HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ

Gaziantep Üniversitesi
Gaziantep Meslek Yüksek Okulu
İklimlendirme ve Soğutma Teknolojisi
 HAVALANDIRMA
İKİMLENDİRME -III-
* Ses ve Akustik:
Klima ve havalandırma sistemlerinde gürültüleri kabul edilebilir derecelere düşürmek gerekir.
Ses; bir kaynaktan üretilir, bağlantı yolu vasıtasıyla alıcı olan insana ulaşır.

Sesin hızı : 340m/sn

Jet motoru : 100000 watt’lık ses üretir.
Otomobil sesi : 0,1 watt.
Fısıltı ile konuşma : 10-9 watt.
Watt’ın karşılığı olarak “DESİBEL” kullanılır.
10 Desibel = 10-12 watt
Maksimum kabul edilebilir ses seviyesi 60 desibeldir. Bunun üzerindeki ses seviyesi rahatsız eder,
gürültü olarak kabul edilir.
80 Desibel = 83 desibel (2 katı alınırsa 3’er 3’er artar)

* Sesi Meydana Getiren Bina Dışındaki Kaynaklar:

1-) Hava soğutmalı kondenser.
2-) Komprasör, kondenser grupları.
3-) Soğutma kuleleri.
4-) Çatı üstü klima santralleri.
5-) Çatı tipi soğutucu üniteler.

* Cihaz Yerlerinin Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar:

1-) Cihazlar mümkün olduğunca şikayet gelebilecek yerlerden uzağa konulmalıdır.
2-) Cihazdan fazla ses gelen kısımlar (hava giriş ve çıkış ağzı) binaya paralel konulmalıdır.
3-) Ses barikatları yapılarak gürültünün bina tarafına geçmesi önlenebilir.
4-) Cihazın kendi bünyesinde ses tutucular bulunmalıdır.
5-) Üretici firmanın bu konudaki tavsiyelerine uyulmalıdır.

2
 * Sesi Meydana Getiren İçindeki Kaynaklar:
Bina içinde gürültü yapacak cihazlara karşı müsaade edilir ses seviyelerini bilmek gerekir. Bunlar
tablolardan bulunabilir.
Müstakil ev : 25 – 35 dB
Apartman : 35 – 45 dB
Otel odaları : 35 – 45 dB
Özel hasta odaları : 30 – 40 dB
Konferans Salonları

* Ses ve Akustik Analizi Yapılırken Aşağıdaki Sıra Takip Edilir:

1-) Her oda için kullanma maksadına uygun ses seviyeleri tespit edilir.
2-) Bu ses seviyelerine göre iklimlendirme cihazı tespiti (seçimi) yapılır.
3-) Söndürülmesi gereken ses miktarı tespit edilir.
4-) Buna uygun kanal dizaynı yapılır.
5-) Titreşimi önleyecek ek tedbirler alınır.

* Ses Tutucu Malzemede Bulunması Gereken Özelliller:

1-) Hava hızının aşındırmasına dayanıklılık.
2-) Yangın olursa yavaşlatabilmesi.
3-) Ucuzluk
4-) Kanala döşeme kolaylığı
5-) Ufalanmama

3
6-) Kırılmama
7-) Koku yaymama

* Kanal İçerisindeki Ses Yapmayı Önleyici Tedbirler:

1-) Hava hızları mümkün olduğunca düşük tutulmalıdır.
2-) Dönüşler türbülans oluşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
3-) Hava ayar damperleri çıkış ağızlarına uzak yapılmalıdır.
4-) Kanal içi yüzeyleri düzgün yapılmalıdır.
5-) Ani dönüşlerden kaçınılmalıdır.

 Hava kanalı içerisinde her

zaman laminer bir akış istenir.
Dönüşlerde, kol almalarda, klope
yerlerinde laminer akış türbülans
hale döner. Bu istenmeyen bir
durumdur. Çok fazla gürültünün
oluşmasına neden olur. Akım
laminerden türbülansa
dönüştükten sonra tekrar laminer
hale dönüşü kanal çapının 5 veya
10 kat mesafesi sonunda mümkün
olur. Bu sebeple üfleme ağızları yerlerini doğru seçmek gerekir.

* Ses Ölçen Cihazlar:

1-) Reed Vibrometresi
2-) Vibrometre
3-) Titreşim ölçü Cihazı
4-) Vibrograf
5-) Titreşim Aralizörü
6-) Stateskop

HAVALANDIRMA

* İnsanların Refahı İçin Havada Bulunması Gereken Özellikler:

Havalandırmada amaç; ortam havasını dış havayla yer değiştirmek olarak söylenebilir. Aynı
zamanda ortam sıcaklığının dış hava gölge sıcaklığına düşürülmesi istenir. Hava içerisinde %78 Azot,
%21 Oksijen bulunur.
Havadaki CO2 oranı %0,04 civarındadır. CO2 oranının %1 ,%2 civarında olması bile insanı
olumsuz yönde pek etkilemez. Aynı şekilde Oksijen oranı %13’lere kadar düşse bile insan hayatının
sürdüğü bilinmektedir. (insan dinlenme durumunda – hava hareketli)
( %17’de mum alevide söner.)

4
 * Havayı Kirleten Faktörler Olarak Sayabileceğimiz Maddeler Şunlardır:
1-) İnsan vücudundan çıkan organik maddeler.
2-) Duman oluşması.
3-) Endüstriyel işlemler sırasında oluşan gaz ve tozlar.
4-) Ciğerlerden çıkan CO2 ve su buharı.
5-) Öksürme sebebiyle havaya yayılan bakteriler.

* İnsan Vücudundan Çıkan Kokular:

İçinde çok sayıda insan bulunan ortamlarda bir nemlilik duygusu hissedilir. Bunun sebebi
vücuttan yayılan organik maddelerdir. Bazı araştırmalar insan vücudundan yayılan kokular sebebiyle
insanlarda bazı fiziksel rahatsızlıkların ortaya çıktığı görülmüştür. Bunlar; iştah azalması, mide
bulantısı, baş ağrısı, vb gibi problemler oluşturmaktadır.
İnsanların oturduğu kalabalık yerlerde uzun süre hava değişimi yapılmadığı zaman ortam
havası çok ağırlaşır.
İçerdeki havanın dış havayla bazen içerdeki insan sayısına göre, bazen ısı artışına göre, bazende
ortamın niteliğine göre belli bir miktar hava değişimi yapılması gerekir. Bilhassa kışın havanın
ısıtılması masrafından dolayı pek tercih edilmez.

* Bakteriler:
İnsanların öksürmesinden dolayı yayılan bakteriler havada asılı kalırlar.

* İnsan Vücudunda Oluşan Isı Kayıpları:

İnsan vücudu devamlı şekilde ısı üretiminde bulunur. Bu ısıyı yediği besinlerden alır. Üretilen ısı
miktarı sarfedilen gayretlerle birlikte artar. Dinlenmedeki bir insan 100 kkal/saat’lik ısı üretirken, 6,5
km/saat hızla yürüyen bir insan 350 kkal/saat’lik ısı üretir. İnsan ürettiği ısıyı aynı hızla dışarı
atmaktadır. Bunu “Radyasyon”, “Konveksiyon” veya “Buharlaşma” yoluyla yapar. Vücut ısısını sürekli
“37 0C” korumak zorundadır. 5 0C’lik bir ısı artışı ölümle sonuçlanabilir. İnsan çok sıcak bir ortamda
(sauna gibi) bulunursa kanın damarda birikmesine yol açar.

* Radyasyon:
İnsan; vücut ısısı arttığında kendisinden daha soğuk bir maddeye daha yakın durduğunda
vücudundaki ısı soğuk maddeye geçer. Bu işlemde havadaki moleküller kullanılmaz. Isı transferi
radyasyon (ışıma) yoluyla olur.

* Konveksiyon:
Vücut ısısının, hava yoluyla atılması durumudur.

* Buharlaşma:
Radyasyon ve konveksiyon yoluyla oluşan ısı kayıpları vücut sıcaklığının ayarlanması hususunda
yetersiz kalırsa , bu taktirde ter salgılayan organlar devreye girer (yani deri). Bu durumda cilt üzerinde
ıslaklığın buharlaşması yoluyla vücut ısısı dışarıya atılmış olur. İnsan vücudundan 1gr su atmakla ½
kkal’lik bir ısı atılmış olur. Ortamdaki hava ne kadar hareketli ise ve hava ne kadar doymamış ise o
oranda daha çabuk bir ısı transferi gerçekleştirir.

5
 * Havalandırma Tesislerinde Aranılan Şartlar:
Klima (iklimlendirme) ve havalandırma çoğu zaman birbirine karıştırılır. İklimlendirmede amaç; ortam
içine gönderilen havanın temizlenmesi, nemlendirilmesi, neminin alınması, ısıtılması ve soğutulması
işlemleridir. Havalandırmada ise amaç; ortam havası ile dış havanın yer değiştirmesi işlemidir ve
nemlilik duygusunun önlenmesidir.
* Havalandırma Sistemi Hesabı Yapılırken Şu Faktörler Göz Önünde Tutulmalıdır:
1.Mahalin boyutları ve kullanım amacı
2.Mahaldeki kişilerin sayıları ve faaliyetleri
3.Mahalde bulunan cihazlardan ve güneş radyasyonundan meydana gelen ısı kazancı
4-Mahal havasının bağıl nemlilik derecesi
5-Dış hava sıcaklığı bilinmelidir.
*Havalandırma Sisteminde Mahalin Hava İhtiyacını Belirleme:
3 usulle belirlenir:
1-Mahalin kullanma durumuna göre hava değişim sayısı
2-Kişi başına düşen hava miktarı hesabı
3-Ortamın ısı kazancı hesabı (İnsanlar,cihazlar,güneş radyasyonu)
1-) Mahalin Kullanma Durumuna Göre Hava Değişim Sayısı İle Belirleme:

MAHAL SAATTE HAVA DEĞİŞİM SAYISI

Boya atölyeleri 30-60
Bankalar 2-4
Fırınlar 20-30
Kantin 4-6
Sinema 10-15
Mutfak 10-15
Hastane 4-6
Konut 1-2
Lokanta 6-10
Sınıf 2-3

-Bu yöntemde ortamın boyutları belirlenir. M3 olarak hacmi belirlenir ve üstte verilen tabloda için
rakamlarla çarpılmak suretiyle hava ihtiyacı belirlenir.

Formül = En * Boy * Yükseklik * Saatte Hava Değişim Sayısı

Örnek :

[ (5 * 10 * 4 ) * 2 ] = 400m3/h (2 defa hava değiştirilirse)

(sınıf)

Örnek :

5 * 10 * 4 * 6 = 1200m3/h (Kantin)

6
 2-) Kişi Başına Düşen Hava Miktarı Hesabı İle Belirleme:
Bu metoda ise; kişi başına saatte 30m3 hacimde bir temiz havanın ortama gnderilmesi esasına
dayanır. 30m3’lük değer minimumdur. Ortamda sigara içilmesi çeşitli sebebplerle ortamın daha fazla
kirlenmesi dolayısıyla bu rakam değiştirilebilir.

Örnek: içinde toplam olarak 35 kişinin bulunduğu bir sınıf için gerekli hava debisini kişi başına
saatte 30m3 temiz havanın zorunlu olduğunu dikkate alarak hesaplayınız.

Debi = 35 * 30 m3 = 1050 m3/h

Not: Aynı durum bir önceki yöntemle yapıldığında yaklaşık olarak aynı değer bulunur.
10 * 7 * 5 * 3 = 1050m3/h

3-) Ortamın Isı Kazancı Hesabı (İnsanlar, Cihazlar, Güneş Radyasyonu):

Şayet dikkate alınması gereken faktör mahal içerisindeki sıcaklığın düşürülmesi ise bu taktirde gerekli
hava debisini mahalden uzaklaştırılması gereken ısı miktarı esas alınarak yapılır. Mahaldeki ısı artış
kaynakları şunlardır:

1-) İnsan 2-) Cihazlar ve Makineler 3-) Güneş Radyasyonu

* İnsanlardan Yayılan Isı Miltarı: Daha önceden dinlenme durumundaki bir insanın saatte
100kkal ısı verdiğini biliyoruz.
Bu hesabı yaparken insanların hareket durumuda göz önünde bulundurulmalıdır.

İnsan Yaydığı ısı miktarı (kkal/h)

Dinlenme 100
Hafif işlerle Uğraşan 150
5km/h hızla yürüyen 250
7km/h hızla yürüyen 350

Örnek: 750 kişilik bir anfide insanlardan yayılan ısı miktarını bulunuz.

Q = 750 * 100 = 75000 kkal/h

* Cihazlardan Yayılan Isı Miktarı: Elektrikle çalışan cihazlar çalışırken ısı üretirler. Bu
değerler aşağıda tabloda verilmiştir.

7
Tablo 1:

Elektrik Motorunun Gücü (KW) Yayılan Isı Miktarı (Kcal/h)

O,25 335
0,50 670
1 1150

Tablo 2:

Elektrikle Çalışan Diğer Cihazlar (KW) Yayılan Isı Miktarı (Kcal/h)

1 860

* Güneş Radyasyonu:
Çatılar Yayılan Isı Miktarı (Kcal/m2h)
Kiremitli Çatılar (Tavanı Bulunan)
(Aralıksız Lambiri Üzerine) 96
(Aralıklı Lambiri Üzerine) 140
Oluklu Çelik Veya Çinko Levha 376
Cam Çatı 735
Tavanı Olmayan Kiremit Çatı 250

Duvar Malzemesi Doğu Veya G.doğu Veya G.batı Güney

Batı
Dış Yüzeyi Sıvasız Tuğla Duvarının Kalınlığı:
0,06 112 65 13,2
0,22 61 35 7,2
0,33 44 26 5,2
0,45 37 22 4,4
3cm Hava Boşluğu Bırakılmış Duvar Kalınlığı:
0,06-10,06 51 30 6
0,22-10,22 29 17 3,4
Sıvasız Beton Duvar Kalınlığı:
0,25 112 65 13,2
0,40 95 55 11,2

Oluklu Levha 170 98 120

Tek Cam 500 300 105
Çift Cam 103 59 119

Örnek: Üzerinde 3 * 1 boyutunda 5 adet pencere bulunan 30 * 7 metrelik bir tuğla duvar
arasında güneş radyasyonu etkisiyle kazanılan ısı miktarını hesap edin. Söz konusu duvar 300’lik Kuzey

8
enlem derecesi üzerinde bulunmakta ve Doğu ynüne bakmaktadır. Duvarın kalınlığı 0,45 metredir.
Pencere tek camdır.

Duvarın Alanı = ( 30 * 7 ) – ( 3 * 1 * 5 )
Duvarın Alanı = 195m2
Pencerenin Alanı = 3 * 1 * 5 = 15m2

Duvardan Kazanılan Isı = 195 * 37 = 7215Kcal/h u= Qd .

Pencereden Kazanılan Isı = 15 * 500 =7500 Kcal/h 0,24 * 1 ꁨ 2 * ∆t
+___________
14715Kcal/h ꁨ= Qd .
HAVA DEBİSİ = TOPLAM ISI KAZANCI 1,2
0,288 * SICAKLIK FARKI ( tiç – tdış ) 0,24 * 1,2 = 0,289

Örnek: Ortamın saatlik ısı kazancı 5000Kcal olsun. İçsıcaklığın 300C, dış sıcaklığın 250C olması
durumunda gerekli hava miktarını hesaplayınız.
Hava debisi = 5000 . = 3470m3/h
0,288 * ( 30 – 35 )

Örnek: * Yapının yeri: Yapı Kuzey yarım kürede, 300’lik enlem dairesi üzerindedir. (Sıcaklık
farkı 30C )
* Yapının boyutları: Uzunluğu 30m, genişliği 15m, yüksekliği 7m’dir.
* Yapının inşai durumu: Duvarlar 2m’lik yüksekliğe kadar dolu tuğladan, 0,33m
kalınlığındadır. Duvarların 2m’den daha yüksek olan kısımları oluklu levhalardan yapılmıştır. Yapının
her 2 büyük duvarı üzerinde 3 * 1 m boyutunda 5’er, her 2 küçük duvarı üzerinde 3’er pencere
bulunmaktadır.
Binanın çatısı 12,7mm kalınlığındaki ahşap kalaslar üzerine oluklu levhalarla kaplanmıştır.
* Yapının işgal durumu: Oturdukları yerde hafif işle meşgul 100 insan bulunmaktadır.
Yapı içindeki ısı kaynakları, her biri 1kw gücünde 25 adet elektrik motoru bulunmaktadır.
* Yapının güneş etkisine maruz olma özelliği: büyük duvarlardan birisi Doğuya, birisi
Batıya bakmaktadır.

* Güneş ışığına Batı tarafında bulunan 30cm’lik

duvar daha çok maruz kalır.

9
Duvar alanı: 30 * 2 = 60m2 (Tuğla)
Pencere alanı: 5 * 3 * 1 = 15m2
Levhaların alanı: 5 * 30 – (15) = 135m2
Çatı alanı: 30 * 15 = 450m2

ISI KAZANÇLARI

Duvarın tuğla kısmı : 60 * 44 = 2640kcal/h

Duvarın levhalı kısmı : 135 * 170 = 22950kcal/h
Pencereler : 15 * 500 = 7500kcal/h
Çatı : 450 * 376 = 169200kcal/h
İnsan : 100 * 150 = 15000kcal/h
Elektrik motorları : 25 * 1150 = 28750kcal/h
+ .
216040kcal/h

HAVA DEBİSİ = 225000m3/h

, ∗

HAVA HAREKETLERİ

Hissedilen sıcaklık duygusu hava hareketine büyük ölçüde bağlıdır. Cilt üzerinde oluşan hava
hareketi vücut sıcaklığını düşürür. Termometre sıcaklığı aynı olmasına rağmen hareketli havada
hissedilen sıcaklık duygusu durgun havadakinden daha azdır. Havalandırma amacıyla mahal içine
alınan havanın hızı çoğu zaman hissedilmez. Havanın mahal içerisinde düzgün halde kalmasına imkan
yoktur. Durgun haldeki hız 0,075m/sn’dir. Hava hızı ancak 0,3m/sn hıza eriştiğinde hissedilebilir.
İnsanı rahat ettiren hava hızının tespit edilmesi amacıyla doğadaki hava hızlarının
bilinmesinde fayda vardır. Sıcak günlerde pencere açıldığında içeriye esen hafif rüzgar insana bir
serinlik duygusu verir. Bu havanın hızı 2,5m/sn’dir ve meltem rüzgarı ismiyle adlandırılır.

Hava Hızları

m/sn Km/h
Durgun hava ----------- 0,46 Hava hızı (m/sn) Serinletme etkisi (0C)
Hafif meltem 3 10,8 0,1 0
Ilık meltem 7 25 0,3 1
Kuvvetli meltem 11 39,6 0,7 2
Serin rüzgar 15 54 1 3
Şiddetli rüzgar 21 76 1,6 4
Fırtına 28 100 2,2 5
Boran - Kasırga 45 160 3 6
4,5 7
6,5 8

20 0C’de durgun havadaki bir insanın hissettiği serinlik duygusu 28 0C’de 6,5m/sn hızdaki
havaya maruz kalan insan ile aynıdır. Yani hızın 6,5m/sn olması ile 8 0C’lik bir serinlik etkisi
hissedilmektedir.Diğer değerler üstteki tabloda verilmiştir.

10
 HAVALAMDIRMA SİSTEMLERİ

Bir mahalin havalandırılması için cebri havalandırma sistemlerine ihtiyaç duyulur.

Havalandırmanın sadece pencerelerden ve açıklıklardan yapılması düşünülemez. Bu çeşitli
olumsuzluklar doğurur. Bunlar ile havanın temizliği kontrol altına alınamaz, gerekli havalandırma tam
sağlanamaz, içeriye ya fazla yada eksik hava girer. Dış hava sıcaklığının fazla olması durumunda
içerideki kirli havanın dışarıya atılması mümkün olmaz.
Havalandırmanın mutlaka aşağıda belirtilen 3 sistemden birisi yoluyla yağılması gerekir.

1-) Havanın mahal içinden emilerek tahliye edilmesi.

2-) Mahal içine hava basılarak havalandırma.
3-)Her iki sistemin birlikte kullanıldığı durum.

Her sistemin kendine özgü bazı yararları vardır. Uygulama durumuna göre bu 3 sistemden
herhangi biri tespit edilebilir. Bu seçim işi mahalin boyutlarına, şekline ve mahal içindeki tozların
kokuların ve sıcaklığın hangi ölçüde kontrol edilmesi gerektiğine bağlıdır.

* Havanın Mahalinden Emilerek Tahliye Edilmesi:

Bu tip havalandırma en çok kullanılan uygulamadır. Basit ve ekonomik oluşu sebebiyle birçok halde
bu sistemler tavsiye edilmektedir. İçerideki havayı dışarı atmak suretiyle çalışır. Giren havanın
temizliğinin kontrol edilmesi mümkün değildir. Hava bulduğu açıklıktan mahal içerisine girer.

* Mahal İçerisine Hava Basılarak yapılan Havalandırma:

Bir önceki sistemin tam tersidir. Temiz hava vantilatörler ve basit bir dağıtım sistemi aracılığıyla mahal
içerisine gönderilir. İç hava ise bulabildiği bütün açıklıklardan dışarıya çıkar. Temiz havanın
vantilatörler aracılığıyla mahal içine uygun bir şekilde verilmekte olması hava dağılımının, hava
hacminin ve hızının kontrol altında tutulabilmesi bu sistemin üstünlüğüdür. Aynı şekilde havanın
temizlenmesi ve ısıtılmasıda mümkündür. Bir diğer avantajı; oda havasının çevrim havasına
karıştırılması mümkündür. İç basıncın dışarıya oranla daha fazla olmasından dolayı açıklıklardan
içeriye istenmeyen havanın girmesi mümkün değildir.

11
 * Her İki Sistemin Birlikte Kullanılması:

Havalandırma işleminin en güvenilir bir şekilde kontrolü hem emme hemde basma vantilatörlerinin
kullanılması yolu ile olur. Ancak bu şekilde doğru bir havalandırma yapılmış olabilir. Bu sistemde ölü
bölgeler oluşmaz. Temiz hava verildiği gibi kirli havada dışarı atılır.
Basma vantilatörleri emme vantiletörlerine oranla %20 daha fazla hava debisi sağlayacak şekilde
seçilmelidir. Bu içeride artı (+) basınç oluşturur. Açıklardan içeriye hava girmesini engeller.

HAVANIN DAĞILIMI

1-) Havanın mahal içinden emilerek tahliye edilmesi:

Aspiratöre yakın pencerelerden daha fazla hava çekileceğinden kısa devre olur.
Havalandırılmayan veya az havalandırılan bölgeler oluşur.

3 aspiratör 3 açıklıktan hava çekebildiği için uygun bir

havalandırma şeklidir.

Kanal kullanmakta uygun bir hava emişi sağlar.

12
 Daha büyük bir odada böyle bir havaladırma kullanılır.

En uygun havalandırma şekillerinden biriside çatı

aspiratörüdür.

Havanın Giriş Açıklıkları:

İçerden hava emildiği zaman dış havanın içeriye girebilmesi için uygun büyüklükte açıklığın bulunması
gerekir. Aksi durumda içerdeki hava hızı artacak, fazların yükselmesine neden olacak durumlar
meydana gelir.

Örnek:

7200m3/h’lik bir debideki vantilatörün sadece 0,5m2’lik hava geçiş alanından emiş yapması
durumunda hava hızı nedir?

=4 / olur
∗ ,

Bu hız çok yüksek olduğundan rahatsız edici sonuçlar doğar. Bir ortam için hızın 0,5m/sn ile 1m/sn
arasında olması uygundur. Menfezin havanın geçişine imkan veren açıklıkların toplam alanına serbest
geçiş alanı diyoruz.
Bu alan şu formülle hesap edilebilir.

( /
ALAN = ∗
∗ ş ( / ) çş %

13
 Örnek:

3000m3/h değerinde bir hava debisine ihtiyaç duyan bir mahalde 5 adet hava giriş menfezi
yapılacaktır. Seçilen menfezlerin serbest geçiş alanı menfezlerin %80’i civarındadır. 2m/sn değerinde
hava hızının elde edilebilmesi için her bir menfez alanı ne olmalıdır.

/
Alan = ∗ ≅ 0,1m2 (1 tanesi için)
∗ / ∗

2-) Mahal İçerisine Hava Basılarak Yapılan Havalandırma:

1-) Vantilatörün üstte olması durumunda hava karşı duvara çarpacağından duvarın karşısı hava çıkışı
için uygun bir yerdir.
2-) Her iki tarafa aspiratör konduğunda vantilatör yönü odaya doğru olmalıdır.
3-) Hız arttırılarak ta oda içerisinde bir hava hareketi sağlanabilir.

Hava Dağıtım Menfezleri:

Hava giriş ve dağıtım menfezleri mahal içerisinde düzgün bir hava dağılımı sağlamalı. Menfez açıları
insanları rahatsız etmeyecek şekilde tanzim edilmeli. Hava menfezden ayrıldıktan sonra hızı düşer. Bu
hızı hesap edebilmek mümkündür. Aşağıdaki formülle hesaplanabilir.

∗ ∗
V=

Burada:
V : Menfezden belirli uzaklıktaki havanın hızı. [m/sn)
K : Katsayılar (Tablodan)
V0 : Havanın menfezden çıkış hızı [m/sn]
A0 : Menfezin serbest geçiş alanı [m2)
X : Menfezden olan uzaklık

14
 Örnek:

Mahal içine 2000m3/h bir hava debisinin püskürtülmesine imkan veren 150 * 500 mm boyutlarında
dikdörtgen kesitli bir menfezden 6m uzakta kalınan bir noktadaki hava hızı ne olacaktır.

2000m3/h

150 * 500

Çözüm:
1-) Menfezin alanı; 150 * 10-3 * 500 * 10-3 = 0,075m2
2-) Havanın menfezden çıkış hızı

V0 = = 7,4m/sn
∗ ,

(K) değeri tablosu Hava hızları

Hüzme hızı 5m/sn 10m/sn 15m/sn 20m/sn 25m/sn
2,5 ---- 6 6,2 6,4 6,8
2 ---- 5,6 5,9 6,2 6,5
1,5 5 5,2 5,4 5,7 6
1 4,6 4,8 5 5,2 5,4
0,5 3,7 3,7 3,8 3,9 4

, , √ ,
3-) V = V = 1,72m/sn

NOT: Belli bir noktadaki hız bilindiğine göre hava huzmesinin bu noktada menfezden ne kadar uzakta
olduğu bulunabilir.

∗ ∗
X=

Örnek: Serbest geçiş açıklığı 0,075m2 olan bir menfezden 2000m3/h değerinde bir hava debisi
püskürtülmektedir. Hava huzmesi hızının 1,5m/sn’ye düştüğü noktanın menfeze olan uzaklığı ne
kadardır.

, ∗√ ∗ ,
X= = 6,9m
∗ ,

15
 NOT: Menfezler havayı çeşitli huzme şekillerinde dağıtabilir. Bunlar genelde aşağıdaki şekilde
olabilir.
a) Paralel b) Iraksak kanatlı c)Yakınsak kanatlı

HAVANIN TEMİZLENMESİ

Bazı yerlerde mutlaka temiz hava istenir. Bilhassa şeker fabrikaları, saat ve ölçü aleti üreten
firmalar temiz havaya daha fazla ihtiyaç duyarlar.
İçinde, havada süspansiyon yani askı halinde bulunan pisliklerden olumsuz yönde
etkilenebilen işlerin yapıldığı bir mahale hava gönderileceği zaman, havadaki pisliklerin ortadan
kaldırılması gerekir.
Havadaki toz ve benzeri zerrelerin yakalanıp toplanması için şu hususlar kullanılır. Bunlar:
a) Çarptırma, Atalet verme, Yakalama
b) Süzerek filtreleme
c) Difüzyon etkisiyle filtreleme
d) Elektrostatik etkiyle filtreleme

En iri partiküller öncelikle ele alınırsa, havanın temizlenmesi işleminde en yaygın şekilde
uygulanan metodlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
a) Çökelti odalarından ve su huzmelerinden yararlanılması
b) Siklonlardan yararlanılması
c) Filtrelerden yararlanılması
d) Elektrostatik metodların uygulanması
e) Havanın sterilize edilmesi

1-) Çökelti Odaları ve Su Huzmeleri:

Çökelti odaları, genellikle tozlarla yüklü havayı taşıyan kanallarla bağlantı halinde bulunan
büyük boyutlu hacimlerdir. Kirli hava, bu tip bir odaya girince hızını ve dolayısıyla taşıma yükünü
kaybeder. Bu durumun sonucu olarak, havada bulunan tozlar odanın dip tarafına çökelir. Ayrıca
engeller yerleştirilerek, toz partiküllerinin bu plakalara çarpması ve böylelikle kinetik enerjilerinin
azaltılması sağlanır. Bazı hallerde bu odaların içine su huzmeleri püskürtülür. Bu durumda su buharı
partiküllerin çevresinde yoğuşur. Partiküller bu ek ağırlıkla birlikte dibe çöker.

16
 Şekil: Bir çökelti
odasının prensip
şeması.

Şekil: Su püskürtülmesi veya pülverizasyonu yolu ile tozlerın tutulmasını sağlayan bir çökelti odasının
prensip şeması.
2-) Siklonlar:
Siklonlar, içlerindeki havanın, bir silindire teğet doğrultuda
püskürtüldüğü dinamik çökelti odalarından ibarettir.
Santrifüj etkinin tesiriyle, tozlar dönme hareketi yapmaya
ve silindirin cidarlarına çökelmeye zorlanır.

3-) Kuru Filtreler:

Filtreler kuru ve ıslak veya yağlı olmak üzere başlıca iki sınıfa
ayrılabilir.
Kuru filtre, elyaflı malzemelerden yararlanılmakla
birlikte, ince ilmekli bezlerden ve kaba pamuk bezinden
yapılır. Uygulamada bir çerçeveye bağlanmış silindirik
biçimli birkaç torba bulunur. Bu tip bir filtre hem hava geçişi
için büyük bir yüzey sağlar, hem de tozların tutulabilmesi
yeteneğini artırır.

Şekil: Bir siklonun prensip şeması.

17
 Islak ve yağlı filtreler ise, yüksek vizkoziteli bir madde ile kaplanan bezlerden, elyaflı
malzemelerden ve bazende plakalardan yapılır. Toz partikülleri söz konusu vizkoziteli madde aracılığı
ile tutulur, filtre kirlendiğinde ise temizlenir veya değiştirilir.
Şekil: Toz toplayıcı
yüzey alanının
artırılması amacıyla
‘V’ şeklinde
öngörülmüş pano
veya levhalardan
gerçekleşen bir kuru
filtrenin genel
görünüşü.

Şekil: Islak veya yağlı

tip bir filtrenin
prensip şeması.

18
 4-) Elektrostatik Toz Tutucular:

Elektrik kanunun uyarınca, farklı elektrik yüklerine sahip iki partikül birbirini çeker.
Elektrostatik toz tutucular bu prensiple çalışırlar. Şekildeki gibi tozlar (+) yükle yüklenir ve (-) yüklü
plakalara tutunması sağlanır. Bu yöntemle çok küçük partiküllerin havadan ayrılması mümkündür.
Plakalar üzerinde biriken tozlar yıkama yolu veya başka yöntemlerle temizlenir.

1300 Volt’luk pozitif bir doğru
akım geriliminin etkisi altında
iyonize olan teller, kuvvetli bir
iyonlaşma alanı yaratmak
suretiyle, partiküllerin pozitif
elektrikle yüklenmesini
sağlamaktadır.
Vizkoziteli akışkan
aracılığı ile tutulan
600 Volt’luk pozitif bir doğru akım gerilimine
sahip olan plakalar, toz partiküllerini toprağa
partiküller
bağlı bulunan plakalara doğru itmek suretiyle
partiküllerin bu plakalar üzerinde toplanmasını
sağlamaktadır.

Şekil: Elektrostatik tipte bir toz tutucunun prensip şeması

HAVA KANALI HESABI

Hava kanalı 2 şekilde projelendirilir.

1-) Eşdeğer basınç kaybı metodu.
2-) Değişik hızların verilmesi metodu.
Hava kanallarındaki hız değerleri
Konut (m/s) Endüstriyel işletme (m/sn)
Dış hava girişi 4-5 6-8
Vantilatörlerden itibaren ana hava kanalı 4-5 6-12
Tali hava kanalı 2-5 3-6
Düşey doğrultulu hava kanalları 1,5-3 2-4
Hava dağıtım menfezleri 0,5-2 1,5

2-) Değişik Hızların Verilmesi Metodu:

Bu metodda kanal boyunca her kısım için ayrı bir hız değeri taktir edilir. Kanalların
boyutlandırılması bu şekilde yapılır.

19
 Örnek:
Aşağıdaki şekilde bir konut yapısında uygulanan havalandırma sisteminin prensip şeması
verilmiştir. E, F, G harfleriyle belirtilen 6 adet dağıtıcı menfezden her biri mahal içine 850m3/h
miktarda hava debisi göndermektedir. Kanalın boyutlandırmasını yapınız.

Formül =
∗

Çözüm:
Debi = 6 * 850 = 5100m3/h’lik debi (toplam)
1-) A – B arası 2-) B – C arası 3-) C – D arası 4-) BG, CF ve DE tali kolları
=0,283m2 = 0,236m2 = 0,190m2 = 0,118m2
∗ ∗ , ∗ ∗

Kanal bölümü:

AB arası 80cm * 35cm0,283m2 NOT: İki değerden yalnız 1 ölçü küçültülür.

0,35
BC arası 67,5cm * 35cmm 0,236m2
CD arası 67,5cm * 28cm 0,190m2
BG, CF, DE 42,5cm * 28cm 0,118m2

Hava kanallarından sadece kanalın 1 kenarı küçültülür ve diğer kenar sabit kalır.

20
1-) Eşdeğer Basınç Kaybı Metodu:
Bu metod bunda önce anlatılan Hız değerleri tespit metoduna göre tercih edilen bir metottur.
Çok uzun kanalların hesabında havanın uygun şartlarda dağıtılabilmesi bu metod yardımıyla daha
kolay gerçekleşir.
Hesap yapılırken en son kanaldaki hız değeri alınır. (2 olması uygundur) Debiyide kullanmak suretiyle
kanal kesiti bulunur. Daha sonra tablo üzerinden bulunan değerler işaretlenir. Seçim sonucunda
aşağıdaki değerler ortaya çıkar.

Bir önceki örnekteki değerler (debi olarak) kullanılmıştır.

Örnek:

Son menfezdeki hava hızı her zaman (2m/sn) olunacak

hesaplamaya başlanır.

21
 Örnek

Parça Parça Hava Kanal Hız Boy Statik basınç kaybı Toplam basınç
no ismi miktarı ebadı (m/sn) (m) (mmSS/m) kaybı
(m3/h) (cm)
C Düz 1250 47 2 10 1,2/100 (4mmSS sabit)
kanal
B Düz 2500 62 2,3 5 1,2/100
kanal
A Düz 3500 68 2,8 5 1,2/100
kanal
D Dirsek 1250 47 2 4,7 1,2/100
+ . 1,2 0,30mmSS
24,7 100 + 4mmSS
4,30mmSS

üfleme ağzı basınç kaybı

( ç )
= =2
( ç )

Diğer Fittingslerdeki (bağlantılarda) Basınç Kaybı:

Branşman, çatal, T, ani daralma, konik daralma gibi değişik hava kanalı fittinglerindeki “basınç
kaybı katsayısı C” (özel direnç) yardımıyla ve aşağıdaki formül ile hesaplanır.

ꁨ∗V2 C = Basınç kaybı katsayısı (tablodan) 150C

H=C∗
29
ꁨ = Havanın özgül ağırlığı kg/m3 (1,22)

H=C∗ V = Havanın akış hızı (m/sn

g =Yerçekim ivmesi (9,81 alınacak)

22
 Örnek:

Parçanın Hava Kanal Hız Boy Statik basınç Toplam basınç kaybı
ismi miktarı ebadı (m/sn) (m) kaybı (mmSS)
(m3/h) (cm)
C Düz 1000 42 2 15 1,25/100
kanal
B Düz 1750 58 2,3 10 1,25/100
kanal
A Düz 2500 58 2,5 20 1,25/100
kanal
Dirsek 1000 42 2 4,2 1,25/100
, ∗ ,
=0,613
Üfleneceği
3+0,613=3,613 mmss

R/D = = 3 (4 parçalı) Tablodan eşdeğer düz kanal boyu 10 alınır.

Dirsek boyu = 10 * 42cm = 420cm = 4,2m
D noktasındaki hava miktarı 750m3/h
Basınç kaybı = 1,25 mmSS/100
Kanal çapı = 38cm
Hava hızı = 1,8m/sn olur.

D için
(D) Düz kanal 750 38 1,8 10 1,25/100 V2/V1 = 1,8/2,5 = 0,7
3
(A) Düz kanal 2500m /h 58 2,5 20 1,25/100 , ∗ ,
Dirsek 750 38 1,8 3,8 1,25/100 = 0,4
Çatal

Çatal için 4 parçalı = =2,5 Çataldan = 2,2

C=1 10 * 38 =380cm =3,8m + Üfleme ağzından = 3
1,8 2
H=1∗ = 2,2 0,22mmSS 5,6 mmSS
4

23
 HAVA SICAKLIĞINA GÖRE DÜZELTME KATSAYILARI

Daha evvel verilmiş olan tablolar +100C ÷ +320C arasındaki sıcaklıklar için dir. (Basınç kaybı
için) Sıcaklığın bu değerden fazla olduğu durumlarda aşağıdaki düzeltme katsayıları tablosu kullanılır.

Hava sıcaklığı Katsayı Hava sıcaklığı Katsayı

400C 0,95 1450C 0,75
650C 0,90 1800C 0,70
850C 0,85 2800C 0,60
1100C 0,80

HAVA KANALLARINDAKİ DİNAMİK VE STATİK BASINÇ DURUMLARI

1-)Kesit Değiştirmeden Menfezlere Verilirse:

Hız ile ilgili (Akış) dinamik basınç düşer

statik basınç artar. Hız azalır. Son
menfezlere doğru hava akışı daha fazla
olur.

2-) Kesit Daralırsa

Dinamik basınç statik basınca eşittir.

F1 = = 0,55m2 F2 = = 0,42 m2 F3 = = 0,27 m2 F4 = = 0,14 m2

∗ ∗ ∗ ∗

V = 8m/sn
Q1 = 16000m3/h
Q2 = 12000m3/h
Q3 = 8000m3/h
Q4 = 4000m3/h

24
Kanal kesiti kare olursa;

0,55 = 74cm (a*a) 0,14 = 37

0,42 = 64 0,27 = 51

FANLAR

a-) Merkezcil (santrifüj)

- Dar Kanatlı
- Radyal
b-) Eksenel Fanlar

Radyal Fanların Hava Hareketi

Radyal ve eksenel fanlarda havanın laminer bir akış sergilemesi (göstermesi) fanlardan belli
bir mesafe uzaktan başlar. Bu sebeple hava kanallarından tali kollar alınırken fana uzak yerlerden
alınır.

Radyal Fanların Genel Özellileri ve Uygulama Alanları:

Radyal Fan Tipleri

1 2 3 4
Aerodinamik Kanatlı Geriye Doğru Eğimli Radyal Eğimsiz Öne Eğimli

1-) Verimleri %50 ÷ %65, en yüksek devirlere uygundur.

2-) Aerodinamik yapılara göre verimleri daha düşüktür. Geriye eğimli düz veya kavisli kanatlıdır.
3-) En basit, en dayanıklı tamiri en kolay fakat verimi en düşük olandır. Verimleri%40-50 civarında
kanat derinlikleri azdır.

25
 Aksiyel (Eksenel) Fan Tipleri:
1 2 3
Kılavuzlu Silindir Silindir Pervane Kanat

1-) Verimleri düşük, statik basıncı az ve maliyetleri düşüktür. Verilen enerji dinamik basınca dönüşür.
2-) Verimi pervane tipinden daha yüksektir. Göbek çapı kanat dış çapının 0,5 katından azdır. Dış zarf
silindirik bir boru olup hava akışı düzgündür.
3-) İyi bir kanat konsantrasyonu ile orta ve yüksek basınçta iyi bir verim sağlanabilir.

VANTİLATÖR KANUNLARI

Değişken Sabit Değişkenler Arasında Denklem Bağlantı

(Devir sayısı(n)) (fan boyutu) Kapasite devirle doğru orantı V1/V2 = n1/n2
Basınç, devirin karesi ile doğru orantı P1/P2 = (n1/n2)2
Güç, devirin kökü ile doğru orantı N1/N2 = (n1/n2)3
(Fan boyutu) (Dönme Sabit değil) Kapasite ve güç fan boyutunun karesi ile V1/V2 = N1/N2 = (D1/D2)2
Devir fan boyutu ile ters orantılı n1/n2 = D1/D2
Basınç sabit kalır.
Fan boyutu devir (dönme sabit) Kapasite fan boyutu küpü ile doğru orantılı V1/V2 = (D1/D2)3
Basınç fan boyutunun karesi P1/P2 = (D1/D2)2
Güç fanın 5. Kuvveti N1/N2 = (D1/D2)5

Örnek:

Hava debisi 5mmSS basınçta, 50000m3/h olan bir vantilatörün devri 450 devir/dk. çıkarıldığında
kapasite, basınç, güç durumu ne olur?

= V2 = 50000m3/h * = 56250m3/h

= P2 = 5mmSS * = 6,33mmS

N2 = 10kw * = 14,25kw

26
 Örnek:

İlk hızı 1000dv/dk, hava miktarı 2000m3/h, basınç 16mmSS ve gücü 0,6 kw olan vantilatörün hızını
700dv/dk düşürdüğümüzde debi, basınç ve güçteki değişmeleri bulunuz.

V2 = 2000m3/h * = 1400m3/h

P2 = 16mmSS * = 7,9mmSS

N2 = 0,6kw * = 0,21kw

Örnek:

Yukarıdaki örnekte basınç 16mmSS’den 10mmSS düşerse debi, hız ve güç ne olur?

V2 = 2000m3/h * =

(Basınç düşümünde √ eklendikten sonram işlemler yapılır.)

W2 hız = 1000 * = 790du/dk

= = =

Örnek:

Motor pervanesi 50cm, hız 2000dv/dk, kapasite (debi) 3000m3/h, güç 1kw, basınç 10mmSS motor
pervanesi 50cm den 20cm ye düştüğünde debi, güç ve basınçtaki değişmeleri bulunuz.

V2 = 3000m3 * = 1536m3/h

P2 = 10 * = 6,4mmSS

N2 = 1 * = 0,327kw

27
 Örnek:

İlk hızı 800dv/dk, son hz 400dv/dk, debi 1500m3/h, basınç 12mmSS, güç 0,5kw olduğuna göre debi,
basınç ve güçteki değişimleri bulunuz.

V2 = 1500m3 * = 750m3/h

P2 = 12 * = 3mmSS

Güç = 0,5 * = 0,0625kw

Örnek:

İlk hız 800dv/dk, debi 1500m3/h debinin 500m3/h düşebilmesi için devirin hangi değere düşmesi
gerekir?

800 1500
X 500
∗
X= = 267dv/dk

FAN HESABI

28
Parça No Parça İsmi Debi Kanal Hız (m/sn) Boy Statik Basınç Toplam
(m3/h) Ebadı (m) Kaybı Basınç Kaybı
C Düz Kanal 300 20cm 2,5 2m 5/100
B Düz Kanal 600 27cm 3 10m 5/100
A Düz kanal 1200 33cm 3,7 + 5m 5/100
17m * = 0,85
Çatal + 0,27
0,12
+ 3 Üfleme ağzı
4,12
+ 0,19
4,31 mmSS

Çatal için : = = 1,2 Buna göre

,

H=C* C = 0,7 (600C için)

,
H = 0,7 * = 0,27mmSS

Çap daralması:

= = 0,8 = C = 0,23 alınır.

,
H = 0,23 * = 0,19mmSS

1200m3/h ve 4,31mmSS basınç kaybını karşılayan fan seçilir.

29