Professional Documents
Culture Documents
Mirada caleidoscópica
al construccionismo 1 social 2
José Enrique EMA LOPEZ
Universidad de Castilla-La Mancha
je e ma a rrakí s. es
Jacques Bern-da.
Corno se presenta crí u:síe ilmisimio ¿nabajo omás adclante, es posible líablam de una «galaxia constroctivista» en
la que conviven difenemínes ¿:nitoqucsy perspectivas que lianutilizado la incetáfora de la constníccióíaAunque mu-
chas de ellas están; intcnmclacioniadas. en ¿:sie monográfico se utiliza conio pretexto al constmccíonisnio social
conio rruovinniento específíííí dentro de la psicología social para dialogar con un conjunto de plantea;nienutos eons-
mmci vistas. Para rn,arcíir c:sia dismiríción. liemos optado por utilizar el significante «construceiolaista» sólo
para referirnos al cons¿ciuccior.iiSnio sot:ial en psicología social y el 4 constnretivísta» para el conjunto de pro-
puestas que superan col, uícuebo síu áraíbíto.
Este nnioraogmáfico tíenil ‘ir pumninn de parutda ene1 simposio coordinado porjoaní Pujol que coía este níísrmuo nom-
bre se realizó cii el Vil (lorigreso de Psicología Social de España que tuvo lugar cmi la Universidad de Oviedo en
septíeruuiare de 2000. El Lrí;píílso colectivo y la cooperación que desde ese momento se prolonga hasta hoy. se Ha
venido enuriquecienido cori ¡Iras aportaciones hasta dan fornía a este número. Sin duda. si.n el estínnuolo de Eduar-
do Crespo este nlúníero y-etna presentación mmo habrían; sido posibles. Agrade:ceinos también los comeniarmos para
este cexto de Silvia Garei,í llauder. Marisela Montenegro y Camnnen Ronuiero Batimillen.
-i Dieciorlio años despnícis de la publicación del artLculo «l’be Social Constmuctíoníst Movemerut in Modern
-‘471 ¡irrs.ílíuic tilia ct liii, u’’ 1> lrírc ‘¡tu-ro ns cl qiíe ííc-síinníaíiidul cíe foruiia roíiscaruít:. accí’>,’ í adrí al lot toí—
t-scalíl¿ u ¡cl us utc jat ias’rciun iii;, ‘dc ní~L u ¿viIi cirro. el “sc:iiticlíí coicitiní cita níóx,u (icui:ioídmu la mio ¿1< la iridí—
n-cimus
cioní ¿meltita) ‘íis u luí oíac s ‘ccii i.ules n pualunneas tít roía’’.> se- m-scablc:i:c-ti e’: Ini deiem’nauitiatlui rroímíí rimo era ‘Irímí mo
tÓm:~i,uíl cl-uul-í ‘‘ (kUr-u
1uiaot ~oo. 9 1,)
ini ¿-‘sic it xtuu sc iíuuln.uu iuinií’dít¡i ‘iii’ iii, clii’ ‘ci uílíríuu y— cl Ieuníc uíiurcí [lara
líaíniar la :aienic-iu5na sobre la c,uíenit:¿
i-¡t¡nuaiitlic,uenimo~ ¡un leí o lli¡’ u
— las ¡ulí-usí cu,í-aiiíciini’-t-u’ccl - 1’.- Síu rían’ ‘ispír ‘cias, mil pam-cÉ-i:i’. pnm lilluIre. c1¿’it:li eomísiclciila,i upu; cre rus re’—
luic’¡niiuu:s u niio Lis ‘ca—, ¡‘ciii corintIo tríl ¡u) nuía,im iii aitilauíursn u los :a>it’
ti¡lu’.s ía>—ia~u u íud ‘‘cuí, 1 uíui¡ridcn uali1u
ótu’s¡. ri,iriui Ii [muhn—.ic ‘c’ir inris,, oc iii ¡sta isi,nínl ¡cli ¿ u,ii >8 xere:s a unía íiosíeíori a,asinmuodt cría. tic-:míu’ una:, clara
iL xnn,cuil insí liii ¡Irdací u ííuí ‘cmii ‘ci trascí ruilercímil ntunvio crí ingerí’> ocian’.; mu vez t1i’ín se’
¿‘‘u dí-u utuihuui¡ ‘u i¡uar uí’ní suistí uncía cuí tu idemí de’ chíe la re ¡Inílací uí¿~ tst ha tiadminit:Líniitiva
uaic:riio Síu unu] 1 i~4iit sc ptuis ul’ os inri e sto luí i’iui1ule íd ¡1 di 1 ¿s n’etat-Luuiie’s iuaoílu t nr, cl anstrrotin:n’niidncl u]iue
1 nult’i’uhis iu~iii lii 5 nt-u-ul>ul¡clu-’¿’ti]iu’cm1uic sí ‘cIi[aer’aní.
tel ~á~’> u Hl uí’ííí >í)í)’)
Latoury Woolgar (u 979). Taruibién enacontramos conustruido de sus objetos de análisis (el co—
constructívismOs en la psieologia: el de la es - nuocmnínento, la realidad social, la naturaleza, los
cuela dc Palo Alto - Watzlawíck, Bateson--; el procesos mentales,...) es decir, como «no da-
constru¿:tivismo en psieouerapia (Neimeyen. dos» al margen de una tarea práctica (de la
MeNamee. Feixas. Pakuí;in¿. y otros); eí cons- mente. de los individuos, de la sociedad,...)
tructivisníio píagetíamitu: el c:onistrmtCt~vi5níiO ra - que los constituye de un modo determinado.
dical de Von Gíaserfel cl ¿j¿le rclac í ona mini pumí — Dentro de esta galaxia. este moitográfico se
to de vista cognitivcu con la cibernética de construye en diálogo con ---y a partir de— el
segundo orden. o inclurso el de la teoría de los eonstruccuonismrío social en psicología social.
constro etuos pe rsom¿al es ¿le Kclly. Y clamo, eí Evidentemente las conexiones con algunos
construe:cuonisnaao soei>ul ¿le la psicología so- otros comjstructívismos son claras. Estas se po-
cial qtut: comparte los pnt-’snn nen dc manifiesto, por ejemplo, en los traba-
1iciestos básicos dr:l
construt:tuvmsflío soeíológit:O a la Vez que se jos en este numero más específicamente si-
distingue del coostrníct ivisnio psicológico de timados en la sociología (Gabriel Gartí, Fernando
la psícei logia cognaitiv¿i [a‘edo mi nanite. García Selgas, y Carmen Romero Bachiller).
Fin este repaso ráplílcí río podernos olvi-
dar. crí estrecha relaeicii’ c:ona el constrcícci o—
nismo social. algunos iiitececientes enla pro- 2. ConstrucCioUiSflIOyp5iCOlO~a Social
pía psicología que, sir’ constítuirse bajo la
etíqueta construccuonuisia. sin duda Han con- La apertura a las posiciones com¿strnuctívís-
tribuido a desarrollar ¿nlguanos de sus presu- tas en la psicología social se produjo en un
puestos. Nos estantos refiriendo a la psicolo- momento que se definía en términos de crisis
gía míarrativa y cuituí ral de Brumíer y a la (Armistead. 1983; Torregrosay Sarabia, u 983)
psicología de la actividad dc la escuela sovié-- Esta enatrada del aire fresco constructivista sir-
tica (Vigotsky, Leouítiev. Luna) Ambos han vió para desterritorialízar a la psicología social,
sido retonnados por el comístnaccíonusmiio so¿:ial reniovíendo sus fronteras al confrontarse con
cia unjo de los frentes de e:ritíca a la psicología movimientos que. como hemos visto, ya no
predominante por sus argumentos anticog— podían serubícados bajo la titularidad de una
nivístas y mentalistas tliscíplímia única’<.
Dentro de esta pluralidad dc movimientos El nacimiento del comístruccíonismo social
constructívistas encontrar alguna caracteríS- lo podemos ligar a la figura del aumtor nortea-
tica que los aglutinea todos es una tarea cona- merucano Kenneth Gergen, quien en 985
plícada, teniendo en cruenta que las propues- publicó en American Psyclaologist el articulo
tas de cada uno se construye frente a diferentes «The Social Constructionist Movememít in Mo-
tradiciones de pensancuiento y problemáticas~ dern Psychology» en donde postulaba el na-
no suenapre conectadas. Así, cuanto más ant- cumuento de un nauevo movumiemíto teórico al
plía es la categoria que ríos proponemos deli- interior de la psicología social. Desde la apa-
mitar con alguna definuielón. nos encontra- nición de aquel artículo, el movimiento socio-’
mos t:ona níásdíficnmitades. En todo caso parece construccíonista se ha ido constisuyemido cada
perti riente destacar c:ocnao. en líneas generales. vez más en un diverso programa de investíga -
se coníparte el reconíociníiento del carácter ción centrado cmi el análisis de la naturaleza
e
1ríe ¿atímí leí que’ rícís tinicula es sc7ílea íonienrccas ríe: tmumescieun¡auna emito í{nue lo ae’cína1aa lió (x lo aconíí -
Fanarlie ¡‘c>icaí u pai nr ¿ir tui tinmnmx’mi nlícnie-:ni cmi rin: sil osc:ilmie:iuAci netonimí mílomnuisO de- losas—
sie7íní: 1,; ilu-t umisí’> íd ¡cl pc:tmceis míhamamurieímrados [1cm’cí e’onistrnmeemior¡ismo
ltstmi mu 5[líit ‘cii suue uiituirisi¡ ucnmn’ícín¡istmí ir-anis— ‘>- epre mauírae:mí ciebenimauí huabenití sirio. Tamptae’cí 1
lcírnnia ni ‘crují reí u mu tunecí agí-uñe du::l cliscmn rs-o. e:scmíuaaosríebmíblm¡mitjo dic ¿sca
¡unímí ¿¿ini
rarneva
mnitetíto for’vuiaíizm-in’ nmnamít:scuelmr. cicle
migenirla pDa—
uní cutí uiur’u’ilomu’mue’iu ciioitír ele! Jíncaeme-so dc: emonís-- ucrannaát ema clefinílda (si milgo aprenuciiníos cean el
crcíemcmnuíní ¿Ir 1 ¿ re andar] ( c r’gcuu’imís emel uno emorusí rimen hin ismímci f ¡mí muía emiemnta mirmítimí no
ríisemnnn’emnu. rimuri’mit’ióni nr llevivirjítí xiutenit:i¿¡. eseolastír ~)
mipmire’c:c’ua e’r¿ la. miigíautir n¡l~it moni seíe¡eucurmsrtaae—
Si
cueanuisimi coninní ninímí uruamin tarJe plari¡t it í ¡ Irgo-- 1inir tic nesmilí it titní lí filan ele [aostnmon¡s-
‘a tít: ¿¿ni *uje’io no esí nacííl pero e1tur ¿ni 1,írítea cnímurme icana~siYití x eso uuitn e t ¡ Fiel;’ vC:r, es crí lmí
ultírcía mig’cnittm eles íuuunl¡e-ae-ínína tapamm cíe actuar mc-rinda ejíre ‘cuna para ní,iníne:nue’u’ cívía cuemrtma
siuailiul Ieai¿ie:níitm Stuart sus rut o1iiuis Fin ut uit -¡tus icanísnoní en <mr i de sceínístnaat iva y pai’ael~jíea,
trmíveís del ci ‘sr ursía. temnnai níma emonisí it ¿muyenidease: cori e 1 cola - ir oc cíotuis rcío social. de uníaníera de
e-vi t:l -e Dat imnuít ¿<o ele: Oria tt:uítjt tít mí liuiniian¡ista r:íaesíícici,it ‘> dr sar’n-callmir mulgnmnítas- pn’esnapnies—
r]uícm se: ‘>uc tít e’ctc ninliemuido cje niamimien,a riuveis u iras comas En cm crío ni stas desde tun cori; exto di le--
mis rieuie ¡‘us sonmalc:s eleselc- ini srueícalcíiuua <‘río re rite mí que [it n nnííni ó su Cunnerge n temía - Y este;
ct;emíealouuie ,n h isí u eí ‘acimílisis ¿ unmxensae monímul
aucule snoííci ¡‘‘‘ir pi’ívile:gimnn’ algihnimis <iii minas
Sminielcavmul 2002) que y u e sí i batí ccc síus pro1aumestas inaie ia hes y/o
n’midicalu’ar ‘e. rían a iracmlumusní emcíestieínmary/o abana—
tírínumal’ tít mis. O uniostí-ar c:rínueí e:rí smi emonílea
3. ¿ Postc’onsí nl c( jo iii sin o? omaemudní el emuicastr’mic:tmionisvc;o deasestinnó algia
nitis elernieniteis qine lío’>’ pmneelení t’tinisíclerarse
A mi vez e{ue el numravi nitii:n¡to scit’moemor¡stnaít:-- relevanites.
c:reíníusta [umí idta ctinisolidánideise-, mulg’onaos r]e sris Lsia ran’tmmt es riesr:tínastnuar:tiva. porque St: mía —
pni ni ciii i tís se: liar: emma r-stiuaíaaí luí - Nia [¡mu
lila níuuas cíe1 te:rrog-a 1ícar la geníca logia ejem st mus conceptos des—
- ‘e en puar r’jemuuíplca el Siruíríomaíun c’cmlc4nnidia cuí el tionigí-eso VicariaL de iísinmnmlogiímí Sun-ial (maooft); c>i’síimnlog-imi su
untic 1iuisc- t’ein¡str’iir’c’mciriísmiicm-.’,u’uaor-ulí,imuuina lucir liupiemnc¡íí li’iígíin’-,’.. (A cuí emeir: n,íLsnmuo riiníringr’il’ico. tic: mí prra1íníemsnmu
lien ‘‘nlriuí¿cíie’i icó-imí>’ tic-Las ru¡eidmíl¡ulmuule:s iiuilaíiem: dr’ ícleuínjclmííí x’ Imí scic’ícnLiígimc si o sciu:Lemdacl ejem Umubriumí tjmutri.
Ven, cía este: núrocmro. el inabn¡jo de Joana Pujol. Nt anisela Montenegro y Marcel Balascb.
‘m Ver, u-ru esne nuúoaero. el cí-mulualo de Camnien Ronn¡emr’o Bachillery el cocuemepto dem «apararo semnciórico material> (Ha--
raxemuy. u 995-Ph)-
Esta cuestión lan sido uíícusirada con elarídmud por la Teoría del Actor- Red que Ha propuesto nana sociología sí-
métrica que destaca el ema cáncer mutrmamenl.e consrructor y eouístruido de lo social y lo natural. terminíando por
desroumstníuir la propia di st L u unión entre aníbos (Domé neclí y ‘lirado. i993) -
r{uae se de sc onsinmuyeo :Xe1ium el eíícísrr¡necíní Los trabajos de Enlnían-ul o Cres jací y Tornas
nísnio su lía’> nsírí inír Icmrtití e ci leas dcml;m-ítcms se;-- 1 líá fíe, ti e:uae raía virtud rle sí ría rnos cori cia ni —
lime cmi ccl iC¡vrsmnieu cjcit supe 1 arr emianí nniuie[aeí su dad encel 1contexto de lasirasluchas
agicas Y’ políT en’ ciontolológicas,
t{nie emnaergió
canuurící ele uctíí acuon y qímí ¿ st’ucí en la base: de e pi smc stmctaría e:c ioním sní o Seací al.
ele-cina
rciuielimís ele las melle ‘situmír 5 ouulerCnpom’ám-memas Eduardo Crespo recorre las naetáforas de
solire la (uiaí)1irisub lídad dcli ¡¿inca cí-itica y la miente y del ser huí ruano que batí suastenita - -
e:l cmmínrílameí ~iol¡ ¿mr o Fmi este cmnisnící ámbiecm de
dc; niife-mn’eríte’s cmranín’e’pc-initie:s ¿ir: la e:cgnieielri
[are:lit’niparucines cl atemuuto e’onastnune’e:nomansimí sonial en ha rasiemol oiría más ree í enrie A rumírúr ¿ir-
sobre la u cmi posibilidad de íd ci it ¡dad es ese o
ellas nos prescrita la proíauesi a erina struen o —
emimules Fi - ciii c civ¡~alejizaclo. [iej. ilesde: po--
mmm sta. Para ‘iría 1 izar a borda al gruías de ía s ¡¿u--
smur:ncacaes It nimiursc’as (F’níss. ¡ e)i)c)). ada-irtiéní ph cae iones dr: su comp comiso crí ti emea y de —
deunios ríe la rícísubrí dimid ríe: «an’r’eíjan’ al naificí
fienud e, ad e nná s dc prc:seiu Lar algnmu ni os cíe sus
no ni ¿:1 an/ta a smicía de la bali eran> al dcci crnuei a;’ aspeet tís p rolalenul ti ceas. sir vigemini a no mo he —
mis ~it:ligm’cas íoealnnan-íuams de la emsenmcia lízanióní
rrare¡re:ultmm ¿mit idnittirltau’ua.
e; nnatccn’alimmmirmií’aui dr-las iele:nín itíacies Y es que
i2
lkuítuínum a- -S’nmet~u’i/rtu/. 2002. \itul lo Nímmuí - í: r-- LI
¡crié Enrique Emito- López a’Iicu-n .S’mmunuíiau:ci/ Mua-i’o- Pu’escru nonmón: ntirodo- ca/eiciosnnipeno cl nonhntrunnt~oonsmmuo socia/
Tomás Ibáñez recoge e:uí su trabajo las con- una actividad en constante retorno sobre sí
dicioníes Ijistóricas que: [ar-esidíeronla aparición nuisma. Un pensanmíento crítico no puede líe--
de conssrníccionismo social. L)espués de ana - gar nunca a un puerto libre de toda begemo-
lizar las posibles razormr:s ríe su rápida difu- nia; no podemos entenderla critica conmo uní
sión y consolidacíón cmi ni seno de la psicolo-- lugar que se alcanza. Así, parafraseando a
gía social presenta los principales efectos Donna 1-laraway (i
995), la invitación de este
positivos para ésta. Parmí terminar este reco- monográfico es a repensar sobre cómo nues-
rrído apunta algianas criticas y alternalívas. tras teorias criticas vienen construyenado sig-
Estas diversas líneas ¡Ir: fuga postcons- nificados. objetos y cuerpos. no para negar-
trucciomíistas pretenden re:prcscnítar uní enes— los o para dejar de habitar en ellos, simio para
tionaní muto a la esíalí iii ,ación¡ de la crítica vivir crí significados y cuerpos qure tenga rl
conio teoría, a partirde síu conaiprensión conno futuro.
4. Referencias bibliográficas
AusMns-rum,’un-u, Nigel (¿983): flnt’unmsenícnn~ón. de luí- psicología sormial. Barcelona. Editorial llora,
l3nnásn¿-xrc. Ruy (1989) Reemlaunoing /lealitv. A Cu’iuincii Jo¿ran/ncceian Co Coneernporany’ Ph¿íosophy. Londres,
Ve rs ci
DoMÉNI:ummr. M que:l y ‘ir Miii u. Irmmncísco (Edí.) (1998): Sonmitu/ognma Simnétniema. En-sayos sobre ciencia. tennolcmgirn
-eso¡:u~eduíd. Barcmelnmminí. Fuliccaníal Gedisa.
Fox. Denmuis y P¡nILucmímnmmNsemv. Isaac: (eds.) (u997): Cn~tu~nal Ps-c’chaioge an 1nítnoduanníon. Londres, Sage Publi -
catneans.
Etas. Dimíníímu (n qqr~) Pci c:sseumnía frrní<aisrcie. na-numu-u’a-teza a uíifér-enemia, Vic, E-rimo editorial.
GdnccN. Kennet (2001) Snmnt~est t-onstnus-eeion in conten, Londres. Sage.
— (u985): «Tbc Social Cocísínnrctionist Moveunene in Modenn Psycholo~’ía, American- Ps’n’nhologise. 40:
266-275.
— (1991/u): ftetaíidaeies a” reteccmituni,es. iproricíaaniones o- lo- nonsnrncc-r:iein sorrerí - Barcelona. Paidós.
— (u99r»in inííieation Cii socia/ consuncnuiocr. Londres. Sage.
HAemn<ntuc;. lan (aoon): ¿¡-u; r-uunnsiuítcnieinsaciaídeqoé?. Barcelona, Paidós.
HABAWAY. Donna j. (1999): «Las promesas de los monstruos: tJna política regeneradora para otros in-
apropiables/dos’t. Po/tueco u’Soni-edad. 3o: iaí-i63.
InANE-Y. ‘lonruás e IÑ memnmE’/-. lraFnir:inio (eds.) í 997 Gra~rmnal Social- Psyehologí-. Londres. Sage.
— (u9np): «Whya cnícinal social psyebologi?ía. enTomás íbáñezy Lupicínio lólguez (ed.), CrieinalSocial
P.synlmoíogy (27-4u). Londres. Sage.
— (n996): Uucnusaciones tmouiuiepuicaies en- ¿orn-o a la po.strn-nmn/nnmidad a” la psu1rologu~a. Caracas, Universidad
Central de Venezuela.
IRANZO. lnaan Mannael y BmAnaímuu. Rubén (1999): Sociología del eoo-onim-ienro ciener’frco. Torrejón de Ardoz,
Urciversidad Públit:a de Navarra y CIS.
LáTorte. Bruno. yWtaoreaánu. Snemve: (í979): La vi-e/-a ene!- Lrnboratari-o. La constnícnión de los hechos ccenntfmnas. Ma-
drid. Alianza.
Nncr-rrnscAr.ut, David j.y Cruuusrny, John (eds,) (1999): Social Conrtn¿cei-oncisr Ps’í”cho/eugy: A CríticaíAnaivsis of
7li-eocv’ arrd flannine. Brícki nígbann, Open Unívcr’sity Pr’ess.
PADKcD, lan (cd.) (¡998)- Scui’ieíí Coos¿no-ceionisní-. Di-scourse au-cd Eeaiism-, Londres, Sage Publínation.
Puíí’rmmmu. lnmmuathani (í 998): ¡¿u repr’e.sen-racinin de la realidad. Discurso. retórtnayconsnu’ucción socia/. Barcelona.
Paidós.
SámsnaovAr, luan (2002): «Beptesentación. díscursividady acción situada. Una inrioducción eriríema a la psi -
cologia social del conocinaienmoat, inédito en trámite de publicación.
SPnvAs, Gayatní Cbakn’avont.y (¡987): In OrherWon/dsu Essavs ¿a Culrura-/Polie¿es, NuevaYork, Methnmen.
IoBmxEe;miuisA. José Ramón y S’anAsiA. Bernabé (1983): Perspectivas a’nontextos de la psicología social. Barcelo-
na, Ecl it orímul H 15~íi no lar mmcmpca-
WÁcQr.v-ui. Loic (2002): «l-enisamirmenito critícoy disolución de la dóxaat.Archipieilaga. n. 53. (pp. 83-88).
3. Vol. 40 Nóní. í: 5-i4
í3 PotueicaySoriedad. 2oo
jcu:u’ !iummaujuuu’ lnuíín / ií¡uí’m ijiiunur 5u-miuule:u’<ui Xliu-tun lime.sí’ci uunuiu’tc: mii ¿muí/u neutivuiuístu~mi:en mt nuanusmt-met-e cutí u?smuuuí auii:u?uiL
bímitumr-tí. lícnu~t 1, ‘u l.u rr(\uA\. ‘l’l¡uur¡i>ií- (nc/mv): lan c’raruscn-mmcr’eeitc son-ial de’ ¡mt ta:ali-u/etu/. Buenos ¡Nimes. Aniieicu’eu¡’eim.
lii: ‘uit:, l)muc-’¡il ( uu)e/¿)m (uaneric¡muiic:nituu e Iro-o~ucrmnicu sen-ud. b>un’ct’luauaa. Ce:il e
Bsi:sm-:c. jn’n’uímnuc:. (1 Qu)O): ‘tu:ruus e/e míLeni/ieace/rí. X’lmidi’iel ,Xlimíruz~u [el ¡curial
lii Reí L tic ¡(luí 1 (uu)cu--m> /lc’u’uuci:unumnttcuii /ntcuuuinei /usrchuuituaiiu /iarii/te’e 8 i[t
1 isa sííius U ~k e Fluí ti n jcuniinl¡’iri ¿ u~i)o )- /)u’.euutmnsmcu /‘ue/uimtuí’’í 1 címnulues S-iac-
1 í¿uí~ ) 1/u siuuiiier’ entumí ¿ uianiituninu 1 un¡iln¿ e Sagí’
11’ rius ‘e liii’ se Xl um:imc’l (nm>í>nl 1 nunusunumcuní u’rnuu i’,nueíu-euuu’rma¡ateí II ure u ira: u l~ilJ
it i\’í5 1 uit
liuiti’siiiu llnmri,euunu(tu}e~m) /im,cirmuut/cn iílmueubumrucuuniu B,inccleuniu (uteirsí >>
t,í euíc Xl it’> (lii 11 ¡eJuulí lermímtiici uL:uuts’’liu mmmi ube stnrueiimmc ea/lmiuuui tui! u Ncue a ‘Símil. tlr¡í’u’cn’síc-e Prtmss.
u xsi ¡isí iii’ 1 ¡¡si euiní (¡¿¡u>r] Ritu/te:mt ciucietm-mnu ini ‘emir 1 miii, ::/ iurteuuu iría ame! teuítnttruax leauicíres. l”>ulcmien’
liii
(Juuuuta’>t ce Nr —‘ciii ti) 1) ti iii muís /e hurí ir miuuurídua, Nl ¡uit mcl ‘e ‘síu
(Iuuutuuui ‘Xnuíuu 1 1 ‘u luN xis cuse 1 Ir >u>ia) ¡ euuiatu:i,’ucnc u/teeuuteui: u ¡:0:/ir (PIlPiL kiadrLel, X<iseir
lLore “cl i’sii Km¡i’Iiu 1 1 ‘> Nl xiii: u e le amin:’ (1 ¿)t) 4) tAime crí tít u/t/e tutu: mmm itsmo/osan u—taao~stnaeimímLtiuc e/e /ris sí’-
tuis II ‘ncc temí u líen it
li-sen:- tRiurmí el tío i 1 ¡mmm (uu)u)4> 1/u: ¡>1v ííneuut Urmíu/ 1 nmn:nlm’t-s Sage
1 seL LNiLti’~i 1 mml. unís ) <tr)i);) h/ctiínouuu-i Psuulri/nu’ u 1 enmadres -
‘0’
(l-:ul 1 (nc)ií(u) un ‘iii ¿cnt u iuuieitííu uruimí e¡/’i’tuuiatíruíue ti uní lítí u uní, ilasml lltmírl’mece’ll.
E-cera’. t ¿‘‘‘u’’’e ‘X (mc¡5 y ~ ¡ ) li-mr ¡asi’c/iialoa’i’uí/]uc’reiíouni itumietmauu-de (tnite u círne] 2). 1 onídretue. F4uiuutledgcm.
Km-tite, luí (u [u u (lc>t½)Pie’ seicnmm/ ruíuueuttuniuiann uu/ Iee/ututriismni 1 ‘incíne ‘e ¡‘ge
Keiuiim, 1 u i te E- ¡‘un: (iu)¿}n) TI:: \/utnnnu/itetcmmu ¡Ir ci l/c 1 : ir: Lc’:uu uní utreikuarcs-mriunm/u’/et ‘no:] (lje:ndivcuiaun/ mXíur
¿rumí :í/ ‘ni rumí:’ t)eluutil líncg urumuiní
lelAtiiu~,\’. u llunt¡iau t tui el NuLí ix It míe reuní tic)nl4) II unid e/rl i ulume:’ uncuuircui,. itcict:t’siían’La, Sminttimígni.
NiluN’> iii Si-nt iii’> l~í u.u u ‘e Re rin’’ rl: 1 tic)’) 1 Lun tu meuptua e:írrr:u ue:rienmtíea’iuiu-u sciimt?ucí. Barcemlona. líaiulr’ís.
R’luint’uiXSÑt 1111 1 líe):) 1> 1 muncuiu’uíu’í Tu-uinutiiecti Pm cori uttucuiuíu:Iisuu/reu/uien Nl chi ¡mí ilír lb ricen ‘te uit Xii
un Inc se
Ni:rs-ursi n’ Ilcílír nn X ‘u’ \‘l5iiií:’et’u Nimelí uní (ic>
9’)’ 1 r)<mstTtmc’iui’ismii nO ¡:si’nlncutheunnpi ‘el usliinu:uaoui 1)11- .>uP¡X.
i~:Nm5i.¿túi~l.inm
mÁírtiíut ¡ unu (1)9—1 //neeormrs’e/>m’cuimíuruu e u íufuu cuí limut/íemsjeuneuii-uut/peae/mnaleígu
‘u Suiuum it u luIr (1 tIc) (¡9¿)O) Litcenuís<nuauumuug 1 otielie
Suíeuun/enrrui /riauítduuumt e Tiiaruile—nlge’
u-.ítuuuiíim” u tnímuumnc aflnarí
l ¡Ir-mil mo
l’ccecí-mmr liununir uní’ ‘etc rin tu: un Nl -inrfai’r’t (t¿)ii~) 1)neuuatumsn o rc/ Sruniia/ 1 ern/ao/eugi 1 ulinmíres S’iiuc 1 niblne:mitíciris.
iluuíícm ¡cli ir ‘cl ( >1’—]’ ingíamímí’ uncí ‘lb/uit iíuuu —l ttuc teunir ¿u! unp
1un’cuene’/c reusníniurt¡aem¿’/meiiuuíía’ <imuníilanitige. tibanalíninige
[tninNe usuis luis
Su:ueiu iii luuímní (2001) /iCui/rt/Ou/u e: cumní rreeucnrmrten/c e ¡ci nuioettunninio nic<!-ea u-mc/acm tremí ‘su/el /r:rigauutje:. Btnu:miras mmm
íes Xcii un tein ini
¡991) t u/¿unnnitpialreuu’e ra/ ru’euarleu lite vitra/ cuan unumucuuiío-uierin. t’hnunau’u?norrmm/ 1 <toma íoicoj’t/ne’ uhiu’ui liad. Bun
kin¡íulictní C1aco ti mr i’ue’n’sntv 1
XX§s-u’íi xix ¡u 1 mml 1 irme/it) lo trabe/ud ini rorííu/ua 1 cínmne: ‘utlue”ruuu« loquees cnureumíere eculací llmae:rcuis Aircms. Gemelisa.
y E-míe
- 1tm’ntrn ni-ii Pení
Xli’ gn (¿‘cín.) Sie It eu¡uu e/e/ raberturuuiemt Ciaciimnbtsr unir>,> íd cuinmstuamnt¡-u’ismcccu. Ge cus ¡ Banenlonía,
Cm c)94):
cnímt. l’.se’muuuu
kX’ 5ígu- 1 mili1 itmaimiiris. 1ulu ¡rime’ ‘t iii e Sa¡uuat ¿mu (2001) LInee ciumeul l’la-ntím’e’emnu-u’/ /mmoecrreua Retinen’. ¿ini—
dccc
Wimti’usuns Simm (luí.) (mc
1dÑm l’cmuoiuo’ut ecu retlpeun!íuilogr’ \F¡lnnmma E-u crur s Opení Umuaive’ccit’u Pntsc
‘u’ E-ii/te: Lii tu limí te:nísm) (tc)tii’) l’u’moi<nuem ame] Dneciíumuree 1 evctuuu/uuaunat Jirrsprndlumes~ 1 andres S<uge.
tse ‘cnn fu remití rs un 1íremtu-mríden¡ cci cxli ¡rusticas Se man u u 1 ide 1irmaponaer unía cucirada inatuodímuctomur ‘~ portal:--
‘¿u. cien u simm unutc mine :tic-ninri1ilemtm-i