SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ UYGULAMALARI 1

İKİ KADEMELİ HELİSEL DİŞLİ KUTUSU TASARIMI

HAZIRLAYAN

UFUK CAN KÜÇÜK

141210009

DANIŞMAN

YRD. DOÇ. DR. MEVLÜT TÜRKÖZ

OCAK 2018
İçindekiler

SEMBOLLER ................................................................................................................ 4
ÖNSÖZ ........................................................................................................................... 6
ÖZET .............................................................................................................................. 7
ABSTRACT ................................................................................................................... 8
1. GİRİŞ .......................................................................................................................... 9
1.1. Dişli Kutuları: ................................................................................................... 9
1.1.1. Dişli Kutusu Çeşitleri: ................................................................................ 9
1.1.2. Dişli kutusu verimleri ............................................................................... 10
1.1.3. Helisel Dişli Çarklar ................................................................................. 11
1.2. Diğer Dişli Örnekleri ......................................................................................... 12
1.2.1 Düz Dişli ...................................................................................................... 12
1.2.2 Konik Dişli ................................................................................................... 13
2. PROJE KONUSU, VERİLENLER VE İSTENENLER .......................................... 14
3. HESAPLAMALAR:................................................................................................. 15
3.1. Motor Seçimi ..................................................................................................... 15
3.2. Çevrim Oranı ve Kademe sayısı Tayini:............................................................ 15
3.3. Devir Sayısı........................................................................................................ 16
3.4. Güç Tayini ......................................................................................................... 16
3.5. Devre Uygun Diş Sayısı .................................................................................... 16
3.6. Moment Hesabı .................................................................................................. 17
3.7. Modül Hesabı ..................................................................................................... 17
3.8. Dişli Çarkların Boyutlandırılması...................................................................... 20
3.8.1 Birinci Kademenin Boyutlandırılması ......................................................... 20
3.8.2.İkinci Kademenin Boyutlandırması ............................................................. 21
3.9. Kuvvet Analizi ................................................................................................... 23
3.10. Yataklara Gelen Tepki Kuvvetleri: .................................................................. 23
3.10.1.Birinci Mil .................................................................................................. 23
3.10.2.İkinci Mil.................................................................................................... 25
3.10.3. Üçüncü Mil ............................................................................................... 28
3.11. Mil Hesabı........................................................................................................ 30

2
 3.11.1.Milin Ön Boyutlandırılması ( Giriş Mili ).................................................. 30
3.11.2.Milin Ön Boyutlandırılması ....................................................................... 31
3.11.3.Milin Ön Boyutlandırılması ....................................................................... 32
3.12.Yataklamaların Hesabı ...................................................................................... 33
3. 12.1. Giriş Mil Rulman Seçimi ........................................................................ 33
3. 12.2. İkinci Mil Rulman Seçimi ....................................................................... 35
3.12.3. Üçüncü Mil Rulman Seçimi ..................................................................... 37
3.13. Kama Seçimi ve Boyutlandırılması ................................................................. 39
4. EKLER ..................................................................................................................... 41
4.1 Hesaplarda Kullanılan Tablolar: ......................................................................... 41
4.2 İmalat Resimleri:................................................................................................. 47

3
SEMBOLLER

Sembol Birim Açıklama

𝑆𝑦𝑡 N/mm2 Akma Mukavemeti

𝑆𝑢𝑡 N/mm2 En Yüksek Gerilme

𝜎𝐹𝑡 N/mm2 Kopma Mukavemeti

∅ Derece Basınç açısı

m - Modül

mt - Teğetsel Modül

mn - Normal Modül

β Derece Helis açısı

𝐾𝐴 - İşletme Faktörü
𝑏
- Diş genişlik sayısı
𝑚

𝑌𝐹 - Diş form faktörü

𝑌𝐸 - Kavrama faktörü

𝐾𝐹𝑎 - Alın yük dağılım faktörü

s - Malzeme Emniyet katsayısı

P mm Çapsal Hatve

N mm Diş Sayısı

d mm Bölüm Dairesi Çapı

𝜌 mm Dairesel Hatve

𝑑𝑏1 mm Pinyon temel daire çapı

𝑑𝑏2 mm Dişli temel daire çapı

𝑑𝑎1 mm Pinyon dış çapı

𝑑𝑎2 mm Dişli dış çapı

𝑑𝑊1 mm Bölüm Dairesi çapı

4
ka - Yüzey şartı değişim katsayısı

kb - Boyut değişim katsayısı

kc - Yük değişim katsayısı

kd - Sıcaklık değişim katsayısı

ke - Güvenirlilik katsayısı

kf - Çok yönlü-etkilerin değişim katsayısı

S’e N/mm2 Döner-kiriş test numunesi dayanım sınırı

Se N/mm2 Makine parçasının kritik yerleşim noktasındaki

dayanım sınırı

b mm Genişlik

h mm Yükseklik

l mm Uzunluk

5
 ÖNSÖZ

Bu proje, Makine Mühendisliği Uygulamaları I dersi kapsamında iki kademeli, giriş-

çıkış mil pozisyonu birbirine paralel ve imalata uygun dişli kutusu olarak tasarlandı. Projede,
verilen ve istenen bilgiler dikkate alınarak gerekli malzeme seçimi ve elektrik motoru seçimi
yapıldı.

Dişli kutusu tasarımında dişli modül ve boyut hesapları, mil boyutlandırılması, rulman
seçimleri, kama boyutlandırılması ve gerekli mukavemet hesapları yapıldı.

Yapılan hesaplara göre Solidworks çizim programı kullanılarak dişli kutusunun üç

boyutlu çizimi yapılarak teknik resimleri çıkartıldı.

Proje süresince değerli bilgilerini benimle paylaşarak hesaplamalarda ve Solidworks

çiziminde bana etkin bir biçimde yardımcı olan danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mevlüt
TÜRKÖZ ‘e ve tüm eğitim hayatım boyunca benden maddi ve manevi desteklerini
esirgemeyen, her zaman yanımda olan sevgili aileme teşekkürü bir borç bilirim.

UFUK CAN KÜÇÜK

Ocak 2018

6
 ÖZET

Bu proje kapsamında; çıkış devri 119 dev/dak, çıkış gücü 12 kW olan ve giriş-çıkış mil
pozisyonu paralel helisel dişli kutusu tasarımı yapıldı. Bu özellikler göz önünde
bulundurularak, dişli kutusunu tahrik etmek için GAMAK marka AGM 160 L4 model elektrik
motoru seçildi.

Dişli kutusunu girişte tahrik edecek elektrik motoru devir sayısına ve verilen çıkış devir
sayısına göre dişli kutusunun iki kademeli olacağı belirlendi. Bulunan çevrim oranına uygun
olarak dişlilerin diş sayıları belirlendi. Dişlilerin emniyetli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun
dişli malzemeleri seçildi, modül hesabı yapıldı ve dişli boyutları belirlendi. Yapılan hesaplara
göre dişlilere ve yataklara gelen kuvvetler belirlendi. Bu kuvvetler doğrultusunda; kuvvet ve
moment diyagramlarının grafikleri çizildi. Emniyetli olacak şekilde bir mil malzemesi seçildi
ve boyutları belirlendi. İstenilen ömür sayısına göre rulmanlı yatakların hesapları yapıldı ve
uygun rulmanlar seçildi. Dişlilerin mile bağlantı şekli kamalı bağlantı olarak belirlendi ve kama
boyutları hesaplandı.

İki kademeli olarak belirlenen dişlilerin ve millerin sığacağı, alt ve üst gövde olacak
şekilde iki parçadan oluşan bir dişli kutusu Solidworks programında tasarlandı. Ardından
çizimlerin teknik resimleri çıkartıldı.

7
 ABSTRACT

In this project, the design of helical gear case which its output rotation speed is 119 rpm,
output power is 12 kW and its input-output shaft is parallel has been done. Taking into account
all off these, to drive gear case the electrical motor has ben selected which its model is AGM
160 L4 and its brand is GAMAK.

According to rotation speed of electrical motor which is used to drive gear case and
output rotation speed, two stage gear case has been determined. Due to train value, the number
of theeth of gears has been determined.To ensure that driving of gears safety, proper materials
has been selected, modul and dimensions of theeths has been calculated.Acording to
calculations, the forces which are applying on gears and bearing houses has been determined.
In the direction of these forces, force and moment diagrams have been turned in to the graphs.
A shaft material has been picked to be safety and its dimensions calculated.Acording to desired
lifetime, calculations of roller bearing has been made and proper roller bearings has been
selected.Attach forms of gears to shafts identified as key coupling and key dimensions have
been calculated.

A gear case which two-stage gears and the shaft fit properly to its lower and upper body
has been designed in Solidworks. Then, designs have been turned to technical drawings.

8
 1. GİRİŞ

1.1. Dişli Kutuları:

Bir dönme hareketinin devir-tork oranını dişliler yardımıyla değiştiren dişli

sistemi. Vites kutularıyla birlikte dişli çark düzeneklerinin paralel dişli dizilerinin bir
elemanıdır. Yapısal bakımdan redüktörler; gövde içine yerleştirilmiş dişli çarklar, miller,
yataklar vb. parçalardan oluşan sistemlerdir.

Akademik olarak tanımı: Elektrik motorlarının yüksek dönüş hızlarını makineler için
gerekli olan dönüş hızlarına düşürmek için tasarlanan kapalı dişli düzenekleridir.

Tüm dişli düzeneklerinde olduğu gibi redüktörlerde de çevrim oranı ile beraber dönme
yönü de önemlidir. Bu bakımdan döndüren ve döndürülen elemanların dönme yönleri birbirine
göre ters olduğu durumda (-) işareti, aynı yönde olduğu durumda (+) işareti ile gösterilir.

Redüktörlerde sistemi oluşturan herhangi bir dişlinin diş sayısı çevrim oranını etkiler.
Bu kural tüm paralel dişli dizileri için geçerlidir. İki dişliden oluşan bir düzenek birey olarak
kabul edilirse, redüktörü oluşturan düzeneklerin sayısı, hızın kaç kez değiştiğini yani
redüktörün kademelerini gösterir.

 Dişli kutularının seçiminde;

 Güç İletme Kabiliyeti
 Çevrim Oranı
 Verim
 Boyut
 Ağırlık vb. faktörleri dikkate almak gerekir.

1.1.1. Dişli Kutusu Çeşitleri:

Günümüzde redüktörler çeşitli firmalar tarafından standart boyutlarda üretilerek

piyasaya sürülmektedir. Redüktör tiplerinin seçiminde tork, çevrim
oranı, verim, boyut ve ağırlık gibi faktörleri göz önünde tutmak gerekir. Redüktörlerin
sınıflandırılması ise aşağıdaki gibi yapılır;

Aşama sayısına göre; 1, 2 ve daha fazla kademeli redüktörler,

9
 Kullanılan dişli çeşidine göre;

 Düz Dişli Redüktör

 Sonsuz Vidalı Redüktör
 Helisel Dişlili Redüktör
 Konik Dişlili Redüktör
 Ayna-Mahruti( Konik-Helisel) Dişli Redüktör
 Hypoid Dişlili Redüktör
 Harmonik Redüktör
 Paralel Dişli Redüktör
 Planet Dişli Redüktör

1.1.2. Dişli kutusu verimleri

Hiçbir dişli kutusu %100 verimli değildir. Çünkü sürtünmesiz bir ortam yaratamayız.
Sürtünmede ısı ve ses enerjisi olarak yayılır. İyi dişli kutularında verim yüzde 75 ile yüzde 95
arasında değişir. Düşürme oranı arttıkça verim düşer. Verimi belirleyen diğer bir önemli faktör
de dişli tipleridir. Küçük motorlarda genel dişli tipi düz spur dişli tipidir. Daha büyük dişli
kutularında (örneğin vites kutularında) kullanılan dişli tipi gücü daha verimli iletmesi nedeniyle
helis diş tipidir.

Kaliteli motorlarda (Escap, Maxon, Faulbaher, Pittman, Sanyo, Micromo, Graupner,

Bertsch…) dişli kutuları çok daha hassas yapılır. Dişliler kompozit metallerden, titanyumdan,
karbonitten (sertleştirilmiş plastik) , güçlendirilmiş sert çelikten üretilirler. Doğru yağlamayla
bu motorlar çok daha uzun ömürlüdürler. Milimetrenin yüzde biri hata bile dişli kutusu için
büyük bir sorundur. Marka motorlarda özel üretim teknikleriyle dişliler üretildiğinden sorun
çıkarma durumları çok azdır. Bu markaların neredeyse bütün dişli kutularında bilya sistemleri
vardır. Kaliteli motorlardan çok daha az ses çıkar.

Şekil 1.1
10
 Şekil 1.1’de belirtilen açınım eğrisi diş profilini oluşturan eğridir ve taban dairesi
üzerinden bu eğrinin nasıl çizildiği konusundadır.

Şekil 1.2. Açıklık

Şekil 1.3. Dişliler Üzerindeki Tanımlar ve Temas Noktaları

1.1.3. Helisel Dişli Çarklar

Helisel Dişli Çarklar, birbirine yakın olan millerdeki hareket ve kuvveti diğer mile
iletmekte kullanılan dişli çeşididir. Düz dişli çarkların çalışmaları esnasında olduğu gibi ses
çıkarmamak için helis dişliler kullanılır. Dişliler sağ ve sol eğimleri olacak şekilde imal edilir.
Helis dişliler, sessiz çalışma ve mukavemet açısından düz dişlilerden daha iyi performans
gösterirler.

11
 Helisel dişlilerde mil eksenleri paralel çalışan, mil eksenleri dikey çalışan ve mil
eksenleri herhangi bir açı altında çalışan helisel dişli olarak sınıflandırılır. Mukavemet
açısından da düz dişlilerden daha iyi performans gösterirler.

Helis olduklarının yönüne göre;

Sağ Helis yönlü olan dişlilere sağ helis dişli,

Sol Helis yönlü olan dişlilere sol helis dişli denir.

Şekil – 1.4 Sağ, Sol helisler ve Açıları

1.2. Diğer Dişli Örnekleri

1.2.1 Düz Dişli

Düz dişliler endüstride en çok kullanılan dişli türüdür. Uygulama alanına göre pinyon
dişli olarak ta adlandırılır. Düz dişliler; çelik, metal işleme, kimyasal tesisler, kağıt, çimento,
lastik fabrikaları, madencilik, tarım, hadde, haddehane, atık su arıtma ve malzeme taşıma gibi
çeşitli sanayi sektörlerine yönelik olarak üretilmektedir. Uygulamaya göre çelik, pik, sfero,
plastik, polyamid, teflon, delrin, fiber gibi malzemelerden dişli yapılabilmektedir.

12
Düz dişlilerde diş profilleri dönme eksenine paraleldir. Hareket iki paralel eksen arasında
iletilir.

Dönüş hızları dişlilerin diş sayısı ile doğru orantılıdır.

Şekil - 1.5 Düz Dişli

1.2.2 Konik Dişli

Konik Dişli, güç aktarma sistemlerinin bir parçası olarak endüstride oldukça fazla
kullanılan ve genellikle 90 derece güç aktarımının gerekli olduğu uygulamalarda
kullanılan dişli çeşididir. Konik dişliler tek yönlü kuvveti yatay veya dikey başka bir yöne 90
derece yön değiştirmek için kullanılır, kullanım şekline göre de farklı açılarda
çalışabilmektedirler.

Şekil - 1.6 Konik Dişli

13
 2. PROJE KONUSU, VERİLENLER VE İSTENENLER

Konstrüksiyonu istenen dişli kutusu teknik özellikleri;

Güç: 12kW

Dişli Mekanizma Tipi: Helisel Dişli

Çıkış Devri Sayısı: 119 dev/dk.

Bu proje kapsamında; yukarıda verilen şartlarda, herhangi bir iş makinesi için redüktör
tasarlanacaktır.

Tasarlanan bu redüktörün; mukavemet hesapları yapılacaktır. Redüktörün montaj resmi

çizilecek ve katı modeli oluşturulacaktır.

14
3. HESAPLAMALAR:

3.1. Motor Seçimi

Anma gücü olarak Gamak.com dan yapılan taratma sonucunda uygun motor

= 15 kW olarak seçildi.

İstediğimiz 12 kW lık gücün bir üst limiti olan değer 15 olarak saptanmıştır.

Verim Değerleri: Eff 2 = %88,9 Eff 3 = %87,9

15 kW. % 88,9 = 13,335 kW (Max motor gücü)

Seçilen Motor: AGM 160 L4

Normal Devir = 1500 dev/dk.

Anma Devri = 1455 dev/dk. ( Giriş Devri )

= 119 dev/dk. ( Çıkış Devri )

Elektrik Motoru Yaklaşık Ağırlığı = 104kg

Motor devirleri;

3000 dev/dk. - Dişlilerdeki yağ filmini inceltir. Ayrıca aşınmaya sebep olur.

1500 dev/dk. - Diğer devir sayılarına göre en uygun devirdir.

1000 dev/dk. - Boyutu büyüktür.

750 dev/dk. - Pahalı, boyutu büyük ve temini zordur.

3.2. Çevrim Oranı ve Kademe sayısı Tayini:

Dişlilerde kademe hesabı yapılırken şu bilgiler göz önünde bulundurulmuştur;

İt =1-6 arası (max 8) (1 kademeli)

İt =8-35 arası (max 45) (2 kademeli) (F.C BABALIK sayfa 781)

İt =45-150 arası (max 200) (3 kademeli)

𝑔𝑖𝑟𝑖ş 𝑑𝑒𝑣𝑟𝑖 1500

İ= ç𝚤𝑘𝚤ş 𝑑𝑒𝑣𝑟𝑖 = 119 =12,60 (𝐷𝑒𝑛𝑘𝑙𝑒𝑚 3.1)

8<12,60<35 olduğundan redüktör 2 kademeli olacaktır.

15
 3.3. Devir Sayısı

Giriş Devri seçilen motora ait olan: 1455 dev/dk.

Çıkış Devri istenen: 119 dev/dk.

3.4. Güç Tayini

İ=12,22

Ƞ12 = 0,97 alındı ( 1. Dişli kademesindeki verim)

Ƞ34 = 0,97 alındı ( 2. Dişli kademesindeki verim)

ȠAB = 0,97 alındı ( AB rulmanlı yataklarının verimi)

ȠCD = 0,97 alındı ( CD rulmanlı yataklarının verimi)

ȠEF = 0,97 alındı ( EF rulmanlı yataklarının verimi)

Toplam verim;

Ƞtop = Ƞ12. Ƞ34. ȠAB. ȠCD. ȠEF

= 0,97. 0,97. 0,97. 0,97. 0,97 = 0,86

13,335. 0,86 = 11,45 kW ( Motor Çıkış Gücü)

3.5. Devre Uygun Diş Sayısı

İ = 12,60

İ12 = 0,7 . ( İ )0,7=0,7.( 12,22)0,7 = 4,124

12,60
İ34=4,124 = 3,055

Orta hızlarda döndüren dişlilerin diş sayıları 14-20 değerleri arasında tercih edilir.

Yüksek hız; büyük kuvvet iletimi Zmin=16 olmalıdır.

N1 = NP = 16 Diş alındı
𝑁 𝑁2
𝑖12 = 𝑁2 => 4.124 = , 𝑁2 = 67 Diş
1 16

Eğer kesin koşul öne sürülmediyse diş sayıları birbirlerinin tam katı olmamalı, hatta
mümkünse ortak bölenleri dahi olmamalı. Burada amaç aynı dişlilerin kısa aralıklarla
birbirlerini kavramalarının doğuracağı titreşim, gürültü ve tek yönlü aşınmayı önlemektir.

16
 𝑁3 = 16 Diş alındı
𝑁4 𝑁
𝑖34 = => 3.055 = 164 ,
𝑁3

𝑁4 = 49 Diş

3.6. Moment Hesabı

İlk olarak millerin dönüş hızları bulunur.

𝑛1 = 1455 dev/dk.

𝑛2 = 364 dev/dk. (n2 = n1 / i1 = 1455/4,124 )

𝑛3 = 364 dev/dk. (n2 ve n3 aynı mil üzerindedir )

𝑛4 = 119 dev/dk. (n4 = n3 / i2 = 364/3,055 )

𝑃 30 𝑃 𝑃
𝑀= = × = 9550
𝑊 𝜋 𝑛 𝑛

Giriş momenti olan Md1; giriş gücünün dönüş hızlarına bölünmesiyle bulunur.

𝑃𝑔𝑖𝑟𝑖ş 13,335
𝑀𝑑1 = 9550. = 9550. = 84,9 𝑁. 𝑚
𝑛1 1500
𝑃𝑔𝑖𝑟𝑖ş. Ƞ12 13,335.0,97
𝑀𝑑2 = 9550. = 9550. = 339,4 𝑁. 𝑚
𝑛2 364

𝑀𝑑3 = 339,4 𝑁. 𝑚 (Aynı mil üzerindedir)

𝑃𝑔𝑖𝑟𝑖ş. Ƞtop 13,335.0,86

𝑀𝑑4 = 9550. = 9550. = 920,3 𝑁. 𝑚
𝑛4 119

3.7. Modül Hesabı

Bu bölümde yapılan modül hesabı anlatılmıştır.

Genişlik sayısı () : Genişlik sayısı modüle göre (m), çapa göre (d), ya da adıma
göre (t), verilebilir. Burada modüle göre seçim yapılacaktır. Hassas işlenmiş ve iki taraftan
yataklanmış dişlilerde m = 18 – 20 arasında seçilmesi uygundur.

 = 20 seçildi.

Alın yük dağılım faktörü (KFα) : KFα ve KHα alın yük dağılım faktörleri tablosundan;

Sertleştirilmiş ve ‘6’ dişli kalitesinde, KFα=1 alınır. (Tablo 22.12 - Makine Elemanları
ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık)

17
 İşletme faktörü (KA) : KA İşletme faktörü tablosundan;

Düzgün çalışan mekanizmayla beraber düzgün çalışan elektrik motorunu için; KA = 1

alınır. (Tablo 22.7 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık)

Dişli form faktörü (Yf) : Yf Diş form faktörü grafiğinden;

Z=16 ve x=0 için; Yf= 2,2 alınır. (Şekil 22.55 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon
Örnekleri, F.C.Babalık)

Kavrama faktörü (Yε) : Yε = 1 alınır.

𝑏
Oranı: Minimum model değerleri tablosundan;
𝑚

𝑏
İki taraftan yataklanmış, 6-7 dişli kalitesinde minimum modül; = 𝑚 alınır.
25

𝑏
Ve = 25 elde edilir. (Tablo 22.20 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon
𝑚
Örnekleri, F.C.Babalık)

Malzeme Seçimi: Küçük dişli büyük dişliye göre en az 150 N/mm2 kadar daha sert
olmalıdır.

Pinyon dişli malzemesi; sertleştirilmiş, uzun süre gazla nitrürlenmiş ıslah ve

sementasyon çeliği 16MnCr5 belirlendi.

16MnCr5 için; σF lim = 350 N/mm2 (270…370)

σH lim = 900 N/mm2 (780…1000)

Döndürülen dişlinin malzemesi; diş dibi sertleştirilmiş ıslah çeliği Ck45 çeliği
belirlendi.

Ck45 için; σF lim = 180 N/mm2 (150…225)

σH lim = 1100 N/mm2 (1000…1230)

(Tablo 22.15 Dişli Çark Malzeme Değerleri - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon

Örnekleri, F.C.Babalık)

Helis Açışı (β) : Sessiz bir çalışma elde etmek için helis açısını büyük seçmek gerekir.

(18°-20°) β = 20° seçildi.

Sertlik değerleri emniyet darbe faktörüne (S) bölünmelidir.

18
 Emniyet darbe faktörü S=1,25 belirlendi.(Az darbeli ortamlarda çalışan sistemler için)
σF lim 350 σF lim 180
σFem = = 1,25 = 280 σFem = = 1,25 = 144
𝑆 𝑆

( Pinyon dişli için. ) ( Döndürülen dişli için. )

Birinci Kademe İçin Modül Hesabı:

3 2.𝑀𝑑1 .𝑐𝑜𝑠𝛽. 𝑘 𝐴 . 𝑌𝑓 . Yε .𝐾 𝐹𝑎 3 2.84900.𝑐𝑜𝑠20.1.2,2.1.1

m≥ √ 𝑏⁄ .𝑧 .𝜎 =√
𝑚 1 𝐹𝑒𝑚 25.16.280

m≥ 1,463 mm ( 1.Pinyon dişli için modül.)

3 2.𝑀𝑑1 .𝑐𝑜𝑠𝛽. 𝑘 𝐴 . 𝑌𝑓 . Yε .𝐾 𝐹𝑎 3 2.339400.𝑐𝑜𝑠20.1.2,2.1.1

m≥ √ 𝑏⁄ .𝑧 .𝜎 =√
𝑚 1 𝐹𝑒𝑚 25.67.144

m ≥ 1,7985 mm ( 1.Döndürülen dişli için modül. )

Birinci kademe modül hesabı sonucu kritik modül, 1,7985 mm dir ve standart modül
tablosundan mn = 2 mm seçilir.

İkinci Kademe İçin Modül Hesabı:

3 2.𝑀𝑑1 .𝑐𝑜𝑠𝛽. 𝑘 𝐴 . 𝑌𝑓 . Yε .𝐾 𝐹𝑎 3 2.339400.𝑐𝑜𝑠20.1.2,2.1.1

m≥ √ 𝑏⁄ .𝑧 .𝜎 =√
𝑚 1 𝐹𝑒𝑚 25.49.280

m≥ 2,32 mm ( 2. Pinyon dişli için modül.)

3 2.𝑀𝑑1 .𝑐𝑜𝑠𝛽. 𝑘 𝐴 . 𝑌𝑓 . Yε .𝐾 𝐹𝑎 3 2.977000.𝑐𝑜𝑠20.1.2,2.1.1

m≥ √ 𝑏⁄ .𝑧 .𝜎 =√
𝑚 1 𝐹𝑒𝑚 25.49.144

m ≥ 2,84 mm ( 2.Döndürülen dişli için modül. )

İkinci kademe modil hesabı sonucu kritik modül, 2,84 mm dir ve standart modül
tablosundan mn = 3 mm seçilir.
3
mt 12 = 𝑐𝑜𝑠20 = 3,1925 𝑚𝑚

19
3.8. Dişli Çarkların Boyutlandırılması

3.8.1 Birinci Kademenin Boyutlandırılması

𝑚𝑛 2
𝑚𝑡 = , 𝑚𝑡 = , 𝑚𝑡 12 = 2,128
𝑐𝑜𝑠𝛽 cos 20

𝛳 = 20𝑜 alındı.

Taksimat Dairesi Çapı

𝑑1 = 𝑁1 . 𝑚𝑡 => 16. 2,128 = 34,05 mm

𝑑2 = 𝑁2 . 𝑚𝑡 => 67. 2,128 = 142,576 mm

Alın kavrama açısı:

tan 𝛳𝑛
𝛳𝑡 = tan−1( ) = 21,17𝑜
cos 𝛽

Temel Dairesi Çapı;

𝑑𝑏1 = 𝑑1 . cos 𝛳𝑡 = 34,05 . cos 21,17 = 31,75 mm

𝑑𝑏2 = 𝑑2 . cos 𝛳𝑡 = 142,576. cos 21,17 = 152,89 𝑚𝑚

Baş Dairesi Çapı;

𝑑𝑎1 = 𝑑1 + 2 . 𝑚𝑛 = 34,05 + ( 2 . 2) = 38,05 mm

𝑑𝑎2 = 𝑑2 + 2 . 𝑚𝑛 = 142,576 + ( 2 . 2) = 146,576 mm

Taban Dairesi Çapı;

𝑑𝑓1 = 𝑑1 − (2,5 . 𝑚𝑛 ) = 29,05 𝑚𝑚

𝑑𝑓2 = 𝑑2 − (2,5 . 𝑚𝑛 ) = 137,576 𝑚𝑚

20
Normal Taksimat:

𝑃𝑛 = 𝑚𝑛 . П

𝑃𝑛 = 2 . П = 6,283 𝑚𝑚

Alın kesitte taksimat:

𝑃𝑡 = 𝑚𝑡 . П = 2,128. П

𝑃𝑡 = 6,686 𝑚𝑚

Eksenler arası mesafe:

𝑑1 +𝑑2 34,05+142,576
𝑎𝑑 = = = 88,313 mm
2 2

Diş Genişliği:

Ψ. 𝑚𝑛 = 20.2 = 40 𝑚𝑚 (Her iki dişli için)

3.8.2.İkinci Kademenin Boyutlandırması

𝑚𝑛 3
𝑚𝑡 = , 𝑚𝑡 = , 𝑚𝑡 = 3,2 𝑚𝑚
𝑐𝑜𝑠𝛽 cos 20

Taksimat Dairesi Çapı

𝑑3 = 𝑁3 . 𝑚𝑡 16 . 3,2 = 51,1 mm

𝑑4 = 𝑁4 . 𝑚𝑡 = 49. 3,2 = 156,5mm

Alın kavrama açısı:

tan 𝛳𝑛
𝛳𝑡 = tan−1( ) = 21.17
cos 𝛽

21
Temel Dairesi Çapı;

𝑑𝑏3 = 𝑑3 . cos 𝛳𝑡 = 51,1 . cos 21,17 = 47,63 mm

𝑑𝑏4 = 𝑑4 . cos 𝛳𝑡 = 156,5. cos 21,17 = 145,34 𝑚𝑚

Baş Dairesi Çapı;

𝑑𝑎3 = 𝑑3 + 2 . 𝑚𝑛 = 51,2 + ( 2. 3) = 57,2 mm

𝑑𝑎4 = 𝑑4 + 2 . 𝑚𝑛 = 156,5 + ( 2. 3) = 162,5 mm

Taban Dairesi Çapı;

𝑑𝑓3 = 43,58

𝑑𝑓4 = 148,934

Normal Taksimat:

𝑃𝑛 = 𝑚𝑛 . П

𝑃𝑛 = 3 . П = 9,42 𝑚𝑚

Alın kesitte taksimat:

𝑃𝑡 = 𝑚𝑡 . П

𝑃𝑡 = 10,03 𝑚𝑚

Eksenler arası mesafe:

𝑑3 +𝑑4 51,1+156,5
𝑎𝑑 = = = 103,8 mm
2 2

Diş Genişliği:

Ψ. 𝑚𝑛 = 20.3 = 60 𝑚𝑚 (Her iki dişli için)

22
3.9. Kuvvet Analizi

Fz = Diş Kuvveti, Fr = Radyal Kuvvet, Fa = Eksenel Kuvvet, Fn = Normal Kuvvet

Ft = Teğetsel Kuvvet

Çarkların birbirlerine uyguladıkları teğetsel kuvvetler;

𝑀𝑑1 84,9.103
Ft21 = -Ft12 = 2. 𝑆. = 2.1,25. = 6233,5 𝑁
𝑑1 34,05

𝑀𝑑3 339,4.103
Ft34 = -Ft43 = 2. 𝑆. = 2.1,25. = 16611,2 𝑁
𝑑3 51,08

Çarkların birbirlerine uyguladıkları radyal kuvvetler;

𝑡𝑔𝛼 𝑡𝑔20
Fr21 = -Fr12 = Ft21 𝑐𝑜𝑠𝛽 = 6233,5. 𝑐𝑜𝑠20 = 2414,4 𝑁

𝑡𝑔𝛼 𝑡𝑔20
Fr34 = -Fr43 = Ft34 𝑐𝑜𝑠𝛽 = 16611,2. 𝑐𝑜𝑠20 = 6434 𝑁

Çarkların birbirlerine uyguladıkları eksenel kuvvetler;

Fa12 = -Fa21 = Ft21. tgβ = 6233,5. 𝑡𝑔20 = 2268,8 𝑁

Fa43 = -Fa34 = Ft34. tgβ = 16611,2. 𝑡𝑔20 = 6046 𝑁

3.10. Yataklara Gelen Tepki Kuvvetleri:

3.10.1.Birinci Mil

Yataklar arası mesafe 180 mm olarak belirlendi. (AB=180 mm )

x-y Düzlemi

ΣMA = 0

ΣMA = -FBy.180 + Fr21.40 –Fa21.r1 = 0

ΣMA = -FBy.180 + 2414,4.40 –2268,8.17 = 0

FBy = 322,25

23
Σy = 0

Σy = FAy + FBy – Fr21 = 0

FAy = 2092,14 N

x-z Düzlemi

ΣMA = 0

ΣMA = FBz.180 + Ft21.40 = 0

ΣMA = FBz.180 – 6233.40 = 0

FBz = 1385 N

Σy = 0

Σy = FAz+ FBz – Ft21 = 0

FAz = 2092,14 N

24
A ve B yataklarına gelen bileşke radyal kuvvetler;

FAr = √𝐹𝐴𝑦 2 + 𝐹𝐴𝑧 2 = √20922 + 48482 = 5280 𝑁

FBr = √𝐹𝐵𝑦 2 + 𝐹𝐵𝑧 2 = √3222 + 13852 = 1422 𝑁

3.10.2.İkinci Mil

Yataklar arası mesafe 191 mm olarak belirlendi. (CD=191 mm )

x-y Düzlemi

ΣMC = 0

ΣMC = - Fr12.x1 – Fa12.r2 + Fr43.x2 + Fa43.r3 - FDy.x3 = 0

ΣMC = -2414.53 – 2269.71 + 6434.142,5 + 6046.25 - FDy.191 = 0

FDy = 4078 N

25
Σy = 0

Σy = FCy – FDy – Fr12 + Fr43 = 0

Σy = FCy – 4078 – 2414 + 6434 = 0

FCy = 58 N

x-z Düzlemi

ΣMC = 0

ΣMC = Ft12.x1 + Ft43.x2 - FDz.x3 = 0

ΣMC = 6233,5.53 + 16611.142,5 - FDz.191 = 0

26
 FDz = 14122 N

Σy = 0

Σy = FCz – Ft12 - Ft34 + FDz = 0

FCz = 8721,8 N

C ve D yataklarına gelen bileşke radyal kuvvetler;

FCr = √𝐹𝐶𝑦 2 + 𝐹𝐶𝑧 2 = √582 + 8721,82 = 8722 𝑁

FDr = √𝐹𝐷𝑦 2 + 𝐹𝐷𝑧 2 = √40782 + 14122,72 = 14700 𝑁

27
3.10.3. Üçüncü Mil

Yataklar arası mesafe 105,5 mm olarak belirlendi. (EF=105,5 mm )

x-y Düzlemi

ΣME = 0

ΣME = - Fr34.52,5 + Fa34.r4 + FFy.105,5 = 0

ΣME = - 6434.52,5 + 6046.78 + FFy.105,5 = 0

FFy = - 1268 N

Σy = 0

Σy = FEy – Fr43 + FFy = 0

Σy = FEy – 6434 – 1268 = 0

FEy = 7702 N

28
x-z Düzlemi

ΣME = 0

ΣME = Ft34.x1 – FFz.x2 = 0

ΣME = 16611.52,5 – FFz.105,5 = 0

FFz = 8266 N

Σy = 0

Σy = - FEz – Ft34 - FFz = 0

FEz = 8345 N

E ve F yataklarına gelen bileşke radyal kuvvetler;

FEr = √𝐹𝐸𝑦 2 + 𝐹𝐸𝑧 2 = √77022 + 83452 = 11356 𝑁

29
 FFr = √𝐹𝐹𝑦 2 + 𝐹𝐹𝑧 2 = √(−1268)2 + 82662 = 8363 𝑁

3.11. Mil Hesabı

3.11.1.Milin Ön Boyutlandırılması ( Giriş Mili )

1.milin malzemesi 16MnCr5 olarak belirlendi, böylece z1 çarkı ile yekpare

üretilebilecek.

16MnCr5 için eğilme zorlamaları için titreşimli ve tam değişken mukavemet değerleri:

σeT = 700(840) N/mm2

σeTD = 420 N/mm2

(Tablo 15.1 Malzemelerin Mukavemet Değerleri – Makine Elemanları ve

Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık)

30
 Literatürde verilen, aks ve mil için söz konusu olan malzemelerin titreşimli hal ve tam
değişken mukavemet değerlerinden faydalanarak ön boyutlandırma yapılır, bu aşamada seçilen
emniyet katsayıları oldukça büyüktür. Mil çapı için:

3 32 𝑀𝑒ş 1
𝑑≥ √ . 𝑀𝑒ş = √𝑀𝑒12 + . 𝑀𝑑12
𝛱 𝜎𝑒𝑚 2

𝜎𝑒𝑇𝐷
𝜎𝑒𝑚 = 𝑆

Meş = Eş eğilme momenti

σem = Mukavemet değeri

S = Emniyet katsayısı (3…5)

Me1 = 211204 N.mm, Md1 = 84900 N.mm (1.Mil için hesaplanmış moment değerleri.)

1
𝑀𝑒ş1 = √2112042 + . 849002
2

𝑀𝑒ş1 = 219570 𝑁. 𝑚𝑚

420
𝜎𝑒𝑚 = = 105
4

3 32 219570
𝑑1 ≥ √ 𝛱 . 105

𝑑1 ≥ 27,72 Mil çapları dizisinden 1. Mil için çap 28 mm olarak belirlendi.

(Tablo 15.2 Mil Çapları Dizisi- Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri,

F.C.Babalık)

3.11.2.Milin Ön Boyutlandırılması

2.milin malzemesi de 16MnCr5 olarak belirlendi, böylece z3 çarkı ile yekpare

üretilebilecek.

Me2 = 713025 N.mm, Md2 = 339400 N.mm (2.Mil için hesaplanmış moment değerleri.)

31
 1
𝑀𝑒ş2 = √7130252 + . 3394002
2

𝑀𝑒ş2 = 752330 𝑁. 𝑚𝑚

420
𝜎𝑒𝑚 = = 105
4

3 32 752330
𝑑2 ≥ √ 𝛱 . 105

𝑑2 ≥ 41,8 Mil çapları dizisinden 2. Mil için çap 42 mm olarak belirlendi.

(Tablo 15.2 Mil Çapları Dizisi- Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri,

F.C.Babalık)

3.11.3.Milin Ön Boyutlandırılması

3.milin malzemesi de Ck45 olarak belirlendi.

σeT = 620

σeTD = 370

(Tablo 15.1 Malzemelerin Mukavemet Değerleri – Makine Elemanları ve

Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık)

Me3 = 596192 N.mm, Md3 = 339400 N.mm (3.Mil için hesaplanmış moment değerleri.)

1
𝑀𝑒ş3 = √5961922 + . 3394002
2

𝑀𝑒ş3 = 642683 𝑁. 𝑚𝑚
𝜎𝑒𝑇𝐷 370
𝜎𝑒𝑚 = = = 92,5
𝑆 4

3 32 642683
𝑑3 ≥ √ .
𝛱 92,5

𝑑3 ≥ 41,36 Mil çapları dizisinden 3. Mil için çap 42 mm olarak

belirlendi.

(Tablo 15.2 Mil Çapları Dizisi- Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri,

F.C.Babalık)

32
3.12.Yataklamaların Hesabı

3. 12.1. Giriş Mil Rulman Seçimi

A Yatağı (Eksenel yük yok.)

𝑋𝐷 1
𝐶10 = 𝑎𝑓. 𝐹𝐷 . [ 1 ] 𝑎
𝑋0 + (𝛳 − 𝑋0 ). (1 − 𝑅𝑑 ) ⁄𝑏

𝐹𝐷 = √𝐹𝑎𝑦 2 + 𝐹𝑎𝑧 2 = √20922 + 48482 = 5280 N

αf, Uygulama katsayısı = 1

𝐿 60.𝐿𝐷.𝑛𝐷 60.25000.1455
XD, boyutsuz tasarım ömrü = 𝐿10 = = = 24,25 (25 kh ömür için)
60.𝐿𝑅.𝑛𝑅 90.106

RD, Güvenilirlik = 0,9

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

X0 = 0,02

θ – X0 = 4,439 Weibull Parametreleri

b = 1,484

24,25 1
𝐶10 = 1,2.5228. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 18,42 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

Timken marka tek sıralı serilerden 02-30 Derin Yivli Bilyalı yatak seçildi.

( C10 = 19,5; C0 = 10 )

02-30 Derin Yivli Bilyalı yatak için;

Delik: 30 mm

Dış çap: 62 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 16 mm

C10 = 19,5; C0 = 10

B Yatağı

33
 Fa = 2269 N

Fr = 1422 N

XD = 876

RD = 0,9

αf = 1,2

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

V = 1 ( iç bilezik dönüyor )

𝐹𝑎
= 0,056 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları tablosundan
𝐶0

e,X2,Y2 değerleri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

e = 0,26, X2 = 0,56, Y2 = 1,71

𝐹𝑒 𝐹𝑎
= 𝑋2 + 𝑌2 .
𝑉. 𝐹𝑟 𝑉. 𝐹𝑟
𝐹𝑒 2269
= 0,56 + 1,71.
1.1422 1.1422

𝐹𝑒 = 4676,3 𝑁

24,25 1
𝐶10 = 1,2.4676,3. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 16,5 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

Timken marka tek sıralı serilerden 02-30 Açısal Temaslı Bilyalı yatak seçildi.

( C10 = 20,3; C0 = 11 ) C0 değeri ile denklemler tekrar çözülerek seçilen rulmanın

uygunluğu doğrulanır.
𝐹𝑎 2,269
= = 0,21 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları
𝐶0 11

tablosundan interpolasyon yöntemiyle yeni Y2 değeri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine
Mühendisliğinde Tasarım)

Y2 = 1,25

𝐹𝑒 2269
= 0,56 + 1,25.
1.1422 1.1422

𝐹𝑒 = 3632,6 𝑁 değeriyle C10 tekrardan hesaplanır.

34
 𝐶10 = 12,8 𝑘𝑁 Elde edilen C10 değeri seçilen rulmanın standart C10 değerinden
küçük, rulman uygundur.

02-30 Açısal Temaslı Bilyalı yatak için;

Delik: 30 mm

Dış çap: 62 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 16 mm

C10 = 20,3; C0 = 11

3. 12.2. İkinci Mil Rulman Seçimi

C Yatağı ( Eksenel yük yok. )

𝐹𝐷 = 8722

αf, Uygulama katsayısı = 1

𝐿 60.𝐿𝐷.𝑛𝐷 60.25000.364
XD, boyutsuz tasarım ömrü = 𝐿10 = = = 6,16 (25 kh ömür için)
60.𝐿𝑅.𝑛𝑅 90.106

RD, Güvenilirlik = 0,9

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

nD = 364 dev/dk

6,16 1
𝐶10 = 1,2.8722. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 19,44 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

Timken marka tek sıralı serilerden 02-35 Derin Yivli Bilyalı yatak seçildi.

02-35 Derin Yivli Bilyalı yatak için;

Delik: 35 mm

Dış çap: 72 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 17 mm

C10 = 25,5; C0 = 13,7

D Yatağı

Fa = 3777 N
35
 Fr = 14700 N

XD = 194,4

RD = 0,9

αf = 1,2

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

V = 1 ( iç bilezik dönüyor )

𝐹𝑎
= 0,11 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları tablosundan
𝐶0

e,X2,Y2 değerleri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

e = 0,30, X2 = 0,56, Y2 = 1,45

𝐹𝑒 𝐹𝑎
= 𝑋2 + 𝑌2 .
𝑉. 𝐹𝑟 𝑉. 𝐹𝑟
𝐹𝑒 3777
= 0,56 + 1,45.
1.14700 1.14700

𝐹𝑒 = 13708 𝑁

6,16 1
𝐶10 = 1,2.13708. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 30,43 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

Timken marka tek sıralı serilerden 02-45 Açısal Temaslı Bilyalı yatak seçildi.

( C10 = 35,8; C0 = 21,2 ) C0 değeri ile denklemler tekrar çözülerek seçilen rulmanın
uygunluğu doğrulanır.
𝐹𝑎 3,777
= = 0,178 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları
𝐶0 21,2

tablosundan interpolasyon yöntemiyle yeni Y2 değeri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine
Mühendisliğinde Tasarım)

Y2 = 1,30

𝐹𝑒 3777
= 0,56 + 1,30.
1.14700 1.14700

𝐹𝑒 = 13142 𝑁 değeriyle C10 tekrardan hesaplanır.

36
 𝐶10 = 29,2 𝑘𝑁 Elde edilen C10 değeri seçilen rulmanın standart C10 değerinden
küçük, rulman uygundur.

02-45 Açısal Temaslı Bilyalı yatak için;

Delik: 45 mm

Dış çap: 85 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 19 mm

C10 = 35,87; C0 = 21,2

3.12.3. Üçüncü Mil Rulman Seçimi

E Yatağı

Fa = 6046 N

Fr = 11356 N
𝐿 60.𝐿𝐷.𝑛𝐷 60.25000.119
XD, boyutsuz tasarım ömrü = 𝐿10 = = = 1,983 (25 kh ömür için)
60.𝐿𝑅.𝑛𝑅 90.106

RD = 0,9

αf = 1,2

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

V = 1 ( iç bilezik dönüyor )

𝐹𝑎
= 0,28 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları tablosundan
𝐶0

e,X2,Y2 değerleri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

e = 0,38, X2 = 0,56, Y2 = 1,15

𝐹𝑒 𝐹𝑎
= 𝑋2 + 𝑌2 .
𝑉. 𝐹𝑟 𝑉. 𝐹𝑟
𝐹𝑒 6046
= 0,56 + 1,15.
1.11356 1.11356

𝐹𝑒 = 13312 𝑁

1,983 1
𝐶10 = 1,2.13312. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 20,345 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

37
 Timken marka tek sıralı serilerden 02-35 Açısal Temaslı Bilyalı yatak seçildi.

( C10 = 27; C0 = 15 ) C0 değeri ile denklemler tekrar çözülerek seçilen rulmanın

uygunluğu doğrulanır.
𝐹𝑎 6,046
= = 0,4 Değeriyle Bilyalı rulmanlar için eşdeğer radyal yük katsayıları
𝐶0 15

tablosundan interpolasyon yöntemiyle yeni Y2 değeri okunur. (Tablo 11-1 Shigley’den Makine
Mühendisliğinde Tasarım)

Y2 = 1,05

𝐹𝑒 6046
= 0,56 + 1,05.
1.11356 1.11356

𝐹𝑒 = 12710 𝑁 değeriyle C10 tekrardan hesaplanır.

𝐶10 = 19,43 𝑘𝑁 Elde edilen C10 değeri seçilen rulmanın standart C10 değerinden
küçük, rulman uygundur.

02-35 Açısal Temaslı Bilyalı yatak için;

Delik: 35 mm

Dış çap: 72 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 17 mm

C10 = 27; C0 = 15

F Yatağı ( Eksenel yük yok.)

𝐹𝐷 = 8363

αf, Uygulama katsayısı = 1

XD = 1,983

RD, Güvenilirlik = 0,9

a = 3 (küresel elemanlı yataklar için)

1,983 1
𝐶10 = 1,2.8363. [ 1⁄ ] 3 => 𝐶10 = 12,8 𝑘𝑁
0,02 + 4,439. (1 − 0,9 ) 1,484

38
 Timken marka tek sıralı serilerden 02-30 Derin Yivli Bilyalı yatak seçildi.

02-30 Derin Yivli Bilyalı yatak için;

Delik: 30 mm

Dış çap: 62 mm (Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım)

En: 16 mm

C10 = 19,5; C0 = 10

3.13. Kama Seçimi ve Boyutlandırılması

Z2 dişli çarkının 2.mille, Z4 dişli çarkının ise 3.mille bağlantısında kamalar görev
alacaktır.

Kamaların malzemesi St50 olarak belirlendi. Kamaların malzemesi mil ve dişliden daha
yumuşak olduğu için ezilme kontrolleri sadece kama açısından yapılacaktır.

σAK = 320 N/mm2

τAK = 180 N/mm2

Sç, Sk : emniyet katsayıları = 2

σ𝐴𝐾 320
σ𝑒𝑚 = = = 180 𝑁/𝑚𝑚2
𝑆ç 2

τ𝐴𝐾 180
τ𝑒𝑚 = = = 90 𝑁/𝑚𝑚2
𝑆𝑘 2

Z2 çarkı ile 2.mil bağlantısında bulunan kama;

Mil çapı, 42 mm için Odak Kama kama kataloğundan okunan değerler:

b = 12 mm h = 8 mm t1 = 5 mm t2 = 2,4

39
 Şekil -4 Kama boyutları

Kamayı ezilmeye ve kesilmeye karşı zorlayan kuvvet, mil çevresindeki çevre

kuvvetidir.(S=1,25)

𝑀𝑑2⁄ 339400⁄ = 20202 𝑁

𝐹ç = 2. 𝑆. 𝑑 = 2.1,25. 42

Kesilmeye göre kama boyutunun belirlenmesi:

𝐹ç
𝜏= ≤ 𝜏𝑒𝑚 olmalıdır.
𝑏.𝑙

𝜏 = 𝜏𝑒𝑚 alınıp 𝑙 çekilirse;

𝐹ç 20202
𝑙 ≥ 𝑏.𝜏 = => 𝑙 ≥ 18,70 𝑚𝑚
𝑒𝑚 12.90

Kama tablosundan 𝑙 = 20 𝑚𝑚 olarak belirlendi.

Z4 çarkı ile 3.mil bağlantısında bulunan kama;

Mil çapı, 42 mm için Odak Kama kama kataloğundan okunan değerler:

b = 12 mm h = 8 mm t1 = 5 mm t2 = 2,4

𝑀𝑑4⁄ 920300⁄ = 54800 𝑁

𝐹ç = 2. 𝑆. 𝑑 = 2.1,25. 42

Kesilmeye göre kama boyutunun belirlenmesi:

𝐹ç 54800
𝑙 ≥ 𝑏.𝜏 = => 𝑙 ≥ 50,7 𝑚𝑚
𝑒𝑚 12.90

Kama tablosundan 𝑙 = 56 𝑚𝑚 olarak belirlendi.

40
4. EKLER

4.1 Hesaplarda Kullanılan Tablolar:

Tablo 22.12 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık

41
Tablo 22.7 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık

42
Şekil 22.55 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık

Tablo 22.20 - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık

43
Tablo 22.15 Dişli Çark Malzeme Değerleri - Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri,
F.C.Babalık

44
Tablo 15.1 Malzemelerin Mukavemet Değerleri – Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri,
F.C.Babalık

Tablo 15.2 Mil Çapları Dizisi- Makine Elemanları ve Konstrüksiyon Örnekleri, F.C.Babalık

45
Tablo 11-1 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım

Tablo 11-2 Shigley’den Makine Mühendisliğinde Tasarım

46
4.2 İmalat Resimleri:

47
48