн харьцаанд 3 хоног орохг¿й байãààä
гар хангалга хийн, ¿рийн шингэнийг ариутгасан шилэнд авч шинжилгээнд
ºгнº. ¯рийн шингэнд хангалттай эр¿¿л эр бэлгийн эс байгаа ýñýõèéã
микроскопоор харж ¿нэлнэ.
• Эр бэлгийн эсийн тоо цººрºõ хэд хэдэн шалтгаан;
• архи, тамхи их хэмжээгээр хэрэглэх,

• сэтгэл санааны ямар нэгэн хямрал, дарамтанд орох,

• бариу дотуур ºмд ºмсºх,
• т¿р¿¿ булчирхайн ¿рэвслээр ºвдºх зэрэг шалтгаанууд орно.
• òºмсºгний гэмтэлòýé байсан,
• гахай хавдраар ºвчилñºí
Èéìä нарийн мэргэжлийн эмчид шилж¿¿лнэ.
• Хосуудад дээрх шинжилгээн¿¿д хэвийн байвал эмчилгээ хийхг¿йгээр

6 сарын турш жирэмслэхийг нь х¿лээнэ. Эсвэл эмэгтэйн асуумжаар
умай, ¿р дамжуулах сувагт ººрчлºлт байж болзошг¿й бол умай,
¿р дамжуулах сувгийн бит¿¿рлийг шалгах шинжилгээ хийнэ. Энэ
шинжилгээг хийхдээ гистеросальпингографи эсвэл хэвлийн дурангийн
аргыг хэрэглэнэ.
• Ховор тохиолдлын тоонд эр бэлгийн эс óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààð íýâòðýõ
ÿâöäàà ¿р тогтоох чадвараа алдах эмгэг ордог. ¯¿нийг тодруулахын
тулд хурьцлын дараах сорилыг хийíý. Хосууд бэлгийн харьцаанд орсны
дараа óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãèéí ñàëñààñ авч шинжлэн, эр эсийн байдалд
¿нэлгээ ºгнº.
ÝÌÒ- ÝÌÒ- ÝÌÒ-

Шинжилгээ ûí 1-ð ûí 2-ð ûí 3-ð
øàòëàëä øàòëàëä øàòëàëä
Эм бэлгийн эс гадагшилж байгааг
хянах:
• Áиений юмны 3 мºчлºгийн √ √ √
турш ñуурь халууныг хянаíà.
• Цусанд прогестероны сорил:
Биений юмны 23 дахь ºдºр
(биений юм ирэхээс 7 хоногийн √
ºмнº) тодорхойлно.
Харааны товгор-ºнчин тархи-
ºндгºвчний ¿йл ажиллагааг хянаíà.
• Дааврын шинжилгээ: FSH, LH, √
PRL, TSH, E2, PRG.
¯р дамжуулах сувгийн бит¿¿рлийг
шалгаíà: √ √
• Гистеросальпингографи
• Хэвлийн дуран
¯рийн шингэний шинжилгээ õèéíý.
√ √
Бэлгийн харьцааны дараах сорил
òàâèíà. √ √

8. ØÝÝÑ ÇÀÄÃÀÉÐÀËÒ
Òîäîðõîéëîëò Ýìýãòýé øýýñ áàðèõ ÷àäâàðàà àëäàõûã øýýñ çàäãàéðàëò

ãýíý.
×óõàë • Øýýñ çàäãàéðàëò íü ýìýãòýé÷¿¿äýä ýëáýã òîõèîëääîã
ñàíàìæ ýìãýã þì.
• Ýìýãòýé÷¿¿ä ýíý òóõàé ÿðèõäàà èõýýõýí ýìçýãëýäýã.
• Ýìýãòýéí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã àëäàãäóóëäàã
ñàíàà çîâîîñîí àñóóäàë þì.
• Òóõàéí õàì øèíæ íü ýìýí ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿íòýé,
çàñàðäàã ýìãýã.
Асуумж / ýì÷èéí ¿çëýã

(Øýýñ çàäãàéðëûí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä ýìýãòýéí õýâèéí áàéäàë àëäàãäàí áàéíãà
õàâ÷óóðãà õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áîëíî)
Õÿìðàë Шээс зàäãàéðàëò Äàâñàãíû Ìýäðýëèéí

(Õàíèàëãàõ ¿åä (Áèå çàñàõ ãàçàð) öîîðõîé ãàðàëòàé
øýýñ äóñíà ) õ¿ð÷ ÷àäàõã¿é ) (Áàéíãà íîéòîí) çàäãàéðàëò
• Æèí õàñàõ
• Õÿðçàíãèéí ÝÌÒ-ûí 1- ÝÌÒ-ûí 1-
áóë÷èí ÷àíãàëàõ
ð øàòëàëä ð øàòëàëä
äàñãàë
• Õàíèàëãàëò øèëæ¿¿ëíý øèëæ¿¿ëíý
íàìäààõ
• Øèíãýíèé
õýðýãëýýã
õÿçãààðëàõ • Äàâñàãíû äàñãàë
• ¯òðýýíä äààâðûí • (Àíòèõîëèíýðãåòèê,
ò¿ðõëýã õýðýãëýíý òðèïòàíîë)
• Ýì÷èëãýýíä ¿ð • ¯òðýýíä äààâðûí
ä¿íã¿é áîë ìýñ ò¿ðõëýã õýðýãëýíý
çàñàë õèéëãýõýýð
øèëæ¿¿ëíý

Àñóóìæ:
Øýýñ çàäãàéðàëòûí òóõàé àñóóíà:
• Òà øýýñýý áàðèõã¿éí óëìààñ áàéíãà íîéòîí áàéäàã óó ýñâýë çàðèìäàà
þó?
• Õàíèàõ, èíýýõ, õ¿íä þì ºðãºõòýé õîëáîîòîé øýýñ àëääàã óó?
• ßã øýýñ äóñàæ ýõëýõèéã íü ìýäñýí ¿åäýý çîãñîîæ ÷àääàã óó?
• Øýýñ õ¿ðñýí ¿åä, æîðëîí õ¿ðýõ çóóðàà øýýñ àëäàõ òàë áàéäàã óó?
• Òà õîíîãò õýäýí óäàà øýýäýã âý?
• Òà øºíº õýäýí óäàà áîñч шээдэг âý?
• Òà орондоо шээх тохиолдол байдаг уу?
• Ýíý øèíæ òýìäýã õýçýý ýõýëñýí áý? Çîâèóð íýìýãäýæ áàéãàà þó?
• Øýýñíèé çàìûí ¿ðýâñýëò ºâ÷íººð ºâäºæ áàéñàí óó?
• Áààñàà áàðüæ ÷àäàõã¿éí óëìààñ ºìäºº áîõèðдóóëæ áàéñàí óäàà áàéíà óó?
Ýìýãòýé÷¿¿äèéí òóñãàéëñàí àñóóìæ:

• Áèåíèé þì ñ¿¿ëèéí óäàà õýçýý èðñýí áý? Хэрвээ биений юм ирэýг¿й бол
хэр удаан ¿ргэлжилж байгааг, мºн ямар нэг даавðàар орлуулах эмчилгээ
хэрэглэж байгаа эсэхийг тодруулна.
• ¯òðýýíýýñ ÿëãàðàë ãàðдаг óó?
• Áýëãèéí õàðüöààòàé õîëáîîòîé ÿìàð íýã õ¿íäðýë áàéíà óó? ¯òðýý
õóóðàéøñаíààñ ºâäºëò ºã÷ áàéíà óó?
• Áýëãèéí õàðüöààíû äàðàà öóñ ãàðäàã óó?
• Óðüä íü ýìýãòýé÷¿¿äèéí õàãàëãàà õèéëãýæ áàéñàí óó?
• Òºðºëòèéí òîî, õ¿¿õä¿¿äèéí íàñ
• Òºðºëòòýé õîëáîîòîé õ¿íäðýë òîõèîëäîæ áàéñàí óó? Òóõàéëáàë ýõ
áàðèõûí õàâ÷óóð òàâèóëæ òºðñºí, òºðºõ çàìûí óðàãäàë ãýõ ìýò.
Áèåèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé àñóóíà.
• Òàíû áèå ÿìàð áàéíà âý?
• Òàíä ÿìàð íýã ººð ºâ÷èí áàéíà óó? - ÷èõðèéí øèæèí, àðòåðèéí äàðàëò
èõäýõ ºâ÷èí ãýõ ìýò
• Òàíä ìýäýý àëäàõ, ìýäðýìæ ñóëðàõ, ÿäàð÷ ñóëüäàõ ãýõ ìýò ìýäðýëèéí
ÿìàð íýã õ¿íäðýë áàéäàã óó?
• Òàíä àðõàã õàíèàëãà, áààñ хаталт áàéна óó?
Áèåèéí åðºíõèé ¿çëýã
• Áèåèéí åðºíõèé áàéäàëä ¿íýëãýý ºãíº.
• Áèåèéí æèíãèéí íýìýãäýë, òàðãàëàëòòàé ýñýõèéã àæèãëàíà.
• Àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëò, õàëóóí õýìæèíý.
Öýýæíèé ¿çëýã
• Àìüñãàëûí çàìûí àðõàã ºâ÷èí áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Õýâëèéí ¿çëýã
• Õýâëèéä ÿìàð íýã ñîðâè, ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.

¯òðýýíèé ¿çëýã
• Ãàäíà áýëýã ýðõòýíã õàðæ øèíæèëíý.
• Ýìýãòýéã õàíèàëãóóëæ ¿çýõýä øýýñ äóñàæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà.
• ¯òðýý òàëààñ øýýñíèé ñ¿âíèé äàãóó äàðàõàä øýýñ äóñàãíàõàà áîëüæ
áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëíî (Áîííèãèéí ñîðèë)
• Òîëèíû ¿çëýãýýð ¿òðýýíèé áîëîí õîøíîãîíû õàíà óíæñàí ýñýõèéã õàðæ,
óìàéí õ¿ç¿¿ã øàëãàíà.
• ¯òðýýíèé ¿çëýãýýð – óìàé áîëîí äàéâðóóäàä ÿìàð íýã ¿¿ñâýð áàéãàà
ýñýõèéã òîäîðõîéëíî.
• Õÿðçàíãèéí ðåôëåêñèéã øàëãàæ, ìýäðýëæèëò àëäàãäñàí ýñýõèéã
òîäîðõîéëíî.
Íýìýëò øèíæèëãýý
• Øýýñíèé ñîðèëîîð óóðàã èëýðâýë ìèêðîñêîïèéí øèíæèëãýý, ñàõàð
èëýðâýë öóñàíä ñàõàð òîäîðõîéëíî.
• ¯òðýýíèé íààöàíä íÿí õàðàõ øèíæèëãýýãýýð öàãààí, óëààí ýñ, íÿíã
èëð¿¿ëíý.
• Øýýñ ÿëãàðàõ ¿éë àæèëëàãààã òîäðóóëàõ øààðäëàãàòàé áîë íàðèéí
ìýðãýæëèéí òóñëàìæèä øèëæ¿¿ëíý.
¯ç¿¿ëýõ òóñëàìæ
Ýì÷èëãýý íü òóõàéí ºâ÷íèé îíîø, õ¿íä õºíãºíèé áàéäëààñ õàìààðíà. Õýðýâ
äàâñàã öîîðñîí, ìýäðýëèéí ãýìòýë ãýæ ñýæèãëýâýë íàðèéí ìýðãýæëèéí
òóñëàìæèä øèëæ¿¿ëíý.
Åðºíõèé òóñëàìæ:
• Õýðýâ èë¿¿äýë æèíòýé áîë æèíã õàñíà.
• Àðõàã õàíèàëãàòàé áîë õàíèàëãà íàìäààõ ýì÷èëãýý õèéíý.
• Áààñ õàòäàã áîë çºâëºãºº ºãíº.
• Øýýñíèé çàìûí ¿ðýâñýëòýé áîë ¿ðýâñëèéí ýñðýã ýì÷èëãýý õèéíý
• Óíòàõûí ºìíº áîëîí áóñàä øààðäëàãàòàé ¿åä óóõ øèíãýíèéã õÿçãààðëàæ
áàéõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº.
Òóñãàéëñàí àðãà õýìæýý:

• Äààâðààð îðëóóëàõ ýì÷èëãýý (¿òðýýíä ýñòðîãåí àãóóëñàí ò¿ðõëýã
õýðýãëýíý).
• Ààðöãèéí ¸ðîîëûí áóë÷èí ÷àíãàðóóëàõ äàñãàë õèéëãýíý.
• Äàâñàãíû äàñãàë õèéõèéã çºâëºíº.
• Õýðýâ øýýñ çàäãàéðñàí áàéâàë àíòèõîëèíýðãåòèê ýñâýë òðèïòàíîë
õýðýãëýíý.
• Õýðýâ ýìèéí ýì÷èëãýýíä ¿ð ä¿íã¿é áîë ìýñ çàñàë ýì÷èëãýý õèéëã¿¿ëýõýýð
íàðèéí ìýðãýæëèéí òóñëàìæèä øèëæ¿¿ëíý.

9. ÖÝÂÝÐØÈËÒ, ÖÝÂÝÐØÈËÒÈÉÍ ¯ÅÄ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ
Òîäîðõîéëîëò Öýâýðøèëò íü ýìýãòýé÷¿¿äèéí íºõºí ¿ðæèõ¿éí íàñíû

òºãñãºëèéí øèëæèëòèéí ¿å áºãººä í¿¿ð, õ¿ç¿¿ õàëóóí
îðãèõ, áèåíèé þì òîãòâîðã¿éæèõ, ¿òðýý õóóðàéøèõ
øèíæýýð èëýðíý. Øèëæèëòèéí ¿åèéí òºãñãºëä áèåíèé
þì çîãñîíî. Áèåíèé þì èðýõã¿é áîëñíîîñ õîéø íýã æèë
ºíãºðñºí òîõèîëäîëä öýâýðøèëò ãýæ ¿çíý.
×óõàë ñàíàìæ 1. Öýâýðøèëò áîë õýâèéí ôèçèîëîãèéí ¿éë ÿâö þì.
2. Èõýíõ ýìýãòýé÷¿¿ä öýâýðøèëòèéí ¿åä çîâèóð
áàãàòàé áàéäàã áîë çàðèì íü çîâèóðûã õºíãºâ÷ëºõ
äààâàð õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.
3. Âåãåòàòèâ øèíæ òýìäýã íü èõýâ÷ëýí àÿíäàà
àðèëíà.
4. Ýìýãòýé÷¿¿äýä õàëóóí îðãèõ øèíæ òýìäãèéí
çýðýãöýý ¿òðýý õóóðàéøèõ, øýýñíèé çàìûí
ººð÷ëºëòèéí øèíæ òýìäýã ãàðíà.
5. Öýâýðøèëòèéí õóãàöààíä ýìýãòýé àìüäðàëûí
õýâ ìàÿãàà ººð÷èëæ, òàìõè òàòàõàà çîãñîîõ, àðõè
áîëîí êîôåíû õýìæýýã áàãàñãàõ, õºíãºí õýëáýðèéí
äàñãàë õèéõ õýðýãòýé áîëíî. Òýäýíä ñýòãýë ñàíààíû
õÿìðàëûí ò¿âøèíã èäýâõòýé áóóðóóëàõ òàéâøðóóëàõ
äàñãàë /áÿñàëãàë, èîãèéí/ õèéõèéã çºâëºõ õýðýãòýé.
6. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí Öýâýðøèëòèéí Îëîí Óëñûí
Íèéãýìëýãýýñ óìàéí á¿òöèéí áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû
ººð÷ëºëòã¿é ýìýãòýé÷¿¿äýä ÿñíû ñèéðýãæèë, ÿñíû
õóãàðàë, á¿ä¿¿í ãýäýñíèé õîøíîãîíû õàâäàð,
çîâèóðûã áàãàñãàõ ¿¿äíýýñ ýñòðîãåí áîëîí
ïðîãåñòåðîíû õàâñàðñàí áýëäìýëèéã õýðýãëýõèéã
çºâëºæ áàéíà. Óäààí õóãàöààíä äààâàð îðëóóëàõ
ýì÷èëãýý õèéõ íü òðîìáîýìáîëèéí ºâ÷èí áîëîí
õºõíèé õîðò õàâäàð ¿¿ñýõ ýðñäýëèéã íýìýãä¿¿ëíý.
Òýäãýýð íü ìºí òèòýì ñóäàñíû ºâ÷íèéã íýìýãä¿¿ëýõ
ýðñäýëòýéã àíõààðâàë çîõèíî.
Асуумж:
Õàëóó îðãèõ, ¿òðýý õóóðàéøèõ, áýëãèéí õàðüöààíû ¿åä ºâäºëòòýé áàéõ,
øýýñ îéðõîí õ¿ðýõ ýñâýë òîãòâîðã¿é áàéõ, ñýòãýë ñàíàà ººð÷ëºãäºõ ãýõ ìýò
áîëîí áóñàä ýðõòýíèé òàëààñ çîâèóð áàéãààã àñóóíà.
Åðºíõèé ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë:

• Íàñ
• Ñ¿¿ëèéí áèåíèé þìíààñ õîéø ÿìàð õóãàöàà ºíãºðñºí áý?

• Ýðõòýí òîãòîëöîîíû ýðõòýí¿¿äèéí òàëààñ çîâèóð áàéãàà ýñýõ

/÷èõðèéí øèæèí, äàðàëò èõñýõ/ øýýñíèé çàìûí òàëààñ çîâèóð
áàéãàà ýñýõ; òðîìáîýìáîëèéí ºâ÷èí, ýëýãíèé ºâ÷èí, õºõíèé õîðò
õàâäðààð ºâ÷èëæ áàéñàí ýñýõèéã, ìýñ çàñàë õèéëãýæ áàéñàí ýñýõ
• Ýìèéí áîëîí õàðøëûí ºã¿¿ëýãòýé ýñýõ
Óäàìøëûí àñóóìæ:
• Õºõíèé áîëîí á¿ä¿¿í, øóëóóí ãýäýñíèé õàâäàðòàé ýñýõ?
• Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷òýé áàéñàí ýñýõ?
• ßñ ñèéðýãæèëòýýñ õóãàðàë áàéñàí ýñýõ?
Àìüäðàëûí àñóóìæ:
• Íºõºðòýé ýñýõ?
• Ãýðèéí áîëîí àæëààñ ñýòãýëèéí çîâèóðòàé ýñýõ?
• Òàìõè, àðõè õýðýãëýäýã ýñýõ?
• Áàéíãà äàñãàë õèéäýã ýñýõ?
¯çëýã:
• Åðºíõèé ¿çëýã: Áèåèéí æèí - õýâèéí, òàðãàëàëòòàé, òàéâàí áóñ
áàéäàë, ñýòãýë ñàíààíû õÿìðàë áàéãàà ýñýõ
• Àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëòûã ¿çýõ
• ßñíû ñèéðýãæèëòèéí øèíæ òýìäýã áàéãààã àæèãëàõ, íóðóóíû
áàéðëàëûã øàëãàõ.
• Õºõíèé ¿çëýã õèéõ.
• Ç¿ðõ ñóäàñíû áà àìüñãàëûí òîãòîëöîîíû ¿çëýã õèéõ
• Õýâëèéã øàëãàõ, ÿìàð íýã ¿¿ñâýðòýé ýñýõèéã òîäðóóëàõ
• Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã õèéæ, ¿òðýýíèé õàòèíãàðøëûí øèíæ òýìäýã
áàéãàà ýñýõ, óìàéí õ¿ç¿¿, óìàéí áàéäàë, ààðöàã áîëîí õýâëèéä
¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëàõ
Øèíæèëãýý:
• Øýýñýíä ñàõàð, óóðàã, öàãààí öîãöîñ òîäîðõîéëîõ
¯ç¿¿ëýõ òóñëàìæ:
Øèíæ òýìäãèéã àðèëãàõ çîðèëãîîð:
• ¯òðýý õóóðàéøèõ áîëîí áýëãèéí õàâüòëûí ¿åä ºâäºëòòýé áàéâàë
- ¿òðýý ÷èéãø¿¿ëýã÷, òîñîí ò¿ðõëýã õýðýãëýõèéã çºâëºíº.
• Øýýñ çàäãàéðàëò áàéâàë ¿òðýýíèé ýñòðîãåí äààâàðòàé òîñ õýðýãëýõ
ìºí äàñãàë õèéõèéã çºâëºíº.
• Õàëóóí îðãèõ çîâèóðòàé áîë áîãèíî õóãàöààíû ýñòðîãåí,
ïðîãåñòðîíû õàâñàðñàí áýëäìýë õýðýãëýõ /óìàé áàéãàà áîë/.
Õýðýâ óìàé áàéõã¿é áîë ýñòðîãåí äààâðûã äàíãààð íü õýðýãëýíý /

ïðåìàðèí 0,625ìã + ïðîâåðà 5 ìã –ààð ºäºðò 1 óäàà óóíà/. Ýñâýë

ðèãåâèäîí òàëëààä ºäºð á¿ð óóõ áà øààðäëàãàòàé áîë 5 æèë õ¿ðòýë
õóãàöààãààð ýì÷èéí õÿíàëòàíä äààâðûí áýëäìýë õýðýãëýíý.
• Äààâàð óóæ áàéõ ¿åä õºõíèé ýìçýãëýë ãàð÷ áîëíî.
•Öýâýðøèëò
/Öýâýðøèëòèéí ¿å/
• Õàëóó îðãèëò – Õîðò çóðøëààñ çàéëñõèéíý

• ¯òðýýí õóóðàéøèëò - ¯òðýý ÷èéãø¿¿ëýã÷ õýðýãëýõèéã çºâëºíº,
¿òðýýíèé ýñòðîãåíòýé òîñ õýðýãëýíý
• Øýýñíèé çàìûí ººð÷ëºëòèéí øèíæ òýìäýã- Ààðöãèéí
¸ðîîëûí áóë÷èíãèéí äàñãàë õèéëãýõ, ¿òðýýíèé ýñòðîãåíòýé òîñ
õýðýãëýõ
• Ñýòãýë ñàíààíû õÿìðàë- çºâëºãºº ºãíº, ñýòãýë ñàíààíû
õÿìðàëûã àðèëãàõ ýì÷èëãýý õèéíý.
Äààâðààð îðëóóëàõ ýì÷èëãýý
Äàâóó òàë: Óìàéòàé Óìàéã¿é áîë Ýðñäýëòýé òàë:

áîë ýñòðîãåí äàí ýñòðîãåíû Äîîðõè ºâ÷í¿¿äèéí ýðñäýë
- Çîâèóð ïðîãåñòåðîíû áýëäìýë íýìýãäýæ áîëíî:
àðèëíà. - Ç¿ðõíèé òèòìèéí
õàâñàðñàí õýðýãëýíý. ñóäàñíû ºâ÷ëºë
- ßñ
ñèéðýãæñýíèé áýëäìýë - Õºõíèé õàâäàð
óëìààñ ¿¿ñýõ õýðýãëýíý - Öóñ á¿ëýãíýõ
õóãàðàë òîãòîëöîîíû ýìãýã
áàãàñíà. Ãýõäýý äýýðõ
ºâ÷í¿¿äèéí ýðñäýë íü:
- Á¿ä¿¿í - Õýðýãëýýíèé õóãàöàà 5
ãýäýñ, æèëýýñ äýýø
Ýìèéí òóí: - Òóíãèéí õýìæýý
.õîøíîãîíû
õàâäðûí - Ïðåìàðèí 0.625 ìã +провера - Òàìõè òàòàõ, ãýð
ýðñäýë 5 мг á¿ëèéí õîðò õàâäðûí
áóóðíà. äóðüäàòãàë
- Ригевидон 1/2 шахмалаар - Ëèïèäèéí õýò èõñýëò
ууëãàíà. çýðãýýñ õàìààðíà.
Óìàéã¿é áîë äàí
ýñòðîãåíû áýëäìýë
õýðýãëýíý.
Çºâëºìæ: Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà

ººð÷ëºõèéã çºâлºнº.

ÕÀÂÑÐÀËÒ
ÎÕÈÄ, ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÝÄ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ
×óõàë ñàíàìæ:
1. Ýìýãòýéã õ¿íäýëæ íýð òºðèéã ýðõýìëýæ õàðüöàíà.
2. Òýäíèé èòãýëèéã îëæ ¿éë÷èëíý.
3. Òýäíèé õóâèéí íóóöûã õàäãàëíà.
4. Îõèäûã ýì÷èä ¿ç¿¿ëæ áàéõäàà ýýæèéãýý ýñâýë ººð õýí íýãíèéã äýðãýäýý
áàéëãàõûã õ¿ñ÷ áàéíà óó ãýäãèéã àñóóæ, òýäýíä òóñàëíà.
5. Ýìýãòýéí ÿðèàã àíõààðàëòàé ñîíñîíî. Çàðèì ¿åä ò¿¿íèé òóñëàìæ
àâàõààð èðñýí õàì øèíæ¿¿ä íü áîäèò øàëòãààíòàé áèø áàéæ áîëíî.
Æèøýýëáýë; Õýâëèéãýýð ºâäººä, äîîøîî öàãààí þì ãàðààä áàéíà ãýñýí
çîâèóðòàé ýìýãòýé íü áýëãèéí çàìûí õàëäâàð àâñàí áàéæ áîëîõ òàëààð
ñàíàà çîâñíîîñ ¿¿äñýí áóþó ¿¿íèé öààíà áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýë íóóãäàæ
áàéæ áîëîõ þì. Çàðèìäàà áýëãèéí õ¿÷èðõèéëëèéí óëìààñ áàãà ààðöàã
îð÷ìûí àðõàã ºâäºëò ¿¿ñäýã áàéíà. Èéìä ýìýãòýé õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí
ýñýõèéã îëæ ìýäýõ íü ÷óõàë þì.
6. Òîëèíû ¿çëýãèéã õèéõäýý òîëèî á¿ëýýñãýæ, çººëºí áîëãîîìæòîé òàâèíà.
Òîëèíû ¿çëýã íü ýìýãòýéä ÿìàð íýã ºâäºëò ¿¿ñãýõã¿é áàéâàë çîõèëòîé.
7. Ýì÷, ¿òðýýíèé ýñâýë õîøíîãîíû ¿çëýã õèéõèéí ºìíº ýìýãòýéä õèéõ ãýæ
áóé ¿éëäëèéíõýý òóõàé òàéëáàðëàæ îéëãóóëíà.
8. Îõèí õàëüñ íü á¿òýí îõèäîä çàéëøã¿é áèø áîë òîëèíû áîëîí ¿òðýýíèé
¿çëýã õèéõ øààðäëàãàã¿é.
9. ßëàíãóÿà õºõ, áýëýã ýðõòýíèé îð÷èìä ¿çëýã õèéõäýý ýíý òóõàé ýìýãòýéä
õýëæ çºâøººðºë àâíà.
10. ¯òðýýíèé ¿çëýã õèéõäýý, ÿëàíãóÿà óìàéí õ¿ç¿¿ã õºäºëãºæ ¿çýõäýý
áîëãîîìæòîé çººëºí ã¿éöýòãýíý.
11. Ýìýãòýéä øààðäëàãàòàé õèéõ ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººã ººðòýé íü
çºâøèëöºæ òîõèðîëöîíî.
ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÈÉÍ ÀÑÓÓÌÆ ÁÀ ¯ÇËÝÃ
Àñóóìæ:
Îäîîãèéí ºâ÷íèé ò¿¿õ

1. Ýìãýã öóñ àëäàëòûí ¿åä äàðààõ ç¿éëèéã àñóóæ òîäðóóëíà;
• Ãàð÷ áóé öóñíû õýìæýý, á¿ëýíòýé ýñýõ,
• ªâäºëòòýé ýñýõ,
• Áèåíèé þìíû ìº÷ëºãòýé õîëáîîòîé ýñýõ,
• Ñ¿¿ëèéí áèåíèé þì èðñýí ñàð ºäºð,

• Áèåíèé þì íü òîãòìîë ýñýõ,

• Æèðýìñýí ýñýõ,
• ßìàð íýã ãýìòýë, ýñâýë áýëãèéí õàðüöààòàé õîëáîîòîé
ýñýõ,
• ¯òðýýíèé ÿëãàðàë áîëîí ºâäºëòòýé õîëáîîòîé ýñýõ,
• Æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ äààâðûí áýëäìýë õýðýãëýæ áàéãàà
ýñýõèéã òîäðóóëíà.
2. Õýðâýý ýìýãòýé ¿òðýýíèé ýìãýã ÿëãàðàë ãàðíà ãýñýí ºã¿¿ëýëòýé áîë;

• ßëãàðëûí õýìæýý, ºíãº, áàéäàë, ¿íýðòýé ýñýõèéã àñóóíà.
• Õýâëèé, ¿òðýýíèé îð÷èìä ºâäºëò ýñâýë ýâã¿é ìýäðýìæ
áàéíà óó?
• Áýëãèéí õàðüöààíû ¿åä õîðñîæ ºâääºã ¿¿?
• ßìàð íýãýí íòèáèîòèê õýðýãëýæ áàéãàà þó?
• Áýëãèéí çàìûí õàëäâàð àâàõ ýðñäýëòýé þó? ãýäãèéã íýìýæ
òîäðóóëíà.
3. Õýðâýý ýìýãòýé áàãà ààðöãèéí ºâäºëòòýé ãýñýí ºã¿¿ëýëòýé áîë;

• ªâäºëò õýçýý ýõýëñýí,
• ªâäºëòèéí øèíæ áàéäàë – õ¿÷òýé ýñýõ, áàçëàõ, õàòãàõ,
¿å ¿å ºâäºõ, áàéíãà ýñýõ, ìºí áèåèéí àëü íýã õýñýã ð¿¿
äàìæèæ áàéãàà ýñýõ,
• ªâäºëò íü øýýõ, ºòãºíººð áèå çàñàõ, õºäºëãººíã¿é õýâòýõ
áýëãèéí õàðüöààíä îðîõ çýðýãòýé õîëáîîòîéãîîð èõñýæ
áàãàñàæ áàéãàà ýñýõ,
• ¯òðýýíèé ÿëãàðàë, öóñòàé ãàðàõ, øýýõ áààõ ¿åä áýðõøýýëòýé
ýñýõ,
• Æèðýìñýí ýñýõ,
• Áýëãèéí çàìûí õàëäâàð àâàõ ýðñäýëòýé ýñýõ,
• Ñàÿõàí æèðýìñýí áàéñàí ýñâýë ìýñ çàñàë õèéëãýñýí,
õàëóóíòàé ýñýõèéã òîäðóóëíà.
4. Õýðâýý ýìýãòýé øýýñ çàäãàéðñàí ãýñýí çîâèóðòàé áîë;

• Çîâèóð øàíàëãàà èõòýé ýñýõ,
• Óã øèíæ òýìäýã íü õ¿íä þì ºðãºõ, èíýýõ, õàíèàëãàõòàé
õîëáîîòîé ýñâýë æîðëîí õ¿ðýõ çóóð çàìä øýýñ àëääàã,
áàéíãà íîéòîí áàéäàã ýñýõ,
• Õîíîãò õýäýí óäàà øýýäýã, ýñâýë øýýñ îëîí õ¿ðäýã, îðîíäîî
øýýõ òîõèîëäîë áàéäàã ýñýõ,
• Øýýõ ¿åä øàðõèð÷ ºâääºã ýìýãòýé÷¿¿äèéí ìýñ àæèëáàð
õèéãäýæ áàéñàí ýñýõèéã òóñ òóñ òîäðóóëíà.

5. Õýðâýý ýìýãòýéä áàãà ààðöãèéí ¿¿ñâýð áàéâàë;

• Òà ãàäíà áýëýã ýðõòýíèé îð÷èìäîî ÿìàð íýã ¿¿ñâýð òýìòýðñýí
¿¿?
• Õýðýâ òèéì áîë õýçýý ìýäñýí áý?
• ßã õààíà áàéíà âý?
• ªâäºëòòýé áàéíà óó?
• Òîìîð÷ áàéíà óó?
• ªâäºëò óäààí çîãñîõîä íýìýãääýã ýñýõ, øýýõ, áààõ, áýëãèéí
õàðüöàà õèéõýä áýðõøýýë ñààä ó÷ðóóëäàã ýñýõ,
• Áóñàä ÿìàð íýã çîâèóð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Ýìýãòýé÷¿¿äèéí åðºíõèé àñóóìæ:
1. Áèåíèé þìíû ìº÷ëºãèéí òóõàé – Àíõíû áèåíèé þì õýäýí íàñàíä èðñýí,

ñ¿¿ëèéí áèåíèé þì èðñýí ñàð ºäºð, õýäýí õîíîã ¿ðãýëæèëäýã, õýìæýý
èõýññýí, áóóðñàí ýñýõ, ìº÷ëºã íü òîãòâîðòîé ýñýõèéã òîäðóóëíà. Áèåíèé
þìíû ìº÷ëºãèéí õîîðîíä öóñ ãàðäàã óó? Áèåíèé þì èõ õýìæýýòýé,
á¿ëýíòýé, ºâäºëòòýé èðäýã ýñýõ.
2. Áýëãèéí õàðüöààíû òàëààð - Áýëãèéí òîãòìîë õàðüöààòàé áàéäàã óó?
Áýëãèéí õàðüöààíû ¿åä õ¿íäðýë ãàðäàã ýñýõ.
3. Äîòîîä ø¿¿ðëèéí ¿éë àæèëëàãàà - Áèåíèé þìã¿éäýë, ¿ðã¿éäýëòýé
ýñýõèéã òîäðóóëíà. Áèåèéí æèíãèéí ººð÷ëºëò, í¿¿ðíèé áàòãàæèëò
ýñâýë õýâèéí áèø ¿ñæèëò, äóó õîîëîéí ººð÷ëºëò, õýë¿¿ òîìîðñîí
ýñýõèéã òîäðóóëíà. Ýìýãòýéä àìàðõàí á¿ã÷èìääýã, í¿¿ð õàëóó îðãèäîã,
¿òðýý õóóðàéøèëòèéí øèíæ¿¿ä èëýðäýã ýñýõ.
4. ªìíºõ æèðýìñëýëòèéí òàëààð - Òºðºëò, ¿ð õºíäºëò, çóëáàëò íü ÿìàð
íýã õ¿íäðýëòýé áàéñàí ýñýõ.
5. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ºâ÷íººð ºâ÷èëæ áàéñàí ýñýõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí ìýñ
çàñàë õèéëãýæ áàéñàí ýñýõ.
6. Áóñàä; Ýìýãòýéí ãýð á¿ë, íèéãìèéí áàéäàë, õèéëãýæ áàéñàí áóñàä ìýñ
çàñëûí òàëààðõ òîäðóóëíà.
Áèåèéí ¿çëýã
• Àðüñ öîíõèãîð ýñýõ, í¿¿ðýíä áàòãà, ¿ñæèëò áàéíà óó? Áèåèéí æèí ºíäðèéã
õýìæèíý. Áàìáàé áóë÷èðõàéä ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
• Öýýæíèé ¿çëýã; Àìüñãàëàõàä öýýæíèé õºäºëãººí çºâ ýñýõ, õºõíººñ ÿìàð
íýãýí ÿëãàðàë ãàð÷ áàéãàà ýñýõ, öýýæíèé õýñýãò ¿ñæèëò áàéãàà ýñýõèéã
òîäðóóëæ, óóøèã, ç¿ðõèéã ÷àãíàíà. Öóñíû äàðàëò, ñóäàñíû ëóãøèëòûã
õýìæèíý.
• Õýâëèéí ¿çëýã; Õýâëèé öàðäãàð ýñýõ, õýâëèéí àðüñàíä òºðñíèé äàðààõü
ÿçðàëò, ìýñ çàñëûí ñîðâè, õýâëèéí áóë÷èí ÷àíãàðàëòàé, èëýðõèé ¿¿ñâýð

áàéãàà ýñýõ, Õýðâýý ¿¿ñâýð áàéâàë ºâäºëòòýé ýñýõ, ò¿¿íèé õýìæýý, á¿òýö,
õºäºëãººí, ýìçýãëýë òîäðóóëíà. Ýëýã, äýë¿¿, áîëîí áóñàä äîòîð ýðõòýíã
òýìòýðíý. Õ¿éñíèé èâýðõèé áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà.
Ýìýãòýéí òóñãàéëñàí ¿çëýã:

• Ãàäíà áýëýã ýðõòýíèé ¿çëýã; Óìäàãíû ¿ñæèëò, õýë¿¿íèé áàéäëûã ¿çýæ,
áýëýã ýðõòýíä ÿìàð íýã ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëíà. ¯òðýýíèé
¿¿äýâ÷èéí áàéäàë, îõèí õàëüñíû õýëáýð, á¿òýí ýñýõ, ¿òðýýíèé ÿëãàðàëûí
îíöëîã çýðãèéã ìàãàäëàíà.
• Òîëèíû ¿çëýã; Òîëèî á¿ëýýñãýæ ¿òðýýíä áîëãîîìæòîéãîîð òàâèíà.

¯òðýýíèé õàòèíãàðøèë, ¿ðýâñýë áàéãàà ýñýõ, ¿òðýýíèé õàíà ÷èéãëýã
ýñâýë õóóðàé ýñýõèéã èëð¿¿ëíý. ¯òðýýíèé õàíà, õîøíîãî óíæñàí ýñýõèéã
òîäðóóëíà. Óìàéí õ¿ç¿¿ õýâèéí ýñâýë õ¿ðýõýä öóñ ãàð÷ áàéãàà ýñýõèéã
òîäîòãîíî.
• ¯òðýýíèé ¿çëýã; ¯òðýýíèé àð õàíûã øàëãàæ ÿìàð íýã ¿¿ñâýð áàéãàà

ýñýõ, õîøíîãîíä áààñ õóðèìòëàãäñàí ýñýõèéã øàëãàíà. Äàðàà íü
àðûí õ¿íõðýýíä òîìîðñîí áóë÷èðõàé áàéãàà ýñýõèéã ¿çíý. Óìàéí
õ¿ç¿¿íèé á¿òýö, óìàéí àìñàðûí íýýëò çýðãèéã ¿çíý. Äàðàà íü óìàéí
áàéðëàë, õýìæýý, õàòóó çººëºí ýñýõ, õºäºëãººí, ºâäºëòòýé ýñýõèéã
òîäîðõîéëíî. Õî¸ð òàëûí äàéâðûí áàéäàë, ÿìàð íýã ¿¿ñâýð òýìòðýãäýæ
áóé ýñýõ ¿çýæ, òýìòðýõýä õºíä¿¿ð áàéãàà ýñýõèéã ýìýãòýéãýýñ àñóóæ
òîäðóóëíà. Ýìçýãëýëòýé áîë óìàéí õ¿ç¿¿ã õºäºëãºæ ¿çýõäýý íýí õÿíóóð
áîëãîîìæòîé õàíäàõ õýðýãòýé.
Ñàíàìæ
• Áýëãèéí õàðüöààíä îðîîã¿é îõèäîä ¿òðýýíèé ¿çëýã õèéæ
áîëîõã¿é
• Ààðöãèéí ¸ðîîëûí áóë÷èí ÷àíãàëàõ äàñãàë áîëîí õºõºº ººðºº
øàëãàõ àðãûã çààæ ºãíº
• Áèåíèé þì èõ èðäýã ýìýãòýé÷¿¿äýä òºìðèéí áýëäìýë óóæ áàéõûã
çºâëºíº
• Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõýýð òºëºâëºæ áàéãàà áîë ôîëèéí õ¿÷èë óóõûã
çºâëºíº
ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÈÉÍ ªÂ×ÒªÍÈÉÃ ØÈËÆ¯¯ËÝÕ ÓÄÈÐÄÀÌÆ
Ýì÷ëýã÷ ýì÷, ºâ÷òºíèé áèåèéí áàéäàë õ¿íäýðñýí, ýñâýë ìýðãýæëèéí

ýì÷èéí òóñëàìæ øààðäëàãàòàé ¿åä ò¿¿íèéã øèëæ¿¿ëýõ ¸ñòîé.
1. ßàðàëòàé òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ìýðãýæëèéí ýì÷èéí áàãèéã äóóäàõ:

• ªâ÷òºí õ¿íä õýëáýðèéí ¿æèë õàëäâàðòàé (áèåèéí áàéäàë õ¿íä,

õàëóóí, 390Ñ-ýýñ ºíäºð áàéãàà)
• ªâ÷òºí õ¿íä õýëáýðèéí öóñ àëäàëòòàé (ãàäóóð, äîòóóð)
àãøèëòûí äàðàëò < 80 ì.ó.á, ñóäàñíû öîõèëò > 110 ì.ó.á
• Õ¿íä ãýìòë¿¿ä
2. ªâ÷òºíèéã àéìãèéí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëýõ: (áîëîìæòîé áîë ýì÷, ñóâèëàã÷

õ¿ðãýæ ºãíº)
• Óìàéí ãàäóóð æèðýìñýí, ºíäãºâ÷èéí óéëàíõàé çàäàðñàí ãýæ
ñýæèãëýæ áàéãàà ¿åä
• Á¿ðýí áèø çóëáàëòûí ¿åä
• ¯æèë õàëäâàðòàé ºâ÷òºíä õàëäâàðûí ýñðýã ýì÷èëãýýã 24 öàãèéí
òóðøèä õèéõýä ¿ð ä¿íã¿é áàéãàà
• Øàëòãààí òîäîðõîé áóñ öóñ àëäàëò
3. ßàðàëòàé áóñ òîõèîëäîëä äýýä øàòëàëûí ýìíýëýãò øèëæ¿¿ëýõ:

• Ìýðãýæëèéí ýì÷ýýñ çºâëºãºº àâàõààð áîë ìºí ºâ÷òºí, òýäíèé àð
ãýðèéíõýí õ¿ñâýë øèëæ¿¿ëæ áîëíî.
ÁÝËÃÈÉÍ Õ¯×ÈÐÕÈÉËÝËÄ ªÐÒÑªÍ ÎÕÈÄ ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÝÄ

¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ
Òîäîðõîéëîëò
Ìîíãîë Óëñûí ýð¿¿ãèéí õóóëèéí òóñãàé àíãèéí 112 äóãààð ç¿éëä
“Õîõèðîã÷èä õ¿÷ õýðýãëýæ áóþó õ¿÷ õýðýãëýõýýð çàíàëõèéëýõ ýñâýë áóñäûí
áèåý õàìãààëæ ÷àäàõã¿é áàéäëûã äàëèìäóóëàí õóðüöàë ¿éëäýõèéã õ¿÷èíäýõ
ãýìò õýðýã ãýæ ¿çíý” õýìýýí òîäîðõîéëæýý.
Òóñëàìæèéí îíöëîã áàéäàë:

• Õ¿÷èíä¿¿ëñíèé äàðàà ñýòãýë ç¿éí äàðàìò, ººðèéãºº áóðóóòãàõ áàéäàë
îëîí æèë, á¿õ íàñààð ¿ðãýëæèëæ áîëäîã ó÷ðààñ ýì÷, ñóâèëàã÷ íàð
ýåëäãýýð õàðüöàæ, õàëàìæëàí õàðüöàõ íü ñýòãýë ç¿éí äàðàìòààñ
àíãèæðàõàä òóñàëäàã.
• Õîõèðîã÷ áîëîí ãýð á¿ëèéõýíä íü ò¿¿íèé áóðóóãààñ áîëîîã¿é ãýäãèéã
íóõàöòàé îéëãóóëàõ íü ç¿éòýé. Èéìä ãýð á¿ë íàéç íºõäººñ íü èòãýë
õ¿ëýýñýí, ýåëäýã çººëºí õàðüöààòàé õ¿íèéã òîäðóóëàõ íü òóñëàìæèéí
¿ð ä¿íã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áàéäàã.
Îíîøëîãîî:
• ªºðò ãàðñàí ãýìòëèéã ºâ÷òºí òàéëáàðëàõ áîëîìæòîé òîõèîëäîëä
õÿëáàð îíîøëîãäîíî.

• Õýðýâ îõèä õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí áàéâàë ýýæ, ýã÷èéã íü áàéëöóóëàí

àñóóìæ àâíà.
• ªâ÷òºí àñóóìæ ºãºõã¿é, àñóóìæ àâàõ áîëîìæã¿é áàéñàí ÷ áèåèéí
åðºíõèé áàéäàë, áèå äýýð ãàðñàí øàðõ, õºõðºëò, ¿òðýý, õîøíîãîíû
óðàãäëààð õ¿÷èíä¿¿ëñíèéã õÿëáàð ãýð÷èëæ áîëíî.
Àâàõ àðãà õýìæýýíèé çàð÷èì:
Ñàíàìæ:
• Öàãäààãèéí ãàçàð ìýäýãäýõýýñ ºìíº ºâ÷òºíººñ çºâøººðºë àâíà.
• ¯çëýã õèéãäýõèéí ºìíº õóóëèéí áàéãóóëëàãàä ìýäýãäýýä, òîãòîîë
ãàðãóóëíà.
• Ø¿¿õ õóðàë äýýð òóñàëæ áîëîõ ãýð÷èéã äýðãýäýý ¿ðãýëæ
áàéëãàíà.
• ªºðèéí óëñûí ýð¿¿ãèéí õóóëèéí äàãóó àæèëëàíà.
• ªâ÷òºíã ýìýãòýé ýì÷ ¿çâýë çîõèñòîé.

• ªâ÷òºíä îäîî àþóë ºíãºðñºí, ñàíäðàõ ç¿éëã¿é áºãººä ò¿¿íèé õýëñýí
ç¿éëèéã àíõààðàëòàé ñîíñîõ áîëíî ãýäãèéã èòã¿¿ëæ òàéëáàðëàíà.
• ªâ÷òºí ººðèéí õ¿ñýëòýýð äýðãýäýý èòãýìæëýãäñýí ãýð á¿ëèéí õ¿í,
íàéçàà áàéëãàõûã çºâøººðíº.
• Áîëñîí ÿâäëûí òóõàé ìàø äýëãýðýíã¿é áè÷ëýã õèéíý.¯¿íä: õààíà,
õýçýý áîëñîí çýðãèéã òóñãàíà.Òýìäýãëýñýí á¿õ ç¿éëýý ýì÷ ººðèéí
ãàðûí ¿ñãýýð áàòàëãààæóóëíà.
• Ãýìòëèéí áàéäàëä íÿãòàëñàí ¿çëýã õèéæ, ãàäíà áîëîí äîòîð
ãýìòëèéí òàëààð äýëãýðýíã¿é áè÷ëýã õèéíý.
• ¯òðýý, áîëîí õîøíîãî, õîîëîéíîîñ àð÷äàñ àâ÷, áèò¿¿ìæëýí
ëàöäàæ, øèíæèëãýýíä èëãýýíý. Ëàöàäñàí öààñàí äýýðýý õºíäëºíãèéí
ãýð÷èéã áàéëöóóëàí, ýì÷, ãýð÷ õî¸óëàà ãàðûí ¿ñýã çóðíà.
• ªâ÷òºíãººñ æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ ýì ÿàðàëòàé õýðýãëýõèéã

õ¿ñ÷ áàéãàà ýñýõèéã àñóóíà. Õýðýâ ºâ÷òºí æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ
ÿàðàëòàé àðãà õýðýãëýäýã, æèðýìñýí ýñâýë öýâýðøñýí òîõèîëäîëä
ýì óóõ øààðäëàãàã¿é. Ãýõäýý áèåíèé þì àíõ èðýõýýñ ºìíº ºíäãºí ýñ
ãàäàãøèëñàí áàéæ áîëîõ òóë áèåíèé þì èðýýã¿é îõèäîä ýíý àðãûã
õýðýãëýíý. Ýì óóõààñ ºìíº æèðýìñíèé ñîðèë òàâèíà.
• Ýìíýëãèéí øàòëàëûí äàãóó òóñëàìæèéã ¿ç¿¿ëíý.
• ªâ÷òºíã ãàíöààð íü ñóâèëàã÷ ýñâýë ýì÷òýé õàìò òóñãàé ºðººíä
îðóóëæ ºìíº ÿðüñàí ç¿éë äýýð íýìýõ ç¿éë áàéãàà òóõàé àñóóíà.
Çàðèì òîõèîëäîëä ºâ÷òºí ãýð á¿ëèéí õ¿ì¿¿ñèéí äýðãýä ÿðüñíààñ
ººð ìýäýýëýë ºãäºã áàéíà.

ÒÓÑËÀÌÆÈÉÍ ×ÀÍÀÐ
1. Ýìíýëýãò ýì÷ë¿¿ëýõýýð èðñýí ýìýãòýé á¿ðèéã ÷àíàðòàé, èæ á¿ðýí

òóñëàìæààð õàíãàõ ¸ñòîé.
• Ýìýãòýéä àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëæ áóé ýì÷ íü ýìýãòýéí çîâèóðûã õàì
øèíæèíä íü òóëãóóðëàí çºâ ÷èãë¿¿ëýõ (öóñ àëäàëò)
• ªã¿¿ëýìæèéã äýñ äàðààòàé, á¿ðýí öóãëóóëàõ (áàãà íàñíû ºñºëò õºãæèëò,
ìåíàðõå, áèåíèé þìíû ìº÷ëºã, æèðýìñëýëò òºðºëòèéí áàéäàë, óðüä íü
ºâ÷èëñºí ºâ÷í¿¿ä, àæëûí íºõöºë, õîðò çóðøèë, õàðøèëäàã ýì òàðèà,
õàëäâàðò ºâ÷íèé äóðüäàòãàë)
• Áîäèò ¿çëýãèéã õèéõäýý á¿òýí áèåèéí ¿çëýã õèéõ (áèåèéí ãàëáèð, ýðøèõ
øèíæ, æèí-äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí ººð÷ëºëò, áýëãèéí õî¸ðäîã÷
øèíæ òýìäýã, àðòåðèéí äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëò, ç¿ðõ ñóäàñ, àìüñãàë,
õîîë áîëîâñðóóëàõ, øýýñ áýëãèéí çàìûí ýðõòýí¿¿ä - ãàäíà áýëýã ýðõòýí,
¿òðýý, óìàé, äàéâðóóä, òîëèíû ¿çëýã, (óìàéí õ¿ç¿¿ ¿òðýýíèé áàéäàë),
¿òðýýíèé ÿëãàðëûí áàéäàë,
• Õàìøèíæ, ºã¿¿ëýìæ áîëîí ¿çëýãò òóëãóóðëàí àíõíû îíîøèéã çºâ
òàâèõ
• Îíîøèíä òóëãóóðëàí çºâ òîõèðñîí ýì÷èëãýýã ýðò öàã àëäàëã¿é ýõëýõ
• Öààøèä õèéãäýõ øèíæèëãýý, ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººã ÿàðàëòàé
ãàðãàõ
1. Ýìíýëãèéí ýì÷, àæèëòíóóä:

• ªºðèéíõ íü ýð¿¿ë ìýíäòýé õîëáîîòîé ìýäýýëëýýð ýì÷ë¿¿ëýã÷èéã õàíãàõ
¿¿ðýãòýé
• Õèéãäýõ ãýæ áóé àæèëáàðûí òàëààð ýìýãòýéòýé ÿðèëöàæ, ìýäýãäñýí
áàéõ
• ªãºãäñºí ìýäýýëëèéí ¿íäñýí äýýð ñîíãîëò õèéõ áîëîìæîîð õàíãàõ
• Ýìýãòýéí ýð¿¿ë ìýíäýä àþóëã¿é, á¿ðýí õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýãäñýí
¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ
• Ýì÷ë¿¿ëýã÷ ýìýãòýéä õèéãäñýí ýì÷èëãýý, øèíæèëãýý, ºâ÷íèé òóõàé
íóóöûã õàäãàëàõ ¿¿ðýãòýé.
2. Òóõàéí ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãóóä:

• Ýìýãòýé÷¿¿äèéã òàâ òóõòàé îð÷èí íºõöëººð õàíãàõ
• Ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéã òàñðàëòã¿é ¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ
• Òóõàéí ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýíèé òàëààð ñàíàë áîäëîî èëýðõèéëýõ
áîëîìæîîð õàíãàõ, ãàðãàñàí ñàíàëûã õ¿íäýòãýõ ¿¿ðýãòýé

ХªÕÈÉÃ ØÀËÃÀÕ ÀÐÃÀ
• Ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðæ áóé ýìýãòýé á¿ðèéí (ÿëàíãóÿà 35-ààñ äýýø

íàñíû ýìýãòýéä) õºõèéã øàëãàõ õýðýãòýé
• ¯çëýãèéí ¿åäýý õºõºº ººðºº øàëãàõ àðãûã çààæ ñóðãàíà.
Харж шàëãàõ :
• Ýìýãòýéí á¿ñýëõèéíýýñ äýýøõ õóâöñûã òàéëóóëæ , эмэгтэйг суулгаж
ýñâýë çîãñîî байдлаар ¿знэ. Ýì÷, эмэгтэйн ýãö óðäààñ õàðæ сууíà ýñâýë
ºâ÷òºíèé àäèë çîãñîíî.
• Ýìýãòýéн 2 ãàðûã ýãö äýýø нь ºðã¿¿лж, äàðàà íü гарыг буулгуулж,
àíõààðàë òàòàõóéö ººð÷ëºëò áàéãàà ýñýõèéã сайтар àæèãëàíà.
Òýìòэрч шалгах
• Суугаà байдалд эмэгтэйн ýãýìíèé äýýä õýñãээр òýìòýð÷ ÿìàð íýãýí
òîìîðñîí áóë÷èðõàé áàéãàà ýñýõèéã ¿çíý.
• Эмч бàðóóí ãàðààðàà эмэгтэйн áàðóóí øóóíààñ барьж тохойг нь тулан
äýýø ºðãºíº.
• Ýì÷ эмэгтэйн áàðóóí ñóãàíä томорсон áóë÷èðõàé áàéãàà ýñýõèéã
òýìòýðíý. Ýíý ¿åäýý эмэгтэйгээс áàðóóí ãàð, ìºðºº ñóë áàéëãàõûã
õ¿ñíý. Èíãýñíýýð баруун ñóãàíä áóë÷èðõàé òýìòðýãäýæ áàéãàà ýñýõèéã
òîäîðõîéëíî.
• Ìºí ýíý àðãààð ç¿¿í òàëûí ñóãàíû áóë÷èðõàéд òýìòрэх ¿злэг хийнэ.
• Äàðàà íü эмэгтэйн áàðóóí äàëàí äîð äýð òàâüæ õýâò¿¿ëýэд áàðóóí
ãàðûí õóðóóíû ºíäãººð ýõëýýä áàðóóí õºõèéã íü òîéðîã ìàÿãààð, õºíäëºí
øóãàìààð çººëºí áîëîí ÷àíãàâòàð äàðæ òýìòýðíý.
• Äàðàà íü õºõíèé òîëãîéн íºñººò õýñãèéã òýìòýð÷ ¿çíý.
• Ýíý ìàÿãààð ç¿¿í õºõèéã òýìòýðч шинжилнэ.
ÕªÕªª ªªÐªª ØÀËÃÀÕ ÀÐÃÀ
Харж шàëãàõ
• Ýìýãòýé á¿ñýëõèéíýýñ äýýø õóâöñàà òàéëààä òîëèíû ºìíº çîãñîíî
• Ãàðàà ýãö äýýø ºðãºí òîëèíä 2 õºõºº õàðíà
• Гаðàà äîîø áóóëãàí 2 õºõºº дахин õàðíà
• Энэ ¿йлдлийг хэд хэдýí óäàà хийж шалгана
• Ãàðàà òàøààíäàà àâ÷ эхлээд ìºðºº õàâ÷аад, дараа нь тэнийлгэæ õàðíà.
¯¿íèéã õýä õýäýí óäàà äàâòàí õèйæ, õºõºº àíõààðàëòàé àæèãëàíà
Ýíý äàñãàëûã õèéæ áàéõ õóãàöààíäàà ÿìàð íýãýí ¿¿ñâýð áàéãàà ýñýõ, õºõíèé
õýëáýð õýìæýý íü ººð÷ëºãäºæ áàéãàà ýñýõ, õºõíèé àðüñàíä òовойсон ýñâýë

õîíõîéæ òàòàãäñàí õýñýã áàéãàà ýñýõ, õºõíèé òîâ÷ нь òàòàãäñàí ýñýõ,

õºõíººñ ÿìàð íýãýí ÿëãàðàë ãàð÷ áàéãàà ýñýõèéã тус тус àíõààðàëòàé
àæèãëàõ õýðýãòýé.
Òýìòðýõ
• Áàðóóí òàëûí äàë ìºðºí äîîãóóð äýð, ýñâýë àë÷óóð õóéëàí õèéíý.
• Áàðóóí ãàðûã òîõîéãîîð íóãàëàí ãàðûí àëãûã òîëãîé äîðоо õèéíý
• Ç¿¿í ãàðынхаа хурууны ºндгººр áàðóóí ñóãàíû îð÷ìîîñ ýõëýí áàðóóí
õºõºº áîñîî øóãàìààð òýìòýðíý.
• Дараа нь цàãèéí ç¿¿íèé äàãóóõ ÷èãëýëýýð òîéðîã øóãàìààð ÷àíãàâòàð
äàðæ òýìòðýí ÿìàð íýã ¿¿ñâýð áàéãààã øàëãàíà
• Õºõíèé äîîä õýñãýýð доод захûã òîéðóóëàõ ìàÿãààð ò¿¿íèé á¿õ õýñãèéã
òýìòýð÷ ¿çíý
• Õºõíèé íºñººò õýñãèéã øàëãàí 2 õóðóóãààðàà õºõºº сааж ÿìàð íýãýí
ÿëãàðàë ãàð÷ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà
• Ç¿¿í äàë ìºðºí äîîãóóð äýð áîëîí õóéëñàí àë÷óóðûã õèéæ áàðóóí ãàðûí
õóðóóãààð ç¿¿í õºõèéã äýýðõèéí àäèëààð òýìòýðíý.
• Òºðºõ íàñíû ýìýãòýé÷¿¿ä биений юм äóóññàíààñ õîéø 7 õîíîãèéí
äîòîð ýíý àðãààð õºõºº øàëãàâàë òîõèðîìæòîé.
• Öýâýðøñýí ýìýãòýé÷¿¿ä ñàðä òîãòìîë нэг ºäðèéã ñîíãîæ хºхºº
ººðºº øàëãàæ õýâøèõ нь з¿йтэй.
ÄÀÀÂÀÐ ÎÐËÓÓËÀÕ ÝÌ×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÇªÂËªÌÆ
Óìàéãàà àâàõóóëààã¿é ýìýãòýéä äààâàð îðëóóëàõ ýì÷èëãýý (ÄÎÝ)

õèéõäýý ýñòðîãåí, ïðîãåñòåðîíû õàâñàðñàí áýëäìýë õýðýãëýíý. Èíãýñíýýð
ýìýãòýéí õàëóó îðãèõ áîëîí áýëýã ýðõòýíèé òàëààñ ãàðàõ çîâèóðóóä àðèëàõ
áîëíî.
Ýìýãòýé ýì õýðýãëýõýýñ ãàäíà àìüäðàëûíõàà õýâ ìàÿãèéã ººð÷èëáºë

çîõèíî, ¿¿íä:
• Òàìõè òàòäàã áîë ò¿¿íèéãýý çîãñîîõ
• Àðõè áà êîôåíèé õýðýãëýýãýý ìýäýãäýõ¿éö áàãàñãàõ
• ªäºð òóòàì õºíãºí äàñãàë õèéõ (àëõàõ, ã¿éõ) ã.ì.
Öýâýðøèëòèéã ñóäëàõ îëîí óëñûí íèéãýìëýãýýñ äýýðõ çºâëºìæèéã

“Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàíàà÷ëàãà (ÝÝÌÑ)” ñóäàëãààíû ¿ð
ä¿í äýýð ¿íäýñëýí ãàðãàñàí áèëýý. Ò¿¿í÷ëýí ÄÎÝ-íèé à÷ òóñ/ýðñäýëèéã
ýìýãòýé÷¿¿äýä òàéëáàðëàí ºã÷ áàéõûã çºâëºñºí áàéíà. ¯¿íä:

1. ÄÎÝ íü áýëýã ýðõòýíä ãàðàõ øèíæ¿¿ä çýðýã öýâýðøèëòèéí

¿åä èëðýõ øèíæ òýìäãèéã áàãàñãàíà. Áèå õàëóó îðãèõ
íü àÿíäàà ººðºº àðèëíà. Áýëãèéí õàâüòàë ºâäºëòòýé
áàéõ, øýýñíèé çàìûí øèíæ òýìäãèéã ýñòðîãåí àãóóëñàí
ò¿ðõëýãýýð ýì÷èëáýë àøèãòàé.
2. ÄÎÝ íü, ÿñ ñèéðýãæñýíòýé õîëáîîòîé ¿¿ñäýã ÿñíû õóãàðëûã
áàãàñãàíà. Ò¿¿í÷ëýí áèôîñôîíàò ýì÷èëãýý õèéæ áîëíî.
Õºíãºí äàñãàë õèéõ à÷ òóñòàé. Êîôå, àðõèíû õýðýãëýýã
áàãàñãàõ, òàìõè òàòàõã¿é áàéâàë çîõèíî.
3. ÄÎÝ íü á¿ä¿¿í ãýäýñíèé áà õîøíîãîíû õîðò õàâäðûí
ýðñäýëèéã áóóðóóëíà.
4. ÄÎÝ íü, õºõíèé ºìºí áà òðîìáîýìáîëèéí ýðñäýë áîëîí
òèòýì ñóäàñíû ýìãýãèéã íýìýãä¿¿ëíý. Ýäãýýð ýðñäýë, õ¿÷èí
ç¿éëòýé õàâñàðâàë, ìºí òýäãýýð íü óäààí õóãàöààãààð
¿ðãýëæèëñýí áîë îíöãîé àíõààðàõ øààðäëàãàòàé.
Òýìäýãëýë:
Öýâýðøèëòèéã ñóäëàõ îëîí óëñûí íèéãýìëýãèéí 4 ä¿ãýýð ÷óóëãàí,
2003 îíû 12 äóãààð ñàð, ÄÎÝ–íèé òàëààðõè íèéãýìëýãèéí áàéð ñóóðèéã
èëýðõèéëñýí (Maturitas 48, 2004, xx 27-31, Climacteric 7, xx 8-11) þì:
1. ÝÝÌÑ íü ÄÎÝ ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íººñ ñýðãèéëäýã

ýñýõèéã ñóäàëñàí îëîí ñóäàëãààíóóäààñ õàìãèéí òîì íü
þì. Ñóäàëãààíä óìàéäàà ìýñ çàñàë õèéëãýýã¿é 16000,
óìàéãàà àâàõóóëñàí 11000 ýìýãòýé÷¿¿ä ìºí ïëàöåáî
(õóóðàì÷ ýì) õýðýãëýñýí ýìýãòýé÷¿¿ä îðîëöæýý. Ýíýõ¿¿
ñóäàëãààã 5,6 æèë ¿ðãýëæèëñíèé äàðàà ñóäàëãààíû
ä¿ãíýëòèéã òîäîðõîé ¿åä çîãñîîæýý. Áàñ ººð ãóðâàí
òîìîîõîí ñóäàëãàà áèé.
2. ÝÝÌÑ–íû ñóäàëãààãààð ýñòðîãåí áà ïðîãåñòåðîí
õàâñàðñàí áýëäìýë õýðýãëýæ áàéñàí á¿ëýãò õºõíèé
õàâäàð, ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí, òàðõèíä öóñ õàðâàõ, óóøèãíû
ýìáîëèéí ýðñäýë íýìýäýæ áóé íü òîãòîîãäñîí.
3. ¯íäñýí çºâëºìæ - àìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà ººð÷ëºõ íü
õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé àðãà þì. Öýâýðøèõ ¿åä ýì÷èëãýý
õèéëãýõ íü ÿñíû õóãàðàë, ÇÑª-ººñ ñýðãèéëíý.
4. ÄÎÝ-ã áóñàä ýì÷èëãýýòýé õàâñðóóëáàë õàìãèéí ¿ð
ä¿íòýé.
Ýðñäýë /à÷ òóñ
• Ýñòðîãåí, ïðîãåñòåðîí àãóóëñàí ÄÎÝ-ã óäààí õóãàöààãààð
¿ðãýëæë¿¿ëáýë õºõíèé ºìºíãèéí ýðñäýë íü íýìýãäýíý.
• Òðîìáîýìáîëèéí ýðñäýë ýõíèé 2 æèëä èë¿¿ áàéíà.

• Öóñ õàðâàõ ýðñäýë íü ýñòðîãåíû ºíäºð òóí àãóóëñàí ýìòýé

õîëáîîòîé ¿¿ñäýã áàéíà.
• ÄÎÝ íü ÿñíû ñèéðýãæèëòýýñ ñýðãèéëæ, áóãóéí ÿñ õóãàðàõ
ýðñäýëèéã áàãàñãàäàã íü ñóäàëãààãààð òîãòîîãäñîí.
• ÄÎÝ íü á¿ä¿¿í ãýäýñíèé áà õîøíîãîíû õîðò õàâäðûí ýðñäýëèéã
áàãàñãàäàã áàéíà.
• ÄÎÝ íü áèå õàëóó îðãèõ, íîéðã¿éòýõ, áèå ºâäºõ çýðýã
öýâýðøèëòèéí øèíæ òýìäýã èëðýõ òîõèîëäîë, äàâòàìæèéã
õî¸óëàíã áóóðóóëíà. Åðºíõèé áèå ìàõáîäèéí ¿éë àæèëëàãààã
ñàéæðóóëíà.
ÓÌÀÉÍ Õ¯Ç¯¯ÍÈÉ ÝÑÈÉÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ
×óõàë ñàíàìæ:
• Умайн х¿з¿¿нд хавдрын эс байгаа эсэхийг илр¿¿лэх зорилгоор умайн
х¿з¿¿ний эсийн шинжилгээ хийíý.
• ªнººгийн байдлаар нарийн мэргэжлийн тºв¿¿д болон ихэнх аймгийн
нэгдсэн эмнэлэгт эсийн шинжилгээ хийгдэж байна .
• 30-60 íàñíû ýìýãòýé÷¿¿ä 3- 5 æèë òóòàìä ýíý øèíæèëãýýã õèéëãýæ áàéõ
øààðäëàãàòàé.
• ¯òðýýíä òîëü òàâèõ àðãà áàðèëä ñóðàëöñàí ýìíýëãèéí àæèëòàí á¿ð
øèíæèëãýýã àâ÷ àéìãèéí òºâèéí ýñèéí øèíæèëãýýíèé êàáèíåòýä èëãýýõ
áîëîìæòîé.
• ÕÝÂÈÉÍ ÁÓÑ, ÕÀÂÄÐÛÍ ÑÝÆÈÃ Á¯ÕÈÉ óìàéí õ¿ç¿¿íèé
ººð÷ëºëòòýé ýìýãòýé÷¿¿äèéã îíîø òîäðóóëàõààð ìýðãýæëèéí ýì÷èä
ÿâóóëíà.
Õýðýãëýãäýõ ç¿éëñ:
• Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿злэгийн îð
• Àðèóòãàñàí òîëü, áýýëèé, õºâºí ýñâýë çîðèóëàëòûí ñàâõ
• Хажуугийн гэрэл
• 96% -èéí ñïèðò
• Òàâèóð øèë
• Àñóóìæèéí ìàÿãò
• Øèëýí äýýð äóãààðëàõ ¿çýã
Шинжилгээ аâàõ àðãà÷ëàë

• Ýìýãòýéã ¿злэгийн îðîí äýýð õýâò¿¿ëíý
• ¯òðýýíä àðèóòãàñàí òîëèéã áîëãîîìæòîé îðóóëæ òàâèíà.
• Õºâºí ýñâýë çîðèóëàëòûí ìîäîí ñàâõààð óìàéí õ¿ç¿¿íèé á¿õ ãàäàðãóó,
ñóâãèéí амсар õýñãèéã õàìðóóëàí àð÷èíà
• Арчдасыг шууд òàâèóð øèëýíä ò¿ðõýæ тэр даруйд нь 96% ñïèðòèéí

óóñìàëä ä¿ðж 10 мин бэхж¿¿лнэ.

• Дараа нь наалдацыг спиртийн уусмалааñ гарган авч шилийг дугаарлан,
бºглºсºн шинжилгээний маягтын хамт эсийн шинжилгээний лабîраториò
илгээнэ.
• Áèåíèé þì èðæ áàéãàà болон ¿òðýýгээр эмчилгээ хийгдэж байгаа

ýìýãòýé÷¿¿äýýñ ýñèéí øèíæèëãýý àâ÷ áîëîõã¿é
• Æèðýìñýí ýìýãòýé÷¿¿äèéí óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ øèíæèëãýý àâ÷ áîëîõã¿é
• Шинжилгээнд хэвийн бус эс илэрсэн тохиолдолд мэргэжлийн эмчийн
зºвлºгºº авна.
ÁÝËÃÈÉÍ ÓÐÓÓËÀÀÑ ÝÄÈÉÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÀÂÀÕ
Áýëãèéí óðóóëä öàãààðàë, õàâäàð, áýëãèéí ¿¿ ¿¿ññýí ¿åä ýäèéí

øèíæèëãýý àâíà. Ýìýãòýéã ¿çëýãèéí îðîí äýýð õýâò¿¿ëæ ÃÁÝ-èéã àðèóòãàí
Ëèäîêàéíû 1%-èéí óóñìàëûã íýâ÷¿¿ëýí òàðüæ õýñãèéí ìýäýýã¿éæ¿¿ëýëò
õèéíý. Øèíæèëãýýíä òîì õýìæýýíèé ýä àâàãäñàí áîë öóñ ãàð÷ áóé õýñýãò öóñ
òîãòîîëò õèéæ àðüñûã íèéë¿¿ëýí î¸äîë òàâèõ õýðýãòýé. Ýäèéã øèíæèëãýýíä
àâàõäàà ýð¿¿ë àðüñíû çàõààñ áàãà çýðãèéã îðîëöóóëàí àâáàë çîõèíî.
Ãàðàõ õ¿íäðýë - øèíæèëãýý àâñàí õýñãýýñ öóñ àëäàõ
ÓÌÀÉÍ Õ¯Ç¯¯ÍÝÝÑ ÝÄÈÉÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÀÂÀÕ

Çààëò
• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé àðõàã ¿ðýâñýë
• Óìàéí õ¿ç¿¿íä õàâäàð áàéãàà ýñýõèéã íîòëîõûí òóëä
• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé øàðõëàà
¯òðýýíä òîëü òàâüæ óìàéí õ¿ç¿¿íä øàðõ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà.

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé õàâäðûí ýõíèé ¿å øàòàíä óìàéí õ¿ç¿¿ åðäèéí óëàéëò
øèã ýñâýë àðõàã ¿ðýâñýë øèã õàðàãäàõ áà õàâäàð äàðààãèéí ¿å øàòàíäàà
øèëæèõ á¿ðò óëàéëò òîìîð÷, øàðõëàí ãàäàãø óðãàñàí ýñâýë äîòîãø
õîíõîéñîí ýñâýë óìàéí õ¿ç¿¿íèé õýëáýð á¿õýëäýý àëäàãäñàí õàðàãäàíà.
¯òðýýíèé ¿çëýãýýð óìàéí õ¿ç¿¿íèé õºäºëãººí õÿçãààðäëàãäìàë
õ¿ðýõýä öóñ ø¿¿ðýìòãèé õàòóóðñàí òýìòðýãäýíý. Èîäûí óóñìàë
ò¿ðõýõýä õàâäàðòàé õýñýã íü óóñìàëûã øèíãýýõã¿é áàéõàä ýð¿¿ë ýä íü
èîäûã øèíãýýæ õ¿ðýí áîð áîëíî. Óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ ýäèéí øèíæèëãýýã
àìáóëàòîðèéí íºõöºëä àâ÷ áîëíî. ¯¿íèé òóëä ýìýãòýéã ¿çëýãèéí îðîí
äýýð õýâò¿¿ëýí ¿òðýýíä àðèóòãàñàí òîëü òàâüæ óìàéí õ¿ç¿¿ã ñàéòàð
õàðàí õàìãèéí ñýæèã á¿õèé õýñãýýñ æèæèã ýäèéí êîíõòîìîîð òàñëàí
àâíà. Ýð¿¿ë áà ýð¿¿ë áóñ ýäèéí óóëçâàð õýñãèéã îðîëöóóëàí àâáàë
çîõèìæòîé.

Ãàð÷ áîëîõ õ¿íäðýë

• ¯æèë
• Öóñ àëäàëò
Õýðýâ øèíæèëãýý àâñàí õýñãýýñ èõ õýìæýýãýýð öóñ àëäàæ áàéâàë ¿òðýýíä

ñàìáàéãààð íÿãò ÷èõýýñ õèéæ 24 öàã áàéëãàíà.
ÓÌÀÉÍ Õ¯Ç¯¯ÍÈÉ ÓËÀÉËÒ
Óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãèéí áóë÷èðõàéëàã ýä ãàäàãøëàí ò¿ðæ óðãàñíû

óëìààñ ¿¿ññýí òîä óëààí õýñãèéã õýëíý. Çàðèì òîõèîëäîëä ýíý õýñýãò õ¿ðýõýä
öóñ ø¿¿ðýìòãèé áàéäàã. Òîëèíû ¿çëýãýýð õàðàõàä óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ
ãàäàãø ¿ðãýëæèëñýí óëààí õýñýã áàéäàã. Ãàäíà õ¿ðýý íü òîäîðõîé õàðàãäàíà.
Óìàéí õ¿ç¿¿íèé óëàéëòààñ ýñèéí øèíæèëãýý àâ÷ õÿíàõ øààðäëàãàòàé.
ßìàð íýãýí öóñ ãàðàõ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýðâýë öàõèëãààí ò¿ëëýã
õèéæ ýì÷èëíý. ¯¿íèé òóëä ìýäýýã¿éæ¿¿ëýëò õèéõ øààðäëàãàã¿é. Óìàéí
õ¿ç¿¿íèé ñóâãèéã õàìðóóëàëã¿éãýýð óëàéñàí õýñýãò öàõèëãààí ò¿ëëýã õèéíý.
Ýì÷èëãýýíèé äàðààõ ¿å¿äýä óñàðõàã ÿëãàäàñ ¿òðýýãýýñ ãàðäàã. Ýìýãòýéä 3-4
äîëîî õîíîã áýëãèéí õàðüöààíä îðîõã¿é áàéõûã çºâëºíº.
Ãàð÷ áîëîõ õ¿íäðýë¿¿ä:

• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé àìñðûí íàðèéñàëò (óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâàãò ò¿ëýõ
ýì÷èëãýý õèéñýí òîõèîëäîëä)
• Öóñ àëäàëò
ÓÌÀÉÍ ÄÎÒÎÐ ÑÀËÑÒÀÀÑ ÝÄÈÉÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÀÂÀÕ

Çààëò
• ¯ðã¿éäëèéí ¿åä ºíäãºâ÷íèé ¿éë àæèëëàãààã õÿíàõ çîðèëãîîð
• Áèåíèé þì èðýõèéí ºìíºõ ¿åä øèíæèëãýýã àâíà.
ªâ÷òºíèéã ¿çëýãèéí îðîí äýýð õýâò¿¿ëæ ãàäíà áýëýã ýðõòýí, ¿òðýý,

óìàéí õ¿ç¿¿ã àðèóòãàíà. ¯òðýýíä òîëü òàâèí óìàéí õ¿ç¿¿íèé óðóóëààñ
ñóìàí õàâ÷óóðààð õàâ÷èí áàðüæ, õàéìñóóðààð óìàéí ¸ðîîëûí ºíäðèéã
õýìæèíý. Äàðàà íü õóñóóð áàãàæèéã óìàéä îðóóëàí óìàéí ñàëñòààñ 2-3
áàéðëàëààñ õóñàì àâ÷ øèíæèëãýýíä èëãýýíý.
Ãàð÷ áîëîõ õ¿íäðýë¿¿ä:

• Óìàé ãýìòýæ, öîîðîõ
• ¯æèë
ÓÐÃÀÖÃÈÉÃ ÀÂÀÕ
Çààëò:
• Óìàéí õ¿ç¿¿í äýýð ¿¿ññýí óðãàöàã

• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ öóõóéñàí óðò õºë á¿õèé óìàéí ñàëñòûí

ãàðàëòàé óðãàöàã
Èëðýõ øèíæ òýìäýã:

• ¯òðýýãýýð ñàëèàðõàã, èäýýðõýã, öóñàðõàã ÿëãàäàñ
• Áèåíèé þì èõ èðýõ
• Áýëãèéí õàðüöààíû äàðàà öóñ ãàðàõ
• Áèåíèé þìíû äóíä öóñ ãàðàõ
• Óìàé áàçàëæ ºâäºõ
Óìàéí õ¿ç¿¿íèé óðãàöàãòàé ýìýãòýé÷¿¿äýä ÿìàð íýãýí øèíæ òýìäýã

èëýðäýãã¿é áºãººä èõýíõ òîõèîëäîëä óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿çëýãèéí ¿åä
èëýðäýã.
¯òðýýíèé ¿çëýãýýð áººðºíõèéâòºð, óëààí, õýâðýã ýä á¿õèé ç¿éë óìàéí

õ¿ç¿¿íèé ñóâãààñ öóõóéæ õàðàãääàã.
ßëãàí îíîøëîãîî:
• Õîðòîé õàâäàð
• Ñàðêîìà (ìàõàí ãàð)
Àâàõ àðãà÷ëàë:
• Ýìýãòýéã ¿çëýãèéí îðîí äýýð õýâò¿¿ëíý
• ¯òðýý, ÃÁÝ-èéã àðèóòãàíà
• ¯òðýýíä òîëü òàâèíà
• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé óðóóëààñ ñóìàí õàâ÷óóðààð õàâ÷èæ áàðèíà
• Áàãàæààð óðãàöàãíààñ áàðèíà
• Óðãàöàãíû ñóóðü õýñãèéã óòñààð áîîíî
• Óðãàöãèéã òàéð÷ àâíà
• Äàðàà íü ìýäýý àëäóóëàëòòàéãààð óìàéí õ¿ç¿¿ã òýëíý
• Óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâàã áîëîí óìàéí õºíäèéã õóñíà, ÿìàð íýã ¿¿ñâýð
áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà
• Ãàðñàí ç¿éë¿¿äèéã ýäèéí øèíæèëãýýíä èëãýýíý
ÃÀÐ ÀÐÃÀÀÐ ÂÀÊÓÓÌ ÑÎÐÓÓËÀËÒ ÕÈÉÕ
1. Ñýòãýë ñàíààíû äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ àæèëáàðààñ 30 õîðîìûí ºìíº

ïàðàöåòàìîë óóëãàíà. Õîâîð òîõèîëäîëä ïàðàöåðâèêàë õîðèã õèéæ
áîëíî.
2. Ãàð àðãààð âàêóóì ñîðóóëàëò õèéõ òàðèóðûã áýëòãýíý.
• Òàðèóðûã óãñàðíà
• Ñîðîã÷ õàâõëàãûã õààíà

• Øàõóóðãûã àðàãø òàòàæ ò¿ãæèíý.
3. Öóñ ãàðàëò áàãà áàéñàí ÷ óìàéí áóë÷èíã àãøààõ áîëîí óìàé

öîîðîõîîñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð àæèëáàðûí ºìíº 10 íýãæ îêñèòîöèí
ýñâýë 0.2 ìã ýðãîìåòðèíûã áóë÷èíä òàðèíà.
4. Óìàéí õýìæýý, áàéðëàë. õ¿íõðýýí¿¿äèéí áàéäëûã ¿íýëýõ çîðèëãîîð
õî¸ð ãàðûí õàâñàðñàí ¿çëýã õèéíý.
5. ¯òðýý, óìàéí õ¿ç¿¿ã ¿æèëã¿éæ¿¿ëýã÷ óóñìàëààð óãààíà.
6. Óìàéí õ¿ç¿¿ óðàãäñàí ýñâýë ¿ð õºâðºëèéí õýñã¿¿ä óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ
öóõóéæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà. ¯ð õºâðºëèéí õýñã¿¿ä ¿òðýýíä
áîëîí óìàéí õ¿ç¿¿íä áàéâàë öîíõîò õàâ÷óóðààð õàâ÷èæ ãàðãàíà.
7. Ñóìàí ýñâýë íýã ø¿äòýé õàâ÷óóðààð óìàéí õ¿ç¿¿íèé óðä óðóóëààñ
çººëºí áàðèíà.
• Á¿ðýí áèø çóëáàëòûí ¿åä ñóìàí õàâ÷óóðûí îðîíä öîíõîò
õàâ÷óóð õýðýãëýâýë òàòàõ ¿åä óìàéí õ¿ç¿¿ óðàãäàõã¿é, õàâ÷èõààñ
ºìíº ëèäîêàéí õýðýãëýõã¿é áàéõ äàâóó òàëòàé.
8. Óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ ñóìàí õàâ÷ààðààð áàðèõ áîë 1 ìë 0.5%-èéí
ëèäîêàéíû óóñìàëûã áàðèõ ãýæ áóé õýñýãò òàðèíà.
9. Çºâõºí ºñºëòã¿é æèðýìñýí ýñâýë ¿ð õºâðºëèéí çàðèì õýñýã óìàéí
õºíäèéä óäñàí ¿åä óìàéí õ¿ç¿¿ã òýëíý.
• Õàìãèéí íàðèéí õîøóó ýñâýë õóñóóðûã óìàéí õºíäèéä
áîëãîîìæòîé îðóóëíà.
• Õîøóó ýñâýë õóñóóð îðîõã¿é ¿åä ë óìàéí õ¿ç¿¿ã òýëíý. Õàìãèéí
íàðèéí òýëýã÷ýýñ ýõëýýä õºíäèéã õóñàõàä õàíãàëòòàé áàéõ
õýìæýýíèé (10-12ìì) òýëýã÷ õ¿ðòýë õýðýãëýíý.
• Óìàéí õ¿ç¿¿ óðàãäàõ ýñâýë õóóðàì÷ íýýãäýëò ¿¿ñýõýýñ
áîëãîîìæèëíî.
10. Óìàéí õ¿ç¿¿íýýñ áîëãîîìæòîé òàòàõ ÿâöàä ñîðîõ õîøóóã óìàéí
õ¿ç¿¿íèé ñóâãààð äàìæóóëàí äîòîð õººìèéíèé öààíà õºíäèéä
îðóóëíà. (Õîøóóã îðóóëàõäàà çººëºí áîëãîîìæòîé ò¿ëõýæ
ýðã¿¿ëáýë ñîðîõ õîøóóíû ¿ç¿¿ð óìàéí õ¿ç¿¿íèé ñóâãààð îðîõ
áîëîìæèéã õºíãºâ÷èëíº) ( Çóðàã 7)

Çóðàã 7
11. Õîøóóã óìàéí õºíäèé ð¿¿ ààæèì ò¿ëõýæ îðóóëàí ¸ðîîëä òóëãàíà,
ãýõäýý 10 ñì-ààñ èë¿¿ îðóóëàõã¿é.
12. Íýã ãàðòàà ñóìàí õàâ÷óóð áîëîí õîøóóã, íºãºº ãàðòàà òàðèóðûã
áàðüæ ãàð àðãààð âàêóì ñîðóóëàëò õèéõäýý áýëòãýãäñýí òàðèóðûã
õîøóóíä õîëáîíî.
13. Òàðèóðûí ñîðîõ õàâõëàãûã íýýõýä âàêóì îð÷èí õîøóóãààð äàìæèí
óìàéí õºíäèéä øèëæèíý. Òàðèóðûã 2 òèéø çººëºí ýðã¿¿ëýõ çàìààð
àãóóëàìæèéã ñîðóóëæ, äàðàà íü õîøóóã óìàéí õºíäèé äîòîð ààæèì,
çººëíººð òàòàõ þìóó ò¿ëõýæ õºäºëãºíº.


Эмэгтэйчүүдийн өвчин PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Эмэгтэйчүүдийн өвчин PDF

Uploaded by

Copyright:

Ýìýãòýé÷¿¿äèéí

08_gynecology.indd 359 5/25/2005 4:12:04 PM

Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëñàí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä ;

Á.Æàâ Àíàãààõ óõààíû äîêòîð, Ïðîôåññîð, Àðäûí ýì÷

360 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 360 5/25/2005 4:12:04 PM

Òîäîðõîéëîëò 16 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû îõèä áîëîí æèðýìñëýýã¿é,

Анхдагч биений юмг¿йдэл Хоёрдогч биений юмг¿йдэл

• Сэтгэл санааны хямрал, хэт

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 361

08_gynecology.indd 361 5/25/2005 4:12:05 PM

БИЕНИЙ ЮМГ¯ЙДЛÈÉÍ ¯ÅÄ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÒÓÑËÀÌÆ

• Биений юмг¿йдэл нь эмэгтэйч¿¿дийн болон эрхтэн тогтолцооны зарим

Анхдагч биений юмг¿йдэл

Санамж: Анхдагч биений юмг¿йдэлтэй охидууд ãîëäóó

2. Ñàõàë ургасан, батгаòàé эсэх

362 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 362 5/25/2005 4:12:05 PM

Санамж: Охидод ¿злэг хийхдээ ээж, эгч нараас нь байлцуулна

- Хэл¿¿ /хэвийн эсвэл хэт томорсон эсэх/

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 363

08_gynecology.indd 363 5/25/2005 4:12:05 PM

Ялгаõ онош, ¿з¿¿лэх тусламж

Охин -Шилж¿¿лнэ - Охин хальсыг - Охин хальсыг нээнэ

бойжилò- - Прогестроны - Äаавðàар îрлуулах эмчилгээ

ªндгºв- - Хромосомын шинжилãýý

364 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 364 5/25/2005 4:12:06 PM

Хоёрдогч биений юмг¿йдэл

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 365

08_gynecology.indd 365 5/25/2005 4:12:06 PM

Ялгаõ онош, ¿з¿¿лэх тусламж

Хоёрдогч биений юмг¿йдэл

366 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 366 5/25/2005 4:12:07 PM

ªндгºвчийн -Æин бууруулна -Оношийг -Нарийвчлан

Òîäîðõîéëîëò Ýìýãòýéí áèåíèé þìíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ¿òðýýíýýñ

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 367

08_gynecology.indd 367 5/25/2005 4:12:07 PM

5. Æèðýìñýí áèø ¿åèéí öóñ àëäàëò íü áèåíèé þìíû

Ýìýãòýé÷¿¿äèéí öóñ àëäàëòûí øàëòãààíûã òîäðóóëàõûí òóëä ýì÷

ÝÌÝÃÒÝÉ×¯¯ÄÈÉÍ ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ

Àíõíû áèåíèé þì Íºõºí ¿ðæèõ¿éí Öýâýðøèëòèéí

368 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 368 5/25/2005 4:12:08 PM

ÁÈÅÍÈÉ ÞÌ ÈÐÝÕÝÝÑ ªÌÍªÕ ÍÀÑÍÛ ÎÕÈÄÛÍ ÖÓÑ ÀËÄÀËÒ

Õýðýâ ãýìòëèéí ºã¿¿ëýìæã¿é áîë ¿òðýýíèé ÿëãàðëûí òóõàé òîäðóóëíà.

Áèåèéí åðºíõèé ýð¿¿ë ìýíäèéí òóõàé àñóóìæ:

Íèéãìèéí áàéäëûí òóõàé àñóóìæ:

Öóñíû äàðàëò, ñóäàñíû öîõèëòûã õýìæèíý. Õºõíèé õºãæëèéã ¿çíý. Õýâëèéã

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 369

08_gynecology.indd 369 5/25/2005 4:12:08 PM

Àâàõ àðãà õýìæýý

Õýðýâ ¿òðýýíä ãàäíû áèåò îðñîí áîë;

Õýðýâ áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëä ºðòñºí ñýæèãòýé áîë “Áýëãèéí õ¿÷èðõèéëýëä

Õýðýâ öóñ àëäàëò ÿìàð íýã ãýìòýëòýé õîëáîîã¿é áîë;

ÍªÕªÍ ¯ÐÆÈÕ¯ÉÍ ÍÀÑÍÛ ÝÌÝÃÒÝÉÍ ¯ÒÐÝÝÍÝÝÑ ÖÓÑ ÀËÄÀÕ

370 Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ

08_gynecology.indd 370 5/25/2005 4:12:08 PM

Áèåèéí åðºíõèé áàéäëûí òàëààð àñóóíà:

Íèéãìèéí áàéäëûí òàëààð àñóóíà:

Óìàéí õ¿ç¿¿íèé ¿ðýâñýë áîëîí õàâäðûí ¿åä áýëãèéí õàðüöààíû äàðàà

Æèðýìñëýõýýñ õàìãààëàõ àðãà õýðýãëýäýãã¿é, áèåíèé þì õîðèãäñîí,

Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷èí, ýìãýãèéí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé óäèðäàìæ 371

08_gynecology.indd 371 5/25/2005 4:12:09 PM

Æèðýìñýí ¿åèéí öóñ àëäàëò