You are on page 1of 229

b l6Da/ skf]{/];g

ckm g]kfn ln=


s]Gb|Lo sfof{no, aa/dxn
Jofj;flos
sfo{of]hgf
-cf=a=)&@.&# b]lv
cf=a=)&^.&& ;Dd_
-s[i0f k|= -bLks/fh -e"ld/fd ->Lk|;fb -;'/]Gb| k| -z]v/ -O{=jL/]Gb|
cfrfo{_ kf08]_ zdf{_ a/fn_ =;fksf]6f_ e§/fO{_ s'=ofbj_
cWoIf ;b:o ;b:o ;b:o ;b:o ;b:o ;b:o ;lrj
ljifo ;"rL
efu ! kl/ro
!=! ljifo k| !
j]z=======================================
=========================================
=========================================
=====
!=@ cWoogsf] p2]Zo !
=========================================
=========================================
===================================
!=# cWoogsf] ljlw @
=========================================
=========================================
======================================
!=$ cWoogsf] @
;Ldf=======================================
=========================================
========================================
!=% b l6Da/ sk]{/]zg ckm g]kfnsf] kl/ro
!=%=! @
b"/b[li6====================================
=========================================
=========================================
=====
!=%=@ #
nIo=======================================
=========================================
=========================================
=====
!=%=# #
p2]Zo=====================================
=========================================
=========================================
=====
!=%=$ z]o/ ; #
+/rgf======================================
=========================================
===================================
!=%=% sk]{/]zgsf] ;+u7gfTds :j? $
k========================================
=========================================
===========
!=%=^ hgzlQm %
Joj:yf======================================
=========================================
===============================
!=%=& ef}lts ;+/rgf Pj+ ^
;DklQ=====================================
=========================================
===================
!=%=* *
sfo{If]q====================================
=========================================
=========================================
===
!=%=( skf]{/]zgsf] n]vf k/LIf0fsf] *
cj:yf======================================
=========================================
======
!=%=!) sf]ifsf] *
Joj:yf======================================
=========================================
===============================
!=%=!! b l6Da/ sk]{/]zg ckm g]kfn ln=af6 xfn ;Dkfbg ePsf s]xL (
pNn]vlgo sfo{x? ====================
!=%=!@ b l6Da/ sk]{/]zg ckm g]kfnsf] sfo{ ;+rfng / ;'wf/sf (
;DaGwdf ePsf s]xL gLltut lgb]{zg===
efu @ l6=l;=Pg=sf] jt{dfg Jofj;flos cj:yf / eflj
of]hgfsf] ljZn]if0f
@=! pTkfbg ljZn]if0f
@=!=! Jofj;flos pTkfbg tyf ;]jfx? !!
=========================================
=========================================
========
@=!=@ pTkfbg k|s[of tyf !@
ljlw=======================================
=========================================
=====================
@=!=# jhf/ !#
ljZn]if0f====================================
=========================================
=====================================
@=!=$ pTkfbg ug] !$
{ j:t'÷;]jf===================================
=========================================
==========================
@=!=% Joj;fo ;+rfng s]Gb|x? !%
=========================================
=========================================
==================
@=!=^ nlIft ahf/ !^
If]q=======================================
=========================================
===============================
@=!=& ahf/ dfu tyf pTkfbg÷ljlqm !^
nIo=======================================
=========================================
=====
efu # dfgj ;+zfwg
#=! cfjZos sd{rf/L, sfdbf/ / !*
nfut======================================
=========================================
================
#=@ sfof{no ;+rfng !(
vr{=======================================
=========================================
=================================
efu $ ljQLo of]hgf
$=! cfjZos s'n @)
k"+hL=====================================
=========================================
=======================================
$=@ ;+rfng k"+hLsf] ;| @)
f]t=======================================
=========================================
==================================
$=# gfkmf gf]S;fg @!
lx;fa======================================
=========================================
===================================
$=$ t'ngfTds cfly{s @@
sf/f]jf/=====================================
=========================================
===========================

efu % l6=l;=Pg=sf] cfjZsotf / ;fGble{stf @#

efu ^ skf]{/]zgsf] ;'wf/sf] nflu ug'{ kg]{ kxn / yk @%


sfo{If]q Pj+ lhDd]jf/Lsf] klxrfg
efu & eflj Jofj;flos sfo{of]hgf -sfo{gLlt ;d]t_ @&
&=! skf]{/];gsf] ;'wf/ / ;'b[9Ls/0fsf nflu ckgfpg' kg] @&
{ sfo{gLlt===================================
======================
&=@ cf=a=)&@.&# sf] :jLs[t d'Vo aflif{s sfo{qmdx? @*
=========================================
==================================
&=# tTsflng sfo{of]hgf cf=a=@)&@.)&# leqdf ;Dkfbg ug'{ kg] @(
{ lqmofsnfkx?
=======================================
&=$ lb3{sflng sfo{of]hgf cfufdL % aif{ leq ;Dkfbg ul/g] #)
lqmofsnfkx?
=========================================
=====

cg';"rLx?
efu – !
kl/ro
!=! ljifo k|j]z
sDkgL P]g adf]lhd g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTjdf /xg] u/L la=;+=
@)!& ;fndf æb l6Da/ skf]{/];g ckm g]kfn lnld6]8Æ -l6=l;=Pg=_
sf] :yfkgf ePsf] xf] . cfˆgf] :yfkgf eGbf klxn] @)!! ;fn b]lv g}
l6=l;=Pg=n] kl/of]hgfsf] ?kdf ;d]t sfd u/]sf] lyof] . jg
Joj:yfkgaf6 pTkfbg x'g] sf7 bfp/fsf] Jojl:yt ?kdf s6fg ;+sng, lr/fg
u/L ;j{;fwf/0f hgtfnfO{ cfk"lt{ ug]{ o;sf] d'Vo sfo{ xf] / o;
sfo{df ljutsf] %) jif{ eGbf nfdf] cg'ej o; ;+:yfsf] /x]sf] 5 . nfdf]
cg'ej /x]sf sd{rf/L, :yflgo:t/ b]lv s]Gb| ;Ddsf] ;f+u7lgs ;+/rgf /
sfo{ ;+rfngsf] nflu ef}lts k"jf{wf/ / ;|f]t ;fwg, ;+:yfk|ltsf] gfu/Ls
ljZjf;sf ;fy} g]kfn ;/sf/ jg tyf e"–;+/If0f dGqfno, jg laefu,
cy{ dGqfno, pBf]u dGqfno, jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno, g]kfn
cf}Bf]lus ljsf; skf]{/];g h:tf lgsfox? z]o/ xf]N8/sf] ?kdf /xg' /
clws[t k"FhL !) s/f]8 /x]sf] / æsÆ >]0fLsf] ;+:yfsf] ?kdf
sfo{/t /xg' skf]{/]zgsf] ;jn kIf xf] .

!=@ cWoogsf] p2]Zo


skf]{/]zg :yfkgfsf] p2]Zo ;/n / ;xh tl/sfn] ;'ky d'Nodf ;j{;fwf/0f
hgtfnfO{ sf7 bfp/fsf] cfk"lt{ ug]{ d'Vo sfo{ ePtfklg of] Ps
Jofkfl/s ;+:yf ;d]t ePsf]n] ;+:yfsf] lbuf]kgfsf nflu cfˆgf]
sf/f]jf/af6 d'gfkmfsf] cj:yfdf x'g'kg]{, cfkm\gf ;/f]sf/jfnf ;]jfu|
flxnfO{ ;/n, ;xh / ;j{;'ne ?kdf ;]jf k|jfx ug{ cfjZos pkfosf] cjnDag
ug'{kg]{ / sltko cj:yfdf xfn ;Dkfbg u/L /x]sf lqmofsnfkdf
k'g/fjnf]sg u/L kl/jlt{t ;Gbe{df ;+:yfsf] sfo{If]qnfO{ k'gkl/eflift
u/]df dfq ;]jf k|jfxdf ;'wf/ cfpg'sf ;fy} ;+:yfsf] lbuf]kgfnfO{
;d]t ;'lglZrt ug{ cfjZos b]lvPsf]df xfn ljBdfg gLlt, lg0f{o tyf
sfo{qmdx?n] dfq ;+:yfsf] nIo xfl;n ug{ ;xh gx'g] ePsfn] skf]
{/]zgaf6 k|bfg ug]{ ;]jf ;'ljwfnfO{ k|efjsf/L agfpg], xfn ;Dkfbg
u/L /x]sf] sfo{df d"No clej[l4 ug]{ / skf]
{/]zgsf] ;]jfnfO{ ljljlws/0f u/L kl/jlt{t ;Gbe{df ;[lht r'gf}ltsf]
;fdgf ug{] / ;+:yfnfO{ tf]lsPsf] lhDd]jf/L jxg u/L cfTd lge{/ ;
+:yfsf] ?kdf ljsf; ug{ ug'{kg]{ ;'wf/sf pkfo ;d]t ;d]6]/ k|:t't
Jofj;flos sfo{of]hgf tof/ u/LPsf] xf] .
o;sf ;fy} skf]{/]zgsf] xfn ljBdfg ;+u7g ;+/rgf, b/jlGb / ljQLo
kIfsf] ljZn]if0f / cfufdL % jif{sf] b/jlGb / ljQLo kIfsf] cg'dfg tof/
u/LPsf] / ;+:yfsf] lbuf]kgfsf nflu cjnDag ug'{kg]{ pkfo ;d]tsf]
vf]hL u/L l;kmfl/z ug]{ / To;sf] cNksfnLg tyf lb3{sfnLg
sfo{of]hgf tof/ u/L sfof{Gjogsf nflu kxn ug{ l;kmfl/z ug]{ ;d]t
k|:t't sfo{ of]hgfsf] p2]Zo /x]sf] 5 . h;af6 skf]{/]zgsf] ;+u7g ;
+/rgf, b/jlGb / sfo{laa/0f ;lxt k'g/;+/rgf eO{ ;+:yfnfO{ j9L
Jofj;flos, k|ltiklw{, ;Ifd, ;]jfd'vL / cfTdlge{/ ;+:yfsf] ?kdf ;+rfng
ug{ ;xof]u k'Ug] ljZjf; ul/Psf] 5 . of] Jofj;flos sfo{of]hgf tof/ ug]
{ qmddf skf]{/]zgsf] ;'wf/sf nflu cy{ dGqfno / jg tyf e" ;+/If0f
dGqfnosf] lg0f{o tyf lgb]{zgnfO sfof{Gjog ug]{ qmddf
ljleGg ;dodf u7g ePsf sfo{bn / ;ldltsf k|ltj]bgx? / ljleGg ;dosf ;
+rfns ;ldltsf j}7saf6 ePsf lg0f{ox?, jg tyf e";+/If0f dGqfnosf]
dfggLo dlGq:t/sf] ldlt @)^*.$.!# ut]sf] lg0f{o jdf]lhd ul7t
sfo{bnn] k]z u/]sf] Joj;foLs sfo{of]hgf / jg tyf e";+/If0f
dGqfnosf] ;lrj:t/sf] ldlt @)&@.#.@) ut]sf] j}7ssf] lg0f{o
;d]tnfO{ cfwf/ dflgPsf] 5 . h;af6 k|:t't sfo{of]hgf ;lx, j:t'k/s /
sfof{Gjog of]Uo x'g] / ;+:yfsf] ljBdfg ;d:of / r'gf}ltsf] ;dfwfg
x'g'sf ;fy} tTsflng / eflj cfjZostfsf] klg ;Daf]wg x'g] ck]Iff u/LPsf]
5.
!=# cWoog ljlw
o; Jofj;flos sfo{of]hgf tof/ ug{sf] nflu ;Dej eP;Dd laZn]if0ffTds
cWoog ljlw cjnDag ul/Psf] 5 . k|fKt ljj/0fnfO{ cfwf/ dflg ;f] sf]
laZn]if0f tyf xfnsf] cj:yfnfO{ dWogh/ u/L lgZsif{{ lgsfNg] k|of;
ul/Psf] 5 ;fy} o;cl3 skf]{/]zgsf] ;'wf/sf nflu ePsf lg0f{ox?, tof/
u/LPsf k|ltj]bgx? / k]z u/LPsf Jofj;foLs sfo{of]hgfx? / pRr
Joj:yfksx?;+u ePsf] 5nkmn ;d]tnfO{ d'Vo cfwf/ dflgPsf] 5 .

!=$ cWoogsf] ;Ldf


of] cWoog lglZrt ;do ;Ldfsf] kfjGbLdf /xL ul/Psf]n] la:t[t ?kdf
:ynut lg/LIf0f tyf ahf/ laZn]if0f u/L lgZsif{ lgsfNg tyf ;f] sf] k'li6
ug{ ;lsPsf] 5}g tfklg skf]{/]zgsf] ljBdfg cj:yfsf] ljZn]if0fsf ;fy}
skf]{/]zgsf pRr kbflwsf/L;+u ;+:yfgsf] ljBdfg cj:yf, cfjZostf af]w
u/L Jofj;flos / cfTdlge{/ agfpg cfjZos kg]{ yk lqmofsnfk ;d]tsf]
af/]df hfgsf/L lnO{ sfo{of]hgfdf ;d]6\g k|of; ul/Psf] 5 .

!=% b l6Da/ skf]{/]zg ckm g]kfnsf] kl/ro


b l6Da/ skf]{/]zg ckm g]kfnsf] :yfkgf @)!& ;fn sflt{s @% ut]sf
lbg tTsflng sDkgL P]g cGt/ut jg tyf e"–;+/If0f dGqfno, jg laefu,
cy{ dGqfno, jfl0fHo dGqfno, g]kfn cf}Bf]lus ljsf; lgud z]o/
xf]N8/ /x]sf] ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTjdf ePsf] xf] . la=;+= @)!! ;fndf
x]6f}+8fdf ;MdLn kl/of]hgfsf] ?kdf :yflkt eO{ o; skf]{/];gn]
:yfkgf sfnb]lv xfn;Dd k"0f{ ;/sf/L :jfldTjdf /lx jgh+undf 9nf k8f /
v]/ hfg] sf7, bfp/f Pj+ ;/sf/sf] laz]if lg0f{o cg';f/sf jg If]qaf6 sf7
bfp/f s6fg lr/fg u/L zx/L tyf u|fdL0f If]qsf afl;GbfnfO{ ;j{;'ne
tl/sfaf6 ;'ky d"Nodf laqmL lat/0fsf] sfo{ ub}{ cfO/x]sf] 5 .
/fli6«o jg h+unaf6 sf7, bfp/f ;+sng u/L laqmL lat/0f ug]
{ lgsfosf] ?kdf Pp6} ;+:yf /fVg] p2]Zon] ldlt @)$%.!@.! sf]
lg0f{oaf6 ;dfg k|s[ltsf sfo{ ug]{ OGwg ;+:yfg / jg k}bfjf/ ljsf;
;ldltsf] laqmL;+u ;DalGwt sfo{nfO{ l6=l;=Pg=n] ug]{ul/
o;nfO{ …sÚ ju{sf] skf]{/];gdf :yflkt ul/ ;~rfng x'+b} cfPsf] 5 .
o;sf] clws[t k"hL+ ?= !) s/f]8 /x]sf] 5 . @)!& ;fnb]lv @)$$
kf}if;Dd o; skf]{/];g jg tyf e"–;+/If0f dGqfno cGt/ut lyof], To;kl5
cfk"lt{ dGqfno cGt/ut /flvof] eg] @)%^ cflZjg @^ ut]sf]
lg0f{oaf6 k'gM jg tyf e"–;+/If0f dGqfno cGt/ut /xL xfn;Dd
sfo{ ub}{ cfO/x]sf] 5 .

!=%=! b'/b[li6
lbuf] jg Aoj:yfkgsf] dfWodaf6 cfk"lt{ Aoj:yf ;'b[9 u/L ;Ifd /
cfTdlge{/ ;+:yfsf] ?kdf ljsf; ug]{ .

!=%=@ nIo
lbuf] jg Aoj:yfkgdf ;xof]u k'Ug] u/L jg Joj:yfkgaf6 k|fKt x'g] sf7,
bfp/f / sf7hGo jg k}bfjf/sf] Jojl:yt ;+sng, ;b'kof]u / laqmL
lat/0fåf/f sf7 bfp/fsf] ;/n, ;xh / e/kbf]{ cfk"lt{sf] Joj:yf ldnfpg] .
!=%=# p2]Zo
b l6Da/ skf]{/;g ckm g]kfn ln=sf p2]Zox? lgDg /x]sf 5g\ M
-s_ jg Joj:yfkgaf6 k|fKt x'g] sf7, bfp/f, s6fg÷;+sng u/L uf]lnof
jNnf÷jNnL / lr/fg sf7 kf/bzL{ Pj+ k|lt:kwf{Tds tj/n]
;j{;fwf/0f, ;+3 ;+:yf, pBf]u, Joj;fo, ;/sf/L
of]hgf÷kl/of]hgfnfO{ ;xh / ;/n cfk"lt{sf] Joj:yf ldnfpg] .
-v_ g]kfn ;/sf/sf tkm{af6 ;j{;fwf/0f, ljsf; lgdf{0f, wfld{s Pj+
;fdflhs If]qnfO{ pknAw u/fpg' kg]{ sf7, bfp/fsf] ;xh / ;/n
cfk"lt{ ug]{ .
-u_ sf7, bfp/fsf] vktnfO{ Go"gug{ sf7sf] a9L l6sfp x'g]u/L
;b'kof]u ug{ / sf7hGo kbfy{af6 j}slNks phf{ -uf]n, la|s]]6_
sf] k|j4{g ug]{ .
-3_ sf7hGo jgk}bfjf/sf] pkof]udf ljljlws/0f u/L d"No clea[l4 ;d]t
ub}{ cfTdlge{/tf a9fpg] .
-ª_ sf7, bfp/sf] jt{dfg tyf bL3{sflng dfu / cfk"lt{ ;DaGwdf
cg';Gwfg ug]{ / sf7, bfp/fsf] ljsNksf] vf]hL ug]{ .
-r_ sf7, bfp/fdf cfwfl/t pBf]ux? ;+rfng ug]{ .
-5_ sa'lnotL jg lnO{ a[Iff/f]k0f ug]{ .
-h_ lghL jg, ;+/lIft jg, ;fd'bflos jgaf6 ;d]t cfjZostf cg';f/ sf7,
bfp/f vl/b ug]{ .
!=%=$ z]o/ ;+/rgf
k|aGw kq cg';f/ skf]{/];gsf] z]o/ lgDg adf]lhd af+8kmf+8 ePsf]
M
z]o/wgLx?sf] laa/0f z]o/ ;+Vof
-s_ cy{ dGqfno %#,&@$
-v_ pBf]u dGqfno !%,&*(
-u_ jg tyf e"–;+/If0f dGqfno &,*(%
-3_ jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno $%,*@(
-ª_ pBf]u laefu !%,&*(
-r_ jg laefu !%,&()
-5_ g]kfn cf}Bf]lus lasf; skf]{/]zg ln= ^,)))
——————
hDdf M– !,^),*!^
!=%=% skf]{/];gsf] ;+u7gfTds :j?kM

b l6Da/ skf]{/];g ckm g]kfn ln= sf] ;+u7gfTds :j?k lgDg


cg';f/ /x]sf] 5 -la:t[t ;+u7gfTds :j?k cg';"rLdf /flvPsf] 5_ M

;~rfns
;~rfns ;ldltsf]

dxf–k|
aGws
cfGtl/s n]vf lk=P= zfvf

gfoj dxf–k|
k|zf;g ljefu cy{ ljefu cfk"lt{ tyf of]hgf tyf cg'udg

afns''df/L kz'klt bfp/f


l8kf] l8kf]
lj/f6gu pbok'/ alb{jf; x]6f} e/tk'/ ab{3f6 g]kfnu wgu9L
/ zfvf zfvf zfvf +8f zfvf zfvf +h zfvf
zfvf zfvf
!=%=^ hgzlQm Joj:yf M–
xfn skf]{/];gsf] :jLs[t b/aGbL Pj+ xfn sfo{/t sd{rf/Lsf] ljj/0f
lgDg cg';f/sf] /x]sf] 5 M
l; :jLs[t b/jGbL
xfn
= l/Qm
sfo{/t
g ;d"x ; b/jGb
kb tx sd{rf/L ;
+ +Vof L
+Vof
=
! k| dxf–k|
lalzi6 ! ! –
= zf;g aGws
@ k|
gf=d=k|= !! ! – !
= zf;g
# k| ljefuLo k|
!) @ ! !
= zf;g d'v
#
$
n]vf ,, !) ! – !
=
% k| pk ljefuLo
( # ! @
= zf;g k|d'v
$
^ pk ljefuLo
n]vf ( ! ! –
= k|d'v
& k|
k|aGws * $ @ @
= zf;g
k|
*
fljlw k|aGws * @ * – @
=
s
(
n]vf k|aGws * @ ! !
=
!) k|
pk k|aGws & !# % *
= zf;g
k|
!!
fljlw pk k|aGws & & @ ! ^
=
s %
!
@ n]vf pk k|aGws & % @ #
=
!
k| ;xfos k|
# ^ !* ( (
zf;g aGws
=
! k|
;xfos k|
$ fljlw ^ ! @( – !
aGws
= s
!
dfly a'Fbf g+= !=%=^ df pNn]v eP jdf]lhd skf]{/]zgsf]
:jLs[t b/jlGb @$& dWo] xfn !$^ hgf dfq sfo{/t ePsf] / !)! b/jlGb
l/Qm ePsf] cj:yf ljBdfg 5 . To;dWo] klg clwsf+z sd{rf/Lx? lgs6
eljiodf g} ;]jfaf6 clgjfo{ cjsfz x'g] ;Defjgf 5 . skf]{/]zgdf xfn
sfo{/t sd{rf/Lx? dWo] jg k|fljlwsx?sf] ;+Vof z'Go /x]sf]n] jg
k}bfjf/sf] ;+sng, lr/fg pTkfbg, kf]n l6«6d]G6, j[Iff/f]k0f nufotsf
Jofj;flos ;]jf ljljlws/0fsf sfddf ;d]t jfwf k/]sf] / n]vfdf sfd ug]
{ sd{rf/Lx?sf] ;+Vof ;d]t Go"g eO{ ;dod} cfly{s ljj/0f cBfjlws
ug]{, j]?h' km5||of{}6 ug]{ / n]vfk/LIf0f ug]{ nufotsf sfo{ ;
+rfngdf c;/ kl//x]sf] 5 . k|:t't Jofj;flos sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog
ubf{ ;+:yfn] xfn ;Dkfbg u/L/x]sf lqmofsnfkdf j9f]Q/L x'g] / yk
lhDd]jf/L jxg ug'{kbf{ yk hgzlQmx?sf] ;d]t cfjZostf kg]{ ePsfn]
xfn l/Qm /x]sf ;a} :jLs[t b/jlGbx? kbk"lt{ ug'{kg]{ b]lvG5 .
eljiodf ;+:yfsf] sfo{lhDd]jf/Ldf x'g] km]/jbn;+u} sd{rf/Lsf]
b/jlGbdf k'g/fjnf]sg ug{ ;lsg], xfn l/Qm /x]sf] b/alGbdf jg k|
fljlwsx?af6 kbk"lt{ ul/g] / xfnsf] b/alGbdf sfo{/t sd{rf/Lx?
nfO{ k|:tfljt g]kfn jg k}bfjf/ k|flws/0fdf ;dfof]hg ug{ ;lsg]
ePsfn] o;n] yk bfloTj ;d]t ;[hgf gx'g] b]lvG5 .
!=%=& ef}lts ;+/rgf Pj+ ;DklQ
skf]{/];gdf /x]sf] rn crn ;DklQsf] laa/0f o; k|sf/ 5 M

-s_ ldn d]l;g/L tyf ;jf/L ;fwgsf] ljj/0fM–


ljj/0f cj:yf hDdf
l;=g Rffn lau|]sf
+= ' ]
! 6«s @ # %
@ nf]8/ – @ @
# hLk % ! ^
$ df]6/;fO{sn #@ % #&
% jOË a[h-la;6g Ifdtfsf]_ – ! !
^ ;M ldn % – %
& l6«6d]G6 KnfG6 ! – !
* kfgL 6ØfÍL-Ps nfv Ifdtfsf]_ ! – !
( jf6/ kDk #) Pr=kL= ! – !
!) ;fO{sn @! $ @%
-v_ hUuf hldgsf] ljj/0fM–
l;=g sfof{no hUufsf] If]qkmn s]lkmo
+= /f]kgL ljufxf t
! lj/f6gu/ – )–*–)
-df]/Ë_
@ hgsk'/ – )–^–)
-wg'iff_
# aL/uGh – )–(–!
-k;f{_
$ e/tk'/ -lrtjg_ – !–%–%=&
%
% dx]Gb|gu/ – )–&–!%
-s~rgk'/_
^ wgu9L – )–$–(
-s}nfnL_
& x]6f}8f – ^–%–)
-dsjfgk'/_
* afns'df/L $–!@–#–) –
-nlntk'/_
( eQmk'/ %–$–@–) –
!) kf]v/f -sf:sL_ !^–(–)–) –
!! lbkfon 8f]6L @–!%–)– –
#
!@ ab{3f6 – )–!&–(=%
-gjnk/f;L_
!#= a'6jn -? – )–!&–!%
kGb]xL_
hDdf @(–(–!–# !!–)–!%=@
%

-u_ skf{]/];gsf] ejgx?sf] ljj/0f M–

l;= cj:yf
g+ ljj/0f kSsL sRrL hDdf
=
! aa/dxn ! @ #
@ afns'df/L ! @ #
# wgu9L zfvf sfof{no ! $ %
cGtu{t
$ kyn}of zfvf sfof{no – @ @
cGtu{t
% e/tk'/ zfvf sfof{no cGtu{t – $ $
^ jb{3f6 zfvf sfof{no @ # %
cGtu{t
& laqmL l8kf] kf]v/f ! ! @
* a'6jn zfvf sfof{no cGtu{t – ! !
( x]6f}8f zfvf sfof{no & – &
cGtu{t
!) laqmL l8kf] kz'ktL – @ @
sf7df08f}++
hDDf !# @! #$

 skf]{/];gsf] :jfldTjdf lj/f6gu/, hgsk'/, jL/u+h, x]6f}8f, e/tk'/,


ab{3f6, a'6jn, wgu9L / dx]Gb|gu/df u/L sl/j !! ljufxf hUuf
/x]sf] 5 .
 o;}u/L jfns'df/L, eQmk'/, kf]v/f / lbkfondf u/L sl/j @( /f]kgL
hUuf /x]sf] 5 .
 skf]{/];gsf] s]lGb|o sfof{no j;]sf] ejg nufot ljleGg lhNnfdf !#
kSsL / @! sRrL 3/ 6x/f /x]sf 5g\ .

!=%=* sfo{If]q
skf]{/];gn] t/fO{, leqL dw]z tyf kxf8L lhNNf u/L
lgDg #$ lhNnfdf sfo{ u/L /x]sf] 5M–
!= Onfd @= emfkf #=df]/Ë $=;'g;/L
%= pbok'/ ^= ;Kt/L &= l;/xf *= dxf]Q/L
(= wg'iff !)=l;Gw'nL !!= ;nf{xL !
@=/f}tx6
!#= af/f !$=k;f{ !%= dsjfgk'/ !^= lrtjg
!&= tgx'+ !*=sf:sL !(= gjnk/f;L @)= ?
kGb]xL
@!= slknj:t' @@=kfNkf @#= c3f{vf+rL
@$= bfË
@%=af+s] @^= alb{of @&= ;'v]{t
@*=s}nfnL
@(= s~rgk'/ #)= 88]nw'/f #!= 8f]6L
#@= sf7df08f}
##= nlntk'/ #$= eQmk'/ .

!=%=( skf]{/];gsf] n]vf k/LIf0fsf] cj:yf


skf]{/];gsf] afx\o -clGtd_ n]vf k/LIf0f cf=j=@)&).&! ;Ddsf]
;DkGg eO{ jf;nft tof/ eO;s]sf]] cj:yf 5 .

!=%=!) sf]ifsf] Joj:yf


sd{rf/Lsf] bfloTj Joj:yfsf] nflu gful/s nufgL sf]ifdf sf]if Joj:yf
ul/Psf] 5 . pQm sf]ifdf s/La ?= !! s/f]8 ^) nfv df}Hbft 5 . ;f]xL
sf]ifaf6 lgj[t sd{rf/Lx?sf] ;'lawf e'QmfgL ul/g] Joj:yf 5 .
o;nfO{ skf]{/]zgsf] ;an kIfsf] ?kdf lng ;lsG5 / cGo sltko ;
+:yfgx?n] sd{rf/L tyf cjsfz sf]ifsf] Joj:yf gu/]sf] sf/0f
;/sf/nfO{ yk bfloTj ;[hgf ePsf] elg cfnf]rgf x'g] u/]sf] ;Gbe{df
skf]{/]zgsf] sfd k|z+;lgo b]lvPsf] 5 .
!=%=!! b l6Da/ skf]{/;g ckm g]kfn ln=af6 xfn
;Dkfbg ePsf s]xL pNn]vlgo sfo{x?
 ;DalGwt lhNnf jg sfof{nosf] :jLs[t sfo{of]hgf / cGo sfo{qmd
cg';f/ tf]s]sf] jgh+unaf6 lgodfg';f/ sf7, bfp/f ;+sng u/L
cfk"lt{sf] ;d"lrt Joj:yf ldnfOPsf] 5 .
 g]kfn ;/sf/sf] /fh:jdf of]ubfg k'¥ofPsf] 5 . .
 :yfgLo JolQmx?nfO{ /f]huf/Lsf] ;'lawf pknAw u/fpFb}
cfO/x]sf] 5 .
 lr/fg pTkfbg ubf{ lg:sg] ;x–pTkfbg h:t} afsn, e'; h:tf sfi7
kbfy{x? :yfgLo tyf l5d]sL lhNnfsf afl;Gbfx?nfO{ ;'ky d"Nodf
pknAw u/fpFb} cfO/x]sf] 5 .
 lxGb'x?sf] kljq wfld{s:yn kz'kltsf] cfo{3f6df ul/g] bfxf;+:sf/ /
cGo wfld{s k|of]hgsf] nflu cfjZos bfp/f / wfld{s d7, dlGb/
lgdf{0f tyf dd{tsf] nflu ;d]t ;'ky d"Nodf sf7 pknAw u/fpFb}
cfO/x]sf] 5 .
 x]6f}+8fdf kf]n l6«6d]06 KnfG6 ;~rfng u/L d;nf kf]nsf]
l6«6d]06 x'b} cfPsf] 5 .
 la|s]6sf] ljsf; u/L pmhf{sf] nflu jgh+undf kg{ uPsf] rfk sd
ug'{sf] ;fy} :yfgLo ljkGg ;d'bfonfO{ cfocfh{gsf] nflu k|ljlw
x:tfGt/0f ug]{ sfo{ ul/b} cfPsf] 5 .
 g]kfn la1fg tyf k|ljlw k|lti7fg -gf:6_ sf] k|fljlws ;xof]udf
g]kfnsf] t/fO{ tyf leqL dw]zdf a9\b} uO/x]sf] jgdf/f Pj+
dfOs]lgof nx/f nufotsf jg:kltsf] k|of]uaf6 la|s]6 lgdf{0f u/]/
j}slNks pmhf{df 6]jf k'¥ofpg'sf ;fy} jgdf b]lvPsf] dfOs]lgofsf]
;d:of lg/fs/0f ug]{ ;f]rsf ;fy gf:6;+u ldn]/ k|f/lDes k/LIf0fsf]
sfo{ ;DkGg ul/;s]sf] 5 .
!=%=!@ b l6Da/ skf]{/]zg ckm g]kfnsf] sfo{;
+rfng / ;'wf/sf ;DjGwdf ePsf s]xL gLltut lgb]{zgx?

skf]{/];gnfO{ ;'29 Pj+ k|efjsf/L 9+un] ;+rfngsf] nflu g]kfn ;/sf/


-d+=k=_ sf] ldlt @)^$.(.( sf] lg0f{odf skf]{/];g ;+rfng
ubf{ kfngf ug'{ kg]{ ljifo lbOPsf !% a'+bfx?sf] ;+lIfKt ljj/0f o;
k|sf/ 5g\ M–
!= cfufdL % cfly{s aif{ ;Ddsf nfuL l6=l;=Pg=nfO{ aflif{s *
nfv So"=lkm6 uf]lnof tyf !,!)) r§f bfp/f ag laefun]
tf]lsPsf] ;do leq pknAw u/fpg] .
@= l6=l;=Pg=nfO{ jg Joj:yfkgsf] ;xof]uL ;+:yfsf] ?kdf ?
kfGt/0f ub}{ hfg] .
#=l6=l;=Pg= n] ljutdf j[Iff/f]k0f u/]sf] jgsf] Joj:yfkg ug]{ .
$= l6=l;=Pg=n] sf7, bfp/f ;+sng / ljqmL ug]{ sfo{ k|s[of
jf/]df jg P]g / lgodfjnLdf pNn]v ug]{ .
%= sf7, bfp/f ;+sng If]q tf]ls kf}if d;fGt leq jg ljefujf6 sfo{
of]hgf :jLs[t u/fO{ sf7, bfp/f ;+sngsf] Joj:yf ldnfpg] .
^=k|:tfljt ;+u7g tflnsf cg';f/ sd{rf/L ;+Vof $$# / sfof{no ;
+Vof !) df ga9fO{ tf]lsPsf] lhNnfdf p2]Zo cg'?ksf
sfo{ ug]{ / cfufdL @ jif{ ^ dlxgfdf dWofjlw d"NofÍg ug]
{.
&=l6=l;=Pg=n] g]kfn ;/sf/nfO{ ltg'{ kg]{ C0f ltg{ /
sd{rf/L s6f}tL ug{ nfUg] /sd skf]{/];gsf] gfddf /x]sf]
hUUff jf]n sjf]n k|yfåf/f ljqmL ug]{ .
*= @)^$ cfiff9 d;fGt ;Dd df}Hbft /x]sf] k'/fgf sf7 k'gM
d"NofÍg u/L laqmL lat/0f ug]{ .
(= ;+rfns ;ldltn] ;dofg's'n laqmL d"No tf]sL nfu' ug]{ .
!)=sfo{ of]hgf cg'?k qmdzM lr/fgsf] Ifdtf a[l4 u/L kf+r
aif{df %) k|ltzt uf]lnof lr/fg ug]{ .
!!=x]6f}8fdf /x]sf] kf]n l6«6d]G6 KnfG6nfO{ ;+rfngdf
NofO{ ;lsPsf]n] rfn[' jif{b]lv slDtdf jif]{gL %,))) uf]6f
kf]n l6«6d]G6 u/L jhf/df Nofpg] / % jif{df ;f] ;+Vofdf j[l4
u/L jflif{s !),))) uf]6f kf]n l6«6d]G6 u/L laqmL Aoa:yf
ldnfpg] .
!@= cfufdL % aif{ leq pTkfbgdf lalalws/0f / laqmL k|
a4g{ ub}{ hfg] .
!#= l6=l;=Pg=n] sf7, bfp/fsf] u|]l8Ë gD; agfO{ nfu' ug]{ .
!$= u|fld0f hgtfsf] 3/sfh, s[lif cf}hf/ / b}lj k|sf]k lkl8t
kl/jf/sf] nflu sf7 pknAw u/fpg] .
!%= l6=l;=Pg=nfO{ ;]jfu|fxL, cfTd lge{/ P+j jg
Joa:yfkgsf] ;xof]uL ;+:yfsf] ?kdf ?kfGt/0f ug]{ p2]Zo
xfl;n ug{ sfo{gLlt adf]lhd sfo{x? eP gePsf] dfggLo
;b:oHo" /fli6«o of]hgf cfof]u -s[lif, jg x]g]{_ sf] ;
+of]hsTjdf u7Lt % ;b:oLo cg'udg ;ldltn] k|To]s ^÷^
dlxgfdf cg'udg u/L k|ltj]bg k]z ug]{ .
efu – @

l6=l;=Pg=sf] jt{dfg Jofj;flos cj:yf / eflj of]hgfsf]


ljZn]if0f
@=! pTkfbg ljZn]if0f
@=!=! Jofj;flos pTkfbg tyf ;]jfx?
skf]{/];gsf] k|d'v pTkfbgx? sf7 / o;;+u ;DalGwt ;x–pTkfbgx? x'g
. d'ntM skf]{/];gn] uf]lnof sf7, bfp/f, lr/fg sf7 Pj+ kf]n l6«6d]G6
/ la|s]6 pTkfbg u/L laqmL ub}{ cfPsf] 5 . skf]{/];gsf] sf7 tyf
sf7;+u ;DalGwt j:t'x?sf] pTkfbg tyf laqmL lgDg tflnsfdf
b]vfOPsf] 5 .

j:t' pTkfbg Pj+ laqmLsf] nIo tyf k|ult ljZn]if0f


-cf=j=)^&.^* b]lv )&!.&@ ;Ddsf] pknlAw_
l; cf=j sfo{ ljj/0f OsfO{ pTkfbg laqmL
= = nIo k|ult nIo k|ult
g
+
=
! ) -s_ uf]lnof sf7 So"=lk 8,00,000 4,49,713 9,07,454 2,48,906
1,100 823 1279 893
= ^&.^ -v_ bfp/f m= 2,08,000 5,568 1,89,771 5,024
* -u_ lr/fg sf7 r§f 28,800 645 29,281 619
7,000 3,518 8,000 4,412
-3_ ;x pTkfbg So"=lk
-8)_ kf]n m=
l6«6d]06 SjLG6n
Yffg
@ ) -s_ uf]lnof sf7 So"=lk 8,00,000 2,81,214 9,41,237 4,55,595
1,100 722 1,188 463
= ^*.^ -v_ bfp/f m= 2,60,000 35,286 2,35,984 33,778
( -u_ lr/fg sf7 r§f 36,000 5,527 36,270 4,930
10,000 6,645 10,000 6,267
-3_ ;x pTkfbg So"=lk
-8)_ m=
l6«6]8kf]n SjLG6n
Yffg
# ) -s_ uf]lnof sf7 So"=lk 5,00,000 3,79,535 4,55,488 2,10,592
600 330 693 454
= ^(.&) -v_ bfp/f m= 1,30,000 41,889 1,97,780 39,343
-u_ lr/fg sf7 r§f 18,005 5,134 18966 5,560
10,000 3,515 10,000 3,911
-3_ ;x pTkfbg So"=lk
-8)_ m=
l6«6]8kf]n SjLG6n
Yffg
$ ) -s_ uf]lnof sf7 So"=lk 750,000 571,851 556,002 193,434
700 682.20 827.5 378.6
= &).&! -v_ bfp/f m= 45,500 37167 46,593 39,432
-u_ lr/fg sf7 r§f 7000 5198 7000 5,332
10000 4462 10,000 4,503
-3_ ;x pTkfbg So"=lk
-8)_ kf]n m=
l6«6d]06 SjLG6n
Yffg
% ) -s_ uf]lnof sf7 So"=lk 10,50,000 3,33,360 3,12,954 1,17,658
1,750 267.25 1,016 411.63
= &!.& -v_ bfp/f m= 195,000 47592 1,75,500 42144
@ -u_ lr/fg sf7 r§f 31,532 6992 31,915 6317
15,000 2542 15,000 2488
-3_ ;x pTkfbg So"=lk
-8)_ m=
l6«6]8kf]n SjLG6n
Yffg
skf]{/];gsf] nIo cg';f/sf] ;+sng pTkfbg tyf laqmL lat/0fsf] k|a[lQ
-Trend_ nfO{ dflysf] ljZn]if0faf6 x]bf{ ljleGg ptf/ r9fj ePsf]
b]lvG5 .
@=!=@ pTkfbg k|s[of tyf lalw
;+:yfn] pTkfbgsf nflu nlIft u/]sf j:t'x? pTkfbg ubf{ ul/g] d'Vo
d'Vo lqmofsnfkx? / pTkfbgsf] d'Vo r/0fdf lhDd]jf/ lgsfo tyf
sd{rf/LnfO{ tflnsf g+= & df k|:t't ul/Psf] 5 .

pTkfbgsf d'Vo d'Vo lqmofsnfkx?


l;= pTkfbg d'Vo d'Vo lqmofsnfk / r/0fx? lhDd]jf/ lgsfo
g+ ul/g]
= j:t'x?
! uf]nLof  sf7 / bfp/f ;+sng ul/g] If]qsf] l6=l;=Pg=n] lgwf{/0f u/]
sf7 / rf/ lsNnf 5'6\ofO{ Kn6 lgwf{/0f kZrft lh=j=sf=n] lg/LIf0f
bfp/f ug]{ u/L lnlvt ?kdf lbg]
pTkfbg  s6fg ul/g] x/]s ?vx?sf] gfk ;fOh lh=j=sf=sf k|fljlws
lnO nut lng], gDjl/Ë / 6fFrf sd{rf/Lsf] /f]xj/df
nufO{ 5kfg ug]{ l6=l;=Pg= sd{rf/Ln]
sfdbf/ nufO ug]{
 5kfg lg/LIf0f ug]{ lh=j=sf=n] !) k|ltzt /
If]=j=lg=n] % k|ltzt
 5kfg unt ePdf k'gM 5kfg ug]{ lh=j=sf=sf k|fljlws
sd{rf/Lsf] /f]xj/df
l6=l;=Pg= sd{rf/Ln]
sfdbf/ nufO ug]{
 5kfg d"Nof+sg ul/ k/Ldf0f k| lh=j=sf=sf k|fljlws
If]k0f ug]{ sd{rf/Lsf] /f]xj/df
l6=l;=Pg= sd{rf/Ln] ug]
{
 cjlw tf]sL jg k]zL O{hfht kq lh=j=sf=n]
lng] l6=l;=Pg=nfO lnlvt ?kdf
lbg]
 s6fg d'5fg ug]{  lh=j=sf=sf k|fljlws
 ;]S;gLË ug]{ sd{rf/Lsf] /f]xj/df
 x/]s lu08fdf ?v gDa/, lu08f l6=l;=Pg= sd{rf/Ln]
gDa/, lu08f ;fOh pNn]v ug]{ bIf sfdbf/ nufO ug]{
 tf]lsPsf] 9f+rfdf x/]s lbgsf]  l6=l;=Pg= sd{rf/Ln] !
sfo{ ;lxtsf] s6fg /lhi6/ tof/ % /f]hf ljj/0f tof/ u/L
ug]{ lh=j=sf=df k]z ug]{
 s6fgsf] !% /f]hf k|ult tof/ ug]
{
 sf7 bfp/f 9'nfg u/L s6fg If]q lh=j=sf= / l6=l;=Pg=sf]
aflx/ 3f6u2L ;Dd k'¥ofpg] pQm Kn6sf] s6fgsf]
 s6fg ePsf] dfnnfO{ dfnjfxs lhDd]jf/L lnPsf sd{rf/Lx?
lkR5] x/]s lu08fsf] hft lu08f n] x/]s dfn jfxsnfO{ dfn
gDj/ / ;fOh pNn]v ePsf] /dfgf nf]8 kZrft /dfgf k"hL{df
k"hL{ lbP/ tf]lsPsf] af6f] k| x:tfIf/ / 6f+rf nufPsf] x'g'
of]u u/]/ dfq /dfgf ug]{ kg]{
 /dfgf ug]{ sf7df hf 6frf k|
of]u x'g' kg]{
 3f6u2L Joj:yfkg  l6=l;=Pg= sf] pQm
 /dfgf e} cfPsf] hft / ;fOh 3f6u2Lsf] lhDd]jf/L
v'n]sf] ;Dk"0f{ sf7 bfp/fnfO{ kfPsf sd{rf/Lx?
dfn jfxsaf6 a'emL a'em]sf]  lh=j=sf=sf k|fljlws
nut agfO cgnf]8 u/fpg] / sd{rf/Lsf] /f]xj/df
cfDbfgL af+Wg] l6=l;=Pg= sd{rf/L
sfdbf/ nufO ug]{
 uf]nLof sf7nfO{ u|]l8Ë cg';f/  l6=l;=Pg=sf sd{rf/Ln]
rf+u nufO /fVg] 3f6u2L /lhi6/ tof/ ug]{
 bfp/fnfO{ r§f agfO /fVg]  l6=l;=Pg= sf
 tf]lsPsf] 9f+rfdf 3f6u2L sd{rf/Ln] !% /f]hf ljj/0f
/lh:6/ tof/ ug]{ tof/ u/L lh=j=sf=df
 3f6u2Lsf] !% /f]hf k|ult tof/ k]z ug]{
ug]{
 3f6u2Lsf] lgu/fgL tyf ;'/Iff
ug]{
 If]qLo jg lgb]{zgfnoaf6 s6fg  If]qLo jg lgb]{zs jf
Kn6sf] clGtd hf+r lghsf] k|ltlglw
 lh=j=sf=af6 s6fg Kn6 /  lh=j=c= jf lghsf] k|
3f6u2L ljj/0f hf+r ltlglwn] -5kfg ePsf
;Dk"0f{ ?vx? s6fg
ul/Psf] x'g'kg]{, 5kfg
nut, s6fg /lhi6/, /dfgf
k'hL{ / 3f6u2L nut
clgjfo{ ?kdf le8]sf]
x'g'kg]{ _
@ lr/fg sf7  3f6u2Laf6 ;MdLndf 9'nfg ug]{  l6=l;=Pg sd{rf/L
pTkfbg  ;MdLndf uf]nLofsf] cfDbfgL  !% /f]hf k|ult ljj/0f tof/
afWg] u/L lh=j=sf=df k]z ug]
 sfdbf/ nufO{ lr/fg ug]{ {
 lr/fg /lhi6/ tof/ ug]{  lh=j=c=n] k|dfl0ft ug]
 laqmLsf] nflu pko'Qm tl/sfn] {
kfOlnË ug]{ -u|fxsn] v/Lb
ugf{;fy ;lhn} dfn p7fP/
n}hfg ;Sg] u/L tof/ u/]sf] cj:yf _
# l6«6d]G  sRrf kf]n vl/b ug]{ / ;MdLn ;Dd  l6=l;=Pg sd{rf/L
6 kf]n 9'jfgL ug]{  !% /f]hf k|ult ljj/0f tof/
pTkfbg  l6«6d]G6sf] nflu s]ldsn nufotsf u/L lh=j=sf=df k]z ug]
sRrf kbfy{sf] tof/L ug]{ {
 sfdbf/ / n]j/ 6]lSgl;og  lh=j=c=n] k|dfl0ft ug]
dfkm{t ;Dk"0f{ sfo{ ug]{ {
 kf]ndf Kjfn kf/L laqmLsf] nflu
tof/L cj:yfdf /fVg]
$ la|s]6  aflx/af6 v/Lb ug'{kg]{ sRrf  l6=l;=Pg sd{rf/L
pTkfbg kbfy{ vl/b ug]{ / ldn;Dd 9'jfgL
-;MdLna ug]{
f6 k|fKt  d]lzg/L cf}hf/ / sfdbf/sf] Joj:yf
e';af6  cfGtl/s sRrf kbfy{sf] Joj:yf
pTkfbg_  sfdbf/ dfkm{t ;Dk"0f{ sfo{ ug]
{
 a:t' tof/ u/L laqmLsf] nflu tof/L
cj:yfdf /fVg]
% sf/k]G6  cfGtl/s ?kdf g} sRrf kbfy{sf]  l6=l;=Pg= sfof{no
«L Joj:yf
O{sfO ;  l;sdL{ tyf cfjZos sfdbf/sf] Joj:yf
+rfng  d'Vo l;sdL{nfO{ 7]Ssf lbO
-lr/fg sf7 / ;Dk'0f{ sfo{ ug]{
cg;fOh  a:t' tof/ u/L laqmLsf] nflu tof/L
s6lk;,
afsn cj:yfdf /fVg]
cflbsf] k|
of]uaf6_
@=!=# jhf/ ljZn]if0f

sf7 / sf7hGo j:t'sf] dfu cg';f/ skf]{/];gn] cfk"lt{ ug{ g;s]sf] cj:yf
b]lvG5 . Jojl:yt tj/n] j:t' pTkfbg u/L dfu cg';f/ cfk"lt{ ug{ ;s]sf]
v08df skf]{/];gn] gfkmf cfh{g ug{ ;Sg] cf=j= )^^.^& b]lvsf]
laqmL tyf v'b gfkmfsf] cf+s8fn] :ki6 ub{5 . o; cltl/Qm cfˆgf]
pTkfbg;+u ;DalGwt ;]jfsf] la:tf/ tyf j:t' pTkfbgdf ljljlws/0f
Nofpg ;s] skf]{/];gsf] gfkmfdf a[l4 x'g] :ki6 x'G5 . skf]{/];gn]
ub}{ cfPsf] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg / laqmLnfO{ lj:tf/ dfq ug{ ;s]df
klg cfly{s sf/f]jf/df a[l4 eO{ ;d[l4 tkm{ cu|;/ x'g ;Sg] b]lvG5 .
xfnsf] cj:yfdf tn pNn]v eP adf]lhdsf j:t' tyf ;]jfdf s]lGb|t
eO{ Jofj;flos lj:tf/ ug{ ;Sg] ;Defjgf b]lvG5 .
@=!=$ pTkfbg ug]{ j:t'÷;]jf
s= uf]lnof sf7 tyf bfp/f M
skf]{/];gn] pTkfbg ug]{ j:t' jgsf] Joj:yfkgaf6 k|fKt x'g] uf]nLof
sf7 / bfp/fsf] ;+sng ug'{ xf] . o; afx]s ;+slnt uf]nLof sf7 /
bfp/fsf] lznaGbL lnnfd k|s[ofaf6 laqmL ug]{, bfxf;+:sf/sf nflu
bfp/f cfk"lt{ ug]{, ;MdLn ;+rfng u/L sf7 lr/fg ug]{, lr/fg
ul/Psf] sf7nfO{ laleGg :yfgdf l8kf] ;+rfng u/L l8kf] dfkm{t
laqmL ljt/0f ug]{, la|s]6 pTkfbg tyf ljt/0f ug]{, kf]n l6«6d]06
ug]{ / laqmL ug]{, sf/k]G6«L ;k ;+rfng u/L ;]jf ljljlws/0f
dfkm{t ;xh / ;'ky d"Nodf ;]jf k|bfg ug]{ tTsfnsf] Jofj;flos ;
+efjgfsf kIf b]lvPsf] 5 .
v=lr/fg sf7M
skf]{/];gn] pTkfbg ug]{ csf]{ j:t' lr/fg sf7 xf] . cfkm"n]
pTkfbg u/]sf] uf]nLof sf7 u'0f:t/sf] x'g] / ;f]xL
sf7nfO{ cfˆg} ;MdLndf lr/fg ug]{ tyf lr/fg sf7sf] d"No ;d]t
u'0f:t/sf] cfwf/df lgwf{/0f ul/g] x'+bf l6=l;=Pg=af6 pTkfbg
x'g] lr/fg sf7 ;d]t cGo lgsfosf] t'ngfdf pRr u'0f:t/sf] x'g]
ub{5 .

u= uf]n÷la|s]6 M
skf]{/];gn] o;sf] p2]Zo adf]lhd bfp/fsf] vkt sd ug{sf nflu
sf7hGo ;xkbfy{af6 uf]n÷la|s]6 pTkfbg ug]{ csf]{ ;]jf xf] .
lr/fg ubf{ k|fKt x'g] e'; / cGo sfd gnfUg] v]/ uO/fv]sf] sfi7
kbfy{af6 la|s]6 pTkfbg ug{ ;lsG5 . skf]{/];gsf] cfˆg}
;MdLnaf6 pTkfbg x'g] sRrf kbfy{af6 aGg] / ahf/sf] dfu
cg';f/sf] ;fOh / rfxgf adf]lhdsf] u'0f:t/ sfod ul/g] x'+bf cGo
If]qsf] t'ngfdf u'0f:t/ /fd|f] x'g] ;xh cg'dfg ug{ ;lsG5 .
3= kf]n l6«6d]G6 M
sf7sf] k|of]unfO{ a9L l6sfp ug]{ p2]Zo adf]lhd ;+:yfsf] x]6f}
+8f l:yt l6«6d]G6 KnfG6af6 kf]n l6«6d]G6 u/L laqmL ug]{ ;
+:yfsf] Ps csf]{ ;]jf xf] . ljutsf jif{x? b]lv g} u'0f:t/ ?kdf kf]n
l6«6d]G6 ul/Psf] / o;nfO{ g} lg/Gt/tf k|bfg ubf{ cGo If]qsf]
t'ngfdf u'0f:t/ /fd|f] x'g] b]lvG5 .
ª= sf/k]G6«L ;k
skf]{/];gsf] csf]{ pTkfbg sf/k]G6«L ;k ;+rfng u/L ;]jf ljljlws/0f
dfkm{t ;xh / ;'ky d'Nodf ;]jf k|bfg ug]{ xf] . cfˆg} ;Mldndf
pTkfbg ePsf sf7 tyf v]/ hfg] -cg;fOh_ ;xpTkfbgaf6 ahf/df a9L
laqmL x'g] ;fOh / k|sf/sf] ‰ofn / 9f]sfsf] rf}sf];, kmlg{r/ /
kfs]{l6Ë pTkfbg ul/g] x'+bf cGo If]qsf] t'ngfdf u'0f:t/ /fd|f]
x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 .

r= Jofj;flos ejg ;DefJotf cWoog


skf]{/];gsf] :jfldTjdf /x]sf t/ xfn k"0f{?kdf k|of]udf gcfPsf]
hUuf hldg To;} /flv /fVbf Psflt/ cltqmd0f nufotsf] ;d:of
cfpg] ;Defjgf /x]sf] / csf]{lt/ skf]{/]zgsf] cfDbfgLdf klg
of]ubfg gk'Ug] ePsfn] xfnsf] hUuf hldg dWo]af6 tTsfn k|
of]udf gcfpg] t/ Jofj;flos ;Defjgf ePsf] :yfgdf /x]sf] hUufdf
;fj{hlgs lghL ;fem]bf/Lsf] cjwf/0ffdf Jofj;flos sDKn]S; lgdf{0f
u/L ;~rfngdf Nofpg ;lsg] / To;af6 skf]{/]zgsf] cfDbfgLdf j[l4
x'g'sf ;fy} cfTdlge{/ x'g;d]t ;xof]u k'Ug] b]lvG5 .

@=!=% Joj;fo ;+rfng s]Gb|x?


of] Joj;fo pTkfbgd'ns ePsf] sf/0fn] sRrf kbfy{ k|fKt x'g] :yfg
glhs / cfjZos k"jf{wf/ ePsf] 7fFpdf g} /fVg pko'Qm x'G5 . of]
sfo{ Jofkf/d"ns / ;]jfd"ns ;d]t ePsf]n] pTkflbt laqmL ul/g]
j:t'sf] xsdf d"Vo ahf/sf] glhs} laqmL l8kf]x? :yfkgf ug'{ kg]
{ x'G5 . of] p2]Zo xfn ;+rfngdf /x]sf skf]{/]zgsf zfvf
sfof{nox?sf] pkof]u u/L ;f] glhssf :yfgx?df ;Dks{ sfof{no
:yfkgf u/L Jofj;flos sfo{ ;+rfng ug{ ;lsG5 eg] zfvf sfof{nox?
jf6 g} tTsfnsf] nflu Jofj;flos sfo{ ;+rfng ug{ ;lsG5 .
-s_ uf]nLof sf7 / bfp/f pTkfbg M skf]{/];gn] laleGg #$
lhNnfaf6 uf]nLof sf7 / bfp/f ;+sng u/L pTkfbg ug{ ;Sg] x'Fbf
tL lhNnfx?df sfo{If]q laefhg u/L lhDd]jf/ cf7 j6f zfvf
sfof{noaf6 sf/f]jf/ ;+rfng ug{ ;lsG5 .
-v_ lr/fg sf7 pTkfbg M skf]{/];gn] laleGg Jofkfl/s s]Gb|df
/x]sf] % j6f ;MdLn ;+rfng u/L cfkm}n] laleGg lhNnfaf6 ;+sng
u/L pTkfbg u/]sf uf]nLof sf7nfO{ lr/fg u/L laqmL ug{ ;lsG5 .
-u_ laqmL l8kf] M skf]{/];gn] xfnnfO{ laleGg !) lhNnfaf6
uf]nLof sf7 / bfp/f laqmL ug]{ tyf # lhNnfaf6 lr/fg sf7 laqmL
ug{ ;Sg] b]lvG5 .

-3_ cGo j:t'sf] l8kf] /xg] :yfg M l6«6d]G6 KnfG6af6 kf]n


l6«6d]G6 u/L laqmL ug]{ sfo{ x]6f}+8f sfof{noaf6 x'g], la|
s]6 / sf/k]G6«L O{sfO ;+rfngsf] xsdf xfnnfO{ lr/fg sf7 laqmL
ug]{ l8kf]af6 ul/g] / kl5 ahf/sf] cj:yf x]/L lj:tf/ ul/g] u/L nIo
lng ;lsG5 .

@=!=^ nlIft ahf/ If]q


uf]nLof sf7 / bfp/fsf] xsdf ;DalGwt 3f6u2Ldf df}Hbft sf7 bfp/f
lnnfd k|yfaf6 laqmL ul/g] / o;sf d"Vo u|fxs lghL If]qsf sf7
Joj;foL x'g . zx/ s]lGb|t Jofkf/Lx? -ljz]iftM sf7df08f}_ n] of]
sfo{ ug]{ / j:t'sf] vl/b kZrft dfnwgL cfkm}n] g} 9'jfgL ug]
{ ub{5g\ . lr/fg sf7sf] xsdf ;j{;fwf/0f hgtfn] 3/sfhsf] nflu
sfuhft k|df0f /fvL lgj]bg k|s[ofaf6 sf7 k|fKt ug]{ / 7"nf zx/x?
df o;sf] dfu cToflws ePsfn] sf7df08f}, kf]v/f nufotsf 7"nf
zx/nfO{ d'Vo nlIft ahf/ dfgL sfo{ ul/g] 5 . l6«6d]G6 KnfG6af6
kf]n l6«6d]G6 u/L laqmL ug]{ sfo{ x]6f}+8f sfof{noaf6 x'g]
ePtfklg o;sf d'Vo u|fxs b'/;+rf/ ;]jf k|bfg ug]{ ;+:yfx? /
laB't ;]jf k|;f/0f ug]{ ;+:yfx?nfO{ agfOg] nIo lnOPsf] 5 . dfn
v/Lb ul/;s]kl5 dfnwgLn] 9'jfgLsf] ;]jf ;d]t lbg cg'/f]w u/]df skf]
{/];gn] ;f] jfktsf] d"No lnO{ 9'jfgL ug]{5 . la|s]6sf] d'Vo u|fxs
7'nf xf]6n / bfp/fsf] k|of]u ug]{ ahf/df j;f]jf; ug]{ dWod ju{sf
kl/jf/nfO{ ;d]t agfOPsf] 5 . sf/k]G6«Lsf] xsdf 7"nf zx/df j;f]jf;
ug]{ ;d'bfonfO{ d'Vo u|fxs agfOPsf] 5 . l6«6d]G6 kf]nsf] nflu
9'jfgLsf] ;]jf k|bfg u/] adf]lhd g} la|s]6 / sf/k]G6«Lsf] xsdf
dfnwgLn] 9'jfgLsf] ;]jf ;d]t lbg cg'/f]w u/]df skf]{/];gn] ;f]
jfktsf] d"No lnO 9'jfgL ;]jf k|bfg ug]{ nIo lnOPsf] 5 .

@=!=& ahf/ dfu tyf pTkfbg÷laqmL nIo


xfn ahf/df sf7 / bfp/fsf] dfu cToflws /x]sf] 5 . ahf/sf] dfu cg';f/
cfk"lt{sf] k/Ldf0f Go'g /x]sf] 5 . uf]nLof sf7sf] xsdf cGo
lgsfon] sfod u/]sf Go"gtd /sd sd ePsfn] s]xL k|
lt:kwf{ ug'{ k/]tfklg o; ;+:yfsf] pTkfbg /fd|f] u'0f:t/sf] ePsfn]
laqmL ug{ sl7gfO gx'g] b]lvG5 . lr/fg sf7sf] xsdf dfu cg';f/sf]
cfk"lt{ ug{ g;ls/x]sf] cj:yfdf lghL If]qsf Jofkf/L;+u k|lt:kwf{g}
x'b}g . To;}u/L l6«6d]G6 u/]sf] kf]nsf] dfu a9L/x]sf] t/ kf]nsf]
ck|fKttfsf] sf/0fn] kxf8L If]q / sl7g ef}uf]lns If]qdf ;d]t
l;d]G6sf] kf]n Jofks ?kdf pkof]u e}/x]sf] 5 . la|s]6sf] xsdf vfgf
ksfpg] OGwgsf] cnfjf ahf/df laB'lto lx6/sf] ;§fdf k|of]u x'g]
u/]sf] sf/0fn] ubf{ ;d]t dfu a9L/x]sf] / o;df lghL tyf ;fd'bflos
:t/af6 xfn pTkfbg e}/x]sf] k/Ldf0f ck'u ePsf]n] o; ;+:yfn]
pTkfbg u/L laqmL nIo /fv]sf] k/Ldf0fsf] laqmL ubf{ vf;} k|
lt:kwL{ gx'g] x'+bf laqmLsf] nflu ;d:of kg]{ b]lvb}g .
sf/k]G6«Lsf] xsdf 7"nf zx/df dfu cTolws /x]sf] t/ lghL If]qaf6 /
sf7sf] a}slNks j:t'x? ;d]t cfk"lt{ e}/x]sf] cj:yfdf cGo j:t' eGbf
a9L k|lt:kwL{ x'g] b]lvPtfklg t'ngfTds ?kdf sd d"Nosf] x'g] / ;
+:yfut ;fv (Goodwill) sf] sf/0fn] ;d]t laqmLsf] nflu ;d:of kg]
{ b]lvb}g . pTkfbg tyf laqmL nIonfO{ lgDg adf]lhd k|:t't
ul/Psf] 5 .
pTkfbg ÷ laqmL k/Ldf0f
pTkfbg pTkfbg Osf jif{ cg';f/sf] pTkfbg / laqmL nIo
x'g] j:t' ÷laqmL O{ ) ) )&$.& )& )&^.&&
&@.& &#.& % %.&^
# $
uf]nLof pTkfbg So'= &,)),)) &,)),)) &),),))) &,)),))) &,)),)))
sf7 lkm6 ) )
#, #, #,
laqmL #,%),))) #,%),)))
%),))) %),))) %),)))
cfˆg}
#, #, #,
;MdLndf #,%),))) #,%),)))
%),))) %),))) %),)))
lr/fg
@,@& @,@& @,@&, @,@&, @,@&,
pTkfbg
So'= ,%)) ,%)) %)) %)) %))
lr/fg sf7
lkm6 @,@& @,@& @,@&, @,@&, @,@&,
laqmL
,%)) ,%)) %)) %)) %))
pTkfbg ^%) ^%) ^%) ^%) ^%)
laqmL @)) @)) @)) @)) @))
bfx;
bfp/f r§f
+:sf/sf
$%) $%) $%) $%) $%)
nflu
cfk"lt{
kf]n pTkfbg !!,))) !!,))) !!,))) !!,))) !!,)))
l6«6d]G yfg
6 laqmL !!,))) !!,))) !!,))) !!,))) !!,)))
la|s]6 pTkfbg – %),))) %),))) %),))) %),)))
-;MdLnaf6
k|fKt j6f
laqmL – %),))) %),))) %),))) %),)))
e';af6
pTkfbg_
pTkfbg – !^,))) !^,))) !^,))) !^,)))
sf/k]G6« So'=
L OsfO ; lkm6
+rfng a/fj/s
-lr/fg ;d]t f]
cg;fOh laqmL – !^,))) !^,))) !^,))) !^,)))
s6lk;, afsn
;fdfg
cflbsf] k|
of]u
;d]taf6_
efu #
dfgj ;+;fwg

#=! cfjZos sd{rf/L, sfdbf/ / nfut


skf]{/];gdf xfn sfo{/t hgzlQmsf] ;+Vof / k|fljlws / ck|fljlws
jLrsf] cg'kft / tNnf] txsf sd{rf/Lsf] ;+Vof ;d]t xfnsf] ;Gbe{df
gk'u ePsfn] cg'kft ldnfpg'sf ;fy} :yfoL tyf s/f/ ;]jfaf6 ;d]t k"lt{
ug'{kg]{ b]lvG5 . t;y{ xfnsf] :jLs[t b/jGbLdf gj9\g] u/L
tkl;nsf] txdf tkl;n adf]lhdsf sd{rf/L :yfoL / s/f/af6 tTsfn
kbk"lt{ ug'{kg]{ b]lvG5 . sd{rf/L cjsfz of]hgf / cfufld % jif{df
cjsfz x'g] sd{rf/Lx?sf] ljj/0f cg';"lrdf /flvPsf] 5 .
l/Qm b/jGbL ;+Vof
txut ljj/0f
k|zf;g n]vf k|fljlws hDdf
tx * 2 1 2 5

tx & 8 3 6 17

tx ^ 9 5 1 15

tx % 19 6 39 64
tx $ 10 0 20 30

tx # 3 0 0 3

tx @ 1 0 0 1

sfof{no
4 0 0 4
;xof]uL
dhb'/ 2 0 0 2
hDdf M– 58 15 68 141

sd{rf/Lsf] tnasf] ;f/f+z


jif{ sd{rf/Lsf] ;+|Vof k|lt sd{rf/L s'n jflif{s
lsl;d cf};t tnjdfg tnjdfg nfut
-jflif{s_ -?=_
@)&@.) :yfoL @$& #,&!,))).– (,!^,#&,))).–
&#
@)&#.) :yfoL @$& $,)*,!)).– !),)*,)),&)).–
&$
@)&$.) :yfoL @$& $,$*,(!).– !!,)*,*),&&).–
&%
@)& :yfoL @$& $,(#,*)!.– !@,!(,^*,*$&.–
%.)&^
@)&^.) :yfoL @$& %,$#,!*!.– !#,$!,^%,&)&.–
&&
hDdf %%,($,
%#,)@$.–
#=@ sfof{no ;+rfng vr{
j:t'÷;]jf pTkfbg ubf{ nfUg] sRrf kbfy{ / sfdbf/ afx]ssf ljljw
k|zf;lgs vr{x? tyf cGo e}k/L cfpg] vr{x?nfO{ oxf+ cGo
zLif{ef/ vr{ cGtu{t /flvPsf] 5 . lo vr{x? pTkfbgsf] k/Ldf0f;+u
vf;} ;DaGw g/fvL vr{ e} /fVg] x'+bf :yL/ vr{sf] ?kdf /flvPsf] 5
. o; vr{ cGtu{t 3/ ef8f, dd{t ;+ef/, oftfoft, kfgL, lah'nL,
6]lnkmf]g, sfof{no ;fdfg tyf cGo e}k/L cfpg] vr{x?nfO{ ;dfj]z
u/L cg'dfg ul/Psf] 5 . lgDg cfly{s jif{x?df lgDg cg';f/ oL vr{x?
x'g ;Sg] cg'dfg ul/Psf] 5 .
k|zf;lgs vr{sf] cg'dflgt ;f/f+z

jif{ hDdf
7,45,46,823/-
@)&@.)&#
@)&#.)&$ 7,82,74,174/-
8,21,87,882/-
@)&$.)&%
@)&%.)&^ 8,62,97,271/-
@)&^.)&& 9,06,12,140/-
41,19,18,290/-
efu $
ljQLo of]hgf
$=! cfjZos s'n k"+hL
o; Jofj;flos of]hgf sfof{Gjogsf nflu cf=j=)&@.&# sf] k|yd
jif{df ;+rfng k"+hL ?=&@,)),^),*@#.– cfjZos kg]{ b]lvG5 .
h;sf] km]xl/:t lgDg adf]lhd 5 M–
cfjZos s'n k"+hL

l;= ljj/0f pTkfbg nfut k| /sd


g+ nIo lt
= k/Ldf0f OsfO{
! pTkfbg
vr{ tkm{
uf]lnof &))))) &! $(,
So'\=lkm6 #=## (#,#!,))).–
lr/fg @@&%)) $!) !,!@,&
So'\=lkm6 %,))).–
bfp/f ^%) r§f !())) !,@#,
%),))).–
l6«6]8 kf]n !!))) yfg @*!! #,)
(,@!,))).–
hDdf %
%,#*,&&
,))).–
@ k|zf;lgs lz/f]ef/
vr{ tkm{
sd{rf/L tna vr{ @$& hgf #&!))) (,!
^,#&,))).–
sfof{no ;+rfng &,$%,
vr{ $^,*@#.–
hDdf !
^,^!,*#,*
@#.–
s'n hDdf &@,)),^)
,*@#.–
$=@ ;+rfng k"+hLsf] ;|f]t
of]hgf sfof{Gjogsf] nflu klxnf] jif{df pTkfbg tyf k|zf;lgs
zLif{sdf ?=&@,)),^),*@#.– /sd cfjZos kg]{ b]lvg cfPsf]df ;f]
vr{ Joj:yfkg ug{ xfn skf]{/];g;+u # nfv ^$ xhf/ So'=lkm6
uf]lnof sf7 df}Hbft eO{ laqmL k|q[mofdf /x]sf]n] ;f] df}Hbft
laqmLaf6 sl/a ?=$) s/f]8 k|fKt x'g] / skf]{/];g;+u sf7 bfp/f
laqmL jfkt sl/a ?=#% s/f]8 ljleGg a}+sx?df df}Hbft u/L &%
s/f]8 /x]sf]df pQm k/Ldf0fsf] k|ToIf vr{ s6fO{ af+sL ?=%%
s/f]8 /sd af+sL /xg] b]lvG5 . sf7 ;+sngdf nfUg] vr{ ?=!@
s/f]8 36fp+bf klg ;+rfngsf] nflu skf]{/];g;+u sl/a $# s/f]8
sf7 bfp/f kf]n laqmLaf6 k|fKt x'g cfpg] cj:yf ePsf]n] ;f]xL
/sdaf6 of]hgf cg';f/ pTkfbg sfo{df nfUg] sRrf kbfy{ / sfdbf/
tkm{ e}/xg] vr{x? qmdzM Joj:yfkg ub}{ skf]{/];g;+u /x]sf
ef}lts / cfly{s ;+zfwgsf] ;d'lrt k|of]uaf6 :jM nufgL af6}
of]hgf ;+rfng x'g ;Sg] l:ylt b]lvG5 .

$=# gfkmf gf]S;fg lx;fa


k|:t't Jofj;flos of]hgf cjlw -@)&@.&# – @)&^.)&&_ df pNN]v
eP cg';f/ pTkfbg tyf l;/f]ef/ vr{ / laqmLaf6 k|fKt x'g] k|If]lkt
cfDbfgLnfO{ cfwf/ dfGbf lgDg tflnsfdf b]vfOP cg';f/ ;+rfng
d'gfkmf x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 .

sf7 bfp/f pTkfbg tyf laqmL ljt/0fsf] cfo cg'dfg


klxnf] bf];|f] t];|f] rf}yf] kf+rf}
jif{ jif{ jif{ jif{ jif{
pTkfbg 72,00,60,823 72,72,63,250 73,45,35,883 74,18,81,242 74,93,00,053

tyf
lz/f]ef/
vr{
laqmL 1,02,95,96,600 1,03,98,92,566 1,05,02,91,491 1,06,07,94,406 1,07,14,02,350

cfo
;+rfng 30,95,35,777 31,26,29,316 31,51,55,608 31,89,13,164 32,21,02,297 72,00,62,623
d'gfkmf
- - - - - 33%
IRR
Aoj;foaf - - - - - 31,56,66,872

6 cf}ift
cfDbfgL
- - - - - 44%
ARR
pTkfbg tyf ljs|L of]hgf
pTkfbg Osf cf=j=)&@. cf=j= ) cf=j=)&$.& cf=j=)& cf=j=)&^.
ug] O{ &# &#.&$ % %.&^ &&
{ j:t'sf] pTkf ljs|L pTkf ljs|L pTkf ljs|L pTkf ljs|L pTkf ljs|L
ljj/0f bg bg bg bg bg
uf]lnof sf7 So"=
700000 350000 700000 350000 700000 350000 700000 350000 700000 350000
lkm6
lr/fg sf7 So"=
227500 227500 227500 227500 227500 227500 227500 227500 227500 227500
lkm6
bfp/f r§f 650 200 650 200 650 200 650 200 650 200
bfxf;
+:sf/sf
r§f 450 450 450 450 450
nflu bfp/f
cfk"lt{
kf]n
l6«6d]G6 yfg 11000 11000 11000 11000 11000 11000 11000 11000 11000 11000
ug]{
la|s]6
pTkfbg j6f - - 50000 50000 50000 50000 50000 50000 50000 50000
ug]{
sf/k]G6«L So"= - - 16000 16000 16000 16000 16000 16000 16000 16000
OsfO ; lkm6
+rfng
-lr/fg ;d]t a/fa/
cg;fOh sf]
s6lk;, afsn ;fdfg
cflbsf] k| pTkf
of]u ;d]t bg
af6_
$=$ t'ngfTds cfly{s sf/f]jf/
cfDbfgL, ;+rfng vr{ tyf gfkmf gf]S;fgsf] ljj/0f
-cf=j=@)^&.^* b]lv @)&!.&@ ;Dd_
l; cf=j= laqmLaf6 ;+rfng vr{ ;+rfng v'b gfkmf ;+lrt gfkmf
= cfDbfgL -?=_ gfkmf gf]S;fg gf]S;fg
g -?=_ gf]S;fg -?=_ -?=_
+ -?=_
=
!= ) 8,64,91,987.03 11,19,61,292.52 (2,54,69,306.49) 13,37,221.33 (32,55,98,460.59)
^&.^ 56,27,89,108.7 7,05,17,646.05 (14,23,87,440.26) (11,02,46,655.47 (45,09,62,653.70)
@ *
9
28,82,08,074.76 16,27,760.55
)
1,99,97,471.03
= 35,98,35,835.3 36,72,21,352.90
1 53,57,01,471.29 (8,89,47,292.88) (16,86,84,882.73)
) (18,86,82,353.74
# ^*.^( 41,68,97,138.1 26,63,77,719.24 7,65,40,152.00 ) 1,07,55,602
= 7
85,36,081.65
)^(.&) 34,29,17,871.2
$ 4
= )&).&!

% )
= &!.&
@
cg'dfl
gt

cfly{s jif{ )^&.^* df sf7 bfp/fsf] ljlqmaf6 ?=* s/f]8 ^$ nfv


cfDbfgL ePsf]df ;+rfng vr{ s6fP/ s/La ?=## s/f]8 gf]S;fg ePsf]
b]lvG5 . tTkZrft cf=j= @)^*.^( df s/La $% s/f]8 ;l~rt gf]S;fg
ePsf]df cf=j=@)^(.&) df s/La ?=@ s/f]8 ;l~rt gfkmf ePsf]
b]lvG5 . cf=j=)&).&! df s/La ?=!& s/f]8 ;l~rt gf]S;fgL ePsf]df
cf=j=@)&!.&@ df s/La ?=!& s/f]8 ;l~rt gf]S;fgLnfO{ ldnfg u/L
cg'dflgt ?=! s/f]8 d'gfkmf x'g] cg'dfg u/LPsf] 5 -cf=a=)^&.^*
b]lv cf=a=)&).&! ;Ddsf] oyfy{ gfkmf gf]S;fg lx;fa tyf
cf=a=)&!.&@ b]lv )&^.&& ;Ddsf] cg'dflgt af;nft tyf gfkmf
gf]S;fg lx;fasf] laa/0f cg';"rLdf ;dfj]z u/LPsf 5_ .
o;/L skf]{/]zgsf] ;+lrt gfkmfdf klg qmlds ;'wf/ eO{ /x]sf] /
skf]{/]zgn] kl/jlt{t ;Gbe{df yk lhDd]jf/L ;d]t jxg ubf{ d'gfkmf
a[l4 ug{ ;Sg]] cj:yf ljBdfg ePsfn] of] sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog
kZrft skf]{/]zgsf] ljBdfg cj:yfdf ;'wf/ cfpg] / skf]{/]zgsf]
;fGble{stf j9\g hfg] cj:yf b]lvG5 .
efu %
skf]{/];gsf] cfjZostf / ;fGble{stf

skf]{/]zgsf] xfnsf] cj:yf, xfn ;Dkfbg u/L /x]sf lqmofsnfkx?,


eljiodf yk x'g] lhDd]jf/L / kl/jlt{t ;Gbe{df v]Ng'kg]{ e"ldsf
;d]tsf] cfwf/df skf]{/];gsf] cfjZostf / ;'wf/sf nflu rfNg'kg]{ sbd
;lxtnfO{ Wofgdf /fvL ;f+u7lgs ;+/rgfdf ;d]t kl/jt{g u/L o;nfO{ k|
fljlws ;+:yfsf] ?kdf ?kfGt/0f ug]{ ;Gbe{df lgDg ljj/0fx?af6 skf]
{/]zgsf] cfjZostf / ;fGble{stf /x]sf] s'/fsf] k'li6 ub{5 .
 @)&@ ;fn a}zfv !@ / tTkZrftsf] ljgf;sf/L e"sDksf] sf/0f
ePsf] Ifltsf] k"glg{df0f ug{sf nflu / cGo ljkbsf] Joj:yfkgdf
rflxg] sfi7 tyf u}/ sfi7 jg k}bfjf/sf] cfk"lt{nfO{ ;/n, ;xh / k|
efjsf/L agfpgsf nflu cfk"lt{ Joj:yfnfO{ r':t agfpg cfjZos 5 /
jt{dfg ;Gbe{df skf]{/]zgn] ljt/0f k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L
agfpg ;s]df dfq jt{dfg cfjZostfsf] ;Daf]wg x'g ;Sg] ePsfn]
skf]{/]zgsf] ;fGble{stf / cf}lrTo k'i6L ub{5 .
 o; cl3 ul7t ljleGg sfo{bn Pj+ jg k}bfjf/sf] ;b'kof]u Pj+ ljlqm
ljt/0f ug]{ 5'6\6} lgsfo x'g' k5{ eGg] k|ltj]bgdf ;'emfj ;d]t
ePsfn] ljut %) jif{ b]lvg} j[Iff/f]k0f, sf7sf] d"No ljljlws/0f
x'g] sfo{x?, s[lif sfo{sf nflu rflxg] sf7sf] cfk"lt{ / bfx;+:sf/
nufotsf sfddf gful/sx?nfO{ ;x'lnot b/df sf7 pknAw u/fpFb}
cfPsf] ;+:yfgsf] ljutsf] k[i7e"ld x]bf{ ;d]t o;sf] lg/Gt/tf
ckl/xfo{ b]lvG5 .
 ljutdf u7g ePsf ;'wf/ sfo{bn / ;ldltn] ;+:yfsf] ;+/rgfdf
k'g/fjnf]sg u/L r':t / k|efjsf/L agfpg ;'emfj lbPsf] / ;+:yfsf]
cfjZostf ;d]t jf]w u/]sfn] klg o;sf] ;fGble{stf /xL /xg] k|i6
xG5 .
 Joj:yflksf ;+;bsf] k|fs[lts ;|f]t ;fwg ;ldltn] sf7 bfp/f
;b'kof]usf] nflu 5'6\6} lgsfoaf6 sfd ug'{kg]{ elg ;'emfj
lbPsf] / xfn skf]{/]zgn] ;f] sfd u/L /x]sf]df tTsfn cGo
lgsfoaf6 sf7 bfp/f ljt/0fsf] sfd ubf{ k|efjsf/L gx'g] ePsfn]
skf]{/]zgsf] cfjZostf b]lvG5 .
 cf=j=@)&@.&# sf] ah]6 jStJodf sf7 cfk"lt{nfO{ ;xh
agfpgsf nflu ;a} jg If]qsf] sf7 ;+sng / ljt/0f ug]{ elg pNn]v
ePsf] / tTsfn sf7 ;+sng / ljt/0fsf nflu skf]{/]zg;+u bIf
hgzlQm / cGo k"jf{wf/ Pj+ ;|f]t;fwg ljBdfg /x]sf]n] tTsfn
k"glg{df0fsf nflu rflxg] sf7 tyf cGo jg k}bfjf/ ;+sng / ljt/0f
ug]{ sfo{sf nflu skf]{/]zgsf] cfjZostf 5 .
 l5d]sL d'n's ef/t nufot ljZjsf ljleGg b]zx?df jg ;+/If0f /
ljt/0fsf] sfd Pp6} lgsfoaf6 ge} km/s km/s lgsfoaf6 x'g]
u/]sf] k|rng ;d]tnfO{ dWo]gh/ /fVbf g]kfndf ;d]t Pp6}
lgsfon] b'O{j6} sfd gu/L jg ;+/If0fsf] sfd jg ljefu / dftxtsf
lgsfox?af6 / ljt/0fsf] sfd 5'6\6} lgsfosf] ?kdf sfo{/t skf]
{/]zgaf6 ubf{ u/fpFbf j9L k|efjsf/L / kf/blz{ x'g] ePsfn] ;d]t
skf]{/]zgsf] ;fGble{stf 5 .
 skf]{/]zg g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTjdf /x]sf] ;+:yfg ePsf] /
o;n] gfkmf eGbf klg ;]jfnfO{ s]Gb|df /flv sfd ug]{ u/]sfn] o;
;+:yfgsf] k|efjsf/L / ;kmn ;~rfng ug'{ ;DalGwt ;a} ;/f]sf/jfnf
lgsfox?sf] ;d]t bfloTj x'g cfpF5 .
 skf]{/]zg;+u xfn ljBdfg ;|f]t ;fwg, crn ;DklQ -hUuf_,
k"jf{wf/, ;jf/L ;fwg nufotsf] cj:yf x]bf{ k|fljlws sd{rf/Lsf] ;
+Vofdf / sfo{ lhDd]jf/Ldf ;fdfGo a9f]Q/L u/]df dfq klg ;
+:yfg ;lhn} ;+u ;~rfngdf cfpg ;Sg] cj:yf ljBdfg /x]sfn] tTsfn
cGo ljsNk eGbf klg ;+:yfgsf] ;'wf/ ug{ ;s]df dfq tTsfnsf]
;d:of ;dfwfg x'g ;Sg] ePsfn] o;sf] ;'b[9Ls/0fdf hf]8 lbg'
pko'Qm x'G5 .
efu ^
skf]{/];gsf] ;'wf/sf] nflu ug'{kg]{ kxn / yk sfo{If]q Pj+
lhDd]jf/Lsf] klxrfg
skf]{/];g Pp6f k"0f{ ;/sf/L ;+:yf ePsf]n] o;nfO{ ;'b[l9s/0f
Pj+ ;'wf/ u/]/ jg k}bfjf/sf] If]qdf sfo{ ug{] Pp6f ;jn k|fljlws ;
+:yfsf] ?kdf ;+rfng ug{' cfhsf] cfjZostf xf] . o;sf ;fy} xfn}sf]
ljgfzsf/L e"sDk / cGo k|fs[lts k|sf]k kl5sf] k'glgdf{0fsf nflu sf7
tyf cGo jg k}bfjf/sf] cfk"lt{ ;xh u/fpg'kg]{ cfjZostf / jif]{lg ?kdf
a9\b} uO/x]sf] sfi7 k}bfjf/sf] dfunfO{ ;Daf]wg ug'{ kg]
{ afWotf ;d]tnfO{ Wofgdf /flv skf]{/]zgnfO{ lgDg cg';f/ ;'wf/
Pj+ ;'b[9Ls/0f ug'{kg]{ / xfn ;Dkfbg u/L /x]sf] lhDd]jf/Ldf yk
lhDd]jf/Lsf] klxrfg Pj+ sfo{If]qdf j[l4 ug'{ kg]{ b]lvG5 .
 skf]{/]zgsf] ljBdfg cj:yfdf ;'wf/ ug{ jg k}bfjf/ k|flws/0fsf]
u7g u/L skf]{/]zgsf] ;|f]t ;fwg, hgzlQm /
sfo{If]qnfO{ Psd'i6?kdf ;dfof]hg ug'{kg]{ .

 b]z ;+3Lo ;+/rgfdf ?kfGt/0f ePsf] jt{dfg


cj:yfnfO{ dWogh/ /fvL eflj ;+3Lo :j?ksf] cg's'n x'g] u/L skf]
{/]zgsf] k'g;{+/rgf / sd{rf/L ;dfof]hgsf] dfkb08 tof/ u/L nfu'
ug'{kg]{ .

 jg k}bfjf/ k|flws/0f u7g geP;Ddsf nflu b]xfo jdf]lhd ug'{kg]


{M
o b l6Da/ skf]{/];g ckm g]kfn ln=sf] ;+rfns ;ldltdf 5nkmn
u/L /fo ;fy cuf8L a9bf eljiodf skf]{/];gn] lng] gLltdf l:y/tf
x'g] .

o xfn e}/x]sf] hgzlQm clt Go"g /x]sf] x'Fbf tf]lsPsf]


sfo{ ;Dkfbg ug{ cfjZos kg]{ k|zf;g / n]vf ;d"xsf sd{rf/L,
k|fljlws sd{rf/L / Go"g :t/ / txsf sd{rf/L tTsfn k"lt{ u/L
skf]{/];gnfO{ cem j9L ;'b[9, r':t b'?:t / a9L Aofj;flos
agfpg' kg]{ .

o xfn eO{ /x]sf] sfo{If]qdf k'g/fjnf]sg u/L ;fem]bf/L jg


Joj:yfkg sfo{af6 k|fKt x'g] jg k}bfjf/ dWo] lhNnf jg
sfof{nonfO{ k|fKt x'g] jg k}bfjf/sf] %) k|ltzt skf]
{/]zgnfO{ pknAw u/fpg] u/L ;fem]bf/L jg Joj:yfkg sfo{df
l6=l;=Pg=nfO{ ;dfj]z u/L cfkm\gf] ;|f]t ;fwg, hgzlQm /
lj1tfnfO{ k"0f{?kdf pkof]u ug]{ u/L lgb]{lzsf ;+zf]wg
u/L :ki6 gLltut Joj:yf x'g' kg]{ .

o k"jf{wf/ ljsf; / 7'nf kl/of]hgf -laB't k|;f/0f nfO{g, ;8s, l;


+rfO{, d'Qm sd}of a;f]af; If]q, j:tL a;f]af;, /]Nj] nfO{g
lj:tf/, xjfO{ c8\8f cflb_ lgdf{0f ubf{ /]vf+sgdf k/]sf ?vx?
skf]{/];g dfkm{t s6fg, ;+sng u/fO{ pQm If]qaf6 k|fKt
x'g] jg k}bfjf/sf] slDtdf %) k|ltzt skf]{/]zgnfO{ pknAw
u/fpg] u/L gLltut Joj:yf x'g'kg]{ / pQm If]qdf
l6=l;=Pg=n] g} j[Iff/f]k0f ug]{ u/L Joj:yf ldnfpg'kg]{ .
o /fli6«o jgaf6 xfn pknAw x'Fb} cfPsf] sf7sf]
k/Ldf0fnfO{ oyfjt /fvL Kn6 x:tfGt/0f ;dodf gePsf sf/0f
tf]lsPsf] nIo xfl;n ug{ ;d]t c;xh ePsfn] lhNnf jg
sfof{nox?sf] :jLs[t k~rjlif{o sfo{of]hgf cg';f/ jflif{s ?kdf
;+sng ug'{kg]{ sf7 bfp/fsf] k/Ldf0f ;+sng x'g g;s]sf]
cj:yfsf sf/0f ljut cf=a=)^*.^( b]lv )&!.&@ ;Dddf
l6=l;=Pg=nfO{ x:tfGt/0f ePsf] Kn6x?sf]] gd"gf ljj/0f
cg';"lr @ df ;+nUg /flvPsf] 5 . ;fy} ljut cf=a=)^$.^%
b]lv cf=a=)&!.&@ ;Dddf s6fg ;+sng u/L lhNnf cfk"lt{
;ldlt, ;fem]bf/L / lhNnf jg sfof{nox?nfO{ x:tfGt/0f Pj+
laqmL lat/0f u/]sf] sf7 bfp/fsf] ljj/0f cg';"lr # df ;
+nUg /flvPsf] 5 .
o k|rlnt jg lgodfjnL, @)%! df skf]{/];gn] ug]{ sfo{sf]
;Gbe{df ;+zf]wg u/L lhDd]jf/L tf]lsg' kg]{ .

o jg k}bfjf/df cfwf/Lt ljleGg k|sf/sf k|zf]wg pBf]ux?


-;Mldn, kmlg{r/ pBf]u, e]lgo/ pBf]u cfbL_ sf] :yfkgf u/L
pTkflbt j:t' ;'ne b/df ljlqm ljt/0fsf] Joj:yf ldnfpg' kg]{ .
o skf]{/]zgsf] :jfldTjdf /x]sf] hUuf hldgsf] tTsfn ;b'kof]u
gu/]df cltqmd0f nufotsf ;d:of cfpg] ePsfn] pQm hUufdf
cfjZostf cg';f/ Jofj;flos ejg lgdf{0f u/L ef8fdf
nufO{ d'gfkmf cfh{g ug{ kxn ug]{ jf Tof] tTsfn ;Dej
geP;Dd lgodfg';f/ lnhdf lbg] Joj:yf cjnDag ug'{kg]{ .
o ejg ljefu / ejg l8lehg sfof{nox?n] ;/sf/L ejg lgdf{0f ubf{
cfjZos kg]{ sf7x? / kmlg{r/ skf]{/]zgaf6 vl/b ug{ kfpg]
Joj:yf sfof{Gjog ug{ P]g lgoddf ;'wf/sf nflu kxn ug'{kg]
{.
o /fli6«o jg If]qsf] vfnL hUufnfO{ sa'lnotL jgsf] ?kdf
j[Iff/f]k0f nufotsf sfdsf nflu skf]{/]zgnfO{ x:tfGt/0f ug{]
Joj:yf ldnfpg' kg]{ .

o pk/f]Qm cg';f/sf] lg0f{o sfof{Gjog ug{ jg tyf e"–;+/If0f


dGqfno, jg ljefusf pRr kb:y sd{rf/L nufot skf]{/];g ;
+rfns ;ldltsf kbflwsf/Lx? ;d]tn] ;do ;dodf cg'udg
ug'{sf ;fy} ;+o'Qm a}7s a;L ;ldIff Pj+ cfjZos gLlt to
ul/g' kg]{ .

 ;/sf/L jg If]q, sj'lnolt jg jf rSnf jg jf cGo ;Demf}tfaf6 k|fKt


u/L ;f] sf] Joj:yfkgdf ;f] If]qdf a[Iff/f]k0f u/L k"0f{ bfloTj Pj+
lhDd]jf/L ;+:yfnfO{ g} lbO{ sf7 bfp/fsf] ;|f]t Joj:yfsf] lbuf] /
lb3{sflng Joj:yf ug]{ .

 e"sDk kl5sf] k'glgdf{0fsf nflu e'sDk k|efljt lhNnfx?df ljt/0f


ul/g] lr/fg sf7 skf]{/]zg dfkm{t ljt/0fsf] Joj:yf ldnfpg' kg]{ .
efu – &
eflj Jofj;flos sfo{of]hgf -sfo{gLlt ;d]t_

skf]{/];gn] o; sfo{of]hgfdf pNn]v eP cg';f/sf sf7 tyf sf7hGo


j:t'x?sf] laqmL Pj+ ;]jf k'¥ofpFbf gfkmfdf ;+rfng x'g], skf]
{/]zgsf] xfnsf] cj:yfdf ;'wf/ x'g] / ;]jfk|jfxdf k|efjsf/Ltf cfpg;Sg]
oy]i7 cj;/x? b]lvPsf] 5 . o; cltl/Qm ahf/ laZn]if0f Pj+ k|j4{gnfO{
b[li6ut u/L gof+ j:t' tyf ;]jfsf] lj:tf/ ug{;s] yk cfDbfgLsf] ;|f]t ;
[hgf x'g ;Sb5 . t/ s'g} klg ;+:yfsf] sfd sf/jfxLdf :ki6 gLlt, lgb]{zg
tyf k|efjsf/Ltf sfof{Gjogdf e/ kb{5 . o;sf ;fy} cGo ;/f]sf/jfnf lgsfo
/ ;dGjosf/L lgsfox? ;d]tsf] ;xof]u / ;dGjo ;d]t cfjZos kb{5 .
t;y{ o;sf nflu skf]{/];gsf] Joj:yfkg / lgodgsf/L lgsfon] :ki6
dfu{bz{g ;lxt ljz]if kxn ug'{kg]{ b]lvG5 . skf]{/];gnfO{ ;'b[9
Pj+ ;jn agfpg dfly pNn]lvt ;'emfjsf] sfof{Gjogsf nflu lgDg
sfo{of]hgf k|:t't ul/Psf] 5 .

&=! skf]{/]zgsf] ;'wf/ / ;'b[9Ls/0fsf nflu ckgfpg' kg]


{ sfo{gLlt M
!= skf]{/]zgnfO{ ;'b[9, Jofj;flos, pTkfbg d"ns / lbuf] jgfpg
xfn ;Dkflbt lhDd]jf/L / ;]jfsf] ljljlws/0f ul/g] 5 .

@= jg tyf e";+/If0f dGqfnosf] ldlt @)&@.^.!( sf] kq cg';f/


tTsfn ;'wf/sf] lqjlif{o sfo{of]hgfsf] a'Fbf g+= !( df jg k}bfjf/
k|flws/0f u7g ubf{ skf]{/]zgdf sfo{/t hgzlQm, ;|f]t ;fwg / rn
c;n ;DklQsf] ;dfof]hgsf nflu gLltut Joj:yf ul/g] 5 .
#= ;/sf/åf/f Jojl:yt jg h+un qmlds ?kdf ;fem]bf/L jg, ;fd'bflos
jgx?nfO{ x:tfGt/0f x'b} uO{ jgsf] If]qkmn qmdz 36\b}
uPsf] ;Gbe{df skf]{/]zgsf] e"ldsf ;+s'lrt x'b} uPsfn] xfn
;Dkflbt e"ldsfdf k'g/fjnf]sg u/L ;fem]bf/L jg Aoj:yfkgdf ul/g]
a}1flgs jg Aoj:yfkgsf] sfo{ Pj+ ;/sf/sf] k|fyldstf k|fKt cfof]hgf
kl/of]hgfsf] /]vf+sgdf k/]sf ?vx?sf] s6fg ;+sngsf] sfo{df skf]
{/];gsf] e"ldsf :ki6 pNn]v ul/g' kb{5 .

$= skf]{/]zgsf] :jfldTjdf /x]sf rn crn ;DklQ / hUuf hldgsf] ;


+/If0f / lbuf] Aoj:yfkg u/L cfo cfh{g a9fpgsf nflu
hUufnfO{ clwstd pkof]usf ;Defjgfsf] la:t[t cWoog u/L k|:tfj
th'{df ul/g] 5 .
%= sf7 bfp/fdf cwfl/t em\ofn, 9f]sf nufot cGo kmlg{r/ pTkfbg
ug{ pwf]u :yfkgfsf] ;Defjgfsf] ;DefAotf cWoog ul/g] 5 .
&=@ cf=a=@)&@.)&# sf] :jLs[t d'Vo aflif{s
sfo{qmdx? M

sfo{qmdsf] ljj/0f nIo rf}dfl;s laefhg


qm
=; k|yd l4lto t[tLo
+=
1 sf7 bfp/f ;+sng
618,000
!=! uf]lnof ;+sng So"=lk 35000 245000 420000
m6
!=@ bfp/f ;+sng 520 r§f 30 210 360
11,000
!=# kf]n yfg
3000 4000 4000

pTkfbg tyf k|zf]wg


213,242
@=! lr/fg pTkfbg So"=lk 91000 68250 68250
2 m6
114,823
@=@ ;x–pTkfbg SjLG6n
49000 36750 36750
11,000
@=# kf]n l6«6d]G6 yfg
3000 4000 4000
lghL If]q ;+usf] ;xsfo{
#=! bfp/f vl/b -kz'klt
400 r§f 100 150 150
3 l8kf]sf] nfuL_
#=@ gLlhIf]qaf6 sRrf kf]n 5,000
2000 1500 1500
vl/b yfg
4 k|ljlw tyf jhf/ lj:tf/
$%=! sRrf kf]n pknAwtf 2 j6f k|s[of z'? – ;DkGg ug]
Pj+ ;Nnf] hftsf] kf]n ug]{ {
l6«6d]G6 ;DaGwL ;DefJotf
cWoog cg';Gwfg
-;fu/gfy, ;nf{xL /
l;Gw'kfnrf]s, sfe|]_
$=@ s[ifsx?
nfO{ a[Iff/f]k0f k|
k|s[of z'? ;DkGg ug]
f]T;fxg ;DaGwL hgr]tgf 6 j6f –
ug]{ {
sfo{qmd -k;f{, af/f, /f}tx6,
;nf{xL, dxf]Q/L / wg'iff_
$=# sf7 bfp/fdf cfwfl/t 1 j6f cWoog k|s[of z'? ;DkGg ug]
em\ofn, 9f]sf nufot cGo cg';Gwfg ug]{ {
kmlg{r/ pTkfbg ug]{ pBf]u ug]{
:yfkgfsf] ;DefJotf cWoog
$=$ hUufnfO{ clwstd
;Defjgf k|s[of z'? ;DkGg ug]
pkof]usf ;Defjgfsf] lj:t[t 5 :yfg
cWoog ug]{ ug]{ {
cWoog ug]{
$=% k|rf/ k|;f/ ;fdu|L tof/ k|s[of z'? ;DkGg ug]
500 k|lt
tyf ljt/0f ug]{ {
jg bzs sfo{qmd
5 %=! a[Iff/f]k0f u/L ; 160 k|s[of z'? ;DkGg ug]
+/If0f ;Da4{g x]S6/ ug]{ {
300,000 k|s[of z'? ;DkGg ug]
%=@ lj?jf vl/b yfg ug]{ {
%=# gLlhIf]qdf lj?jf lat/0f 300,000 k|s[of z'? ;DkGg ug]
-d;nf, l6s cflb_ yfg ug]{ {

&=# tTsflng sfo{of]hgf cf=j=@)&@.&# leqdf ;Dkfbg


ug'{kg]{ lqmofsnfkx? M
l; sfo{qmd lhDd] ; ; ck]lIft s}lk
= jf/ xof]uL dofjl kl/0fd ;"rs mot
g lgsfo lgsfo w x?
+
=
! ;/sf/åf/f Aojl:yt l6=l;= jg ljefu, lg/Gt/ sf7 bfp/f ;
= /fli6«o jg h+undf Pg= lhNnf jg +sng Pj+
9n]k8]sf, ;'v8 ?vx? sfof{no laqmL lat/0f
sf] s6fg ;+sng tyf x? ePsf] x'g] .
laqmL lat/0f ug]{ .
@ ;fem]bf/L jg Aoj:yfkg l6=l;= jg tyf lg/Gt/ skf]{/];gsf]
= tyf ;/sf/sf] k|fyldstf Pg= e"–; >f]t, ;fwg /
k|fKt +/If0f hgzlQm
cfof]hg÷kl/of]hgf dGqfno, kl/rfng
sfof{Gjogsf] sfo{df jg ljefu, eO{ sf7 bfp/f ;
skf]{/];gsf] >f]t,
lhNnf jg +sng Pj+
;fwg, hgzlQm kl/rfng
sfof{no laqmL lat/0f
u/L sf7 bfp/f ;+sng
tyf laqmL lat/0f ug] x? ePsf] x'g] .
{.
# e"sDk k|efljtx?sf] l6=l;= jg ljefu, cf=j= ;/n ;'ne tl/sfn]
= k'g{jf;sf nflu Pg= lhNnf jg @)&@ lr/fg sf7
;/sf/sf] lgb]{zfg';f/ sfof{no .&# cfk"lt{ ePsf]
lr/fg sf7sf] x? x'g] .
cfk"lt{ Aoj:yf ug]
{.
$ skf] l6=l;= jg tyf cf=j= pBf]u :yfkgfsf]
= {/];gsf] ;]jfnfO{ ljljl Pg= e"–; @)&@ k|ltj]bg k|fKt
ws/0f ug{sf nflu +/If0f .&# ePsf] x'g] .
sf7 bfp/fdf cfwfl/t dGqfno,
em\ofn, 9f]sf nufot jg ljefu
cGo kmlg{r/
pTkfbg ug]
{ pBf]u :yfkgfsf]
;DefJotf cWoog ug]
{.
% skf]{/]zgdf tTsfn l6=l;= jg tyf e" cf=j= kbk"lt{ ePsf]
= cfjZos kg]{ jg k| Pg= ;+/If0f @)&@ x'g] .
fljlws, n]vf / cGo tx dGqfno .&#
ljlxg -Go"g :t/_
sd{rf/L k"lt{ ug]{ .
^ skf]{/];gsf] l6=l;= ;+rfns cf=j= ejg lgdf{0fsf
= hUufnfO{ clwstd Pg= ;ldlt @)&@ nfuL ;}4flGts ;
pkof]usf ;Defjgfsf] .&# xdlt k|fKt
lj:t[t cWoog ug]{ . ePsf] x'g] .
& jg bzs sfo{qmd l6=l;= jg tyf e" cf=j= jgIf]q k|fKt
= cGt/ut ;/sf/åf/f Pg= ;+/If0f @)&@ ePsf] /
Aojl:yt jg leq /x]sf] dGqfno, .&# a[Iff/f]k0f
vfnL hUufdf jg ljefu / ePsf] x'g] .
a[Iff/f]k0f u/L ; lh=a=sf
+/If0f ;Da4{sf nflu =
jgIf]q dfFu u/L
a[Iff/f]k0f ug]{ .
* skf]{/];gsf] zfvf l6=l;= ;+rfns cf=j= l8hfO{g :jLs[t
= sfof{nox?sf] ejg Pg= ;ldlt @)&@ eO{ ejg
lgdf{0fsf :6Ld]6 .&# lgdf{0fsf]
l8hfO{gx? sfo{ k|f/De
u/fO{ ejg ePsf] x'g] .
lgdf{0fsf] sfo{ k|
f/De ug]{ .
( ;Da4 lgsfox?af6 l6=l;= jg tyf cf=j= cg'udg k|
= x'g] Pg= e" ; @)& ltj]bgdf cf}
cg'udg ;"rf+Ídf +/If0f @.&# +NofOPsf
;dfj]z dGqfno ljifosf]
ljifonfO{ ljZn]if0f , jg ;Daf]wg e}
u/L sfo{of]hgf ljefu sfo{ jftfj/0f
lgdf{0f ug]{ .
;xh x'g]
&=$ lb3{sflng sfo{of]hgf cfufdL % jif{ leq ;Dkfbg ul/g]
lqmofsnfkx? M
l; sfo{qmd lhDd] ; ; ck]lIft s}lk
= jf/ xof]uL dofjl kl/0fd ;" mot
g lgsfo lgsfo w rsx?
+
=
! uf]lnof sf7 bfp/f k| l6=l;= jg tyf cf=j= lgb]{lzsfx?
= fKtLsf] nflu jg P]g, Pg= e"; @)&@. df skf]
lgodfjnLsf ;fy} sf7 +/If0f &# df {/];gsf]
bfp/f ;+sng tyf dGqfno, z'? u/L e"ldsf :ki6
laqmL lat/0f lgb] jg ljefu lg/Gt/ ePsf] x'g] .
{lzsf Pj+ ;fem]bf/L
jg Aoj:yfkgdf gLltut
Aoj:yf ug]{ .
@ ;+3Lo ;+/rgf cg'? l6=l;= jg tyf e" cf=j= gofF ;+u7g ;
= ksf] ;+u7g ;+/rgf Pg= ;+/If0f @)&@. +/rgfsf]
lgdf{0f / sd{rf/L dGqfno &# b]lv lgdf{0f
;dfof]hg ug]{ . z'? u/L eO{ sd{rf/L ;
# dfof]hg ePsf]
x'g] .
jif{leq
# skf]{/];gsf] l6=l;= ;+rfns % k|ltj]bg
= hUufnfO{ clwstd Pg= ;ldlt jif{ leq sfof{Gjog
pkof]usf ;Defjgfsf] eO{ yk cfo
lj:t[t cWoogsf] k| cfh{g ePsf]
ltj]bg sfof{Gjog ug] x'g] .
{.
$ ;/sf/åf/f Aojl:yt jg l6=l;= lhNnf jg $ pTkfbgsf]
= h+un leq /x]sf] vfnL Pg= sfo{fno jif{ kl5 ljlqm ljt/0f
hUuf k|fKtL x? / jg lg/Gt/ z'? ePsf]
eO{ j[Iff/f]k0f u/L ; ljefu x'g] .
+/If0f, ;Da4{g /
;b'kof]usf sfd ug]{ .
% ;/sf/åf/f Aojl:yt jg, l6=l;= jg tyf lg/Gt/ jg k}bfjf/sf]
= ;fem]bf/L jg Pg= e"; cfk"lt{ Joj:yf
Joj:yfkg / of]hgf +/If0f ;xh x'g] .
kl/of]hgfaf6 k|fKt jg dGqfno,
k}bfjf/sf] ;d'lrt jg ljefu /
ljt/0fsf] Joj:yf lhNnf jg
ldnfpg] . sfof{no
x?
^ g]kfn jg k|flws/0f jg tyf g]kfn @ k|flws/0f
= u7g x'Fbf skf]{/];gdf e"; ;/sf/ jif{leq u7g ePsf]
sfo{/t sd{rf/L, rn +/If0f dlGqkl/i x'g] .
crn ;DklQ dGqfno fb
;dfof]hgsf] gLltut
Aoj:yf ug]{ .
& uf]lnof sf7, bfp/f / l6=l;= lh=a=sf @ 3f6u2Lsf]
= lr/fg sf7nfO{ ;'/lIft Pg= = / jg jif{leq tf/jf/ Pj+
/fVg 3f6u2L :yfgsf] ljefu laqmL
tf/jf/ Pj+ ;]8 3/ l8kf]df
lgdf{0f ug]{ . lr/fg /fVg ;]8
3/ lgdf{0f
ePsf] x'g] .
* laqmL Aoj:yf l56f], l6=l;= lh=a=sf cf=a= laqmL lat/0f
= 5l/tf], r':t Pj+ Pg= = / jg )&#.&$ O–lal8Ë
kf/bzL{ agfpg O{– ljefu b]lv dfkm{t
lal8Ë nfu' ug]{ . lg/Gt/ ePsf] x'g] .
( skf] l6=l;= jg tyf @ ahf/df skf]
= {/];gsf] ;]jfnfO{ ljljl Pg= e"; jif{leq / {/];gåf/f
ws/0f ug{sf nflu sf7 +/If0f tTkZrft pTkflbt
bfp/fdf cfwfl/t dGqfno lg/Gt/ . emofn, 9f]sf,
kmlg{r/x?sf]
em\ofn, 9f]sf nufot laqmL lat/0f
cGo kmlg{r/ pTkfbg z'? ePsf] x'g]
ug]{ pBf]u .
:yfkgfsf] ;DefJotf
cWoogsf] k|ltj]bg
sfof{Gjog ug]{ .
cg';"rLx?

You might also like